TANIMLAYICI ARAŞTIRMALAR

Toplumun sağlık sorunlarının neler olduğunun saptanması, bunların kişi, yer ve zaman özellikleri bakımından incelenmesi tanımlayıcı epidemiyolojinin alanı içindedir.

Temel olarak şu sorulara yanıt aranır:* Sağlığı etkileyen olay-hastalık nedir?* Bu hastalık kimlerde görülmektedir?* Bu hastalık nerede görülmektedir?* Bu hastalık ne zaman görülmektedir?

Bu araştırmaların ana amacı tanımlamaktır. Herhangi bir hipotez kurulmaz ve sınanmaz.

Kişi Özellikleri

- Yaş,- Cinsiyet,- Irk, etnik yapı, din,- Medeni durum, - Sosyoekonomik durum,- Meslek,- Alışkanlıklar,- Aile yapısına ilişkin değişkenler;* Aile tipi ve büyüklüğü,* Anne yaşı,* Anne eğitimi, * Bebeğin doğum sırası,* Anne-babanın sağlığı.

Yer Özellikleri

- Kurum içi dağılım,- Kırsal- kentsel dağılım, - Bölgesel dağılım,- Ulusal dağılım,- Uluslararası dağılım.

Zaman Özellikleri

- Saat,- Gün,- Hafta,- Ay,- Mevsim,- Yıllar.

Kişi Özellikleri: Yaş

Yaş hastalıkların;- Görülme sıklığını,- Türlerini,- Şiddetini ve - Prognozunu etkiler.

Sağlık olayıyla yaş ilişkisini incelerken;a) İncelenen hastalığın belirli yaş dönemlerinde görülebileceği (örn. Kong. anomaliler).b) İlerleyen yaşla birlikte bazı etkenlerle karşılaşma süresinin kümülatif artacağı (örn. sigara).c) Belirli yaşlarda belirli etkenlerle karşılaşma olasılığının yüksek olacağı (örn. çocuklarda kızamık) mutlaka dikkate alınmalıdır.

Cinsiyet

Hastalık ve ölüm nedenlerinde görülen cinsiyet farklılığı nedenleri;* Fizyolojik-genetik yapı farklılığı,* Sağlığa zararlı etkenlerle karşılaşma olasılığı (erkeklerde ),* Emosyonel stresler (erkeklerde ),* Tıbbi bakımdan yararlanma boyutlarındaki farklılık,* Zararlı kişisel alışkanlıklar (erkeklerde ).

Etnik Yapı ve Irk

Hastalık görülme sıklıkları etnik yapı ve ırka göre değişiklik gösterebilir. Bunun nedeni;

- Genetik yapı,- Sosyoekonomik durumdaki farklılık,- Yaşantı farklılığından kaynaklanabilir.

Din

Olumlu veya olumsuz etkileri görülebilir.

Örn.: Yahudi ve müslüman kadınlarda serviks kanseri daha az görülür. Aynı şekilde trişinozis’de bu dinlere mensup olanlarda daha az görülür.

Medeni Durum

Tüm nedenlere bağlı ölüm hızları evli erkek ve kadınlarda en düşük boşanmışlarda ise en yüksek boyutlardadır. Nedenleri;

- Sağlığı bozuk kişilerin evlenmeme eğiliminde olması,

- Zararlı alışkanlıkları olanların bekar kalma olasılığının fazla olması,

- Yaşam biçimlerindeki farklılıkdır.

Sosyoekonomik Durum

Sosyoekonomik durum hastalık morbidite ve mortalite hızları .

Örn.: Bebek ölüm hızı; - Annenin eğitim düzeyi , - Babanın meslek statüsü , - Ailenin geliri , - Konut koşulları düştükçe artış gösterir.

 

Meslek

Mesleki ortam fizik, sosyal ve psikolojik çevreyi kapsar.

Bu çevrede fiziksel, kimyasal faktörler ve streslerle karşılaşırlar. Bazı mesleki riskler:

- Kömür madeni çalışanlarında akciğer hst., pnomokonyozlar,

- Dokuma sanayinde çalışanlarda bissinozis,

- Matbaa işçilerinde kurşun zehirlenmesi yaygındır.

Alışkanlıklar

- Bireylerin yemeye ilişkin alışkanlıkları (avitaminoz),

- Alkol (karaciğer patolojileri),

- Sigara (koroner arter hst.),

- Yaşam biçimleri (eşcinsel ve uyuşturucu kullananlarda AIDS).

 

Aile Tipi ve Büyüklüğü

Aile tipi 3 şekilde olabilir;

- Çekirdek aile,- Geniş aile (beslenme bozuklukları, bulaşıcı hst.),- Parçalanmış aile (psikiyatrik sorunlar).

Anne Yaşı

- Gebeliğin seyri ve anne sağlığı ile

- Çocuk sağlığını etkiler.

18 yaş ve 35 yaş doğumlarda düşük doğum ağırlığı sık görülür.

Anne Eğitimi

Anne eğitimi düştükçe;

- Çocuklarda enfeksiyon hastalıkları, parazitozlar, beslenme bozuklukları, bebek ölümleri artar.

- Yüksek doğurganlık ile ilgili sorunlar sık görülmeye başlanır.

Doğum Sırası

İlk doğan çoçuklar aile bireylerinden yakın ilgi görüler. Bunların zeka puanları yüksektir. Sayı arttıkça düşük doğum ağırlığı ve bebek ölümlerinde artma görülür.

Anne ve Babanın Sağlık Durumu

Ölüm ve boşanma gibi ayrılıklar;

- Psikosomatik hastalıklar, - İntihar, - Okulda uyumsuzluklara

neden olabilir.

Yer Özellikleri: Kurum İçi Dağılım

- Okul, - Askeri kışla, } bulaşıcı hastalıklar sorundur- Fabrika.

Önemli olan hastalık kaynağının bulunmasıdır.

Kırsal-Kentsel Dağılım

* Kent merkezlerinde Kronik hst., yaşlılık sorunları,* Gecekondularda Beslenme sorunları, cilt hastalıkları, ASYE,* Kırsal alanda Beslenme sorunları, AÇS-AP hizmet yetersizliği.

Bölgesel Dağılım

Bölgesel dağılımın incelenmesi sorunun nedenlerinin çözümlenmesine yardımcı olabilir.

Örn.: Londra’daki kolera salgını.

Ulusal ve Uluslararası Dağılım

- Hastalık nedenlerinin saptanmasına,

- Hangi sorunların hangi yörelerde yoğun olduğunu belirlemeye yardımcı olur.

Zaman Özellikleri:Kısa Süreli Değişiklikler

Akut sorunlarda (zehirlenme gibi) dakika, saat gibi kısa zaman birimleri önemlidir.

Bulaşıcı hastalıklarda vakaların günlere, aylara ve mevsimlere göre dağılımı incelenmelidir.

Periyodik Değişiklikler

Daha uzun süreli hastalıklarda 2-3 yılda bir olan değişiklikler izlenir.

Örn.: Kızamık salgınları.

Seküler Değişiklikler

30-40 yılda görülen değişiklikler incelenir.

Kronik hastalıklarda uygulanır.