t.c. Çevre ve Şehircilik bakanlığı Çevre yönetimi genel ... · • gfb süresinde izleme...

TÜRKİYE’DE MADEN ATIKLARININ YÖNETİMİ

Mehmet AKAMaden Mühendisi

03 Kasım 2011

T.C.Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü

Mevzuat

Çevre Kanunu

Katı Atıkların Kontrolü

Yönetmeliği (1991)

Tehlikeli Atıkların Kontrolü

Yönetmeliği (2005)

Atık Yönetimi Genel

Esaslarına İlişkin

Yönetmelik (2008)

Atıkların Düzenli

Depolanmasına Dair

Yönetmelik (2010)

İnert Maden Atıklarının Alan Islahı, Restorasyon, Dolgu Maksadıyla Kullanımı veya Depolanmasına İlişkin Genelge (2010)

Maden Atıklarının Düzenli Depolanması ve Diğer Düzenli Depolama Tesislerinin Teknik Düzenlemesine İlişkin Genelge (2011)

ÖNLEME

TEKRAR KULLANIM

AZALTMA

GERİ DÖNÜŞÜM

ENERJİ GERİ KAZANIMI

BERTARAF

En Öncelikli Seçenek

En Son Seçenek

Atık Yönetimi Hiyerarşisi

Depolama Sahası (Atık Barajı)

Zemin Düzenlemesi

Alt Drenaj Sistemi (Çakıl)

Jeotekstil, Jeosentetik kil (2 kat) &

Jeomembran


Sızıntı Suyu Toplama Havuzu

Kaya DolguSedde

Kil SerilmişŞevler

Jeotekstil & Jeomembran


Jeosentetik Drenaj Tabakası (Sızıntı Suyu)


Kuşaklama Kanalları


Spigotlar

ADT Göleti

İlk Çökelme Göleti


Kademe Yükseltmesi

İlk Kademe ADT

Yüzer Pompa


Sızıntı Suyu Toplama Havuzu


Kaya Dolgu Sedde – Mansap Tarafından Görünüm

Açık Ocaklarda Atıkların Depolanması

Vadide Atıkların Depolanması

Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik

Madde 2:

c) Taş ocağı faaliyetleri ile mineral kaynakların aranması, çıkarılması, işlenmesive depolanması sonucu oluşan atıkları, kapsamaz.

Ancak, Maden Atıkları,

Ek-IV Atık Listesinde (01) “Madenlerin aranması, çıkarılması, işletilmesi, fizikive kimyasal işleme tabi tutulması sırasında ortaya çıkan atıklar” başlığıaltında tanımlanmış ve sınıflandırılmıştır.

Burada tanımlanan atık kodları Avrupa Atık Kataloğu ile bire bir aynıdır.

01 01 Maden kazılarından kaynaklanan atıklar

01 01 01 Metalik maden kazılarından kaynaklanan atıklar

01 01 02 Metalik olmayan maden kazılarından kaynaklanan atıklar

01 03 Metalik Minerallerin Fiziki ve Kimyasal Olarak İşlenmesinden KaynaklananAtıklar

01 03 04* Sülfürlü cevherlerin işlenmesinden kaynaklanan asit üretici maden atıkları A

01 03 05* Tehlikeli madde içeren diğer maden atıkları M

01 03 06 01 03 04 ve 01 03 05 dışındaki diğer maden atıkları

01 03 07* Metalik minerallerin fiziki ve kimyasal işlenmesinden kaynaklanan tehlikelimaddeler içeren diğer atıklar

M

01 03 08 01 03 07 dışındaki diğer tozumsu ve pudramsı atıklar

01 03 09 01 03 07 dışındaki alüminyum oksit üretiminden çıkan kırmızı çamur

01 03 99 Başka bir şekilde tanımlanmamış atıklar

Atık Listesinde (A) işaretli atıklar, EK-III B’de yer alan tehlikeli atık konsantrasyonuna bakılmaksızıntehlikeli atık sınıfına girer. (M) işaretli atıkların tehlikelilik özelliklerinin belirlenmesi amacıylayapılacak çalışmalarda, EK-III A’da listelenen özelliklerden H3-H8 ile H10 ve H11 ile ilgilideğerlendirmeler, EK-III B’de yer alan konsantrasyon değerleri esas alınarak yapılır.

Madenlerin Aranması, Çıkarılması, İşletilmesi, Fiziki ve Kimyasal İşleme Tabi Tutulması Sırasında Ortaya Çıkan Atıklar

16

Madenlerin Aranması, Çıkarılması, İşletilmesi, Fiziki ve Kimyasal İşleme Tabi Tutulması Sırasında Ortaya Çıkan Atıklar (devamı)

01 04 Metalik Olmayan Minerallerin Fiziki ve Kimyasal İşlemlerinden Kaynaklanan Atıklar

01 04 07* Metalik olmayan minerallerin fiziki ve kimyasal işlenmesinden kaynaklanan tehlikeli maddeler içeren atıklar

M

01 04 08 01 04 07 dışındaki atık kaya ve çakıl taşı atıkları

01 04 09 Atık kum ve killer

01 04 10 01 04 07 dışındaki tozumsu ve pudramsı atıklar

01 04 11 01 04 07 dışındaki potas ve kaya tuzu işlemesinden kaynaklanan atıklar

01 04 12 01 04 07 ve 01 04 11 dışındaki minerallerin yıkanması ve temizlenmesinden kaynaklanan ince taneli atıklar ve diğer atıklar

01 04 13 01 04 07 dışındaki taş yontma ve kesme işlemlerinden kaynaklanan atıklar


01 05 Sondaj Çamurları ve Diğer Sondaj Atıkları

01 05 04 Temizsu sondaj çamurları ve atıkları

01 05 05* Yağ içeren sondaj çamurları ve atıkları M

01 05 06* Tehlikeli maddeler içeren sondaj çamurları ve diğer sondaj atıkları M

01 05 07 01 05 05 ve 01 05 06 dışındaki barit içeren sondaj çamurları ve atıkları

01 05 08 01 05 05 ve 01 05 06 dışındaki klorür içeren sondaj çamurları ve atıkları


Düzenli Depolama Sahası (Atık Barajı) Yasal İzin Süreci

ÇED Süreci

Uygulama Projesi

İnşaat Denetimi

Onay Belgesi

GFB

Lisans

ÇED SÜRECİ

Yeni Başvuru veya Kapasite Artışı

ÇED Yönetmeliği’nde son yapılan değişiklik ile;• Maden atıklarının depolanması alan ve

kapasite şartına bakılmaksızın ÇED’etabidir.


ÇED Süreci

Uygulama Projesi

İnşaat Denetimi

Onay Belgesi

GFB

Lisans

UYGULAMA PROJESİ

• Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik

• Su Yapıları Denetim Yönetmeliği

• SYDF’nin onayladığı proje 3 nüsha olarak Bakanlığa sunulur.


ÇED Süreci

Uygulama Projesi

İnşaat Denetimi

Onay Belgesi

GFB

Lisans

İNŞAAT DENETİMİ

• İnşaatın uygulama projesine uygun olarak yapıldığının SYDF tarafından denetlenmesi ve denetim raporlarının Bakanlığa gönderilmesi.


ÇED Süreci

Uygulama Projesi

İnşaat Denetimi

Onay Belgesi

GFB

Lisans

DÜZENLİ DEPOLAMA ONAY BELGESİ

• Denetleme Raporları• İşletme Planı

Bakanlıkça onaylanır.


ÇED Süreci

Uygulama Projesi

İnşaat Denetimi

Onay Belgesi

GFB

Lisans

GEÇİCİ FAALİYET BELGESİ

• Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik

• 1 Yıl süreyle geçerlidir.


ÇED Süreci

Uygulama Projesi

İnşaat Denetimi

Onay Belgesi

GFB

Lisans

ÇEVRE LİSANSI

• GFB süresinde izleme raporları ve kapatma planı ile lisans müracaatı değerlendirilir.


Mevcut Sahaların İyileştirilmesi

İyileştirme Planı

Onay Belgesi

GFB

Lisans

İYİLEŞTİRME PLANI

• ADDY Geçici Madde-2 uyarınca mevcut düzenli depolama sahalarına ait iyileştirme planları Bakanlığa sunulur.



Onay Belgesi

GFB

Lisans

ONAY BELGESİ VEYA SAHA KAPATMA

• Bakanlıkça inceleme neticesinde uygun bulunan sahalara onay belgesi verilir.

• Uygun bulunmayan sahalar kapatılır.



Onay Belgesi

GFB

Lisans

GEÇİCİ FAALİYET BELGESİ

• Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik




Onay Belgesi

GFB

Lisans

ÇEVRE LİSANSI

• GFB süresinde izleme raporları ve kapatma planı ile lisans müracaatı değerlendirilir.


İnert Maden Atıklarının Alan Islahı, Restorasyon, Dolgu Maksadıyla Kullanımı veya Depolanmasına İlişkin Genelge

Genelgenin Kapsamı;

3213 sayılı Maden Kanununun 2 nci Maddesi altında;

a) II. Grup madenler olarak tanımlanan mermer, dekoratif taşlar,traverten, kalker, dolomit, kalsit, granit, siyenit, andezit,bazalt ve benzeri taşlar mineral kaynakların aranması,çıkarılması ve işlenmesi,

b) IV. Grup madenler altında yer alan Kaolen, Dikit, Nakrit,Halloysit, Endellit, Anaksit, Bentonit, Montmorillonit, Baydilit,Nontronit, Saponit, Hektorit, İllit, Vermikülit, Allofan,İmalogit, Klorit, Sepiyolit, Paligorskit (Atapuljit), Loglinit vebunların karışımı killer, Refrakter killerin aranması veçıkarılması,

Genelgenin Kapsamı (devam)

• Alan ıslahı,

• Restorasyon veya dolgu maksatlı,

• Düzenli depolama tesislerinde inşaat maksatlı kullanımı,

• Depolanması

Mermer Atığı

TEŞEKKÜRLER

Mehmet AKAMaden MühendisiTelefon : (312) 207 67 26E-posta : [email protected] : www.atikyonetimi.cevreorman.gov.tr

Türkiye’de Madencilik Sektörü

3213 Sayılı Maden Kanununa göre;I. Grupa) İnşaat ile yol yapımında kullanılan ve tabiatta doğal olarak bulunankum ve çakıl.b) Tuğla-kiremit kili, Çimento kili, Marn, Puzolanik kayaç (Tras) ileçimento ve seramik sanayilerinde kullanılan ve diğer gruplarda yeralmayan kayaçlar.

II. Grupa) Kalsit, Dolomit, Kalker, Granit, Andezit, Bazalt gibi kayaçlardanAgrega, mıcır veya öğütülerek kullanılacak kayaçlar.b) Mermer, Traverten, Granit, Andezit, Bazalt gibi blok olarak üretilentaşlar ile dekoratif amaçla kullanılan doğal taşlar.

III. GrupDeniz, göl, kaynak suyundan elde edilecek eriyik halde bulunan tuzlar,karbondioksit (CO2) gazı (jeotermal, doğal gaz ve petrollü alanlar hariç)Hidrojen Sülfür .

Türkiye’de Madencilik Sektörü (Devam)

IV. Grup

a) Killer, tuzlar

b) Turba, Linyit, Taşkömürü, kömüre bağlı metan gazı, Antrasit, Asfaltit, Bitümlü Şist, BitümlüŞeyl, Kokolit ve Sapropel

c)Altın, Gümüş, Platin, Bakır, Kurşun, Çinko, Demir, Pirit, Manganez, Krom, Civa, Antimuan,Kalay, Vanadyum, Arsenik, Molibden, Tungsten (Volframit, Şelit),Kobalt, Nikel, Kadmiyum, Bizmut, Titan (İlmenit, Rutil), Alüminyum (Boksit, Gipsit,Böhmit), Nadir toprak elementleri (Seryum Grubu, Yitriyum Grubu) ve Nadir toprakmineralleri (Bastnazit, Monazit, Ksenotim, Serit, Oyksenit, Samarskit, Fergusonit), Sezyum,Rubidyum, Berilyum, İndiyum, Galyum, Talyum, Zirkonyum, Hafniyum, Germanyum,Niobyum, Tantalyum, Selenyum, Telluryum, Renyum.

V. Grup

Elmas, Safir, Yakut, Beril, Zümrüt, vb. değerli taşlar

VI. Grup

Radyoaktif Mineraller ve diğer radyoaktif maddeler


MADEN ADI ARAMA İŞLETME ÖN İŞLETME TOPLAM

MADEN 743 2.692 75 3.510

MERMER 232 2.558 81 2.871

I-A GRUBU 64 64

I-B GRUBU 945 945

II. GRUP 15.743 3.815 19.558

III. GRUP 181 14 195

IV. GRUP 16.347 682 17.029

V. GRUP 161 4 165

JEOTERMAL 5 5

TOPLAM 33.407 10.779 156 44.342

(MİGEM, 31.12.2009)


• Türkiye madensel kaynak çeşitliliği açısından 152 ülke arasında29 maden türünde yapılan üretim ile 10. sırada• Ruhsatların 1/4’ü işletmede• Cevher hazırlama ve zenginleştirme tesisleri 2010 yılındaMaden Kanunu kapsamına alındı• Atık bertaraf tesisleri 2010 yılında Maden Kanunu kapsamınaalındı

Cevher Zenginleştirme Tesisleri

2008 yılı Ekim ayı envanteri ;

• Cevher zenginleştirme tesislerinin neler olduğu,

• Hangi cevherlerin işlendiği,

• Cevher işleme kapasiteleri,

• Kullanılan kimyasallar,

• Oluşan atık miktarları,

• Proses atıklarının bertaraf yöntemleri

İşlenen Cevher Sayı İşlenen Cevher Sayı

Krom 38 Barit 2

Taşkömürü 11 Bakır, Pirit 1

Kurşun, Çinko 8 Bentonit 1

Linyit 9 Gümüş 1

Bakır, Çinko, Kurşun 3 Kaloen 1

Demir 3 Kolemanit 1

Manganez 3 Manyezit 1

Altın, Gümüş 2 Nikel 1

Antimuan 2 Tinkal 1

Bakır 2 Toplam 91

Cevher Zenginleştirme Tesisleri (devam)

Cevher Zenginleştirme Tesisleri (Devam)

43%

13%12%

10%

9%

3%3%

2%2% 1%1% 1%

Cevher Tiplerine Göre Zenginleştirme Tesisleri

Krom

Diğer

Taşkömürü

Linyit

Kurşun, Çinko

Bakır, Çinko, Kurşun

Demir

Altın, Gümüş

Bakır

Bakır, Pirit

Gümüş

Tinkal

Proses Atığı Miktarı

İşlenen CevherAtık Miktarı

(ton/yıl) İşlenen CevherAtık Miktarı

(ton/yıl)

Altın, Gümüş 10.658.000 Kurşun, Çinko 450.130

Bakır, Pirit 3.240.000 Kolemanit 420.000

Linyit 2.557.000 Antimuan 144.000

Taşkömürü 1.670.980 Manyezit 60.000

Krom 2.304.594 Kaloen 5.000

Gümüş 1.500.000 Nikel 2.900

Bakır 1.325.000 Bentonit 2.500

Tinkal 875.000 Manganez 1.200

Bakır, Çinko, Kurşun 639.200 Barit 1

Demir 626.000 TOPLAM 26.481.505

Proses Atığı Oranları

41%

12%10%

6%

9%

6%

5%

3%2% 2% 2% 2%

Cevher Zenginleştirme Tesisleri Proses Atıkları

Altın, Gümüş

Bakır, Pirit

Linyit

Taşkömürü

Krom

Gümüş

Bakır, Pirit

Tinkal

Bakır, Çinko, Kurşun

Demir

Kurşun, Çinko

Diğer

Proses Atığı Bertarafı

Atık Bertarafı Sayı Miktar (ton/yıl)

Direkt Deşarj 3 3.866.000

Yeniden Kullanım (Dolgu) 29 2.149.260

Depolama 59 20.322.513

TOPLAM 91 26.337.773

Proses Atığı Bertaraf Oranları

15%

8%

77%

Proses Atığı Bertarafı

Direkt Deşarj

Yeniden Kullanım (Dolgu)

Depolama

Proses Atıklarının Bertarafı

• 43 tesiste çökeltme amacıyla atık havuzları (9.307.505 ton )

• 25 adet tesiste atık barajı ( 6.916.752 ton)

Atık Bertarafı Konusunda Yapılan Tespitler (Devam)

Zenginleştirme tesisleri proses atıkları ile ilgili olarak;

• Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Ek-11 A’da (DDY Ek-2)tanımlanan Atıkların Düzenli Depolama Tesislerinde DepolanabilmeKriterleri açısından eluat analizi genelde yaptırılmamış,

• Asitli Maden Drenajı oluşup oluşmadığı,• Atık barajı veya havuzuna sızdırmazlık teşkil edilip edilmediği,• Geçirimlilik oranı,• Hangi malzemeler ile geçirimsizliğin sağlandığı,• Yeraltı suyu seviyesi,• Yeraltı suyu akış yönü,• Sedde vb. önlemlerin ne şekilde oluşturulduğu

yönünde genel olarak bilgi bulunmaktadır.


• Hali hazırda kurulu tesislerde milyonlarca ton atık depolandığıiçin yukarıda belirtilen hususlara işletmesi devam eden tesislerkonusunda açıklık getirmek pek mümkün değildir.

• Bu nedenlerle gerçekleştirilen depolama faaliyetlerininmevzuat ile uyumluluğu görülmemektedir.


• Bazı tesislerde proses atıkları içerisinde şu an işletmecileraçısından karlı olmayan ancak metal fiyatlarındakiartışlar, cevher tenörlerinin daha azalması teknolojikgelişmeler durumunda değerlendirilebilecek miktarda metalbulunmaktadır.

• Ayrıca cevherleşme genelde tek tip olmadığı için prosesatıkları içerisinde ağır metaller de bulunabilmektedir.


• 26.03.2010 tarihli “Atıkların Düzenli Depolanmasına DairYönetmelik” ve “İnert Maden Atıklarının AlanIslahı, Restorasyon, Dolgu Maksadıyla Kullanımı veyaDepolanmasına İlişkin Genelge (2010/13)” yayımlanana kadarproses atıklarının yönetimi ile ilgili olarak “Tehlikeli AtıklarınKontrolü Yönetmeliği” ve “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”çerçevesinde işlem tesis edilmekte, tüm bu mevzuat madenatıklarının yönetimi hususunda yeterli hükümleriçermemektedir. Maden Atıkları Direktifi’nin ülkemizmevzuatına kazandırılması amacıyla Bakanlığımız ve EnerjiBakanlığı tarafından yürütülen Maden Atıklarının YönetimiProjesi sonunda yayımlanacak yönetmelik ile maden atıklarınyönetimi hususu diğer atıklardan ayrı ve özel bir mevzuat ileyönetim altına alınacaktır.

t.c. Çevre ve Şehircilik bakanlığı Çevre yönetimi genel ... · • gfb süresinde izleme...

Documents