TÜRKİYE'NİN ANA MUHAREBE TANKLARI VE TANK 2000 PROJESİ Özge KILINÇ

Türk Kara Kuvvetleri bünyesinde tamamı I. ve II. nesil tanklardan oluşan ve ikinci el olarakABD ve Almanya gibi NATO ülkelerinin hibe yardımı kapsamında teslim alınan ana muharebetankı envanterimizin fiziki ve teknolojik açıdan biten ömürleri modernizasyonlarla iyileştirilmeyeçalışılırken, diğer yandan bu tankların artık güncel tehditlere cevap veremez olduklarıdüşüncesiyle temeli atılan ve zamanla I. ve II. nesil tanklarımızı III(+). nesil tanklarla yenilemeyiöngören TANK 2000 projesi uzun bir ihale sürecinin ardından yerini sessizliğe bırakmışdurumda.şu an için gelecekte ne olacak bilinmiyor ama başlangıcından bugüne ana muharebetanklarımızı, modernizasyonları ve ihalenin gelişimini detaylıca ele alarak gireceğimiz bu konu,güncel tehditlerin değerlendirilmesi ve modernizasyonların bu tehditlere ne kadar cevapverebileceğinin analiziyle ilerleyen sayılarımızda da devam edecek.

Ana muharebe tankları 21. yy'da askeri ve stratejik açıdan önemlerini korumaya devamederken daha uzunca bir süre modern kara kuvvetlerinin bel kemiği olmaya devamedeceklerdir. Günümüzde bilgisayarların her alana hakim olduğu yüksek teknoloji çağında dahibir ordu gücü değerlendirilirken, sunulan en önemli veriler arasında muharip jetler, tanklar,toplar, ülkenin jeopolitik konumuna göre suüstü ve sualtı platformları, balistik ya da seyirfüzeleri gibi askeri güç unsurları yer alır. Bu bağlamda ucuz olmamalarına rağmen tanklarınklasik konvansiyonel silah sistemleri arasında güncellik ve önemlerini yitirmeleri zaman zamanaksi iddia edilse de söz konusu değildir. Geçmişe dönüp baktığımızda, tankların tarihte 80 yılıaşkın bir kronolojisi vardır. 1. Dünya Savaşı’nda ilk örnekleri ortaya çıkmış ve 2. Dünya Savaşı,Kore Muharebeleri, Arap/israil çatışmaları gibi geniş çaplı çatışmalarda, hatta bunun dışındasoğuk savaş döneminde de caydırıcılık öğesi açısından tanklar karada kilit rol oynamıştır. Bunarağmen geçmişte bir dönem kısmen de olsa tankların önemlerinden şüphe edilmiş ve bu durumbazı askeri çevrelerce tartışılmıştır.

Bu tartışmaya vesile olan ve burada büyük rol oynayan son Arap/israil savaşına ve busavaşla kazanılan tecrübelere değinmek yerinde olacaktır. 6 Ekim 1973 tarihinde, Mısır ve Suriyekoordineli olarak müşterek bir hareketle, Musevilerin kutsal bayramı Yom Kippur günü israil’ebatıdan ve kuzeyden saldırmışlar ve böylelikle IV. Arap/israil Savaşı’nı başlatmışlardır. Busavaşta, daha önceki Arap/israil çatışmalarına oranla daha iyi eğitilmiş Arap kuvvetleri planlı birşekilde koordine edilmişlerdir. israil tank birlikleri, savaşın özellikle ilk safhasında, Araplarıntanksavar füzeleri ile uyguladıkları yeni bir muharebe taktiğine maruz kalmışlar ve bozgunauğrayarak çok sayıda tanklarını kaybetmişlerdir. Özellikle Arap kuvvetlerin piyade birimleri (ilkörnekleri 2. Dünya Savaşı’nda ortaya çıkan ABD/Bazooka, Alman/Panzerfaust gibi) bu çatışmadayaygın bir biçimde o dönemin gelişmiş kablo güdümlü tanksavar roketatarlarından AntiTank-3Sagger (9K11 Malyutka: 119 mm çap, 120 m/s hız, 3000 m menzil) ve AntiTank-1 Snapper (3M6Shmell: 140 mm çap, 90 m/s hız, 2300 m menzil), yine bugün dahi yaygın bir biçimde, kısmenordumuzda da kullanılan güdümsüz RPG-7 (85 mm roket çapı, 120m/s hız, 300-500 m menzil)tanksavar füzeleri kullanmış ve israil bu savaşın sonucunu daha sonra lehine çevirmesinerağmen 830 kadar tankını kaybetmiştir. Tanklar, bu savaştan sonra tarihe karışmamış, “tanklardemode mi oluyor?” sorusunu olumsuz şekilde cevaplarcasına önemlerini korumuştur. Arapcephesinde, özellikle Mısır piyade kuvvetlerinin askeri açıdan başarıyla uyguladıkları tanksavartaktiğinden edinilen tecrübelerle, daha sonraki üretimlerde bilhassa balistik koruma açısındanyeni nesil tankların zırh gücü artırılmıştır. israil’de Merkava olmak üzere, çeşitli ülkelertarafından Leopard 2, M1 Abrams, Leclerc ve çeşitli türevleriyle T-80 tanklarının da bulunduğu 3./ 3(+). nesil yeni konseptler somutlaşmış ve yerleşmiştir. Bu hususta geleceğe yönelik uzunvadeli planların yapıldığı da gözden kaçmamaktadır. Çeşitli ülkelerin uzun vadeli AMTAraştırma/Geliştirme (ArGe) faaliyetlerine baktığımızda ilk akla gelen ülkeler ABD, ingiltere veAlmanya’dır. Bu ülkelerdeki çeşitli tank üreticileri daha şimdiden 2015-2020’li yılların geleceknesil tankını planlı olarak geliştirmektedir.

Buna göre ABD konuşlu AMT/ArGe projesiFCS (Future Combat System/GelecekMuharebe Sistemi) çalışmasınınsomutlaşması için 2015 yılıbeklenmektedir. ingilizlerin bu yöndeüzerinde durdukları ArGe konseptiMODIFIER (Mobile Direct Fire EquipmentRequirement/Muharebe AraçGereksinimi) programının ise 2010’luyıllarda tamamlanması planlanmıştır.Almanlar da aynı amaç için benzerfaaliyetlere odaklanmışlardır. Böyledevam ettiği sürece antika konsept olarak

ele alınmasının söz konusu olması bir yana dursun, çiçeği burnunda yüzyılımızın en az ikinciyarısına kadar değişen tüm savaş taktik ve sofistike silah sistemlerine rağmen tankların yerinindoldurulmasının en az bir yarım asır daha mümkün olmadığı açıkça görülmektedir. Askeriçevreler bu silah sisteminin bugün olduğu gibi gelecekte de sınırlı veya geniş çaplı silahlıçatışmalarda önemini koruyacağını her fırsatta dile getirmektedir. Bir ana muharebe tankınındeğerlendirmelerinde askeri açıdan göz önünde bulundurulan en önemli kriterler ateş gücü(firepower), çatışma kabiliyeti (fightability), hareket özelliği (mobility) ve beka kabiliyeti(survivability) olarak sıralanabilir.

Tanklar, taarruz ve savunma taktikleriiçin uygun, yüksek ateş gücüne sahip silah sistemleridir. Özellikle zırhlı, sertya da yarı sert hedeşere ve kullandığı top mermisi cinsine göre kısmen yumuşak hedeşere karşı etkili olarak kullanılabilmektedirler. Ateş gücü yüksek ana muharebe tankları, balistik koruması yüksek, mobil, satıhtan satıha, balistik ve direk noktaatışları için son derece uygundur. Ayrıca değişik maksatlı çeşitli top mermisini kullanabilen çok yönlü bir silah platformu ve etkili bir savaş aracıdır. Bu nedenle ana muharebe tankları bu parametrelerin dengeli kombinasyonu sayesinde optimal bir silah sistemidir. Bir tankın en önemli somut görevleri arasında düşman saşarındaki hemcinsi, yani tank ile muharebe, mücadele, tankı püskürtme veya caydırma yer alır. Pratikte tanklar ve zırhlı muharebe araçları –sınırlı nokta operasyonlarında olsun veya yoğun cephe savaşlarında olsun- paralel hareket ederek bu sayede

birbirlerinin zayıf noktalarını, dezavantajlarını telafi ederler. Türkiye’nin coğrafyası, değişken iklim şartları, etrafındaki tehlike potansiyeli gibi özgün kriterler, yukarıda sayılan genel kriterlereek olarak bu analiz kapsamında değerlendirilmelidir. Buna göre AMT ihalesinde ana hedef ve beklenti, mevcut alternatişerden Türkiye şartlarında en optimum tank modelinin objektif seçiminin yapılmasıdır.Türkiye’nin Ana Muharebe TanklarıTürk Kara Kuvvetleri’nde köklü bir geleneği olan tankların ilk birlik organizasyonu 1937 yılınarastlar. Her ne kadar daha önce eğitim amaçlı bir adet Fransız Renault tankı alındıysa da, ilk Türktank birimi bu tarihte Rusya’dan temin edilen T-26 tanklarıyla (45 mm top, 9.5 ton ağırlık, 68kW/95 BG benzin motorlu) tabur seviyesinde organize edilmiştir. 1952’den bugüne dek KaraKuvvetleri envanterine tamamı NATO hibe yardımları kapsamında temin edilen ikinci elkullanılmış tanklar girmiştir. Kara kuvvetlerimizin bünyesindeki tank sayısı ve çeşitlerinegeçmeden önce, 1990 yılında imzalanan ve 1999 yılında güncelleştirilerek yeniden teyit edilenAvrupa Konvansiyonel Kuvvetler Anlaşması (AKKA) çerçevesinde Türkiye’nin sahip olabileceğiAMT tavanına dikkat çekmekte yarar vardır. Buna göre Türkiye’nin tank tavanı, sayı bazındateorik olarak 2795 adettir. Bu Batı Avrupa ülkelerinde Almanya’dan sonra (3444) en yüksek tanktavanı anlamına gelir. Yine zırhlı araç bazında Türkiye’nin tavanı 3120 ve top namlusu olarak3523’tür. Burada altının mutlaka çizilmesi gereken istisnai bir durum da söz konusudur. AKKAaçısından Türkiye, coğrafya ve jeopolitik konumundan dolayı özel bir statüdedir. Buna göreGüneydoğu Anadolu’nun önemli bir bölümü AKKA kapsamının dışındadır. Dolayısıyla TürkOrdusu yukarıdaki tank tavanını aşan farkı bu bölgede konuşlandırarak, sayısal olarak daha fazlatanka sahip olabilmektedir.

Kara Kuvvetlerinin çeşitli birimlerinde aktif hizmetteolan tankların sayısı teorik olarak 3627 olup (2298 xM48T5/A5T1/A5T2; 932 x M60A3/ A1; 397 x Leopard1A3T1/ A1A1A4) pratikte muharip tank sayısı yaklaşık3445 olarak tahmin edilmektedir. Bu tanklarındağılımı ise aşağıdaki gibidir: 1369 x M48 A5T1 750 xM48 A5T2179 x M48 T5 77 x Leopard 1A3T1/TU1 150 xLeopard 1A3T1 5 x Leopard 1A3 165 x Leopard 1A1A1(162 adet Leopard tankının atış kontrol sistemleriASELSAN tarafından iyileştirilerek kısmen modernizeedileceklerdir). 658 x M60 A3 274 x M60 A1 (170 adetM60 tankı, Magach 7/Sabra deneyimiyle de tanınan

israil’in IMI devlet kuruluşu (Israil Military Industries) tarafından modernize edilerek Sabra IIIseviyesine getirilecektir). Ayrıca yedek olarak depolanmış vaziyette eski konfigürasyonlu (90mm toplu, benzin motorlu) 578 adet M48A2C ve çok sayıda M48A3 platformu da mevcuttur.Bunların AMT olarak askeri bir değerleri yoktur ve genelde yedek parça olarak kullanılmaktadır.Yukarıda görüldüğü gibi, Kara Kuvvetlerimizde iki tank jenerasyonundan, 7 değişikkonfigürasyonda, 3 çeşit tank modeli mevcuttur. M48 modelleri I. nesil, M60 ve Leopard 1modelleri II. nesil tank platformlarıdır.

I. nesil AMT (1950-1960)I. nesil olarak nitelendirilen tanklar, genellikle 2. Dünya Savaşı sonrası 1950-1960 yıllarında ortayaçıkmışlardır. Bunlara örnek olarak M47, M48 A1/A2 (ABD), T-54/55 (SSCB), Tip 61 (Japonya), T-59(Çin), Centurion (ingiltere) verilebilir.

II. nesil AMT (1960-1970)Bir sonraki nesli temsil eden II. jenerasyon tanklar, genellikle 1960-1970 tarihlerinde ortayaçıkmış olup, en önemlileri arasında M60/M60 A1 (ABD), Chieftain (ingiltere), T62 (SSCB), AMX30 (Fransa), Strv 103B (isveç), T-69 (Çin), Leopard 1 (Batı Almanya) bulunmaktadır. Onbinlerceadet üretilen ikinci nesil tankların önemli bir kısmı, orijinal konfigürasyonları geliştirilerekkabiliyetleri daha ileri seviyeye getirilmiştir. Bu modernizasyon çalışmaları genelde 1970-1980yıllarında gerçekleştirilmiştir. Daha sonra III. nesil tankları tamamlamaları amacıyla, yine aynı II.nesil platformlar bir kez daha 1980-1990 yıllarında ele alındı. Her ne kadar burada israil’inMerkava (Mk.I/II), SSCB’nin T-72 gibi yeni konseptleri aynı dönemde ortaya çıkmış olsalar da,

teknolojik açıdan daha ileri seviyede bir jenerasyon sıçraması söz konusu olmadığı ve bir sonrakinesil tankları temsil edemediklerinden, adı geçen tankları aynı kategoride sunmak dahauygunolacaktır. Buna göre 1970-1980 yıllarında geliştirilen veya ilk defa ortaya çıkan tanklar II(+). nesil ve 1980-1990 yıllarında geliştirilen tanklarsa II(++). nesil olarak nitelendirilmişlerdir. Bunesillere örnek olarak aşağıdaki tankları gösterebiliriz: II(+). nesil (1970-1980): M60 A2/A3 (ABD),Leopard 1A4 (Batı Almanya), Vickers Mk. III (ingiltere), T-72/T-72A (SSCB), AMX 30 B2 (Fransa),Tip 74 (Japonya), Merkava Mk.I/II, TAM (Arjantin/Almanya)... II(++). nesil (1980-1990): Leopard1A5 (Batı Almanya), T-72B, T-64B/T-80B (SSCB), Strv 103C (isveç)...

III. nesil AMT (1980-1990)III. nesil tanklar TSK’nin envanterinde henüz mevcut değildir. Bu kategorideki tanklar, yukarıdaörnekleri verilen II(++). nesil tanklara paralel olarak aynı dönemde ortaya çıkmışlardır. Bugünündaha da geliştirilmiş modern III(+). nesil tanklarının ilk orijinal konfigürasyonlarını temsil eden bumodellere örnek olarak M1/M1A1 Abrams (ABD), Leopard 2A1-A4 (Batı Almanya), Challenger 1(ingiltere), T80U (SSCB), T-80UD/T-84/T-84-120 Oplot(Ukrayna), Merkava Mk. III (israil), Type 90(Japonya), Arjun (Hindistan), C-1 Ariete (italya), K1 (G. Kore) tanklarını sayabiliriz.

III(+). nesil AMT (1990-2000)Buraya kadar söylediklerimizden anlaşılacağı gibi gelişmiş batılı ülkelerin geleneği ile bağdaşanbir felsefeyle, eldeki mevcut tankların periyodik zaman dilimlerinde geliştirilme çalışmaları,çeşitli planlamalar kapsamında sürekli ve düzenli olarak hayata geçirilmiştir. Bu doğrultuda III.nesil tanklar bir çok defa iyileştirilmiş ya da modernize edilmiştir. Burada Merkava serisininkronolojisine baktığımızda ilk Mk.I (Mark I) örneğinin ortaya çıkma tarihinden Mk.IVversiyonuna kadar kaydettiği önemli seviyedeki gelişmelerden dolayı Merkava IV’ün bu sınıftayer alması uygun görülmüştür. Yine aynı kategoride yer alan ve orijinal modeli ilk defa budönemde ortaya çıkan tek AMT olan Leclerc, kronolojik açıdan en aktüel III. nesil platformolmasına rağmen, teknolojik bir sıçramayı temsil edemediği gibi, geliştirilmiş M1A2 SEP Abramsveya Leopard 2 A6 konseptlerinden de geride kaldığı söylenebilir. Bu sınıftaki tanklara Leopard2 A5/A6/A6EX (Almanya), M1A2/A2SEP Abrams (ABD), Leclerc Mk.1/Mk.2/Mk.2+ (Fransa),Challenger II (ingiltere), Ariete II (italya), Merkava IV (israil), K1A1/A2 Rokit (G. Kore), T-90(Rusya) tanklarını örnek olarak verebiliriz. Bu kısa bilgilerden sonra KKK envanterindeki mevcuttankların geçmişine ve gelişimine göz atmak gerekirse şunları söyleyebiliriz:

M48 Patton IIM48 tankları, 50’li yıllarda ABD’nin acil tank ihtiyacını telafi etmek için rekor bir süredegeliştirilerek ortaya çıkmıştır. Bu tankın bir önceki modeli olan ve Türk Ordusu’nda da 90’lıyıllara kadar kullanılan Patton serisi M47 tankı ABD Kara Kuvvetleri (US Army) envanterinegirmeden, M48 orta sınıf tankının geliştirilmesine başlanmış ve kısa sürede, 1952 yılındanitibaren seri üretimine geçilmiştir. ABD’nin acil tank ihtiyacının ana sebebi, 1950-53 yıllarındacereyan eden, Türk Ordusu’nun da tugay seviyesinde bir birlikle katıldığı ve 721 şehit verdiğimizKore muharebeleridir. M48 orta sınıf tankının ilk modelleri, yeni bir konsept olmasına rağmen, oyıllarda dahi ABD ordusundan olumsuz not almış ve beklenen performansı gösterememiştir. Buyüzden ortaya çıkmalarının hemen sonrası iyileştirme ve modernizasyon çalışmaları yapılmıştır.Örneğin 1955 yılından itibaren tankın yürüyüş aksamı iyileştirilerek A1, 1956 yılından itibarenenjektörlü yeni benzin motoru ve daha yüksek hacimli yakıt tankı entegre edilerek A2/A2C, yinedaha sonra dizel motoru, yeni M60A1 tankından uyarlanan transmisyon entegre edilerek A3modeli ve nihayet 1975 yılında son kapsamlı çalışma ile 105 mm top namlusu takılarak A5 modeligibi bir çok konfigürasyon ortaya çıkmıştır. A5 konfigürasyonu, 105 mm top namlusu, elektronikatış kontrol sistemi, dizel motor gibi özellikleri ile M48 serisi tankların en gelişmiş modelidir.

Yine başka bir konfigürasyon olan M48A4 modeli prototip aşamasında kalmış ve seri üretiminegeçilmemiştir. 1952-1959 yılları arasında, ABD’de toplam 11.703 adet M48 platformu üretilmiştir.Özellikle 60’lı ve 70’li yıllarda TKK’nin envanterine tamamı çeşitli hibe yardımları kapsamındagiren 3000 adetin üzerinde M48 tank platformu temin edilmiş ve bunların çoğu çeşitli projelerkapsamında 80’li yıllarda modernize edilmiştir. Ordumuzun ilk orijinal M48 tankları ile tanışması,ABD hibe yardımı kapsamında 1964 yılına rastlar. O zamana kadar tank gücümüzün çekirdeğiniM47 tankları oluşturmaktaydı. O tarihlerde teslim alınan tüm M48 tankları 90 mm top namlusu,fazla yakıt sarfeden benzin motoru ve düşük harekat sıası (115 km) ile sınırlı performansasahiptiler. 70’li yıllarda çok sayıda benzer performansta M48A1 ve M48A2C tankı yine hibeyardımı kapsamında TKK bünyesine katılmışlardır. Türkiye’de ordu envanterine giren çok sayıdaM48 tankının modernizasyon faaliyetleri daha 70’li yıllarda düşünüldüyse de, bu plan ABD’nin1974 yılında gerçekleştirilen Kıbrıs Barış Harekatı’na tepki olarak yürürlüğe koyduğu silahambargosu sorunları yüzünden uzunca bir süre hayata geçirilememiş ve modernizasyondüşüncesi on seneye yakın bir süre uzamıştır. Envanterimize giren orijinal konfigürasyonlu M48tanklarının, 80’li yılların başında zamanın tehditlerine ve ihtiyaçlarına cevap verememesi, otarihlerde dahi demode olması ve yine yeterli sayıda yeni tank almaya maddi kaynağımızınbulunamamasından dolayı çeşitli modernizasyon çalışmaları yeniden gündeme gelmiştir.Türkiye’de, ordu envanterimizdeki mevcut M48 tank platformlarının büyük çoğunluğununmodernizasyon çalışmaları, iki müttefiğimizin NATO askeri yardım ve teknoloji transferfaaliyetleri kapsamında üç fazda hayata geçirilmiştir.

M48T5Türkiye’nin ilk M48 modernizasyon çalışması, Batı Almanya periyodik askeri dilim yardımlarıkapsamında, 1982-1983 yıllarında Arifiye Tank/Palet fabrikasında 180 adetin üzerinde M48platformunun modernizasyonu ile gerçekleştirilmiştir. Almanya Silahlı Kuvvetleri (Bundeswehr)geçmişte Leopard 1 ve 2 tankları tecrübesine paralel olarak daha önce, kendi Kara Kuvvetleri(Bundesheer) bünyesinde de kullandığı ABD orijinli M48 tanklarını, M48A2GA2 standardınagetirmişti. işte Türkiye’deki ilk M48 modernizasyon çalışması, 1982 yılından itibaren Almanyaaskeri yardım kapsamlı teknoloji transfer desteği ile M48A2GA2 projesi örnek alınarakWegmann (şimdi KMW bünyesinde) firması müteahhitliğinde yürütülmüştür. Proje kapsamındaM48 tanklarının 90 mm top namlusu 105 mm ile, benzin motoruyla güç aksamı ise daha yüksekperformanslı ve daha az yakıt sarf eden dizel motoru ve yeni transmisyon ile değiştirilmiştir.Ayrıca pasif gece görüş cihazları entegre edilmiş, yine yeni yürür aksamı ve taret tadilatı ilemodernize edilmiştir. Ortaya çıkan yeni konfigürasyon sınıfının yerli kodlaması T5 olarakyapılmıştır. M48 modernizasyon projelerinde kronolojik açıdan ikinci ve genel olarak en önemlirolü oynayan diğer ülkeyse, bu tankların üretici ülkesi ABD olmuş, bu kapsamda değişiktarihlerde iki modernizasyon projesi hayata geçirilmiştir.

M48A5T1Almanya destekli modernizasyon çalışmasını takiben, ABD askeri yardımı kapsamında ilk fazda1360 adet M48 tankı, pratikte M60A1 tankının kabiliyetlerine kavuşturularak M48A5T1seviyesine getirilmişlerdir. M48A5T1 tankının en kayda değer yeni özellikleri arasında 105 mmtop namlusu, dizel motoru, pasif gece görüş cihazı ve yeni atış kontrol sistemini sayabiliriz.

M48A5T2ikinci fazda 1987-1991 yıllarında 760 adet M48 tankı pratikte M60A1/A3 seviyesine getirilerekM48A5T2 yerli sınışandırması yapılmıştır. M48A5T2 tankının, yukarıdaki özellik lere ek olaraklazer mesafe ölçeri, stabilizasyon donanımı ve balistik bilgisayarı mevcuttur. Türkiye’ye has T5,A5T1 ve A5T2 kodlamaları yapılan M48 tankları, genel olarak ABD’nin kendi M48 tankları için

70’li yılların ortasında yaptığı son modernizasyon çalışması olan M48A5 seviyesinebenzemektedir. Türkiye bugün itibariyle dünyada en çok M48 tankı kullanan ülkedir. Yukarıdabahsedilen ve 80’li yıllarda yapılan modernizasyon sonucunda 2303 adet M48 platformu tankgücümüzün çekirdeğini oluşturmaktadır. Ordumuzda ayrıca modifikasyona uğratılmışköprücü/kurtarıcı modelleri de mevcuttur ve halen hizmet etmektedirler.

M48 kullanıcısı ülkeler: ÜLKELER ADET

Türkiye (1369 x M48A5T1, 750 x M48A5T2, 179 x M48T5 + yedek: 658 x M48A3, 578 x M48A2C)

G. Kore (597 x A5, 416 x A3)

Yunanistan (493 x A5 MOLF, 306 x A5)

İsrail (500 x)

Tayvan (450 x H, 60 x A5)

Pakistan (200 x A5)

Ürdün (200 x)

İran (200 x A5)

Fas (184 x A5)

Lübnan (104 x A5)

Portekiz (86 x A5)

Tayland (75 x A5)

Vietnam (ABD’den bir kaç yüz tane savaş ganimeti)

2. Dünya Savaşı’nda zamanın en etkili tanklarını üreten Almanya, savaşı kaybetmesininardından yeni başlayan soğuk savaşın da etkisiyle Türkiye’den üç sene sonra, 1955 yılındaNATO’ya girmiştir. Yeni kurulan Federal Almanya Cumhuriyeti (Batı Almanya), ordusunu yenidenorganize etme ve düzeltmeye çalıştığı ilk süreçte, genelde hava kuvvetlerini (Luftwaffe) çoğulisans üretimli ABD orijinli (F-4 Phantom II, F-104 Star Fighter); kara kuvvetlerini (Heer) yinelisans üretimi ABD ve/veya yerli çözüm sistemleri karması (H&K G 3, H&K MG 3, Panzerfaust, M113, Leopard 1, Sikorsky CH 53, Bell UH-1, MBB Bo 105); deniz kuvvetleriniyse (Marine) geneldeyerli sistemler ile donatarak işe başladı. Almanya’nın 2. Dünya Savaşı’nı kaybetmesiyle bu ülkeyekonulan silah üretim yasağı, daha sonra NATO’ya girmesiyle zamanla kademeli olarak kaldırıldı.Tank ve panzer konusunda dünyada en çok birikime sahip olan Almanya’da(Panzerkampfwagen I-IV, Panther, Tiger, Tiger II...) 1950’li yılların sonundan itibaren Leopard 1tankının geliştirilmesine başlandı ve nihayet 1965 yılında bu tank ortaya çıktı. 1965-1984yıllarında toplam 4024 adet Leopard ve 1117 adet türevi Almanya’da üretilirken, ayrıca Almanlisansıyla italya’da 720 Leopard ve 164 türevi üretilmiştir. Böylece toplam 4744 Leopard 1 AMTve 1281 adet köprücü, kurtarıcı, uçaksavar topu gibi türevleri olarak toplam 6025 adet Leopard 1platformu ya da şasisi üretildi. Sekizi NATO ülkesi olmak üzere toplam on bir ülkede kullanılmışya da halen kullanılmakta olan tankın, bugün bile Türkiye dahil bir çok ülke tarafındanmodernizasyon çalışmalarına tabi tutularak aktif görevler alması, Leopard 1 tankının başarısınıngöstergelerindendir. Leopard 1 tanklarının bir çok versiyonu mevcuttur. Bunların bir kısmıprodüksiyon tamamlandıktan sonra hayata geçirilen modernizasyon ya da modifikasyonçalışmaları çerçevesinde ortaya çıkmıştır. Taret, gövde, NBC, atış kontrol ve modern optik gibibir takım iyileştirmelerin yapıldığı ya da sistemlerin entegre edilerek sürekli geliştirildiği bu

versiyonlara örnek olarak A1A1-A1A4 (blok 1-4), A2A2A3 (blok 5), A3-A3A3 (blok 5), A4-A4A1(blok 6) ve 1986-1993 yıllarında modernize edilerek ortaya çıkan A5-A5A1 versiyonlarınısayabiliriz. Burada dikkat çeken husus, Almanya’nın 1979-1992 yıllarında kara kuvvetlerininenvanterine 2125 kadar III. nesil Leopard 2 tankını dahil ettiği halde, bu süreçte II. nesil Leopard 1tanklarını geliştirmesi ve 731 kadar Leopard 1 tankını A5A1 seviyesine getirerek kısa bir süreöncesine kadar bu tankları envanterinde tutmasıdır. Her ne kadar gerek kalite, gerekse sayıbakımından etkileyici olan bu tank gücü, soğuk savaş doktrinine göre Almanya’nın muhtemelenmerkez cephe olması ile bağlantılıysa da, geleceğin Türk AMT gücü için mevcut doktrin ileorantılı bir emsal teşkil edebilir. Buna yazının ilerleyen kısmında açıklık getirmeye çalışacağız.Türk Kara Kuvvetlerinin Leopard 1 serisi tanklarla tanışması 20 sene öncesine uzanır. 1982 –1983yıllarında, Alman askeri dilim yardımları kapsamında zamanın en etkili tankları arasında yer alan77 adet EMES 12A3 atış kontrol sistemli Leopard 1 A3T1 (ya da TU1) tankı hibe olarak teslimalınmıştır. Ayrıca 1991 yılında, 2. Körfez Savaşı sonrası, Almanya’nın askeri dilim yardımlarıçerçevesinde yine aynı EMES 12A3 donanımlı 150 adet Leopard 1A3T1, 5 adet standart A3 ve 165adet Leopard 1A1A1 teslim alınmıştır. Halen toplam 397 adet Leopard 1 AMT platformuna sahipolan kara kuvvetlerimizin 2 adet eğitim tipi tankı da mevcuttur.

Leopard 1 kullanıcısı ülkeler: ÜLKELER ADETAlmanya (580 x A5, 60 x simülatör. Peyderpey envanterden çıkarılma aşamasındalar)Türkiye (77 x A3T1/TU 1, 150 x A3T1, 5 x A3, 165 x A1A1, 2 x eğitim)Yunanistan (106 x GR1, 170 x eski Hollanda 1V, 75 x eski Alman A5, 2 x eski Hollanda 1V2/A5, aktüel

hibe 170 x eski Alman A5)İtalya (120 x eski Alman A5, 267 x A2)Danimarka (230 x A5), Sile (200 x eski Hollanda)Şili (200 x eski Hollanda)Brezilya (173 x eski Belçika A1 ve 2 x eski Belçika eğitim tankı),Belçika (132 x A5, 33 x A1, 2 x eğitim tankı)Norvec (111 x A5 NO, 59 x A1 NO)Kanada (114 x C2), Avustralya (90 x AS1)Avustralya (90 x AS1)Hollanda (30 x eğitim tankı).

Leopard Tanklarının ModernizasyonuTSK’de oldukça popüler olan 400’e yakın Leopard 1 tankından, ilk aşamada 162 platformun kısmimodernizasyon projesi SSM koordinatörlüğünde kesin karara bağlanmış ve 160 milyon $ hacimliLeopard 1 modernizasyon projesi kapsamında ana yüklenici olarak yerli ASELSAN firmasıgörevlendirilmiştir. Buna göre ASELSAN, 162 adet Leopard 1 tankının atış kontrol, haberleşme,seyrüsefer, taktik bilgi ve diğer elektronik sistemlerini, çağımızın teknolojik yelpazesininsunduğu imkanlarla modernize etmekte ve bu sayede Leopard 1 tankları iyileştirilerek, muharipseviyeleri önemli oranda arttırılmaktadır. Proje için seçilen Leopard 1 tanklarınınkonfigürasyonları 1A1, A1A4 ve A3T1 olup, yerli müteahhit firma ASELSAN’ın sağladığı yenikabiliyetler doğrultusunda geliştirilmiş Leopard 1 tankları, gece/gündüz, her türlü olumsuz havaşartı ve muharebe koşullarında hedefi uzak mesafeden tespit, teşhis, takip ve tahrip imkanıkazanmaktadır. Hareket halinde veya durarak, hareketli veya sabit her türlü zırhlı ya da zırhsızhedefi ilk atımda vurma oranı ise % 90’ı aşmaktadır. ASELSAN mühendisleri tarafından geliştirilen Atış Kontrol Sistemi diğer tanklara ve silahsistemlerine de kolaylıkla uygulanabilecek modüler bir yapıdadır. NATO ülkeleri arasındaABD’den sonra paletli ve paletsiz en çok tank ve zırhlı araca sahip olan Türk Ordusu’nun zırhlıplatformlarının çoğunluğunun atış kontrol, seyrüsefer, telekomünikasyon, optik sensör ve diğer

elektronik sistemlerinin eskimiş ya da eskimekte olduğu ve bu platformların günümüzünmuharebe ve diğer şartlarında acilen modernize edilmesinin gerekliliği göz önüne alındığında,söz konusu modernizasyon faaliyetlerinin yerli bir ana yükleniciden sağlanabilme opsiyonununolması sevindiricidir. Leopard 1 örneğinde olduğu gibi, Türk Ordusu’nun paletli ya da tekerleklizırhlı araçlarının elektronik sistemleri modernize edildiği taktirde, bu araçların her türlümeteoroloji/iklim koşullarında, gece/gündüz düşmanı çok önceden tespit ve teşhis etmesi, yineaynı sabit ya da hareketli hedefin takip ve tahrip edilmesinin daha kolay sağlanabileceğiaşikardır. Bu sayede Türk Ordusu’nun zırhlı araçlarının caydırıcılık faktörü sadece sayı doktrininedayalı olarak değil, sayı/yüksek performans parametreleri dengesini kurarak da sağlanmışolacaktır.

ASELSAN FİRMASININ LEOPARD TANKINA SAĞLADIĞI KABİLİYETLER

NİŞANCI PERiSKOP SiSTEMi •8-12 mikron bandında, ikinci nesil bir termal görüntüleyici •iki görüş açılı Direkt Optik ve CCD kamera• Göze zararsız Lazer Mesafe Ölçme Sensörü •Atış hattından bağımsız, jiroskopik stabilizasyona sahip alın aynası sayesinde hareket halinde iken titreşimsiz termal ve gündüz görüş imkanı KOMUTAN KONTROL GÖSTERGESi • Nişancı Periskop Sistemi tarafından sağlanan termal ve TV görüntüyü aynı özellikteki ekran üzerinde aynı semboloji ile görüntüleme • Nişancının seçiminden bağımsız olarak Termal-TV görüntü seçimi NAMLU REFERANS SiSTEMi • Termal genleşmelerden dolayı sapan namlu atış hattına göre nişan ayarı düzeltme imkanı •Nişan tahtası veya hedef kullanmadan tank içerisinden namlu referansına göre pratik nişan ayar imkanı •Gündüz/gece kullanım imkanı TANK KOMUTA BiRiMi •Tank bilgisayarı nişancı arayüzü •Topun yükseliş ve yanca açılarının izlemesi ve denetimi •Algılayıcı, Mesafe, Cephane ve Namlu aşınması bilgilerinin izlenmesi ve gerektiğinde elle girilmesi, •Stabillizasyon ayarlarının yapılması, • Atış kontroltestlerinin yapılması ve hataların izlenmesi

TANK BiLGiSAYARI • Top ve kule makineli tüfeği için balistik verilerin hesaplanması • Nişan hattını hedeften ayırmadan, namluya önleme ve ilave yükseliş açılarını otomatik olarak verme •Nişan hattından bağımsız iki eksende silah stabilizasyonu •Atış hattı ve nişan hattı senkronizasyonu - Çakıştırma algoritması - Öne tutuş•Otomatik hedef takip özelliği •Gelecekte yeni mühimmat tiplerinin eklenmesine ve ilave iyileştirmelere uygun altyapı

CEPHANE SEÇiM BiRiMi •Cephane seçim tuşları •Atışa hazır / emniyetli anahtarı •Doldurma / namlu serbest anahtarı

ALGILAYICILAR •Meteorolojik algılayıcı •Cephane sıcaklık algılayıcısı •Tank eğim algılayıcısı •Namlu ve kule açısal konum algılayıcıları

KONUMLAMA VE YÖN BULMA SiSTEMi • Savaş alanı koordinasyonunu sağlamak üzere tankın konum ve yön bilgisi

Patton ailesi tanklarından M47 ve M48’den sonra III. seriyi temsil eden M60’lar, AlmanLeopard 1 ile birlikte en meşhur II. nesil tanklardandır. M60 tankı, bir önceki serisi M48 bazalınarak geliştirilmiş ve çeşitli konfigürasyonlarda 1961-1983 yıllarında yaklaşık 15.000 adeteyakın üretilmiştir. Bu sayıya M48 döküm kuleli 2200 adet platformda dahildir. M60 tankınıngeliştirilmesine 1958 yılında başlanmış ve ilk modelleri M48 kitleri ile modifiye edilereküretilmiştir. Nitekim ilk 2200 seri üretim M60 tankı, M48 döküm kulesinden ibarettir. M48tankına oranla daha büyük ölçülere ve ağırlığa sahip olan M60 Patton III tankının 105 mm topu

ve dizel motoru orijinal modelinin standart donanımları arasındadır. M60 ailesinin büyük çoğunluğunu A1 ve A3 konfigürasyonları oluşturur. Ayrıca M60 üzerindeuygulanarak denenen ilginç bir çalışmada 1966 yılında hayata geçirilen A2 konfigürasyonuolmuştur. Buna göre 152 mm çapındaki çok maksatlı top namlusu ile donatılan tankın hem hertürlü top mermisi, hem de güdümlü füze atması amaçlanmıştı. Buna göre namlu hem top,hemde fırlatıcı lançer olarak kullanılabilecekti. Teoride ilginç bir konsept olan ve sadece 526adet üretilen A2 versiyonunun beklenen performansı verememesi ve çok başarısız olmasındandolayı bu model kısa sürede hizmet dışı bırakılmıştır. Kara kuvvetlerimizin aktif AMTenvanterinin kabaca üçte birini oluşturan M60 tankları, AKKA anlaşması doğrultusunda ABD’ninAvrupa, özellikle Almanya konuşlu tank gücü indirimleri sonucu ihtiyaç fazlası tankkaynaklarından sağlanmıştır. Bu doğrultuda ülkemizden Avrupa’ya uzman ekipler gönderilerek,dev tank rezerv depolarından, özellikle genel durumu iyi ve son dönemde üretilen tanklarınseçilmesine özen gösterilmiştir. Bu sayede 274 adet A1 ve 658 adet A3 konfigürasyonlarındakiM60 tanklarının, az kullanılmış ve genelde son imalat fazında üretilmiş olduklarından, diğertanklara oranla (M48, Leopard 1) en genç gövdeli oldukları söylenebilir. Ordumuzdaki M60tanklarının A3 konfigürasyonunda olanlarının tümünün, yani 658 adet tankın Tank Thermal Sight(TTS) sistemi mevcuttur. TTS sistemi tank termal ve lazer mesafe ölçme sistemlerini içerir. TKKbünyesindeki 658 x M60A3 (TTS) tankının önemli bir kısmı, 1978-1982 yıllarında üretilen A3versiyonlarıdır. Yine yukarıda değinilen 274 adet M60A1 tankı RISE/PASSIVE seviyesindedir. RISE(Reliability Improvement Selected Equipment Engine) programı, M60A1 tankının motorununperformansı arttırma çalışmasını içerir. PASSIVE projesi ile, bu tanklara gece görüş kabiliyeti kazandırılmış olup, adından anlaşılacağıgibi entegre edilen gece görüş optik sistemleri pasif prensibe göre, örneğin yıldız ışıklarınıyoğunlaştırarak çalışır.

M60 PATTON kullanıcısı ülkeler: ÜLKELER ADETABD (2700 x A3; yedek milis kuvveti National Guard’ta kullanımdadır ve hizmet dışı

bırakılacaklardır)Mısır (835 x A3, 680 x eski ABD A1, 170 x eski Avusturya )Israil (950 x A1, 450 x A3)Türkiye (658 x A3 TTS, 274 x A1)Yunanistan (357 x A1, 312 x A3)SuudiArabistan

(460 x A3)

Tayvan (460 x A3)Ürdün (118 x A1, 150 x A3 TTS)Fas (60 x A1, 240 x A3)Bahreyn (180 x A3)Tayland (178 x A3)ispanya (50 x A1E, 106 x A3E TTS)iran (150 x A1)Yemen (140 x A1)Portekiz (93 eski ABD A3)Brezilya (91 x A3 TTS)Tunus (30 x A1, 54 x A3)Omman (6 x A1, 47 x A3)Sudan (20 x A3)Singapur (6x)

M60 Modernizasyonu80’li yılların sonuna kadar çok sayıda ve çeşitli konfigürasyonlar da M48 ve M60 tankları

israil Kara Kuvvetleri’nde aktif olarak kullanımdaydı. Merkava ana muharebe tankının mimarülkesi israil, kendi yerli kabiliyetleri ile özellikle balistik koruma/zırh parametresi lehine adı geçentankları çeşitli modifikasyon/modernizasyon çalışmalarına tabi tutmuş ve bu modernizasyonfaaliyetleri doğrultusunda yerli adlarıyla Magach-6 ve Magach-7 projelerini hayata geçirmiştir.M60 modernizasyonu Sabra-III, israil’in bu çalışmalardan elde ettiği birikimlerini baz alarak dahada geliştirdiği ve dış ülkelere ihraç versiyonu olarak sunulan güncel konfigürasyonunun ismidir.Sabra projesi, Israel Military Industries (IMI) tarafından geliştirilmiş olup, tanıtım amaçlı birM60A3 SABRA, ilk defa kamuoyuna 1998 yılında Paris Euro-Satory fuarında tanıtılmıştır. SABRA,M60A3 platformunun ana gövdesi baz alınarak geliştirilen bir modernizasyon çalışmasıdır.Bugün dahi çok sayıda Merkava (Mk.I-Mk-IV) tankının kullanımda olmasına rağmen, israil’indestek kuvvetlerinde halen 1000’e yakın M60 tankı mevcut olup, bu tanklardan önemli orandayararlanıldığı son yıllarda Filistin bölgesindeki yoğunlaşan çatışmalarda izlenmektedir. Sabramodernizasyonu, genel olarak M60 tankının atış kontrol, iç donanım, silah ve zırhperformansının arttırılmasını kapsamaktadır. Bu çerçevede M60 tanknın kulesi başta olmaküzere, tank iç ve dış donanımının tamamen elden geçirilip, platformun Merkava Mk. III ve IVtanklarının çeşitli sistemlerinin entegrasyonu için hazır hale getirilmesidir.

SSM koordinatörlüğünde, Leopard 1 iyileştirme projesine benzer bir şekilde, yabancı anayüklenici IMI, yine yerli alt yüklenicilerden atış kontrol/taret tahrik sistemlerinden sorumluASELSAN ve top/mühimmat sorumlusu MKEK olmak üzere, ilk aşamada prototipler dahiltoplam 170 adet M60A1 tankının modernizasyonunu içeren, 688 milyon $ hacimlik proje kesinkarara bağlanmış bulunmakta ve halen prototip ArGe fazı sürmektedir. Daha önce de belirtildiğigibi, TKK bünyesindeki ikinci nesil tankların çoğunluğunu, 900 üzeri bir rakam ile M60 tanklarıoluşturmaktadır.

M60 Sabra modernizasyonu kapsamında kazanılacak bazı yeni kabiliyetler

• Merkava tankında da kullanılan 120 mmtop (42 adet mühimmat), 2 adet 7.62 mm makinalı tüfek (opsiyonel), 1 adet 7.62 mm veya 5.56 mm eksendeş (koaksiyel) makinalı tüfek, 1 adet 60 mm havan topu

• Arttırılmışl balistik koruma ve civatalanabilir modüler homojen zırh

• Konstrüksiyon şekli daraltılmış kule dizaynı, gelen merminin kule zırhına dikaçıdan vurmaması ve tahrip etkisini minimize etmek için meyilli olarak şekillendirilmiş zırh dökümü

• 1200 BG MTU dizel motoru (ABD lisanslı)

• Havadan gelecek şarapnel, bomba gibi kinetik tehlikeye (top attack) karşı arttırılmış kule üstünün balistik koruması

• Merkava tankında da kullanılan geliştirilmiş paletler

• Kule üzeri için meteoroloji sensörü,anten, yakın defans silah sistemleri içinadaptasyon amaçlı eklemeler

• Tankın ön cephesinin arttırılmış zırhgücü ve yanlarda palet balistikkoruması için civatalanabilir modülerzırh opsiyonu

• Hemen tüm hareket halindeki esnek,yıpranma/yorulma potansiyeli yüksekmekanizmaların komple yenilenmesi,tank ana gövde strüktürü, arka(kırmızı) ışıklar, çekme halatı ve kulpugibi aksesuarların orijinal seviyesindebırakılması

• Klasik steroskop optik mesafe ölçmecihazı yerine, tank kulesinin sağ kısmınamodern mesafe ölçme sistemiadaptasyonu

• Gece/gündüz, her türlü hava şartındagö- rüş kabiliyeti, hareket halinde, sabitya da hareketli hedeşerle muharebeimkanı

Yeni AMT alımlarının, mevcut TKK tank envanterini bire bir oranında karşılamayacağı vesayı doktrininin Türkiye coğrafyasında önemini koruması gerektiği göz önünde bulundurulursa,uzun vadede 1000 adet yeni, geliştirilmiş III. nesil tankların, modernize edilmiş 1400’e yakın M60ve Leopard 1 tankları ile tamamlanması prensip itibariyle doğru bir yaklaşımdır. Yalnız burada ilkbakışta göze çarpan sadece M60 tankına kazandırılan teknolojik kabiliyetler ve muharipdeğerinin katlanması yanında projenin oldukça yüksek maliyetidir. 170 adet M60 tankının 688milyon $’lık maliyeti göz önünde bulundurulduğunda, teorik olarak modernize edilen bir tankınbirim maliyeti 4 milyon $’ı aşmaktadır ki aynı paraya rahatlıkla, hatta kısmen daha azına çeşitli III.nesil tanklar uluslararası tank pazarında sunulmaktadır. Lakin maliyetin yanında F4E/2020Phantom II modernizasyon projesinde olduğu gibi, elde edilecek olan yerli kabiliyet vetecrübeleri de göz ardı etmek haksızlık olacaktır. Kaldı ki eğer proje istikrarlı bir şekilde devamettirilip eldeki diğer M60 tankları da daha fazla yerli pay ile modernize edilirlerse, yukarıdabahsedilen ve ilk bakışta oldukça astronomik bir rakam olan 4 milyon $ çok daha aşağıyaçekilebilecektir. Teknolojik açıdan göz ardı edilemeyecek olan bir hususta, modernize edilenM60 tanklarına Sabra-III konsepti kapsamında Knight 3, ek zırh, 120 mm top ve atış kontrolsistemleri ile kısmen Merkava IV tankının özelliklerinin kazandırılmasıdır. Tank konusundabugüne kadar olduğu gibi sadece ABD ve Almanya kaynaklarına bağımlı olmak yerine, enazından modernizasyon projeleri kapsamında israil gibi teknoloji, ArGe ve entegrasyon kabiliyetiolan bir ülkeden mevcut kabiliyetlerin transferinin daha az siyasi pürüzlerle sağlanması daavantaj teşkil eden konular arasındadır.

Tank 2000 ProjesiTürk Kara Kuvvetleri’nin acil gereksinimleri kapsamında, modern Ana Muharebe Tankı

tedariki için başlatılan ve uzunca bir süredir yürütülen AMT projesi son aşamasına yaklaşmıştır.İhaleye katılan adayların teknik ve taktik testleri yapılmış, genel analizleri tamamlanmış vekatılımcılardan son fiyat teklişeri alınmıştır. 6 yılı aşkın bir süredir devam etmekte olan bu proje,özellikle olumsuz yöndeki ekonomik ve siyasi faktörlerden dolayı geçmişte sürekli olarakertelenmek zorunda kalmıştır. Geçmişte yaşanan tüm olumsuzluklara rağmen, ihaleye iştirakeden dört AMT konsorsiyumunun katılım yetki belgelerinin son fazına yaklaşılmış olması vetünelin sonundaki ışığın görünmesi her şeye rağmen umut vericidir. Projenin 250 adetlik ilkpaket kapsamında sunulan en iyi ve son teklişerin (Best And Final Offer/BAFO) teknik durumu,ortak üretim boyutu, offset payı ve maliyet faktörleri halen değerlendirilmektedir. Ülkemizaçısından bakıldığında tank ihtiyaç ve seçiminde göz önünde bulundurulması gereken en önemligenel kriterler arasında teknoloji, performans, eğitim/bakım/onarım kolaylığı, maliyet, offsetpayı, lojistik destek gibi faktörler vardır ve hangi modelin Kara Kuvvetleri için en uygunolduğunun üzerinde karar kılınması gerekmektedir. Bu seçimde ülkemize özgün gereksinim veihtiyaçların itinali ve objektif bir şekilde değerlendirilmesi mutlak ve kaçınılmazdır. Burada genelolarak optimum tankın seçimi doğrultusunda yer alan kriterler kapsamında daha öncede kısmendeğinilen ateş gücü, beka kabiliyeti, çeviklik, azami hız, hızlanma süresi, modernkonstrüksiyon/dizayn/aviyonik, sensörler, iç donanımlar, atış kontrol sistemi gibi ünitelerinyanında, orta ve uzun vadeli faktörlerden ArGe/modernizasyon potansiyeli, maliyet/kalite-etkinlik oranı, minimum siyasi pürüz, düşük maliyetli/kolay bakım ve eğitim gibi unsurlar önemlirol oynamaktadır. Bahsettiğimiz ve halen kullanımda olan KKK bünyesindeki 3450 adete yakınmuharip tankın fiziksel ömürleri oldukça ilerlemiştir. M60 tipi tanklarda bu oran 20 yıl üzeri iken,Leopard 1 tipi tanklarda kısmen 30 yılı bulabilmekte ve çoğunluğu teşkil eden M48 serisitanklarda ise 50 yıla, yani yarım asıra kadar varmaktadır. Komşu ülkelerin mevcut AMTenvanterlerine ya da projelerine baktığımız zaman hızla 3. nesil muharip tanklara yöneldiklerinigörürüz.

Özellik Öngörülen Teknik Kriterler

Ateş Gücü Tüm NATO standart modern mühimmatlarını atabilen, 120mm namlu çaplı top (ileride 140 mm capına geçiş opsiyonu) Yanabilir kovanlı Zırh Delici, Kanat Dengeli Sabot Mühimmatı/APFSDS (Armour Piercing Fin Stabilised Discarding Sabot), Yüksek Tahripli Tanksavar Mermisi HEAT (High Explosive Anti Tank) ve Yarı-aktif lazer güdümlü yine HEAT mermisi kullanabilme kabiliyeti Kule ve kule üzeri için 7.62 mm çapında savunma amaçlı makineli tüfek Stabilizasyonlu gece/gündüz her ortamda mürettebat için termal kamera/görüş sistemi ve panoramik periskop (DNTSS) Lazer mesafe ölçeri (LRF) Elektronik takatlı nişan sistemi Yapısal test donanımı Görüş menzil üzeri atış/kontrol sistemi

HareketKabiliyeti

Asgari 1500 BG, dizel motorlu güç kaynağı,Kademesiz hidrostatik kontrollü transmisyon, Yardımcı ek güç grubu, Gün ışığı tv/termal sürücü periskopu, Hidro-Pnomatik süspansiyon, Azami 60 ton ağırlık Asgari 500 km harekat sıası, Yolda asgari 70km/h sürat .

Beka Kabiliyeti Asgari 125 mm capındaki kinetik/kimyasal enerjili top mermisine balistik koruma, Otomatik yangın söndürme ve infilak bastırma sistemi, Negatif iç basınçlı NBC korunma/izolasyon, Tehdit algılama, ikaz ve karşı reaksiyon/tedbir sistemi Düşük termal/enfraruj, akustik, elektromanyetik ve radar izi

Haberleşme Tanklar arası modern koordine/komünikasyon sistemi Geliştirilmiş dost/düşman tanımlama sistemi (IFF) Gelişmiş VHF/FM telsiz.

(Türkiye açısından önemi vurgulanmaya çalışılan genel kritelere ek olarak, modern AMT’danbeklenen somut kriterler tabloda sıralanmıştır. Bu teknik şartların hepsine herhangi bir AMTmodelinin cevap verebileceği beklenmemekle birlkte, bu kriterlerin mümkün olduğu kadarkapsandığı optimum bir AMT sunulması reel görünmektedir. )

TSK’de ekonomik, teknolojik ve fiziki faydalı kullanım ömürlerini dolduran tanklarınenvanterden çıkarılma gerekliliği kaçınılmaz bir hal almış ve henüz modern AMT ihalesi kesin birçözüme maalesef kavuşamamıştır. Dolayısıyla eski tankların envanterden çıkarılma eylemi,muharip tank gücümüzün sayı doktrinini olumsuz yönde etkilememek için şimdilik yavaş birtempoda gerçekleşebilmektedir. Tank 2000 projesinde esas amaç, toplam 1000 adet modernana muharebe tankının yurt içinde yüksek bir yerli katkı oranı ile üretimidir. Proje kapsamındauzun vadede toplam 1000 adet yeni nesil modern tankın, 2005-2014 yıllarında üretimininplanlandığı ve ihalenin halen kesin bir karara bağlanamadığı göz önünde bulundurulursa, yüksekoranda yerli offset paylı üretimine geçilmesi 2005 yılı için mümkün görülmemektedir. MilliSavunma Bakanlığı adına Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) tarafından yürütülen modernTürk tipi AMT, gayrıresmi adıyla Tank 2000 ihalesi için ilk somut adım Ekim 1996 yılında atılmıştır.1997 yılının Ocak ayında RFI (Request for Information) için start verilerek aynı yılın Nisan ayında26 yerli, 14 yabancı kuruluşa yayımlanmıştır. ihtiyaç kapsamındaki 1000 ana muharebe tankının 3partide üretim ve teslimine ilişkin dağılım şu şekilde öngörülmüştür: 1. parti:Toplam 4 prototip.Bunların 2 tanesi modifiye edilmiş ve geliştirilmiş orijinal tank prototipi ve 2 tanesi azami yerli

oranlı üretilmiş milli prototip. Geri kalan 246 adet ise 41 +41+82+82 şeklinde.(2005 - 2008) 2.parti: 369 adet; 123+123+123 (2009-11) 3. parti: 381 adet; 123+123+135 (2012-14) Çeşitliertelenmeler yüzünden projeye ilk cevaplar aynı yılın Ağustos ayında alınmıştır ve 11 yurt dışıfirma cevap vermiştir: GDLS (USA), United Defense (USA), KMW (Almanya), Vickers Defense(ingiltere), GIAT (Fransa), Alenia Difesa-Otobreda (italya), Norinco (Çin), Armex (Slovenya),Ukrspetsexport (Ukrayna), Ra-Gia (Romanya), IMI (israil). Romanya, Çin ve Slovenyafirmalarının teklişeri ilk ön değerlendirme fazında elenmiş olup, israil’in Merkava III/IV konseptiile katıldığı ihaleye daha sonra cevap vermemesinin resmi gerekçesi olarak ingiliz Vickers ve ABDGDLS ile protokol yapması gösterilmektedir. 30 Nisan 1999 tarihinde RFI analiz kapsamındasaptanan 5 milli ana yüklenici ve ilgili alt yüklenici aday firmaları, değerlendirme dokümanını(FDD) SSM’ye teslim ettiler ve RFP yayımlanması çalışmaları böylelikle başlamış oldu. 250 tanklıkilk paket için RFP, 6 Eylül 1999 tarihinde yayımlandı.

Özellik RFP’de öngörülen teknik kriterler

Ateş Gücü NATO standartında asgari 120 mm çaplı (140mm opsiyon) yivsiz setsiz, 44 kalibre uzunlukta(55 kalibre opsiyon) top namlusu (-9) ile (+20)derecede namlunun dikey eksende esneklikaçısı Yanabilir kovanlı APFSDS-T, HEAT-MP-T veyarı-aktif lazer güdümlü HEAT mühimmatıkullanabilme En az 20 adeti otomatik doldurucu sisteminde(eğer varsa) olmak üzere asgari 40 adet 120mm çaplı top mermisi bulundurabilmekapasitesi Otomatik doldurucunun 40km/hsüratle hareket halinde dakikada 6 mermi atışfrekansı Asgari 1000 mermi atımlık namlu ömrü Zırh korumalı, mürettebattan izole edilmiştank içi mühimmat bölümü Eş-eksenli (koaksiyel) 7.62 ve 12.7 mm MKEKsavunma ve uçaksavar makineli tüfekGece/gündüz TV/termal DNTSS periskop velazer mesafe ölçer (LRF) destekli atış/kontrolsistemi Tank komutanı için panoramik DNTSSperiskop ve LRF tespit/teşhis renkligörüntüleme ekranları Merkezi bilgisayar vesayısal (dijital) elektronik harita Balistik sayısalbilgisayar Hareket halinde atış stabilizasyon Elektronik takat/nişangah sistemi Yapısal test donanımı Görüş dışı menzil atışkontrol sistemi

Hareket Kabiliyeti Asgari 1500 hp dizel motoru Basamaksız hidrostatik kontrollü transmisyon4 ileri, 2 geri vites Yardımcı güç grubu Gün ışığı TV/termal sürücüperiskobu

Özellik RFP’de öngörülen teknik kriterler

Hidro-Pnomatik süspansiyon Azami 60 t ağırlık Asgari 20 hp/t güç/ağırlıkoranı Dahili yakıt deposu ile muharebeağırlığında ortalama 40km/h sabit hızla 500 kmharekat sıası Minimum 60% (27 derece açı)meyil tırmanma ve 30% (13.5 derece açı) yanmeyil aşma (-55) ile (+70) 0C sıcaklıklararasında tam fonksiyon Asgari 45km/h arazi,65km/h yol ve 30km/h geri vites hızları 0-30km/h sürate 6 saniyede hızlanma (ileri vites) 0-30 km/h sürate 5 saniyede hızlanma (gerivites) Gece 30km/h hız (aydınlatma ile) Suya dalış durumlarında hazırlıksız 10 dakikageçebilme Taret üstüne kadar gelen suda asgari 30 dakikakalabilme

Beka Kabiliyeti Asgari 125 mm çaplı kinetik/kimyasal enerjilimühimmata karşı arttırılmış zırh ile balistikkoruma Tehdit çeşidine göre modüler zırh Hızlı reaksiyonlu tam otomatik devreye girenyangın söndürme ve infilak bastırma sistemi Tank içi negatif basınçlı NBC korunma sistemiAlçak siluet ve özgün kamuflaj boyası Füze, radar, lazer tehdit ikaz alıcısı ve karşıreaksiyon sistemi Hassas tank içi bölüm ve kritik donanım içinarttırılmış balistik koruması Çok çeşitli mühimmata maruziyet anında tanktemel fonksiyonlarında de vamlılık Termal, akustik, elektronik ve radar izemisyonunun asgari seviyede olması

Haberleşme Tanklarası otomatik bilgilendirme vekomünikasyon TAFICS, TaSMuS, ADOP-2000,ErIKKS ve KKBS ile uyum entegrasyonuAselsan GPS ve INS sistemleri donanımıGeliştirilmiş Netaş dost-düşmantanıma/tanıtma sistemi (IFF) Geliştirilmiş Aselsan 9600 frekans atlamalıVHF/FM telsiz entegrasyonu

Buna göre: Türk Ana Yüklenici adayları;

1. ASMAŞ Ağır Sanayii Makineleri A.Ş.2. BMC Sanayii ve Ticaret A.Ş.3. FNSS Savunma Sistemleri A.Ş. 4. OTOKAR Otobüs Karoseri Sanayii A.Ş. 5. ROKETSAN Roket Sanayii ve Ticaret A.Ş.

Yabancı Alt Yüklenici adayları;1. M1A2SEP (General Dynamics Land Systems Division/ABD)

2. Leopard 2A6EX (Krauss Maffei-Wegmann GmbH & Co./Federal Almanya)

3. Leclerc (GIAT Industries/Fransa)

4. T-84-120 (Ukrspetsexport-Progress/Ukrayna) olarak açıklanmıştır.

Daha sonra RFP’ye cevap, ertelemeler ve revizeler neticesinde gecikti. Mart 2000’deyapılan off-set konferansına Fransız katılımcı GIAT Industries şirketinin çağrılmaması dikkatçekti ve 3 Temmuz 2000 tarihinde lisans anlaşma taslakları ilgili hükümetlerin ön izinleri alınarakSSM’ye iletildi. Alman orijinli Renk Transmisyon teklifi bu tarihe yetişirken, italyan Otobredaşirketinin RFP’ye cevap verememesi dikkat çekti. FNSS, milli şirket tanımına uymadığı için anayüklenici adaylığına uygun bulunmadı.

Revizelerden sonra teşkil edilen 4 konsorsiyum ve sanayileşme modeli şu şekildegerçekleşti: 1) BMC-Nurol ortak girişim grubu (M1A2T SEP modeli): Yabancı alt yüklenici GDLS,gövde/taret (Nurol), transmisyon (Allison/HEMA Dişli), motor (MTU-Türkiye/BMC)2) Roketsan ortak girişim grubu (Leclerc Mk. 2+ modeli): Yabancı alt yüklenici GIAT,gövde/taret (Kalekalıp), motor (Tülomş A.Ş.)3) Otokar ortak girişimi grubu (Leopard 2 A6TR (EX) modeli): Yabancı alt yüklenici KMW,gövde/taret (Otokar), transmisyon (Renk TM/HEMA Endüstri-Renk Transmisyon), motor (MTU-Türkiye)4) ASMAŞ ortak girişim grubu (T-84-120 modeli): Yabancı alt yüklenici KharkivMorozov/Malyshev,

BMC-Nurol ortak girişim grubu, önce M1A2 olarak önerdiği modeli, Euro-PowerPack, yaniAvrupa Güç Paketi (MTU 883 dizel motoru) ile M1A2T SEP/Dizel olarak revize etti, ancakTürkiye’deki testlere çeşitli teknik sorunlar yüzünden hem gaz türbin, hem de AGPkonfigürasyonunda iki model katılmak zorunda kaldı. Otokar ortak girişim grubu, Leopard IIA5modelini (L 44 kalibre uzunluğunda 120 mm çaplı top namlulu), Leopard IIA6 modeline (130 cmdaha uzun L55 kalibre 120 mm top namlulu) revize etti ve testlere namlu bazında A6konfigürasyonunun özelliğini kapsayan model (Leopard IIA6TR) yetiştirildi. RFP’ninyayınlanmasıyla birlikte RFP’ye cevap ve sonrasındaki revize görüşmeleri süresince diğer yandantanklar çeşitli testlere tabi tutuldu. Bu testler 7 - 29 Şubat 2000 tarihinde Sarıkamış’ta yapılan kıştestleri ile başladı. 10-28 Nisan 2000 tarihleri arasında Kayseri’de performans ve takat testleritamamlandı. Bu testlere dizel motoru ile uyum sorunu yaşayan M1A2 SEP Abrams tankıkatılamadı. Bu yüzden testlere Abrams tankının gaz türbinli M1A2 modeli ile devam edildi. 30Mayıs - 28 Temmuz 2000 tarihleri arasında Şereşikoçhisar’da atış testleri tamamlandı. Ancak bukez gaz türbin konfigürasyonlu M1A2 Abrams tankı teste iştirak edemedi. Temmuz 2000 yılında,tankların atış testlerine paralel olarak orijinal üreticilerin ülkelerinde zırh/balistik koruma vetakat testleri tamamlandı. 15 Mart 2001 tarihindeyse, daha önce sorun yaşayan ve bu yüzdentestlere katılamayan M1A2 SEP Avrupa Güç Paketli (AGP) konfigürasyonunun kış, performans veatış testlerini tamamlandı. Bu testler statik ve dinamik testleri olmak üzere 2 gruptanoluşuyordu. Statik testler, ışık sızdırma, izolasyon, termal görüntü, akustik/gürültü emisyonu,termal nişangah performans ve hassasiyeti, mesafe ölçme kabiliyeti ve egsoz gaz emisyonutestlerini içermekteydi. Atış, mobilite ve koruma testlerini içeren dinamik testlerde ise 120 mmtop ve 7.62 mm makineli tüfek atışları, iki farklı menzildeki hedefe yerli ve yabancı personel ileatışlar, sabit ve mobil hedeşere statik ve hareket halinde atışlar (atış); aşırı soğuk kış ve aşırısıcak yaz iklimi ortamlarında dizel motoru ilk çalıştırma, yol/arazi hızı, ivme, yakıt sarfiyat, yakıtçeşidi kullanma, engel/hendek geçme, dönüş, meyil tırmanma, yavaşlama, frenleme, derinsulardan geçiş, yardımcı güç ünitesi kullanımı (mobilite); zırh/balistik ve NBC koruması, tehditalgı/ikaz ve savunma sistemi (koruma) denenmiştir. Haziran 2002’de firmaların fiyat teklişerisona erdi ve Eylül 2002’de ise banka teminatları Savunma Sanayii Müsteşarlığı’na iletildi. Dahasonra sessizliğe bürünen Tank 2000 projesinin hibe kapsamlı görüşmelerinde Alman Hükümeti,ordumuzda başarıyla kullanılan Leopard 1A3 tipi tankların daha gelişmiş ve zırh korumasıartırılmış A5 konfigürasyonu 150 adet Leopard tankının hibe edilmesi talebini geri çevirmiştir.Türkiye’ye yaklaşık 100-200 adet GDLS yapımı kullanılmış, ikinci el gaz türbin güç kaynaklı M1A1

Abrams tankı hibe ya da uzun vadeli kiralama olarak ABD tarafından önerilmiş olup teklifhakkında ciddi değerlendirmeler halen ele alınmaktadır.

Leclerc Leopard 2A6EX M1A2 SEP T-84 Özellik/TankÜlke Fransa Almanya ABD UkraynaÜretici Firma GIAT Industries Krauss-Maffei

Wegmann General Dynamics Land S

Kharkiv Morozov/Malyshev

Yerli Ana Yüklenici

Roketsan Otokar BMC Asmaş

Mürettebat 3 4 4 3Güç Paketi Motor SACM “DU V8X 1500

TD9” (8 silindirli, su soğutmalı hiperbasınç turbo dizel motoru)

MTU “MB 873-Ka 501” (Dizel/karma yakıtlı, 12 silindirli, susoğutmalı turbo şarj motoru)

Honeywell “AGT 1500 Gaz Türbinli” MTU “883-Ka 500” (Önerilen turbo dizelmotor

Model 6TD2 çift hareketli, çeşitli yakıt seçenekli, su soğutmalı, yakıt püskürtme enjektörlü, 6 silindirlimotor

Güç 1500 BG 2500 devirde

1500 BG 2600 devirde

1500 BG 3000 devirde

1200 BG 2600 devirde

Transmisyon SESM ESM 500 (otomatik, Fransız ordusu konfigürasyonu) Renk HSWL 295 TM (otomatik, BAE modeli)

Renk HSWL 354 (Hidrokinetik, manuel 4 ileri, 2 geri vites)

X1100-3B (Hidrokinetik, tam otomatik 4 ileri, 2 geri vites) Renk HSWL 295 TM (Türkiye’ye önerilen)

Hidrolik 7 ileri, 1 geri vites

Silahlar Ana Silah CN 120-26 120 mm

L52 kalibre uzun NATO standartı yivsiz setsiz top namlusu

Rheinmetall 120 mm L55 kalibre uzun NATO standartı yivsiz setsiz top namlusu

120 mm M246 (Rheinmetall L55 lisansı) uzun NATO standartı yivsiz setsiz top namlusu

120 mm 52 kalibre uzun NATO standartıyivsiz setsiz top namlusu

Top Mühimmat 41 adet (22 otomatik)

42 adet 42 adet 43 adet (28 otomatik)

Mühimmat Tipi Kinetik enerji mermiler

0 0 0

Otomatik Doldurucu

Var Yok Yok Var

Top Namlusu 360 0C (yatay)-8/+15 0C (dikey)

360 0C (yatay) -9/+20 0C (dikey)

360 0C (yatay) -9.5/+20 0C (dikey)

360 0C (yatay) -6/+16 0C (dikey)

Yardımcı Silahlar Koaksiyel 12.7 mm makineli tüfek, 7.62 mm uçaksavar makineli tüfek, çok maksatlı 2 x 9 GALIX sis bombaatar tüpler

Koaksiyel (eş-eksenli) 7.62 mm makineli tüfek, 7.62 mm uçaksavar makineli tüfek, çok maksatlı 2 x 8 sis bombaatar tüpleri

Koaksiyel 7.62 mm M240 makineli tüfek, 12.7 mm uçaksavar makineli tüfek, L8A1 çok maksatlı 2 x 6 sis bombaatar tüpleri

Koaksiyel 7.62 mm PKT makineli, 12.7 mm NSVT uçaksavar makineli tüfek, 2 x 6 sis bombaatar tüpleri

Leclerc Leopard 2A6EX M1A2 SEP T-84 Boyutlar ve Ağırlık Uzunluk 9.87 m (namlu ileride)

6.88 m (namlu geride) 10.97 m (namlu ileride) 9.79 m (namlu geride)

9.829 m (namlu ileride) 7.925 m (namlugeride)

9.664 m (namlu ileride) 7.705 m (namlu geride)

Genişlik 3.71 m (palet etekleri ile) 3.74 m (palet etekleri ile)

3.66 m (palet etekleri ile)

3.775 m (palet etekleri ile)

Yükseklik 2.53 m (taret) - (brüt) 2.64 m (taret) 3 m (brüt)

2.37 m (taret) 2.89 m (brüt)

2.215 m (taret) 2.76 m (brüt)

Muharebe Ağırlığı

56.5 ton 62.4 ton 63 ton 48 ton

Yere Basınç Oranı

0.9 kg/cm 0.96 kg/cm2 0.96 kg/cm2 0.93 kg/cm2

Sistemler Zırh Chobham Chobham Chobham veya DU

alaşımlı Chobham Seramik ve metal katmanlardan oluşan sandviç tipi zırh ve patlayıcı reaktif zırh (ERA)

Seyrüsefer Sistemi

INS GPS, INS GPS GPS+GLONASS

NBC Koruması

Var Var Var Var

Klima Var Var Var Var Komutan Görüş Sistemi

Sagem HL 70 komutan STN Atlas & Zeiss Optronik

Raytheon Commander’s

PNK-5 görüş sistemi

Silahçı Görüş Sistemi

Sagem HL 60 STN Atlas ElektronikEMES 15

Raytheon Gunner’s Primary Sight-Line of Sight (GPS-LOS)

1G46M gündüz görüntüleme, Buran-Catherine-E termal görüntüleme

Performans Güç/Ağırlık Oranı

26.55 BG/t 24.04 BG/t 23.8 BG/t 25 BG/t

Azami Hız (yol)

72 km/h 72 km/h 66 km/h 65 km/h

Azami Hız (arazi)

55 km/h 45 km/h 48 km/h 45-50 km/h

Menzil 450 km 500 km 435 km 540 km Yakıt Kapasitesi

1255 lt (dahili) 400 lt (harici)

1200 lt (dahili) 1900 lt (dahili) 700 lt (dahili) 440 lt (harici)

Meyil Tırmanma

%60 %60 %60 %63

Yana Yatış %30 %30 %40 %36 Dik Engel Aşma

1.25 m 1.1 m 1.07 m 1 m

Hendek Geçiş

3 m 3 m 2.74 m 2.85 m

Sulardan Geçiş

1 m (hazırlıksız) 3 m (hazırlıklı)

1 m (hazırlıksız) 2.35 m (hazırlıklı) 4 m (sualtı geçiş)

1.22 m (hazırlıksız) 1.98m (hazırlıklı)

1.8 m (hazırlıksız) 5 m (sualtı geçiş)

Özet SonuçTürkiye’de yapılan izlenim ve analiz sonuçları doğrultusunda Leopard 2 A6EX tankı,

performans testlerinde en yüksek başarıyı elde etmiştir. Ayrıca Türk Kara Kuvvetleri tarafından resmen olmasa da ısrarla istendiği bilinmektedir. Ancak Alman Hükümetinin ihracat lisansına onay vermeyeceğini açıklaması Leopard 2 tankının seçilme şansını ciddi derecede tehlikeye sokmuştur. ihale resmen sonuçlanana kadar bu konuda bir çözüme kavuşması umulsa da, mevcut olumsuz siyasi tutumun kısa zamanda düzelmesi beklenmemektedir. Leopard 2 tankınınMTU dizel motoru, 120mm/L55 top namlusu ve geliştirilmiş Chobham zırhı gibi komponentlerinin hemen tüm diğer rakiplerinde belli konfigürasyonlar için standart bir hale gelmesi, bu tankın safkan ve en iyi AMT olduğunun altını bir kez daha çizmektedir. Leclerc konsepti, T-84 hariç diğer rakiplerini performans bazında en geriden takip etmektedir. Ayrıca gerek maliyet, sanayileşme teklifi ve gerekse Fransa’nın siyasi tutumu yüzünden şansının yüksekolduğu söylenemez. İhaleye katılan batılı tanklar içinde en az sayıda üretilmiş olması da (796 adet) şansını azaltmaktadır. Son andaki güç grubu değişikliği kafalarda ciddi soru işareti yaratmış ve eski konfigürasyonla yapılan testlerin ne derecede güvenilir olduğu da sorgulamaktadır. T-84-120 Oplot/Kern/Yatağan, her ne kadar isviçre ve Fransa Batı Avrupa teknoloji desteğinde 120mm/L52 namlu ve NATO entegrasyon standardı edindiyse de, başlangıç maliyetinin düşük olmasına rağmen performans, lojistik destek, beka ve idame sorunlarının yüksek olmasından dolayı özellikle teknolojik açıdan çok şanslı görünmemektedir. Bu tank için, batı standartlarına endeksli TSK’ye uyması açısından bir çok alt sistemin batılılaştırılması gerekliliği ortadadır. TSK’nin MTU dizel motoru üzerinde ısrar etmesi de göz önünde bulundurulursa, T-84-120 tankının henüz istenilen seviyede ve hazır olmadığı sonucu doğmaktadır. M1A2 SEP Abrams tankı hem mevcut 1500 BG, hem de ileride yeni geliştirilen 1650 BG Avrupa Güç Paketi MTU dizel motoru uygulaması ile adaptasyon problemleri yaşamaktadır. Türkiye’ye teklif edilen Abrams modeli muhtemelen DU alaşımlı zırh içermediğinden tankın ön cephesinin efsanevi zırhı en az bir rakibine oranla düşük kalmaktadır. M1A2/A2-SEP modelinin son uluslararası ihalelerde (isviçre, isveç, ispanya ve Yunanistan’da Leopard 2 A4/A5/A6/A6EX tankına karşı) performans olarak her defasında kaybetmesi dikkat çekmektedir. Yeni Leopard 2 A6 ve A6EX tankının L55 namlusunun ADL lisans ürününü kullanacak olan M1A2SEP için RFP’de istenen yüksek teknoloji transferine ABD Hükümetinin onay vermesi zor görünmektedir. ABD envanterinde yaklaşık 4500 kadar bulunan M1A1 modelinin bir kısmının Türkiye’ye hibesi ve bunların yine Türkiye’de M1A2SEP modernizasyon opsiyonu vardır. Almanya ile yaşanan askeri silah satışlarındaki sorunun bugünkü mevcut şartlarda çözülemeyeceği varsayılırsa M1A2 tankının avantajlı konumra olduğunu söyleyebiliriz. M1A2 tanklarında kullanılacak Avrupa Güç Paketi olarak adlandırılan 1650 BG MTU dizel motorunun tesliminde, T-155 Fırtına KMO (Kundağı Motorlu Obüs) ve M60 SABRA-III modernizasyonunda da olduğu gibi, kayda değer siyasi sorun çıkmayacağı umulabilir. Bilindiği gibi T155 Fırtına KMO üretimi ve M60 SABRA-III AMT modernizasyonu projelerinde motor ve transmisyon olarak, Alman yapımı 1000-1200 BG gücündeki dizel motorlar kullanılmaktadır. Almanya ise bu satışlara şimdilik göz yummaktadır. Tüm bu değerlendirmeler ışığında, M1A2 ve Avrupa Güç Paketi entegrasyonunda yaşanan tekniksorunlar çözümlendiğinde ve güncel ABD/Türkiye ilişkileri olumsuz yönde seyir etmediği takdirde M1A2SEP ABRAMS tankının Türk Tank 2000 / ATAM AMT ihalesinde seçilmesi muhtemeldir diyebiliriz.

T-84 T-84-120 Oplot ana muharebe tankı, dizel motoru, gövde ve genel yapı olarak T-80UD, silah sistemleri olarak da T-72-120 baz alına- rak geliştirilmiştir. Bu modeller ile kayda de- ğer farkları arasında geliştirilmiş taret dizaynı, artırılmış balistik koruma, karşı tedbir sistemleri, mühimmatıntaret gerisinde izole edildiği otomatik doldurucu sistemi, sayısallaştırılmış atış kontrol sistemi, termal görüntüleme sistemi, namlu referans sistemi, uydu destekli navigasyon sistemi, klima, yardımcı güç ünitesi ve yeni 1200 BG BG 6TD2 dizel motoru sayılabilir. Avantajlar: Eski SSCB/Varşova Paktı tanklarında görülen üretim kolaylığı, düşük siluet, hafif ağırlık ve yüksek mobilite yanında artırılmış ERA K-5 balistik koruması, Varta öz savunma sistemleri yanında T-84-120, T serisi tanklar arasında en gelişmiş seyrüsefer sistemini içerir. NATO standartlarına uyumlu 120 mm çapında L52 namlusu ve otomatik doldurucu sistemi ile yeni NATO üyesi Doğu Avrupa ül- keleri pazarında şansını artıran tank için üretici ülke Ukrayna, % 100 teknoloji transferi ve 3. ülkelere satış konusunda garanti vermektedir. Rakiplerine oranla üretim ve ilk alım maliyeti düşük olan tankın yine rakiplerine oranla hafif olması, zayıf köprü ve yollardan geçebilmesine olanak sağlamakta, nakledilmesini kolaylaştırmakta ve böylece potansiyel alıcı ülkelerin gereksinimlerini karşılayabilmektedir. Tankın Ukrayna üretimi lazer güdümlü 120 mm mühimmatı atabilmesi de ayrı bir avantajdır. Dezavantajlar: Batılı rakiplerinde bulunan Chobhamtipi zırh korumasına sahip olmayan tankın beka kabiliyeti, K-5 ERA ve Varta öz savunma sisteminin performansına bağlıdır. Bunun yanı sıra gövde altı zırhının anti-tank mayınlarına karşı koruması da zayıftır. Motor gücünün düşüklüğü ve buna bağlı olarak güç/ağırlık oranının ortalama düzeyde olması hafişik avantajını tamamen kullanmasını engellemektedir. Sovyet dizaynı tanklarda maliyeti azaltmaya yönelik görülen namlu atış ömrünün azlığı, elektronik ve atış kontrol sistemlerinin yetersiz oluşu, ergonominin tasarımda öncelikli olmaması, tank aksamının çabuk yıpranma ve sıkça bakım gerektirme problemleri T-84 Yatağan’da da ortaya çıkabilir. Dahili yakıt depo kapasitesi, tankın yakıt harcama oranının rakiplerine oranla fazla olması göz önünde bulundurarak yetersiz sayılabilir. Motorunun, rakip tanklardaki motorlara oranla daha az gelişmiş olması düşük performans yanında bakım problemlerini beraberinde getirebilir. fiimdiye dek üretilen tank sayısı da rakiplerine oranla düşük kalmıştır. Sonuç: ilk alım birim maliyetinin düşüklüğü, artırılmış savaş kapasitesi ve K-5 ERA ile cazip görünen T-84 tankının Almanya Hükümeti ve diğer yandan Fransız Giat firmasının tutumu gözönünde bulundurulduğunda şansının arttığı söylenebilir. Üretici ülke Ukrayna’nın % 100 teknoloji transferi ve 3. ülkelere satış im- kanını sunması T-84’ün önemli bir avantajı.

M1A2 SEP Avantajlar: Son 23 yılda, ABD ve 3 Arap ülkesi için 10 bine yakın Abrams serisi (M1, IPM1, M1A1, M1A2...) platform üretilmiştir ve önemli bir altyapı ve birikim söz konusudur. Abrams platformu, gelecek nesil ArGe AMT projesi FCS (Future Combat System) sonuçlanıncaya, yani 2015 yılına kadar, ABD açısından da aktüalitesini koruyacak ve geliştirilmesine orta vadede devam edilecektir. M1A2 tankının baz alındığı M1A1, 1991 yılında katıldığı Körfez Savaşı’nda kendini ispatetmiştir. T-72 tanklarına oranla daha uzun hedef tespit ve vuruş menzili sayesinde düşman tanklarının top menziline girmeden onları imha etmiştir. DU alaşımlı APSDFS mermileri T-72’lerinzırhlarını delmekte zorlanmamıştır, buna karşın M1A1 maruz kaldığı direkt atışlardan etkilenmemiştir. Ancak Irak tanklarının kullandığı mermilerin kalitesiz oluşu ve T-72’lerin zayışatılmış ihraç versiyonu olduğu unutulmamalıdır. Abrams tankının en son ve geliştirilmiş modeli olan M1A2 SEP tankına, mevcut teknolojinin sunduğu hemen hemen tüm özellikler kazandırılmaktadır. Buna göre, tankın MTU dizel motoru, gerekli ArGe çalışmaları tamamlandıktan sonra performansından ödün vermeden tankı daha dayanıklı kılabilmekte, her şeyden önce bakım maliyeti ve işletme masrafı dizel motorunun daha dayanaklı ve az yakıt sarf etmesi ile bağlantılı olarak önemli oranda düşmektedir. M1A2 SEP modelinin donanım ve iç

üniteleri son derece gelişmiştir. Tüm gösterge, atış kontrol, seyrüsefer sistemleri sayısaldır. 2. nesil termal görüntüleme kabiliyeti, 360 derece kapsama alanlı periskop sistemi, gelişmiş seyrüsefer ve atış kontrol sistemi son teknolojiyi içerir. Tüm tank sistemlerinin, merkez sisteme entegrasyonu ve hızlı iletişimi sağlanmıştır. Sayısal harp ortamlarında Inter Vehicular Information System (IVIS) kabiliyeti, tanka önemli taktik, elektronik/modern haberleşme kabiliyeti sağlar. Abrams tankının, zırhı, mevcut L55 kalibre/120 mm çaplı top namlusu ve MTU dizel motoru ile siyasi açıdan alınması zor olan Leopard 2A6EX tankının % 25’ini içerdiği söylenebilir. Gaz türbin motorlu orijinal M1A2 modellerinin de bazı avantajları mevcuttur. Soğuk hava şartlarında gaz türbini, ateşleme kitine ihtiyaç duymamakta ve – 32 dereceye kadar olan soğuk havalarda türbin ateşlenebilmektedir. Ateşleme kiti ile -54 derecede dahi motor çalıştırılabilmektedir. Dizel motorları ise -20 dereceden daha soğuk ortamlarda, çalıştırılmadan önce ön ısıtmaya ihtiyaç duymaktadır. Gaz türbinleri içten patlamalı motorlarda kullanılabilen her çeşit yakıtı ve çeşitli oranlarda karışımlarını kullanabilmekte ve böylece lojistik avantaj sağlamaktadırlar. Sessiz çalışmaları sayesinde tankın tespit edilmesi zorlaşır. Aynı güçteki dizel motorlara oranla daha az yer kapladıkları ve hafif oldukları için tank içinde kullanılabilecek alanı ve tankın performansını artırırlar. Düşük hızlarda düzenli güç sağlaması nedeniyle, özellikle düz arazilerde tankın hızlanmasına katkıda bulunurlar. Dezavantajlar: M1 Abrams serisi tanklar, üretici ülke dışında herhangi bir batı ya da NATO ülkesi tarafından seçilmemiştir. Abrams tankı şimdiye kadar sadece Mısır (555 x M1A1), Kuveyt (218 x M1A2) ve Suudi Arabistan (315 x M1A2) tarafından seçilmiştir. Abrams tanklarının şu anki ana silahı, 120 mm/L 44 veya 120 mm/L 55 kalibreli Alman Rheinmetall tasarımı olan M256’dır. GDLS firması, şansını arttırmak için geliştirdiği Avrupa Güç Paketi kapsamında Alman MTU motoru MT 883 ve yine Alman Renk HSWL 295 TM transmisyonunu sunmaktadır. Dolayısıyla Rheinmetall top namlusuna paralel olarak, Alman MTU dizel motoru açısından da aynı bağımlılık söz konusu olacaktır. Bu top ve güç paketi her ne kadar resmen ABD’ de lisans altında üretilip, şu an ve kısa vadede bir çözüm sağlansa da, gerek lojistik destek, gerekse muhtemel siyasi pürüzlerin ileride artması söz konusu olabilecektir. Sonuç itibariyle Türkiye’ye sunulan M1A2 SEP Abrams tankı yaklaşık % 25 Alman kaynaklıdır. Tankın muharebe ağırlığı, Kara Kuvvetlerimizin tank bazında alıştığı doktrine göre oldukça yüksektir. Coğrafyası önemli oranda arızalı, dağlık, engelli ve yüzölçümü büyük olan Türkiye şartlarında, deniz ve karadan nakil göz önünde bulundurulursa, çeşitli kargo ve lojistik problemlerin söz konusu olması muhtemeldir. Seyrüsefer donanımı sadece uydu navigasyon sistemi, yani GPS desteklidir. INS yoktur. Dolayısıyla elektronik harp ortamla rında maruz kalınabilecek karıştırıcı müdahalelerine karşı zayıftır. M1A2’nin taretinin zayışışğı ve üstten maruz kalınan atıylara karşı koruması zayıftır. Yine mühimmatın patlama anında basıncın yukarıya yöneltilmesini sağlayan panel yetersizdir. Tankın ihraç versiyonlarında indirgenmiş uranyum ile güçlendirilmiş zırh bulunmamaktadır. Bu yüzden DU alaşımı içermeyen M1A2 tankının zırh koruması rakiplerine göre az olabilmektedir. DU alaşımının insan sağlığına zararı olmakla beraber sağladığı ek koruma önemli bir avantajdır. Bu alaşımın M1A2 tarafından zırh delici mermilerde de kullanılması benzer bir sorunu ortaya çıkarmaktadır. Eğer ihraç versiyonlarında DU alaşımlı mermiler kullanılmayacak ise aynı etkiyi sağlamak için daha uzun namlu ve daha pahalı alaşımlar gerekebilecektir. Ancak DU alaşımının zırh ve mermilerde kullanılması da çevre ve sağlık açısından istenmeyen bir durumdur. M1A1/M1A2 tanklarının kullandığı gaz türbinli AGT 1500 motorunun termal izinin fazlalığı tankın düşman tarafından tespit edilmesini kolaylaştırma ve tankın yakınında bulunabilecek personel ile müşterek harekatını zorlaştırmaktadır. Böylece sessizliği ile sağladığı avantajı kaybeden AGT 1500 motorunun aynı güçte dizel motordan 2-3 kat fazla yakıt harcaması ise önemli bir diğer sorundur. Eski nesil sayılabilecek motorun uzun bir süredir üretilmiyor olması ise bakım açısından sorun teşkil etmektedir. Bu motorun yerine geçmesi planlanan ve daha az yakıt harcayan LV100 motoru halen test aşamasındadır. Avrupa Güç Paketi olarak MTU motoru ve

Renk transmisyonu, ihracat satışlarda tankın seçilme olasılığını artırdığı için Challenger 2, Leclercve M1A2 tanklarında kullanılması öngörüldüyse de, M1A2 Abrams tankına Avrupa Güç Paketinin entegrasyon çalışmasının henüz ArGe safhasında olduğu ve sistemlerin henüz uyuşmayarak sorun yarattığı söylenebilir. Bundan dolayı Türkiye’deki tank testlerine iki konfigürasyon ile katılmak zorunda kalan tek tank M1A2 SEP Abrams olmuş (hem de diğer modellerden değişik tarihlerde) ve bu durum ihale kriterleriyle çelişmiştir. Son aşamadaki durum her ne kadar ılımlı olsa da, geçmişte yaşanan olumsuz tecrübeler göz önüne alındığında, siyasi kısıtlamalar sonucu teknoloji transferi ve offset konularında problem ve aksamaların ortaya çıkması muhtemeldir.

LECLERC Leclerc tankı Fransız Ordusunda 1992 yılında operasyonel kabiliyet kazanmıştır ve bu yılın sonuna kadar Fransız Ordusunun hizmetine toplam 406 adet Leclerc tankı girmiş olacaktır. Tankın Avrupa Güç Paketli tropikal versiyonu, BAE ordu envanterine 1995 yılından itibaren girmeye başlamıştır. 390 adeti AMT ve 46 adeti tank çekicisi olmak üzere toplam 436 adet Leclerc platformunun teslimatı BAE’nin itirazları, memnuniyetsizliği ve çeşitli anlaşmazlıklar yüzünden bir süre durdurulduğu için henüz tamamlanamamıştır. fiimdiye dek BAE’ye 300’ün üzerinde Leclerc tankının teslim edildiği tahmin edilmektedir. Son gelişmelere haiz, iyileştirilmiş yazılım ve motor kontrol sistemli Leclerc Mk 2 tanklarının üretimine 1998’de başlanmıştır. Roketsan tarafından Leclerc tankının V8X motorunun üretimi için, Eskişehir’de bulunan Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi A.fi.’nin (TüLomSAfi) güç kaynağından sorumlu yerli ana alt yüklenicisi olması öngörülmüştür. Bu yeni gelişme, AGP çözümü daha güvenilir MTU motorundan vazgeçildiği anlamına gelmektedir. Burada MTU motoru ve RENK transmisyonlu Avrupa Güç Paketi’nin uygulamasında Almanya kaynaklı bir takım siyasi sorunların rol oynadığı muhtemeldir. Gerek Alman MTU motoruna oranla daha fazla yakıt sarf etmesi ve gerek aynı mukayesede daha az olan güvenilirliği ile Fransız V8X motorunun, bu sürpriz denebilecek ani karar neticesinde ne kadar başarılı olacağı son derece düşündürücüdür. Avantajlar: Leclerc AMT, gelişmiş dizaynı, son teknoloji ürünü atış kontrol ve elektronik sistemleri, yüksek güç/ağırlık oranı, hızlı otomatik doldurucu donanımı ile Tank 2000 ihalesinin iddialı adayları arasındadır. ihaleye katılan rakiplerine oranla kronolojik olarak en genç tasarım ve yapıya sahip olan Leclerc’in Tank 2000 ihalesinde önerilen konfigürasyonu Mk 2+, Fransız Ordusu hizmetindeki Leclerc Mk 1 ve Mk 2 konfigürasyonlarından daha ileri seviyededir. Dizaynının gençolması sebebi ile elektronik donanım ile uyumu, ergonomisi, delindiği zaman kendini izole edebilen yakıt tankları, uzun ömürlü (1000 atım) ve etkili top namlusu (L52/120mm), hareket halinde hassas ve hızlı atış kabiliyeti, 6 saniyeden az olan 0-32 km/saat ivmelenme süresi sağlayan, yoğun piston basınç prensibi ile çalışan sessiz, 1500 BG V8X motoru tankın başlıca avantajlarıdır. Dezavantajlar: Sunduğu performans, güvenilirlik ve kaliteye oranla yüksek birim fiyatı, maliyetin %50’sini oluşturan karmaşık ve dolayısıyla yükümlü askerler için kullanması zor elektronik donanımı ile bağlantılıdır. Tankın sahip olduğu otomatik doldurucu, personel sayısınınazaltılmasına olanak sağlamasına rağmen, mekanik arıza yapması halinde tankı etkisizleştirebilecek ve bakım masraşarını artırabilecektir. Rakiplerine göre daha az zırh korumasına sahip olan tankın yine bu rakipler ile karşılaştırıldığında üretim miktarı ve uluslararası testlerdeki başarısı sınırlıdır. GIAT firmasının BAE ile yaşadığı sorunlar, Leclerc üretim hattının kapanma tehlikesi ve Tank 2000 ihalesinde MTU motorundan daha fazla yakıt harcayan Fransız motoruna dönülmesi sorunlar arasındadır. Daha fazla yakıt sarf etmesi itibariyle daha fazla hararet yapmaktadır. Öyle ki, Fransa kendi ordusu için sipariş verdiği 30 adet Leclerc çekici tankını, daha güvenilir olduğunu bildiği Alman MTU dizel motorları ile donatmıştır. Sonuç: Yoğun kulis ve vaatler sonucu imza atabildiği ilk ve şimdiye dek tek ihracat başarısı BAE hariç, dış pazarda NATO ülkeleri dahil hiçbir ülkede ilgi görmeyen, yoğun performans ve idame sorunları ile karşılaşan Leclerc’in, fiyat/performans oranının olumsuz

olması ve Fransa’nın Türkiye’ye karşı takındığı siyasi tutum, TÜLOMSAfi gelişmesi, ana yerli yüklenici adayı olan Roketsan’ın, bu alanda diğer köklü yerli rakiplerine (BMCNurol ve Otokar) oranla zırh ve yürüyüş aksamı teknolojilerinde tecrübesiz olması ve uzmanlık alanı ile bağlantılı altyapı yetersizliği ayrı bir handikaptır.

LEOPARD 2A6EXAvantajlar: Leopard 2 tankları ilk seri üretiminden (1979) bu yana sürekli olarak geliştirilmiş, modernize edilmiş, mevcut tehlike potansiyelinin üstesinden gelecek şekilde devamlı olarak en iyi tank olma özelliğini korumuştur. 11 Avrupa ülkesi 3. nesil olarak bu tankı seçmiştir. Almanya dışında Hollanda, isviçre, Avusturya, Danimarka, isveç, ispanya, Yunanistan, Finlandiya, Norveç ve Polonya, Leopard 2 A4, A5, A6 ya da A6EX kullanıcıları arasındadır. Beka kabiliyeti daha da artırılan A6EX konfigürasyonunun hiçbir tankta mevcut olmayan tanksavar mayınına karşı koruma seçeneği vardır. Rölantide veya hareket halinde iken gürültü emisyonu ve termal izi minimuma indirilmiştir. Ayrıca havadan gelecek tehlike ve top şarapneline karşı tankın taret üstü koruması artırılmıştır. Leopard 2 A6EX modeli, kinetik enerji ve kanat stabilizasyonlu sabot mühimmatı dahil, her türlü mermiyi atabilen yeni L55 kalibreli 120 mm topu ile, rölantide 4 km ve hareket halinde 2,5 km uzaklıktaki sabit ya da hareketli hedeşeri bertaraf edebilmektedir. L55topu, kendini şimdiye dek kanıtlayan L44 namlusuna oranla 130 cm daha uzundur. Ortalama olarak top mermisinin namlu çıkış hızı saniyede 80 m artırılmıştır. AMT ihalesine katılan tanklardan sadece Leopard 2 A6EX tankının seyrüsefer sistemi GPS ve INS desteklidir. Böylece herhangi bir elektromanyetik karıştırıcı müdahalesine maruz kalındığında tank navigasyonu sadece GPS bağımlı olmadığı için etkilenmemektedir. Tankın arka cephesindeki kamera sayesinde, tank mürettebatı ve özellikle sürücü için, içerideki çok fonksiyonlu monitörden dikey/yatay 65 derecelik bir açıyı kapsayacak şekilde elektro-optik alıcı imkanı sağlanmış, tankın ölü görüş açısı sınırlanmıştır. Mühimmat doldurma gibi sistem mekanizmasında, hidrolik (H-WNA) sistemden elektronik sisteme (E-WNA) geçilmiştir. Yine taret döndürme sistemi de elektriklidir. Leopard 2 tankı, 70’li yıllardaki ArGe ve ön prototipleri dahil, özellikle motor, top namlusu ve zırh teknolojisi bakımından rakipleri tarafından emsal olarak görülmüş ve bu üniteler lisans altında üretilmiş ya da benzerleri geliştirilmiştir. isveç Tecrübesi: isveç’te gerçekleştirilen AMT ihalesinde, hayata geçirilen kapsamlı testlerin genel değerlendirmesi sonucunda, ideal/mükemmel tankın oranının % 100 olduğu kabul edilerek yapılan testlerde Leopard 2 A5+ % 91, M1A2 Abrams % 86 ve Leclerc % 63 sonucu çıkmıştır. Burada çıkarılan bir başka sonuç ise yakıt sarfiyatı üzerinedir. Leopard 2 A5+ AMT, testler esnasında toplam 3730 kmyol kat etmiş (arazi ve yol) ve 26,874 litre yakıt sarf etmiş, 271 gerçek mermi atışı yapmış ve muharebeye % 90 hazırlık oranı sağlamıştır. Diğer rakiplerinde ise muharebeye hazırlık oranı % 87(M1A2 Abrams) ve % 75 (Leclerc) olmuş, yakıt sarfiyatı ise Leopard 2’nin iki katına kadar çıkmıştır. Yine Yunanistan’da yapılan ihale kapsamındaki testlerde aynı tanklar yeniden karşılaşmış ve benzer sonuçlar elde edilerek Leopard 2 A6EX tankı seçilmiştir. Tarafsız bir ABD kuruluşu olan Forecast International’ ın 1999 yılından bugüne kadar ki seçimleri dahil, Leopard 2 tankı hemen hemen tüm uzman çevreler tarafından dünyanın en etkili tankı olarak gösterilmektedir. MTU firmasının yeni geliştirdiği, 1650 BG (1210 kW) performans sergileyen dizel tank motoru, geçtiğimiz yılın ikinci yarısında ilk defa Leopard 2 tankı üzerinde denenmiştir. Motorun yaklaşık % 20 kadar daha az yakıt sarfiyatı bir başka önemli özelliğidir. Yeni motor 1 m daha kısa olduğundan ve tank içinde daha az yer kaplamasından dolayı bu ek kapasite, örneğin yakıt kapasitesinin artırılmasıyla değerlendirilebilecektir. Bu sayede tankın güç/ağırlık ve hızlanma performansının eski motorla donatılmış tanka göre yaklaşık % 10 artacağı ve harekat sıasının artacağı, yakıt sarfiyatının % 20 oranında azalmış olmasına ek diğer artılardır. Bu yeni MTU motoru her ne kadar Leopard 2 için söz konusu ise de, Avrupa Güç Paketi kapsamında diğer tanklarda da kullanılabileceğinin altını çizmekte fayda vardır. Dezavantajlar: Leopard 2

tankının en büyük dezavantajı, üreticinin Almanya konuşlu olmasından kaynaklanan siyasi pürüzlerdir. Özellikle son 11 senedir kendini hissettiren Almanya askeri kısıtlama ya da engelleri, tankın satılmasını mevcut durumda imkansız kılmaktadır. Donanma ürünleri dışında Almanya’nın hemen her türlü askeri satışlarda Türkiye’ye soğuk bakması, Türkiye’deki AMT ihalesinde de Leopard 2A6EX aleyhine kendini göstermektedir. Almanya’daki hükümetin, 1998 yılından beri temkinli ve kısmen pasifist koalisyon hükümetinin idaresinde olması, bu durumu daha da olumsuz yönde etkilemiştir. Öyle ki, 2000 yılında Türkiye’deki ihale testlerine numune olarak gönderilen bir Leopard 2A5 AMT dahi, Almanya’nın o zamanki koalisyonunu olumsuz yönde etkilemiş, hükümet güven oyunu kaybetme aşamasına gelmişir. Leopard 2 tankı, bir çok Avrupa dışı ülkede, Almanya’nın kuralcı siyasi tutumu, engel ve kısıtlamalarından dolayı AMT ihalelerine dahi çağrılmamakta ya da politik engellemelerden dolayı ön safhalarda elenebilmektedir. Tankın muharebe ağırlığı, Kara Kuvvetlerinin tank bazında alıştığı doktrine göre oldukça yüksektir. M1A2 analiz kısmında da bahsettiğimiz şekilde coğrafi yapı itibariyle çeşitli lojistik problemler söz konusu olabilir. Leopard 2 A6EX tankı her ne kadar geliştirilmiş modeliyle en yüksek performanslı ve iyi tank olsa da, tankın orijinal konstrüksiyonu 70’li yıllarda geliştirilmiş, ilk seri üretim Leopard tankı 1979 yılında ortaya çıkmıştır.