technik ekonomista_341[02].z5.03_u.pdf

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI i NAUKI Piotr Szczypa Prowadzenie ewidencji księgowej 341[02].Z5.03 Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1

Recenzenci: mgr Jolanta Rychlicka mgr Barbara Wierzbowska Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Katarzyna Maćkowska Konsultacja: mgr Andrzej Zych Korekta: mgr Joanna Fundowicz Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[02].Z5.03 Prowadzenie ewidencji księgowej w modułowym programie nauczania dla zawodu technik ekonomista Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005


SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 42. Wymagania wstępne 53. Cele kształcenia 64. Materiał nauczania 74.1. Zakładowy plan kont 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 9 4.1.3. Ćwiczenia 10 4.1.4. Sprawdzian postępów 104.2. Zasady ewidencji na kontach syntetycznych i analitycznych 11 4.2.1. Materiał nauczania 11 4.2.2. Pytania sprawdzające 12 4.2.3. Ćwiczenia 12 4.2.4. Sprawdzian postępów 134.3. Zasady ewidencji kosztów na kontach zespołu 4 i 5 13 4.3.1. Materiał nauczania 13 4.3.2. Pytania sprawdzające 14 4.3.3. Ćwiczenia 14 4.3.4. Sprawdzian postępów 164.4. Ewidencja środków pieniężnych i kredytów bankowych 16 4.4.1. Materiał nauczania 16 4.4.2. Pytania sprawdzające 19 4.4.3. Ćwiczenia 19 4.4.4. Sprawdzian postępów 214.5. Klasyfikacja i ewidencja rozrachunków 22 4.5.1. Materiał nauczania 22 4.5.2. Pytania sprawdzające 23 4.5.3. Ćwiczenia 23 4.5.4. Sprawdzian postępów 244.6. Ewidencja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych 25 4.6.1. Materiał nauczania 25 4.6.2. Pytania sprawdzające 26 4.6.3. Ćwiczenia 26 4.6.4. Sprawdzian postępów 284.7. Ewidencja leasingu operacyjnego i finansowego 28 4.7.1. Materiał nauczania 28 4.7.2. Pytania sprawdzające 29 4.7.3. Ćwiczenia 29 4.7.4. Sprawdzian postępów 304.8. Ewidencja środków trwałych w budowie 30 4.8.1. Materiał nauczania 30 4.8.2. Pytania sprawdzające 31 4.8.3. Ćwiczenia 31 4.8.4. Sprawdzian postępów 33


4.9. Ewidencja inwestycji długoterminowych i krótkoterminowych 33 4.9.1. Materiał nauczania 33 4.9.2. Pytania sprawdzające 34 4.9.3. Ćwiczenia 35 4.9.4. Sprawdzian postępów 364.10. Ewidencja obrotu materiałowego 36 4.10.1. Materiał nauczania 36 4.10.2. Pytania sprawdzające 38 4.10.3. Ćwiczenia 38 4.10.4. Sprawdzian postępów 394.11. Ewidencja obrotu towarowego 39 4.11.1. Materiał nauczania 39 4.11.2. Pytania sprawdzające 40 4.11.3. Ćwiczenia 40 4.11.4. Sprawdzian postępów 414.12. Ewidencja produktów pracy 42 4.12.1. Materiał nauczania 42 4.12.2. Pytania sprawdzające 43 4.12.3. Ćwiczenia 43 4.12.4. Sprawdzian postępów 444.13. Ewidencja rozliczeń międzyokresowych kosztów 45 4.13.1. Materiał nauczania 45 4.13.2. Pytania sprawdzające 46 4.13.3. Ćwiczenia 46 4.13.4. Sprawdzian postępów 474.14. Ewidencja księgowa różnic inwetaryzacyjnych 47 4.14.1. Materiał nauczania 47 4.14.2. Pytania sprawdzające 48 4.14.3. Ćwiczenia 48 4.14.4. Sprawdzian postępów 494.15. Ewidencja księgowa kapitałów, rezerw i wyniku finansowego 50 4.15.1. Materiał nauczania 50 4.15.2. Pytania sprawdzające 51 4.15.3. Ćwiczenia 51 4.15.4. Sprawdzian postępów 514.16. Ewidencjonowanie operacji gospodarczych związanych z całokształtem

działalności jednostek 52

4.16.1. Materiał nauczania 52 4.16.2. Pytania sprawdzające 52 4.16.3. Ćwiczenia 52 4.16.4. Sprawdzian postępów 535. Sprawdzian osiągnięć 546. Literatura 58


1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności z zakresu ewidencji

księgowej. W poradniku zamieszczono: − wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś

bez problemów mógł korzystać z poradnika, − cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, − materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania

treści jednostki modułowej, − zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści, − ćwiczenia pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne, − sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu

potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że nabrałeś wiedzy i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,

− literaturę uzupełniającą. Każda jednostka gospodarcza, która objęta jest zakresem podmiotowym Ustawy

o rachunkowości zobligowana jest do prowadzenia ewidencji księgowej. Ewidencja ta dotyczy wszystkich składników majątku i źródeł finansowania majątku, a także kosztów, przychodów oraz zysków i strat nadzwyczajnych. Dokonywana jest ona na kontach syntetycznych, analitycznych, a niekiedy na kontach pozabilansowych. Prawidłowa ewidencja operacji gospodarczych zapewnia uzyskanie rzetelnych informacji na cele sprawozdawcze a także decyzyjne. Dlatego istotne jest aby osoby pełniące obowiązki w działach finansowo-księgowych umiały prawidłowo i biegle dokonywać ewidencji na kontach księgowych. Ponadto znajomość ewidencji księgowej ułatwia zrozumienie związków przyczynowo-skutkowych miedzy różnymi zależnościami zachodzącymi w jednostkach.

W poradniku praktyczną naukę ewidencji rozpoczniesz od nabycia umiejętności księgowania na kontach kosztów rodzajowych i kontach układu funkcjonalnego, a następnie przejdziesz do ewidencjonowania operacji gospodarczych dotyczących poszczególnych grup aktywów i pasywów zgodnie z rosnącym stopniem złożoności księgowań. Przyjęcie takiej kolejności treści nauczania jest uzasadnione, gdyż znajomość ewidencji kosztów układu rodzajowego jest niezbędna przy nauczaniu zasad ewidencji składników zgrupowanych we wszystkich zespołach planu kont. Należy także nadmienić, iż zasady księgowego ustalania i podziału wyniku finansowego zostały przedstawione w kolejnej jednostce modułowej pt. „Ustalanie i podział wyniku finansowego”, która jest kontynuacją niniejszej jednostki modułowej.

Przykładowe ćwiczenia pozwolą Ci zrozumieć i przyswoić wiedzę w praktyce. Na końcu każdego tematu znajdują się pytania sprawdzające. Pozwolą Ci one zweryfikować Twoją wiedzę. Jeżeli okaże się, że czegoś jeszcze nie pamiętasz lub nie rozumiesz, zawsze możesz wrócić do rozdziału „Materiał nauczania” i tam znajdziesz odpowiedź na pytania, które sprawiły Ci kłopot.

Przykładowy sprawdzian osiągnięć może okazać się świetnym treningiem przed zaplanowanym przez nauczyciela sprawdzianem, a część teoretyczna pozwoli Ci sprawdzić Twoje umiejętności z zakresu ewidencji księgowej. W razie jakichkolwiek wątpliwości zwróć się o pomoc do nauczyciela.


2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć: − korzystać z różnych źródeł prawa, w tym z ustawy o rachunkowości, − posługiwać się podstawową terminologią z zakresu podstaw ekonomii, − posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu rachunkowości, − rozróżniać składniki aktywów trwałych, − rozróżniać składniki aktywów obrotowych, − podawać przykłady majątku i źródeł finansowania majątku dla różnych jednostek

gospodarczych, − klasyfikować koszty i przychody, − rozróżniać koszty układu rodzajowego, − rozróżniać koszty układu funkcjonalnego, − wskazywać przykłady przychodów i kosztów ich uzyskania w obszarze działalności

operacyjnej właściwej różnych typów jednostek, − wskazywać przykłady pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych, − wskazywać przykłady przychodów i kosztów finansowych, − rozróżniać zyski i straty nadzwyczajne − wskazywać zakres działalności jednostek produkcyjnych, handlowych, usługowych, − wyceniać składniki aktywów i pasywów, − rozliczać międzyokresowe koszty czynne i bierne, − sporządzać dokumentację księgową obrotu materiałowego i towarowego, − ustalać koszt jednostkowy produktów pracy, − ustalać cenę sprzedaży, − nazywać elementy konta księgowego, − obliczać obroty i salda kont księgowych, − rozróżniać rodzaje kont księgowych, − znać zasady funkcjonowania kont aktywnych, − znać zasady funkcjonowania kont pasywnych, − znać zasady funkcjonowania kont aktywno-pasywnych, − znać zasady funkcjonowania kont wynikowych, − dokonywać podzielności pionowej kont księgowych, − dokonywać podzielności poziomej kont księgowych, − poprawiać błędy księgowe za pomocą storna czarnego i czerwonego, − sporządzać zestawienie obrotów i sald, − sporządzać uproszczony bilans, − obsługiwać komputer jako narzędzia pracy, − wskazywać źródła informacji, − korzystać z różnych źródeł informacji.


3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − wskazać zakres zakładowego planu kont, − określić rolę zakładowego planu kont, − zaktualizować zakładowy plan kont dla potrzeb informacyjnych jednostki, − wprowadzić konta analityczne do kont syntetycznych, − dokonać ewidencji na kontach aktywnych syntetycznych i analitycznych, − dokonać ewidencji na kontach pasywnych syntetycznych i analitycznych, − dokonać ewidencji na kontach aktywno-pasywnych syntetycznych i analitycznych, − dokonać ewidencji na kontach korygujących syntetycznych i analitycznych, − dokonać ewidencji na kontach kosztów syntetycznych i analitycznych, − dokonać ewidencji na kontach przychodów syntetycznych i analitycznych, − dokonać ewidencji kosztów układu rodzajowego, − dokonać ewidencji kosztów układu funkcjonalnego, − dokonać ewidencji kosztów zarówno w układzie rodzajowym jak i funkcjonalnym, − dokonać ewidencji środków pieniężnych, − dokonać ewidencji kredytów bankowych, − klasyfikować rozrachunki według różnych kryteriów, − dokonać ewidencji należności i zobowiązań, − dokonać ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, − dokonać ewidencji na kontach pozabilansowych środków trwałych, − dokonać ewidencji leasingu operacyjnego i finansowego, − dokonać ewidencji środków trwałych w budowie, − dokonać ewidencji inwestycji długoterminowych, − dokonać ewidencji krótkoterminowych aktywów finansowych, − dokonać ewidencji obrotu materiałowego, − dokonać ewidencji obrotu towarowego, − dokonać ewidencji obrotu produktami pracy, − dokonać ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów, − dokonać ewidencji różnic inwetaryzacyjnych, − dokonać ewidencji przychodów i kosztów uzyskania przychodów, − dokonać ewidencji kapitałów, − dokonać ewidencji rezerw, − wystawić polecenia księgowania, − dokonać ewidencji związanych z całokształtem działalności produkcyjnej, usługowej

i handlowej, − interpretować salda kont analitycznych i syntetycznych.


4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Zakładowy plan kont 4.1.1. Materiał nauczania

Plan kont to usystematyzowany wykaz kont, ich nazw i symboli, przeznaczonych do grupowania jednorodnych operacji gospodarczych, zgodnie z zasadami rejestracji księgowej. Plan kont jest zasadniczym elementem zakładowego planu kont.

Zakładowy plan kont jest istotnym elementem dokumentacji księgowej, jest „przewodnikiem” po rachunkowości danej jednostki. Zakładowy plan kont ustala i aktualizuje kierownik jednostki. Zakres zakładowego planu kont ujęto w tabeli 1.

Tabela 1. Elementy zakładowego planu kont

Elementy zakładowego planu kont: podstawowe pozostałe

– wykaz kont księgi głównej i ksiąg pomocniczych, – przyjęte zasady księgowania operacji gospodarczych

na kontach syntetycznych, – zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych

(ewidencja analityczna), – powiązania kont analitycznych z kontami

syntetycznymi, – wykaz zbiorów będących księgami rachunkowymi,

ich struktura, funkcje i powiązania, – zasady wyceny aktywów i pasywów oraz wyniku

finansowego, – ustalenie, które dokumenty stanowią podstawę

zapisów księgowych, – określenie operacji, które mogą być dokumentowane

za pomocą dowodów zastępczych

– określenie techniki prowadzenia rachunkowości, – ustalenie metody amortyzowania (umarzania) środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

– określenie metod ewidencji rzeczowych składników aktywów obrotowych,

– zasady dokonywania odpisów amortyzacyjnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

– ustalenie dolnej granicy wartości środków trwałych amortyzowanych (umarzanych) jednorazowo,

– ustalenie zasad ewidencji przychodów i kosztów działalności,

– ustalenie częstotliwości przeprowadzania inwentaryzacji,

– ustalenie wariantu sporządzania rachunku zysków i strat

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Podstawy rachunkowości, pod red. K. Winiarskiej, wyd. Dom wydawniczy ABC, Warszawa 2001, s. 97.

Wszystkie konta wykazane w zakładowym planie kont powinny być odpowiednio pogrupowane do 9 zespołów: − Zespół 0 – „Aktywa trwałe”. − Zespół 1 – „Środki pieniężne, rachunki bankowe oraz inne krótkoterminowe aktywa

finansowe”. − Zespół 2 – „Rozrachunki i roszczenia”. − Zespół 3 – „Materiały i towary”. − Zespół 4 – „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie”. − Zespół 5 – „Koszty według typów działalności i ich rozliczenie”. − Zespół 6 – „Produkty i rozliczenia międzyokresowe”. − Zespół 7 – „Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem”. − Zespół 8 – „Kapitały (fundusze) własne, fundusze specjalne i wynik finansowy”.

Pierwsza cyfra przy danym koncie wskazuje, do którego zespołu ono należy.


Przykładowy zakładowy plan kont syntetycznych Zespół 0 – Aktywa trwałe 010 „Środki trwałe” 020 „Wartości niematerialne i prawne” 030 „Inwestycje długoterminowe” 060 „Umorzenie środków trwałych” 070 „Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych” 080 „Środki trwałe w budowie” Zespół 1 – Środki pieniężne, rachunki bankowe oraz inne krótkoterminowe aktywa finansowe 101 „Kasa” 131 „Rachunki bankowe” 132 „Kredyty bankowe” 141 „Krótkoterminowe aktywa finansowe” 145 „Inne środki pieniężne” Zespół 2 – Rozrachunki i roszczenia 200 „Rozrachunki z odbiorcami” 210 „Rozrachunki z dostawcami” 222 „Rozrachunki z tytułu VAT” 223 „Rozrachunki z ZUS” 224 „Inne rozrachunki publicznoprawne” 231 „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń” 234 „Inne rozrachunki z pracownikami” 241 „Pozostałe rozrachunki” Zespół 3 – Materiały i towary 300 „Rozliczenie zakupu” 310 „Materiały” 320 „Towary” 340 „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów i towarów” Zespół 4 – Koszty według rodzajów i ich rozliczenie 410 „Zużycie materiałów i energii” 402 „Usługi obce” 403 „Podatki i opłaty” 404 „Wynagrodzenia” 405 „Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia” 406 „Amortyzacja” 409 „Pozostałe koszty rodzajowe” 490 „Rozliczenie kosztów rodzajowych” Zespół 5 – Koszty według typów działalności i ich rozliczenie 500 „Koszty działalności podstawowej” 530 „Koszty działalności pomocniczej” 540 „Koszty sprzedaży” 550 „Koszty ogólnego zarządu” 580 „Rozliczenie kosztów działalności”


Zespół 6 – Produkty i rozliczenia międzyokresowe 600 „Produkty gotowe” 620 „Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów gotowych” 640 „Rozliczenia międzyokresowe kosztów” Zespół 7 - Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem 700 „Sprzedaż produktów” 701 „Koszty sprzedanych produktów” 730 „Sprzedaż towarów” 731 „Wartość sprzedanych towarów” 740 „Sprzedaż materiałów” 741 „Wartość sprzedanych materiałów” 750 „Przychody finansowe” 751 „Koszty finansowe” 760 „Pozostałe przychody operacyjne” 761 „Pozostałe koszty operacyjne” 770 „Zyski nadzwyczajne” 771 „Straty nadzwyczajne” Zespół 8 – Kapitały (fundusze) własne, fundusze specjalne i wynik finansowy 800 „Kapitał (fundusz) podstawowy” 810 „Pozostałe kapitały (fundusze)” 820 „Rozliczenie wyniku finansowego” 841 „Rezerwy” 842 „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” 850 „Fundusze specjalne” 860 „Wynik finansowy” 870 „Podatek dochodowy”

Stowarzyszenie Księgowych w Polsce wraz z Ministrem Finansów może opracować dla

określonych jednostek tzw. wzorcowy plan kont. Powinien on zawierać wykaz kont syntetycznych, ogólne zasady ich funkcjonowania oraz określać podstawowe wymagania w zakresie ewidencji analitycznej. Wzorcowy plan kont nie jest dokumentem, który musi być bezwzględnie zastosowany w jednostkach gospodarczych. Ma on stanowić pewien wzór i wspomóc proces budowy zakładowego planu kont przez jednostki. Ponadto dzięki wzorcowemu planowi kont następuje ujednolicenie zasad grupowania operacji gospodarczych oraz ich ewidencji.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest plan kont? 2. Jaki jest zakres zakładowego planu kont? 3. Jakie zespoły grupujące konta księgowe wchodzą w skład planu kont? 4. Jakie konta księgowe znajdują się w poszczególnych zespołach planu kont? 5. Kto ustala i do czego służy wzorcowy plan kont?


4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1 Zaznacz, czy dana informacja jest prawdziwa (P), czy fałszywa (F).

P F 1) Plan kont jest elementem zakładowego planu kont jednostek 2) Zakładowy plan kont musi być identyczny ze wzorcowym planem kont 3) Plan kont grupuje konta księgowe w dziewięciu zespołach 4) Zespół 4 planu kont to „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie” 5) W zakładowym planie kont ujmuje się przyjęte przez jednostkę

zasady wyceny składników aktywów i pasywów 6) W zakładowym planie kont ujmuje się strukturę wiekową pracowników 7) Konto „Materiały” znajduje się w zespole 6 planu kont 8) Konta należności i zobowiązań znajdują się w zespole 2 planu kont

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zakładowego i wzorcowego planu kont,

2) przeczytać uważnie wszystkie zdania, 3) zaznaczyć znakiem √ P – jeżeli zdanie wyraża informację prawdziwą lub F – w przypadku,

gdy zdanie wyraża informację fałszywą. Wyposażenie stanowiska pracy:

− literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Wspólnie z koleżanką (kolegą) sporządź wykaz kont księgi głównej (konta syntetyczne) dla dowolnie wybranej spółki z o.o. grupując je do dziewięciu zespołów planu kont.


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące planu kont, 2) określić rodzaj działalności wybranej spółki z o.o. 3) sporządzić w edytorze tekstu plan kont dla wybranej spółki z o.o. wypisując nazwy kont

syntetycznych w poszczególnych zespołach, 4) wydrukować stworzony plan kont.

Wyposażenie stanowiska pracy: − przykładowe plany kont, − stanowisko komputerowe z dostępem do drukarki, wyposażone w edytor tekstu, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.


4.1.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) zdefiniować pojęcie planu kont? 2) wymienić podstawowe elementy zakładowego planu kont? 3) wymienić pozostałe elementy zakładowego planu kont? 4) określić rolę wzorcowego planu kont? 5) omówić układ planu kont? 6) sporządzić plan kont grupujący konta syntetyczne? 4.2. Zasady ewidencji na kontach syntetycznych i analitycznych 4.2.1. Materiał nauczania

Konta bilansowe i wynikowe, które przedstawiają ogólny obraz sytuacji majątkowej

i finansowej oraz przychodów i kosztów, nazywa się kontami syntetycznymi. Konta syntetyczne są to urządzenia księgowe służące do ujmowania w zbiorczych

zapisach operacji gospodarczych całych grup składników majątku i źródeł ich pochodzenia oraz kosztów i przychodów.

Konta syntetyczne nazywa się kontami głównymi (konta księgi głównej) lub kontami ogólnymi (informacje na tych kontach nie są szczegółowe, tylko zbiorcze, ogólne). Na kontach tych obowiązuje zasada podwójnego zapisu.

Zasada podwójnego zapisu polega na tym, że każda operacja gospodarcza musi być ujęta: − na co najmniej dwóch kontach, − po przeciwnych stronach kont (na jednym koncie zapis musi być po stronie Winien, a na

drugim po stronie Ma), − w tej samej kwocie (wartość po stronie Winien i Ma musi być identyczna).

Konta analityczne są to urządzenia księgowe służące do ujmowania szczegółowych informacji dotyczących operacji gospodarczych.

Konta analityczne nazywa się kontami szczegółowymi (są to konta księgi pomocniczej), służą do szczegółowego przedstawienia informacji zawartych na kontach syntetycznych. Jednostki gospodarcze muszą same określić, jaki poziom szczegółowości księgowej powinny zastosować w swojej działalności. Każdy kolejny poziom uszczegółowienia informacji pochodzących z konta syntetycznego ma odbicie w strukturze kont analitycznych.

Najczęściej konta analityczne tworzy się do kont grupujących: − wartości niematerialne i prawne, − środki trwałe, − zapasy (materiały, towary, wyroby gotowe), − należności z odbiorcami, − zobowiązania wobec dostawców. Analitykę tworzy się także do kont kosztów i przychodów.

Powiązanie kont analitycznych z syntetycznymi nie następuje na zasadach podwójnego zapisu (jak ma to miejsce przy ewidencji na kontach syntetycznych), lecz na zasadzie zapisu powtarzanego. Zapis ten oznacza, że dana operacja gospodarcza jest zapisywana dwa razy po tej samej stronie konta (raz na koncie syntetycznym, drugi raz na koncie analitycznym).

Zgodnie z zasadą powtarzanego zapisu, przy ewidencji analitycznej obowiązują następujące reguły:


− obroty strony Winien i Ma konta syntetycznego muszą być równe sumie obrotów stron Winien i Ma wszystkich kont analitycznych prowadzonych do tego konta,

− saldo konta syntetycznego (Winien lub Ma) równe jest sumie sald (Winien lub Ma) wszystkich kont analitycznych prowadzonych do tego konta. Podczas księgowania operacji gospodarczych niezwykle ważne jest, aby pamiętać:

− o zasadzie podwójnego zapisu księgowania na kontach syntetycznych, − o zasadzie zapisu powtarzanego w przypadku ewidencji na kontach analitycznych.

W celu poprawnego ewidencjonowania operacji gospodarczych należy postawić siebie w roli księgowego w danej firmie. Następnie powinno się uważnie przeczytać treść operacji gospodarczej i zastosować do poniższych zaleceń: 1. Ustalić, o czym informuje dana operacja gospodarcza. 2. Określić jakie składniki bilansu biorą udział w operacji gospodarczej (czy są to składniki

aktywów czy pasywów) oraz czy w wyniku tej operacji powstaje koszt, przychód, strata lub zysk nadzwyczajny.

3. Przyporządkować konta do składników występujących w danej operacji gospodarczej. 4. Przypomnieć sobie zasady funkcjonowania danych kont (konta aktywne, konta pasywne,

konta aktywno-pasywne, konta kosztów i strat nadzwyczajnych, konta przychodów i zysków nadzwyczajnych).

5. Zaksięgować operację bilansową. 6. Sprawdzić poprawność księgowania. 4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to są konta syntetyczne i analityczne? 2. W jakim celu tworzy się konta analityczne? 3. Do jakich kont najczęściej tworzy się analitykę? 4. Jak dokonuje się ewidencji na kontach syntetycznych? 5. Jak należy księgować na kontach analitycznych? 6. Jaki jest tok postępowania przy ewidencjonowaniu operacji gospodarczych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1 Wspólnie z koleżanką (kolegą) wprowadź konta analityczne do ustalonych w ćwiczeniu 2

w rozdziale 4.1.3. kont syntetycznych dla Waszej spółki z o.o.


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat kont analitycznych, 2) dokonać analizy rozwiązania ćwiczenia 2 z rozdziału 4.1.3. 3) zastanowić się, do których kont syntetycznych należy wprowadzić konta analityczne, 4) sporządzić w edytorze tekstu nowy plan kont, w którym do wyodrębnionych kont

syntetycznych zostaną dopisane konta analityczne, 5) wydrukować stworzony plan kont, 6) uzasadnić swoją decyzję.


Wyposażenie stanowiska pracy: − rozwiązanie ćwiczenia 2 z rozdziału 4.1.3. − stanowisko komputerowe z dostępem do drukarki, wyposażone w edytor tekstu, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Dokonaj odpowiednich zapisów księgowych na teowych kontach analitycznych stworzonych do konta syntetycznego „Towary” dla hurtowni odzieżowej.


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji na kontach analitycznych,

2) ustalić nazwy kont analitycznych dla konta „Towary” w hurtowni odzieżowej, 3) dokonać przykładowych zapisów dotyczących zwiększenia i zmniejszenia wartości

towarów.

Wyposażenie stanowiska pracy: − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) rozróżnić konta syntetyczne od analitycznych? 2) dokonać zapisu powtarzanego na kontach analitycznych? 3) wprowadzić konta analityczne do kont syntetycznych? 4) wskazać różnice między zapisem podwójnym a powtarzanym? 4.3. Zasady ewidencji kosztów na kontach zespołu 4 i 5 4.3.1. Materiał nauczania

Koszty bieżącej działalności można księgować w dwóch układach kosztowych (zespołach kont): w układzie kosztów rodzajowych i/lub układzie kosztów według typów działalności. Konta zespołu 4, to konta kosztów rodzajowych. Natomiast konta zespołu 5, to koszty według typów działalności (układ funkcjonalny kosztów). Jednostka gospodarcza może wybrać jeden spośród trzech sposobów ewidencjonowania kosztów bieżącej działalności (tabela 2).

Tabela 2. Sposoby ewidencjonowania kosztów bieżącej działalności

Sposoby ewidencji Charakterystyka

Sposób I Koszty bieżącej działalności będą ujmowane (księgowane) tylko na kontach kosztów według rodzajów. Zatem ewidencja kosztów będzie przebiegała tylko na kontach zespołu 4.

Sposób II Koszty bieżące będą ujmowane tylko na kontach według typów działalności. Czyli koszty te będą księgowane wyłącznie na kontach zespołu 5.

Sposób III Koszty bieżącej działalności będą ujmowane zarówno na kontach kosztów według rodzajów jak i na kontach według typów działalności. Czyli będą księgowane na kontach zespołu 4 i na kontach zespołu 5. W tym przypadku do przeniesienia kosztów


z kont rodzajowych na konta według typów działalności służyć będzie konto o nazwie „Rozliczenie kosztów rodzajowych”. Konto to jest pomostem łączącym dwa układy kosztów: układ rodzajowy i układ kosztów według miejsc ich powstawania. Pomost ten łączy dwa zespoły kont 4 i 5.

Źródło: opracowanie własne. Należy pamiętać, że koszty ewidencjonuje się na kontach kosztów po stronie Winien,

przestrzegając zasady podwójnego zapisu. W przypadku księgowania kosztów bieżącej działalności według sposobu I zasady

ewidencji są następujące: 1) dany koszt należy zaksięgować po stronie Ma na odpowiednim koncie bilansowym lub

korygującym (konto korygujące w tym przypadku będzie dotyczyło zużycia środków trwałych lub zużycia wartości niematerialnych i prawnych; wówczas wystąpi konto korygujące „Umorzenie środków trwałych” lub „Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych”) lub na koncie „Rozliczenie zakupu”,

2) po stronie Winien na odpowiednim koncie kosztów rodzajowych (jedno z kont zespołu 4). W przypadku księgowania kosztów bieżącej działalności według sposobu II zasady



2) po stronie Winien na odpowiednim koncie kosztów według typów działalności (konto zespołu 5). W przypadku księgowania kosztów bieżącej działalności według sposobu III zasady



2) po stronie Winien na odpowiednim koncie kosztów rodzajowych (jedno z kont zespołu 4), 3) następnie całą wartość kosztu rodzajowego należy ująć po stronie Ma na koncie

„Rozliczenie kosztów rodzajowych” (konto to jest pomostem między kosztami zespołu 4 i 5), 4) po stronie Winien na odpowiednim koncie (kontach) kosztów według typów

działalności. 4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są możliwości ewidencji kosztów bieżącej działalności? 2. Na czym polega ewidencja kosztów tylko na kontach zespołu 4? 3. Na czym polega ewidencja kosztów tylko na kontach zespołu 5? 4. Jak przebiega ewidencja kosztów zarówno na kontach zespołu 4 i zespołu 5? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Sporządź w programie graficznym krótką prezentację na temat zasad księgowania kosztów na kontach zespołu 4 i 5.



1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji kosztów na kontach zespołu 4 i 5,

2) opracować koncepcję prezentacji, 3) wykonać prezentację w programie graficznym, objaśniającą zasady księgowania kosztów

na kontach zespołu 4, zespołu 5 i jednocześnie na kontach obu tych zespołów.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe, wyposażone w program graficzny, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Zaksięguj na kontach teowych operacje gospodarcze dotyczące kosztów bieżącej działalności przedsiębiorstwa produkcyjnego: 1) tylko na kontach zespołu 4, 2) tylko na kontach zespołu 5, 3) jednocześnie na kontach zespołu 4 i 5.

W przedsiębiorstwie wyodrębniona jest komórka działalności pomocniczej – kotłownia.

Operacje gospodarcze:

Lp. Treść operacji gospodarczej Rodzaj dowodu

księgowego Kwota (zł)

1 Wydano materiały do zużycia na potrzeby produkcyjne Wz 8002 Otrzymano rachunek za mycie samochodu służbowego dyrektora Rk 203 Otrzymano nakaz płatniczy podatku od nieruchomości za bieżący okres

(dotyczy administracji) Nakaz

płatniczy, PK 600

4 Naliczono i zaksięgowano wynagrodzenia pracowników produkcyjnych, które zostały przelane na ich konta osobiste

LP 4 600

5 Naliczono i zaksięgowano wynagrodzenia pracowników administracji, które zostały przelane na ich konta osobiste

LP 3 000

6 Naliczono i zaksięgowano wynagrodzenia pracowników kotłowni, które zostały przelane na ich konta osobiste

LP 2 000

7 Wypłacono z kasy ryczałt za używanie prywatnego samochodu do celów służbowych przez pracownika administracji

Kw 230


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji kosztów zespołu 4 i 5, 2) zaksięgować na kontach teowych operacje gospodarcze ujmując koszty na kontach

zespołu 4, 3) zaksięgować ponownie na nowych kontach teowych operacje gospodarcze ujmując koszty

na kontach zespołu 5, 4) zaksięgować na nowych kontach teowych operacje gospodarcze ujmując koszty zarówno

na kontach zespołu 4 jak i zespołu 5, 5) dokonać analizy zaksięgowanych operacji według trzech sposobów, 6) wzajemnie z koleżanką (kolegą) sprawdzić sobie poprawność księgowania.


Wyposażenie stanowiska pracy: − kartki z rozrysowanymi kontami teowymi, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.3.4 Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) dokonać ewidencji kosztów w układzie rodzajowym (zespół 4)? 2) dokonać ewidencji kosztów w układzie funkcjonalnym (zespół 5)? 3) dokonać ewidencji kosztów jednocześnie w układzie rodzajowym

i funkcjonalnym (zespół 4 i 5)? 4.4. Ewidencja środków pieniężnych i kredytów bankowych 4.4.1. Materiał nauczania

Do ewidencji środków pieniężnych służą następujące konta syntetyczne: „Kasa”, „Rachunki bankowe” oraz „Inne środki pieniężne”.

Do ewidencji obrotów gotówkowych służy konto o nazwie „Kasa”. Po stronie Winien tego konta ujmuje się operacje zwiększające stan gotówki, a po stronie Ma wydatki gotówki. Konto to na koniec okresu może wykazywać saldo Winien wyrażające stan gotówki w kasie, jakim dysponuje jednostka. Zasady ewidencji typowych operacji gospodarczych związanych z obrotem gotówkowym ujęto w tabeli 3 i 4.

Tabela 3. Ewidencja typowych operacji kasowych zwiększających stan gotówki

Dekretacja Operacja gospodarcza Wn Ma

Podjęcie gotówki z banku do kasy na podstawie czeku Kasa Rachunki bankowe Wpłata należności od odbiorców z tytułu sprzedaży

produktów gotowych, towarów Kasa Rozrachunki z odbiorcami

Zwrot pobranych przez pracowników sum do rozliczenia Kasa Inne rozrachunki z pracownikami

Źródło: opracowanie własne.

Tabela 4. Ewidencja typowych operacji kasowych zmniejszających stan gotówki

Dekretacja Operacja gospodarcza Wn Ma Wypłata pracownikom wynagrodzeń oraz zaliczek na poczet

wynagrodzeń Rozrachunki z tytułu

wynagrodzeń Kasa

Odprowadzenie gotówki do banku (brak potwierdzenia w postaci wyciągu bankowego) Inne środki pieniężne Kasa

Wypłata zaliczek dla pracowników do rozliczenia Inne rozrachunki z pracownikami Kasa

Drobne zakupy opłacane gotówką, na przykład zakup znaczków skarbowych, blankietów weksli

Konta kosztów według rodzajów Kasa


Do konta „Kasa” powinna być prowadzona ewidencja szczegółowa, która umożliwi ustalenie stanu środków pieniężnych w walucie polskiej i obcej z podziałem na poszczególne waluty i osoby odpowiedzialne.


Do ewidencji środków pieniężnych znajdujących się na rachunkach bankowych służy konto „Rachunki bankowe”. Po stronie Winien tego konta księguje się operacje zwiększające, a po stronie Ma zmniejszające stan środków pieniężnych. Na koniec okresu konto to może wykazywać dwa salda: saldo Winien oznaczające stan środków pieniężnych pozostałych do dyspozycji jednostki lub saldo Ma oznaczające zobowiązanie wobec banku w wyniku zaciągnięcia kredytu na rachunku bieżącym. Zasady ewidencji typowych operacji gospodarczych dotyczących środków pieniężnych na rachunkach bankowych przedstawiono w tabeli 5 i 6.

Tabela 5. Ewidencja typowych operacji na koncie „Rachunki bankowe” – operacje zwiększające stan środków pieniężnych


Wpływ środków pieniężnych znajdujących się uprzednio w drodze lub realizacja czeków, weksli obcych Rachunki bankowe Inne środki pieniężne

Wpływ należności od odbiorców na sprzedane produkty gotowe, towary Rachunki bankowe Rozrachunki

z odbiorcami Zaciągnięcie kredytów bankowych (przelew środków na

rachunek bieżący) Rachunki bankowe Kredyty bankowe

Otrzymanie odsetek od oszczędności, za nieterminową regulację płatności, wpływy środków ze sprzedaży papierów

wartościowych Rachunki bankowe Przychody finansowe

Wpływy środków pieniężnych z tytułu otrzymanych kar, grzywien, dotacji Rachunki bankowe Pozostałe przychody

operacyjne Wpływy środków pieniężnych z tytułu otrzymanych

odszkodowań za skutki zdarzeń losowych Rachunki bankowe Zyski nadzwyczajne


Tabela 6. Ewidencja typowych operacji na koncie „Rachunki bankowe” – operacje zmniejszające stan środków pieniężnych


Pobranie gotówki do kasy na podstawie czeku Kasa Rachunki bankowe

Zapłata zobowiązań wobec dostawców Rozrachunki z dostawcami Rachunki bankowe

Zapłata zobowiązań wobec urzędu skarbowego i innych instytucji sektora finansów publicznych

Inne rozrachunki publiczno-prawne Rachunki bankowe

Przelanie wynagrodzeń na konta osobiste pracowników Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Rachunki bankowe

Spłata rat kredytów bankowych Kredyty bankowe Rachunki bankowe Zapłata odsetek od kredytów bankowych, odsetek za zwłokę

w regulacji płatności wobec kontrahentów Koszty finansowe Rachunki bankowe

Zapłata kar, grzywien i innych opłat o charakterze sankcyjnym

Pozostałe koszty operacyjne Rachunki bankowe

Pobranie przez bank opłat za czynności manipulacyjne Usługi obce Rachunki bankowe


Ewidencja analityczna prowadzona do konta „Rachunki bankowe” powinna umożliwiać

ustalenie stanu środków pieniężnych na poszczególnych rachunkach bankowych (na przykład rachunek bieżący, lokaty terminowe) z podziałem na waluty.


Do ewidencji środków pieniężnych w drodze, czeków obcych, weksli obcych służy konto o nazwie „Inne środki pieniężne”. Zasady ewidencji typowych operacji dotyczących innych środków pieniężnych zawarto w tabeli 7 i 8.

Tabela 7. Ewidencja typowych operacji dotyczących zwiększenia stanu innych środków pieniężnych

Dekretacja Operacja gospodarcza Wn Ma Odprowadzenie gotówki do banku (brak potwierdzenia z

banku w postaci wyciągu bankowego) Inne środki pieniężne Kasa

Uregulowanie należności przez kontrahenta czekiem Inne środki pieniężne Rozrachunki z odbiorcami

(wartość należności) Inne środki pieniężne Rozrachunki z odbiorcami

Otrzymanie weksla na pokrycie należności

(suma weksla) (dyskonto weksla) Inne środki pieniężne Przychody finansowe


Tabela 8. Ewidencja typowych operacji dotyczących zmniejszenia stanu innych środków pieniężnych

Dekretacja Operacja gospodarcza Wn Ma Wpływ na rachunek bankowy środków znajdujących się

uprzednio w drodze Rachunki bankowe Inne środki pieniężne

Realizacja czeków obcych (potwierdzonych wyciągiem bankowym) Rachunki bankowe Inne środki pieniężne

(otrzymane środki = suma weksla minus potrącone

dyskonto) Rachunki bankowe Inne środki pieniężne Sprzedaż weksli obcych do

banku –redyskontowanie weksla

(suma weksla) (potrącone przez bank dyskonto) Koszty finansowe Inne środki pieniężne


W ewidencji szczegółowej do konta „Inne środki pieniężne” należy m.in. wyodrębnić weksle obce będące do dyspozycji własnej oraz weksle obce oprotestowane.

Do ewidencji kredytów bankowych służy konto o tej samej nazwie. Po stronie Winien konta „Kredyty bankowe” księguje się spłaty kredytów, a po stronie Ma wartości otrzymanych kredytów. Konto to może wykazywać saldo Ma wyrażające stan zadłużenia wobec banku. Zasady księgowania typowych operacji gospodarczych na koncie „Kredyty bankowe” zawarto w tabeli 9 i 10.

Tabela 9. Ewidencja typowych operacji zwiększających stan kredytów bankowych


Przekazanie przyznanego kredytu bankowego na rachunek bieżący Rachunek bankowy Kredyty bankowe

Wykorzystanie przyznanego kredytu przez pokrycie dyspozycji zobowiązań wobec dostawców

Rozrachunki z dostawcami Kredyty bankowe



Tabela 10. Ewidencja typowych operacji zmniejszających stan kredytów bankowych

Dekretacja Operacja gospodarcza Wn Ma Spłata rat kredytu Kredyty bankowe Rachunki bankowe

Umorzenie kredytu Kredyty bankowe Przychody finansowe


Ewidencja analityczna do konta „Kredyty bankowe” powinna dostarczyć informacji o rodzajach i terminach zaciągniętych przez jednostkę kredytów.

4.4.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie operacje gospodarcze zwiększają stan gotówki w kasie i jak przebiega ich ewidencja?

2. Jakie operacje gospodarcze zmniejszają stan gotówki w kasie i jak przebiega ich ewidencja?

3. Jakie operacje gospodarcze zwiększają stan środków pieniężnych na rachunkach bankowych i jak przebiega ich ewidencja?

4. Jakie operacje gospodarcze zmniejszają stan środków pieniężnych na rachunkach bankowych i jak przebiega ich ewidencja?

5. Jakie operacje gospodarcze zwiększają stan innych środków pieniężnych na rachunkach bankowych i jak przebiega ich ewidencja?

6. Jakie operacje gospodarcze zmniejszają stan innych środków pieniężnych na rachunkach bankowych i jak przebiega ich ewidencja?

7. Jakie operacje gospodarcze zwiększają stan kredytów bankowych i jak przebiega ich ewidencja?

8. Jakie operacje gospodarcze zmniejszają stan kredytów bankowych i jak przebiega ich ewidencja?

9. Jaką analitykę należy prowadzić do kont: „Kasa”, „Rachunki bankowe”, „Inne środki pieniężne”, „Kredyty bankowe”.

4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Nanieś salda początkowe oraz dokonaj ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując do tego dostępne oprogramowanie finansowo-księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu księgowego na podstawie którego nastąpi księgowanie oraz sporządź zestawienie obrotów i sald celem sprawdzenia poprawności księgowań. Salda początkowe: 1. Środki pieniężne w kasie 1 300 zł. 2. Środki pieniężne na rachunkach bankowych 7 000 zł. 3. Inne środki pieniężne: środki pieniężne w drodze 1 000 zł. 4. Niespłacony kredyt bankowy 8 000 zł. 5. Rozrachunki z odbiorcami 1 900 zł. 6. Rozrachunki z dostawcami 2 200 zł. 7. Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń (nie wypłacone wynagrodzenie) 1 000 zł.





1 Otrzymano potwierdzenie z banku informujące o zasileniu własnym konta 1 0002 Kontrahent uregulował swoje zobowiązanie wpłacając pieniądze do kasy 2003 Kontrahent uregulował płatność przelewem 7004 Wypłacono z kasy zaległe wynagrodzenie 1 0005 Wypłacono z kasy zaliczkę dla pracownika na poczet zakupu materiałów

biurowych 80

6 Bank dopisał do stanu konta kolejna transzę przyznanego kredytu 10 0007 Otrzymano od kontrahenta czek na pokrycie należności 4008 Zrealizowano czek w banku, środki dopisano do stanu konta 4009 Otrzymano weksel od kontrahenta:

a) wartość nominalna weksla b) dyskonto c) suma weksla

5 00

50550

10 Zapłacono przelewem zobowiązanie wobec dostawcy 49011 Bank pobrał z konta ratę kapitałową kredytu 90012 Bank pobrał prowizję za dokonane przelewy 1013 Przeksięgowano koszt rodzajowy na konto zespołu 5 1014 Odprowadzono nadmiar gotówki do banku (brak wyciągu bankowego) 300


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji środków pieniężnych i kredytów bankowych,

2) uzupełnić tabelę wpisując odpowiednie symbole dowodów księgowych związanych z daną operacją gospodarczą,

3) wprowadzić salda początkowe, 4) dobierać do każdej operacji konta, które są z nią związane, 5) dokonać ewidencji operacji gospodarczych, 6) sporządzić zestawienie obrotów i sald (wydrukować je), 7) sprawdzić poprawność księgowań na podstawie zestawienia obrotów i sald.

Wyposażenie stanowiska pracy: − plan kont, − tekst Ustawy o rachunkowości, − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK i dostępem do drukarki, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Wskaż jednostki gospodarcze, w których powinna być prowadzona szczegółowa ewidencja (rozbudowana analityka) do kont: „Kasa”, „Rachunki bankowe”, „Inne środki pieniężne”, „Kredyty bankowe”, oraz podaj do nich przykłady kont analitycznych. Następnie określ po dwie operacje gospodarcze do danych kont i zaksięguj je na kontach teowych z uwzględnieniem odpowiedniej analityki.



1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat kont analitycznych środków pieniężnych i kredytów bankowych,

2) wypisać przykłady jednostek, w których należy prowadzić szczegółową ewidencję analityczną do kont „Kasa” oraz podać nazwy kont analitycznych,

3) wypisać przykłady jednostek/sytuacji, kiedy należy prowadzić szczegółową ewidencję analityczną do konta „Rachunki bankowe” oraz podać nazwy kont analitycznych,

4) wypisać przykłady jednostek/sytuacji, kiedy należy prowadzić szczegółową ewidencję analityczną do konta „Inne środki pieniężne” oraz podać nazwy kont analitycznych,

5) wypisać przykłady jednostek/sytuacji, kiedy należy prowadzić szczegółową ewidencję analityczną do konta „Kredyty bankowe” oraz podać nazwy kont analitycznych,

6) zapisać po dwie operacje gospodarcze związane z każdą wskazaną jednostką w zakresie ewidencji na danym koncie (kolejno: „Kasa”, „Rachunki bankowe”, „Inne środki pieniężne”, „Kredyty bankowe”); treść operacji powinna wskazywać rodzaj analityki i kwotę,

7) zaksięgować na kontach teowych syntetycznych i analitycznych opracowane operacje gospodarcze.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− druki z kontami teowymi, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.4.4 Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) podać przykłady operacji gospodarczych księgowanych na koncie „Kasa”? 2) dokonać ewidencji typowych operacji gospodarczych związanych

ze środkami pieniężnymi w kasie? 3) podać przykłady operacji gospodarczych księgowanych na koncie

„Rachunki bankowe”? 4) dokonać ewidencji typowych operacji gospodarczych związanych

ze środkami pieniężnymi na rachunkach bankowych? 5) podać przykłady operacji gospodarczych księgowanych na koncie

„Inne środki pieniężne”? 6) dokonać ewidencji typowych operacji gospodarczych związanych

z innymi środkami pieniężnymi? 7) podać przykłady operacji gospodarczych księgowanych na koncie

„Kredyty bankowe”? 8) dokonać ewidencji typowych operacji gospodarczych związanych

z kredytami bankowymi? 9) zaproponować analitykę do kont: „Kasa”, „Rachunki bankowe”,

„Inne środki pieniężne”, „Kredyty bankowe”? 10) dokonać ewidencji typowych operacji gospodarczych środków

pieniężnych i kredytów bankowych na kontach analitycznych?


4.5. Klasyfikacja i ewidencja rozrachunków 4.5.1. Materiał nauczania

Rozrachunki obejmują całość należności i zobowiązania jednostki wraz z ich regulacją za pomocą środków pieniężnych. Klasyfikacje rozrachunków według różnych kryteriów przedstawiono w tabeli 11.

Tabela 11. Klasyfikacja rozrachunków

Kryterium Podział Charakterystyka

Krótkoterminowe Okres ich spłaty na dzień bilansowy nie jest dłuższy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego Czas

Długoterminowe Okres ich spłaty na dzień bilansowy jest dłuższy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego

Bezsporne Zaakceptowane zarówno przez dłużnika, jak i wierzyciela Rozliczenia Akceptację poprzedza postępowanie wyjaśniające

Roszczenia Kwestionowane w całości lub w części przez określonego kontrahenta Rodzaj

Roszczenia sporne Skierowane na drogę postępowania sądowego w celu ich wyegzekwowania

Odbiorcy, dostawcy Z tytułu dostaw, robót i usług Pracownicy Z tytułu wynagrodzeń, udzielonych pożyczek, niedoborów

Instytucje (np. urzędy skarbowe, ZUS)

Z tytułu podatków, składek na ubezpieczenia społeczne, należnego cła, itp. Podmiot

(tytuł) Pozostali kontrahenci

(np. akcjonariusze, udziałowcy)

Z tytułu wpłat kapitału, wypłat dywidendy, udzielonych pożyczek, ubezpieczeń majątkowych, itp.

Krajowe Dotyczą kontrahentów krajowych

Wewnątrzwspólnotowe Dotyczą kontrahentów z krajów Unii Europejskiej, są wyrażone w euro i złotych Obszar

(geografia) Spoza obszaru Unii Europejskiej

Dotyczą kontrahentów z krajów nie należących do Unii Europejskiej

Zewnętrzne Powstają w wyniku kontaktów jednostki z otoczeniem Miejsce powstawania Wewnętrzne Powstają wewnątrz jednostki

Warunkowe Objęte różnego rodzaju zabezpieczeniami (gwarancjami) Stopień ryzyka Bezwarunkowe Bez zabezpieczeń

Przedawnione Upływ czasu powoduje utratę prawa dochodzenia cywilnego lub wszczęcia postępowania sądowego

Umorzone Odpisane z zaniechaniem postępowania sądowego Możliwość ich wyegzekwowania

Nieściągalne Wierzyciel dysponuje dokumentami jednoznacznie stwierdzającymi niepodobieństwo ich wyegzekwowania (np. akt zgonu dłużnika)

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Rachunkowość. Zasady prowadzenia po nowelizacji ustawy o rachunkowości. Część I, pod red. T. Kiziukiewicz, wyd. Ekspert, Wrocław 2001, s. 175.

Do ewidencji rozrachunków służą konta zespołu 2 planu kont. Są to konta aktywno-

-pasywne. Po stronie Winien kont rozrachunkowych ujmuje się powstanie należności oraz spłaty zobowiązań, natomiast po stronie Ma księguje się powstanie zobowiązań i spłaty i zmniejszenia należności. Konta rozrachunków mogą wykazywać dwa salda: Winien – oznaczające stan należności i roszczeń oraz Ma – określające stan zobowiązań.

Ewidencja szczegółowa rozrachunków powinna umożliwić uzyskanie różnorodnych informacji na temat należności i zobowiązań. Analitykę w zależności od rodzaju rozrachunków można wyodrębnić według waluty, kontrahentów, pracowników, instytucji, rodzajów podatków.


Przykłady typowych księgowań na kontach rozrachunków są ujęte w większości tematów. W tym miejscu zostaną zaprezentowane wyłącznie typowe operacje gospodarcze związane z ewidencją wynagrodzeń, co przedstawiono w tabeli 12.

Tabela 12. Ewidencja typowych operacji na koncie „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń”


Naliczenie wynagrodzeń (wartość wynagrodzeń brutto) Wynagrodzenia Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń

Potrącone składki na ubezpieczenie społeczne finansowane przez pracowników

Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Rozrachunki z ZUS

Potrącona składka na ubezpieczenie zdrowotne Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Rozrachunki z ZUS

Potrącona należna zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych

Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń

Inne rozrachunki publicznoprawne

Inne potrącenia, np. składka dla związków zawodowych, składka do kasy zapomogowo – pożyczkowej, alimenty itp.

Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Pozostałe rozrachunki

Wypłata wynagrodzeń z kasy Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Kasa

Przelew wynagrodzeń na konta osobiste pracowników Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Rachunki bankowe


4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Według jakich kryteriów można klasyfikować rozrachunki? 2. Jakie rodzaje rozrachunków można wyodrębnić przyjmując kolejno za kryterium

podziału: czas, rodzaj, podmiot, obszar, miejsce powstania, stopień ryzyka, oraz możliwość wyegzekwowania rozrachunków?

3. Jakie konta służą do ewidencji rozrachunków? 4. Jakie są zasady ewidencji na kontach zespołu 2? 5. Co oznaczają salda końcowe kont rozrachunków? 6. Jakie konta analityczne należy stosować do syntetycznych kont rozrachunków? 4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Podaj po dwa przykłady rozrachunków dla dowolnej jednostki gospodarczej, przyjmując kolejno za kryterium podziału: czas, rodzaj, podmiot, obszar, miejsce powstania, stopień ryzyka, oraz możliwość wyegzekwowania rozrachunków.


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat klasyfikacji rozrachunków, 2) wybrać przykład jednostki gospodarczej, 3) kolejno zapisać kryterium podziału rozrachunków, a pod nim dwa przykłady

rozrachunków dla wybranej jednostki.


Wyposażenie stanowiska pracy: − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Zaproponuj dla hurtowni mięs i wędlin zatrudniającej 6 pracowników przykłady kont analitycznych do następujących kont rozrachunkowych: „Rozrachunki z dostawcami”, „Rozrachunki z odbiorcami”, „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń”.


1) opracować w edytorze tekstu fragment szczegółowego planu kont wskazując numery i nazwy kont analitycznych do trzech kont syntetycznych: „Rozrachunki z dostawcami”, „Rozrachunki z odbiorcami”, „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń”,

2) podać przykłady operacji gospodarczych, jakie mogłyby być księgowane na utworzonej analityce,

3) wydrukować rozwiązanie ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do drukarki, wyposażone w edytor tekstu, − plan kont syntetycznych, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 3

Wykorzystując rozwiązanie z ćwiczenia 2 sporządź listę płac dla wszystkich pracowników (zakładając, że dwaj to pracownicy administracji, a pozostali to pracownicy produkcyjni), a następnie dokonaj ewidencji listy płac oraz wypłaty wynagrodzeń na kontach teowych lub przy zastosowaniu oprogramowania FK.


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji rozrachunków, 2) przypomnieć sobie zasady sporządzania listy płac, 3) sporządzić listę płac, 4) wprowadzić do systemu FK odpowiednie konta analityczne zgodne z rozwiązaniem

ćwiczenia 2, 5) sformułować treść operacji gospodarczych związanych z ewidencją pozycji listy płac

i wypłaty wynagrodzeń, 6) dokonać ewidencji listy płac i wypłaty wynagrodzeń (z kasy lub rachunku bankowego) na

kontach syntetycznych i analitycznych, 7) ustalić saldo konta „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń”.


− stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK, − druk listy płac (lub odpowiednia funkcja programu FK), − kalkulator, − plan kont, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.


4.5.4 Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) klasyfikować rozrachunki według różnych kryteriów 2) podać przykłady kont analitycznych dla kont rozrachunków 3) podać przykłady typowych operacji gospodarczych związanych

z należnościami i zobowiązaniami 4) ewidencjonować typowe operacje gospodarcze na kontach zespołu 2

4.6. Ewidencja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych 4.6.1. Materiał nauczania

Zasady ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych są zbliżone, dlatego zostaną omówione tylko na przykładzie środków trwałych. Do ich ewidencji służą odpowiednio konta aktywne: „Środki trwałe”, „Wartości niematerialne i prawne” oraz konta korygujące: „Umorzenie środków trwałych” i „Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych”. Przykłady typowych operacji gospodarczych związanych ze środkami trwałymi ujęto w tabeli 13 i 14.

Tabela 13. Ewidencja typowych operacji zwiększających stan środków trwałych

Dekretacja Operacja gospodarcza Wn Ma Otrzymanie faktury zakupu środka trwałego (wartość łącznie

z podatkiem VAT) Rozliczenie zakupu Rozrachunki z dostawcami

Przyjęcie środka trwałego na stan jednostki (wartość bez podatku VAT) Środki trwałe Rozliczenie zakupu

Wyksięgowanie naliczonego podatku VAT związanego z zakupem środka trwałego

Rozrachunki z tytułu podatku VAT Rozliczenie zakupu

Otrzymanie środka trwałego w formie aportu Środki trwałe Kapitał podstawowy

Przyjęcie środka trwałego w wyniku zakończonej budowy Środki trwałe Środki trwałe w budowie

Otrzymanie środka trwałego w formie darowizny Środki trwałe Rozliczenia

międzyokresowe przychodów


Tabela 14. Ewidencja typowych operacji zmniejszających stan środków trwałych

Dekretacja Wn Treść operacji gospodarczej Dekretacja

Ma Wyksięgowanie wartości sprzedanego środka trwałego, lub likwidacja środka trwałego na skutek dużego

zużycia, przekazania w formie darowizny: Umorzenie

środków trwałych Dotychczasowe umorzenie

środka trwałego Pozostałe koszty

operacyjne Wartość netto środka trwałego

Wartość początkowa środka trwałego Środki trwałe

Likwidacja środka trwałego w związku z budową nowego: Umorzenie


środka trwałego Środki trwałe w budowie Wartość netto środka trwałego



Wniesienie aportów rzeczowych: Umorzenie


środka trwałego Inwestycje

długoterminowe Wartość netto środka trwałego


Źródło: opracowanie własne. Konta „Środki trwałe” oraz „Wartości niematerialne i prawne” mogą wykazywać tylko

salda Winien, które wyraża ich stan początkowy. Natomiast do ewidencji umorzenia obu składników majątku służą odpowiednie konta korygujące. Schemat ewidencji zużycia środków trwałych (wartości niematerialnych i prawnych ujęto na rysunku 1).

Umorzenie środków trwałych (Umorzenie wartości niemat. i prawnych) Amortyzacja 1

Objaśnienie: 1. Naliczone zużycie środków trwałych (wartości niematerialnych i prawnych).

Rys. 1. Ewidencja zużycia środków trwałych (wartości niematerialnych i prawnych) Źródło: opracowanie własne.

Konta odpisów umorzeniowych wykazują salda MA, oznaczające stan umorzenia (zmniejszenia) wartości początkowej środków trwałych (wartości niematerialnych i prawnych).

Dla potrzeb informacyjnych należy stosować odpowiednią analitykę jak i konta pozabilansowe. Jako przykłady pozabilansowych kont środków trwałych można wskazać: „Środki trwałe dzierżawione”, „Środki trwałe obce”. Dokonując ewidencji na koncie pozabilansowym nie obowiązuje zasada podwójnego zapisu (księguje się tylko na koncie pozabilansowym). 4.6.2. Pytania sprawdzające


1. Jakie są zasady ewidencji na koncie „Środki trwałe”? 2. Jakie są zasady ewidencji na koncie „Wartości niematerialne i prawne”? 3. Jakie znasz przykłady zwiększenia wartości środków trwałych i wartości niematerialnych

i prawnych, jak się je ewidencjonuje? 4. Jakie znasz przykłady zmniejszenia wartości środków trwałych i wartości niematerialnych

i prawnych, jak się je ewidencjonuje? 5. Jak ewidencjonuje się umorzenie i amortyzację środków trwałych oraz wartości

niematerialnych i prawnych? 6. O czym informują salda kont: „Środki trwałe”, „Wartości niematerialne i prawne”,

„Umorzenie środków trwałych”, „Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych”? 7. Co to są konta pozabilansowe? 8. Jak ewidencjonuje się na kontach pozabilansowych środków trwałych?



Dla dowolnych czterech środków trwałych sporządź roczną tabelę amortyzacji, a następnie zaksięguj miesięczne odpisy amortyzacyjne na kontach syntetycznych i analitycznych.


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji zużycia środków trwałych,

2) przypomnieć sobie zasady obliczania amortyzacji, 3) określić cztery przykłady środków trwałych, 4) ustalić stawki amortyzacyjne wybranych środków trwałych, 5) sporządzić tabelę amortyzacyjną dla wybranych środków trwałych za okres jednego roku

(na druku lub w arkuszu kalkulacyjnym – wydrukować ją), 6) zaksięgować miesięczne wielkości zużycia wybranych środków trwałych na kontach

syntetycznych i analitycznych wykorzystując do tego odpowiednie oprogramowanie FK.

Wyposażenie stanowiska pracy: − stanowisko komputerowe z dostępem do drukarki, wyposażone w arkusz kalkulacyjny, − oprogramowanie FK, − kalkulator, − druk tabeli amortyzacyjnej, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. Ćwiczenie 2

Nanieś salda początkowe oraz dokonaj ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując do tego dostępne oprogramowanie finansowo-księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu księgowego na podstawie którego nastąpi księgowanie oraz sporządź zestawienie obrotów i sald celem sprawdzenia poprawności księgowań. Salda początkowe: 1. Środki trwałe 89 000 zł. 2. Wartości niematerialne i prawne 40 000 zł. 3. Umorzenie środków trwałych 27 000 zł. 4. Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych 12 500 zł. 5. Kapitał podstawowy 50 000 zł. 6. Kredyty bankowe 39 500 zł.




1 Otrzymano fakturę za zakupioną kserokopiarkę a) wartość netto b) podatek VAT 22% c) wartość brutto

14 0003 080

17 0802 Przyjęto kserokopiarkę do użytkowania 14 0003 Zaksięgowano naliczony podatek VAT 3 0804 Otrzymano zamówione urządzenie, które okazało się niekompletne. 37 000


Urządzenie postawiono do dyspozycji dostawcy 5 Dokonano likwidacji starego komputera:

a) wartość początkowa b) dotychczasowe umorzenie c) wartość netto (a –b)

6 0005 800

2006 Na podstawie umowy najmu – dzierżawy przyjęto do użytkowania na okres

4 miesięcy przyczepę samochodową 18 000

7 Sprzedano samochód osobowy – wystawiono fakturę: a) wartość netto b) podatek VAT 22% c) wartość brutto

4 000

8804 880

8 Wydano sprzedany samochód osobowy: a) wartość początkowa b) dotychczasowe umorzenie c) wartość netto

30 00025 0005 000


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji środków trwałych,


3) wprowadzić salda początkowe, 4) dobrać do każdej operacji konta, które są z nią związane, 5) dokonać ewidencji operacji gospodarczych na kontach bilansowych, pozabilansowych

i wynikowych, 6) sporządzić zestawienie obrotów i sald (wydrukować je), 7) sprawdzić poprawność księgowań na podstawie zestawienia obrotów i sald 8) zachować rozwiązanie ćwiczenia – będzie kontynuowane w rozdziale 4.7.

Wyposażenie stanowiska pracy: − plan kont, − tekst Ustawy o rachunkowości, − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK, − drukarka, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.6.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie Czy potrafisz: 1) wskazać przykłady kont pozabilansowych dla środków trwałych? 2) omówić zasady ewidencji na koncie „Środki trwałe”? 3) omówić zasady ewidencji na koncie „Wartości niematerialne i prawne”? 4) dokonać ewidencji środków trwałych? 5) dokonać ewidencji na kontach pozabilansowych środków trwałych? 6) dokonać ewidencji wartości niematerialnych i prawnych? 7) dokonać ewidencji umorzenia i amortyzacji środków trwałych?


4.7. Ewidencja leasingu operacyjnego i finansowego 4.7.1. Materiał nauczania

W przypadku leasingu operacyjnego przyjęcie przedmiotu w leasing nie jest księgowane

w ewidencji bilansowej. Może być ono jednak zaksięgowane na koncie pozabilansowym, np. „Środki trwałe obce” lub „Środki trwałe otrzymane w leasing operacyjny”. Księgowaniu podlegają raty leasingowe, których ewidencję przedstawiono w tabeli 15.

Tabela 15. Ewidencja rat leasingu operacyjnego


Otrzymanie faktury za opłaty leasnigowe (wartość brutto) Rozliczenie zakupu Rozrachunki z dostawcami

Zaksięgowanie raty leasingowej (wartość netto z faktury) Usługi obce Rozliczenie zakupu

Zaksięgowanie naliczonego podatku VAT Rozrachunki z tytułu podatku VAT Rozliczenie zakupu

Źródło: opracowanie własne. Zasady ewidencji typowych operacji gospodarczych związanych z leasingiem

finansowym zawarto w tabeli 16.

Tabela 16. Ewidencja rat leasingu finansowego

Dekretacja Operacja gospodarcza Wn Ma Otrzymanie umowy leasingowej wraz z fakturą (wartość brutto) Rozliczenie zakupu Rozrachunki

z dostawcami Przyjęcie przedmiotu leasingu (wartość netto) Środki trwałe Rozliczenie zakupu Zaksięgowanie odsetek za cały okres umowy Rozliczenia międzyokresowe kosztów Rozliczenie zakupu Zaksięgowanie naliczonego podatku VAT Rozrachunki z tytułu podatku VAT Rozliczenie zakupu

Zaliczenie odsetek do kosztów bieżącego okresu Koszty finansowe Rozliczenia

międzyokresowe kosztów



1. Jak dokonuje się ewidencji przedmiotu leasingu operacyjnego i finansowego? 2. Jakie koszty powstają w przypadku leasingu operacyjnego i finansowego? 3. Jak przebiega ewidencja leasingu operacyjnego? 4. Jak przebiega ewidencja leasingu finansowego? 4.7.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wykorzystując rozwiązanie z ćwiczenia 2 z rozdziału 4.6. dokonaj dalszej ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując do tego dostępne oprogramowanie finansowo- -księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu księgowego na podstawie którego nastąpi księgowanie oraz sporządź zestawienie obrotów i sald celem sprawdzenia poprawności księgowań.





1 Zgodnie z zawartą umową leasingową przyjęto maszynę na warunkach leasingu operacyjnego

36 000

2 Otrzymano fakturę za opłatę leasingu operacyjnego: a) wartość netto b) podatek VAT 22% c) wartość brutto

1 000

2201 220

3 Zaksięgowano ratę leasingu operacyjnego 1 0004 Zaksięgowano naliczony podatek VAT 2205 Otrzymano umowę leasingu finansowego:

a) wartość samochodu b) odsetki za cały okres umowy c) podatek VAT 22% d) razem do zapłaty

40 0008 000

10 56058 560

6 Przyjęto do użytkowania przedmiot leasingu 40 0007 Zaksięgowano odsetki za cały okres umowy 8 0008 Zaksięgowano naliczony podatek VAT 10 5609 Zaksięgowano odsetki za bieżący okres 800


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji leasingu operacyjnego i finansowego,

2) odszukać w systemie FK rozwiązanie ćwiczenia 2 z rozdziału 4.6, 3) uzupełnić tabelę wpisując odpowiednie symbole dowodów księgowych związanych

z daną operacją gospodarczą, 4) dobrać do każdej operacji konta, które są z nią związane, 5) dokonać ewidencji operacji gospodarczych na kontach bilansowych, pozabilansowych

i wynikowych, 6) sporządzić zestawienie obrotów i sald (wydrukować je), 7) sprawdzić poprawność księgowań na podstawie zestawienia obrotów i sald.

Wyposażenie stanowiska pracy: − plan kont, − tekst Ustawy o rachunkowości, − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK, − drukarka, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.7.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) wskazać konta pozabilansowe stosowane przy ewidencji

leasingu operacyjnego? 2) dokonać ewidencji leasingu operacyjnego? 3) dokonać ewidencji leasingu finansowego?


4.8. Ewidencja środków trwałych w budowie 4.8.1. Materiał nauczania

Do ewidencji środków trwałych w budowie służy konto o tej samej nazwie. Po stronie

Winien konta „Środki trwałe w budowie” ujmuje się zwiększenia wartości omawianego składnika majątku (np. koszty związane z wykonaniem i finansowaniem robót budowlanych), a po stronie Ma zmniejszenia (np. zakończenie budowy i przyjęcie do użytkowania). Konto to może wykazywać saldo Winien, które oznacza wartość nie zakończonych robót budowlanych.

Ewidencja analityczna prowadzona do konta „Środki trwałe w budowie” powinna zapewnić możliwość skalkulowania ceny nabycia, kosztu wytworzenia lub ulepszenia poszczególnych środków trwałych oraz poniesionych kosztów, które nie dały efektu gospodarczego.

Zasady ewidencji typowych operacji gospodarczych dotyczących środków trwałych w budowie przedstawiono w tabeli 17 i 18.

Tabela 17. Zasady ewidencji środków trwałych w budowie – operacje zwiększające ich wartość


Otrzymanie faktury za roboty, materiały i inne usługi związane z realizowaną budową (wartość brutto)

Rozliczenie zakupu

Rozrachunki z dostawcami

Zaksięgowanie wartości robót, materiałów i innych usług związanych z realizowaną budową (wartość netto)

Środki trwałe w budowie

Rozliczenie zakupu

Otrzymanie i rozliczeni faktur związanych z realizowaną budową Zaksięgowanie naliczonego podatku VAT

Rozrachunki z tytułu podatku

VAT

Rozliczenie zakupu

Odsetki, prowizje od pożyczek i kredytów bankowych za czas budowy środków trwałych


Rachunki bankowe


Tabela 18. Zasady ewidencji środków trwałych w budowie – operacje zmniejszające ich wartość

Dekretacja Operacja gospodarcza Wn Ma Uzyskanie efektu zakończenia budowy zwiększające wartość środków trwałych Środki trwałe Środki trwałe

w budowie

Odpisanie w koszty wartości środków trwałych w budowie, które nie dały zamierzonego efektu gospodarczego

Pozostałe koszty operacyjne




1. Jak funkcjonuje konto „Środki trwałe w budowie”? 2. Jakie są przykłady operacji zwiększających i zmniejszających wartość środków trwałych

w budowie? 3. Jaką analitykę powinno prowadzić się do konta „Środki trwałe w budowie”? 4. Jak przebiega ewidencja operacji związanych z realizacją budowy nowego środka

trwałego? 5. Co oznacza saldo konta „Środki trwałe w budowie”?



Nanieś salda początkowe oraz dokonaj ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując do tego dostępne oprogramowanie finansowo-księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu księgowego na podstawie którego nastąpi księgowanie oraz sporządź zestawienie obrotów i sald celem sprawdzenia poprawności księgowań. Salda początkowe: 1. Środki trwałe 68 000 zł. 2. Umorzenie środków trwałych 9 000 zł. 3. Wartości niematerialne i prawne 21 000 zł. 4. Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych 4 000 zł. 5. Środki trwałe w budowie 2 300 zł (rozpoczęta budowa hali magazynowej). 6. Rachunki bankowe 3 600 zł. 7. Kredyty bankowe (zaciągnięty kredyt inwestycyjny) 30 000 zł. 8. Kapitał podstawowy 51 900 zł.




1 Otrzymano i rozliczono fakturę za projekt budowlany: a) wartość projektu według cen zakupu b) podatek VAT 22% c) razem faktura

1 300

2861 586

2 W związku z budową postawiono w stan likwidacji stary magazyn: a) wartość początkowa b) dotychczasowe umorzenie c) wartość netto

9 0007 8001 200

3 Otrzymano i rozliczono fakturę od przedsiębiorstwa „Złota Rączka” za rozbiórkę starego magazynu: a) wartość usługi b) podatek VAT 22% c) razem faktura

40088

4884 Według wyciągu bankowego:

a) zakupiono dwuletnie obligacje Skarbu Państwa b) bank pobrał odsetki od kredytu zaciągniętego na budowę hali

produkcyjnej

1 800

1005 Otrzymano fakturę za zakupione materiały budowlane:

a) wartość materiałów b) podatek VAT 7% c) razem faktura

12 000

84012 840

6 Przyjęto materiały budowlane a) zaksięgowano naliczony podatek VAT

12 000840

7 Otrzymano i rozliczono fakturę od przedsiębiorstwa „Żółwik” za roboty budowlane: a) wartość usługi b) podatek VAT 22% c) razem faktura

7 0001 5408 540

8 Wyposażono halę magazynową w niezbędne urządzenia wymagające montażu. Otrzymano i rozliczono fakturę: a) wartość urządzeń b) podatek VAT 22% c) razem faktura

6 0001 3207 320

9 Otrzymano i rozliczono fakturę za montaż zakupionych urządzeń: a) wartość usługi

900


b) podatek VAT 22% c) razem do zapłaty

1981 098

10 W wyniku zakończenia inwestycji: a) przyjęto do użytkowania środki trwałe b) wyksięgowano wartość kosztów, które nie dały zamierzonego efektu

gospodarczego

31 000

..........


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji środków trwałych w budowie,


3) wprowadzić salda początkowe, 4) dobrać do każdej operacji konta, które są z nią związane, 5) dokonać ewidencji operacji gospodarczych ustalając w operacji 10 wartość środków

trwałych w budowie, które nie dały zamierzonego efektu gospodarczego, 6) sporządzić zestawienie obrotów i sald (wydrukować je), 7) sprawdzić poprawność księgowań na podstawie zestawienia obrotów i sald.


− plan kont, − tekst Ustawy o rachunkowości, − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK, − drukarka, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.8.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) dokonać ewidencji środków trwałych w budowie? 2) zaproponować analitykę do konta „Środki trwałe w budowie”? 3) ustalić wartość środka trwałego, który został wybudowany? 4) ustalić wartość środków trwałych, które nie dały efektu gospodarczego? 4.9. Ewidencja inwestycji długoterminowych i krótkoterminowych 4.9.1. Materiał nauczania

Do ewidencji inwestycji długoterminowych służy konto „Inwestycje długoterminowe”.

Natomiast z uwagi na szeroki zakres inwestycji krótkoterminowych, do ich ewidencji wykorzystuje się klika kont syntetycznych. Ponieważ ewidencja środków pieniężnych jako element inwestycji krótkoterminowych została już zaprezentowana w rozdziale 4.4 w tym miejscu będą przedstawione zasady ewidencji krótkoterminowych aktywów obrotowych (kolejny składnik inwestycji krótkoterminowych), na koncie o tej samej nazwie.

Do konta „Inwestycje długoterminowe” powinna być prowadzona ewidencja szczegółowa, która umożliwi ustalenie wartości poszczególnych składników tej grupy aktywów trwałych. Konto to może wykazywać saldo Winien wyrażające stan inwestycji


długoterminowych. Zasady ewidencji typowych operacji gospodarczych na koncie „Inwestycje długoterminowe” przedstawiono w tabeli 19 i 20.

Tabela 19. Ewidencja zwiększenia wartości inwestycji długoterminowych


Zakupienie akcji, obligacji o charakterze lokat długoterminowych Inwestycje długoterminowe

Rachunki bankowe

Udzielenie innej jednostce pożyczki długoterminowej Inwestycje długoterminowe

Rachunki bankowe

Wniesienie udziałów pieniężnych do innej spółki Inwestycje długoterminowe

Rachunki bankowe

Otrzymanie faktury za zakupioną nieruchomość mającą stanowić składnik inwestycji długoterminowej (wartość brutto)

Rozliczenie zakupu Rozrachunki z dostawcami

Przyjęcie na stan jednostki zakupionej nieruchomości (wartość netto)

Inwestycje długoterminowe

Rozliczenie zakupu

Otrzymanie i rozliczenie faktur za nieruchomości zakupione w celach spekulacyjnych

Zaksięgowanie naliczonego podatku VAT Rozrachunki z tytułu podatku VAT

Rozliczenie zakupu


Tabela 20. Ewidencja zmniejszenia wartości inwestycji długoterminowych


Wpływ udzielonej pożyczki długoterminowej Rachunki bankowe


Wpływ środków ze sprzedaży (cena sprzedaży) Rachunki bankowe

Przychody finansowe

Sprzedaż długoterminowych papierów wartościowych

Wyksięgowanie sprzedanych papierów wartościowych (cena nabycia) Koszty finansowe Inwestycje

długoterminowe


Do konta „Krótkoterminowe aktywa finansowe” powinna być prowadzona ewidencja szczegółowa, która umożliwi ustalenie wartości poszczególnych składników zaliczanych do tej grupy aktywów obrotowych. Konto to może wykazywać saldo Winien oznaczające wartość składników aktywów obrotowych. Zasady ewidencji typowych operacji gospodarczych na koncie „Krótkoterminowe aktywa finansowe” ujęto w tabeli 21 i 22.

Tabela 21 . Zasady ewidencji zwiększenia wartości krótkoterminowych aktywów obrotowych


Zakupienie papierów wartościowych z przeznaczeniem do obrotu Krótkoterminowe aktywa finansowe Rachunki bankowe

Udzielenie innej jednostce pożyczki krótkoterminowej Krótkoterminowe aktywa finansowe Rachunki bankowe



Tabela 22. Zasady ewidencji zmniejszenia wartości krótkoterminowych aktywów obrotowych

Przekwalifikowanie krótkoterminowych aktywów finansowych do inwestycji długoterminowych


Krótkoterminowe aktywa finansowe

Wpływ udzielonej pożyczki krótkoterminowej Rachunki bankowe Krótkoterminowe aktywa finansowe

Wpływ środków ze sprzedaży (cena sprzedaży) Rachunki bankowe Przychody

finansowe Sprzedaż krótkoterminowych papierów wartościowych

Wyksięgowanie sprzedanych papierów wartościowych (cena nabycia) Koszty finansowe Krótkoterminowe

aktywa finansowe

Źródło: opracowanie własne. 4.9.2. Pytania sprawdzające


1. Jakie operacje gospodarcze powodują zwiększenie inwestycji długoterminowych? 2. Jakie operacje gospodarcze powodują zmniejszenie inwestycji długoterminowych? 3. Jakie są zasady ewidencji na koncie „Inwestycje długoterminowe? 4. Jaką analitykę powinno stosować się do kont: „Inwestycje długoterminowe” oraz

„Krótkoterminowe aktywa finansowe”? 5. Które operacje gospodarcze wywołują zwiększenia, a które zmniejszenia

krótkoterminowych aktywów finansowych? 6. Jakie są zasady ewidencji na koncie „Krótkoterminowe aktywa finansowe”? 4.9.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zapisz salda początkowe oraz dokonaj ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując do tego dostępne oprogramowanie finansowo-księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu księgowego na podstawie którego nastąpi księgowanie oraz sporządź zestawienie obrotów i sald celem sprawdzenia poprawności księgowań. Salda początkowe: 1. Środki pieniężne na rachunkach bankowych 35 000 zł. 2. Inwestycje długoterminowe: a) udzielona pożyczka na okres 3 lat 7 000 zł, b) długoterminowe aktywa finansowe (5-letnie obligacje Skarbu Państwa 8 000 zł oraz

3-letnie obligacje Skarbu Państwa 3 500 zł). 3. Krótkoterminowe aktywa finansowe: a) akcje przeznaczone do obrotu 3 000 zł, b) udzielona pożyczka na okres 6 miesięcy 4 000 zł. 4. Kapitał podstawowy 50 000 zł. 5. Rozrachunki z dostawcami 7 000 zł. 6. Kredyty bankowe 3 500 zł.





1 Bank poinformował o zakupie 100 akcji po 40 zł każda (jednostka nabyła akcje z zamiarem dalszej ich sprzedaży)

4 000

2 Wniesiono przelewem udział w formie pieniężnej do innej spółki 5 0003 Sprzedano połowę zakupionych w bieżącym okresie akcji:

a) cena sprzedaży 50 zł b) wyksięgowano sprzedane akcje (cena nabycia 40 zł)

2 5002 000

4 Otrzymano fakturę za zakupiony garaż, który zostanie przeznaczony do wynajmu dla innych jednostek: a) wartość netto b) podatek VAT 22% c) wartość brutto

10 0002 200

12 2005 Przyjęto garaż na stan jednostki 10 0006 Zaksięgowano naliczony podatek VAT 2 2007 Pożyczkobiorca (inna jednostka) zwrócił przelewem zaciągniętą pożyczkę

krótkoterminową 4 000

8 Przekwalifikowano część akcji z przeznaczeniem do zbytu na lokatę długoterminową

1 000

9 NBP odkupił w wymaganym okresie 3 – letnie obligacje Skarbu Państwa: a) cena sprzedaży b) wyksięgowano odkupione obligacje (cena nabycia)

4 0003 500


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji inwestycji długoterminowych oraz inwestycji krótkoterminowych,


3) wprowadzić salda początkowe, 4) dobrać do każdej operacji konta, które są z nią związane, 5) dokonać ewidencji operacji gospodarczych, 6) sporządzić zestawienie obrotów i sald (wydrukować je), 7) sprawdzić poprawność księgowań na podstawie zestawienia obrotów i sald.

Wyposażenie stanowiska pracy: − plan kont, − tekst Ustawy o rachunkowości, − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK i dostępem do drukarki, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.9.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie Czy potrafisz: 1) wprowadzić konta analityczne dla inwestycji długoterminowych? 2) wprowadzić konta analityczne dla krótkoterminowych aktywów

finansowych? 3) dokonać ewidencji inwestycji długoterminowych? 4) dokonać ewidencji krótkoterminowych aktywów obrotowych? 5) interpretować zapisy na kontach: „Inwestycje długoterminowe”

oraz „Krótkoterminowe aktywa finansowe”?


4.10. Ewidencja obrotu materiałowego 4.10.1. Materiał nauczania

Do ewidencji przychodów i rozchodów materiałów służy konto o nazwie „Materiały”. Ewidencja dotycząca obrotu materiałowego uzależniona jest od przyjętego przez jednostkę sposobu wyceny ich przyjęcia. Materiały przy przyjęciu mogą zostać wycenione według rzeczywistej ceny zakupu/ ceny nabycia/ kosztu wytworzenia lub według stałej ceny ewidencyjnej. W drugim przypadku mogą powstać odchylenia od ceny ewidencyjnej materiałów wyrażające różnice między stałą ceną ewidencyjną a rzeczywistą ceną, które ujmuje się na koncie „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów”.

Ewidencja analityczna do konta „Materiały” powinna zapewnić uzyskanie informacji o poszczególnych rodzajach materiałów i może być prowadzona metodą: − ewidencji wartościowej, − ewidencji ilościowej, − ewidencji ilościowo-wartościowej.

Konto „Materiały” wykazuje saldo Winien, które oznacza wartość zapasów materiałów. W przypadku stosowania stałych cen ewidencyjnych w celu ustalenia wartości bilansowej materiałów saldo to należy skorygować o saldo konta „Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów”.

Typowe operacje gospodarcze związane z nabyciem materiałów przedstawiono w tabeli 23.

Tabela 23. Zasady ewidencji przychodu materiałów

Dekretacja Operacja gospodarcza Wn Ma Otrzymanie faktury zakupu materiałów (wartość brutto) Rozliczenie zakupu Rozrachunki

z dostawcami Przyjęcie materiałów na stan jednostki (wartość netto lub wartość według stałych cen ewidencyjnych)

Materiały Rozliczenie zakupu

Otrzymanie faktury za materiały i przyjęcie materiałów Zaksięgowanie naliczonego podatku VAT Rozrachunki z tytułu

podatku VAT Rozliczenie zakupu

Zaksięgowanie kredytowych odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów w przypadku gdy wartość materiałów na fakturze jest niższa od wartości przyjętych materiałów (wycenionych według stałej ceny ewidencyjnej)

Rozliczenie zakupu Odchylenia od cen

ewidencyjnych materiałów

Zaksięgowanie debetowych odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów w przypadku gdy wartość materiałów na fakturze jest wyższa od wartości przyjętych materiałów (wycenionych według stałej ceny ewidencyjnej)

Odchylenia od cen ewidencyjnych

materiałów Rozliczenie zakupu

Przyjęcie odpadków pochodzących z likwidacji środków trwałych Materiały

Pozostałe przychody operacyjne

Materiały odzyskane po usunięciu skutków wypadku losowego Materiały Zyski nadzwyczajne


Typowe operacje gospodarcze związane z rozchodem materiałów przedstawiono w tabeli 24.


Tabela 24. Zasady ewidencji rozchodu materiałów


Wartość netto Rozrachunki z odbiorcami

Sprzedaż materiałów

Wystawienie faktury za sprzedane materiały Podatek należny VAT Rozrachunki

z odbiorcami Rozrachunki z

tytułu podatku VAT

Wydanie sprzedanych materiałów Wartość sprzedanych materiałów Materiały

Rozliczenie debetowych odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów przypadających na materiały sprzedane

Wartość sprzedanych materiałów


materiałów Rozliczenie kredytowych odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów przypadających na materiały sprzedane (księgowanie następuje za pomocą storna czerwonego – kwoty ujemne)

Wartość sprzedanych materiałów


materiałów

Wydanie materiałów do zużycia na potrzeby działalności operacyjnej

Zużycie materiałów i energii Materiały

Rozliczenie debetowych odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów przypadających na materiały sprzedane

Zużycie materiałów i energii


materiałów Rozliczenie kredytowych odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów przypadających na materiały sprzedane (księgowanie następuje za pomocą storna czerwonego – kwoty ujemne)



materiałów



1. Jakie operacje gospodarcze powodują zwiększenie wartości materiałów? 2. Jakie operacje gospodarcze powodują zmniejszenie wartości materiałów? 3. Jak sposób wyceny przyjęcia materiałów wpływa na ewidencję materiałów? 4. Jak przebiega ewidencja obrotu materiałowego? 5. Jaką analitykę można stosować do konta „Materiały”? 4.10.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Dokonaj ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując do tego dostępne oprogramowanie finansowo-księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu księgowego na podstawie którego nastąpi księgowanie oraz ustal wartość bilansową materiałów.




1 Otrzymano fakturę za zakupione materiały: a) wartość materiałów według ceny zakupu b) podatek VAT 22% c) wartość brutto

4 000

8804 880

2 Przyjęto materiały do magazynu wycenione według stałych cen


ewidencyjnych 3 8003 Rozliczono dostawę materiałów:

a) zaksięgowano naliczony podatek VAT b) zaksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów

880

............4 Wydano materiały do zużycia na cele produkcyjne 2 4005 Zaksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych przypadające na materiały

zużyte

............


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji materiałów, 2) uzupełnić tabelę wpisując odpowiednie symbole dowodów księgowych związanych

z daną operacją gospodarczą, 3) dobrać do każdej operacji konta, które są z nią związane, 4) ustalić wartość odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów dla operacji 3b oraz 5, 5) dokonać ewidencji operacji gospodarczych, 6) ustalić wartość bilansową materiałów.

Wyposażenie stanowiska pracy: − plan kont, − tekst Ustawy o rachunkowości, − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.10.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie Czy potrafisz: 1) dokonać ewidencji obrotu materiałowego jeżeli materiały są wyceniane

według rzeczywistych cen ewidencyjnych? 2) dokonać ewidencji obrotu materiałowego jeżeli materiały są wyceniane

według stałych cen ewidencyjnych? 3) dokonać ewidencji obrotu materiałowego na kontach analitycznych? 4) interpretować salda odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów? 5) ustalić wartość bilansową materiałów w zależności od sposobu wyceny

przychodu materiałów?

4.11. Ewidencja obrotu towarowego 4.11.1. Materiał nauczania

Do ewidencji przychodu i rozchodu towarów służy konto o nazwie „Towary”. Ewidencja

analityczna powinna umożliwić uzyskanie informacji o poszczególnych towarach dla każdej jednostki handlowej (punktu handlowego) danego przedsiębiorstwa. Charakterystyczne w ewidencji towarów jest to, że rozchód księguje się zawsze w takich cenach, w jakich jednostka została obciążona za przyjęte przez nią towary. Konto „Towary” wykazuje saldo Winien, które informuje o wartości zapasów towarów handlowych.

Typowe operacje gospodarcze związane z nabyciem towarów przedstawiono w tabeli 25.


Tabela 25. Zasady ewidencji przychodu towarów

Dekretacja Operacja gospodarcza Wn Ma Otrzymanie faktury zakupu towarów (wartość brutto)

Rozliczenie zakupu

Rozrachunki z dostawcami

Przyjęcie towarów na stan jednostki Towary Rozliczenie zakupu

Otrzymanie faktury za

towary i przyjęcie towarów Zaksięgowanie naliczonego podatku VAT


VAT Rozliczenie zakupu

Zaksięgowanie marży handlowej zarezerwowanej do realizacji przy sprzedaży Towary Odchylenia od cen

ewidencyjnych towarów

Zaksięgowanie zarezerwowanego do realizacji przy sprzedaży należnego podatku VAT Towary


towarów


Typowe operacje gospodarcze związane z rozchodem towarów przedstawiono w tabeli 26.

Tabela 26. Zasady ewidencji rozchodu materiałów


Wartość netto Rozrachunki z odbiorcami Sprzedaż towarów Wystawienie

faktury za sprzedane towary

w handlu hurtowym

Podatek należny VAT Rozrachunki z odbiorcami


VAT

Zaksięgowanie utargu w handlu detalicznym (wartość brutto) Rozrachunki z odbiorcami Sprzedaż towarów

Wydanie sprzedanych towarów (według ceny sprzedaży) Wartość sprzedanych towarów Towary

Rozliczenie odchyleń od cen ewidencyjnych towarów przypadające na towary sprzedane a dotyczące zrealizowanej marży handlowej (kwoty ujemne – storno czerwone; w przypadku księgowania kwot dodatnich zamienić strony wskazanych kont)

Wartość sprzedanych towarów


towarów

Rozliczenie odchyleń od cen ewidencyjnych towarów przypadające na towary sprzedane a dotyczące należnego podatku VAT (kwoty ujemne – storno czerwone; w przypadku księgowania kwot dodatnich zamienić strony wskazanych kont)

Wartość sprzedanych towarów


towarów

Wyksięgowanie przychodów należnego podatku VAT stanowiącego zobowiązanie podatkowe (w przypadku sprzedaży w handlu detalicznym)

Sprzedaż towarów Rozrachunki

z tytułu podatku VAT

Posezonowe obniżki cen, obniżki cen towarów niechodliwych oraz przeszacowanie towarów niepełnowartościowych

Pozostałe koszty operacyjne Towary



1. Jak należy dokonać ewidencji zakupu towarów? 2. Jak należy dokonać ewidencji sprzedaży towarów w handlu hurtowym? 3. Jak należy dokonać ewidencji sprzedaży towarów w handlu detalicznym? 4. Jaką analitykę należy prowadzić do konta „Towary”? 5. O czym informuje saldo konta „Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów”?



Dokonaj ewidencji operacji gospodarczych w sklepie ogrodniczym wykorzystując do tego dostępne oprogramowanie finansowo-księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu księgowego na podstawie którego nastąpi księgowanie i ustal cenę sprzedaży według odpowiedniej metody.




1 Otrzymano fakturę za zakupione krasnale ogrodowe: a) wartość krasnali w cenie zakupu b) podatek VAT 22% c) wartość brutto

3 000

6603 660

2 Przyjęto krasnale ogrodowe do sklepu: a) cena zakupu krasnali b) marża handlowa c) podatek VAT 22% d) wartość krasnali ogrodowych w cenie sprzedaży

........................................

3 Zaksięgowano naliczony podatek VAT ..........4 Zaksięgowano utarg dzienny (sprzedaż krasnali ogrodowych) 2 0005 Zaksięgowano wartość sprzedanych krasnali ogrodowych 2 0006 Rozliczono odchylenia od cen ewidencyjnych towarów wynikające z :

a) marży handlowej b) podatku VAT

....................

7 Zaksięgowano należny podatek VAT stanowiący zobowiązanie podatkowe ..........


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji towarów, 2) uzupełnić tabelę wpisując odpowiednie symbole dowodów księgowych związanych

z daną operacją gospodarczą, 3) dobrać do każdej operacji konta, które są z nią związane, 4) ustalić marżę handlową i wartość towarów w cenie sprzedaży, 5) dokonać korekty kosztów uzyskania przychodów wykonując stosowne obliczenia, 6) dokonać ewidencji operacji gospodarczych, 7) ustalić wartość bilansową pozostałych krasnali ogrodowych.

Wyposażenie stanowiska pracy: − plan kont, − tekst Ustawy o rachunkowości, − kalkulator, − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.


4.11.4. Sprawdzian postępów Tak Nie

Czy potrafisz: 1) dokonać ewidencji obrotu towarowego w jednostkach handlu hurtowego? 2) dokonać ewidencji obrotu towarowego w jednostkach handlu detalicznego? 3) dokonać ewidencji obrotu towarowego na kontach analitycznych? 4) interpretować salda konta „Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów”? 5) ustalić wartość bilansową towarów? 4.12. Ewidencja produktów pracy 4.12.1. Materiał nauczania

Do ewidencji efektów produkcji zakończonej służy konto o nazwie „Produkty gotowe”.

Ewidencja analityczna powinna dostarczyć informacji o rzeczywistym stanie ilościowo – wartościowym lub wartościowym poszczególnych produktów oraz umożliwić ochronę mienia jednostki. Konto „Produkty gotowe” wykazuje saldo Winien, oznaczające wartość zapasu produktów gotowych. Szczegółowe ewidencje do wszystkich elementów produktów pracy powinieneś odszukać w literaturze podanej w części 6 poradnika. W tym miejscu zostanie omówiona wyłącznie ewidencja wyrobów gotowych i usług.

Ewidencja przyjęcia wyrobów gotowych jest uzależniona od sposobu wyceny wyrobów gotowych przy ich przyjęciu z produkcji. Jeżeli jednostka dokonuje wyceny wyrobów gotowych na poziomie rzeczywistego kosztu wytworzenia (technicznego kosztu wytworzenia), wówczas dekretacja jest zgodnie z wytycznymi w tabeli 27.

Tabela 27. Zasady ewidencji przyjęcia wyrobów gotowych i usług

(wycena wg rzeczywistego kosztu wytworzenia)

Dekretacja Operacja gospodarcza Wn Ma Przyjęcie wyrobów gotowych z produkcji do magazynu oraz wykonanych a nie sprzedanych usług Produkty gotowe Koszty działalności

podstawowej


W sytuacji, kiedy jednostka stosuje do wyceny wyrobów gotowych stałe ceny ewidencyjne (planowany koszt wytworzenia, koszt wytworzenia z poprzednich okresów), to ewidencja ich przyjęcia do magazynu przedstawia się zgodnie z wytycznymi zawartymi w tabeli 28. W tym przypadku mogą pojawić się rozbieżności między wartością ewidencyjną a rzeczywistą wyrobów gotowych, które wykazuje się na koncie „Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych”. Ewidencje przychodu wyrobów gotowych wycenianych według stałych cen ewidencyjnych przedstawiono w tabeli 28.

Tabela 28. Zasady ewidencji przychodu wyrobów gotowych (wycena wg stałej ceny ewidencyjnej)


Przyjęcie wyrobów gotowych do magazynu Produkty gotowe Rozliczenie kosztów działalności

Zaksięgowanie w końcu okresu sprawozdawczego rzeczywistego kosztu wytworzonych wyrobów gotowych

Rozliczenie kosztów działalności

Koszty działalności podstawowej


Zaksięgowanie debetowych odchyleń od cen ewidencyjnych produktów gotowych w przypadku, gdy rzeczywisty koszt wytworzenia wyrobów jest wyższy od stałej ceny ewidencyjnej


produktów gotowych


Zaksięgowanie kredytowych odchyleń od cen ewidencyjnych produktów gotowych w przypadku, gdy rzeczywisty koszt wytworzenia wyrobów jest niższy od stałej ceny ewidencyjnej



produktów gotowych


Ewidencja sprzedaży wyrobów gotowych została przedstawiona w tabeli 29.

Tabela 29. Zasady ewidencji sprzedaży wyrobów gotowych


Wartość netto Rozrachunki z odbiorcami Sprzedaż produktów Wystawienie

faktury za sprzedane wyroby gotowe

Podatek należny VAT Rozrachunki z odbiorcami

Rozrachunki z tytułu podatku VAT

Wydanie z magazynu sprzedanych wyrobów gotowych (wg przyjętej ceny ewidencyjnej: stała lub rzeczywisty koszt)

Koszty sprzedanych produktów Produkty gotowe

Korekta wartości sprzedanych wyrobów gotowych o debetowe odchylenia od cen ewidencyjnych produktów gotowych – w przypadku, kiedy wyroby były wyceniane według stałej ceny ewidencyjnej (ewidencja kwotami ujemnymi)

Koszty sprzedanych produktów


produktów gotowych

Korekta wartości sprzedanych wyrobów gotowych o kredytowe odchylenia od cen ewidencyjnych produktów gotowych – w przypadku, kiedy wyroby były wyceniane według stałej ceny ewidencyjnej (ewidencja kwotami dodatnimi)

Koszty sprzedanych produktów


produktów gotowych



1. Jak należy dokonać ewidencji przyjęcia wyrobów gotowych z produkcji do magazynu jeżeli wyceniane są według rzeczywistego kosztu wytworzenia?

2. Jak należy dokonać ewidencji przyjęcia wyrobów gotowych z produkcji do magazynu jeżeli wyceniane są według stałej ceny ewidencyjnej?

3. Jak należy dokonać ewidencji sprzedaży wyrobów gotowych jeżeli ich rozchód wyceniany jest według rzeczywistego kosztu wytworzenia?

4. Jak należy dokonać ewidencji sprzedaży wyrobów gotowych jeżeli ich rozchód wyceniany jest według stałej ceny ewidencyjnej?

5. Jaką analitykę należy prowadzić do konta „Produkty gotowe”? 6. O czym informuje saldo konta „Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów

gotowych”?



W przedsiębiorstwie produkującym budziki, wycenia się wyroby gotowe według stałych cen ewidencyjnych (10 zł za sztukę); jednostkowa cena sprzedaży netto wynosi 13 zł.

Zapisz salda początkowe oraz dokonaj ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując do tego dostępne oprogramowanie finansowo – księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu księgowego na podstawie którego nastąpi księgowanie oraz sporządź zestawienie obrotów i sald celem sprawdzenia poprawności księgowań. Ustal wartość bilansową wyrobów gotowych. Salda początkowe: 1. Wartość produkcji w toku (koszty działalności podstawowej) 5 000 zł. 2. Produkty gotowe 2 000 zł. 3. Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów gotowych (Winien) 200 zł. 4. Rozrachunki z dostawcami 3 000 zł. 5. Kredyty bankowe 4 200 zł.




1 Przyjęto z produkcji do magazynu wyroby gotowe (budziki) 300 sztuk .............2 Przeksięgowano rzeczywisty techniczny koszt wytworzenia budzików 2 5503 Ustalono i zaksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych produktów

gotowych

............4 Wydano z magazynu sprzedane wyroby gotowe (budziki) 130 sztuk ............5 Wystawiono fakturę za sprzedane budziki:

a) wartość netto b) podatek VAT 22% c) wartość brutto

....................................

6 Zaksięgowano odchylenia od cen ewidencyjnych produktów gotowych przypadające na wyroby sprzedane

............


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji produktów gotowych,


3) wprowadzić salda początkowe, 4) dobrać do każdej operacji konta, które są z nią związane, 5) ustalić brakujące wartości poszczególnych operacji gospodarczych, 6) dokonać ewidencji operacji gospodarczych, 7) sporządzić zestawienie obrotów i sald (wydrukować je), 8) sprawdzić poprawność księgowań na podstawie zestawienia obrotów i sald, 9) ustalić wartość bilansową wyrobów gotowych.

Wyposażenie stanowiska pracy: − plan kont, − tekst Ustawy o rachunkowości, − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK i dostępem do drukarki,


− kalkulator, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.12.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) dokonać ewidencji obrotu wyrobami gotowymi jeżeli są wyceniane

według rzeczywistego kosztu wytworzenia? 2) dokonać ewidencji obrotu wyrobami gotowymi jeżeli są wyceniane

według stałej ceny ewidencyjnej? 3) dokonać ewidencji obrotu wyrobami gotowymi na kontach analitycznych? 4) interpretować salda konta „Odchylenia od cen ewidencyjnych

produktów gotowych”? 5) ustalić wartość bilansową wyrobów gotowych? 4.13. Ewidencja rozliczeń międzyokresowych kosztów 4.13.1. Materiał nauczania

Do ewidencji czynnych i biernych rozliczeń kosztów służy konto „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”. Ewidencja analityczna powinna umożliwić wyodrębnienie oddzielnie rozliczeń kosztów czynnych i kosztów biernych w zależności od ich tytułów i okresu którego dotyczą. Konto to może wykazywać saldo Winien, oznaczające koszty dotyczące przyszłych okresów sprawozdawczych oraz saldo Ma, informujące o rezerwach utworzonych na wydatki i koszty, które zostaną poniesione w przyszłości.

Zasady ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów czynnych przedstawiono w tabeli 30.

Tabela 30. Zasady ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów czynnych


Zaksięgowanie kosztu rozliczanego w czasie w układzie kosztów rodzajowych

Konto kosztów układu rodzajowego

Konto bilansowe lub konto Rozliczenie

zakupu

Przeksięgowanie kosztu rodzajowego Rozliczenia


Rozliczenie kosztów rodzajowych

Zaksięgowanie części kosztu rozliczanego w czasie do kosztów bieżącego okresu

Konto kosztów układu funkcjonalnego

Rozliczenia międzyokresowe

kosztów


Zasady ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów biernych przedstawiono w tabeli 31.


Tabela 31. Zasady ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów biernych


Utworzenie rezerwy na poczet wydatków i kosztów okresów przyszłych



kosztów

Zaksięgowanie kosztu rodzajowego, w związku z którym tworzona była rezerwa

Konto kosztów układu rodzajowego

Konto bilansowe lub konto Rozliczenie

zakupu

Przeniesienie kosztu rodzajowego Rozliczenia


Rozliczenie kosztów rodzajowych

Rozliczenie kosztu rodzajowego (rzeczywistego) z utworzoną rezerwą (wartość kosztu rodzajowego jest większa od utworzonej rezerwy – ewidencja kwotami dodatnimi w celu zwiększenia wartości utworzonej rezerwy)



kosztów

Rozliczenie kosztu rodzajowego (rzeczywistego) z utworzoną rezerwą (wartość kosztu rodzajowego jest mniejsza od utworzonej rezerwy – ewidencja kwotami ujemnymi w celu zmniejszenia wartości utworzonej rezerwy)



kosztów



1. Jak przebiega ewidencja rozliczeń międzyokresowych kosztów czynnych? 2. Jak przebiega ewidencja rozliczeń międzyokresowych kosztów biernych? 3. Jaką analitykę należy stosować do konta „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”? 4. O czym informują salda końcowe konta „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”? 4.13.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zapisz salda początkowe oraz dokonaj ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując do tego dostępne oprogramowanie finansowo-księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu księgowego na podstawie którego nastąpi księgowanie oraz rozlicz międzyokresowe koszty czynne i bierne. Salda początkowe: 1. Rozliczenia międzyokresowe kosztów czynne (opłacony za pierwszy kwartał czynsz za

dzierżawę hali produkcyjnej) 900 zł. 2. Rozliczenia międzyokresowe kosztów bierne (utworzona rezerwa na koszty remontu

budynku administracji) 1 000 zł.




1 Opłacono przelewem podatek od środków transportu za pierwsze półrocze 6002 Zaksięgowano podatek od środków transportu w części dotyczącej

bieżącego miesiąca

..........3 Utworzono miesięczną rezerwę na koszty budynku administracji 200


4 Obciążono koszty tytułem miesięcznego czynszu za dzierżawę hali produkcyjnej

..........

5 Otrzymano i rozliczono fakturę za remont budynku administracji: a) wartość netto b) podatek VAT 7% c) wartość brutto

1 100

771 177

6 Rozliczono utworzoną rezerwę na remont budynku administracji .........


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów,


3) wprowadzić salda początkowe, 4) dobrać do każdej operacji konta, które są z nią związane, 5) ustalić brakujące wartości poszczególnych operacji gospodarczych, 6) dokonać ewidencji operacji gospodarczych.


− plan kont, − tekst Ustawy o rachunkowości, − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK, − kalkulator, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.13.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) dokonać ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów czynnych? 2) dokonać ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów biernych? 3) dokonać ewidencji rozliczeń międzyokresowych kosztów

na kontach analitycznych? 4) interpretować salda konta „Rozliczenia międzyokresowe kosztów”? 4.14. Ewidencja księgowa różnic inwentaryzacyjnych 4.14.1. Materiał nauczania

W zależności od rodzaju działalności jednostki wynika potrzeba częstotliwości przeprowadzania inwentaryzacji oraz możliwość powstawania różnic inwentaryzacyjnych. Stąd do ewidencji różnic inwentaryzacyjnych jednostka może stosować konto syntetyczne „Pozostałe rozrachunki” z analityką „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek” lub wprowadzić w zakładowym planie kont jako syntetykę konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek” lub dwa oddzielne konta „Rozliczenie niedoborów” oraz „Rozliczenie nadwyżek”. Zasady ewidencji różnic inwentaryzacyjnych zostaną przedstawione w tabelach 32 i 33 przy uwzględnieniu tych dwóch kont.


Tabela 32. Zasady ewidencji niedoborów inwentaryzacyjnych


Zaksięgowanie stwierdzonych w wyniku inwentaryzacji niedoborów

Rozliczenie niedoborów

Konto składnika, którego dotyczy

niedobór, np. Materiały, Kasa

Niedobory niezawinione materiałów spowodowane błędami pomiarów, ubytki naturalne



Niedobory spowodowane zdarzeniami losowymi Straty nadzwyczajne Rozliczenie

niedoborów

Niedobory uznane za zawinione Pozostałe rozrachunki z pracownikami


Niedobory środków trwałych i innych rzeczowych składników aktywów uznane za niezawinione

Pozostałe koszty operacyjne


Wyjaśnienie przyczyny powstania niedoboru

Niedobory skompensowane z nadwyżkami Rozliczenie nadwyżek Rozliczenie niedoborów

Źródło: opracowanie własne. Tabela 33. Zasady ewidencji nadwyżek inwentaryzacyjnych


Zaksięgowanie ujawnionych w wyniku inwentaryzacji nadwyżek

Konto składnika, którego dotyczy nadwyżka, np.

Materiały, Kasa

Rozliczenie nadwyżek

Nadwyżki materiałów spowodowane nieprawidłowym pomiarem Rozliczenie nadwyżek Zużycie materiałów

i energii Nadwyżki, których przyczyn powstania nie ustalono Rozliczenie nadwyżek Pozostałe przychody

operacyjne

Wyjaśnienie przyczyny powstania nadwyżki Nadwyżki skompensowane z niedoborem Rozliczenie nadwyżek Rozliczenie

niedoborów



1. Na jakich kontach syntetycznych i analitycznych należy księgować różnice inwentaryzacyjne?

2. Jak należy ewidencjonować niedobory inwentaryzacyjne? 3. Jak należy ewidencjonować nadwyżki inwentaryzacyjne? 4.14.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zapisz salda początkowe oraz dokonaj ewidencji operacji gospodarczych wykorzystując do tego dostępne oprogramowanie finansowo-księgowe. Ponadto określ rodzaj dowodu księgowego na podstawie którego nastąpi księgowanie oraz sporządź zestawienie obrotów i sald celem sprawdzenia poprawności księgowań. Salda początkowe:


1. Materiały 1 200 zł. 2. Produkty gotowe 1 800 zł. 3. Kasa 230 zł. 4. Kapitał podstawowy 60 000 zł. 5. Kredyty bankowe 4 230 zł.




1 Podczas inwentaryzacji w przedsiębiorstwie stwierdzono: a) niedobór materiałów b) niedobór gotówki w kasie c) niedobór środka trwałego: - wartość początkowa - dotychczasowe umorzenie d) niedobór produktów gotowych e) nadwyżkę materiałów f) nadwyżkę produktów gotowych

30062

4 0001 600

10020030

2 Po wyjaśnieniu przyczyn różnic inwentaryzacyjnych dokonano następującego ich rozliczenia: a) część niedoboru materiałów uznano za ubytki naturalne b) część niedoboru materiału powstała w wyniku nieprawidłowości

pomiaru ich zużycia c) część niedoboru materiałów uznano za zawinioną przez magazyniera

lecz ze względu na małą szkodliwość czynu sprawę umorzono d) pozostałą część niedoboru skompensowano nadwyżką materiałów e) niedobór gotówki w kasie uznano za zawiniony przez kasjera, który

wyraził pisemną zgodę na jego spłatę f) niedobór środka trwałego został uznany za zawiniony; ustalono jego

wartość rynkową i obciążono osobę materialnie odpowiedzialną, która wyraziła na to pisemną zgodę

g) część niedoboru produktów gotowych uznano za zawiniony przez magazyniera 70 zł; ze względu na odmowę jego uznania skierowano sprawę do sądu opłacając gotówką koszty postępowania sądowego 5 zł; utworzono rezerwę na należności wątpliwe

h) nadwyżkę materiałów pozostałą po kompensacie z niedoborem odpisano na pozostałe przychody operacyjne, gdyż nie ustalono przyczyn jej powstania

60

90

2.........

.........

2 800

..........

.........


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji różnic inwentaryzacyjnych,


3) wprowadzić salda początkowe, 4) dobrać do każdej operacji konta, które są z nią związane, 5) ustalić brakujące wartości poszczególnych operacji gospodarczych, 6) dokonać ewidencji operacji gospodarczych, 7) sporządzić zestawienie obrotów i sald (wydrukować je), 8) sprawdzić poprawność księgowań na podstawie zestawienia obrotów i sald.


Wyposażenie stanowiska pracy: − plan kont, − tekst Ustawy o rachunkowości, − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK i dostępem do drukarki, − kalkulator, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.14.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) zaktualizować plan kont dla potrzeb ewidencji różnic inwetaryzacyjnych? 2) przyporządkować konta dla rozliczenia różnic inwetaryzacyjnych

w zależności od przyczyny ich powstania? 3) dokonać ewidencji niedoborów inwetaryzacyjnych? 4) dokonać ewidencji nadwyżek niedoborów inwentaryzacyjnych? 4.15. Ewidencja księgowa kapitałów, rezerw i wyniku finansowego 4.15.1. Materiał nauczania

Do ewidencji kapitałów służą konta pasywne o różnych nazwach w zależności od formy prawnoorganizacyjnej danej jednostki. Typowe operacje zwiększające i zmniejszające wartość kapitałów podstawowych ujęto w tabeli 34.

Tabela 34. Ewidencja typowych operacji dotyczących kapitałów podstawowych


Otrzymane udziały

Konta środków pieniężnych,

rozrachunków, aktywów rzeczowych

Kapitał podstawowy

Przeznaczenie zysku bilansowego na zwiększenie kapitału jednostki (rozwój)

Rozliczenie wyniku finansowego Kapitał podstawowy

Zwiększenie wartości środków trwałych w wyniku aktualizacji ich wyceny Środki trwałe Kapitał podstawowy

Pokrycie straty bilansowej z kapitałów podstawowych Kapitał podstawowy Rozliczenie wyniku finansowego

Zmniejszenie wartości środków trwałych w wyniku aktualizacji ich wyceny Kapitał podstawowy Środki trwałe


Typowe operacje gospodarcze dotyczące tworzenia i rozwiązywania rezerw przedstawiono w tabeli 35.


Tabela 35. Ewidencja typowych operacji dotyczących rezerw


Utworzenie rezerwy w ciężar kosztów lub strat nadzwyczajnych

Pozostałe koszty operacyjne lub Koszty finansowe lub Straty

nadzwyczajne

Rezerwy

Rozwiązanie rezerwy, gdy nie zaistniały przewidywane zdarzenia, w związku z którymi utworzone były rezerwy Rezerwy

Pozostałe przychody operacyjne lub

Przychody finansowe lub Zyski

nadzwyczajne Źródło: opracowanie własne.

Do ewidencji operacji gospodarczych ukierunkowanych na ustalenie wyniku finansowego jednostki za dany okres służy konto „Wynik finansowy”. Zasady jego funkcjonowania wraz ze schematem ustalania wyniku finansowego w wariancie kalkulacyjnym i porównawczym zawarto w poradniku do jednostki modułowej „Ustalanie i podział wyniku finansowego”.


1. Jakie konta kapitałów własnych można wskazać w jednostkach w zależności od ich formy prawnoorganizacyjnej?

2. Jakie są zasady ewidencji na kontach kapitałów i rezerw? 3. Które operacje zwiększają, a które zmniejszają wartość kapitałów podstawowych? 4. Które operacje zwiększają, a które zmniejszają wartość rezerw? 4.15.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Wspólnie z dwiema osobami z klasy postawcie siebie w roli wspólników (udziałowców) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Określcie jakie udziały wniesie każdy z Was jako swój wkład do spółki, a następnie dokonajcie ich ewidencji wykorzystując do tego dostępne oprogramowanie FK.


1) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ewidencji kapitałów, 2) ustalić zakres działalności spółki, 3) ustalić rodzaj i wartość swojego udziału, skonsultować swoją propozycję z pozostałymi

udziałowcami, 4) dokonać ewidencji wszystkich udziałów.

Wyposażenie stanowiska pracy: − plan kont, − tekst Ustawy o rachunkowości, − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.


4.15.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) przyporządkować odpowiednie konto do danego rodzaju kapitału

w zależności od formy prawnoorganizacyjnej jednostki? 2) dokonać typowych ewidencji operacji na kontach kapitałów? 3) dokonać typowych ewidencji operacji na kontach rezerw? 4.16. Ewidencjonowanie operacji gospodarczych związanych

z całokształtem działalności jednostek 4.16.1. Materiał nauczania

Ewidencjonowanie operacji gospodarczych w jednostkach dotyczy równolegle różnych składników aktywów, źródeł finansowania, kosztów bieżącej działalności, przychodów, kosztów uzyskania przychodów oraz zysków i strat nadzwyczajnych. Ich częstotliwość występowania a także rodzaj zależy w dużej mierze od rodzaju działalności jednostki. Część operacji jest charakterystyczna dla jednostek produkcyjnych (np. operacje obrotu wyrobami gotowymi), część dla usługowych, a jeszcze inna część dla jednostek handlowych (na przykład operacje obrotu towarami).

Oczywiście zasadnicza większość typowych operacji gospodarczych ma miejsce we wszystkich jednostkach niezależnie od jej rodzaju działalności, np. ewidencja należności, zobowiązań, operacji kasowych itd. Ważne jest to, aby postrzegać system ewidencji księgowej jako całość, a nie oddzielne elementy dotyczące tylko ewidencji środków trwałych, operacji kasowych. 4.16.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie operacje gospodarcze są charakterystyczne dla jednostek produkcyjnych? 2. Jakie operacje gospodarcze są charakterystyczne dla jednostek usługowych? 3. Jakie operacje gospodarcze są charakterystyczne dla jednostek handlowych? 4. Jakie operacje gospodarcze są typowe dla jednostek niezależnie od charakteru ich

działalności? 5. Jakie operacje gospodarcze występują w jednostkach codziennie, które raz na miesiąc,

a które sporadycznie? 4.16.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Opracuj przykłady operacji gospodarczych, które mogłyby wystąpić w okresie jednego miesiąca w dowolnej jednostce: a) produkcyjnej, b) handlowej, c) usługowej.

Sporządź do nich odpowiednie dowody księgowe a następnie dokonaj ich ewidencji na kontach syntetycznych i analitycznych oraz pozabilansowych przy wykorzystaniu


oprogramowania FK. Czynności ewidencyjne poprzedź sporządzeniem bilansu otwarcia, na bazie którego naniesiesz salda początkowe. Każde ćwiczenie zakończ sporządzeniem zestawienia obrotów i sald.


1) określić zakres działalności jednostki produkcyjnej, 2) sporządzić bilans otwarcia dla wybranej jednostki produkcyjnej, 3) ustalić typowe operacje gospodarcze związane z zakresem działalności danej jednostki

produkcyjnej w skali miesiąca, 4) sporządzić dokumenty do ustalonych operacji gospodarczych, 5) zapisać na kontach wartości początkowe na podstawie danych z bilansu otwarcia, 6) dokonać ewidencji operacji gospodarczych, 7) sporządzić zestawienie obrotów i sald oraz wydrukować je, 8) sprawdzić poprawność księgowania, 9) powtórzyć czynności wymienione od punktu 1 do 8 kolejno dla dowolnej jednostki

handlowej i usługowej.

Wyposażenie stanowiska pracy: − plan kont, − tekst Ustawy o rachunkowości, − stanowisko komputerowe z oprogramowaniem FK, − literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia. 4.15.4. Sprawdzian postępów Tak Nie Czy potrafisz: 1) dokonać ewidencji operacji gospodarczych związanych z całokształtem

działalności produkcyjnej? 2) dokonać ewidencji operacji gospodarczych związanych z całokształtem

działalności handlowej? 3) dokonać ewidencji operacji gospodarczych związanych z całokształtem

działalności usługowej?


5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ Test wielokrotnego wyboru do jednostki modułowej „Prowadzenie ewidencji księgowej” – test teoretyczny INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych. 4. Test pisemny zawiera 12 pytań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu prowadzenia

ewidencji księgowej. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Wskaż tylko jedną

odpowiedź prawidłową. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź skreślić i zaznaczyć kółkiem odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwiązanie testu pisemnego masz 25 minut.

Powodzenia!


Zestaw pytań testowych 1. Konto „Wynagrodzenia” jest zawarte w:

a) zespole 0 planu kont „Aktywa trwałe”, b) zespole 2 planu kont „Rozrachunki i roszczenia”, c) zespole 4 planu kont „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie”, d) zespole 7 planu kont „Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem”.

2. Zgodnie z zasadą podwójnego zapisu należy księgować: a) na co najmniej dwóch kontach po tych samych stronach i w tej samej kwocie, b) na więcej niż dwóch kontach po tych samych stronach i w tej samej kwocie, c) na więcej niż dwóch kontach po ich przeciwnych stronach w tej samej kwocie, d) na co najmniej dwóch kontach po ich przeciwnych stronach w tej samej kwocie.

3. Wypłata zaliczki dla pracownika na poczet podróży służbowej powinna zostać zaksięgowana: a) po stronie Winien konta „Inne rozrachunki z pracownikami” i po stronie Ma konta

„Kasa”, b) po stronie Winien konta „Kasa” i po stronie Ma konta „Inne rozrachunki

z pracownikami”, c) po stronie Winien konta „Inne rozrachunki z pracownikami” i po stronie Ma konta

„Rachunki bankowe”, d) po stronie Winien konta „Rachunki bankowe” i po stronie Ma konta „Inne

rozrachunki z pracownikami”.

4. Spłata (stała dyspozycja spłaty) raty kapitałowej kredytu powinna zostać zaksięgowana: a) po stronie Winien konta „Kasa” i po stronie Ma konta „Kredyty bankowe”, b) po stronie Winien konta „Rachunki bankowe” i po stronie Ma konta „Kredyty

bankowe”, c) po stronie Winien konta „Kredyty bankowe” i po stronie Ma konta „Kasa”, d) po stronie Winien konta „Kredyty bankowe” i po stronie Ma konta „Rachunki

bankowe”.

5. Pobranie przez bank miesięcznych odsetek od kredytu należy zaksięgować: a) po stronie Winien konta „Rachunki bankowe” i po stronie Ma konta „Koszty finansowe”, b) po stronie Winien konta „Koszty finansowe” i po stronie Ma konta „Rachunki bankowe”, c) po stronie Winien konta „Przychody finansowe” i po stronie Ma konta „Rachunki

bankowe”, d) po stronie Winien konta „Rachunki bankowe” i po stronie Ma konta „Przychody

finansowe”.

6. Jeżeli rozrachunki są akceptowane zarówno przez dłużnika jak i wierzyciela, to są to: a) rozrachunki zaliczane do grupy bezspornych, b) rozrachunki zaliczane do grupy rozliczeniowych, c) rozrachunki zaliczane do grupy roszczeniowych, d) rozrachunki zaliczane do grupy roszczeń spornych.

7. Konto „Środki trwałe obce” jest kontem pozabilansowym stosowanym do konta: a) „Środki trwałe w budowie”, b) „Środki trwałe”,


c) „Inwestycje długoterminowe”, d) „Usługi obce”.

8. Otrzymanie środków pieniężnych za sprzedane akcje innej jednostki za pośrednictwem biura maklerskiego należy zaksięgować: a) po stronie Winien konta „Rachunki bankowe” i po stronie Ma konta „Zyski

nadzwyczajne”, b) po stronie Winien konta „Zyski nadzwyczajne” i po stronie Ma konta „Rachunki

bankowe”, c) po stronie Winien konta „Przychody finansowe” i po stronie Ma konta „Rachunki

bankowe”, d) po stronie Winien konta „Rachunki bankowe” i po stronie Ma konta „Przychody

finansowe”.

9. Przelew wynagrodzeń na rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe pracowników należy zaksięgować: a) po stronie Winien konta „Rachunki bankowe” i po stronie Ma konta „Rozrachunki

z tytułu wynagrodzeń”, b) po stronie Winien konta „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń” i po stronie Ma konta

„Rachunki bankowe”, c) po stronie Winien konta „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń” i po stronie Ma konta

„Kasa”, d) po stronie Winien konta „Kasa” i po stronie Ma konta „Rozrachunki z tytułu

wynagrodzeń”.

10. Przyjęcie materiałów do magazynu zgodnie z dowodem Pz należy zaksięgować: a) po stronie Winien konta „Materiały” i po stronie Ma konta „Rozrachunki

z dostawcami”, b) po stronie Winien konta „Rozrachunki z dostawcami” i po stronie Ma konta

„Materiały”, c) po stronie Winien konta „Materiały” i po stronie Ma konta „Rozliczenie zakupu”, d) po stronie Winien konta „Rozliczenie zakupu” i po stronie Ma konta „Materiały”.

11. Wydanie odbiorcy sprzedanych wyrobów należy zaksięgować: a) po stronie Winien konta „Koszty sprzedanych produktów” i po stronie Ma konta

„Produkty gotowe”, b) po stronie Winien konta „Produkty gotowe” i po stronie Ma konta „Koszty

sprzedanych produktów”, c) po stronie Winien konta „Sprzedaż produktów” i po stronie Ma konta „Produkty

gotowe”, d) po stronie Winien konta „Produkty gotowe” i po stronie Ma konta „Sprzedaż

produktów”.

12. Ujawnienie nadwyżki towarów należy zaksięgować: a) po stronie Winien konta „Towary” i po stronie Ma konta „Rozliczenie zakupu”, b) po stronie Winien konta „Rozliczenie zakupu” i po stronie Ma konta „Towary”, c) po stronie Winien konta „Towary” i po stronie Ma konta „Rozliczenie nadwyżek”, d) po stronie Winien konta „Rozliczenie nadwyżek” i po stronie Ma konta „Towary”.


KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko ........................................................................................................................... Prowadzenie ewidencji księgowej Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania Odpowiedź Punkty

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d

Razem:


6. LITERATURA 1. Bartel T., Chałupczak J., Potulska E., Stec K.: Rachunkowość przedsiębiorstw – zbiór

zadań, Wyd. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o., Gdańsk 2002 2. Gierusz B.: Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, Wyd. Ośrodek Doradztwa

i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o., Gdańsk 2002 3. Jakubiszyn L., Krzyżanowska T., Piotrowska B.: Zbiór zadań do rachunkowości, Wyd.

Biuro rachunkowe, Wrocław 2002 4. Matuszewicz J.: Rachunkowość od podstaw, WSiP, Warszawa 2001 5. Ossowska M., Szczypa P.: Rachunkowość – zagadnienia podstawowe, Wyd. Wyższa

Szkoła Integracji Europejskiej, Szczecin 2004 6. Podstawy rachunkowości. Aspekty teoretyczne i praktyczne, red. nauk. B. Micherda,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005 7. Podstawy rachunkowości, praca zbiorowa pod red. K. Sawickiego, PWE, Warszawa 2005 8. Podstawy rachunkowości, praca zbiorowa pod red. K. Winiarskiej, Wyd. Dom

wydawniczy ABC, Warszawa 2001 9. Rachunkowość. Zasady prowadzenia po nowelizacji ustawy o rachunkowości. Część I

i Część II, pod red. T. Kiziukiewicz, Wyd. Ekspert Wydawnictwo i Doradztwo, Wrocław 2001

10. Rachunkowość w biznesie, praca zbiorowa pod red. K. Czubakowskiej, PWE, Warszawa 2005

11. Szczypa P.: Zasady rachunkowości. Teoria, przykłady i zadania, Wyd. CeDeWu Sp. z o.o., Warszawa 2005

12. Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (jednolity tekst DzU z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.)

technik ekonomista_341[02].z5.03_u.pdf

Documents