Tarım Tarihi ve Deontolojisi Dersi

13.HaftaMeslek Ahlakı

Dr. Osman Orkan Özer

Meslek Ahlakı

Bir uğraşın, meslek sayılabilmesi için aşağıdaki unsurları taşıması gerekir.

•

a) Toplumun kaçınılmaz olan bir gereksinimini karşılar.b) Meslek, kişinin salt kendi doyumu için değil aynı zamanda

başkalarının yararı içinde yaptığı bir uğraştır.c) Meslek sistemli bir eğitimle kazanılmış özel bilgi ve becerilere

dayanır.d) Meslek dalları araştırma ve deneylerle geliştirilerek, zamanla

kendine özgü tekniklere sahip olurlar.e) Meslekler, kazanç elde etmek için yapılan uğraşlardır.f) Meslek olarak kabul edilecek bütün uğraş alanlarının kendine özgü

değer ve etik ilkeleri vardır ve bu mesleğin üyeleri bu değer ve ilkeler doğrultusunda davranırlar.

Meslek etik kurallarının üç temel işlevi vardır:

• Yetersiz ve ilkesiz üyeleri ayırmak,• Meslek içi rekabeti düzenlemek,• Hizmet ideallerini korumak.

Meslekler belli bir eğitim süresini gerektirirler. Bir mesleğinmensuplarının amacı öncelikle kendilerine ihtiyaç duyanlara hizmetetmektir. Örneğin (Ziraat mühendislerinin çiftçilere, doktorlarınhastalara, öğretmenlerin öğrencilere gibi). Meslek olmanıntemelinde başkalarına ve topluma hizmet vardır: Meslek sahiplerimeslek örgütlerine üye olurlar. Meslek örgütü, özerk bir yapıyasahip olmalı ve üyelerini kontrol etmeli, mesleki eğitim için öncülüketmeli, meslekle ilgili standartlar geliştirmek, meslektaşlarınhaklarını koruyup onları temsil etmek gibi yükümlülükleritaşımalıdır.

Mühendis ve Mimarların Mesleki Davranış Kuralları

Toplumda meslek ahlakının yerleşmesi güven yaratmak açısından çokönemlidir. Ticari çıkarları önde tutarak icra edilen meslek, o mesleğekarşı güven sarsıcı, ihtiyatlı olmayı gerektiren bir ortam yaratır.

TMMOB 1998 yılında 6235 sayılı yasanın TMMOB'ne verdiği "....mesleğin genel çıkarlarına uygun olarak gelişmesini sağlamak,meslek mensuplarının birbirleriyle ve halkla olan ilişkilerindedürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplininin veahlakını korumak için gerekli gördüğü bütün teşebbüs vefaaliyetlerde bulunmak" görevine dayanarak, Mühendislik veMimarlık Mesleki Davranış (Etik) kuralları oluşturma çalışmasınıbaşlatmıştır. Bu çerçevede mühendislerin ve mimarların meslekidavranış kuralları 5 ana başlık halinde tartışmaya açılmıştır:

a) Topluma Karşı Sorumluluklar1. Mesleki bilgi, beceri ve deneyimlerini, toplumun ortak

çıkarları evrensel insani kazanımların ve kültürel mirasınkorunması ve insan refahının gelişimi için kullanırlar.

2. Kendilerinden istenen işin toplum ve çevre için ciddi birtehlike yaratacağı sonucuna varırlarsa ve bu konudakimesleki yargıları, işveren ya da müşteri tarafından dikkatealınmıyorsa, görüşlerini işverene ya da müşterilerine yazılıolarak bildirirler, sonuç alamamaları durumunda meslekörgütlerini ve gerektiğinde yetkili makamları vekamuoyunu bilgilendirirler.

3. Toplumun ilgi alanı içinde bulunan teknik konulardakigörüşlerini, raporlarını konuyu yerinde ve tam anlamıylaaraştırmış, incelemiş ve yeterli bir bilgi ve verilerledonanmış olarak, ticari ve kişisel kaygıları bir yanabırakarak, doğru tam ve nesnel bir biçimde açıklarlar.

4. İş yerlerinde işçi sağlığını korumak ve iş güvenliğini sağlamak için gerekli önlemleri alırlar, iş yerlerinde çalışanları bu konularda bilgilendirirler.

5. İşverenleri, müşterileri, meslektaşları da dahil olmak üzere toplumdaki herkese adil, dürüst ve iyi niyetle davranırlar.

6. Ülkenin teknoloji ve mühendislik yeteneğinin yükselmesi için, teknolojinin, uygun kullanımının ve potansiyel sonuçlarının toplum tarafından anlaşılması için çaba gösterirler.

b) Doğaya ve Çevreye Karşı Sorumluluklar

Mühendisler ve Mimarlar, doğayı ve çevreyi korumayı, onlara zarar vermemeyi uygulamalarının doğayla uyumlu olmasını sağlamayı, mesleki sorumluluklarının ayrılmaz parçası olarak görürler, doğal kaynakların ve enerjinin tasarrufuna özel önem verirler.

c)İşverene ve Müşteriye Karşı Sorumluluklar

1. İşveren / müşteriyle teknik konulardaki mesleki alışverişlerinde her zaman güvenilir bir işgören ya da vekil ya da danışman olarak ve işveren / müşterinin çıkarları için, toplumun refah ve sağlığını ve güvenliğini tehlikeye atmaksızın, mesleki beceri ve deneyimlerini sonuna kadar kullanarak uygun ve düzgün bir iş düzeyi ile çalışırlar.

2. İşverenleri ya da müşteriyle olan iş ilişkilerini etkileyecek şekilde doğrudan ya da dolaylı olarak herhangi bir armağan, para, hizmet, iş teklifi kabul etmezler; başkalarına teklif etmezler, mesleki ilişkilerin geliştirmek amacıyla siyasal amaçlı bağış yapmazlar.

3. İşvereninin / müşterinin ticari ve teknolojik sırlarını izin almadan başkalarına açıklamazlar kişisel çıkarları için kullanmazlar.

c) Mesleğe ve Meslektaşa Karşı Sorumluluklar

1. Mesleki etkinliklerini, tüm meslektaşlarının güvenini kazanacak bir biçimde ve mesleğin saygınlığına azami özen göstererek sürdürürler.

2. Tüm meslektaşlarına saygıyla yaklaşırlar; meslektaşlarıyla haksız rekabet içinde olmazlar ve astlarının gelişimi için özel çaba harcarlar, onlara yardımcı olurlar, telif haklarına ve özgün çalışmalara saygı gösterirler, çalışmalar katkıları ve katkıda bulunanları belirtirler.

3. Yalnızca yeterli oldukları alanlarda mesleki hizmet verirler hizmetlerini etkileyebilecek diğer uzmanlık alanlarındaki yetkililerin görüşlerine başvururlar, disiplinlerarası ortak çalışmayı özendirirler.

4. Mesleki görev yetki ve sorumluluklarını, sadece zorunlu durumlarda ve ehil olan meslektaşlarına devrederler.

5. İşleri yalnızca kendilerine tanınmış mesleki görev, yetki ve sorumluluk çerçevesinde yaparlar, yalnızca resmi olarak hak kazanmış oldukları sıfat ve unvanları kullanırlar.

6. Bu mesleki davranış ilkelerine aykırı davrananlara yardımcı olmazlar, onların etkinliklerinin içinde yer almazlar onları uyarırlar, bu konuda meslek örgütleriyle işbirliği yaparlar, bu ilkelere uygun davrananları bütün güçleriyle desteklerler.

7. Meslek örgütlerinin etkinliklerine aktif olarak katılmaya çaba gösterirler, onları desteklerler, mesleğin gelişmesine katkıda bulunurlar.

e) Kendilerine Karşı Sorumluluklar

1. Mesleki bilgilerini güncelleştirirler, kültürlerini ve mesleki yeterliliklerini geliştirirler.

2. Mesleki etkinliklerine ilişkin olarak meslektaşlarının dürüst ve nesnel eleştirilerini dikkate alırlar, gerektiğinde kendileri de eleştirmekten kaçınmazlar.

3. Birlikte çalıştığı insanları anlamaya, çok kültürlü çalışma ortamlarına uyum sağlamaya çalışırlar.

15.05.2014Etiksel Teoriler

Etiksel Egoizm: Herkesin kendi çıkarlarını ve iyiliğini en çoğa çıkaracak şekilde eylemde bulunmaları gerektiğini savunur. Rand, bu teorinin en önemli savunucusudur. Ona göre kişisel dürüstlüğe/doğruluğa saygı gösteren tek felsefi görüş etiksel egoizm'dir.

Faydacılık: Bentham ve Mill tarafından geliştirilmiş faydacılık anlayışına göre; "herkes dikkate alındığında, bir insan, iyinin, kötü karşısında ağırlığı en büyük olacak biçimde davranmalıdır".

Kantçı Etik: Her kişi, bütün durumlarda kendi ve bütün ötekilerin içinde bulunan, onu uymanın ya da bağlılığın koşulsuz olarak zorunlu olduğu ahlak ilkesinin onlara söylediği ve inandığı şekilde eylemde bulunmalıdır. Kant, kişinin vicdanının, ahlak yasasının temeli olduğuna inanır.

Sosyal Sözleşme Teorisi: Başlıca savunucuları Rawls, Hobbes ve Socrates'tir. Hobbes'e göre sosyal yaşamın faydalarından zevk almak için, belli ahlaki ve yasal kurallara uyma konusunda fikir birliğinde olduğumuz görülür.

Etik Eğitimi• Etik eğitiminin amaçları şunlardır:•

• a) İnsanların, kararlarda etik bir boyut olduğunu kavramalarına yardım etmek,• b) Bireylerin kişisel, örgütsel ve başkalarına ait değerleri anlamalarını sağlamak,• c) Değerlerin iş yaşamındaki farklı seçenekler üzerindeki etkilerini tartmalarına yardım etmek,• d) Bireylerde meslekle ilgili yaşanan etik sorunlar konusunda duyarlılık geliştirmek,• e) Etik kararlar verilmesinde analitik beceriler kazandırmak,• f) Kamu hizmetlerinde görev alacak bireyleri, kişisel sorumluluk ve ahlaki yükümlülüklerin

üstlenilmesi konusunda eğitmek,• g) Ahlak felsefesini geliştirmek,• h) Yöneticinin etik açıdan yapması gerekenlerin gücünü ve önemini tanıtmak,• ı) Kamu hizmetlerinde etik davranışları beslemek ve karakter gelişimine yardımcı olmak,• i) Kamu yönetiminde etik standartlar hakkında bilgi kazandırmak,• j) Politik düşüncede, sorumluluk ve demokrasi anlayışını yerleştirmek,• k) Şahıslar arasındaki görüş ve anlayış farklılıklarına hoşgörüyle yaklaşımı geliştirmek,• l) Anayasal çerçevede, kamu yönetiminin demokratik değer ve yükümlülükleri hakkında bilgi

vermek,• m) Etik ilkeleri öğretmek,• n) Çıkar çatışmaları, örgütsel normlar ve kurallar hakkında bilgi vermek,• o) Örgütsel kültür ve bürokratik normlar ve kurallar hakkında bilgi vermek,• ö) Bir lider olarak etik davranışlar sergilemenin önemi ve etik sorunların çözümü konusunda beceri

kazandırmak.

Tarım Etiği Kavramı

1-Sosyal sözleşme: Tarımdaki birçok önemli kararda, hükümet politikaları, kişisel tercihleri sınırlamaktadır.

Sosyal sözleşme, herkese konuşma hakkı verir ve tarımsal etiğin görevi herkesin faydasını maksimize etmek için, sözleşmedeki gelişmelere dayanan fikir alışverişini yapmak ve yardım etmekle ilgilenmektedir.

• 2-Sosyoekonomik konular: Bu konular pestisit kullanımı, hayvan refahı, gıda güvenliği ve global açlık vb. olarak sıralanabilir. Bu konuların her biri kaçınılmaz ahlaki (etiksel) boyutlara sahip sosyal ve ekonomik yönleri vardır.

•

• 3-Tarımsal bioetik: Bu başlık altında biyoteknolojinin tarıma uygulanmasıyla ortaya çıkan konular yer almaktadır. Bunlar; Çiftlik hayvanlarının üreme teknolojileri, hayvanlarda, bitkilerde ve yaşayan canlılarda genetik mühendisliği, hayvan büyüme düzenleyicileri, transgenetik bitkiler (yabancı otlara ve böceklere dayanıklı), transgenetiktürlere patent alınması.

•

• 4-Çevre: Dünyanın gelişmiş ülkelerinde uygulanan modern tarım, yenilenemeyen doğal kaynakları tüketmekte, verimlik ve etkinlik ölçüleri vasıtasıyla oldukça yüksek bir üretim seviyesi sağlanmaktadır.

Tarım Etiğinin Önemini Artıran Değişmeler

a) İnsan nüfusunun artışı ve nüfus yapısındaki değişiklik

b) Doğal Kaynaklar Üzerindeki Baskı

c) Tarımın endüstrileşmesi

d) Ekonomik gücün merkezileşmesi

e) Globalizasyon (Küreselleşme)

f) İnsanların neden olduğu değişiklikler

g) Yeni Biyoteknolojiler

h) İnformatikler (Bilgi Kaynakları)