tài liệu giáo dục môi trường cho học sinh lớp 8

TAØI LIEÄUGIAÙO DUÏC MOÂI TRÖÔØNG

LÔÙP 8

Döï aùn PARC - Vöôøn Quoác gia Yok Ñoân

Chöông trình Giaùo duïc Moâi tröôøng

Buoân Ñoân 2003

(Taøi lieäu löu haønh noäi boä)

Soâng Sreâpoâk

VÖÔØN QUOÁC GIA YOK ÑOÂNChöông trình Giaùo duïc Moâi tröôøng – LÔÙP 8

Lôøi caûm ôn !

Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n Côc KiÓm l©m thuéc Bé N«ng

nghiÖp & Ph¸t triÓn N«ng th«n, ñy ban Nh©n d©n tØnh Dak Lak, V−ên Quèc

gia Yok §«n, ñy ban Nh©n d©n HuyÖn Bu«n §«n, Phßng Gi¸o dôc §µo t¹ohuyÖn Bu«n §«n ®· gióp ®ì chóng t«i trong qu¸ tr×nh biªn so¹n tµi liÖu nµy.

Cho phÐp chóng t«i göi lêi c¶m ¬n ®Õn Ban l·nh ®¹o vµ çn bé c«ngnh©n viªn thuéc çc tæ chøc ®· trùc tiÕp céng t¸c gióp ®ì chóng t«i trong suètqu¸ tr×nh chuÈn bÞ vµ biªn so¹n tµi liÖu nµy: Dù ¸n PARC Yok §«n; PhßngKü thuËt, H¹t kiÓm l©m vµ Ban Du lÞch V−ên Quèc gia Yok §«n, Dù ¸n PARCBa BÓ/Na Hang, Tr−êng TiÓu häc Y Jót, Tr−êng TiÓu häc NguyÔn ThÞ MinhKhai, Tr−êng TiÓu häc NguyÔn Du, Tr−êng Trung häc C¬ së Vâ ThÞ S¸u,Tr−êng Trung häc C¬ cë Lª Hång Phong

Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n çc çn bé, chuyªn gia, t− vÊn cñaDù ¸n PARC Yok §«n ®· cho phÐp chóng t«i sö dông kÕt qu¶ nghiªn cøu khoahäc cña quÝ vÞ ®Ó phôc vô cho viÖc biªn so¹n tµi liÖu nµy.

Chóng t«i còng mong muèn ®−îc c¶m ¬n tÊt c¶ çc ç nh©n vµ tæ chøc®· tham gia ®ãng gãp ý kiÕn còng nh− cung cÊp tµi liÖu tham kh¶o trong qu¸tr×nh viÕt tµi liÖu nµy, bao gåm: Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn HiÖp Quèc(UNDP), Quü B¶o tån Thiªn nhiªn Hoang d· (WWF). V−ên Quèc gia Çt Tiªn.

Ch−¬ng tr×nh Gi¸o dôc M«i tr−êngDù ¸n PARC - V−ên Quèc gia Yok §«n


MUÏC LUÏC

BAØI 1 : LUAÄT BAÛO VEÄ PHAÙT TRIEÅN RÖØNGVAØ MOÄT SOÁ ÑIEÀU LUAÄT LIEÂN QUAN TÔÙI COÂNG TAÙC NAØY Trang 5

- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU CHUNG 5II. HOAÏT ÑOÄNG 6III. TOÙM TAÉT 8IV. CAÂU HOÛI BAØI TAÄP 8

BAØI 2 : TIEÁN HOÙA (Phaàn 1) Trang 9- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU CHUNG 9II. HOAÏT ÑOÄNG 10III. TOÙM TAÉT 12IV. CAÂU HOÛI BAØI TAÄP 12

BAØI 3 : TIEÁN HOÙA (Tieáp theo vaø heát) Trang 13- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU CHUNG 13II. HOAÏT ÑOÄNG 14III. TOÙM TAÉT 15IV. BAØI TAÄP 15

BAØI 4 : THAÛM HOÏA THUOÁC TRÖØ SAÂU Trang 16- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU CHUNG 16II. HOAÏT ÑOÄNG 16III. TOÙM TAÉT 18IV. BAØI TAÄP 19V. THAM KHAÛO 19

BAØI 5 : CHAÙY RÖØNG Trang 21- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU 21II. HOAÏT ÑOÄNG 24III. TOÙM TAÉT 26IV. BAØI TAÄP 26V. HOAÏT ÑOÄNG NGOAÏI KHOÙA 26


BAØI 6 : KHAI THAÙC HÔÏP LYÙ NGUOÀN TAØI NGUYEÂN RÖØNG Trang 27- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU 27II. HOAÏT ÑOÄNG 28III. KEÁT LUAÄN 29IV. BAØI TAÄP VEÀ NHAØ 29V. BAØI ÑOÏC THAM KHAÛO 29

BAØI 7 : CUOÄC SOÁNG CUÛA CAÙC LOAØI THUÛY SINH Trang 31- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU CHUNG 31II. HOAÏT ÑOÄNG 31III. TOÙM TAÉT 33IV. BAØI TAÄP VEÀ NHAØ 33

BAØI 8 : NAÊNG LÖÔÏNG VAØ MOÂI TRÖÔØNG Trang 34- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU 34II. HOAÏT ÑOÄNG 35III. TOÙM TAÉT 36IV. BAØI TAÄP VEÀ NHAØ 36V. BAØI ÑOÏC THAM KHAÛO 37

BAØI 9 : NOÂNG LAÂM KEÁT HÔÏP Trang 38- Muïc ñíchI. GIÔÙI THIEÄU CHUNG 38II. HOAÏT ÑOÄNG 38III. TOÙM TAÉT 40IV. BAØI TAÄP VEÀ NHAØ 40


Bµi sè 1 :

LuËt b¶o vÖ ph¸t triÓn rõngvµ Mét sè ®iÒu luËt

liªn quan tíi c«ng t¸c nµy

Môc ®ÝchGiíi thiÖu cho çc em häc sinh vÒ mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt liªnquan, ®Õn c«ng t¸c b¶o vÖ rõng vµ çc nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn.

I - Giíi thiÖu chung

LuËt lµ v¨n b¶n do Nhµ n−íc ban hµnh quy ®Þnh vÒ quyÒn lîi vµ nghÜa vôcña con ng−êi. Mçi quèc gia cã luËt vµ çc ®iÒu luËt kh¸c nhau.

LuËt ®−îc x©y dùng ®Ó b¶o vÖ quèc gia, con ng−êi sinh sèng trong quècgia ®ã vµ quan hÖ gi÷a çc quèc gia víi nhau. Nh÷ng quy ®Þnh cña luËt baotrïm mäi khÝa c¹nh cña cuéc sèng, x· héi - gi÷a con ng−êi víi con ng−êi vµgi÷a con ng−êi víi thiªn nhiªn.

NhËn thøc ®−îc tÇm quan träng cña rõng ®èi víi m«i tr−êng, sù ph¸ttriÓn kinh tÕ, v¨n hãa vµ x· héi, trong vµi thËp niªn gÇn ®©y ChÝnh phñ ViÖtNam ®· tiÕn hµnh hµng lo¹t çc gi¶i ph¸p tÝch cùc nh»m b¶o vÖ çc nguån tµinguyªn thiªn nhiªn quý gi¸ cña ®Êt n−íc. Nhµ n−íc ban hµnh LuËt b¶o vÖ vµph¸t triÓn rõng vµo ngµy 12 th¸ng 8 n¨m 1991. LuËt nh»m qu¶n lý, b¶o vÖ,ph¸t triÓn, khai th¸c vµ sö dông hîp lý çc nguån lîi tõ rõng; ng¨n chÆn cãhiÖu qu¶ vµ trõng ph¹t nh÷ng hµnh vi s¨n b¾t, hñy diÖt, khai th¸c tr¸i phÐp çcnguån tµi nguyªn rõng; khuyÕn khÝch vµ n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña çc tæ chøcNhµ n−íc, ç nh©n trong viÖc qu¶n lý b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng.

Ngoµi ra, nh»m hoµn thiÖn, hç trî vµ thùc hiÖn tèt h¬n c«ng t¸c qu¶n lýb¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng, Nhµ n−íc cßn ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n d−íi luËtkh¸c mµ chóng ta sÏ cïng t×m hiÓu.

Chöông trình Giaùo duïc Moâi tröôøng 5


II - ho¹t ®éng1. LuËt lµ g× ? (Gi¸o viªn cho çc em th¶o luËn vµ gi¶i thÝch thªm cho

çc em vÒ môc ®Ých, ý nghÜa cña viÖc ban hµnh çc ®iÒu luËt).

- Kh¸i niÖm: LuËt lµ v¨n b¶n do Nhµ n−íc ban hµnh quy ®Þnh vÒ quyÒn lîivµ nghÜa vô cña con ng−êi. Mçi quèc gia cã luËt vµ çc ®iÒu luËt kh¸c nhau.

- ý NghÜa vµ môc ®Ých: LuËt ®−îc x©y dùng ®Ó b¶o vÖ quèc gia, conng−êi sinh sèng trong quèc gia ®ã vµ quan hÖ gi÷a çc quèc gia víi nhau.Nh÷ng quy ®Þnh cña luËt bao trïm mäi khÝa c¹nh cña cuéc sèng, x· héi - gi÷acon ng−êi víi con ng−êi vµ gi÷a con ng−êi víi thiªn nhiªn.

2. Môc ®Ých cña viÖc ban hµnh çc v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õnçc ho¹t ®éng b¶o vÖ, ph¸t triÓn vµ khai th¸c çc nguån tµi nguyªn rõng.

(Gi¸o viªn gîi ý vµ h−íng dÉn gióp çc em häc sinh hiÓu vÒ môc ®Ýchcña luËt b¶o vÖ rõng theo çc ý sau).

- Nh»m qu¶n lý, b¶o vÖ rõng vµ çc nguån tµi nguyªn rõng.

- Nh»m qu¶n lý vµ h−íng dÉn c«ng t¸c ph¸t triÓn, khai th¸c vµ sö dônghîp lý çc nguån lîi tõ rõng.

- Nh»m ng¨n chÆn cã hiÖu qu¶ vµ trõng ph¹t nh÷ng hµnh vi s¨n b¾t, hñydiÖt, khai th¸c tr¸i phÐp çc nguån tµi nguyªn rõng.

- Nh»m khuyÕn khÝch vµ n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña çc tæ chøc Nhµn−íc, ç nh©n trong viÖc qu¶n lý b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng.

- Gi¸o dôc n©ng cao nhËn thøc vÒ viÖc b¶o vÖ çc nguån tµi nguyªn thiªnnhiªn, nh»m b¶o ®¶m cho viÖc ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ x©y dùng mèi quan hÖhµi hßa gi÷a con ng−êi víi con ng−êi vµ gi÷a con ng−êi víi thiªn nhiªn.

3. Mét sè v¨n b¶n luËt vÒ b¶o vÖ ph¸t triÓn vµ khai th¸c rõng.

(Gi¸o viªn nªu tªn vµ néi dung mét sè v¨n b¶n chÝnh nh− sau).- “LuËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng” ®−îc ban hµnh vµo ngµy 12 th¸ng 8

n¨m 1991.Nh»m qu¶n lý, b¶o vÖ, ph¸t triÓn, khai th¸c vµ sö dông hîp lý çc nguån

lîi tõ rõng; Ng¨n chÆn cã hiÖu qu¶ vµ trõng ph¹t nh÷ng hµnh vi s¨n b¾t, hñydiÖt, khai th¸c tr¸i phÐp çc nguån tµi nguyªn rõng; KhuyÕn khÝch vµ n©ngcao tr¸ch nhiÖm cña çc tæ chøc nhµ n−íc, ç nh©n trong viÖc qu¶n lÝ b¶o vÖvµ ph¸t triÓn rõng.

Chöông trình Giaùo duïc Moâi tröôøng6


- NghÞ ®Þnh sè 18 cña H§BT (Héi ®ång Bé tr−ëng nay lµ ChÝnh phñ) banhµnh ngµy 17 th¸ng 01 n¨m 1992, quy ®Þnh danh môc thùc vËt, ®éng vËt rõngquý hiÕm vµ chÕ ®é qu¶n lý.

- NghÞ ®Þnh sè 77 CP ngµy 29 th¸ng 11 n¨m 1996 do Thñ t−íng chÝnhphñ ban hµnh nh»m quy ®Þnh vÒ viÖc xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùcqu¶n lý b¶o vÖ rõng, qu¶n lý l©m s¶n.

- QuyÕt ®Þnh sè 245 TTg ngµy 21 th¸ng 12 n¨m 1998 cña Thñ t−íngchÝnh phñ, quy ®Þnh vÒ viÖc thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ n−íc vÒ rõngvµ ®Êt l©m nghiÖp cña çc cÊp.

ChØ thÞ sè 286 TTg ngµy 02 th¸ng 05 n¨m 1997 cña Thñ t−íng chÝnh phñvÒ viÖc t¨ng c−êng nh÷ng biÖn ph¸p cÊp b¸ch ®Ó b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng.

- ChØ thÞ sè 287 TTg ngµy 02 th¸ng 05 n¨m 1997 cña Thñ t−íng chÝnhphñ quy ®Þnh vÒ viÖc tæ chøc kiÓm tra truy quÐt nh÷ng ç nh©n vµ tæ chøc ph¸ho¹i rõng.

- ChØ thÞ sè 359 TTg ngµy 25 th¸ng 6 n¨m 1996 cña Thñ t−íng chÝnh phñquy ®Þnh vÒ nh÷ng biÖn ph¸p cÊp b¸ch ®Ó b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn çc loµi ®éngvËt hoang d·.

- QuyÕt ®Þnh sè 08 Q§-TT quy ®Þnh vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ qu¶n lýriªng cho ba lo¹i rõng (Rõng ®Æc dông, Rõng s¶n xuÊt, Rõng phßng hé) ®−îcThñ t−íng chÝnh phñ ban hµnh vµo ngµy 11 th¸ng 01 n¨m 2000.

4. Mét sè v¨n b¶n luËt kh¸c cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c nµy.

Mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c còng cã nh÷ng ®iÒu luËt cô thÓ quy ®ÞnhvÒ c«ng t¸c b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng, nh− çc ®iÒu 12, ®iÒu 13 vµ ®iÒu 29trong LuËt b¶o vÖ m«i tr−êng n¨m 1993.

LuËt h×nh sù víi çc ®iÒu 188 quy ®Þnh vÒ téi hñy ho¹i nguån lîi thñys¶n, ®iÒu 189 quy ®Þnh vÒ téi hñy ho¹i rõng, ®iÒu 190 quy ®Þnh vÒ téi vi ph¹mçc quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d· quý hiÕm, vµ ®iÒu 191 vÒ téi viph¹m chÕ ®é b¶o vÖ ®Æc biÖt ®èi víi Khu b¶o tån thiªn nhiªn.



III - Tãm t¾t

- Rõng cã gi¸ trÞ vµ vai trß to lín ®èi víi sù sèng trªn tr¸i ®Êt.

ë n−íc ta, rõng ®−îc Nhµ n−íc b¶o vÖ b»ng ph¸p luËt.

- Nhµ n−íc ban hµnh LuËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng, vµnhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c ®Ó qu¶n lý, b¶o vÖ, ph¸t triÓn, khaith¸c sö dông hîp lý c¸c nguån lîi tõ rõng; ng¨n chÆn vµ trõngph¹t nh÷ng hµnh vi s¨n b¾t tïy tiÖn, hñy diÖt, khai th¸c tr¸i phÐpnguån tµi nguyªn rõng.

IV - C©u hái vµ bµi tËp

1. Gi¸o viªn sö dông mét sè tranh vÏ vÒ nh÷ng ho¹t ®éng vi ph¹m vµkh«ng vi ph¹m luËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng, cho häc sinh ph©n biÖt vµ th¶oluËn víi häc sinh.

2. B¹n h·y t×m hiÓu nh÷ng quy ®Þnh riªng cña ®Þa ph−¬ng (X·, Th«n,B¶n) b¹n trong viÖc qu¶n lý b¶o vÖ rõng vµ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c.

3. Tham kh¶o mét sè bµi b¸o viÕt vÒ nh÷ng vô ¸n ph¸ rõng vµ sù trõngph¹t dµnh cho nh÷ng kÎ ph¸ rõng.



Bµi sè 2 :

tiÕn HãA(PhÇn I)

môc ®Ých

- Gióp çc em häc sinh b−íc ®Çu t×m hiÓu kh¸i niÖm vÒ sù tiÕn hãa th«ngqua çc qu¸ tr×nh chän läc tù nhiªn vµ chän läc nh©n t¹o.

- N©ng cao nhËn thøc vÒ vai trß vµ gi¸ trÞ cña çc loµi ®éng, thùc vËt.

I - giíi thiÖu chung

Mét trong nh÷ng ®iÒu thó vÞ nhÊt cña thÕ giíi tù nhiªn lµ çc loµi ®éngvËt tù hoµn thiÖn çc ®Æc ®iÓm c¬ thÓ hay tËp tÝnh sinh häc qua thêi gian. Qu¸tr×nh hoµn thiÖn nµy cßn ®−îc gäi lµ qu¸ tr×nh tiÕn hãa diÔn ra qua çc giai®o¹n chän läc.

Khi mét sinh vËt ®−îc sinh ra, çc thÕ hÖ sau ®ã th−êng lµ phiªn b¶n cñathÕ hÖ tr−íc (con non th−êng gièng cha mÑ). Tuy nhiªn, phiªn b¶n nµy kh«ngph¶i gièng cha mÑ hoµn toµn mµ cã nh÷ng sù kh¸c biÖt (chiÒu cao, mµu l«ng,lo¹i tãc, khu«n mÆt) bëi trong qu¸ tr×nh sinh s¶n cã rÊt nhiÒu yÕu tè kh«ng thÓtÝnh tr−íc ®−îc. ThËm chÝ c¶ çc tr−êng hîp sinh ®«i còng kh«ng gièng nhauhoµn toµn. Sù kh¸c biÖt vÒ tÝnh çch gi÷a con çi vµ cha mÑ còng rÊt râ rµng.ThØnh tho¶ng sù kh¸c biÖt gi÷a con sinh ra vµ cha mÑ lµ rÊt râ rÖt ch¼ng h¹nnh− trong çc tr−êng hîp ®ét biÕn. Çc tr−êng hîp ®ét biÕn th−êng lµ cã s¸ungãn tay trªn bµn tay, s¸u ngãn ch©n, cã hai giíi tÝnh...

Trong tù nhiªn lu«n lu«n cã sù ®Êu tranh sinh tån gi÷a çc loµi ®éng thùcvËt ®Ó tån t¹i. Sù ®Êu tranh ®ã diÔn ra hµng ngµy, cã thÓ lµ t×m kiÕm thøc ¨n,trèn tr¸nh kÎ thï, t×m b¹n ®êi, t×m n¬i Èn n¸u...

Nh»m ®¸p øng çc nhu cÇu cña m×nh, con ng−êi còng t¸c ®éng ®Ó çcloµi sinh vËt “tiÕn ho¸” theo ý muèn cña m×nh. Qu¸ tr×nh nµy ®−îc gäi lµ chänläc nh©n t¹o.



II - Ho¹t ®éng1. Chän läc tù nhiªn.

(Gi¸o viªn gióp çc em t×m hiÓu vÒ qu¸ tr×nh tiÕn hãa qua chän läc tù nhiªn).

Kh¸i niÖm: Lµ qu¸ tr×nh tù hoµn thiÖn, g¹t bá ®Æc ®iÓm c¬ thÓ, tËp tÝnhsinh häc kh«ng cßn phï hîp cña çc loµi sinh vËt nh»m thÝch nghi víi m«itr−êng sèng.

Trong qu¸ tr×nh chän läc tù nhiªn, sù biÕn dÞ tèt ®−îc coi nh− lµ mét qu¸tr×nh tù hoµn thiÖn cña çc loµi vµ sÏ ®−îc truyÒn l¹i cho çc thÕ hÖ sau. VÝ dô:th−êng th× ë loµi chim, chim con ®êi sau x©y tæ to h¬n vµ ch¾c ch¾n h¬n chamÑ chóng vËy nªn sau mçi trËn gi«ng b·o trøng cña chóng sÏ bÞ mÊt Ýt h¬n. Tõ®ã gi÷ ®−îc sù sèng cho nhiÒu chim non vµ truyÒn l¹i kinh nghiÖm x©y tæch¾c ch¾n cho çc thÕ hÖ chim non tiÕp theo.

Nh−ng sù biÕn dÞ xÊu th× cã kÕt qu¶ ng−îc l¹i, tËp tÝnh sinh häc cña çcthÕ hÖ sau sÏ kh«ng hoµn thiÖn vµ sÏ bÞ ®µo th¶i. §iÒu nµy cã nghÜa lµ çc loµisÏ vÉn tiÕp tôc thay ®æi ®Ó phï hîp víi m«i tr−êng sèng cña chóng. Qu¸ tr×nhnh− vËy gäi lµ sù tiÕn hãa.

2. Chän läc nh©n t¹o.(Gi¸o viªn gi¶i thÝch vÒ kh¸i niÖm th«ng qua çc vÝ dô minh häa).

Kh¸i niÖm: Lµ sù can thiÖp cña con ng−êi trong qu¸ tr×nh tiÕn hãa, thÝchnghi cña çc loµi sinh vËt lµm cho chóng tiÕn hãa thay ®æi theo ý muèn nh»m®¸p øng nhu cÇu cña m×nh.

§éng, thùc vËt vÉn tiÕp tôc qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ nh»m thÝch nghi víi m«itr−êng vµ trë thµnh loµi phæ biÕn. Nh÷ng loµi nµo kh«ng thÝch nghi kÞp sÏkh«ng tån t¹i. Nh−ng sù lùa chän nµy kh«ng ph¶i do tù nhiªn mµ do chÝnh conng−êi - sù lùa chän nh©n t¹o.

VÝ dô: Khi thu ho¹ch lóa, con ng−êi th−êng chän nh÷ng h¹t gièng tèt ®ÓtiÕp tôc gieo vô sau. Nh÷ng h¹t gièng ®−îc lùa chän tõ nh÷ng c©y kháe m¹nh,ra nhiÒu h¹t. Nh− vËy, qua qu¸ tr×nh chän läc cña con ng−êi, c©y lóa sÏ trënªn kháe m¹nh, cã h¹t gièng to. §©y lµ sù tiÕn hãa cã sù chän läc nh©n t¹o.Sù lùa chän nµy gióp cho çc thÕ hÖ c©y lóa vÒ sau ngµy cµng tiÕn hãa h¬n vµkh«ng cßn dÊu hiÖu cña çc loµi lóa nguyªn thñy (tæ tiªn cña c©y lóa hiÖn naylµ çc loµi cá hoang d¹i).



Mét vÝ dô kh¸c rÊt phæ biÕn ®ã lµ sù tiÕn hãa cña çc lo¹i c©y ¨n qu¶. Tætiªn cña tr¸i c©y th−êng lµ çc lo¹i qu¶ cã ®éc. Trong qu¸ tr×nh tiÕn hãa, métvµi lo¹i tr¸i c©y cã ®éc ®· gi¶m bít ®éc tÝnh vµ trë thµnh lo¹i qu¶ cã thÓ ¨n®−îc. Tõ xa x−a, khi con ng−êi ph¸t hiÖn ra qu¶ cña çc loµi c©y, hä ®· mangvÒ nhµ vµ ¨n. H¹t cña çc loµi c©y nµy ®−îc con ng−êi gieo v« t×nh trªn ®Êt ®·n¶y mÇm vµ mäc lªn thµnh c©y vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn. Cø nh− vËy, h¹t gièng tõc©y (cã qu¶ to, nhiÒu qu¶ - s¶n l−îng lín) l¹i ®−îc trång bëi con ng−êi. Saumét vµi thÕ hÖ c©y, çc c©y ¨n qu¶ hiÖn nay ®· kh¸c vµ tiÕn hãa h¬n so víi tætiªn cña chóng.

§èi víi çc loµi ®éng vËt nu«i, khi mét con mÑ sinh ra nh÷ng con non,nh÷ng con non nµy sÏ ®−îc con ng−êi lùa chän t×m ra nh÷ng con cã thÓ ph¸ttriÓn cho n¨ng suÊt cao hoÆc ®Ó nh©n gièng cho thÕ hÖ sau.

3. Sù h×nh thµnh loµi míi.

(PhÇn nµy gi¸o viªn chØ gi¶i thÝch s¬ qua nh»m minh häa thªm cho haiphÇn trªn th«ng qua viÖc th¶o luËn vµ cho nh÷ng vÝ dô vÒ sù h×nh thµnh çcloµi míi do çch biÖt ®Þa lý, ®Þa h×nh, thêi tiÕt, khÝ hËu...).

- Çc loµi ®éng, thùc vËt tù hoµn thiÖn çc ®Æc ®iÓm c¬ thÓ hay tËp tÝnhsinh häc qua thêi gian.

- Chän läc tù nhiªn cã nghÜa lµ çc loµi trë nªn hoµn thiÖn h¬n ®Ó thÝchnghi víi sù thay ®æi cña m«i tr−êng.

- Con ng−êi cã thÓ t¹o ra nhiÒu thÕ hÖ gièng nhau hay loµi míi th«ng quaqu¸ tr×nh chän läc nh©n t¹o (sinh s¶n).

- TiÕn hãa ®· lý gi¶i çc loµi míi ®−îc h×nh thµnh nh− thÕ nµo.

Cã rÊt nhiÒu lý do kh¸c ®Ó lý gi¶i cho sù h×nh thµnh çc loµi míi nh−: Sùçch biÖt vÒ ®Þa lý, ®Þa h×nh, thêi tiÕt, khÝ hËu... lµ çch ®¬n gi¶n nhÊt ®Ó hiÓu.§iÒu nµy còng gi¶i thÝch t¹i sao cã rÊt nhiÒu loµi sèng trªn Tr¸i ®Êt.

Çc nhµ khoa häc cho r»ng con ng−êi chóng ta tiÕn hãa tõ loµi LinhTr−ëng. Cã ®óng vËy kh«ng, nÕu chóng ta quan s¸t çc loµi Linh Tr−ëng (®ÆcbiÖt lµ loµi v−în - tinh tinh), ta cã thÓ thÊy chóng cã rÊt nhiÒu ®Æc ®iÓm gièng



chóng ta: Tay, ch©n; ®øng b»ng bµn ch©n, sinh sèng theo bÇy ®µn (gia ®×nh),cã thÓ sö dông çc c«ng cô... Trªn thùc tÕ, tõ khi ph¸t hiÖn ra r»ng LinhTr−ëng lµ loµi vËt gÇn gièng víi con ng−êi nhÊt, chóng ta cã thÓ hiÓu mèiquan hÖ gi÷a con ng−êi vµ çc loµi Linh Tr−ëng (theo çc nhµ khoa häc th×con ng−êi còng thuéc líp Linh Tr−ëng). Nh−ng con ng−êi vµ çc loµi LinhTr−ëng kh¸c l¹i kh«ng gièng nhau. Bëi con ng−êi vµ Linh Tr−ëng cïng chungmét tæ tiªn nh−ng con ng−êi l¹i cã qu¸ tr×nh tiÕn hãa hoµn thiÖn h¬n bÊt kúloµi ®éng vËt nµo kh¸c. VËy cã ph¶i chóng ta tiÕn hãa tõ V−în kh«ng? Kh«nghoµn toµn ®óng nh−ng chóng ta l¹i cã hä hµng xa víi chóng. Sù h×nh thµnhloµi míi do viÖc thay ®æi ®Ó thÝch nghi víi m«i tr−êng sèng lµ nguån gèc cñatiÕn hãa vµ ®a d¹ng sinh häc.

Iii - tãm t¾t

Çc loµi sinh vËt kh«ng ngõng hoµn thiÖn, g¹t bá ®Æc ®iÓm c¬thÓ, tËp tÝnh sinh häc kh«ng cßn phï hîp, ph¸t triÓn çc ®Æc ®iÓm c¬thÓ vµ tËp tÝnh sinh häc míi nh»m thÝch nghi víi m«i tr−êng sèng.Sù hoµn thiÖn vµ tiÕn hãa nµy diÔn ra trong qu¸ tr×nh chän läc tùnhiªn vµ chän läc nh©n t¹o.

Iv - C©u hái vµ bµi tËp

1. ThÕ nµo lµ chän läc tù nhiªn ? Gi¶i thÝch ?

2. ThÕ nµo lµ chän läc nh©n t¹o ? H·y gi¶i thÝch ?

3. §iÒu g× sÏ x¶y ra nÕu çc biÕn dÞ tù nhiªn kh«ng ®em l¹i cho çc loµi®éng, thùc vËt mét cuéc sèng thuËn lîi ?

4. Con ng−êi lËp l¹i qu¸ tr×nh chän läc trong tù nhiªn nh− thÕ nµo?

5. NÕu cø hai loµi ®−îc t¹o thµnh tõ mét loµi tæ tiªn cña chóng th× sÏ cãbao nhiÒu loµi tæ tiªn ®Ó t¹o ra 30.000000 loµi trªn Tr¸i ®Êt hiÖn nay.

6. Con ng−êi cã ph¶i tiÕn hãa tõ loµi v−în kh«ng? T¹i sao ?



Bµi sè 3 :

TiÕn HãA(TiÕp theo vµ hÕt)

môc ®Ých- Gióp çc em häc sinh t×m hiÓu s©u thªm vÒ sù tiÕn hãa th«ng qua çc

qu¸ tr×nh chän läc tù nhiªn vµ chän läc nh©n t¹o.

- N©ng cao nhËn thøc vÒ vai trß vµ gi¸ trÞ cña çc loµi ®éng, thùc vËt.


§Ó tån t¹i, çc loµi sÏ thay ®æi ®Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ tËp tÝnh sinh häccña m×nh. Sù thay ®æi nµy diÔn ra trong mét qu¸ tr×nh dµi, gäi lµ qu¸ tr×nhchän läc tù nhiªn.

Víi çc ®Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ tËp tÝnh sinh häc míi, sinh vËt sÏ cã nhiÒulîi thÕ trong cuéc c¹nh tranh trong thÕ giíi tù nhiªn. Thêi gian tr«i qua, sùthÝch nghi nµy sÏ gióp cho çc thÕ hÖ sau cña çc loµi trë nªn hoµn h¶o h¬n -Qu¸ tr×nh tiÕn hãa.

VÝ dô: Qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ gióp cho ng−êi cæ ®¹i trë thµnh con ng−êi hoµnh¶o (kho¶ng 4,5 triÖu n¨m). Tr¸i ®Êt cßn cã rÊt nhiÒu loµi kh¸c sinh sèng n÷a.Chóng ta ®· biÕt lµ cã h¬n 2.000.000 loµi, nh−ng ch−a ai biÕt chÝnh x¸c cßnbao nhiªu loµi ch−a ®−îc tÝnh ®Õn - cã thÓ lµ h¬n 30.000.000 loµi. T¹i sao cã®iÒu nµy ?

C©u tr¶ lêi chÝnh x¸c nhÊt lµ do qu¸ tr×nh tiÕn hãa. Nh−ng trªn thùc tÕ,trong qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ vÉn cã nh÷ng kÕt qu¶ kh¸ ng¹c nhiªn vµ kh«ng thÓ tin®−îc. Sù t¹o thµnh cña mét sè loµi míi lµ mét thÝ dô ®iÓn h×nh.

TiÕn hãa gi¶i thÝch qu¸ tr×nh sinh vËt trë nªn hoµn chØnh h¬n vµ vai trßcña tiÕn hãa tíi ®a d¹ng sinh häc. Chóng ta sÏ cïng t×m hiÓu vÒ qu¸ tr×nh nµy.



II - Ho¹t ®éng

(Th«ng qua viÖc «n l¹i bµi sè 2, gi¸o viªn gióp çc em häc sinh t×m hiÓus©u h¬n vÒ kh¸i niÖm tiÕn hãa th«ng qua viÖc gi¶i thÝch vµ sö dông çc vÝ dôd−íi ®©y ®Ó minh häa).

Kh¸i niÖm: Víi çc ®Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ tËp tÝnh sinh häc míi, sinhvËt sÏ cã nhiÒu lîi thÕ trong cuéc c¹nh tranh trong thÕ giíi tù nhiªn. Thêigian tr«i qua, sù thÝch nghi nµy sÏ gióp cho çc thÕ hÖ sau cña çc loµi trënªn hoµn h¶o h¬n - Qu¸ tr×nh tiÕn hãa.

ThÝ dô minh häa 1:

Loµi chuét thêi kú tiÒn sö chØ sèng ë mét khu vùc trong rõng, lµ loµichuét thuÇn gièng.Trong khu rõng ®ã cã mét con s«ng ch¶y qua vµ tÊt nhiªn,con s«ng ®ñ n«ng ®Ó chuét cã thÓ ch¹y ngang qua dÔ dµng. Mét n¨m nä, thêitiÕt trë nªn Èm −ít h¬n vµ n−íc s«ng d©ng lªn. Chuét kh«ng thÓ b¬i qua s«ngnªn ®µn chuét bÞ chia lµm hai. N−íc s«ng ë møc cao trong vßng nhiÒu n¨mnªn c¶ hai ®µn chuét ®Òu ph¶i ®i t×m n¬i kh¸c kh« r¸o h¬n ®Ó sinh sèng. Mét®µn th× ®i vÒ ph−¬ng T©y vµ t×m thÊy sa m¹c, mét ®µn ®i vÒ ph−¬ng §«ng vµt×m thÊy nói.C¶ hai ®µn kh«ng bao giê quay trë l¹i víi nhau vµ dÇn dÇn thay®æi (tiÕn hãa) ®Ó thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn sèng míi. Loµi chuét sèng ë sa m¹cquen dÇn víi viÖc ®µo hè, sèng trong lßng ®Êt ®Ó tr¸nh ¸nh n¾ng mÆt trêi, vµc¬ quan thÞ gi¸c cña chóng ngµy cµng kÐm ®i (mï). Loµi chuét sèng ë nói l¹ithÝch hîp víi viÖc leo trÌo vµ sèng ë nh÷ng d·y nói cã c©y bao phñ.Vµ saunh÷ng thêi gian dµi, nh÷ng loµi chuét bÞ chia ®«i tõ loµi chuét nguyªn thñy ®·cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau vµ kh«ng thÓ giao phèi víi nhau. Chóng ®· trëthµnh nh÷ng loµi chuét kh¸c nhau. T−¬ng tù nh− vËy, trong thùc tÕ chuét chòivµ sãc ®· tõng cã chung mét tæ tiªn.

Trªn ®©y lµ mét thÝ dô rÊt ®¬n gi¶n bëi cuéc sèng vµ qu¸ tr×nh tiÕn hãacña çc loµi lµ rÊt hoµn h¶o. Nh−ng thÝ dô nµy ®· gi¶i thÝch r»ng sù çch biÖtvÒ ®Þa lý cã thÓ chia mét loµi thµnh hai loµi kh¸c nhau. Cã rÊt nhiÒu nguyªnnh©n kh¸c ®em l¹i kÕt qu¶ nh− vËy. Sù t¸ch biÖt vÒ ®Þa lý, ®Þa h×nh... lµ çchthøc ®¬n gi¶n nhÊt ®Ó gióp chóng ta hiÓu ®−îc vÊn ®Ò. §iÒu nµy còng gi¶ithÝch t¹i sao cã rÊt nhiÒu loµi sèng trªn Tr¸i ®Êt.



ThÝ dô minh häa 2:

Çc em ®· tõng nghe r»ng con ng−êi chóng ta tiÕn hãa tõ çc loµi LinhTr−ëng. §óng vËy, nÕu chóng ta quan s¸t çc loµi Linh Tr−ëng ®ã (®Æc biÖt lµloµi v−în - tinh tinh), ta cã thÓ thÊy chóng cã rÊt nhiÒu ®Æc ®iÓm gièng chóngta nh−: Tay, ch©n, ®øng b»ng bµn ch©n, sinh sèng theo bÇy ®µn (gia ®×nh), cãthÓ sö dông çc c«ng cô...

Trªn thùc tÕ, v× Linh Tr−ëng lµ sinh vËt gièng con ng−êi nhÊt, chóng tacã thÓ cho r»ng ®· cã mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi víi çc loµi Linh Tr−ëng(theo çc nhµ khoa häc th× con ng−êi còng thuéc líp Linh Tr−ëng). Nh−ngLinh Tr−ëng vµ con ng−êi l¹i kh«ng gièng nhau !?

Con ng−êi vµ Linh Tr−ëng chung mét tæ tiªn nh−ng con ng−êi cã qu¸tr×nh tiÕn hãa hoµn thiÖn h¬n bÊt kú loµi ®éng vËt nµo kh¸c. VËy cã ph¶i conng−êi tiÕn hãa tõ v−în kh«ng ?

Kh«ng hoµn toµn nh− vËy. Chóng ta cã hä hµng xa víi chóng.

Iii - tãm t¾t

Qua thêi gian vµ sù chän läc tù nhiªn, çc loµi trë nªn hoµnthiÖn h¬n ®Ó thÝch nghi víi sù thay ®æi cña m«i tr−êng - TiÕn hãa.

TiÕn hãa gi¶i thÝch khuynh h−íng tù hoµn thiÖn cña çc loµi.§ång thêi, gi¶i thÝch qu¸ tr×nh h×nh thµnh çc loµi míi.

Mét loµi chia thµnh hai th× cã sù tiÕn hãa kh¸c nhau bëi ph¶ichÞu nh÷ng tiªu chuÈn, ¸p lùc kh¸c nhau.

Trong tù nhiªn nh÷ng loµi cã ®Æc ®iÓm ®¬n gi¶n vµ dÔ thÝchnghi sÏ chiÕn th¾ng trong cuéc ®Êu tranh sinh tån, th«ng qua sùchän lùa cã tiªu chuÈn.

iv- bµi tËp

1. H·y nªu çc hiÖn t−îng tù nhiªn khiÕn çc yÕu tè ®Þa lý chia ®«i çcloµi ®éng vËt, thùc vËt thµnh hai loµi kh¸c nhau.

2. Qu¸ tr×nh tiÕn hãa gióp cho çc loµi thÝch nghi h¬n víi çc ®iÒu kiÖnsèng cña m«i tr−êng. H·y ®−a ra mét sè vÝ dô ®Ó chøng minh sù thay ®æi vÒh×nh d¸ng, tËp tÝnh cña mét sè loµi vËt ®Ó thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn sèng.



Bµi sè 4 :

Th¶m häa thuèc trõ s©u

Môc ®Ých

- Gióp çc em t×m hiÓu vÒ c«ng dông còng nh− çc t¸c ®éng tiªu cùc cñathuèc trõ s©u ®èi víi con ng−êi, çc loµi ®éng vËt vµ m«i tr−êng.

- N©ng cao ý thøc vÒ viÖc sö dông thuèc trõ s©u mét çc hîp lý vµ an toµn.


S©u bÖnh g©y tæn thÊt rÊt lín cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn theoquy luËt tuú thuéc vµo sè l−îng s©u vµ thêi tiÕt cña tõng khu vùc. ChÝnh v× vËy ®Ó®èi phã víi n¹n s©u bÖnh, con ng−êi ®· chÕ t¹o ra rÊt nhiÒu lo¹i thuèc trõ s©ukh¸c nhau, tuy nhiªn viÖc sö dông thuèc trõ s©u kh«ng ®óng çch võa tiªu diÖts©u cã Ých võa lµm « nhiÔm m«i tr−êng vµ hµm l−îng thuèc trõ s©u cßn d− l¹itrong ®Êt, c©y trång... g©y ¶nh h−ëng lín ®Õn m«i tr−êng vµ søc kháe con ng−êi.

Ii - ho¹t ®éng

1. T¸c dông cña thuèc trõ s©u.

(Gi¸o viªn cho çc em häc sinh nªu ra c«ng dông cña thuèc trõ s©u sau®ã tæng kÕt l¹i theo ý sau).

PhÇn lín thuèc trõ s©u cã ®éc tÝnh cao, cã kh¶ n¨ng diÖt s©u rÊt m¹nh.Th«ng th−êng thuèc trõ s©u tiÕp xóc vµ tiªu diÖt s©u bÖnh b¶o vÖ çc loµi thùcvËt qua ba çch sau:

- S©u tiÕp xóc víi thuèc S©u chÕt.- S©u ¨n ph¶i thuèc S©u chÕt.- S©u ¨n l¸, vá c©y ®· hÊp thô thuèc trõ s©u S©u chÕt.

Nh− vËy thuèc trõ s©u cã vai trß quan träng trong viÖc tiªu diÖt s©ubÖnh, b¶o vÖ thùc vËt, b¶o vÖ cho n¨ng suÊt cña c©y trång.



2. T¸c h¹i cña thuèc trõ s©u.

(Gi¸o viªn cã thÓ dïng ph−¬ng ph¸p vÊn ®¸p ®Ó gióp häc sinh th¶o luËnçc ý sau).

Thuèc trõ s©u cã t¸c dông diÖt trõ s©u bÖnh, nh−ng nã còng g©y nh÷ng¶nh h−ëng xÊu tíi søc kháe vµ m«i tr−êng sèng cña con ng−êi nh−:

- Khi ®i phun thuèc s©u thuèc sÏ ngÊm vµo c¬ thÓ vµ g©y ¶nh h−ëng chosøc khoÎ.

- ¡n çc lo¹i thùc phÈm cßn tån d− hµm l−îng chÊt ®éc tõ thuèc trõ s©ucã h¹i cho søc khoÎ.

- Çc chÊt ®éc cßn l−u l¹i trong ®Êt, n−íc vµ cã thÓ th«ng qua gia sóc, giacÇm, ç, t«m... l−¬ng thùc, c©y trång... x©m nhËp vµo c¬ thÓ con ng−êi vµ g©yngé ®éc (C¬ chÕ béi nhiÓm sinh häc).

- L−îng thuèc trõ s©u ®äng l¹i trong ®Êt sÏ kÕt hîp víi n−íc ngÇm vµ g©y« nhiÔm nguån n−íc, « nhiÔm ®Êt...

- Thuèc trõ s©u kh«ng nh÷ng giÕt s©u bÖnh mµ cßn giÕt h¹i c¶ c«n trïng cã Ých.

- Kh¶ n¨ng chèng thuèc cña çc lo¹i s©u kh¸c nhau, nªn con ng−êith−êng t¨ng nång ®é thuèc khi phun, hiÖu lùc thuèc gi¶m vµ s©u nhên thuèc.

- NÕu sö dông thuèc trong mét thêi gian dµi sÏ: Thay ®æi thµnh phÇn sinh vËt trªn ®ång ruéng. Ph¸ vì c©n b»ng sinh th¸i.

3. H·y sö dông thuèc trõ s©u ®óng çch.

§Ó kh¾c phôc nh÷ng rñi ro do thuèc trõ s©u g©y ra cÇn chó ý mét sè ®iÓm:

- Nªn më réng øng dông biÖn ph¸p qu¶n lý tæng hîp s©u bÖnh h¹i. Dùavµo viÖc ®iÒu tra, quan s¸t vµ ph©n tÝch hÖ sinh th¸i ®ång ruéng ®Ó cã nh÷nggi¶i ph¸p ®óng khi quyÕt ®Þnh biÖn ph¸p xö lý. Ph¶i kÕt hîp nhiÒu yÕu tè liªnquan nh−:

• §iÒu kiÖn thêi tiÕt, khÝ hËu.

• T×nh tr¹ng c©y trång.

• Giai ®o¹n sinh tr−ëng, t¹i thêi ®iÓm ®iÒu tra.

• §Æc biÖt lµ thµnh phÇn thiªn ®Þch.



- Kh«ng nªn chØ dùa vµo mËt ®é s©u, tØ lÖ bÖnh h¹i ®Ó quyÕt ®Þnh biÖnph¸p xö lý. Tr−íc hÕt ph¶i ¸p dông çc biÖn ph¸p canh t¸c, gièng, thñ c«ng,sinh häc, vËt lý mét çch nghiªm tóc.

- Khi dÞch h¹i ph¸t triÓn tíi møc cÇn cã sù can thiÖp cña thuèc, trong tr−ênghîp nÕu cÇn ph¶i dïng thuèc hãa häc th× ph¶i ®¶m b¶o çc quy ®Þnh sau:

- ChØ dïng nh÷ng loµi thuèc ®−îc phÐp sö dông.- Kh«ng ®−îc phun thuèc cho rau qu¶ ®· ®Õn giai ®o¹n thu ho¹ch kÓ c¶

khi mËt ®é s©u cao, mµ nªn dïng biÖn ph¸p thñ c«ng.- Phun ®óng liÒu l−îng vµ thêi ®iÓm quy ®Þnh.- §¶m b¶o thêi gian çch ly.- Sö dông thuèc theo chØ dÉn.- H¹n chÕ l−îng thuèc sö dông. Kh«ng hßa thªm n−íc vµo thuèc khi

phun ®Ó hiÖu lùc thuèc cã thÓ kÐo dµi. B»ng çch nµy cßn cã thÓ gi¶m ®−îcl−îng thuèc bÞ thÊt tho¸t ra ngoµi m«i tr−êng, tr¸nh g©y « nhiÔm m«i tr−êng.

- Kh«ng sö dông mét lo¹i thuèc trõ s©u trong nhiÒu n¨m. Nªn thay ®æilo¹i thuèc hoÆc sö dông çc lo¹i thuèc lu©n phiªn ®Ó tr¸nh hiÖn t−îng s©unhên thuèc, gi¶m hiÖu lùc cña thuèc.

- Mçi loµi s©u h¹i ®Òu cã çc loµi c«n trïng lµ kÎ thï tù nhiªn. S©u h¹inh×n chung ®Òu cã kh¶ n¨ng nhên thuèc trõ s©u, nh−ng chóng kh«ng cã kh¶n¨ng ®èi phã ®−îc víi kÎ thï tù nhiªn cña m×nh. Sö dông nh÷ng kÎ thï tùnhiªn cña s©u h¹i sÏ h¹n chÕ ®−îc phÇn lín s©u bÖnh. Bªn c¹nh ®ã, cßn cã thÓgi¶m bít ®−îc sè lÇn phun thuèc, h¹n chÕ « nhiÔm m«i tr−êng, ¶nh h−ëng tíicon ng−êi, gia sóc...

- H·y th¶o luËn ®Ó øng dông thuèc trõ s©u ®óng çch vµo ®ång ruéng, v−ênc©y ¨n tr¸i cña gia ®×nh m×nh vµ cã thÓ t− vÊn cho nh÷ng ng−êi xung quanh.

III - tãm t¾tCon ng−êi s¶n xuÊt ra nhiÒu lo¹i thuèc trõ s©u kh¸c nhau ®Ó

tiªu diÖt s©u h¹i nh»m b¶o vÖ c©y trång vµ n©ng cao n¨ng suÊt.Nh−ng nÕu l¹m dông thuèc trõ s©u sÏ g©y ra « nhiÔm m«i

tr−êng, ph¸ vì c©n b»ng sinh th¸i, ngé ®éc thøc ¨n...Sö dông thuèc trõ s©u mét çch khoa häc sÏ h¹n chÕ nh÷ng t¸c

®éng kh«ng mong muèn, g©y h¹i cho søc kháe con ng−êi vµ m«itr−êng xung quanh.



Iv - bµi tËp

1. Khi phun thuèc trõ s©u ta cÇn ph¶i mang çc dông cô b¶o hiÓm nh−thÕ nµo ?

2. Em h·y kÓ tªn mét sè thuèc trõ s©u mµ em th−êng thÊy ng−êi n«ngd©n sö dông ?

3. Çc t¸c h¹i cña thuèc trõ s©u lµ g×? T¹i sao chóng ta l¹i nªn h¹n chÕ södông thuèc trõ s©u?

4. Nªu mét sè hËu qu¶ do thuèc trõ s©u g©y ra ë ®Þa ph−¬ng?

5. Em h·y lËp danh s¸ch çc loµi c«n trïng, s©u cã Ých (lµ thiªn ®Þch cñaçc loµi s©u h¹i).

V - Tham kh¶o

Mét sè vÝ dô vÒ t¸c dông tiªu diÖt s©u bÖnhh¹i cña vi khuÈn,

çc loµi sèng ký sinh vµ c«n trïng kh¸c

Çc ruéng B«ng vµo ®Çu mïa hÌ th−êng bÞ Nha trïng ph¸ ho¹i. Çc c«ntrïng nh− Ong ký sinh, Bä rïa... sÏ tiªu diÖt Nha trïng nÕu con ng−êi kh«ngphun thuèc trõ s©u.

Ong kÐn nhá cã kh¶ n¨ng khoan thñng th©n çc loµi c©y ®Ó t×m b¾t s©urau xanh, hoÆc lÊy vßi trøng cña m×nh ch©m vµo s©u ®Ó ®Î trøng. S©u non sÏchÕt sau khi në.

Ong m¾t ®á ch©m vßi trøng cña m×nh vµo s©u keo, s©u qu¶ b«ng... ®Ó ®Îtrøng. Trøng sÏ në thµnh nh÷ng Êu trïng vµ ¨n çc chÊt dinh d−ìng trong c¬thÓ cña s©u ®Ó sèng. Sau mét thêi gian ng¾n, s©u keo vµ s©u qu¶ b«ng sÏ bÞchÕt do c¬ thÓ ®· bÞ ®ôc ph¸.



Cã hai lo¹i virót chÝnh cã thÓ diÖt trõ ®−îc s©u h¹i lµ NPV (Virót ®a diÖnnh©n) vµ GV (Virót h¹t). Çc lo¹i virót nµy g©y bÖnh cho c«n trïng vµ lµm c«ntrïng chÕt. Lo¹i NPV trõ ®−îc nhiÒu loµi s©u h¹i rau, nh− s©u xanh b−ím tr¾ng,s©u khoang... vµ NPV cßn lµ mét lo¹i thuèc sinh häc trõ s©u ®−îc dïng phæ biÕntrong s¶n xuÊt. Cßn GV ký sinh chñ yÕu trªn s©u xanh b−ím tr¾ng vµ s©u khoang.

Ngoµi ra, cßn cã rÊt nhiÒu lo¹i nÊm cã thÓ l©y nhiÔm bÖnh cho s©u h¹i vµnÊm ®èi kh¸ng víi çc vi sinh vËt g©y bÖnh cho c©y, gióp nhµ n«ng b¶o vÖ c©ytrång...

Çc loµi s©u cã Ých th−êng b¾t måi b»ng hai çch: b¾t måi vµ sèng kýsinh. Con ng−êi ®· nghiªn cøu vµ sö dông çc lo¹i s©u bä, vi khuÈn cã kh¶n¨ng tiªu diÖt çc lo¹i s©u bÖnh h¹i ®Ó b¶o vÖ c©y. Çc loµi c«n trïng ¨n s©uh¹i vµ trøng s©u non cña nhiÒu lo¹i s©u h¹i, nh− Bä rïa, Bä ba khoang, NhÖn,Ruåi ¨n rÖp, Bä ngùa. Ngoµi ra, çc loµi ký sinh sèng ký sinh trªn th©n cñas©u h¹i vµ çc vi sinh vËt cã Ých nh− nÊm, vi khuÈn, virót còng gãp phÇn vµoc«ng t¸c tiªu diÖt s©u bÖnh h¹i, phôc vô cho çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ngnghiÖp cña con ng−êi. VÒ c¬ b¶n, çc vi sinh vËt nµy g©y bÖnh cho mét loµis©u hoÆc cho mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nµo ®ã cña s©u h¹i. Çc vi sinh vËt nµykh«ng g©y bÖnh cho ng−êi vµ còng kh«ng ®éc h¹i cho ng−êi, ®éng vËt vµ m«itr−êng.

Mét sè lo¹i thuèc trõ s©u bÞ cÊm sö dông.

Çc lo¹i thuèc trõ s©u bÞ cÊm sö dông lµ DDT1, 6662.

Nh÷ng lo¹i thuèc nµy diÖt ch©u chÊu, s©u ®ôc th©n lóa, muçi, rÖp c©y...Tuy nhiªn, Clo lµ chÊt khã ph©n hñy trong ®Êt nªn sau khi phun thuèc, hµml−îng Clo cßn l¹i trong ®Êt lµ rÊt lín, g©y « nhiÔm m«i tr−êng, gi¶m ®é ph×nhiªu cña ®Êt, s©u nhên thuèc...



Bµi sè 5 :

CH¸Y RõNGMôc ®Ých

Gióp çc em häc sinh t×m hiÓu çc nguyªn nh©n g©y ch¸y rõng.

T¸c h¹i cña ch¸y rõng.

Çc biÖn ph¸p phßng chèng ch¸y rõng.

N©ng cao nhËn thøc vÒ b¶o vÖ çc nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn.


§¸m ch¸y ®−îc ph¸t sinh vµ lan trµn, tiªu hñy sinh vËt trong khu vùcrõng bÞ ch¸y gäi lµ ch¸y rõng. Ch¸y rõng th−êng g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i to línvÒ nhiÒu mÆt.

1. T¸c h¹i cña ch¸y rõng ®èi víi hÖ sinh th¸i rõng.

Löa lµ nh©n tè tù nhiªn cùc kú quan träng liªn quan rÊt chÆt chÏ víi hoµnc¶nh xung quanh. Nã lµ nh©n tè ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn thµnh phÇn loµi c©yvµ lÞch sö ph¸t triÓn cña rõng, ®Õn ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt cña hÖ sinh th¸i vµ qu¸tr×nh diÔn ra ë trong ®ã nh− chu tr×nh tuÇn hoµn çc-bon (C), chu tr×nh tuÇnhoµn vËt chÊt, dinh d−ìng vµ muèi kho¸ng, chu tr×nh tuÇn hoµn n−íc vµ ¶nhh−ëng ®Õn s¶n l−îng rõng, ®Õn qu¸ tr×nh t¸i sinh, diÔn thÕ rõng...

- Lµm xÊu ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh ®èi víi qu¸ tr×nh t¸i sinh phôc håi çcloµi c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao.

- Lµm thay ®æi thµnh phÇn loµi c©y, ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh diÔn thÕ(qu¸ tr×nh thay ®æi) cña rõng vµ cÊu tróc rõng.

- G©y ra nh÷ng biÕn ®æi lín trong kiÓu rõng vµ çc biÕn ®æi kiÓu rõng...

- Lµm xÊu ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh ®èi víi qu¸ tr×nh diÔn thÕ cña rõng vµ cÊutróc rõng.



- G©y ra nh÷ng biÕn ®æi lín trong kiÓu rõng vµ çc biÕn ®æi kiÓu rõng, tõ®ã sÏ ¶nh h−ëng ®Õn çc ph−¬ng thøc khai th¸c rõng: Khai th¸c chÝnh, khaith¸c chän, chÆt nu«i d−ìng rõng.

- Lµm thay ®æi sè l−îng vµ thµnh phÇn çc loµi ®éng vËt hoang d·, chimmu«ng, c«n trïng.

- ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t ®éng sèng cña çc vi sinh vËt ë trong ®Êt rõng(kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ sù ho¹t ®éng cña nã).

- Lµm ¶nh h−ëng ®Õn t×nh tr¹ng vÖ sinh cña rõng, g©y chÊn th−¬ng chonhiÒu c©y rõng sÏ dÔ dµng bÞ giã b·o lµm ®æ gÉy, dÔ dµng bÞ s©u bÖnh, mèimät, nÊm mèc x©m nhËp vµ ph¸ ho¹i.

- Lµm gi¶m tÝnh æn ®Þnh cña rõng ph¸ vì c©n b»ng sinh th¸i.

- Ph¸ vì kÕt cÊu cña ®Êt, g©y xãi mßn, röa tr«i, b¹c mµu lµm mÊt kh¶ n¨ng gi÷n−íc ®iÒu tiÕt n−íc, g©y lò lôt, lµm t¨ng nhiÖt ®é mÆt ®Êt, dÉn ®Õn sa m¹c hãa...

V× vËy sau ch¸y rõng c©y rõng sÏ bÞ chÕt hoÆc sinh tr−ëng kÐm.

2. ¶nh h−ëng cña ch¸y rõng ®Õn m«i tr−êng rõng.

a) ¶nh h−ëng gi¸n tiÕp:

¶nh h−ëng gi¸n tiÕp cña ch¸y rõng th−êng phô thuéc vµo sù biÕn ®æi cñathùc vËt. Khi ch¸y m¹nh ë nhiÖt ®é cao, tÊt c¶ çc thùc vËt bËc cao, rÔ, th©n, cµnhvµ c©y sÏ bÞ thiªu hñy vµ chØ cßn ®èng tro tµn cung cÊp cho ®Êt çc chÊt dinhd−ìng kho¸ng. Çc loµi thùc vËt ®Õn gieo gièng sau ®ã th−êng lµ nh÷ng lo¹i cãh¹t nhÑ, nh÷ng loµi cã bé rÔ ¨n s©u trong ®Êt cßn sèng sãt l¹i hoÆc lµ nh÷ng h¹tgièng cña nh÷ng loµi ®ang trong tr¹ng th¸i ngñ nghØ, vµ nhiÖt ®é cña ch¸y rõngch−a ®¸nh thøc nã dËy. Trªn vïng ®Êt võa bÞ ch¸y th−êng nhiÒu ®¹m nªn nhiÒun¬i ng−êi ta cã thÓ lîi dông ®Ó gieo ®ç, trång bÝ, gieo võng, l¹c...

b) ¶nh h−ëng trùc tiÕp:

¶nh h−ëng trùc tiÕp cña ch¸y rõng ®Õn chÊt l−îng m«i tr−êng rõng ®−îcx¸c ®Þnh bëi 2 nguån gèc chÝnh:

+ Ch¸y chÊt h÷u c¬ ë líp ®Êt kho¸ng.+ Ch¸y vËt liÖu líp trªn mÆt ®Êt.



Ch¸y chÊt h÷u c¬ sÏ th¶i vµo khÝ quyÓn çc chÊt khÝ nh− N2, CO2, CO,NO2, HNO3, C2H2 çc chÊt kho¸ng ë d¹ng tro. Çc lo¹i khÝ ®éc trªn sÏ g©y «nhiÔm m«i tr−êng sinh th¸i. Nh− vËy d−íi ¶nh h−ëng cña löa rõng sè l−îngchÊt kho¸ng ®−îc t¨ng lªn, ®é chua cña ®Êt gi¶m xuèng, l−îng ®¹m cña ®Êtgi¶m vµ ®iÒu kiÖn Èm ®é vµ nhiÖt ®é cña m«i tr−êng bÞ biÕn ®æi.

Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ löa rõng ®· cho thÊy r»ng:

- Ch¸y rõng cã kh¶ n¨ng lµm t¨ng chÊt dinh d−ìng hßa tan, do ®ã lµm ®ét¨ng pH cña ®Êt, t¨ng l−îng phèt pho, t¨ng çc ion trao ®æi, t¨ng l−îng muèihßa tan vµ lµm gi¶m l−îng chÊt h÷u c¬ vµ ®¹m ë líp ®Êt cã ®é s©u tõ 20 ®Õn30cm, lµm t¨ng ho¹t ®éng sinh vËt, ®Æc biÖt lµ t¨ng l−îng vi khuÈn.

Ch¸y rõng ®ãng vai trß to lín trong viÖc h×nh thµnh líp ®Êt kh«ng thÊmn−íc. ë n¬i kh«ng bÞ ch¸y khi ph©n gi¶i th¶m môc sÏ h×nh thµnh çc ph©n töh÷u c¬ kh«ng cã kh¶ n¨ng gi÷ n−íc, gi÷ Èm vµ kh«ng thÊm n−íc, khi ch¸yrõng líp th¶m môc bÞ ch¸y, cßn çc phÇn tö kh«ng thÊm n−íc sÏ tr«i xuèngtÇng ®Êt s©u h¬n vµ sÏ tÝch tô l¹i ë ®ã. Khi cã m−a mÆt ®Êt sÏ dÔ dµng thÊmn−íc, møc ®é thÊm n−íc sÏ chËm dÇn l¹i. Sau ®ã xuÊt hiÖn dßng ch¶y bÒ mÆtvµ sÏ dÔ dµng g©y nªn xãi mßn, cuèn tr«i ®Êt cïng víi çc chÊt dinh d−ìng,çc chÊt hãa häc...

Rõng sau khi bÞ ch¸y, thµnh phÇn hãa häc, tÝnh chÊt lý hãa cña ®Êt thay®æi h¼n. Líp th¶m môc bÞ ch¸y, vi sinh vËt, ®éng vËt cã Ých... sèng trong ®Êtvµ ë tÇng th¶m môc bÞ tiªu diÖt; Chim thó rõng bÞ chÕt hoÆc ph¶i di c− ®i n¬ikh¸c. Do mÊt líp thùc vËt che phñ bÒ mÆt nªn ®Êt dÔ bÞ röa tr«i, bµo mßnnhanh chãng. NhiÒu n¬i líp th¶m môc dµy 20 - 30cm; ®Æc biÖt ë rõng trÇm béth¶m môc dµy 80 - 120cm cã t¸c dông nh− mét tÊm giÊy thÊm khæng lå gi÷n−íc, ng¨n lò lôt, h¹n chÕ dßng ch¶y, ®iÒu tiÕt n−íc m−a ®i dÇn theo çc bérÔ, hang hèc ngÊm s©u vµo ®Êt. Khi rõng bÞ ch¸y tÝnh n¨ng ®¸ng quý nµy cña®Êt rõng kh«ng cßn n÷a.

Ch¸y rõng lµm cho khÝ hËu cña rõng thay ®æi, t¸c dông ®iÒu hßa nhiÖt®é, Èm ®é kh«ng khÝ gi¶m ®i, khÝ hËu trë nªn gay g¾t, kh¾c nghiÖt, kh«ng æn®Þnh... ¶nh h−ëng xÊu ®Õn s¶n xuÊt, ®êi sèng vµ m«i tr−êng ë vïng rõng nóivµ c¶ n−íc. Ch¸y rõng cßn g©y ch¸y lan vµo nhiÒu xÝ nghiÖp, nhµ m¸y, khotµng, nhµ cöa, ruéng v−ên, thËm chÝ cßn g©y tai häa chÕt ng−êi vµ gia sóc métçch nghiªm träng, ®au lßng.



Ch¸y rõng mang tÝnh x· héi vµ m«i tr−êng s©u s¾c, cho nªn viÖc phßngchèng ch¸y rõng ngµy cµng trë nªn hÕt søc quan träng. Phßng chèng ch¸yrõng lµ tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô kh«ng chØ riªng cña Nhµ n−íc, çn bé kiÓml©m mµ lµ cña toµn thÓ mäi ng−êi, mäi thµnh phÇn trong x· héi.

II - Ho¹t ®éng

1. T¸c h¹i cña ch¸y rõng ®èi víi hÖ sinh th¸i rõng.

Ch¸y rõng lµ nh©n tè ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn thµnh phÇn loµi c©y, vµ lÞchsö ph¸t triÓn cña rõng; ®Õn ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt cña çc hÖ sinh th¸i, chu tr×nhtuÇn hoµn vËt chÊt, dinh d−ìng, tuÇn hoµn n−íc; ®Õn s¶n l−îng rõng vµ qu¸tr×nh t¸i sinh rõng. Cô thÓ ch¸y rõng g©y ra çc t¸c h¹i sau ®©y:

Lµm xÊu ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh ®èi víi qu¸ tr×nh t¸i sinh phôc håi cña rõng.

Lµm thay ®æi thµnh phÇn loµi c©y, ¶nh h−ëng ®Õn cÊu tróc rõng.

Lµm thay ®æi sè l−îng vµ thµnh phÇn çc loµi ®éng vËt hoang d·, c«n trïng...

Lµm ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t ®éng sèng cña çc loµi vi sinh vËt trong ®Êt(kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ sù ho¹t ®éng cña chóng).

G©y “chÊn th−¬ng” cho nhiÒu c©y rõng. (C©y dÔ g·y, ®æ do giã b·o; dÔ bÞs©u bÖnh , nÊm mèi x©m h¹i). Ph¸ vì thµnh phÇn ®Êt (do nhiÖt ®é cao) g©y raxãi mßn, röa tr«i, b¹c mµu, lµm mÊt kh¶ n¨ng gi÷ n−íc, ®iÒu tiÕt n−íc, g©y ralò lôt...

2. T¸c h¹i cña ch¸y rõng ®èi víi m«i tr−êng.

- Ch¸y rõng sÏ th¶i vµo khÝ quyÓn çc chÊt khÝ nh− Nit¬, CO2, CO, NO2...Çc lo¹i khÝ ®éc trªn sÏ g©y « nhiÔm m«i tr−êng sinh th¸i.

- D−íi t¸c ®éng cña nhiÖt ®é cao, ®é chua, l−îng ®¹m trong ®Êt sÏ gi¶mvµ ®iÒu kiÖn ®é Èm vµ nhiÖt ®é m«i tr−êng sÏ bÞ thay ®æi.

- Khi ch¸y rõng x¶y ra, l−îng tro sÏ theo giã hoÆc tr«i theo dßng n−íclµm « nhiÔm m«i tr−êng.



- Ngoµi ra do bÞ mÊt líp th¶m môc cã t¸c dông nh− lµ tÊm giÊy thÊmkhæng lå gi÷ n−íc nªn ®· lµm cho rõng mÊt ®i kh¶ n¨ng ng¨n chÆn lò lôt, lµmh¹n chÕ dßng ch¶y chèng xãi mßn vµ ®iÒu tiÕt n−íc ®i dÇn theo çc bé rÔ,thÊm s©u vµo lßng ®Êt.

3. Çc nguyªn nh©n g©y ch¸y rõng.

(Gi¸o viªn cho çc em häc sinh nªu çc nguyªn nh©n g©y ra ch¸y rõngsau ®ã tæng kÕt l¹i theo ý sau).

Rõng bÞ ch¸y cã thÓ do çc nguyªn nh©n tù nhiªn nh− sÊm sÐt, nói löaho¹t ®éng... Tuy nhiªn trong hÇu hÕt çc vô ch¸y rõng trong nh÷ng thÕ kû gÇn®©y ®Òu xuÊt ph¸t tõ nh÷ng t¸c ®éng thiÕu ý thøc cña con ng−êi nh− ®èt n−¬nglµm rÉy, ®èt tæ ong lÊy mËt, thËm chÝ lµ do çc xÝch mÝch ç nh©n råi ®èt rõng®Ó tr¶ thï.

4. Çc biÖn ph¸p phßng chèng ch¸y rõng.

(Gi¸o viªn cho çc em th¶o luËn vµ nªu çc biÖn ph¸p phßng chèng ch¸yrõng sau ®ã ®óc kÕt l¹i theo ý sau:

a) HÇu hÕt çc vô ch¸y rõng xuÊt ph¸t tõ çc nguyªn nh©n do con ng−êig©y ra nªn viÖc tæ chøc tuyªn truyÒn n©ng cao nhËn thøc phßng chèng ch¸yrõng cÇn ®−îc xem lµ nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu vµ cÇn ®−îc tiÕn hµnhth−êng xuyªn. (Çn bé kiÓm l©m, c− d©n ®Þa ph−¬ng vµ du kh¸ch ph¶i lu«nlu«n nghiªm tóc thùc hiÖn çc quy ®Þnh vÒ phßng chèng ch¸y rõng).

b) Tæ chøc thùc hiÖn çc biÖn ph¸p l©m sinh ®Ó phßng chèng ch¸y rõngnh−:

- X©y dùng ®−êng b¨ng c¶n löa: §−êng b¨ng cã t¸c dông “ bÎ gÉy, ng¨nchÆn çc ®¸m ch¸y kh«ng ®Ó cho chóng lan réng” §−êng b¨ng c¶n löa gåmcã 2 lo¹i.

§−êng b¨ng xanh: Lµ nh÷ng ®−êng b¨ng ®−îc trång b»ng nhiÒu lo¹ic©y xanh cã kh¶ n¨ng chÞu löa tèt. §−êng b¨ng xanh cã t¸c dông ng¨n chÆnçc ®¸m ch¸y trªn mÆt ®Êt vµ trªn t¸n rõng.

§−êng b¨ng tr¾ng: Lµ d¶i ®Êt trèng ®−îc dän s¹ch, cã t¸c dông ng¨nchÆn çc ®¸m ch¸y trªn mÆt ®Êt.



- §èt tr−íc vËt liÖu ch¸y (§èt non): Hµng n¨m, c¨n cø vµo t×nh h×nh thêitiÕt, çc V−ên Quèc gia th−êng tæ chøc ®èt non nh»m h¹n chÕ vËt liÖu ch¸y,ng¨n ngõa çc ®¸m ch¸y lín cã kh¶ n¨ng x¶y ra.

- Ngoµi çc biÖn ph¸p trªn cßn cã çc biÖn ph¸p x©y dùng kªnh m−¬ngvµ hå chøa n−íc ®Ó phßng chèng ch¸y rõng.

III - Tãm T¾t

Ch¸y rõng g©y ra çc ¶nh h−ëng tiªu cùc ®Õn çc nguån tµinguyªn thiªn nhiªn, m«i tr−êng vµ ®êi sèng cña con ng−êi. HÇu hÕtçc vô ch¸y rõng lµ do con ng−êi g©y ra. Chóng ta cã tr¸ch nhiÖm vµnghÜa vô tham gia vµ cæ vò mäi ng−êi thùc hiÖn çc ho¹t ®éng phßngchèng ch¸y rõng.

IV - Bµi tËp

1. Em h·y nªu çc ¶nh h−ëng tiªu cùc ®Õn hÖ sinh th¸i vµ m«i tr−êng khich¸y rõng x¶y ra.

2. Em h·y nªu mét sè biÖn ph¸p phßng chèng ch¸y rõng ë ®Þa ph−¬ng.

V - Ho¹t ®éng ngo¹i khãa

Häc sinh tham gia s¸ng t¸c çc biÓu ng÷, tranh ¶nh phôc vô cho çcnhiÖm vô phßng chèng ch¸y rõng.



Bµi sè 6 :

KHAI TH¸C HîP LýNGUåN TµI NGUYªN RõNG

Môc §ÝchGióp häc sinh hiÓu ®−îc:

- ThÕ nµo lµ tµi nguyªn rõng (Rõng cã t¸c dông nh− thÕ nµo ®èivíi con ng−êi vµ çc loµi sinh vËt kh¸c trªn tr¸i ®Êt.

- T¹i sao ph¶i sö dông tµi nguyªn rõng hîp lý.- Sö dông tµi nguyªn rõng nh− thÕ nµo lµ hîp lý.

I - Giíi thiÖu

1. Tµi nguyªn rõng, vèn quý cña nh©n lo¹i.

Trªn thÕ giíi rõng che phñ 3.837 triÖu ha, chiÕm 29 % diÖn tÝch lôc ®Þa;Trong ®ã rõng «n ®íi chiÕm 1.280 triÖu ha (33 %), cßn l¹i 67 % lµ rõng rËmnhiÖt ®íi vµ xÝch ®¹o.

Rõng ®ãng vai trß rÊt quan träng ®èi víi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. Rõng giópgi¶m c−êng ®é giã, h¹n chÕ xãi mßn, gi¶m tho¸t h¬i n−íc ë thùc vËt vµ ®Êt,®iÒu tiÕt n−íc trong ®Êt... §èi víi nh÷ng ng−êi sèng gÇn rõng, hä phô thuécvµo phÇn lín nguån thøc ¨n, cñi ®èt, quÇn ¸o... lÊy tõ rõng.

C©y rõng rÊt quan träng ®èi víi hµnh tinh cña chóng ta. Víi kh¶ n¨nghÊp thô khÝ CO2 vµ läc çc khÝ g©y « nhiÔm kh¸c, c©y gióp chóng ta gi÷ g×nkh«ng khÝ trong lµnh, gi¶m nguy c¬ nãng lªn cña toµn cÇu vµ h¹n chÕ lò lôt.Ngoµi ra rõng cßn gióp ®¶m b¶o çc nguån n−íc cung cÊp n−íc s¹ch ®Òu ®Æn.

§Æc biÖt ë rõng nhiÖt ®íi ng−êi ta cßn t×m ra nh÷ng lo¹i c©y cã gi¸ trÞ caotrong y häc. Trªn toµn thÕ giíi thuèc chÕ t¹o tõ çc s¶n phÈm rõng trÞ gi¸ 40 tØ®« la mçi n¨m. Cã tíi 1.400 loµi cã kh¶ n¨ng phßng chèng ung th−.

Rõng cßn lµ n¬i c− tró vµ nu«i d−ìng cña nhiÒu loµi ®éng vËt quý gi¸nh− chim, thó, Õch nh¸i, bß s¸t, vµ v« sè çc loµi vi sinh vËt mµ ®êi sèng cñachóng cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau.



2. T¹i sao ph¶i sö dông nguån tµi nguyªn rõng hîp lý ?

NÕu rõng bÞ khai th¸c mµ kh«ng ®−îc qu¶n lý vµ quy ho¹ch th× chóng tasÏ mÊt ®i nguån l−¬ng thùc, thuèc men, vËt liÖu x©y dùng, n−íc, nhiªn liÖu...Nghiªm träng h¬n, do c©y rõng bÞ chÆt ph¸ çc vïng ®åi nói th−êng x¶y ra çcvô lë ®Êt, ¶nh h−ëng ®Õn mïa mµng, tµi s¶n vµ c¶ tÝnh m¹ng con ng−êi. RõngbÞ tµn ph¸ nhiÒu th× nguy c¬ tr¸i ®Êt nãng lªn cµng nghiªm träng.

3. Sö dông rõng nh− thÕ nµo lµ hîp lý ?

* Ph¶i ng¨n chÆn viÖc ph¸ rõng ®ång thêi ph¶i tÝch cùc trång rõng, th©mcanh rõng. KhuyÕn khÝch ng−êi d©n dïng çc lß ®èt hiÖu qu¶ nh−ng tèn Ýt cñi.

* N«ng l©m kÕt hîp: §©y lµ ph−¬ng ph¸p cho phÐp con ng−êi võa h−ëngnguån lîi tõ rõng võa nu«i gia sóc, gia cÇm vµ trång hoa mµu.

* X©y dùng çc khu b¶o tån thiªn nhiªn vµ v−ên quèc gia. Cã thÓ th«ngqua ho¹t ®éng du lÞch cã kiÓm so¸t con ng−êi cã thÓ h−ëng lîi mµ kh«ng g©yh¹i cho rõng. ë n−íc ta, ho¹t ®éng du lÞch cã kiÓm so¸t ®· ®−îc thùc hiÖn ëmét sè v−ên quèc gia vµ khu b¶o vÖ nh− Cóc Ph−¬ng, B¹ch M·, Nam çtTiªn, Yok §«n, Ba BÓ...

* T¨ng c−êng gi¸o dôc vÒ d©n sè vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh ®Ógi¶m ¸p lùc vÒ d©n sè lªn tµi nguyªn rõng.

* CÇn ph¶i gi¸o dôc, khuyÕn khÝch mäi ng−êi sö dông rõng mét çch hîplý ®Ó hä hiÓu ®−îc tÇm quan träng cña rõng vµ ®¸nh gi¸ ®−îc çch hä sö dôngçc s¶n phÈm cña rõng. VËn ®éng ®ång bµo d©n téc Ýt ng−êi sèng trong rõng®Þnh canh ®Þnh c−.

II - Ho¹t §éng1. Rõng cung cÊp nh÷ng g× ?* Chia líp thµnh nhãm nhá, yªu cÇu häc sinh th¶o luËn xem rõng cung

cÊp cho con ng−êi nh÷ng g×.* Mçi nhãm cö mét em viÕt kÕt qu¶ cña nhãm m×nh lªn b¶ng.* Gi¸o viªn gióp häc sinh kiÓm tra l¹i ®é chÝnh x¸c cña th«ng tin, cung

cÊp thªm nh÷ng thø con ng−êi cã thÓ lÊy ®−îc tõ rõng mµ häc sinh ch−a nªu.Tõ ®ã rót ra kÕt luËn lµ rõng rÊt cã Ých nh−ng nÕu chóng ta chØ khai th¸c v× çilîi tr−íc m¾t mµ kh«ng biÕt b¶o vÖ th× tµi nguyªn rõng sÏ c¹n kiÖt dÇn, g©y¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng sinh th¸i vµ ®Õn lîi Ých cña thÕ hÖ sau.



2. Tham quan rõng (HoÆc trång rõng).

(Gi¸o viªn ph¶i chuÈn bÞ ®Ó tr¶ lêi cho häc sinh, hoÆc nhê sù trî giópcña çn bé cã chuyªn m«n).

* Chia líp thµnh nhãm nhá 3 - 4 ng−êi, cho häc sinh tham quan rõng,quan s¸t, so s¸nh c©y mäc thµnh tÇng (tÇng c©y cao, tÇng c©y trung b×nh, tÇngc©y nhá, tÇng c©y bôi, tÇng cá vµ çc lo¹i d©y leo), vÏ s¬ ®å tÇng c©y, ghi chóthÝch c©y ®¹i diÖn ë çc tÇng c©y. (Häc sinh cã thÓ hái gi¸o viªn hoÆc çn béchuyªn m«n)

* Trao ®æi gi÷a çc nhãm, rót ra kÕt luËn vÒ çc lo¹i c©y rõng ë n¬i võatham quan.

3. H¸t bµi h¸t.“§iÒu ®ã chØ thuéc hµnh ®éng cña b¹n” (nh¹c vµ lêi Kim Dòng)NÕu häc sinh ch−a biÕt th× tËp cho çc em h¸t.

4. TËp s¸ng t¸c.

KhÝch lÖ çc em lµm th¬ nãi vÒ t¸c dông cña rõng, b¶o vÖ rõng. KhuyÕnkhÝch çc em b»ng çch céng thªm vµo ®iÓm kiÓm tra, hoÆc phÇn th−ëng chonh÷ng c©u th¬ hay vµ cã ý nghÜa.

III - KÕt LuËn

Rõng cung cÊp thøc ¨n, thuèc men, nhiªn liÖu vµ rÊt nhiÒu s¶nphÈm cÇn thiÕt cho con ng−êi vµ cho çc sinh vËt kh¸c trªn tr¸i ®Êt.Rõng gióp lµm trong s¹ch kh«ng khÝ, ®iÒu hßa khÝ hËu, h¹n chÕ thiªntai. Tuy nhiªn diÖn tÝch rõng trªn thÕ giíi nãi chung vµ ë n−íc ta nãiriªng ®ang gi¶m mét çch nghiªm träng do n¹n ph¸ rõng trµn lan.

IV - Bµi tËp vÒ nhµ1. Em h·y kÓ ra nh÷ng ho¹t ®éng cña con ng−êi mµ cã thÓ g©y h¹i ®Õn rõng.2. ChuyÖn g× sÏ x¶y ra nÕu chóng ta sö dông tµi nguyªn rõng nhanh h¬n

kh¶ n¨ng t¸i t¹o cña chóng ?

V - Bµi ®äc tham kh¶o



1. B¶O VÖ RõNGAi ¬i xin gi÷ lÊy rõng,Xin ®õng chÆt ph¸, xin ®õng ®èt n−¬ngMÊt rõng sÏ l¾m tai −¬ngCon ng−êi g¸nh chÞu ®au th−¬ng mu«n vµnH¹n h¸n, ®ãi kÐm trµn lanAi lµm nÊy chÞu tr¸ch cµn chi ai

Ph¹m Thµnh NamLíp 9B - Trung häc c¬ së TrÇn Phó

2. RõNG CHIÒU Nh¹c vµ lêi: Vò Thanh

Rõng chiÒu nghe lao xao, tiÕng l¸ non gäi giã, t«i ®øng gi÷a ngµn xanhmµ say trong h−¬ng rõng.

Tõ lµng quª xa x«i, t«i ®øng ®©y víi rõng xanh, rõng ¬i cã nghe nhÞp rulßng t«i.

Vµ ®êi lªn mªnh m«ng trong tiÕng ca tiÕng ca rõng xanh. NiÒm vui h¸ttheo tõng bóp chåi non...

Ngät ngµo h−¬ng hoa bay, tia n¾ng v−¬n cµnh l¸, «i bøc tranh mµu xanhmµ t«i yªu tõ ngµy nµo. La la l¸ la la lµ la, lµ la l¸ la l¸ l¸ la la la lµ.

Mét mÇu xanh bao la, theo b−íc ch©n ng−êi ®i. Vi vót ®©y hµng th«ng vµlao xao rõng b¹ch ®µn.

Tõng hµng c©y th©n th−¬ng, nh÷ng th¸ng n¨m ®· cïng t«i, tr¶i bao giãs−¬ng, buån vui rõng ¬i.

Rõng chiÒu nay mªnh m«ng, nghe giã reo khóc nh¹c ªm ®Òm. Khóc cac©y rõng ng©n vang trong lßng t«i.



Bµi sè 7 :

CUéC SèNG CñA ÇC LOµi THñY SINH

Môc ®Ých- Kh¸i niÖm vÒ çc loµi thñy sinh.- Ph©n lo¹i çc loµi thñy sinh.- Vai trß cña çc loµi thñy sinh.

I - Giíi thiÖu CHUNGÇc loµi ®éng, thùc vËt sèng trong m«i tr−êng n−íc th× ®−îc gäi lµ ®éng,

thùc vËt thñy sinh.

Çc loµi ®éng, thùc vËt thñy sinh gåm cã bèn loµi kh¸c nhau víi vai trßvµ nhiÖm vô kh¸c nhau ®Ó c©n b»ng sinh th¸i :

- Sinh vËt phï du (T×m thøc ¨n ë phÇn gi÷a m«i tr−êng sèng).

- Sinh vËt ®¸y (T×m thøc ¨n ë phÇn ®¸y m«i tr−êng sèng).

- Vi sinh vËt.

- Thùc vËt th−îng ®¼ng.

N−íc lµ m«i tr−êng sèng cña çc loµi thñy sinh. M«i tr−êng n−íc cãchøa s½n mét sè thøc ¨n cho çc loµi ç, cã kh¶ n¨ng hßa tan çc chÊt h÷u c¬,v« c¬, vµ chÊt khÝ; Cã kh¶ n¨ng ®iÒu hßa nhiÖt ®Ó phï hîp víi ®êi sèng cñaçc loµi thñy sinh. Tuy nhiªn nÕu n−íc hßa tan qu¸ nhiÒu chÊt h÷u c¬ vµ khÝ®éc th× sÏ kh«ng cã lîi cho çc loµi ®éng vËt thñy sinh, ®Æc biÖt lµ cho ç, v×sÏ lµm cho chóng ng¹t thë.

II - Ho¹t ®éng

1. Ph©n lo¹i çc loµi thñy sinh.

(Gi¸o viªn gîi ý ®Ó häc sinh kÓ ra çc loµi ®éng thùc vËt cã trong m«itr−êng n−íc. Sau ®ã gióp çc em s¾p xÕp chóng thµnh 4 lo¹i nh− ®· nªu trªn).



a. Sinh vËt phï du: Gåm* Thùc vËt phï du: Çc loµi t¶o

(H×nh vÏ mét sè loµi thñy sinh)* §éng vËt phï du: Çc ®éng vËt nguyªn sinh nh− çc lo¹i giun ®Êt.

(Tµi liÖu Ba BÓ, líp 8, trang 16, 17).

b. Sinh vËt ®¸y: Lµ nh÷ng sinh vËt chØ sèng vµ di chuyÓn ë ®¸y cña ao, hånh− trai, èc, hÕn, t«m, cua, çc lo¹i giun...

c. Vi sinh vËt: Lµ nh÷ng vi khuÈn cã sè l−îng lín trong n−íc vµ bïn.

d. Thùc vËt th−îng ®¼ng: Nh− rong, bÌo, sóng...

(Gi¸o viªn giíi thiÖu thªm: Ç cã thÓ sèng trong nh÷ng m«i tr−êng n−íckh¸c nhau (n−íc biÓn, n−íc ngät); Cã loµi sèng ë tÇng mÆt n−íc (ç nh¸m, çtrÝch), cã loµi sèng ë tÇng gi÷a vµ cã loµi sèng ë tÇng ®¸y (ç chÐp, ç diÕc),vµ cã loµi th× chui luån d−íi ®¸y bïn (l−¬n, ch¹ch...).

2. Vai trß vµ nhiÖm vô cña çc loµi thñy sinh.

(Gi¸o viªn hái çc em çc c©u hái gîi ý sau ®Ó çc em hiÓu ®−îc vai trßcña çc loµi thñy sinh).

Thøc ¨n cña ç lµ nh÷ng g× ? (ç cã thÓ ¨n çc sinh vËt phï du; çc loµiç sèng ë tÇng ®¸y th× ¨n çc sinh vËt ®¸y nh− trai, èc...)

Çc loµi nh− trai, èc ¨n g× ? (chóng ¨n çc vi sinh vËt).

Ngoµi viÖc lµm thøc ¨n cho çc loµi sinh vËt ®¸y nh− trai, èc, çc vi sinhvËt cßn cã vai trß g× trong m«i tr−êng n−íc ? (chóng gióp cho çc chÊt h÷u c¬®−îc ph©n hñy nhanh).

Vai trß cña çc thùc vËt th−îng ®¼ng trong m«i tr−êng n−íc lµ g× ?(chóng lµm nhiÖm vô quang hîp, nh¶ khÝ « xy hßa tan trong n−íc ®Ó cho çcloµi kh¸c thë; mét sè lµm thøc ¨n cho ç (ç tr¾m cá); chóng cßn lµm tæ choç ®Î trøng. Tuy nhiªn nÕu sè l−îng çc loµi nµy qu¸ nhiÒu th× sÏ kh«ng tèt v×chóng sÏ hÊp thô chÊt dinh d−ìng cña n−íc, lµm gi¶m diÖn tÝch n−íc tiÕp xócvíi kh«ng khÝ, g©y thiÕu « xy.



(Gi¸o viªn kÕt luËn: Mçi loµi thñy sinh cã vai trß ®Æc thï trong m«itr−êng n−íc. Mçi loµi cã nhiÖm vô gióp çc loµi kh¸c ph¸t triÓn vµ th«ng qua®ã ®Ó ph¸t triÓn).

Gi¸o viªn ®−a häc sinh tíi mét dßng ch¶y gÇn tr−êng ®Ó t×m hiÓu vÒ çcloµi thñy sinh sèng ë nguån n−íc ®ã. (Yªu cÇu çc em ghi l¹i vµ ph©n lo¹içc loµi thñy sinh chóng. NÕu kh«ng biÕt tªn th× m« t¶ h×nh d¸ng)

III - TãM T¾T

Çc loµi ®éng thùc vËt sèng trong m«i tr−êng n−íc ®−îcgäi lµ çc loµi ®éng thùc vËt thñy sinh. Chóng còng cã sù c©n b»ngsinh th¸i vµ ®a d¹ng sinh häc cao. Trong m«i tr−êng n−íc, mçi loµicã mét nhiÖm vô ®Æc thï; Chóng lµm nhiÖm vô gióp çc loµi kh¸cph¸t triÓn vµ th«ng qua ®ã ®Ó ph¸t triÓn.

IV - Bµi tËp vÒ nhµ

1. Em h·y kÓ tªn çc loµi ®éng thùc vËt thñy sinh vµ vai trß cña tõng loµi.

2. Theo em cã cÇn b¶o vÖ çc loµi thñy sinh kh«ng. T¹i sao ?



Bµi sè 8 :

N¨ng l−îng vµ m«i tr−êng

Môc ®Ých- Gióp häc sinh t×m hiÓu çc nguån n¨ng l−îng hiÖn t¹i loµi ng−êi

®ang sö dông (t¸i sinh vµ kh«ng t¸i sinh) & ¶nh h−ëng cña chóngtíi m«i tr−êng.

- Sö dông hîp lý çc nguån n¨ng l−îng hiÖn cã, t×m kiÕm çc nguånn¨ng l−îng míi.


1. Çc nguån n¨ng l−îng hiÖn t¹i loµi ng−êi ®ang sö dông vµ ¶nhh−ëng cña chóng tíi m«i tr−êng.

PhÇn lín n¨ng l−îng ®ang sö dông ë çc n−íc §«ng Nam ¸ lµ lo¹i nguyªnliÖu kh«ng t¸i sinh nh− than ®¸, dÇu má, khÝ ®èt tù nhiªn. PhÇn n¨ng l−îng t¸isinh ®−îc (thñy ®iÖn) vµ n¨ng l−îng h¹t nh©n lµ ch−a ®¸ng kÓ. VÒ ph−¬ng diÖnm«i tr−êng çc nhiªn liÖu kh«ng t¸i sinh s¶n sinh ra nhiÒu CO2 trong qu¸ tr×nhkhai th¸c vµ sö dông, gãp phÇn g©y hiÖu øng nhµ kÝnh, g©y nãng lªn toµn cÇu.Lµm thñy ®iÖn rÎ h¬n nhiÖt ®iÖn nh−ng ph¶i sö dông diÖn tÝch lín vµ kh«ng ph¶ilµ kh«ng g©y ra nh÷ng hËu qu¶ ®èi víi m«i tr−êng vÒ çc mÆt kh¸c nh− thay ®æihÖ sinh th¸i, ¶nh h−ëng ®Õn khÝ hËu vµ sù ph©n bè ®éng, thùc vËt.

2. Nhu cÇu sö dông çc nguån n¨ng l−îng hiÖn cã vµ t×m kiÕm çcnguån n¨ng l−îng thay thÕ.

Theo ®¸nh gi¸ cña mét sè çc chuyªn gia nhu cÇu sö dông çc nguånn¨ng l−îng kh«ng t¸i sinh ngµy cµng t¨ng. Ngµy nay ng−êi ta h−íng vµo çcnguån n¨ng l−îng t¸i sinh kh«ng g©y « nhiÔm nh− n¨ng l−îng mÆt trêi, giã,thñy triÒu... Chóng cã thÓ ®−îc sö dông trùc tiÕp hoÆc chuyÓn thµnh ®iÖnn¨ng. Ph¸t triÓn nhµ m¸y ®iÖn nguyªn tö còng lµ mét h−íng ®−îc quan t©mnh−ng víi ®iÒu kiÖn b¶o ®¶m ®é an toµn cao vµ kh«ng g©y « nhiÔm phãng x¹.



II - Ho¹t ®éng

1. Cho çc em lµm viÖc theo nhãm ph©n lo¹i nh÷ng nguån n¨ng l−îngnµo lµ t¸i sinh vµ kh«ng t¸i sinh ? Theo çc em th× dùa vµ tiªu chÝ nµo ng−êi tacã thÓ ph©n ra çc nguån n¨ng l−îng t¸i sinh (cã kh¶ n¨ng phôc håi) vµ nguånn¨ng l−îng kh«ng t¸i sinh (kh«ng cã kh¶ n¨ng phôc håi) ?

- Than.- Thñy n¨ng.- DÇu má.- N¨ng l−îng mÆt trêi.- §Þa nhiÖt.

2. §Ó gióp çc em thÊy ®−îc ¶nh h−ëng tíi m«i tr−êng cña nguån n¨ngl−îng kh«ng t¸i sinh th«ng qua hiÖu øng nhµ kÝnh gi¸o viªn cã thÓ gi¶i thÝchcho häc sinh hiÓu:

¸nh s¸ng mÆt trêi räi vÒ tr¸i ®Êt bÞ tÇng «z«n hÊp thô kho¶ng 15% n¨ngl−îng, gÇn 40% ®−îc ph¶n x¹ vµo kh«ng gian vò trô. ChØ non 60% n¨ng l−îngxuyªn tíi mÆt ®Êt, ®©y lµ nguån n¨ng l−îng t¹o nªn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cñasù sèng.

Mét phÇn n¨ng l−îng mÆt trêi tíi ®−îc tr¸i ®Êt còng l¹i ph¶n x¹ vµo khÝquyÓn, bÞ CO2 vµ mét sè lo¹i khÝ kh¸c gi÷ l¹i, lµm cho khÝ quyÓn nãng thªm. §ãlµ hiÖu øng nhµ kÝnh. KhÝ quyÓn ®· ®ãng vai trß nh− mét nhµ kÝn lµm b»ng kÝnh®Ó trång mét sè c©y vµo mïa ®«ng hoÆc ë vïng khÝ hËu l¹nh gi¸ kh¾c nghiÖt.

VËy çc em h·y cho biÕt CO2 tõ ®©u bay lªn ?

- Do con ng−êi ®èt than, dÇu, cñi trong ho¹t ®éng hµng ngµy.- Do khÝ th¶i cña çc nhµ m¸y, çc ph−¬ng tiÖn giao th«ng.

§Ó thÊy ®−îc møc ®é sö dông mét sè nguån n¨ng l−îng kh«ng thÓ t¸i t¹o®−îc hiÖn nay gi¸o viªn chuÈn bÞ s½n b¶ng sè liÖu vµ biÓu ®å vÒ viÖc sö dôngmét sè nguån n¨ng l−îng hiÖn nay trªn toµn cÇu). Sau ®ã yªu cÇu häc sinh®−a ra nhËn xÐt. (Víi møc ®é sö dông nguån n¨ng l−îng kh«ng t¸i sinh nh−hiÖn nay th× ch¼ng bao l©u n÷a nguån n¨ng l−îng sÏ bÞ c¹n kiÖt nh−ng ®iÒu tÖh¹i h¬n n÷a l−îng khÝ CO2 th¶i vµo m«i tr−êng ngµy cµng gia t¨ng chÝnh ®iÒunµy lµm nhiÖt ®é tr¸i ®Êt ngµy cµng nãng dÇn lªn).



B¶ng : Møc ®é sö dông mét sè nguån n¨ng l−îng kh«ng t¸i sinh1970 vµ n¨m 2000 (®¬n vÞ : 10 triÖu tÊn).

§èi t−îng Çc n−íc ph¸t triÓn víinÒn kinh tÕ thÞ tr−êng

Çc n−íc ph¸t triÓnvíi nÒn kinh tÕkÕ ho¹ch hãa

Çc n−íc ®angph¸t triÓn

DÇu má

KhÝ tùnhiªn

Than ®¸

2104,47052,5

1022,62480,8

994,24245,2

404,52447,4

312,62141,5

585,82578,2

399,85414,3

90,21740,3

500,33252,6

Ghi chó: Tö sè: Møc sö dông n¨m 1970; MÉu sè: Møc sö dông n¨m 2000.Theo çc em th× nh÷ng ho¹t ®éng nµo cña con ng−êi dÉn ®Õn sù c¹n kiÖt

vÒ çc nguån n¨ng l−îng kh«ng cã kh¶ n¨ng phôc håi ?

III - Tãm t¾t

Nguån n¨ng l−îng kh«ng t¸i sinh ë mçi quèc gia lµ cã h¹n trongkhi ®ã nguån n¨ng l−îng t¸i sinh lµ ch−a ®¸ng kÓ. HiÖn nay cßn qu¸nhiÒu l·ng phÝ trong viÖc s¶n xuÊt vµ sö dông çc nguån n¨ng l−îng.Sö dông n¨ng l−îng cã hiÖu qu¶ cao vµ ng¨n ngõa n¹n « nhiÔm dochÊt ®èt lµ mét yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi mçi c¬ quan, ®¬n vÞ s¶n xuÊtvµ mçi c«ng d©n.

IV. Bµi tËp vÒ nhµ1. H·y quan s¸t xem gia ®×nh em th−êng sö dông nguån n¨ng l−îng nµo

®Ó lµm chÊt ®èt? Nguån chÊt ®èt nµy lÊy tõ ®©u cã lµm ¶nh h−ëng ®Õn m«itr−êng hay kh«ng ?

2. Theo em ®Ó gi¶m hiÖu øng nhµ kÝnh th× con ng−êi chóng ta ph¶i lµm g× ?(Gi¶m l−îng khÝ CO2 th¶i vµo trong kh«ng khÝ ®iÒu ®ã còng ®ång nghÜa

r»ng gi¶m viÖc tiªu thô nguån n¨ng l−îng kh«ng t¸i sinh hoÆc sö dông métçch thÝch hîp).



V - Bµi ®äc Tham kh¶o

V× Sao Tr¸i §Êt Êm DÇn Lªn ?Çc nhµ khoa häc ®· ph©n tÝch vµ kÕt luËn nguyªn nh©n khiÕn Tr¸i ®Êt

Êm dÇn lªn chñ yÕu lµ do nh÷ng ho¹t ®éng bÊt hîp ph¸p cña con ng−êi g©y ra.VÝ dô : viÖc chÆt ph¸ qu¸ nhiÒu c©y cèi trong rõng, ch¨n th¶ gia sóc qu¸ nhiÒutrªn çc th¶o nguyªn ®· lµm gi¶m diÖn tÝch th¶m thùc vËt cã kh¶ n¨ng hÊp thôkhÝ çcbonÝc vµ nh¶ ra ¤xy. Tµu thuyÒn ®i l¹i qu¸ nhiÒu trªn çc ®¹i d−¬nglµm « nhiÔm mÆt biÓn, nhÊt lµ x¨ng dÇu (do tµu thuyÒn th¶i ra hoÆc do ®¾mtµu chë dÇu) lµm « nhiÔm nhiÒu vïng biÓn réng khiÕn n−íc biÓn kh«ng thÓhÊp thô ®−îc khÝ çcbonÝc nh− b×nh th−êng. L¹i n÷a, do c«ng nghiÖp ph¸ttriÓn, nhiÒu nhµ m¸y míi ®−îc x©y dùng tiªu thô nhiÒu nhiªn liÖu vµ x¶ ranhiÒu khãi th¶i, céng víi hµng triÖu xe « t« hµng ngµy x¶ ra mét l−îng khãith¶i lµm t¨ng l−îng khÝ çcbonÝc trong kh«ng khÝ. Ba hiÖn t−îng trªn khiÕncho hµm l−îng çcbonÝc trong khÝ quyÓn t¨ng vät. Hµm l−îng çcbonÝc trongkhÝ quyÓn t¨ng lªn cã nghÜa lµ “ M¸i nhµ ” bao phñ Tr¸i ®Êt ngµy cµng dµyh¬n. NhiÖt l−îng táa ra tõ vá tr¸i ®Êt bÞ tÇng khÝ çcbonÝc (m¸i nhµ) ng¨n chÆnkh«ng cho khuyÕch t¸n ®−îc vµo vò trô, ®ã chÝnh lµ hiÖu øng nhµ kÝnh. HiÖnt−îng nµy gièng nh− çc nhµ kÝnh trång rau mïa ®«ng ë çc n−íc hµn ®íi, ¸nhs¸ng mÆt trêi cã thÓ xuyªn qua m¸i nhµ kÝnh nh−ng nhiÖt l−îng bªn trongkh«ng táa ra ngoµi ®−îc.

Tr¸i ®Êt Êm dÇn lªn khiÕn d©n c− sèng ë nh÷ng vïng thuéc vÜ ®é trungcña Tr¸i ®Êt bÞ hun nãng nhiÒu, trêi Ýt m−a, xuÊt hiÖn nhiÒu ®ît h¹n h¸n, ¶nhh−ëng ®Õn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp. Do Tr¸i ®Êt Êm lªn, çc nóib¨ng ë Nam cùc tan dÇn, mùc n−íc biÓn d©ng cao thªm, nh÷ng thµnh phè venbiÓn cã thÓ sÏ bÞ ngËp vµ bé mÆt Tr¸i ®Êt sÏ thay ®æi kh¸c h¼n hiÖn nay. §Óng¨n chÆn hiÖn t−îng nµy, çc n−íc trªn thÕ giíi nhÊt thiÕt ph¶i ®ång thêi ¸pdông çc biÖn ph¸p tÝch cùc. Mét mÆt gi¶m bít sö dông than ®¸, dÇu má, khÝ®èt; mét mÆt tÝch cùc trång c©y g©y rõng ®Ó t¨ng diÖn tÝch th¶m thùc vËt hÊpthô khÝ çcbonÝc, nh»m ®−a l−îng khÝ nµy trë l¹i tØ lÖ tr−íc ®©y. Muèn vËy,toµn thÕ giíi ph¶i cïng nhau phèi hîp hµnh ®éng nhiÒu h¬n n÷a.



Bµi sè 9 :

N«NG L©M KÕT HîPMôc ®Ých

- Giíi thiÖu chung vÒ m« h×nh n«ng l©m kÕt hîp.- Lîi Ých cña m« h×nh nµy.- Mét sè kiÓu m« h×nh cã thÓ ¸p dông t¹i ®Þa ph−¬ng.

I - Giíi thiÖu CHUNGM« h×nh n«ng l©m kÕt hîp lµ sù kÕt hîp trång trät çc c©y n«ng nghiÖp

(nh−: ng«, l¹c, ®Ëu...), víi c©y c«ng nghiÖp (mì, l¸t, nh·n, cam, xoµi, v¶i..) vµvËt nu«i trªn cïng mét khu ®Êt.

M« h×nh n«ng l©m kÕt hîp lµ mét ph−¬ng ph¸p trång trät cã hiÖu qu¶ v×kh«ng nh÷ng mang l¹i lîi Ých kinh tÕ cho ng−êi d©n mµ cßn cã t¸c dông b¶ovÖ m«i tr−êng sinh th¸i.

Sö dông ®Êt ®ai theo ph−¬ng thøc n«ng l©m kÕt hîp lµ çch lµm phï hîpvíi ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ kinh tÕ x· héi cña n−íc ta hiÖn nay. Çc h×nh th¸i kÕthîp c©y rõng, c©y n«ng nghiÖp vµ vËt nu«i ®a d¹ng ®−îc ¸p dông ë nhiÒu n¬i.Ng−êi ta ®· chó ý tíi viÖc sö dông çc lo¹i c©y rõng lµm ®ai phßng hé ch¾ngiã çt; cã l¸ rông che phñ kÝn bÒ mÆt ®Êt, gi¶m bèc h¬i n−íc, b¶o vÖ cho çcçnh ®ång, v−ên c©y, lµng m¹c ven biÓn. Trªn nh÷ng vïng ®åi nói, con ng−êicòng ®· t¹o ra nh÷ng v−ên ®åi rËm kÝn víi nhiÒu loµi kh¸c nhau, gi÷ ®−îc ®Êtvµ n−íc, chèng xãi mßn ®Êt.

ii. HO¹T §éng

C©u hái :ViÖc trång xen çc c©y c«ng nghiÖp víi c©y n«ng nghiÖp, ngoµimôc ®Ých phßng hé cho c©y n«ng nghiÖp, cßn cã lîi Ých g× ?

ViÖc trång xen çc c©y c«ng nghiÖp (VÝ dô: Xoµi, mËn, cam, keo dËu...)víi c©y n«ng nghiÖp, ngoµi môc ®Ých phßng hé cho c©y n«ng nghiÖp, ng−êid©n sÏ thu ho¹ch th−êng xuyªn vµ l©u dµi çc lo¹i tr¸i c©y. Ngoµi ra m« h×nhnµy cßn cung cÊp cho ng−êi n«ng d©n gç vµ cñi ®un, nh− vËy gióp h¹n chÕph¸ rõng lÊy gç hoÆc cñi ®un.



1. Mét sè m« h×nh cã thÓ sö dông ë ®Þa ph−¬ng:

(Gi¸o viªn gîi ý ®Ó häc sinh nªu çc m« h×nh n«ng l©m kÕt hîp mµ çcem biÕt th«ng qua b¸o ®µi, hoÆc çc m« h×nh mµ gia ®×nh em hoÆc ®Þa ph−¬ng®ang ¸p dông. Sau ®ã gi¸o viªn cung cÊp thªm nh÷ng m« h×nh kh¸c phæ biÕnë n−íc ta).

M« h×nh “Trång c©y n«ng nghiÖp xen gi÷a nh÷ng hµng c©y c«ng nghiÖp”:

- M« h×nh nµy cã nh÷ng lîi Ých sau:

- C©y l©m nghiÖp gióp phßng hé cho c©y n«ng nghiÖp; ®ång thêi giópgi¶i quyÕt nhu cÇu vÒ gç vµ cñi vµ çc lo¹i l©m s¶n kh¸c.

- C©y n«ng nghiÖp gióp gi¶i quyÕt ®−îc mét phÇn l−¬ng thùc vµ thùcphÈm ë vïng ®åi nói; h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña cá d¹i; che phñ ®Êt; bæ sungchÊt dinh d−ìng cho ®Êt.

+ M« h×nh “V−ên c©y vµ nu«i ong” ë m« h×nh nµy, çc tæ ong mËt ®−îc®Æt trong v−ên c©y ¨n qu¶ hoÆc cµ phª t¹o ®iÒu kiÖn cho ong lÊy mËt hoa, ngoµinguån lîi tõ hoa qu¶ vµ cµ phª. M« h×nh nµy ®−îc ¸p dông phæ biÕn ë tØnh ta.

+ M« h×nh “V−ên gia ®×nh”.

Theo m« h×nh nµy, kÕt hîp trång c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶ víi c©yn«ng nghiÖp, ®ång thêi kÕt hîp nu«i gia sóc gia cÇm nh− gµ, vÞt, lîn... th−êngv−ên gÇn khu nhµ ë.

M« h×nh “N«ng l©m sóc kÕt hîp”.

§©y lµ m« h×nh ®ång cá ch¨n nu«i kÕt hîp víi çc b¨ng c©y rõng lµmhµng rµo ng¨n sóc vËt. Th−êng hay trång çc lo¹i c©y th©n gç, keo dËu... M«h×nh nµy ®−îc ¸p dông ë nhiÒu n¬i ë tØnh ta nh− ë huyÖn Bu«n §«n, M’Dr¨k...

M« h×nh “Rõng nhiÒu t¸n”.

Theo m« h×nh nµy, ng−êi d©n trång çc c©y c«ng nghiÖp (vÝ dô nh− c©y¨n qu¶) xen lÉn víi çc c©y mäc tù nhiªn trong rõng. Ph−¬ng ph¸p nµy gióp södông hiÖu qu¶ n−íc, chÊt dinh d−ìng vµ ¸nh s¸ng trong rõng.



M« h×nh “Hµng rµo sèng”.

Ng−êi n«ng d©n trång hµng rµo xung quanh víi môc ®Ých hµng rµo tånt¹i m·i, ®ång thêi cßn cung cÊp c¸c s¶n phÈm tù nhiªn nh− cäc, l¸ c©y, thËmchÝ hoa qu¶.

(Gi¸o viªn gi¶i thÝch thªm r»ng bµ con n«ng d©n cÇn c¨n cø vµo môc®Ých canh t¸c, ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ ®Êt ®ai cña ®Þa ph−¬ng m×nh ®Ó chän m«h×nh thÝch hîp, vµ lo¹i c©y thÝch hîp ®Ó trång kÕt hîp víi nhau).

III - TãM T¾T

N«ng l©m kÕt hîp lµ m« h×nh canh t¸c rÊt cã hiÖu qu¶ v× m«h×nh nµy sÏ duy tr×, b¶o vÖ ®é ph× nhiªu cña ®Êt, chèng xãi mßn, röatr«i ®Êt, h¹n chÕ viÖc ph¸ rõng lµm n−¬ng rÉy. Chóng ta ph¶i c¨n cøvµo ®iÒu kiÖn khÝ hËu vµ ®Êt ®ai ë ®Þa ph−¬ng m×nh ®Ó chän lo¹i c©ytrång thÝch hîp.

IV - Bµi tËp vÒ nhµ

1. H·y t×m hiÓu vµ nªu mét sè m« h×nh n«ng l©m kÕt hîp ®ang ®−îc ¸pdông ë ®Þa ph−¬ng em ? Lîi Ých cña c¸c m« h×nh ®ã.

2. Em h·y vÏ mét s¬ ®å vÒ mét n«ng tr¹i cã ¸p dông m« h×nh n«ng l©mkÕt hîp. Em cã thÓ sö dông nhiÒu m« h×nh mét lóc


PARC YOK DON

DÖÏ AÙN XAÂY DÖÏNG CAÙC KHU BAÛO VEÄ NHAÈM BAÛO TOÀN TAØI NGUYEÂN

THIEÂN NHIEÂN TREÂN QUAN ÑIEÅM SINH THAÙI CAÛNH QUAN

PARC - VIE/95/G31 & 031

TAØI LIEÄU DO DÖÏ AÙN PARC TAØI TRÔÏ

Röøng khoäp vaøo muøa möaRöøng khoäp vaøo muøa möaRöøng khoäp vaøo muøa möa

GEFU N

D P

KIEÅM LAÂM

tài liệu giáo dục môi trường cho học sinh lớp 8

Education