Թափոններ

• Թափոնները մարդու կենցաղային և

արդյունաբերական գործունեության հետևանքով

, առաջացող օգտագործման համար ոչ պիտանի նյութերն

: են• Թափոններնաղտոտում են

շրջակա միջավայրը և բացասաբարազդում մարդու :առողջության վրա

• ( ) Կենցաղային սպառման և արդյունաբերական

( ) արտադրական թափոնները մթերքի կամարտադրանքի

, մնացորդներն են ինչպես նաև ( ), ապրանքներ արտադրանք

որոնք չեն համապատասխանում

: սահմանվածպահանջներին Արդյունաբերական թափոններ

են նաևարդյունահանվող օգտակար հանածոների

, դատարկապարները ինչպես նաևանտառհատման

:մնացորդները

• Շրջակա միջավայրի և մարդուառողջության վրա

թափոնների վնասակար ազդեցությունը կանխելու

նպատակով դրանք , հավաքում են

տեսակավորում և ժամանակավորապես

տեղադրում հատուկ , հատկցվածտեղերում եթե

նախատեսվում է դրանց : հետագա օգտագործումը Գարեջրի գործարանի

արտադրական, , թափոնները օրինակ

օգտագործվում են որպես, անասնակեր որոշ

թափոններիայրումից ստացվող ջերմությունն

օգտագործվում էջերմաէլեկտրակայաններո

ւմ էլեկտրաէներգիա :ստանալու համար

• , Հաճախիրականացնում են թափոնների վնասազերծում , այսինքն՝ մեխանիկական ֆիզիկաքիմիականև

կենսաբանական եղանակներով վերացնում են կամ : նվազեցնում դրանց վտանգավոր հատկությունները

Թափոններիցազատվելուամենապարզև էժան միջոցը : դրանց թաղումն է

• Հատկապես մեծ վտանգ ենպարունակում , ճառագայթաակտիվ թափոնները որոնք դասակարգվում

` են ըստակտիվտարրի կիսատրոհմանպարբերության( , , ), կարճակյաց միջինտևողության երկարակյաց

( , տեսակարարակտիվության ցածրակտիվ միջին, ), ակտիվության բարձրակտիվ ճառագայթման

(բաղադրության a, b, g ) : և նեյտրոն ճառագայթող ևայլն Առավել տարածված էայդպիսի թափոնների թաղումն

, այնպիսիխորությամբ որ դրանք չթափանցեն շրջակա, միջավայր և ճառագայթումը չազդի մարդկանց ու

:կենդանիների վրա

• Վանաձորի քիմիական գործարանը երկու

,թափոնակուտակիչ ունի ` մեկը կոնսերվատ , ված իսկ

մյուսը շահագործման: ենթակա Շահագործման ենթակա

թափոնակուտակիչի նկատմամբ գործարանը

պատշաճ վերահսկողություն չի

:իրականացնում • Թափոնակուտակ չի

տարածքը ցանկապատված, , չէ ջրատարն էլ որըայդ

վտանգավոր նյութերի օբյեկտըպաշտպանում է

անձրև աջրերից և , հալոցքային ջրերից

:բարվոք վիճակում չէ

Վանաձորում չգործողթափոնակուտակ `իչը

• Այդտեղ ցանկապատման աշխատանքներ ե ն ,արվել և քանի որտարածքը շատհեռու է քաղաքից և

, : անմարդաբնակ ցանկապատը գողացել են Ավելի բարդ է գործարանի մյուս թափոնակուտակ , չի հարցը

80- ` որից գործարանը հրաժարվել է ականներին« » : նվեր թողնելով Վանաձոր քաղաքինԹ ափոնակուտակչիպատվարիցփոքր հոսքերով ջրեր

:են դուրս գալիս

– Բնապահպանակա ն տեսչությունը տեղյակ էայս

մասին, Բնապահպանական տեսչությանաշխատակիցներն , վստահեցրել են թե իրենց

ուսումնասիորությունների արդյունքում վնասակարև վտանգավոր նյութեր չեն

հայտնաբերել : ջրում– , Եթե ջրատարըխցանվի ապա

սարերից հոսող ջրերը կլցվեն շլամ պարունակող թափոնակուտակչի

մեջ և ` փլուզում կառաջացնեն աղտոտելով ողջ շրջակա

: միջավայրը , Եղել են դեպքեր երբ , խցանվել է ջրատարի ճամփան

, , որը բարեբախտաբար լուրջ , աղետի չի հանգեցրել քանի որ

տեղի բնակիչները բացել :են

• , Մյուսխնդիրն էլ այն է որ ուշադրությունից դուրս, մնալով թափոնակուտակչի վրատնակ է դրվել և

ներկայումս մի ընտանիք էապրում: Հենցայդ քիմիական թափոնների վրա նրանք ունեն

` : , սանհանգույց գետնի մեջփորված Բացի դա հենց , թափոնակուտակիչի վրա կան բերքատու ծառեր

: խաղողի թփեր Բնականաբար ծառերն իրենց :արմատներով հենց թափոնակուտակչից են օգտվում

Հայաստանը ունի մեծ թափոններիպաշարներ

• Հայաստանում 2008 . 11.5 թ առաջացել է մլն տոննա: թափոն Այդ մասինտեղեկացնում է ՀՀ

բնապահպանության նախարարութ :յունը Թափոնների վերաբերյալ ավելի թարմ

, վիճակագրություն բացակայում է սակայն կարելի է , վստահաբարասել որանցածտարիներին

:թափոնների քանակը Հայաստանում չի նվազել

• 90 Թափոնների մոտ տոկոսնառաջացել է

, Սյունիքի մարզում որտեղ գտնվում են

հանրապետության :խոշորագույն հանքերը

• ` Այսպիսով մեկ բնակչի հաշվովառաջացած

թափոնների քանակը 3.5 : կազմել է տոննա Սա

, նշանակում է որ բնակչության մեկ շնչին

ընկնող թափոնների քանակով Հայաստանն

աշխարհում գրավում է : առաջինտեղը

• Հայաստանում խորհրդային

տարիներից ժառանգածավելի

1000-1500 քան տոննա թունաքիմիկատներ

պարունակող գերեզմանոցներն ու

կիսաքանդ պահեստները

դանդաղ գործողության ռումբ

, են որարդեն լրջորեն աղտոտել են շրջակա

, միջավայրը մինչդեռ բնապահպանները

շարունակում են, ահազանգել որայդ

ռումբիաշխատանքը : դեռ կանգնեցված չէ

• Մինչ գյուղատնտեսության նախարարությունն իր գերակա ճյուղերից մեկն է ընդունել ձկնաբուծությունը

( 500-600 ), արտահանվում էտարեկան մոտ տ ձուկ բնապահպանների նոր ուսումնասիրություններն

, ահազանգում են որ դրանց որոշ մասը բուծվում է , թունաքիմիկատներով թունավորման վտանգի ներքո

:ևպետք է շտապմիջոցներ ձեռնարկել

• Ուսումնասիրված հինգ թեժ կետերից

( Նուբարաշենի, գերեզմանոցը

Արմավիրի մարզի , Ջրառատգյուղի Էջմիածնի և

Մասիսիթունաքիմիկատնե

րի նախկին պահեստները և

Ալավերդուպղնձի արտադրության

թափոնների) գերեզմանոց նման

մտահոգության առիթ ենտվել

, Ջրառատի Մասիսի ու

Էջմիածնի:պահեստները

• Հայաստանի հարավային շրջանի

բնակչություննամբողջ տարինպայքարում էր ուրանի հանքավայրի

: շահագործման դեմ Չնայած նոյեմբերին

Կապանում անցկացված լուրջ

հանրահավաքների ու բողոքիտարբեր

` ակցիաների ՀՀ կառավարությունը և

ուրանի ծրագիրն « -իրականացնող Հայ

ռուսական լեռնահանքային

» կազմակերպությունը հետ չկանգնեցին

: ծրագրից

• Այստարի 500 կառավարությունը

տոննաթունաքիմիկատ պարունակող

խորհրդային ժամանակներում

կառուցված թունաքիմիկատների

գերեզմանոցում վերանորոգման աշխատանքներ

: իրականացրեց Տարեսկզբինանհայտ

անձինք ներխուժել էին թունաքիմիկատների

գերեզմանոց և ինժեներական ծանր

տեխնիկայովանցել ` գերեզմանոցի վրայով

բաց երկնքիտակ թողնելովպարկերով ու

շշերով վտանգավոր: թունաքիմիկատները

• Լոռու մարզի բնապահպաններն , անհանգստացած են որ

( 162 Ալավերդի Երևանից կմ) հյուսիս քաղաքի մոտ գտնվող

մկնդեղի գերեզմանոցն ուժեղ երկրաշարժի դեպքում կարող է

հիմնովին քանդվել և երկրում բնապահպանականաղետի

: պատճառ դառնալ• Արարատի մարզի

Զանգակատուն և Ուրցալանջ գյուղերի բնակիչները լրջորեն

անհանգստացած էին գյուղերի հարակիցտարածքներում

ռադիոակտիվ վտանգավոր քիմիական նյութերի

գերեզմանոց կառուցելու: պատճառով Ապրիլին

Զանգակատան բնակիչները գյուղիցպարզապես վռնդեցին

, միխումբ երկրաբանների որոնք գյուղ էին եկել վտանգավոր

ռադիոակտիվ նյութերի և թափոնների թաղման նպատակով ընդերքի

տեղամասերիտեղագրական :քարտեզ կազմելու

• ` - Օրինակ ԱՄՆ ումճառագայթաակտի

վ թափոնները թաղում են

սպառվածաղային հանքահորերում և

ժայռային, ապարներում

Շվեդիայում՝ ստորգետնյա

գրանիտեպահեստարաններո

, ւմ Չինաստանում՝ , Գոբիանապատում

Հայկական ատոմակայանում՝

հատուկ սարքավորված

:պահեստարանում

• Կեղտաջրերնարտադրական ու կենցաղային հոսքաջրերն. են դրանք կոյուղու համակարգով հեռացվում են

: ձեռնարկությունների և բնակավայրերիտարածքից Արտադրական հոսքաջրերնառավել հաճախաղտոտվում

, , ( , են նավթով ֆենոլներով ծանր մետաղներով սնդիկ, , ) կապար կադմիում պղինձ ևայլն և քիմիականայլ

( , , միացություններով սինթետիկ լվացամիջոցներ ներկեր): ճարպեր Կենցաղային հոսքաջրերը հիմնականում

պարունակում ենտարաբնույթ բակտերիաների՝ հատկապեսաղիքային վարակիչ հիվանդությունների

:հարուցիչներ

Սև անա լճի մերձակա 92 համայնքներում 27 գործում են

, պաշտոնականաղբավայրեր ինչպես նաև` բազմաթիվ

տարերայնորեն ձև ավորված :չհսկվողաղբավայրեր

ՀՀ քաղաքաշինության ` նախարարությանտվյալներով

այդաղբավայրերը չեն համապատասխանում

բնապահպանականև , սանիտարական նորմերին

, հանդիսանում են ջրերի հողի և , օդիախտոտմանաղբյուրներ

Սեւանա լճիավազանի ողջ տարածքումառաջացնում են

բնապահպանականև առողջապահական լուրջ

խնդիրներ և խոչընդոտում ենՍև անի էկոհամակարգի

վերականգնմանն ու:պահպանմանը

• ( , ) Անհամեմատմեծացել են լիճ թափվող կենսածին ազոտ ֆոսֆոր եւ այլն եւ , տոքսիկ նյութերի քանակները լուրջփոփոխություններ ենտեղի ունեցել :Սեւանա լիճ թափվող գետերում

• , Անթույլատրելի մեծությունների են հասել գետերի ջրերի մեխանիկական, :քիմիական կենսաբանականաղտոտման ծավալները

• Գոյություն ունեցողաղբավայրերիտեղադրման ժամանակ հաշվի չենառնվել ( բազմաթիվ քաղաքաշինական սահմանափակումներ մակերեւութային

, , , ջրերի հոսք հեղեղաբեր գետակներ ձվադրման վայրեր արգելոցային , հատվածներ գետերի ներքին հոսանքներում գրունտային ջրերի բարձր

, , մակարդակ գոյություն ունեցողարգելոցներ եւ արգելավայրեր կոյուղու , , , մաքրման կայանների բացակայություն լողափի առողջարանների

): հանգստյանտներիառկայություն եւ այլն Հաշվի չենառնված ուժեղ , ` քամիներիառկայությունը որոնքաղբըտարածում են գրավելովավելի մեծ

: տարածքներ• ` Բնապահպանականաղետը կանխելու նպատակով քաղաքաշինության

նախարարությունը կառավարության քննարկմանն է ներկայացրել Սև անա , լճի մերձակատարածքումաղբավայրերիտեղադրման նոր ուրվագիծ որով

5 :կթողնվեն միայն աղբավայր

…ԹԱՓՈՆԸ ՌԵՍՈՒՐՍ Է ՀԱՅԸՊԻՏԻ

ԿԱՐՈՂԱՆԱԱՅՆՕԳՏԱԳՈՐԾԵԼ