تاریخچه مختصر مناطق آزاد ( )ب��ه دولت۱۳۶۸-۷۲) قانون برنامه اول توسعه اقتصادی ، اجتماعی، فرهنگی جمه��وری اس��لامی اي��ران ۱۹ طبق تكليف مقرر در تبصرهی در ايران

اجازه داده می شود که حداکثر در سه نقطه از نقاط مرزی کشور، مناطق آزاد تجاری - صنعتی تأسيس نمايد.(، در سال پايانی اين ق��انون س��ه منطق��ة پس از ي��ك دورة فش��رده و۱۳۷۱آزاد قشم، کيش و چابهار پا به عرصة وجود گذاشتند. با شكل گيری دبيرخانة شورايعالی من��اطق آزاد در تابس��تان

پش��ت س��ر گذاش��ته۱۳۷۲پرتلاش، مرحلة مهم تصويب »قانون چگونگی ادارة مناطق آزاد تجاری � صنعتی جمهوری اسلامی ايران« در شهريور ماه قانون اساسی اختيارات خود ناشی از قانون فوق الذکر را به شورايعالی مناطق آزاد تفويض نم��ود.۱۳۸شد. بلافاصله نيز هيأت وزيران به استناد اصل

تهيه و به تصويب اين شورا رسيد.۷۳با تشكيل شورايعالی مناطق آزاد بخش اعظمی از مقررات و آيين نامه های اجرايی قانون ياد شده، در طول سال انديشه ايجاد منطقه آزاد چابهار )به عنوان يكی از سه منطقه آزاد اوليه ايران( برای نخستين بار توس��ط دف��تر برنام��ه ري��زی برنام��ه و بودج��ه اس��تان

( مطرح شد و سپس در طرح پايه آمايش۱۳۶۳سيستان و بلوچستان ، در چارچوب نظری توسعه استان ) زمينه مطالعه پايه آمايش سرزمين در سال هيئت دولت ( و در۱۳۶4سرزمين جمهوری اسلامی ايران مورد اشاره قرار گرفت. اما بطور مشخص در مطالعات توسعه محور شرق )مصوب سال

"راستای ترقی بخش بازرگانی به عنوان محور توسعه استان بود که بطور جدی بر طرح ايجاد منطقه آزاد تجاری در منطقه چابه��ار ) و همچ��نين " "ميرجاوه ( تاکيد شدو کليات آن ارائه گرديد و سپس با همت دفتر هماهنگی و پيگيری مصوبه و طرحهای توسعه محور شرق به انجام مطالعات "

صنعتی چابهار منجر شد.–راهبردی منطقه آزاد تجاری هكتار بعنوان منطقه آزاد چابهار رسميت ي��افت۱4000 و طی مصوبه هيئت وزيران ، اراضی شرق خليج چابهار به مساحت ۱۳۷0در ارديبهشت ماه

مجلس ش��ورای۱۳۷۲ توسط جناب آقای هاشمی رفسنجانی رياست محترم جمهور وقت افتتاح گرديد. مص��وبه ش��هريور م��اه ۱۳۷۱ بهمن ۲۲و در اسلامی مهر تاييد نهايی برای آغاز به کار و فعاليت در منطقه آزاد چابهار به شمار می رود.در مطالعات توسعه محور شرق ، از منطقه آزاد چابهار ب��ه"عنوان کانونی برای توسعه منطقه ای ، سخن به ميان آمده است که در چارچوب استراتژی خروج از بحران شرق کشور ، بايستی ب��ر فعاليته��ای "

تجاری متمرکز گردد.

اهداف مناطق آزاد و ویژه–اهداف یاد شده در سیاستهای کلی اقتصادی مقاومتی برای مناطق آزاد تجاری صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی

انتقال فناوری های پیشرفتهگسترش و تسهیل تولیدصادرات کالا و خدماتتأمین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج

اهداف مناطق ویژه اقتصادیپشتیبانی از فعالیتهای اقتصادی( ۱برقراری ارتباط تجاری بین المللی وتحرک دراقتصاد منطقه ای( ۲تولید و پردازش کالا( ۳انتقال فناوری( ۴صادرات غیر نفتی( ۵ایجاد اشتغال( ۶مولد جلب و تشویق سرمایه گذاری داخلی و خارجی( ۷صادرات مجدد( ۸عبور خارجی )ترانزیت( و انتقال کالا )ترانشیب(( ۹

معافیتهای قانونی مناطق آزاد و ویژه–معافیتهای مناطق آزاد تجاری صنعتی

ردیشرح معافیت در مناطق ویژه اقتصادیموضوعف

قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی ۱ ۹۸دی ماه

معافیت مالیاتی۱ ساله ماليات بر درآمد برای اشخاص حقيقی و حقوقی که در منطقه به انواع فعاليتهای۲0معافيت مالياتی

ق��انون چگ��ونگی۱۳اقتصادی اشتغال دارند، نسبت به هر نوع فعاليت اقتصادی در منطقه آزاد؛ طبق ماده اداره مناطق آزاد تجاری - صنعتی

قانون ماليات بر ارزش افزوده5۲ و ۷،۶معافيت ماليات بر ارزش افزوده طبق مواد

واردات و۲معافیتهای گمرک

،ق�انون چگ�ونگی اداره من�اطق آزاد تج��اری ۱4معاف از کليه عوارض؛ طبق م�اده پس از ثبت گمرکی– از ش��مول مق��ررات ص��ادرات وپس از ثبت گمرکیصنعتی، مبادلات بازرگانی مناطق با خارج از کشور

واردات مستثنی هستند. صنعتی، ورود کالاهايی ک��ه تم��ام ي��ا بخش��ی از– قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری ۱۶طبق ماده

مواد اوليه آن از داخ�ل کش�ور ت��أمين و در منطق��ه آزاد تولي�د می ش��ود از تم�ام ي��ا بخش�ی ) متناس��باً( ازحقوق گمرکی و سود بازرگانی مربوط به مواد اوليه داخلی معاف خواهند بود.

صنعتی، کالاهايی که برای بكارگيری و مص��رف– قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری ۱۷طبق ماده در منطقه از داخل کشور به مناطق حمل می گردند، از موارد نقل و انتقال داخلی کشور است.

امكان ورود تجهيزات و ماشين آلات از خارج کشور به منطقه قلم مواد اوليه بدون ثبت سفارش۳۲00امكان ورود امكان ورود خودرو و تردد با پلاک منطقه در محدوده منطقه آزاد درصدی سود بازرگانی در واردات کالای تجاری از مناطق به کشور و کسب درآمد مناطق با۱5تخفيف

دريافت بخشی از تخفيف درصدی سود بازرگانی به عنوان عوارض

۳مشوقها و مزایای خاص

)به جز معافیتهایگمرکی(

انبارداری کالاهای تجاری وارداتی به سرزمين اصلی قبل از ورود به کش��ور و همچ��نين انب��ارداری م��واد اوليه واحدهای صنعتی و توليدی

تعيين محدوديت زمانی جهت متروکه شدن کالا توسط سازمان منطقهامتياز خرده فروشی؛ ورود و فروش کالای مسلافری خريد و فروش کلي��ه ارزه��ا۹مبادله ارز؛ طبق آيين نامه اجرايی عمليات پولی بانكی در مناطق آزاد: ماده :

در مقابل ريال يا ساير ارزها و کليه معلاملات و نقل و انتقالات ارزی در مناطق توسط اش��خاص حقيقی : نقل و انتقال کليه ارزها از خ��ارج از کش��ور ب��ه من��اطق و از۱0و حقوقی آزاد است. همچنين طبق ماده

مناطق به خارج از کشور توسط اشخاص حقيقی و حقوقی آزاد است. )تبصره: نقل و انتقال ارز از س��اير نقاط کشور توسط اشخاص حقيقی و حقوقی به مناطق و بالعكس، تابع ق��وانين و مق��ررات ارزی کش��ور

خواهد بود.(

قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی ۲ ۹۸دی ماه

سرمایهگذاری خارجی4

تسهيل ورود سرمايهگذار خارجی طبق مقررات سرمايه گذاری در مناطق آزاد تجاری- صنعتی جمهوریاسلامی ايران:

پذيرش سرمايهگذاری کليه اشخاص حقيقی و حقوقی و مؤسسات اعم از ايرانی و خارجی و سازمان های بين المللی

های اقتصادی منطقه به هر نسبتی مشارکت نمايندسرمايه گذاران خارجی می توانند در فعاليتسرمايه گذار می تواند سرمايه ای را که به منطقه وارد می کند، بيمه نمايدحقوق قانونی سرمايه گذاران خارجی مورد تضمين و حمايت است. سرمايه سرمايه گذاران خارجی

چنانچه در مواردی به وسيله قانون به نفع عموم ملی شود و يا اينكه از سرمايه گذاران مزبور سلبمالكيت گردد جبران عادلانه خسارت به عهده سازمان می باشد

خروج سود ويژه و مبالغ مربوط به اصل و منافع حاصل از فعاليتهای اقتصادی سرمايه های خارجی و سرمايه های ارزی ايرانيان و همچنين مبالغ ناشی از فروش، ياواگذاری اين گونه سرمايه ها از مناطق مجاز

است.سرمايه گذاران می توانند سهام يا سهم الشرکه خود را با موافقت سازمان منطقه به سرمايه گذاران ديگر

واگذار نمايند.

: معافيت مناطق آزاد تجاری - صنعتی۱جدول

معافیتهای مناطق ویژه اقتصادیشرح معافیت در مناطق ویژه اقتصادیموضوعردیف

قانون مالياتهای مستقيم )مشترک با سرزمين اصلی(۱۳۲ سال از ماليات بر درآمد طبق ماده ۱۳معافيت مالياتی تا معافیت مالیاتی۱ قانون ماليات بر ارزش افزوده5۲ و ۷،۶معافيت ماليات بر ارزش افزوده طبق مواد

۲واردات و معافیتهایگمرک

ق��انون تش��كيل و اداره من��اطق وي��ژه۸معاف از کليه عوارض است؛ طب��ق م��اده واردات کالا پس از ثبت گمرکی اقتصادی، مبادلات بازرگانی مناطق با خارج از کشور و يا با ساير مناطق ويژه اقتص��ادی و من��اطق آزاد تج��اری و

از حقوق گمرکی، سود بازرگانی و کليه عوارض ورود و ص�دور تحت ه�ر عن�وانپس از ثبت در گمرکصنعتی معاف بوده و مشمول محدوديتها و ممنوعيتهای مقررات واردات و صادرات به استثنای محدوديتها و ممنوعيته�ای قانونی و شرعی نميشود و مبادلات بازرگانی مناطق با ساير نقاط کشور به استثنای مناطق ياد ش��ده در ف��وق ت��ابع

مقررات صادارات و واردات ميباشد.امكان ورود کالای توليد شده به سرزمين اصلی با پرداخت حقوق ورودی مواد اوليه متناسب با ارزش افزوده قانون تشكيل و اداره مناطق ويژه اقتصادی، مبادلات مواد اوليه وقطعات خارجی وارد شده۸ - ماده ۳طبق تبصره

به مناطق که جهت پردازش، تبديل، تكميل يا تعمير به داخل کشور وارد ميشود تابع مق��ررات ورود م��وقت ب��وده پس از پردازش، تبديل، تكميل يا تعمير جهت استفاده در منطقه بدون تنظيم اظهار نامه و پروانه صادراتی ي��ا ح��د

اقل تشريفات گمرکی به مناطق مرجوع و تسويه ميگردد. قانون تشكيل و اداره مناطق ويژه اقتصادی، گمرک جمهوری اسلامی اي��ران مكل��ف اس��ت تقاض��ای۱۲طبق ماده

کالا و حمل مستقيم از ساير مبادی ورودی به مناطق، پذيرفته و تسهيلات لازم را ازترانزيتصاحبان کالا را برای اين جهت فراهم نمايد.

قانون تشكيل و اداره مناطق ويژه اقتصادی، محدوده من��اطق وي��ژه اقتص��ادی ج��زو قلم��رو گم��رکی۲0طبق ماده ( اين ق��انون در مب��ادی ورودی و۸جمهوری اسلامی ايران نميباشد و گمرک مكلف است با رعايت مف��اد م��اده )

خروجی آنها به منظور اعمال مقررات مربوط به صادرات و واردات استقرار يابد.امكان ورود تجهيزات و ماشين آلات از خارج کشور ق��انون ۱۱۹ بن��د غ م��اده ، اعم از مش��ابه س��رزمين اص��لیمناطق ويژه اقتصادی مشمول کلي��ه معافيته��ای گم��رکی

مبنی بر واردات ماشين آلات خ��ط تولي��د ب��ه تش��خيص وزارت ص��نايع و مع��ادن توس��ط واح��دهایامورگمرکی گان��ه گم��رک ب��رای ۱۸ تس��هيلات توليدی، صنعتی و معدنی مجاز که از پرداخت حقوق ورودی مع��اف هس��تند،

است. قانون رفع موانع توليد رقابت پذير و ارتقای نظام مالی کشور ۳۸ ماده و 1 ( AEO فعالان مجازاقتصادی ) گمرک جمهوری اسلامی ایران در راستای سیاست های دولت برای حمایت از تولید و صادرات ، تسهیلات گوناگونی را جهت فعالان تولیدی و تجاری به ویژه تولیدکنندگان و ۱

صادرکنندگان فاقد سابقه تخلف گمرکی در نظر گرفته و طی شیوه نامه ای ضوابط برخورداری فعالان مجاز اقتصادی واجد شرایط از این تسهیلات را به گمرکات اجرایی ابلاغ کرده

قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی ۳ ۹۸دی ماه

مشوقها و۳مزایای خاص

واردات و نگهداری کالا از قبيل مواد اوليه، ماشين آلات، ابزار و قطعات ماشين آلات خط توليد به صورت ام��انی وارد شده به منطقه )در اکثر مناطق(

)عدم وجود محدوديت زمانی جهت متروکه شدن کالا )در اکثر مناطق سرمایهگذاری4

خارجیبدون مشوق خاص برای مناطق ويژه اقتصادی، مطابق با سرزمين اصلی؛

.2مشمول قانون تشويق و حمايت سرمايه گذاری خارجی: معافيت مناطق ويژه اقتصادی۲جدول

آسیبهای مناطق آزاد و ویژهقاچاق ارز از طریق مناطق

بر خريدوفروشکنترلطبق مقررات، خريدوفروش ارز توسط هر شخص حقيقی و حقوقی در اين مناطق، آزاد است.اين مسئله سبب می شود امكان ارز از بين برود. از نظر قوانين داخل کشور تنها بانك ها و صرافی های مجاز تحت نظارت بانك مرکزی امكان خريدوفروش ارز را دارند.

قاچاق کالا از طریق مناطق به داخل کشور خاص می باشد.شرايط کنترلیکشور ما به دليل شرايط خاص مقررات صادرات و واردات و در نتيجه آن منفعت زياد قاچاق کالاهای هدف، نيازمند

صرفاً به تسهيل قاچاق از مناطق آزاد کمك خواهد کرد.بدون کنترل و امكان رهگيریورود کالا به مناطق آزاد فرار مالیاتی

يكی از شيوه های مرسوم فرار مالياتی، ثبت شرکت های صوری در مناطق آزاد می باشد بدين صورت که فعالان اقتصادی سرزمين اصلی با ثبت ساله۲0شرکت در مناطق آزاد، در پايان سال مالی فعاليت های اقتصادی خود را در دفاتر مناطق آزاد ثبت نموده و مدعی می شوند از معافيت مالياتی

قانون چگونگی اداره مناطق آزاد بهره مند هستند؛ اين در حاليست که فعاليت آن ها در سرزمين اصلی صورت می گيرد و به دليل۱۳مندرج در ماده عدم شفافيت نظام مالی کشور مخصوصا در مناطق آزاد، امكان نظارت و کنترل بر ايشان وجود ندارد. اين شرکت ها بعضا در يك آدرس و با يك کد

متری در مناطق آزاد را ندارند! جدول زير تعداد شرکت های۲0پستی به ثبت رسيده اند که واضح است چند هزار شرکت امكان فعاليت در يك اتاق ثبت شده در يك آدرس را به تفكيك هر منطقه نشان می دهد؛ )اين آمار مربوط به آخرين وضعيت شرکت های ثبت شده در منطقه آزاد در ابتدای

هزار شرکت در يك آدرس به ثبت رسيده اند. در ساير مناطق نيز اين تخلف به چشم می خورد.۳ است( در منطقه آزاد کيش بيش از ۹۷سال منطقه آزادتعداد آدرس پر تکرار

کیش3686ارس1980ماکو161انزلی92قشم20چابهار20اروند16

جمع5975 - تعداد شرکت های تكراری در پرتكرار ترين آدرس مناطق آزاد۱جدول

در حوزه ی خريدوفروش مواد پتروشيمی نيز تخلفات متعددی به منظور سوءاستفاده از معافيت ماليات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد و ويژه شناسايی شده است. مواد پتروشيمی در محيط بورس به فروش می رسند و بعضاً محل تحويل خوراک پتروشيمی به صورت صوری در مناطق آزاد يا ويژه اعلام شده و از پرداخت ماليات بر ارزش افزوده معاف می گردند، لكن در واقعيت اين معامله و تحويل کالا در سرزمين اصلی صورت می گيرد.

فرار مالياتی در مناطق آزاد و ويژه شناسايی شده که غالبا از شيوه فوق میلیارد تومان 3900 حدود ۹۶طبق گزارش رييس سازمان امور مالياتی، سال ۳استفاده شده است.

مشکلات بومیان غالبا در ابتدای ايجاد مناطق آزاد، شاهد رشد قيمت ها ازجمله قيمت زمين و مسكن هستيم که در ادامه با پيدايش جنبه های ل��وکس ک��الا و خدمات و رونق نسبی گردشگری در اين مناطق، به دليل آثار تورمی ايجاد منطق��ه آزاد بعض��اً بومي��ان جهت ادام��ه زن��دگی دچ��ار مش��كل

می شوند.

.است لینک قانون تشویق و حمایت سرمایهگذاری خارجی:۲

:// . . / / / /۱۳۳۸۱۶https rcmajlis ir fa law show1397 شهریور 26 - کنفرانش خبری تقوی نژاد، رییس سازمان امور مالیاتی- ۳

قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی 4 ۹۸دی ماه

مغایرت مناطق آزاد و ویژه و گسترش این مناطق با اسناد بالا دستیمغایرتهای اعلامی از نظر مجمع تشخیص مصلحت نظام نسبت به افزایش مناطق آزاد و ویژه اقتصادی

های کلی اقتصاد مقاومتی: سیاست11مغایرت با بند توسعه حوزه عمل مناطق آزاد و ويژه ی اقتصادی کشور به منظور انتقال فناوری های پيشرفته، گسترش و تسهيل تولي��د، ص��ادرات:�� ۱۱بند

کالا و خدمات و تأمين نيازهای ضروری و منابع مالی از خارج. )با توجه به آمارهای غير شفاف موجود، عملكرد مناطق آزاد مثبت ارزيابینميشود و همين موضوع سبب شده تا مجمع تشخيص، گسترش مناطق را مغاير با اهداف در نظر گرفته شده دانسته است.(

های کلی اقتصاد مقاومتی: سیاست17مغایرت با بند : اصلاح نظام درآمدی دولت با افزايش سهم درآمدهای مالياتی. )افزايش مناطق آزاد و ويژه برابر است با کاهش درآم��دهای مالي��اتی۱۷بند

دولت(د سیاست1مغایرت با بند " جز های کلی آمایش سرزمینی:"

د- دستيابی به تعادل های منطقه ای متناسب با قابليت ها و توان های هر منطقه با توجه به نكات زير:- ايجاد امكانات عادلانه و فرصت های برابر و رفع تبعيض ناروا در مناطق کشور.۱

مغایرتهای اعلامی از نظر شورای نگهبان نسبت به افزایش مناطق آزاد و ویژه اقتصادی قانون اساسی:74مغایرت با اصل ميبايست به طور شفاف از يكديگر جدا بوده و جداگانه به تصويب مجلس برس��ند. اخ��يرا در، طرحها و لوايح قانون اساسی۷4طبق اصل

منطقه وي��ژه و لايح��ه ايج��اد هش��ت منطق��ه آزاد و دوازده منطق��ه۹0مجلس شورای اسلامی، طرح نمايندگان مبنی بر افزوده شدن حدود قانون اساسی اعلام شد.۷5ويژهی دولت، با هم ادغام شد که اين مورد از طرف شورای نگهبان مغاير با اصل

قانون اساسی:75مغایرت با اصل تقلي��ل قانون اساسی، طرح های قانونی و پيشنهادها و اصلاحاتی که نمايندگان در خصوص لوايح قانونی عنوان می کنند و به ۷5طبق اصل

می انجامد، در صورتی قابل طرح در مجلس است که در آن طريق جبران ک��اهش درآم�د ي��ا ت��اميندرآمد عمومی يا افزايش هزينه عمومی هزينه جديد نيز معلوم شده باشد. طبق نظر پژوهشكده شورای نگهبان، افزايش تعداد زيادی مناطق آزاد و ويژه بدون در نظ��ر من��ابع م��الی

قانون اساسی است. هرچند نمايندگان مجلس با تاييد۷5مورد نياز ايجاد زير ساخت، استقرار گمرک و ديگر موارد مربوطه، مغاير با اصل نامه معاون اول رئيس جمهور مبنی بر تامين مالی هزينههای اين من�اطق از مح�ل درآم�د همين من�اطق! م�وافقت ک�رده و اين ط�رح را ب�ه

تصويب رساندند، که البته احتمال رد شدن مجدد اين مصوبه طبق همين اصل همچنان قابل پيشبينی است.

قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی 5 ۹۸دی ماه

قرارگاه ملی مبارزه با مفاسد اقتصادی ۶ ۹۸دی ماه