TARH NDE

HADM KYDENZLHadim Ky; hakknda her ey bu kitapta

Yazar: Hayrettin Aslan

Hadim Ky Denizli

2

Hadim Ky Denizli

NDEKLER NDEKLER ............................................................. 3 NSZ: ...................................................................... 10 GR .......................................................................... 11 KYMZN TARHES...................................... 19 KYMZN SM .............................................. 81 HADM KELIMESININ ANLAMI: ........................ 82 KRONOLOJI ........................................................... 84 CUMHURIYET TARIHINDE HADIM KY ....... 90 HADIM KYNDE ILGIN OLAYLAR .............. 92 STIKLAL SAVAINDA BIR ASKER ................... 93 AVRUPALI KYMZE GELDI 1947 ............... 100 HADIM KY NEREDE: .................................... 104 EVLERIMIZ.......................................................... 106 ARAZI DURUMU VE RETIMI: ........................ 109 SIYASI DURUM: (KURUMLARI) ....................... 110 NFUSU: .............................................................. 110 KYMZN INSANLARI: .............................. 111 KIM NEREDEN GELDI ....................................... 1133

Hadim Ky Denizli

HIZMETLER......................................................... 113 GNLER: .............................................................. 117 HIKYE:............................................................... 118 KYMZDE SOY SIMLER............................. 119 TC. MUHTARLARI .............................................. 120 KYMZ DE LKAPLAR ............................... 122 KYMZDE TARLA MEVKILERI .................. 123 KYMZDEKI KUYULAR .............................. 124 GLLERIMIZ ....................................................... 128 KYMZDEKI KY ODALARI ...................... 129 KYMZDE DETIFANLIK YAPANLAR ...... 135 GIYSILERIMIZ .................................................... 137 ERKEKLERIN GIYSISI: ...................................... 139 DEDELER ............................................................. 142 BYK MENDERES ........................................... 145 TRKLERMZ ..................................................... 147 A ELIME MOR KINALAR YAKTILAR ........... 148 DALARIN BAINDAYIM ................................. 149 U DALAR TEPE TEPE .................................... 1504

Hadim Ky Denizli

DERBENT DERESINE ......................................... 150 TAVAS ZEYBEI ................................................ 154 HOP DIRI DIRI DAT ............................................ 156 RLER ................................................................... 158 DUR EVLAT ......................................................... 159 ATAKYDE BAHAR ......................................... 160 EMEKI................................................................ 162 VEFAKR KYM! ........................................... 162 KYM BENIM .................................................. 163 KAHIR .................................................................. 165 KYMZDEN ZL SZLER ........................ 166 HKYELERMZ ................................................... 169 HALIL AMCA ...................................................... 170 HALIL AMCA TARLA ADIMLATIYOR ............ 171 HALIL AMCA AT SATIYOR: ............................. 173 KARAKU HIKYESI ......................................... 175 ETMI HALIL DAYI ........................................... 177 BABI DIKME (GIYBET ETME) ........................ 182 BACA TTER ...................................................... 1825

Hadim Ky Denizli

KOUYA GNDERME: ...................................... 183 UNUTULMAYAN IYILIKLER...1 ....................... 184 NASIHAT ............................................................. 188 SUYUNDAN BANMI ......................................... 191 AAI SEYIT YUKARI SEYIT ........................... 192 DUTLUCA KY TOSBAA HIKYESI .......... 193 KISSADAN HISSE ............................................... 195 TOPRAIMIZ OKMU ..................................... 199 KIZ OCUU KUMRU OLMU: ........................ 199 BIR ELMANIN BEDELI:...................................... 201 GOCA KZN BOYNUZUNDA ...................... 202 GELINI ATLATMILAR ................................... 203 AYAKLARINDAN ASMILAR ........................... 203 KYMZDEN EITLI BILGILER .................... 205 IVEMIZ ............................................................... 206 OKULUMUZ ........................................................ 207 TC. EITIM HARITASINDA HADIM KY: .... 211 KYMZDE RETMENLIK YAPANLAR ... 215 KYMZN CAMISI ....................................... 2396

Hadim Ky Denizli

KYMZDE IMAMLIK YAPANLAR ............. 243 Z BIRAKANLAR................................................. 245 MESLEK EDINIP YABANDA YAAYANLAR .. 257 YURD DIINDAKILER ....................................... 261 KYMZDE DEFIN ILEMI ........................... 264 MEZARLARIMIZIN DILLERI ............................. 269 KYMZDE ULAIM ...................................... 271 OCUKLUUMUN RAMAZANLARI ................ 274 HARMAN KALDIRMA........................................ 283 HEY GD GNLER HEY!................................... 290 ALTMILI YILLARDA KYMZ ................... 293 KAZANI OCAA VURMAK TERM ................. 310 ESK DNLERMZ ....................................... 312 KYMZDE OCUK VE BAKIMI .................. 325 YUFKA EKMEI YAPIMI................................... 330 BKME: ............................................................... 337 DARI KLLESI: ................................................... 339 ITIRDEK: ........................................................... 339 IYIRDEK: ........................................................... 3397

Hadim Ky Denizli

GMBE: ............................................................... 340 REK: ................................................................ 340 YAMUR GELINI .............................................. 342 OYUNLARIMIZ BLM ..................................... 347 UNUTAMADIIMIZ OYUNLARIMIZ ............... 347 UZUNEEK .......................................................... 349 KAZIK OYUNUNU .............................................. 350 DIRBENDIRIK OYUNU ...................................... 351 SAKLAMBA ...................................................... 353 KADI JANDARMA .............................................. 354 LSTIK YAKMA ................................................. 355 MAZI OYUNU (TOPA) ................................. 356 FIRILDAK ............................................................ 357 TOPLARIMIZ: ...................................................... 359 SAPAN: ................................................................. 360 DDK YAPMA:................................................. 361 YEMEKLERMZ BLM ................................... 363 SIRKELI BIBER TURUSU YAPIMI .................. 363 TURU YAPIMI ................................................... 3648

Hadim Ky Denizli

KELEK (DLEK) TURUSU ............................... 366 ARAP AI YEMEI ............................................. 368 ORBASI:............................................................. 370 KELLE PAA AI ................................................ 371 KEKEK ............................................................... 373 KAVURMA .......................................................... 374 TARHANA YAPIMI ............................................. 376 TARHANA ORBASI .......................................... 378 ERITE YAPIMI ................................................... 380 ERITE YEMEI ................................................. 381 ERITE PILAVI .................................................... 382 BULGUR YAPMAK ............................................. 383 BULGUR AI ....................................................... 384 BULGUR PILAVI ................................................. 386 KURU FASULYE ................................................. 387 GEVREK: .............................................................. 388 KUYRUK HELVASI: ........................................... 389 PELTE ................................................................... 390 AURE .................................................................. 3909

Hadim Ky Denizli

YAZAR HAKKINDA: .............................................. 392 TEEKKR .............................................................. 393 KYMZDEN ETL RESMLER ................... 395

nsz:

Eskiden herhangi bir ey olduu zaman byklere sorardk. Ancak imdi neredeyse eskileri bilen byklerde kalmad saylr. Keke bu kitab yazmak on il on be yl nce aklma gelseydi ki hala yaayan canl tarihlerden daha fazla bilgi alabilseydik. Bu gn teknoloji o kadar ilerledi ki, buna ramen ancak, en basit yoluyla eskiden hayvanlar nasl baklrd? iftilik nasl yaplrd? Ne gibi yemeklerimiz vard? Veya eskiden bir dn yapldnda rf ve adetlerimiz neydi? Nerdeyse bunlar bilenimiz kalmad. Eskiden biz ilkokula giderken retmenler bize dev verirlerdi mesela buraya neden Hadim denmi? Veya buras nasl kurulmu? Bunlar byklerinize sorun renin ve yazya dkn diye. Yalan yanl bizler gider sorar bir eyler yazar getirirdik, ancak imdi yle sorulacak kimsede kalmad.10

Hadim Ky Denizli

yle dnyorum ve umuyorumki; ite bu kitap btn bu sorulara cevap verecek nitelikte olacak sadece kymzn tarihesi deil, rf ve adetlerimiz hakknda da genlerimize gemileri hakknda bir nebzede olsa k tutacaktr diye dnyorum. Kitab yazarken kyn ierisinde neredeyse benim kitap yazdm duymayan kalmad. nk gerektiinde byk, kk demeden herkese bir eyler sordum. Kiiler kendileri bilmiyorlarsa bile bana byklerinden duyduklarn anlattlar. nanlr, gvenilir ve manta aykr olmayan her eyi kaleme aldm, yazya dktm. Temennim odur ki bu kitap gemiimizi gelecee yanstsn. GR Karmda duran pencereye bakyordum. Yeni uyanmtm, boyanmam pencerenin erevesi neredeyse kahverengi olmutu, zerindeki budak yerleri daha belirgin krmzya alan rengiyle dikkat ekiyordu. zerindeki kk camlarnn zerleri gecenin souundan olan, buz kristalleri ile kapl idi. Kendimi o kadar buz kristallerini incelemeye kaptrmm ki, adeta onlarn aralarnda geziyordum. iek gibimi desem, aa11

Hadim Ky Denizli

gibimi desem, benim diyen ressam onu yle izemezdi. Sessizlii, ieri giren annem bozdu. Elinde bir selenin iinde getirdii odunlar vard. Sobann yanna gitti, odunlar sobaya vururken bana dnerek uyandn m olan dedi. Ben cevap vermedim. Hl o buz kristallerini inceliyordum. Annem sobay bir ra ile tututurduktan sonra sobann byk kapan kapatp dar kt. Aradan ne kadar vakit geti bilmiyorum, soba poflamaya balad, ben gayri ihtiyari kalktm sobann kk kapan biraz daha kapatp poflamay kestim ve pencerenin nne gelerek bir sre daha kristalleri yakndan izledikten sonra, o gzel buz kristallerini silmeye kyamadm iin pencereyi atm. Dars ok souk idi, gne domutu. Pencere kuzeye baktndan gne arkama geliyordu. Haner gibi gecenin karanln kesmi, ky en ufak detayna kadar aydnlatyordu. Hemen pencerenin nnden rahatlkla grlebilen okula doru baktm. Dikkatimi ekti okulun kiremitlerine bir eyler asmlard, daha iyi grebilmek iin ellerimi yuvarladm sanki drbn gibi yaptm, gzme gtrdm baktm. Neredeyse boylar bir l bir buuk metreyi bulan buz sarktlar vard. Hayatmda ilk defa grmtm bu kadar byk buz sarktlarn.12

Hadim Ky Denizli

Farkna bile varmadan anne! Diye bardm. Annemler yan odada idiler, Annem yanma geldi ne baryon len! Kna akal m yapt? Dedi. Anne bak dedim annem pencereye geldi buz sarktlarn iaret ederek bak anne onlara bak, onlar oralara kim yaptrd dedim. Annem: Allah Deden dedi ve kafasn sallayarak gitti. Annemin cevabndan pek bir ey anlamamtm ama yine dncelere dalarak pencereyi kapattktan sonra yatama gittim. Aradan birka gn getikten sonra kymze kar yad. Her taraf bembeyaz hem de souktu, Annem babam bu karn iyi olduundan bahsediyorlard, karn scak olduundan bahsediyorlard, mahsuller iin bu karn ok faydal olacan sylyorlard. Ben bunu anlamyordum. Kar nasl olurda scak olurdu? O gn darya karn zerine ktm kotum, yuvarlandm ve yzkoyun karn zerine uzanyor ve13

Hadim Ky Denizli

dikkatlice ayaa kalkyor karn zerinde kalan ize bakyordum. Benim kalbmn ayns karn zerinde oluyor, gzlerimin azmn ve burnumun yerleri bile belli oluyordu. Bu arada abim ve babam krek ile evden Osman dede kuyusuna doru yol ayorlard. (Osman dede Kuyusu Evimizden 100 metre uzaklkta idi) Daha sonralar arkadalarla biraz kartopu oynadk derken, annem beni geri ard, yeceksin! Hasta olacaksn dedi. Eve girdiimde hakikaten her tarafmn dn ve elbisemin slandn fark ettim. Annem ayakkablarm kurutmak iin sobann yanna getirdi, sobann scakl ile ayakkablarmdan buhar kyordu. Yeni kuru elbiseler oraplar giydim. Biraz oturduktan sonra aabeyim haydi fak kuralm dedi. Hayatmda hi fak kurmamtm. Nasl olduunu da bilmiyordum. Ben aabeyimin peine dtm. ok heyecanl idim, ku tutacaktk. nce samanla gittik orada biraz aradktan sonra krk santim kadar uzunluunda kalnca bir tahta paras bulduk. Daha sonra ahra gidip bizim kr beygirin kuyruundaki, kllarn beyazlarndan kl kopardk. Aabeyim eline kaln bir ivi alarak tahtaya biraz akt, sonra iviyi tahtadan kard kllarn iki14

Hadim Ky Denizli

ucunu o ivi deliinin iine soktu nceden hazrladmz aa iviyi de oraya akarak kllar sabitledi derken byle on be- yirmi kl yaptk. Artk ku yakalama vakti gelmiti. Ben zellikle fak tamak istedim aabeyim yanna biraz saman birazda arpa alarak harman yerine doru gittik. Her taraf bembeyazd, Hemen bizim harmn arkasna gittik, fak kara gmdk. Fakn yanna bir kazk aktk. Kaza da fak baladk, nk byk bir ku faka taklrsa fakmzla birlikte uup gidebilirdi. Fak kurduktan sonra zerine biraz saman serptik, tam fakn zerine de birka arpa tanesi attk. Artk bize oradan uzaklap beklemek kalyordu. Hemen biraz bekledikten sonra fakmza iki srck kuu takld, hemen koarak kular aldk. Abim kuun kafasndan ve gvdesinden aslarak kafalarn kopard. Yine ileri gidip bekledikten sonra bu kez fakmza gvercinler taklmaya balad. Derken o gn o kadar ku yakaladk ki, sanki ete doyduk. imdi yle geriye doru dndke unutamadm gzel ocukluk hatralarmn olduunu dnyorum. Ancak o zamanlar bunlar, hayatn normal bir ak idi. Bunlarn gzel eyler olduunu imdi anlyorum. Yazma15

Hadim Ky Denizli

devam etmeden yeri gelmiken Size bir anm yazmak istiyorum. Yl 1970 Avusturyaya ii olarak gittim. Orada havalar bizim buralardan daha souk idi. Kar bizim buralardan hem daha ok, hem de daha uzun kalyordu. Maysn ortalarna kadar kar vard. Elimde kk bir bak kesii vard, bu yara tam ayda iyileti. Belki bu hava deiikliinden dolay oldu ama unu ok iyi biliyorum ki; yirmi drt yl orada kaldm. Bu yirmi drt yl ierisinde Allahn her hafta sonu yamur yad. Perembe gnleri hava bozulmaya balar, Sal gnlerine kadar srerdi. Uzun mddet orada yaadktan sonra farkna vardm. Oysa ben Trkiye de ne kadar gzel bir lkede yayormuum da, farknda deilmiim. Demek ki insanlar etrafndaki veya iinde bulunduklar gzellikleri gremiyorlar. Bu gzellikler benim gibi baka lkelere gitmemi insanlar iin normal, doal karlanyor olabilir. Belki bende baka lkeleri grmeseydim kymzn veya lkemizin gzelliklerinin hibir zaman farkna varamayacaktm. Daha kktm, ben srekli evde bir nevi beki kalyordum. Annem babam ve kardelerim baharn16

Hadim Ky Denizli

tarlalara gidiyorlard. Bu arada kye ingeneler geliyordu bizim bahemizde ise sebzeler vard. Bahemizin tam ortasnda emme basma bir tulumba vard, babamdan aldm emre gre bu tulumba ile benim gnlk en az bir kere sebzeleri sulamam gerekiyordu. Bu da bana zor geliyordu. ou zamanlar evimizin nndeki zerdali aacnn altna oturup kendime gzel bir sofra hazrlama oyunu oynardm. Aac dibine kk bir masa ile sandalye koyar, elime ne geerse zerdalileri, erikleri veya elmalar bile, bak ile kk-kk dorar tabaklara dizer atal ile nazik-nazik yerdim, kendimce goya modern oluyordum. Bir gn annem ve babam beni de tarlaya gtrdler. Dada tal tarla diye bir yer vard oraya gittik. Bir de akr diye kpeim vard, o da benimle arabann arkasna takld geldi. Tarlaya vardmzda sanki baka bir lkeye gelmi gibi idim. Her taraf yemyeil idi hayatmda hi grmediim iekler bitkiler vard. Burada sonradan adn rendiim ve ovada yetimeyen prler, Tavanaklar, Melengiler, srkuyruklar, kzgz (Kuburnu) ve daha pek ok tanmadm bitki vard. O adn bilmediim ieklerin boylar ben kadar vard. Ben baladm oradan oraya komaya. Gittiimiz yer kyden yksekte idi, oradan bizim ky grnyordu. Arkamzda17

Hadim Ky Denizli

ise Bu gn hl adn renemediim heybetli bir da vard. Bence buras annemim akamlar yataa yatmadan nce anlatt Cennete benziyordu. Tek bir eksiklii vard o da su idi. Acaba u arkamda duran dadan br tarafa asam cennet orada myd? Diye kendi kendime soruyordum. Evet, ben biraz daha byynce hi kimseye sormadan bir gn erkenden kalkacak, yola decek ve o dan arkasna cennete gidecektim. Ancak cennete gidenler l oluyorlard, acaba ben oraya gidersem lr mydm? Hani lmekte istemiyordum, nk ben annemi ok seviyordum. Annemden de ayrlmak istemiyordum. Bir gn gece yatakta yatyorduk annem bana dua retiyordu. O bir cmle sylyor ben arkasndan tekrar ediyordum. Bu byle devam edip gidiyordu. Annemin gayesi bana duay defalarca tekrarlatarak ezberletmekti. Baya vakit ge oldu, bir ara bir sessizlik oldu. Anne! Dedim; ben cennete gitsem geri gelebilir miyim? Yoksa lr mym? Annem; o nasl lf yle sas ey bak bir daha byle lflar duymayaym dedi. Yukarda yazlar sizlere hayat hikyemi anlatmak iin yazmadm. Benim kymn gzelliklerini benimle birlikte yaayarak tadna varn diye yazdm. Kym ok18

Hadim Ky Denizli

gzeldir. Bence nemli olan bu gzellikleri grebilmektir. KYMZN TARHES Trklerin Anadoluyu yeni vatan yapma dnceleri Malazgirt Zaferiyle fiilen balamtr. Akn akn gelen Trkler btn Anadoluda olduu gibi gney bat Anadoluda da oymaklar halinde yerlemilerdir. Denizli ve evresindeki yerleimler Dou Toroslar zerinden gelen konarger airetler tarafndan olmutur. Bu airetlerin hayvanclkla geimlerini salayanlar ilk nceleri yaylak ve klak olarak hayat yaamaktayd. Ancak btn Trklerin gebe hayat yaadn sylemek hakszlk olur. nk Trklerin ierisinde meslek sahibi olanlar ve tarmla uraan airetler yerleik hayata gemilerdi. Osmanl Arivlerindeki belgelerde yaptmz aratrmada Denizli ve evresine yerleen airetler unlardr. Horzum, Kzlkeili, Kozan, Sartekeli, Sarkeili, Harizm, Geyikli, Sakaral, Karakeili, Kldonlu, Yelald, Arabl, kzlaskl, Afar, vd. airetlerin yaad muhtelif ariv belgelerinden anlalmaktadr.19

Hadim Ky Denizli

Baklan kazas Hadim kynn ad niin bu isimle anld hakknda elimizde kesin bir bilgi yok. Kelime anlam hizmet eden, yararllk gsteren manalarna gelmektedir. (Bu yaz stanbul Babakanlk Osmanl arivinden gelme, aada Pamukkale niversitesinden gelen bir yaz ile Hadim ad hakknda bilgi vereceim) 17 Eyll 1176 da ivril yaknlarndaki Dzbel mevkiindeki Miryekefelon zaferiyle tamamen Trklerin hkimiyetine geen Hadim ve evresi Anadolu Seluklularnn topraklar ierisindeydi. 03 Temmuz 1243 tarihinde Anadolu Seluklularnn Moollara yenilmesiye u beylikleri bamsz hareket etmeye baladlar. Ktahya merkezli bir u beylii olan Germiyanoullarda bamszln ilan edince Hadim ky 1390 ylnda Osmanl hkimiyetine girinceye kadar Germiyanoullar Beyliine bal kaldlar. 28 Temmuz 1402 tarihindeki Ankara savanda Yldrm Bayezidin Timura yenilmesiyle yeniden Timur tarafndan hortlatlan Germiyanoullar Beyliine balansa da 1425 ylnda kesin olarak Osmanl Devleti hkimiyetine girmitir. dari taksimatta Ktahya merkezli kurulan Anadolu Vilayetine bugnk Ktahya, Uak, Denizli,20

Hadim Ky Denizli

Manisa, Afyonkarahisar, dorudan balydlar. Daha sonra Anadolu Vilayeti kaldrlarak Ktahya sanca Bursa Merkezli Hdavendigar Vilayetine balanmtr. BOA, ML.VRD.TMT.d, 7208.B numaral defterdeki kaydda; Hdavendigar [Bursa] Eyaleti Ktahya Sancana tabi Baklan Kazasnda vaki Hadim Karyesinin tahrir-i temettuat defteridir Fi [30] Receb sene 1261 [4 Austos 1845] Temettuat defterinde ky ahalisinin 63 hanede 1 sbyan mektebi muallimi (lkretim okulu retmeni), Ulemadan Hoca, 58 ifti ve 2 obandan ibaret olduu her hanede 6 kii yaad dnlrse ky nfusunun yaklak 400 civarndadr. Tanzimattan sonraki idari yaplanmada Baklan kazas Ktahyadan ayrlarak Afyona balanmas zerine Baklanllar Denizliye balanmak iin mracaat etmiler. Fakat uygun grlmemitir. BOA, MVL, 242 / 34 2 24 Mart 1851 1884 ylnda al kazas Afyondan ayrlarak Denizliye baland. Bu esnasnda Baklan kazas da Afyondan ayrld. Fakat kazalktan nahiyeye indirilerek al kazasna baland.21

Hadim Ky Denizli

Not:1990 ylnda Baklan yeniden Kaza olduktan sonrada yeniden Baklana balanmtr. Hayrettin Aslan Ekte Babakanlk Osmanl Arivlerinde bulunan Hadim ve evresiyle alakal belgelerin orijinal grnts, Transkribesi ve gnmz Trkesi ile sadeletirilmi halini veriyoruz. Hdavendigar [Bursa] Eyaleti Ktahya Sancana tabi Baklan Kazasnda vaki Hadim Karyesinin tahrir-i temettuat defteridir Fi [30] Receb sene 1261 [4 Austos 1845] No. 1 BOA, ML.VRD.TMT.d, 7208.B Bursa Eyaleti Ktahya Sanca Baklan Kazasna bal Hadim kynn Gelir vergisi defteridir 4 Austos 1845 No. 1 BOA, ML.VRD.TMT.d, 7208.B (Aada greceiniz on sayfalk Reismler Temettuat defterinin Osmanl arivindeki Orijinal Kopyasdr)22

Hadim Ky Denizli

23

Hadim Ky Denizli

24

Hadim Ky Denizli

25

Hadim Ky Denizli

26

Hadim Ky Denizli

27

Hadim Ky Denizli

28

Hadim Ky Denizli

29

Hadim Ky Denizli

30

Hadim Ky Denizli

31

Hadim Ky Denizli

32

Hadim Ky Denizli

Sra no

Hane no 1

hreti, baba ad, ad Hatibolu Hac Mehmed bin El-Hac Yusuf Hatibolu Hac Hasan Hac Yusuf Hatibolu Hac Sleyman bin Yusuf Himmetolu Ahmed bin Hac Hasan Himmetolu Ahmed bin Hac Hasan Hatibolu Mehmed bin El-Hac brahim Himmetolu Halil brahim bin Hac Mehmed Himmetolu Halil smail bin Hac Mehmed Hac Ahmed bin ElHac Ali

Meslei erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden33

1

2

2

3

3

4

4

5

5

6

6

7

7

8 9

8 9

Hadim Ky Denizli

10

10

11

11

12

12

13

00

14

13

15

14

16

15

17

16

18 19

17 18

(ifti) erbab- Arpacolu Musa bin ziraatden Osman (ifti) erbab- Dedeolu Mehmed ziraatden Ali bin Mehmed (ifti) erbab- olakolu Osman ziraatden bin Ahmed (ifti) erbab- olakolu Osman ziraatden bin Ahmed (ifti) erbab- olakolu Osman ziraatden bin Ahmed (ifti) erbab- Davudolu brahim ziraatden bin Mustafa (ifti) erbab- Avcolu Hseyin ziraatden bin Hseyin (ifti) erbab- Davudolu Mustafa ziraatden bin Osman (ifti) erbab- Dedeolu Mehmed ziraatden bin Halil (ifti) Halilbeyolu brahim erbab-34

Hadim Ky Denizli

bin Halil Halilbeyolu Hasan bin Halil Halil Beyolu Sleyman bin Ali Halil Beyolu Ali Hacolu Hseyin bin Ahmed Hacolu mer bin Ahmed Hacolu smail bin Ahmed smailceolu Hac Hasan bin smail Caferolu Mehmed bin Cafer Yetim Caferolu brahim bin Cafer

20

00

21

19

22

20

23

21

24

22

25

00

26

23

27

24

28

00

ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti)35

Hadim Ky Denizli

29

25

30

00

31

26

32

27

33

28

34

29

35

30

36

31

37 38

32 33

erbab- ziraatden (ifti) erbab- Burukolu Sleyman ziraatden bin Hseyin (ifti) erbab- Cceolu Ebubekir ziraatden bin Sleyman (ifti) erbab- Caferolu Mehmed ziraatden bin El-Hac Mustafa (ifti) Cceolu erbab- Abdurrahman bin ziraatden Bekir (ifti) erbab- saolu Hasan bin sa ziraatden (ifti) erbab- saolu Hasan bin sa ziraatden (ifti) erbab- Hainolu Osman bin ziraatden Mehmed (ifti) erbab- Davudolu Mehmed ziraatden Ali bin Mehmed (ifti) Krtolu Mehmed erbab- bin Mustafa ziraatden Yumukolu Hasan bin brahim36

Hadim Ky Denizli

39

34

Camuzolu Hseyin bin Hasan Camuzolu Halil bin Hasan Cceolu Hseyin bin Mehmed abanolu Hasan bin smail Cceolu smail bin Hseyin Cceolu Hasan bin Hseyin Cceolu Yunus bin Hseyin amolu Mustafa bin Ali Ark Hocaolu Halil bin Hseyin Odabaolu brahim

40

00

41

35

42

36

43

37

44

00

45

00

46

38

47 48

39 40

(ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab-37

Hadim Ky Denizli

bin Osman merolu Timur Mehmed bin Ahmed knolu Mehmed bin Sleyman Caferolu Abdnnebi bin Mustafa abanolu Sar brahim bin Eyb avdarolu Hseyin bin Sleyman knolu Mehmed bin Sleyman Uzun Aliolu Halil bin Ali Kabadayolu Mehmed bin Hseyin Zenci Asll Abdulhayr bin Abdullah

49

41

50

42

51

43

52

44

53

45

54

46

55

47

56

48

57

49

ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) erbab- ziraatden (ifti) sbyan mektebi muallimi erbab- ziraatden (ifti)38

Hadim Ky Denizli

58

50

59 60 61 62 63

51 52 53 54 55

Zenci Asll erbab- Arabolu Reyhan bin ziraatden Abdullah (ifti) (Azad Edilmi Kle) erbab- Avcolu Ahmed bin ziraatden Osman (ifti) Cceolu Veli bin ulemadan Ebubekir hoca oban Memiolu Dede Hseyin bin oban Memi oban Ahmed bin oban Abdullah Cumukolu Hasan hizmetkar Ali bin Hasan

Yukardaki Temttuat Defterinden deifre edebildiklerimiz. Himmet Oullar: Aktay, Gencer, Korkmaz, lhan, Trk, imek, Eren, Uurlu, Sargl, ztrk, nan, lbasan, Turul, Ylmaz, Dndar, Koldemir, iek ve Sariek. Hatip Oullar: Atalay, Glhan, Kaymaz, Baydar, Dursun, Ouz, Tekin, Altn, Meneve, Turgut, Bac, Aslan, Bulut ve Seluk.39

Hadim Ky Denizli

Dede Oullar: Durgay ve Dedecengiz

BOA, MVL, 242 / 34 2 Baklan'n Denizli'ye balanmas konusunda Sadaret'e sunulan rapor; 24 Mart 1851 [Sadeletirme] [Sadaret'e (Babakanlk)], Baklan kazasnn Denizli'ye daha yakn olmasndan dolay Karahisar'dan [Afyon] ayrlarak Denizli'ye balanmas konusu, Anadolu tarafndan teftite bulunan smet Paa tarafndan Karahisar dare Meclisi'nden sorulmu ve alnan cevap ekte bilgilerinize sunulmutur. Durum arz olunur. 24 Mart 185140

Hadim Ky Denizli

[mhr] [Transkripsiyon] Marz- ker-i kemneleridir ki, Baklan kazsnn kurbiyetine mebn Karahisar'dan bittefrk Denizli'ye ilhk Anadolu taraf teftine memr devletl smet Paa hazretleri bendelerinin vuk bulan ir zerine kaz-i mezbrun Denizli'ye rabtnda mahallince mahzr olub olmadnn irna dir erefvrd olan emirnme-i sm-i veklet-penhleri mcebince keyfiyet kaz-i mezkrun krs-i livs olan Karahisar meclisinden ledel-istilm cevben vrid olan mazbata aynen manzr- l-i sadret-penhleri buyurulmak zere leffen takdm klnm olmala ol bbda ve her hlde emr fermn hazret-i men lehlemrindir. F 21 Cemaziyelevvel sene [12]67 [24 Mart 1851] [mhr]

41

Hadim Ky Denizli

BOA, MVL, 242 / 34 1

42

Hadim Ky Denizli

Baklan kazasnn Karahisar'a [Afyon] bal kalmasnn daha uygun olaca hakknda, Meclis-i Vl (Bakanlar Kurulu) gr. 23 Ekim 1851 [Sadeletirme] [Sadaret'ten (Babakanlk) Meclis-i Vl'ya (Bakanlar Kurulu)], Baklan kazasnn Karahisardan [Afyon] ayrlarak Denizliye balanmas gerektii hakknda Hdavendigar [Bursa] Valisi ve Baklan Kazas dare Meclisi'nden gelen yazlar Meclis-i Vlya [Bakanlar Kurulu] gnderilmitir. Bu konudaki grleriniz beklenmektedir. 28 Eyll 1851

[Meclis-i Vl'dan Sadaret'e], Gndermi olduunuz yaz kurulumuzca incelenmitir. Baklan kazasnn Denizli'ye balanmas konusundaki talep, bu kaza ahalisinden Abdi Beyzade Hasan Aann kiisel menfaatleri iin halk tahrik etmesinden kaynakland anlalmaktadr. Baklan kazasnn byle43

Hadim Ky Denizli

yl ortasnda Karahisardan ayrlarak Denizliye balanmas karkla ve vergi tahsilatnn zorlamasna neden olacaktr. Bu yzden Baklan kazasnn Karahisar'a bal olarak idare edilmesi bizce uygun olacaktr. Durum bilgilerinize arz olunur 23 Ekim 1851

[Transkripsiyon] Devletl efendim hazretleri, Baklan kazsnn Karahisardan bit-tefrk Denizliye rabtnda mahallince mahzr olub olmadnn tahkk ve irna dir gnderilen tahrrt- senverye cevben Hdavendigar Vlsi devletl bbehetl paa hazretlerinin tevrd eden tahrrtyla melff mahalli mazbatas Meclis-i Vlya ledel-it mel-i mazbataya nazaran bu bbda olan mtlaa-i behiyyelerinin istir bit-tezekkr mezkr tahrrt ve mazbata leffen gnderilmi olmala bil-mtlaa iktizsnn ir mtevakkf- himem-i behiyyeleridir. F 2 Zilhicce sene [12]67 [28 Eyll 1851]44

Hadim Ky Denizli

Marz- ker-i kemneleridir ki, Mfd- fermnnme-i sm-i veklet-penhleri ve melff tahrrt ve mazbata mevs rehn-i kn- abdnem olmudur, sret-i ira nazaran kaz-i mezkrun ifrz ve ilhk hakknda vuk bulan istid mezkr Baklan kazs ahlsinden Abdi Beyzde Hasan Aann tervc-i mniye-i ztiyesi iin ahlyi tahrk ve ivsndan n olduu anlalm ve kaz-i mezbrun byle vasat- senede Karahisardan bit-tefrk Denizliye ilhk tev-i kuyd ile berber emr-i tahsltn dahi giriftr- ukde-i mklt olmasn medd olaca ikr olduundan kaz-i mezbrun kem kn liv-i mezbr tarafndan idresi bbnda cevbnme-i sm-i sadretpenhleri tastri cb- maslahatdan olarak zikr olunan tahrrt ve mazbata leffen ide klnm olman emr fermn hazret-i men lehl-emrindir. F 27 Zilhicce sene [12]67 [23 Ekim 1851]

45

Hadim Ky Denizli

BOA, DH.MKT, 1529/102

46

Hadim Ky Denizli

Bir hafta boyunca yaan dolu ve yamurun, al ve Baklan'a bal kylerdeki afyon ve arpa ekili alanlara byk zarar verdii hakknda, ileri Bakanl'ndan Sadaret'e (Babakanlk) gnderilen yaz. 26 Temmuz 1888 [Sadeletirme] [ileri Bakanl'ndan], Sadaret'e (Babakanlk), 26 Temmuz 1888

Denizli Sanca'na bal al Kazas'yla bu kazaya bal Baklan Nahiyesi'ne ve dier baz kylere bir hafta zarfnda yaan dolu ve yamurun afyon ve arpa ekili alanlara byk zarar vermitir. Bu konuda Aydn (zmir) Valilii'ndan gnderilen yaz ekte bilgilerinize sunulmutur. Durum arz olunur. [Transkripsiyon] Huzr- l-i Hazret-i Sadret-penh'ye,47

Hadim Ky Denizli

14 Temmuz sene [1]304 [26 Temmuz 1888]

Denizli Sanca'na mlhak al Kazs'yla kaz-i mezkra tabi Baklan Nhiyesi'ne ve dier baz karyelere bir hafta zarfnda nzl eden dolu ve brnn afyon ve ar mahsltna rs eyledii hasr derectn mbeyyin Aydn Vilyet-i Cellesi'nden mebs tahrrt ile melffuyla maan huzr- mel-mevfr- cenb- sadret-penhlerine arz ve takdm klnm olmala ol bbda.

48

Hadim Ky Denizli

BOA, D, 1391 / 6 1

49

Hadim Ky Denizli

al kazasnda Kanlsivad denilen yere iskn edilen gmenler iin kurulan ky hakknda al Kazas dare Meclisi ile Denizli Muhacirin Komisyonu yazlar. 1 ubat 1894 [Transkripsiyon] Huzr- Sm-i Cenb- Mutasarrf- Ekrem'ye, Mceddeden tekl olacak kur hakknda mahallerine bit-tanzm gnderilecek kroki nmnesinin irsl edildiini emr-i vilyet-i cellenin emirnme-i lsini mzeyyelen eref-tevrd eden f 23 Austos sene [1]309 [4 Eyll 1893] trh ve yz doksan dokuz ve f 26 Eyll sene [1]309 [8 Ekim 1893] ve iki yz otuz drt ve f 11 Terinisani sene [1]309 [23 Kasm 1893] ve yz yirmi bir numaral emirnme-i l-i cenb- mutasarrfekremleri mcebince al kazsnn Baklan nhiyesi dhilinde Kanlsivad nm mahal ile Deveciler karyesinde iskn edilen muhcirnin ebniyelerine muktez kereste mukaddem taksmt diresinde mahalline nakl etdirilerek imdilik idrelerine kf hne in etdirilmi ve Kanlsivad nm mevkie iskn olunan elli iki hnede iki yz krk sekiz nfusun beher nfs bana yerin kuvve-i inbtiyesine gre on yedier dnm ikier50

Hadim Ky Denizli

evlekden drt bin yz doksan iki ve Deveciler karyesine iskn edilen yirmi bir hnede doksan yedi nfsun beher nfs bana krk birer dnm ikier evlekden drt bin on dnm ki ceman sekiz bin drt yz iki dnm arz tevz ve taksm edilerek tapu senedleri verilmek zere bulunduu ve ift ve samanlk iin de bin sekiz yz yetmi guru da evvelce muhcirn hneleri iin kereste nakl etmeyen yirmi bir karyeye ineten tevzt ve taksmt bil-icr tahsl olunmu ve Kanlsivad'a iskn edilen muhcirn kyne (Seyflhamid) tesmiyesi muhcirn-i merkmn tarafndan verilen istidda arzu ve istirhm olunmu ve ol bbda (Seyflhamid) tesmiyesi mnsib grlerek ol bbda tanzm klnan krokisi leffen arz ve takdm klnm ve muhcirn-i merkmnun emr-i istirhatlar sye-i hnede ber-keml olub tezyd-i mr ikbl-i hazret-i padihye mvzebet klnmakda olduunun arz ve ifdesine ictisr klnd, ol bbda emr fermn hazreti men lehl-emrindir. F 23 Terinisani sene [1]309 [5 Aralk 1893] [imza ve mhrler] [al Kazs dre Meclisi yelerinin mhrleri]51

Hadim Ky Denizli

Havle buyurulan ibu mazbata mtlaa olundu ksm- kllsi Hezargrad'n (Kln) ky ahlsinden olan muhcirn-i merkme teden beri imdiki kylerinin dahi hem eski kylerinin ismine hiz olmas ve hem de nm- evket-ittism- hazret-i hilfet-penhye mensb bulunmas temenniytnda bulunuyorlar idi bu nokta-i dakka ve mhimmeyi telmhan vkiolan irt- devletleri zerine karye-i mezkrenin mahallince (Seyflhamid) nm- evket-ittismyla tevsmi hem muhcirn-i merkmenin arzu-y kalblerini hsl etmi ve hem de karye-i mezkrenin asr- cell-i b-adl-i hazret-i pdihyi tezyn eden messir-i adde-i umrnperverne adndan bulunduu msbet delilden bulunmu olduu cihetle musb ve mnsibdir binen aleyh ibu mazbata ile merbtu krokinin f 27 Terinisani sene [1]309 [9 Aralk 1893] trhli ve be yz on numaral emirnmeye cevben yazlacak arzaya leffen vilyet-i celleye arz ve takdmi muktezdir fermn. F 20 Kanunisani sene [1]309 [1 ubat 1894] [imza ve mhr] Denizli Muhcirn Komisyonu Resi52

Hadim Ky Denizli

BOA, D, 1391 / 6 3

53

Hadim Ky Denizli

Hadim ky yaknlarnda kurulan muhacir ky hakknda Aydn (zmir) Valilii'nden ileri Bakanl'na gnderilen yaz. 26 Mart 1894 [Transkripsiyon] Dhiliye Nezret-i Cellesi'ne, Devletl Efendim Hazretleri, Denizli sancana tbi Baklan nhiyesinin Hadim karyesi civrnda Kanlsivad nm mahalde mceddeden hneler insyla bir muhcir karyesi tekl edilmi olduundan ve bu karye ahlsinin ksm- kllsi Hezargrad'n (Kln) ky muhcirlerinden olub imdiki kylerinin dahi hem eski kylerinin ismine hiz olmas ve hem de teberrken ve temenniyen nm- evketittism- hazret-i hilfet-penhye mensb bulunmas temenniytnda bulunduklarndan bahisle karye-i mezkrenin (Seyflhamid) tesmiyesi Denizli Sanca mutasarrflndan b-tahrrt izbr ve mahal-i mezkrda iskn olunan muhcirnin mikdr- hne ve nfslarn ve her birine verilen arznin mikdrn mbeyyin gnderilen mazbata-i mahalliyye ile karyenin krokisi54

Hadim Ky Denizli

leffen takdm ve tesyr klnm ve sret-i ir meclis-i idre-i vilyetce de mnsib grlm olduundan iktizsnn fa ve emr inbs hussuna msade-i aliyye-i nezret-penhleri yn buyurulmak bbnda emr fermn hazret-i men lehl-emrindir. F 19 Ramazan sene 1311 ve f 14 Mart sene 1310 [26 Mart 1894] [imza ve mhr] Aydn Vlsi Hasan Fehmi

55

Hadim Ky Denizli

BOA, DH.MKT. 224 / 29 3

56

Hadim Ky Denizli

Hadim ky civarnda Kanlsivad denilen yerde kurulan kye "Seyflhamid" adnn verilmesi talebi hakknda, ileri Bakanl'ndan Sadaret'e (Babakanlk) gnderilen yaz. 10 Nisan 1894 [Sadeletirme] [ileri Bakanl'ndan], Sadaret'e (Babakanlk), 10 Nisan 1894 Denizli Sanca'na bal Baklan Nahiyesi'nin Hadim ky civarnda Kanlsivad denilen yerde iskan edilen olunan Hezargrad [Razgrad, Bulgaristan] gmenlerinin oluturduu kye "Seyflhamid" adnn verilmesi, Aydn (zmir) Valilii'nden gelen 26 Mart 1894 tarihli ve 3 numaral yaz ile talep edilmektedir. Bilgilerinize arz olunur. [Transkripsiyon] Huzr- l-i Hazret-i Sadret-penh'ye, 29 Mart Sene [1]310 [10 Nisan 1894]

57

Hadim Ky Denizli

Denizli Sanca'na tbi Baklan Nhiyesi'nin Hadim karyesi civrnda Kanlsivad nm mahalde iskn olunan Hezargrad muhcirlerinin tekl eyledikleri karyenin "Seyflhamid" nmyla tevsmi istznna dair Aydn Vilyet-i Cellesi'nden vrid olan 14 Mart sene [1]310 [26 Mart 1894] trh ve numaral tahrrt matviyytyla maan takdm klnmala f-y muktezs ment- sm-i aliyye-i cenb- sadret-penhleridir ol bbda. BOA, D, 1391 / 6 2 Hadim ky civarnda kurulan ky hakknda Sadaret'e (Babakanlk) gnderilen yaz. 14 Nisan 1894

[Transkripsiyon]

Huzr- l-i hazret-i sadret-penhye, Marz- ker-i kemneleridir ki,

58

Hadim Ky Denizli

Denizli sancana tbi Baklan nhiyesinin Hadim karyesi civrnda Kanlsivad nm mahalde iskn olunan Hezargrad muhcirlerinin tekl eyledikleri karyenin "Seyflhamid" nmyla tevsmi istznna dir Aydn Vilyet-i cellesinden vrid olan 14 Mart sene [1]310 [26 Mart 1894] trh ve numaral tahrrt matviytyla maan takdm klnmala f-y muktezs ment- msade-i aliyye-i cenb- sadret-penhleridir ol bbda emr ferman hazret-i veliyyl-emrindir. F 8 evval sene [1]311 ve f 2 Nisan sene [1]310 [14 Nisan 1894] [imza] Nzr- mur- Dhiliye

BOA, .DH, 1312 / 1311.Za.18 1 Hadim ky civarnda Kanlsivad denilen yerde kurulacak yeni ky hakknda ura-y Devlet [Dantay] karar. 3 Mays 189459

Hadim Ky Denizli

60

Hadim Ky Denizli

[Sadeletirme] [ura-y Devlet (Dantay) Tutana], Aydn Valilii'nden ileri Bakanl'na gnderilen ve bu bakanln 14 Nisan 1894 tarihli styazsyla ura-y Devlet'e takdim edilen yazlar ileri Dairesi'nde incelendi, Szkonusu yazlarda, Denizli Sanca Baklan Nhiyesi'ne bal Hadim ky civarnda Kanlsivad denilen yerde Hezargrad [Razgrad, Bulgaristan] gmenlerinden 52 hanede 248 iskanyla tekil edilen kye Padiahmzn ismine nisbetle Seyflhamid adnn verilmesi ve bu blgedeki bo araziye evler inasna izin verilmesi talep edilmektedir. Bu kye verilecek isim konusunda Padiahmzn onay gerekmektedir. Ayrca bu konuda Sicill-i Nfus daresi'ne, ileri Bakanl'na, Genelkurmay Bakanl'na, Maliye Bakanl'na ve Defter-i Hakani Bakanl'na bilgi verilmesi gerekmektedir. Durum arz olunur. 3 Mays 1894

[imza ve mhrler]61

Hadim Ky Denizli

[ura-y Devlet] [r-y Devlet yelerine ait 24 imza ve mhr]

[Transkripsiyon] [r-y Devlet Mazbatas], Aydn Vilyeti'nden Dhiliye Nezreti'ne mebs ve nezret-i mrn ileyhdan 8 evvl sene [1]311 [14 Nisan 1894] trhli tezkere ile bit-takdm r-y Devlet'e havle buyurulan tahrrt melffuyla Dhiliye Diresi'nde krat olundu,

Tahrrt- mezkre melinde Denizli Sanca'na tbi Baklan Nhiyesi'nin Hadim karyesi civrnda Kanlsivad nm mahalde elli iki hnede iki yz krk sekiz nfs Hezargrad muhcirlerinin isknyla tekl klnan karyenin nm- evket-ittism- hazret-i pdihye nisbetle Seyflhamid tesmiyesi liv-y mezkr mutasarrflndan ir olunduu beynyla icr-y cb istzn olunmu ve hm arz zerine ebniye ins evvel emirde irde-i seniyye-i hazret-i pdih istihsline62

Hadim Ky Denizli

mutevakkf olduu hlde muhcirn ile ayir ve kabilin emr-i isknlarnca suhlet olunmak iin bunlarn hneleri bil-tehr in ile mceddeden tekl klnacak karye veya mahallelerin ne nm ile tesmiyesi mnsib olacann tasrhiyle keyfiyyetin arz ve ir karr- vaki iktizsndan bulunmu olduundan bilistzn rehn-i msafa-i seniyye-i hazret-i ehinh buyurulduu takdrde mevz- bahs olan karyenin Seyflhamid nm- lsiyle bit-tesmiye iktiz eden imm ve muhtr mhrlerinin hakk ve it etdirilmesinin vilyete tebliyle Sicill-i Nfs dre-i Ummiyesi'ne beyn- hl olunmasnn Dhiliye Nezreti'ne havlesi ve makm- vl-y Serasker ile Mliye ve Defter-i Hakan nezretlerine malmt its tezekkr ve krokisi leffen takdm klnd, ol bbda emr fermn hazret-i men lehl-emrindir. F 27 evval sene [1]311 ve f 21 Nisan sene [1]310 [3 Mays 1894]

[imza ve mhrler] [r-y Devlet]63

Hadim Ky Denizli

[r-y Devlet yelerine ait 24 imza ve mhr] BOA, .DH, 1312 / 1311.Za.18 2 Baklan Nahiyesinin Hadim karyesi yaknnda Hezargrad [Razgrad, Bulgaristan] muhacirlerinin yerletirildii kye Hamidiye adnn verilmesi hakknda Padiah II. Abdlhamidin emri. 20 Mays 1894

64

Hadim Ky Denizli

65

Hadim Ky Denizli

[Sadeletirme] [Sadaretten Padiaha], Denizli Sancana bal Baklan Nahiyesinin Hadim karyesi yaknnda Kanlsivad denilen yerde, 52 hanede 248 nfuslu Hezargrad [Razgrad, Bulgaristan] muhacirleri iskan edilmitir. Bu ekilde tekil edilen kye, r-y Devlet [Dantay] tarafndan, Padiahmzn adna izafetle Seyflhamid adnn verilmesi kararlatrlmtr. Byle bir isimlendirme bizce de uygundur. Padiahmz da uygun grrlerse gerei yaplacaktr. 17 Mays 1894 [imza] Sadrazam Ahmed Cevad Paa [Padiahn Basekreterinden Sadarete], Gndermi olduunuz yaz ile ekleri Padiahmz tarafndan incelenmitir. Kendileri, bahsedilen kye Hamidiye adnn verilmesini uygun grmektedirler. Gereini yapnz. 20 Mays 1894 [imza] Padiahn Basekreteri Ahmed Sreyya Bey66

Hadim Ky Denizli

[Transkripsiyon] [Sadaretten Padiaha], Devletl efendim hazretleri, Denizli Sancana tbi Baklan Nhiyesinin Hadim karyesi civrnda Kanlsivad nm mahalde elli iki hnede iki yz krk sekiz nfs Hezargrad muhcirlerinin isknyla tekl klnan karyenin nm- evket-ittism- hazret-i hilfet-penhye mensben Seyflhamid nm- lsiyle tesmiyesiyle mumele-i mteferriasnn icrs tezekkr edildiine dir r-y Devlet Dhiliye Diresinnden tanzm olunan mazbata arz ve takdm klnm olmala ol bbda her ne vechile emr irde-i seniyye-i cenb- hilfet-penh eref-mteallik buyurulur ise mantk- mnfi infaz edilecei beynyla tezkere-i senver terkm olundu efendim. F 12 Zilkade sene [1]311 ve f 5 Mays sene [1]310 [17 Mays 1894] [imza] Sadrazam ve Yver-i Ekrem Cevad [Ahmed Cevad Paa]

67

Hadim Ky Denizli

[Padiahn Baktibinden Sadarete], Marz- ker-i kemnelerdir ki, Resde-i dest-i tazm olan ibu tezkere-i smiye-i sadret-penhleri melffuyla manzr- l olmu ve mezkr karyenin Hamidiye nm- lsiyle tesmiyesi mnsib olacandan ona gre mumele-i lzmenin fs eref-sdr olan irde-i seniyye-i hazret-i hilfetpenh iktiz-y lsinden bulunmu olmala ol bbda emr fermn hazret-i veliyyl-emrindir. F 15 Zilkade sene [1]311 ve f 8 Mays sene [1]310 [20 Mays 1894] [imza] Serktib-i hazret-i ehriyr Sreyya [Ahmed Sreyya Bey]

BOA, DH.MKT. 224 / 29 2 Hadim ky civarnda Kanlsivad denilen yerde kurulan yeni kye Hamidiye adnn verildii hakknda, Sadaret'ten (Babakanlk) ileri Bakanl'na gnderilen yaz. 26 Mays 189468

Hadim Ky Denizli

[Sadeletirme] [Sadaret'ten (Babakanlk)], ileri Bakanl'na,69

Hadim Ky Denizli

ura-y Devlet [Dantay] ileri Dairesi tarafndan, Denizli sancana bal Baklan nahiyesinin Hadim ky civarnda Kanlsivad denilen yerde Hezargrad [Razgrad, Bulgaristan] gmenlerinden 52 hanede 248 kiinin iskanyla kurulan yeni kye, Aydn Valii'nin talebi ve ileri Bakanl'nn 14 Nisan 1894 tarihli yazs zerine Seyflhamid adnn verilmesi, bu kye ait imam ve muhtar mhrlerinin hazrlanmas ile Sicill-i Nfus daresi, Genelkurmay Bakanl, Maliye Bakanl ve Defter-i Hakani Bakanl'na bilgi verilmesi kararlatrlmt. Ancak bu kye Hamidiye isminin verilmesi Padiahmz tarafndan daha uygun grlmtr. lgili yazlar ve bu kye ait kroki de ekte gnderilmitir. Bu konuda alnan kararlarn ve kan Padiah emrinin ilgili birimlere yerlere teblii ve uygulanmas konusunda gereini yapnz. 26 Mays 1894 [imza] Sadrazam Cevad Paa

[Transkripsiyon] Dhiliye Nezret-i Cellesi'ne,70

Hadim Ky Denizli

Devletl efendim hazretleri, Denizli sanca'na tbi Baklan Nhiyesi'nin Hadim karyesi civrnda Kanlsivad nm mahalde elli iki hnede iki yz krk sekiz nfs Hezargrad muhcirlerinin isknyla tekl klnan karyenin Aydn Vilyeti'nin irna atfen vrid olan 8 evval sene [1]311 [14 Nisan 1894] trhli tezkere-i devletleri mcebince Seyflhamid nm- lsiyle bit-tesmiye iktiz eden imm ve muhtr mhrlerinin hakk ve it etdirilmesinin vilyete tebliyle Sicill-i Nfs dre-i Ummiyesi'ne beyn- hl olunmasnn nezret-i cellelerine havlesi ve makm- vl-y Serasker ile Mliye ve Defter-i Hakan nezret-i cellelerine de malmt its tezekkr klndn mutazammn r-y Devlet Dhiliye Diresi'nden kaleme alnan mazbata kroki ile berber ledel-arz mezkr karyenin Hamidiye nm- lsiyle tesmiyesi mnsib olacandan ona gre mumele-i lzmenin fs hussuna irde-i seniyye-i cenb- hilfet-penh eref-mteallik buyurulmu ve mezkr kroki leffen taraf- devletlerine isr ve nezreteyn-i mrn ileyhimya malmt it klnm olmala hkm-i emr fermn- hmayn ve emsline tevfkan icr-y cbna himmet buyurulmas siyknda tezkere-i senver terkm klnd efendim.71

Hadim Ky Denizli

F 21 Zilkade sene [1]311 ve f 14 Mays sene [1]310 [26 Mays 1894] [imza] Sadrazam ve Yver-i Ekrem Cevad

BOA, BEO, 408 / 30599 Hadim ky civarnda Kanlsivad denilen yerde kurulan yeni kye Hamidiye adnn verildii hakknda, Sadaret'ten (Babakanlk) ileri, Maliye ve Defterhane bakanlklarna gnderilen yaz. 26 Mays 1894

72

Hadim Ky Denizli

73

Hadim Ky Denizli

[Sadeletirme] [Sadaret'ten (Babakanlk)], ileri Bakanl'na, Maliye Bakanl'na ve Defterhane Bakanl'na, 26 Mays 1894 ura-y Devlet [Dantay] ileri Dairesi tarafndan, Denizli sancana bal Baklan nahiyesinin Hadim ky civarnda Kanlsivad denilen yerde Hezargrad [Razgrad, Bulgaristan] gmenlerinden 52 hanede 248 kiinin iskanyla kurulan yeni kye, Aydn Valii'nin talebi ve ileri Bakanl'nn 14 Nisan 1894 tarihli yazs zerine Seyflhamid adnn verilmesi, bu kye ait imam ve muhtar mhrlerinin hazrlanmas ile Sicill-i Nfus daresi, Genelkurmay Bakanl, Maliye Bakanl ve Defter-i Hakani Bakanl'na bilgi verilmesi kararlatrlmt. Ancak bu kye Hamidiye isminin verilmesi Padiahmz tarafndan daha uygun grlmtr. Bu konuda alnan kararlarn ve kan Padiah emrinin uygulanmas konusunda gereini yapnz.

74

Hadim Ky Denizli

[Transkripsiyon] Dhiliye ve Mliye ve Defterhne Nezret-i Cellelerine, F 21 Zilkade [13]11 ve f 14 Mays [1]310 [26 Mays 1894] Denizli sancana tbi Baklan nhiyesinin Hadim karyesi civrnda Kanlsivad nm mahalde elli iki hnede iki yz krk sekiz nfs Hezargrad muhcirlerinin isknyla tekl klnan karyenin Aydn Vilyetinin irna atfen Dhiliye Nezret-i Cellesinden mebs tezkeresi vrid olan 8 evval [1]311 [14 Nisan 1894] trhli tezkere-i devletleri mcebince Seyflhamid nm- lsiyle bit-tesmiye iktiz eden imm ve muhtr mhrlerinin hakk ve it etdirilmesinin vilyete tebliyle Sicill-i Nfs dre-i Ummiyesine beyn- hl olunmasnn nezret-i cellelerine havlesi ve makm vl-y Serasker ile Mliye ve Defter-i Hakan nezret-i cellelerine de malmt its tezekkr klndn mutazammn r-y Devlet Dhiliye Diresinden kaleme alnan mazbata ledel-arz mezkr karyenin Hamidiye nm- lsiyle tesmiyesi mnsib olacandan ona gre mumele-i zmenin fs hussuna irde-i seniyye-i cenb- hilfet-penh eref-mteallik buyurulmu ve icr-y cb Dhiliye Nezret-i75

Hadim Ky Denizli

Cellesine inb ve Mliye ve Defter-i Hakan nezaret-i cellesine malmt it klnm olmala nezret-i cellerince dahi f-y muktezsna himmet. BOA, DH.MKT, 224 / 29 1 Hadim ky yaknnda kurulan ky hakknda ileri Bakanl yazs. 29 Mays 1894

76

Hadim Ky Denizli

77

Hadim Ky Denizli

[Transkripsiyon] Aydn Vilyet-i Cellesi'yle Taraf- Vl-y Hazret-i Serasker'ye ve Dvn- Hmyn Beylikilii Cnib-i Vls'na ve Sicill-i Nfs dre-i Ummiyesi'ne, 17 Mays sene [1]310 [29 Mays 1894] Denizli Sanca'na tbi Baklan Nhiyesi'nin Hadim karyesi civrnda Kanlsivad nm mahalde elli iki hnede iki yz krk sekiz nfs Hezargrad muhcirlerinin isknyla tekl klnan karyenin Hamidiye nm- lsiyle tesmiyesi eref-sdr olan irde-i seniyye-i cenb- padah iktiz-y lsinden bulunduu 14 Mays sene [1]310 trhli tezkere-i smiyede izbr klnarak cb edenlere tebl-i keyfiyet icr olunmu olmala ol bbda. BOA, DH.MKT, 2163 / 32 Denizli sancanda ihtiya sahibi bulunan iftilere ve zellikle Hadim ky halkna yaplacak gda ve tohumluk yardm hakknda, ileri Bakanl'ndan Sadaret'e (Babakanlk) gnderilen yaz. 26 Ocak 1899

78

Hadim Ky Denizli

[Sadeletirme] [ileri Bakanl'ndan], Sadaret'e (Babakanlk), 26 Ocak 1899 Denizli sancandaki iftilerin tohumluk ve yemeklik olarak. 14.200 kile [yaklak 500 ton] buday, 18.500 kile [yaklak 700 ton] arpa, 3.500 kile [yaklak 130 ton] msr ve 380 kile [yaklak 15 ton] buraa ihtiyalar olduu ve Hadim kyndeki ihtiya sahiplerine acilen yemeklik gnderilemeyecek olursa lmler dahi olabilecei, blgeden ulaan bilgilerden anlalmaktadr. Aydn Valilii'nden gelen 23 Ocak 1899 tarihli telgrafta, bedeli daha sonra tahsil edilmek zere ihtiya sahiplerine yardm datlmas iin izin istenmektedir. Sz konusu telgraf ekte bilgilerinize sunulmutur. Durum arz olunur. [Transkripsiyon] Huzr- l-i hazret-i sadret-penhye, F 14 Ramazan sene [1]316 ve f 14 Kanunsani sene [1]314 [26 Ocak 1899]79

Hadim Ky Denizli

Denizli sanca zurrnn tohumluk ve yemeklik olarak on drt bin iki yz kiyel hnta ve on sekiz bin be yz kiyel ar ve bin be yz kiyel msr ve yz seksen kiyel buraa ihtiyc- hakkleri olduu Hadim karyesi muhtcnine vaktiyle yemeklik yetidirilemeyecek olursa nfsca teleft vuku dahi melhz bulunduu irt- mahalliye ve tahkkt- vkadan anlaldndan bahisle sebt-i defter edilen muhtcne anbar fazlalarndan keflet-i mteselsile ile ve sene-i tiye mahslnden aynen alnmak artyla tavzan o kadar zahrenin tevzine telgrafla mezniyet itsna dir Aydn Vilyet-i cellesinden gelen 11 Kanunsani sene [1]314 [23 Ocak 1899] trhli telgrafnmenin sreti leffen takdm klnd, dermiyn olunan lzm ve ihtiyca nazaran iktizsnn emr inbs ment- rey-i l-i sadret-penhden ol bbda. Kaynak: Babakanlk Osmanl Arivi Hazrlayanlar: Muzaffer ETN, Orhan ZDL ve Abdurrahman YARAR

80

Hadim Ky Denizli

KYMZN SM Ouz Trklerinin Baklan ovasna gelmesi ile birlikte Ouz Boylarnn skn edilme srecinde Anadoluya gelen 24 ouz boyunun 22 sinin geldii anlamaktadr. Bu boylara mensup alt kollar, airetler, oymaklar, cemaatler vesaire Yerletikleri yeri Trklerin ad verme geleneine uydun olarak kendi adlar ile adlandrmlardr. Bu adlar bir bakma tapu senedi hkmndedir ki, boylarn, airetler, oymaklarn vesaire Adlarn tayan yerlemeler ve civarlarnda ki topraklarn, hem birer Trk yerleimi olduunu, hem de ilgili toplulua ait olduunu gstermektedir. Denizli yresi de bu iskn srecinde youn bir ouz nfusunun akmna uramtr. Kaynaklara gre iki yz bin adrn geldii sylenmektedir ki, bu Denizlinin ili snrlar ierisinde bulunan kolaylkla grlebilir: Yrede 17 ouz boyuna ait 27 ve bu boylarn alt kollarna ait 316 yer ad tespit edilmitir. te Hadim ad da o dnemden kalma bir yer addr. Kaynaklarda Hadimli boylar olarak ad geen Trk topluluunun bir blmnn Baklan Ovasna yerlemesinin sonucu imdiki Hadim Ky olumutur Kaynak: Denizli Pamukkale niversitesi Denizli81

Hadim Ky Denizli

Ouz Trkleri Acpayamda ki Ouz kyne tam olarak kendi adlarn vermilerdir. Ouz kelimesinin manas az demektir. Ouz Han doduktan sonra Annesinden sadece bir kere st emmi ve baka da emmemi. lk emilen ste de az denildiinden dolay Ouz Hann boyuna da Az (Ouz) Boyu denilmitir. Ouz Trklerine gre ouz kelimesi yoruma ak bir kelimedir onlar bu kelimeyi ilk manasnda yorumlamaktadr ilk insan, ilk hasat, ilk mucit gibi kendilerini dnyada bir ilk, birinci manalarnda yorumlamlardr. Dier bir yoruma gre ise Ouz kelimesi Ok-uz hecelerinin birleiminden ortaya kt sylenir. Yani oku iyi kullanan ok kullanmakta uz, usta yorumlar yklenmektedir. HADM Kelimesinin anlam: Hadim kelimesinin asl manas yardm eden, madurun yannda olan, esirgeyen, doru yolu gsteren, nde giden, rehber ve yarayan manalarnda geldiinden dolay Osmanl Sultanlarna da Hadim-Sultan denilmitir. Bir baka manas, mzrak ucu demektir. Hukukta: Kamu ve lke yararna alan ve kamu yararna altna kanaat getirilen, derneklerin kanunlar82

Hadim Ky Denizli

ile belirtilen artlar yerine getirmesi halinde bu dernekler hakknda emniyet genel mdrl dernekleri inceleme yapar, valilere sunar valiler durumu iileri bakanlna bildirir. ileri bakanl da bakanlar kuruluna sunard ve bylesi derneklere Hadim-dernek unvan verilirdi. Bylesi hadim dernekler baz vergilerden ve harlardan muaf tutulurdu. Dini: Hadim ismini tam bir baka bymz Hz. Hadimi idi, Hanefi Mezhebindendi ve on iki imamdan olan Cafer-i Sadkn neslindendi dolays ile H.z Peygamberin de neslindendi ve bu konuyu Hz. Hadimi nin bir beyiti ile kapatmak istiyorum. Kmil odur ki koya her yerde bir eser, Eseri olmayann yerinde yeller eser. Bana kalrsa Kymzn adyla gurur duymamz gerekir. Hangi kyn ad hem yceltici hem de alak gnll olabilir. Hem nder, rehber lim bilmi, bilge hem de yarayan, yardm eden hizmetkr manasna gelebiliyor.83

Hadim Ky Denizli

Byk bir yanlgnn kurban olarak Kymzn ad zamanla Hadm olarak anlmaya balam. Bu durumun vahametine kaplan zamann ky idaresi, kymzn adn Ataky olarak deitirmitir yl 2007. Kyn adnn deitirilmesinin yanllk olduuna kanaat getiren ky halk daha sonraki idareye bavurarak bu kez asl ad olan Hadim adn almasn salamtr.

Kronoloji1196 Hadim Ky: Anadolu Seluklu devletine baldr. ivril yaknlarndaki Dzbel mevkiindeki (imdiki bildiimiz Harlboaz ile Homa aras) Miryekefelon zaferiyle tamamen Trklerin hkimiyetine geen Hadim ve evresi Anadolu Seluklularnn topraklar ierisindeydi. 1243 Hadim Ky: Germiyan oullar Uaka baldr. Anadolu Seluklularnn Moollara yenilmesiyle u beylikleri bamsz hareket etmeye baladlar. Ktahya merkezli bir u beylii olan Germiyanoullarda bamszln ilan edince Hadim ky 1390 ylnda Osmanl hkimiyetine girinceye kadar Germiyanoullar Beyliine bal kaldlar. 1425 Hadim ky: Tamamen Osmanlya balanmtr 28 Temmuz 1402 tarihindeki Ankara84

Hadim Ky Denizli

savanda Yldrm Bayezidin Timura yenilmesiyle yeniden Timur tarafndan hortlatlan Germiyanoullar Beyliine balansa da 1425 ylnda kesin olarak Osmanl Devleti hkimiyetine girmitir. 1425 Hadim ky: dari taksimatta Ktahya merkezli kurulan Anadolu Vilayetine bugnk Ktahya, Uak, Denizli, Manisa, Afyonkarahisar, dorudan balydlar. Daha sonra Anadolu Vilayeti kaldrlarak Ktahya sanca Bursa Merkezli Hdavendigar Vilayetine balanmtr. 1581 Baklan Kazas: Afyondan ayrlp Denizliye balanmak ister ancak reddedilir 1845 Hadim Ky: Babakanlk Osmanl arvi stanbul kaytlarndaki Temettuat defterinde ky ahalisinin 63 hanede 1 sbyan mektebi muallimi (lkretim okulu retmeni), Ulemadan Hoca, 58 ifti ve 2 obandan ibaret olduu her hanede 6 kii yaad dnlrse ky nfusunun yaklak 400 civarndadr. 1884 al ve Baklan: Afyondan Ayrld Denizliye baland ancak 1867 den beri kaza sfat tayan Baklan Nahiyeye dnt. Hadim Ky ala Baland: Tahminen aln Afyondan ayrlmasyla; (1884) ylnda

85

Hadim Ky Denizli

1894 Hadim Ky: yaknlarna kanlsfat mevkiine yerleen. Hazergrat (kldan) gelen muhacirlere kendi kylerini kurma yetkisi verilmitir. Kyn ad ilk etapta Seyflhamit olmu ve daha sonra Hamidiye olarak deitirilmitir. Bu muhacirlerden Devecilere ve bizim kye yerleenler olduu sylenmektedir. Bunlar 52 hane ve 248 kiiden ibarettiler. 1924 al Nfus idari binas yand: tm evraklar kayboldu. 1931 Okul Yapld: 1931 ylnda kymzde camide ve ky odasnda ders gren ocuklar okullarna kavutu. 1958 Okul Yand: nedeni aklanamayan bir kaza sonucu iki okul binasndan birisi yand. 1959 Yeni okul yapld: Yanan okulun yerine yenisi yapld. 1959 At kousu yapld: Cami Yararna. 1959-1961 Kymze yeni cami yapld: 1959 Ky pancar dairesi yapld: 1960 At kousu yapld: Cami yararna. 1964-1965 Kymze Minare yapld: 1966-1967 Okul Dernei Kuruldu: kymzdeki okullarn yapmnda ve tamiratlarnda byk hizmeti olan86

Hadim Ky Denizli

okul dernei kuruldu. Ad deimesine ramen hala her yl arpa veya buday ekerek okul btesine yardmc olmaktadr. 1972 Yol asfalt yapld: Kymzn inden geen denizli uak yolu asfaltland. 1974-1975 yeni okul yapld: Okul binalar kk geldiinden dolay ek bir bina daha yapld. 1979-1980 Salk oca yapld: daha nceleri de kymzde ebe vard tahminen 1970 yllarndan bu yana. lk ebe Osman Balabann evinde ve daha sonra okul lojmannda faaliyet srdrdler. 1985 Kymze telefon geldi: kymze sadece bir hat verildi ve bu hattan kyl gidip ihtiyacn grmeye alyordu. 1986-1988 Muhtarlk binas yapld: Kymzde eski Pazar yerinde bir ayan odas ky kahvehanesi ve bir misafir odas olmak zere yeni muhtarlk binas yapld. 1987 Yeni Okul Yapld: Ortaokul niyeti ile kymzde eski okul binasnn olduu yerden ayrlarak eski top sahasnn olduu yere yeni okul yapld. imdiki ocuklarn ilkretimini srdrdkleri yer.

87

Hadim Ky Denizli

1989-1990 Kymz su ebekesine kavutu: O gne kadar Su ihtiyacn kuyulardan tedarik eden kyl su ebekesine kavutu. 1990 Baklan Yeniden le oldu: Hadim ky Baklana Baland. 1994 Diki nak Kursu: Diki nak kursunu bitirenler yaptklar ile bir sergi atlar. 1995 Sulama Birlii Kuruldu: Daha su gelmeden kanallar denirken sulama birlii kuruldu. Aslnda bu birlik kurulmasayd, kylnn deneme amac ile iki yl parasz su kullanma hakk vard. 1995 At yar yapld: Kymz Camisi Yararna at yar yapld. 1996 yeni muhtarlk binas yapld: imdiki Muhtarlk binas. 1996 Kabirlie su alnd: 1996 Tarmsal kalknma kooperatifi kuruldu: 1997 Sulama birlii faaliyete geti: 1997 ylnda Hadim ky sulama kanallarndan su akmaya balamt, sulamaya dekar ba para deniyordu. Daha sonralar maalesef saat ve in snrlamas getirildi. 1998 Kymzde Baklan birlik arabalar faaliyete geti: 1998 Kabirliin etraf evrildi:88

Hadim Ky Denizli

2002 kinci derin kuyu ald: 2004 Hadm Ky Ataky Oldu: 2006 Gnaydnlar Bacla balad: Kymzden ok miktarda tarla alan bir irket Kymz de muhacir krlar mevkiinde baclk yapmaya balad. 2007 Kymze cenaze ykama arac geldi: 2007 Kymzn yollar kilit ta deniyor: 2007 ylnda balayan bu hizmet kymzde hala devam etmektedir. 2008 ylnda internet geldi: 2009 Kymze kamera sistemi kuruldu: 2009 Muhtarlk Bilgisayara kavutu: evre kylere nclk eden kymz ilk defa bilgisayar alarak evre kylerde rnek tekil etti. 2009 Dadaki Tarlalar satlmaya balad: Kymz da mevkiindeki btn tarlalar yabanc bir irket satn almaya balad u an 2000 dekara yakn tarla satn alm durumda olduklar syleniyor. 2010 Basketbol sahas yapld: Sulama birlii kendi binasna tand 2010: Sulama birlii kymz okulunun yanna kendi yapt idari binaya tand. 2011 Kymze yangn sndrme arac geldi:

89

Hadim Ky Denizli

2011 Ataky Hadim Ky Oldu: 8-4-2011 Hadim Ky isminin, Ky kuran ouz Trklerinden hadimli boylarna ait olduu iin, bu kez Hadm deil Hadim olarak gerek ismine kavutu. 2011 Denizli uak yolu geniliyor: zaten zpr yokuunu am, al atalna kadar geniletilmi olan yolun geniletilmesi almalarna devam ediliyor. almalar konak kynn iki kilometre yaknna kadar gelmi olup kymze doru devam etmektedir.

Cumhuriyet tarihinde hadim ky Osmanlnn k zamannda yani Trkiye Cumhuriyeti daha kurulmadan herkesin bildii gibi memleketimizin ou yerleri igalci gler tarafndan igal edilir. Bu sebepledir ki yunan ordusu da menderes kylarna kadar gelmilerdir. Uzun zamandan beri harpte olan Osmanlnn kylerinde neredeyse yetikin erkek kalmamtr nk herkes savatadr ve bazlar da ehit olmutur. te tam bu esnada yunanllar byk menderesin kenarna kadar gelir hi kimse ne yapacan, nasl hareket edeceini bilmez. Ortalkta ne Kad ne Kaymakam ne de Sancak beyi vardr. Onlarda ne olup bittiinden bihaberdirler. Tam bu esnada Dinarl Buhurcu90

Hadim Ky Denizli

Mustafa Efe ve takl smail Efe Hadim Kyne gelirler. Kyde at olan on be, on alt yalarnda ki delikanllar toplarlar bk yolu zerinde ellerine 3-4 cm apnda ve takriben bir metre uzunluunda mee denekleri vererek genlere at binme talimi yaptrrlar. Akllarnca yunan ordusuyla karlarlarsa bu ellerindeki silahlar ile yunanllar ile savaacaktrlar. Bir gece bu efelerin nezaretinde byk menderese gidip oradaki tahta kpry ykarlar ve bu gn byklerimiz hala derler ya hani yunan menderesten bu yana geememi diye ite yunann bu tarafa gememesinin sebebi kymzde az miktarda olan 10-15 gencin cesareti sayesindedir. O zamanlar bu yukardaki szn ettiim iki efe kendilerine ihtiya duyulduunu tahmin ettikleri yerlerde gezerlerdi. Bizim kye geldiklerinde Cemal daynn babas smail aann odasna gelirlerdi o oda gln bat yakasnda idi. Kyl ile muhabbet ederler ve kylde onlarn yiyeceklerini karlard.

91

Hadim Ky Denizli

Hadim kynde ilgin olaylar

92

Hadim Ky Denizli

stiklal savanda hadim kyl bir asker Babam mparatorluk dneminde 8 yl askerlik yapm. mparatorluun dalmas sonucu terhis edilmi. Sekiz ay sonra bu kez de Ankara hkmeti askere arm. Bu defaki grev yeri Afyon cephesi, imdi senin kaleminden anlatmaya alacam: Trk askerleri ile Yunan askerlerinin aras 80-100 adm kadar. Trk cephesinde bir canl grndnde Yunan askerleri ate ediyor. Yunan cephesinde bir canl grld zaman da Trk askerleri ate ediyor. Ara bir dere var. ki taraf da o dereden geri ekilmiyor. O nedenle sk sk msademe (ksa atma, ksa arpma) yaanyor. Bir gn ikindiye doru gene bir msademe oluyor. Karanlk basncaya kadar sryor msademe. Yatsya doru blk geri ekiliyor. Blk komutan yoklama yapyor. Yusuf olu mer ad sylendiinde bir anlk bir duraklama oluyor. (Sonradan anlatmlar babama) avu anszn baryor: -Komutanm o nbette idi. Msademe nedeniyle nbeti deitiremedik. Komutan ldrm gibi baryor avua: -Hemen mangan al, nbet yerine git, nbeti deitir. Nbet, mevzi olarak kazlm ukurlarda tutuluyor.40-50 adm gerilerden mevzilere kadar da hendekler kazlm. avu nbet yerine vardnda bakyor ki mer ukurda donmu, kle gibi devrilmi bir yana. avu,93

Hadim Ky Denizli

dokunuyor, sarsyor, ses yok. aret parma ile burnunun ucuna dokunuyor. Burnunun ucunda slaklk ve scaklk var. Asker mer'i kle gibi kucaklayp ble gtryorlar. Yerine baka nbeti kalyor. Blkte doktor falan yok. Mutfaa gtryorlar meri. Bir kazana su dolduruyorlar. ine 8-10 kilo un katyorlar. Kazandaki bulamac styorlar. Bedeni yakmayacak sya gelince merci kazann iine koyuyorlar. Kazann bana iki nbeti dikiyorlar. merin ba bulamacn dnda kalmal. Devrilirse soluk alamayaca iin lecektir elbet. Sabahleyin mer gzn ayor. Ama konuamyor ve elini ayan kmldatamyor. meri gtrp revire yatryorlar. Ot gibi uzanyor mer. Azna ubukla st, ekerli su koyarak besliyorlar 5-6 gn. 6 hafta sonra mer kendine geliyor ama ayaa kalkp yryemiyor. ki yanna iki asker, koltuuna girerek yrtme abalar yapyorlar.8 haftada mer ancak yryebiliyor ama zayf dm. Doktor rapor veriyor ve mer seferi grevden alnp shhiye birliinde grevlendiriliyor. Ayrca okuma yazma bildii iin doktorlar tercih ediyor. Hayrettin Arkada, Gide gide yazma arkada olduk. Babamm Afyondaki olay ile ilgili bir hususu dn yazmamm. Dilersen onu da eklersin: Babam kazandaki bulamatan karlp yataa yatrld zaman hibir organ almyor. Btn organlar kopuk gibi sanki. yiletiinde yrme eksersizleri yaplrken94

Hadim Ky Denizli

ayaklarnn ie dnk olarak kaynat anlalr. Yatarken hi kimsenin aklna ayaklar normal duruma getirmek gelmez. Babam salna kavutuunda, ie ie basarak yryor. Kotuunda tkezleyip dyor. Ben de biliyorum: Babam hzl ilerlemek istediinde sa ayan sol baldrnn zerine ekerek pat diye sa ayan atar, sol ayan da sol baldrnn zerine kaldrarak adm atard. Muharip snftan shhiye birliine alnmasnda asl neden budur. Doktorlar da bu ynde rapor hazrlamlar ve babam shhiye birliinde greve balam. merin shhiye birliinde kalmasn, 30 Austos gn erken saatlerde, Shhi birliine bir emir gelir Bakomutanlktan: Shhiye erleri salk antalarn tam olarak dolduracak. Dman hatlarna (tel rglere) 60-70 adm yaklancaya kadar ilerleyecekler. Hi ses kmayacak. Asker-subay, postallarnn altna kee ya da bez saracak. Kee bez bulamayanla yaln ayak ilerleyecekler.(dalk, talk bir alan) Shhiye bl saf olarak 40-50 admlk aralklarla tel rglere 50-60 adm yaklancaya kadar yryerek srnerek varrlar ve yere uzanrlar. Bir baka deyimle toz olurlar. Shhiye bl askerlere yerletikten bir sre sonra iddetli bir top atei balar. Sanki gk yarlm da gne yere dyor gibi. Top atei, gn aydnlanncaya kadar srer. Gnn aydnlanmasyla birlikte arkalarda siperlenmi ynlar halinde piyadeler karlar ortaya. Piyadeler tel rgye yaklanca kimileri tel rgy sngleri ile saa sola95

Hadim Ky Denizli

savurmaya, kimileri de tel rgler zerinde atlamaya balarlar. Subaylar tela iinde barrlar: Aman tel rglere dokunmayn, ecza (mayn)vardr. Ama askerler subaylar dinlemez ve ldrm gibi tel rgleri amaya balarlar. O arada bir asker de (u yol am olmal, tel rgnn altnda insan geecek bir aklk var) tel rgnn altndaki bir aklktan srnerek gemek iin yere yatp tel rgnn altna girer. Ama bu kargaa iinde kimi askerler de tel rg zerinden atlayarak geerken tel rg zerine basanlar-denler olur ve alttaki asker skr kalr tel rg altnda. mer ile bir shhiye eri, bacaklarndan tutarak geri ekerler tel altnda skm olan askeri. Askerin yz gz, ba boynu kan iinde. Babam: -Gel hemerim pansuman yapalm, der. Asker: -Brak hemerim yaaa... Onlar oraya giderken ben burada m kalrm der ve ba, yz kanlar iinde dmana doru savrularak koan dier askerlerin arasnda kaybolur gider. BEN ki sava arasnda bydm iin okumaya ok merakl idim.100 ciltten fazla okumuumdur. O nedenle imdi bu notu yazarken gzlerim yaard yeniden. Kurtulu sava o imanla kazanld ve T.C. kuruldu. Bu notu yazp Trk Tabipler Birlii bakanna gndermeyi dndm ama yapamadm bu gne kadar. Kitap ktnda iaretleyerek bir kitap gnderebilirsin. Bana gre yazacan kitapta 3 nemli e var: -1.stiklal savanda, sefer emri alan sefere balayan ilk96

Hadim Ky Denizli

birlik bir shhiye bldr. Bu bilgiye hi bir kitapta rastlamadm. Senin kitapta ilk olarak yaynlanacak ve ok kk de olsa tarihe bir k tutacaktr. 2.Kimi Cumhuriyet dman enteller. stiklal savanda camilerin ahr yapldn iddia ederler. Bu konuda birok yaz okudum. Yalan yazyorlar. Hadim ky camiinde ise askerler ile kyl birlikte namaz klyorlar. Bu da tarihe bir not dmedir. 3. Cumhuriyeti vmek isteyen kimi yalakalar, Osmanly yere batrrlar, Osmanly vmek isteyen kimi yalakar da Cumhuriyeti yere batrrlar. Daha nce de bu konuda bir not gnderdim bu konuda sana sanyorum. Osmanl, devrini tamamlam, TC. De Osmanl topranda canlanmtr. Hadim ky bu konuyu ok gzel rneklemektedir. Bilge Yusuf Hoca'nn torunlar da Cumhuriyetin ilk okur-yazarlar olmutur. Sevgili Hayrettin Olumuz, Aada yaadm iki olay bana Cafer Bakaya anlatt: Cafer Bakaya 90 yanda.35 yandayken zmir'e gm ve ii olarak almaya balam. Dr. Remzi Bakaya'nn babas. Benim amcakz rahmetli Havva Hannn da kocas olur. Bu olaylar. Babasndan ya da annesinden duymu olmal ki Cafer Daynn kz Elif Hanm da anlatt bana. Be alt yl nce, bir bayram kutlamasna gittiimizde anlatmt: Yusuf Hoca, o dnemde evrede bilinen-tannan bir kii. Demirci ky-al ilesinde kaymamak,97

Hadim Ky Denizli

mddeiumum=savc, hkim, mft; Kuran zerine tefsir konusunda Yusuf Hoca'dan bilgi alrlarm. Yusuf Hoca bir leden sonra Hadim Kyne gitmek zere al'dan yryerek yola km. imdiki Daylar Kynn olduu yerde o zamanlar bir iftlik varm. O zamanki kurallara gre bu iftlik Padiah efendimizindir yllardan beri. iftliin banda bir khya vardr. Khya araziyi 200'er dnm tarlalara blm. Her tarlay bir dayba ekip bitiriyor. Kalkan rnn yarsn dayba alp alanlara datyor. Kendi hakkn da alyor elbet. Kalan yarsn da khyaya teslim ediyor. Khya kalkan rn yukardan gelen emre gre ya satp parasn maliyeye yatryor ya da rn devletin emrettii yerlere gnderiyor. zellikle ordu adreslerine, Yusuf Hoca iftlie vardnda akam olmu ve Hoca khya efendiye konuk olmu. al da ki devlet grevlileri Hocay tand gibi khya efendi de tanyor. Khya Efendi Yusuf Hoca'y arlyor ve konuma arasnda diyor ki: -Yusuf Hoca, gel buradan sana 100 dnm tarla vereyim. Buraya yerle. Komu oluruz. Yusuf Hoca soruyor: -Senin burada arazin var m? Khya: -yok Yusuf Hoca: -Ben padiah Efendimizin arazisine el koyamam. ----mparatorluun dalmas zerine iftlik sahipsiz kalyor. Day balar, yllardan beri ilediklere topraklara98

Hadim Ky Denizli

sahip kyorlar. Orada Daylar ky byle kuruluyor. ---------kinci olay: Yusuf Hoca, bir gn Camiden kp evine doru yrrken delikanl nne kar: Bir delikanl: -Selamnaleykm hocam. Hoca: -Ve aleykmselm Delikanl: -Hocam biliyorsunuz Cumhuriyet kuruldu. Her ey deiiyor. Sende bu entariyi karp pantolon ceket giysen! Hoca: Siz Cumhuriyetten ne anlarsnz. Cumhuriyet, CUMHURDAN gelir. CUMHUR, serbestlik demektir. steyen istedii gibi giyer, yer ier, konuur. Delikanl: -Ama Gazi Paa! Hoca delikanlnn szn keser: -Sen Gazi Paa'nn adn azna alma. Ben Gazi Paa'nn giyimine karyor muyum? Ceridede (gazete) gryorum. Bazen paa elbisesi giyiyor. Bazen de sivil elbise giyip kyor halkn arasna. Ben Gazi Paa'nn giydiklerine karyor muyum? Yusuf Hoca 1925 ylnda lm. Halil Gndz'n doumundan 5-6 ay kadar nce. ldnde 75 yandaym. Bu duruma gre 185o doumlu olmal.99

Hadim Ky Denizli

(Merak Edersen bu konuda Halil Gndzden tamamlayc bilgi alabilirsin.) Yukardaki Yaz Yusuf gndze aittir Avrupal kymze geldi 1947 Hadim Kynde Avrupal Bir ift (kar koca) Olay,1947 yl Austos ay ortalarnda yaanr: Eski ilkokul yapsnn bat yannda bir retmen evi vard. Bu evin kysndan bir yol geer.7-8 ocuk bu yol zerinde oynamaktadrlar. Bir ara ose yolu tarafndan gelen iki kii grrler. Ama bu insanlar, daha nce grdkleri insanlara hi benzemezler. Kadnn dizlerinden aas ve kollar plaktr. Banda da ne bir fes ne de rt var. Prasa pr gibi sallanp duruyor salar. Erkek de ksack bir don giymi. Kollar da dirseklerine kadar plak, kisinin de ayaklar plak. Ayaklarnn altnda terlik alt gibi bir eyler var. ocuklar nce yadrgarlar. ooo... Gibi sesler karrlar.(Sr halinde uan kularn aniden yn deitirdii gibi) aniden HOGELDNZ lklar ile gelenlere yaklarlar. Acemice kimileri ellerini skar kimileri de ellerini per bu garip insanlarn. ocuklar, merak iinde el, parmak yz mimikleriyle sorular yneltirler gelenlere Tarzanca. Adam, sa eliyle ky yann gsterir. ocuklar anlamlardr maksad. Bu iki kiiyi alarak sa avu'un kahvesine gtrrler. nk orada kalabalk vardr. ki kii, kahve kapsnda grnnce ieridekiler hayret ve aknlkla ayaa kalkarlar. El, gz, yz iaretleriyle BUYURUN100

Hadim Ky Denizli

BUYURUN ieri alp kahvenin bakesine oturturlar. Tarzanca anlama balar. Adam, motor sesi kararak aniden durur. Bu arada, otomobil-stop sesleri kar adamn azndan. Konuyu anlar kyller: Arabalar arzalanm. Kimsiniz, nerelisiniz gibi Tarzanca sorular zerine adam pasaportunu karr. Pasaportta Hollanda yazs grlnce Hollandal olduklar anlalr. Delikanllardan birisi hemen Demirci Mehmet Usta'ya koar. Mehmet Ustann dkkn, kahveye yakndr. Arada Smenolu'nun evi var.(Mehmet pekmezci'nin babas) Mehmet usta kahveye gelir. Konuklar gsterirler. Mehmet usta konuklara yaklaarak ho geldiniz der ve tokalalr. Mehmet usta, konuklardan yant alamaynca kyllere bakar. Kyller. ''Konuamyorlar'' der Mehmet Ustaya, durumu anlatrlar. Hep birlikte kahveden karlar. nce Mehmet Usta'nn dkknna giderler. Mehmet usta, pense, kerpeten, tornavida, eki gibi kimi aletler alp torbasna koyar. Hep birlikte ose yoluna klr. Araba, Meler tepesindedir. Topluca yrrler arabaya kadar. Mehmet Usta arabann kaportasnn aar. Motor blmnde kimi yerleri temizler. Kimi paralar sker temizler takar. Adama, direksiyona gemesini ve anahtar evirmesini syler Tarzanca.(Eliyle anahtar evirme iareti yapar) Adam yerine geip anahtar evirince motor almaya balar. Kadn, sevin lklar iinde yerinde zplamaya balar. Adam arabay rlanteye alp el frenini ekerek arabadan iner. Cebinden bir tomar para karr.(O yllarda yabanc para tamak ve yabanc101

Hadim Ky Denizli

para ile alveri yapmak yasakt) Mehmet Usta'ya uzatr.''AL AL anlamnda elini uzatr, uzatr. Mehmet Usta bir 5o liralk alr, tomardan.(O yllarda bir retmenin aylk maa 100 lira idi) Adam steler ama Mehmet Usta almaz. Baz kyller: -Al yahu, alsana, derler. Mehmet Usta: -Benim hakkm o kadar, der. Kimi kyller: -Alsana yavv, al diyor ite adam... Mehmet Usta: -Emeimin karln aldm. Kimi kyller: -Al yavvv, al ite. Camiye ba yaparsn. Mehmet Usta: -Helal olmayan para ile camiye ba yaplmaz. Kimi kyller: -Doru yaaa. Brakn garibann parasn almayn. Araba altktan sonra bay ile bayan, yzlerindeki mimiklerle Mehmet Usta'ya yzlerce teekkr ederler ve Mehmet Ustann elini skarlar. Sonra da orada bulunan tm kyllerle tokalaarak arabalarna kurulurlar. Kyllerin GLE GLE amatalar arasnda, Uak iline gitmek zere ivril'e doru yola derler. Yukardaki yaz: Yusuf Gndze aittir

102

Hadim Ky Denizli

Efsane Olanlardan: Ali Ramazan Arapolu Bu gn kahvede otururken, iki tane gen adam geldi. Babalar ve dedeleri uzun mddet zamannda bizim kyde kalmlar. Dedelerimizin babalarmzn ky imi buras, yle bir grmek istedik dediler. Masamza davet ettik, tantk oraya topu Ahmet day da geldi. Hatta gelen arkadan babasnn okul arkada imi ve anlatlarnda babanz ok iyi tanyorum, imdiki Memilerin Mustafann evinin olduu yerde kara rt bir ev varm orada oturuyorlarm. Adamn ad Eyp kara imi Eyp Karann drt olu varm. Bunlar: Tayip, Muhittin, Ali Osman ve Halil brahim imi. Buraya gelende Halil brahimin olu Ali Ramazan Arapolu idi. Arapolu diyorum nk buradan gittikten sonra Soy isimlerini deitirmiler Kara deil de, Arapolu Olmular. Hadim kynden gittikten sonra bugn Erciin kkl ve zengin ailelerinden olan Arabolu ailesinden Halil ibrahimin olu Yani buraya gelen Ali Ramazann aabeyi Zlfikar Arapolu, bugn Erciin belediye103

Hadim Ky Denizli

bakan olmu. Ali Ramazan ile hoa muhabbet ettikten sonra, kendisinin ne ile uratn sorduumda; Kayseride Org. San. Blgesinde on drdnc cadde de yedi numarada Vuslat isminde Bir mobilya imalathanesinin olduunu, ilerinin iyi olduunu Trkiye i pazar dna yedi lkeye ihracat yaptklarn anlatt. Bizim kyde le namazn kldktan sonra arkadalar yolcu ettik. Hadim Ky Nerede: Kymz Denizli-Baklan ovasnn tam merkezindedir. Bulunduu arazi adndan da belli olduu gibi dzlk bir arazidir. Gneyinde: Beparmak dalar yamacnda, enyayla ky, Daal Kasabas ve Baklan ilesi vardr. Gney-Batsnda: Konak Ky vardr. Batsnda: cikli ky Daylar ky vardr. Kuzey batsnda: Gelinren, Kuzeyinde: Kavaklar ve Beyelli ky Vardr. Dousunda: Kralan ve tak Kasabalar vardr. Kymz gney batsndan Denizliye 70 Km. dousundan da Uaa 90 Km. uzaklktadr. Kymzn tam ortasndan Denizli ivril Uak kara yolu geiyor. br taraftan kymzn kuzeyine doru kavaklar, Beyelli, al ve Sllere giden karayolu vardr.

104

Hadim Ky Denizli

105

Hadim Ky Denizli

Evlerimiz Kymzde evler eskiden kerpiten ve toprak daml yaplmtr. Toprakla rtye damba denir. Yamur geirmemesi iin her yl gz aylarnda dambaa geren atlr. Geren, su geirimsizliini (akmamasn) salayan tuzlu-kireli topraktr. Geren, Daylar kyndeki Azmak mevkiinde bulunan kymze ait gerenlikten ekilir (getirilir).Son yllarda toprak daml evler yaplmamaktadr. Son evler tula, beton, demir ve kiremit kullanlarak tek katl veya iki katl yaplmaktadr. ki katl evlere hanay deriz. katl yaplm bir ka ev vardr. Yerleim plan (imar plan) olmadndan sokaklar ve meydanlar dardr. Kn amurla, yazn scaklk, kuraklk ve tozla bouan bir kydr. Eski yllarda at arabas, kan olan avlularmzda imdi traktrler, rmorklar tarmsal sulama borular, eit eit tarm alet ve makineleri bulunuyor.106

Hadim Ky Denizli

At, eek, kz, koyun damlarnn yerini olduka dzenli hayvan ahrlar almaya balad. Hemen hemen her ev bir avlu iindedir veya ayn slalenin (obann) evleri ayn avlu iindedir. Avlularmza (bahelerimize) biz harm deriz. Harm, etraf duvarlarla evrilmi bahedir. Bu duvarlar kerpiten, tatan ve tuladan yapld gibi eskiden daha ok topraktan yaplr ve buna kol duvar denirdi. Kol duvarn sizlere ksaca anlatmak istiyorum. Kol duvar yapabilmek iin bir metre eninde ve iki metre boyunda iki para tahtadan kalp kullanlr. Kalp tahtalar karlkl olarak aralarnda krk-elli santim aralkl olma kayd ile eninin stne yere sabitlenir. D taraflarndan uzun kazklar aklarak dayamalarla iyice tutturulur. Buna hatl denir. Hatl yerletirildikten sonra topran stndeki kuru toprak bir kenara atlr ve hatln ii nemli toprak ile doldurulur, Doldurulurken ayn zamanda toprak potinli ayaklarla inenerek iyice sktrlr. Toprak ne kadar ok sktrlrsa harm duvar (kol duvar) o kadar salam olur. Avlunun (harmn, bahenin) etraf tamamen kol duvar ile evrilir. bununla bitmez. Sra pardlamaya gelmitir. Kol duvarnn st yamurdan korumak iin107

Hadim Ky Denizli

pardlanr. Duvarn stne her iki tarafa en az onar santim knt yapacak uzunlukta ve aa yukar be veya yedi santim kalnlnda kam veya buna benzer al-rp denir. Bunun zerine de arlk olsun diye toprak atlarak pardlama tamamlanm olur. . Son zamanlarda Ky iindeki merkezi yollarn hemen hemen tamamen kilitli parke ta dendi. Kymzde eskiden Ky Odasnda telefon olduu biliniyor. Bundan 30 yl kadar nce Hasan Tahsin Turgutun dkknndaki telefon kullanlyordu. Sonra Ali Koldemirin kahvehanesindeki. Daha sonra Kazm imekin dkknndaki telefon kullanld. Kazm imekin dkknnda PTT Acentelii ald Telefonla arayacak olanlar veya aranacak olanlar dkknn bitiiindeki kahvehanede beklerlerdi. Telefon ile aranan kii kahvehanede yok ise, Kazm imek aracl ile haber verilerek arlr veya verilen haber iletilirdi. Evine hat ektirenler ankesrl telefondan gene Kazm imek aracl ile balant salard. Kazm imekin bu konuda kylye byk hizmetleri olmutur. En sonunda 1985 ylnda Kymze eski Pazar yerine Analog telefon santrali kuruldu ve aracsz telefon grmeleri gerekletirildi. Kymzdeki telefon108

Hadim Ky Denizli

santrali cikli ve Konak (Meler) kylerindeki abonelere de hizmet vermektedir. Daha sonralar 1996 ylnda santral imdiki muhtarln olduu yere tand bu kez santral dijital ebekeye evrildi Bu telefon ebekesi gerekletirildikten sonra 2008 ylnda kymz (ilemizin yerleim yerleri) nternete kavutu.

Arazi durumu ve retimi: Kymzn arazi miktar takriben 50.000 dekardr ve tamam tarm alandr. Baklan ovas Sulama Projesi kapsamnda birinci ksmda (BL-1) 25.000 dekar arazi 1995 ylnda, ikinci ksmda (BL-2) 20.000 dekar arazi 2005 ylnda Ikl Glnden beslenen pompaj sulama sistemiyle sulu tarma almtr. nc ksmda (BL-3) ksmndaki arazi ise hala sulanmamtr. Tarm rnlerinden hububat (arpa, buday), ayiei, yonca, msr, haha, sanayi bitkisi olarak pancar gibi rnler yetitirilir. Az miktarda baclk, meyvecilik (elma, ayva, eftali, kiraz) yaplr. Menderes kenarnda selvi-kavak aalar, hala sulanmayan nc ksmda zel ormanclk (am aac) uygulamalar vardr.109

Hadim Ky Denizli

kinci sulama sahasnda (BL-2) sulama bedeli pahal geldii iin sulamaya rabet edilmemektedir. Kymzde modern hayvanclk balam olup 250 kadar bykba hayvan beslenmektedir. 400 kadar kkba hayvan bulunmaktadr. Siyasi Durum: (Kurumlar) Ky Muhtarl Cami lkretim Okulu Trk Telekom Santral Baklan sol sahil sulama birlii projesi merkezi Trkiye eker Fabrikalar T.A.. Pancar Ofisi Nfusu: Kymzn nfusu son sayma gre 623 tr 205 hanedir. Ancak 2010 ylnda kye giri levhamz deiti zerinde 585 yazyor. Kymz byk g veren bir kydr.1965 ylnda kymz ilkretim okulunda okuyan ocuklarn says 210 idi.2007 ylnda kymzde eitim gren kyn rencilerinin toplam says 170dir, buna gre eer kymzden g olmasayd u an da ki nfusu 5000 in zerinde nfusu olacakt. Kymzden genelde110

Hadim Ky Denizli

Denizli ve zmir bata olmak zere Trkiyenin tm byk ehirlerine ve yurt dna (Avrupa lkeleri) g olmutur. Eitim ve grev sebebiyle Kymzden uzakta yaayan orta ve yksek retim rencileri ile orta ve yksek seviyede yetimi birok memur kylmz

bulunmaktadr. Kymzn insanlar: iftilik ve Hayvanclkla geimini salarlar. Kyl birbirinden genelde bahsederken Slale lakaplar kullanlr falancalarn Ahmet veya filancalarn Mehmet111

Hadim Ky Denizli

gibi. Aslnda daha derinleri aratracak olursak aa yukar herkes birbiriyle akrabadr. Mesela ben kendimi aratrdmda, Bize Derviler derler; atallarla, Hac Mahmutlarla, nallar ile Ziyalar ile Sadik hocalarla ve Salilerle dedelerimizin amca uaklar olduunu kefettim. Bu da kyn aa yukar te birine tekabl ediyor. Belki Daha da geri gidilebilse dahas da gelecek. Demek oluyor ki aratrlsa neredeyse herkes birbiri ile akraba olur. Kymn insan samimi ve itendir. Birbirileri ile karlatklarnda hl hatr sorarlar, selamlarlar. Hal hatr sorup, birbirlerine her trl yardmc olurlar. Akamlar kahvelerde herkes ertesi gn ne yapacan anlatr. Herkes brnn ne yaptn bildiinden birbirlerinin o an lazm olmayan ekipmanlarn kullanr. Her nedense ne zaman bir genel seim veya muhtarlk seimi olsa birbirleri ile biraz kutuplarlar. Bu kutuplama oturduumuz masalar veya kahveleri ayrmaya kadar gider. Seim getikten en ge birka ay sonra her ey yine normale dner.112

Hadim Ky Denizli

Kim Nereden Geldi Kymzde; temettuat defterinde kaytl olanlar harici baka yerlerden gelip yerleenler olmutur. Bunlardan bazlar yledir. avdarlar: ivrilden gelmilerdir. Fevziler, cemaller ve kara Mehmetler: Yukarseyitten Gelmiler. Kadlar: aldan Gelmiler. Davutlar: Davut Yaylasndan, Abdiler, Alacanlar ve Deli Ahmetler Devecilerden Gelmiler. Kmrcler ise Baklandan gelip Kymze sonradan yerleenlerdendir.

Hizmetler Kymzdeki iki artezyen kuyusundan beslenen yer alt ime suyu ebekesi ile her eve ime suyu salanmtr. nternete Eriim var. Dijital telefon santral ve internet eriimi vardr. Kymz gvenlik kameralar ile donatlmtr Baklan ovas Sol Sahil Pompaj Sulama Birlii 1995 ylnda Kymzde kurulmu olup 2010 ylndan beri yeni binasnda hizmet vermektedir. . Trkiye eker Fabrikalar T.A.. Uak eker Fabrikasna bal Pancar Ofisi Pancar Ofisi 1959 ylndan beri Kymzde faaliyet gstermektedir. .113

Hadim Ky Denizli

Eskiden Hadimde kymzde Kahvehaneler, Terziler, Berberler ve Bakkallar byk nem arz ediyorlard. Kymzn insanlar ok fakir idiler. imdiki gibi bankalara gidip para temin edilemiyordu, herkes birbirine muhta idi. Aa yukar tm esnaflar bir hizmet alndnda yazdryordu. Pein deyenler neredeyse yok denecek kadar azd. Herkes harman kalktnda arpa buday satarak borlarn dyorlard. tak pazar bizim iin byk nem tayan bir pazard. Harman kalktktan sonra evin babas birka lek arpa veya buday ykler tak pazarnn yolunu tutard. Bilhassa kadnlar iin yllk byk alveri, bu mevsimde yaplrd. Baba tahminen evdeki kii saysna gre bir top basma alr eve getirirdi. Evde yapabilenler kendileri el inesi ile yapamayanlar veya gen kz olanlar ise diki makinesi olanlara ve bu iten anlayanlara diktirirlerdi. Kumalar ne kadar canl renkli ise kzlarmz tarafndan o kadar ok sevilirdi. Bu diki dikenlerden biriside benim yengemdi (Hatice Aslan) gzn ne zaman yengemin yanna gitsem orada kendisine elbise diktiren kzlar olurdu. Kzlar bakasnn elbiselerinden artan kk basma paralarn ok severlerdi. nk onlar incecik keserler ve salarna114

Hadim Ky Denizli

kurdele yaparlard. Erkeklerin hemen-hemen hepsi terzilere giderlerdi. Kymzde benim hatrladm Mehmet avdar terzilik yapyordu. Yinede herkes kendisine yeni elbise alamyordu, onun iin eski elbiselerine svarilik vurdururlard. Svarilik vurmak terziler iin ayr bir zellikti Pantolonlarn kaba etinin st neredeyse tamamen ve dizlerin zeri, ceketlerinde dirsekleri baka bir kumala kaplanrd bunlar genelde gri veya kahverengi olurdu. lkemizde yamalkl olmak normaldi bir pantolonda veya cekette onlarca yamalk olabilirdi, nemli olan delik olmamas ve temiz olmamzd. oraplarmz da ayn idi zaten gen kzlar hari kimseye orap satn alnmazd kendileri rerdi. O vefakr analarmzn hi bo vakti olmazd. Ekmek gnleri, amar gnleri, yemek yapmak, ev sprmek ve hayvanlara bakmak gibi bir sr yaplmas gereken iler vard. Hi yapacak bir eyleri olmad zaman yamalk yamarlar, ynden kirman ile iplik yaparlar veya aile fertleri iin kazak veya orap rerlerdi. Eskimi taban veya ucu delinmi oraplar i ve iplikle115

Hadim Ky Denizli

yeniden restore edilirlerdi. Erkekler bo kaldklarnda bilhassa klarda daa oduna gidilirdi. Ne zaman kt bir hava olursa, ok souk veya karl o gn oduna gidilirdi. Kurban bayramnda kesilen hayvanlarn derisinden ya post yaplrd ya da ark ite daa oduna gidildiinde bu arklarn grev gnleri idi, ayaklara nce yn oraplar giyilir arkasndan ayaklar aput ile sarlr, zeri iple balanr daha zerine varsa eski bir orap gonu giyildikten sonra ayaklara skca arklar giyilirdi ve oduna gidilirdi. Kt havalarda oduna gidilmesinin sebebi o gnlerde ormanclarda daha az korkulurdu. yi gnlerde odun getirirken ormanc yakalarsa hapis bile yatlyordu. Benim ocukluumda kymz kalabalk idi biz ilkretimde sadece bizim kyden 210 ocuk idik iki tane okul binas olduu halde ocuklar okula smyorlard. imdiki muhtarlk binasnn yanndaki116

Hadim Ky Denizli

tuvaletin olduu yerde Ayan odas, tarm kredi, kooperatifi ve bir odasnda da ocuklar Okuyordu.

Gnler: Kymzde eskiden haftann gnlerinin kendine has adlar vard. simler evredeki pazar olan kasabalarn adlarn tard Normal gnlerin adlarn okullarda renirdik ama sokaa ktmzda aadaki isimleri kullanrdk Pazartesi: al bazar Sal: Dedeky bazar aramba: Ikl bazar Perembe Cumyaam117

Hadim Ky Denizli

Cuma: tak bazar Cumartesi: cumyertesi Pazar: Grei Hikye: Gnleri sayarken aklma gemi bir hikye geldi onu anlatmak isterim. Gemite bir ky varm uzakta. Bu ky yaknndaki kylerin hem en by imi, hem de merkez bir ky imi. Gel zaman git zaman aramba gnleri bu kyde Pazar olumu kyn zaten var olan Pazar yerine satclar gelmeye balam sebze, meyve, basmac hayvan pazar ve zahire pazar kurulmaya balam. Neredeyse yaknlarnda kurulan pazarlarn hepsinden daha fazla rabet grmeye balam. Bu durumdan tabii kylde yararlanmaya balam kyllerden bazlar da bu pazarda alavereye balam. Kimi hayvan alp satmaya balam kimi kasaplk kimide dier kollarda faaliyet gstermeye balam. Hsl velkelm o kyn halk bu Pazar iinden ok memnunmu. Kimileri iin yeni ekmek kaplar almaya balam, artk kylnn keyfine diyecek yokmu. Ayrca evre kylerde saygnln artrm. Bu byle epey devam etmi. Bir gn o kyn zenginlerinden birka kii birden ke dnmek istemiler. Birbirleriyle anlamlar. O zamann alverii hep arpa buday ile olurmu. Kii atarm eeinin srtna iki lek arpa veya buday pazara getirir bunu pazarda satar ve onun paras ile alveriini yapar gidermi. Bunu gren o kiiler zengin118

Hadim Ky Denizli

olduklarndan ok miktarda zahireyi pazara karr eer pazarda zahire fiyat normal ise mesela lei be lira ise bu zenginler fiyat drt liraya indirirlermi. Eer pazarda zahire az veya yok ise yedi buuk lira derlermi. Byle byle dier normal pazara zahire getirenler zahirelerini satamaz olmular, zahire satmak isteyenler bu kyn pazarna gelmez olmular. Zahire satmaya gelen olmadndan dier esnaflarda bir ey satamaz olmular. nk zahiresini nakite evirebilende para oluyormu. Onlarda gelmeyince cebinde paras olan olmuyormu. Bylece o kyl bir gn bakm kylerinin pazarna hibir esnaf gelmemi ve o Pazar lm. Allah rahmet eylesin.

Kymzde Soy simler Hadim Acar Akgndz Akagndz Akba Aktay Akteke Alacan Alan Kynde Caner Cokun avdar etin iek abuk ifti Dedecengiz Soyisimler Glda Glhan Gmtekin Gndodu Gndz Ik Ikl lbasan zden zkan ztrk Pekmezci Pire Sariek Sargl Seluk Sepeti119

Hadim Ky Denizli

Alcay Altn Arpac Aslan Atalay Avc Aycan Aytekin Bac Balaban Balc Bakaya Bayat Baydar Bilgetekin Bozhan Bulut Burak

Demirel Demirhan Demirda Derici Der Durgay Dursun Dndar Eker Ekici Eli Erdoan Eren Erturul Gargatay Gencer Glcan Gldal

lhan nan nci zan Kansu Karaduman Kaymaz Kln Koldemir Korkmaz Karahan Ksehan Meneve Menguaslan Ouz Orhan Oru zcan

Sevindik ahin imek Tekehan Tekin Tosun Tufan Tucu Turul Turgay Turgut Trk Trl Uurlu rkmez Vural Yaan Yldrm

TC. MUHTARLARI Osmanl yani Cumhuriyete gei dneminden kymzde muhtarlk yapanlardan iki muhtar hatrlanyor. Birisi hac kellerin Emin dieri ise imdiki120

Hadim Ky Denizli

ziyalar slalesinden Ali Bey Aa. Eskiden muhtarlk seimi olmayp, muhtar olacaklar devlete yllk 50 Kuru para deyerek muhtar olurlarm. Bu paray pein deyemeyenler iin bakalar kefil olurmu. Hatta hackellerin Emin muhtarlnda dedeler ona kefil olmular ve demenin ge kald iin dedelerin Alanky yolundaki on be dnm tarlasn hkmetin ald sylenir. Osmanl muhtarlarnn byk yetkileri varm hatta o zamanlar imdiki gibi ikametgh kayd olmadndan Askere gidecekleri dahi muhtarlar belirlermi

Cumhuriyet Dnemi muhtarlar Ad Soyad D.Tarihi Hafz Ali 1300 Osman Arpac 1316 smail Ksehan 1323 Fevzi Aycan 1323 Hamdi imek 1328 Rahim Erturul 1323 Mustafa kl 1326 Veli avdar 1336

Grev Sresi 1930-1934 1934-1941 1941-1946 1946-1950 1950-1951 1951-1953 1953-1960 1960-1964121

Hadim Ky Denizli

Ali bey Gencer Cafer bakaya smail Koldemir Ramazan Akagndz brahim oru Osman bakaya enel tekin Mmin Akagndz Osman bakaya enol Tekin

1329 1337 1927 1926 1942 1937 1960 1954 1937 1960

1964-1968 1968-1969 1969-1978 1978-1984 1984-1989 1989-1994 1994-1999 19992004 2004-2009 2009-.......

KYMZ DE LKAPLAR Ak-gnekler, Araplar, Ataaalar, Ayan Osmanlar, Aynlar, Aalar /Ziyalar Bostanlar Cafarlar, Cemaller atallar, avdarlar, eteler, olaklar, teler Dericiler, Derviler, Durmular Edilele, Ercepler Feziler Gababaklar, Garaosmanlar, Goca Musalar, Gocagulaklar, Gocavzlar, Garsnner, Garayanlar, Golsuzlar/Postalar,122

Hadim Ky Denizli

Hacalgamlar, Hacamatlar Kmrcler, Krt bekirler, Kseler, Kucular, Krtler Macrlar, Mamthocalar, Mekriler, Mdklar, Msrlar patrlar, Pelitler, Penzarlar Sadk hocalar, sapszlar, sepetiler, Sller, Smenner krlar Tenikeciler, Topalizzetler, Topallar, topular, topal hasanlar ykcler, rtler Yorgunlar, Yrkler, Yusuflar

KYMZDE TARLA MEVKLER Ak-Kepez Ak tarlalar, Aldr buba, Anna tarlalar, Asmal, Ayranlk, Azmaklar, Blk kr, aputlu, atal tepe, avdar kr, evlikler, ifte gller, Dikil ta, Dveratan, Ebe gl, Hac eyp gl, Han ard, Hr gl, Human az, Irgat mezar, Meler bk, cikli kesi, yaka, ki renler, ideli dere123

Hadim Ky Denizli

Kanl Sufat, Karaolan gl, Kaklk tepe, Kara geri srt, Kazan kaklk, Kepez alt, Kepir, Kesik Ba, Krmztarlalar, Kzlckl, Koca balar, Koca kepir, Koca Osman-gl, Koca-tarlalar, Koyun z, Ky tarlalar, Kllk tarlalar, Kurt ta alt, Kuru gl, Macr kr, Mahmut mezar, Mera, Mezar ard, Mezar nleri, Murat Kuyusu, Musluk ba, Orta kesikler, Pazar gl, Pire gl, Poyaml balar, Sar Talar, Sellikler, Sk Aalar, Su kmaz, Tas Batanlar, Tantanlk, Tal balar, Tem z, Tilki ini, Toy nleri, Yeni balar, Yukar kepez, Yukar Kesikler, Yonuz dam,

KYMZDEK KUYULAR

124

Hadim Ky Denizli

Aada kymzdeki kuyularn listelerini yazmadan nce, kymzdeki kuyularn gnlk hayatmzdaki yeri hakknda birka satr karalamak istiyorum. Eskiden kymzn eitli yerlerinde kazlm vaziyette olan kuyular, haliyle ilk etap da kymzn su ihtiyacn karlamak iin yaplmtr. Bunlardan bazlarnn suyu iilmezdi. Biz bunlara o kuyunun suyu ac diyorduk. Suyu iilen kuyular sayl idi. Bunlarn banda aban kuyusu, Osman dede kuyusu ve orta kuyu gibi kuyular gelirdi. Bazen kuyulara bir eyler derdi. Onun iin engellerimiz vard engelleri bir ipe balayarak kuyunun iine den nesneyi bu engellere taktrarak kartrdk. Ancak suya zarar verecek bir ey iine dt zaman kuyu krklanrd. Krklamak her ne kadar sz geen kuyudan kr kova su kartlp dklmesi anlamna gelse de bizim kyde birilerinin tulumu vard, bu tulum en azndan 80-100 kilo su alabilirdi. Tulum ile kuyudan su karmak iin kuyunun bana bir dzenek kurulur, bu