v

BÖLÜMLER

Birinci Bölüm TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİNE GİRİŞ

İkinci Bölüm DIŞ KAYNAK KULLANIMI

Üçüncü Bölüm ENVANTER YÖNETİMİ

Dördüncü Bölüm DEPO YÖNETİMİ

Beşinci Bölüm ELLEÇLEME

Altıncı Bölüm PAKETLEME

Yedinci Bölüm ULAŞTIRMA YÖNETİMİ

Sekizinci Bölüm BAKIM YÖNETİMİ

Dokuzuncu Bölüm SATIN ALMA

Onuncu Bölüm TEDARİK ZİNCİRİ VE MATEMATİK

On Birinci Bölüm TEDARİK ZİNCİRİ UYGULAMALARI

TTEEDDAARRİİKK ZZİİNNCCİİRRİİ YYÖÖNNEETTİİMMİİ AARRKKAA PPLLAANNII,, GGEELLİİŞŞİİMMİİ,, GGÜÜNNCCEELL UUYYGGUULLAAMMAALLAARRII

vi

KİTAP HAKKINDA III YAZAR HAKKINDA IV İÇİNDEKİLER V

Birinci Bölüm TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİNE GİRİŞ Bölüm özeti 3 Öğrenme hedefleri, tartışma ve araştırma konuları 4Kavramsal boyut 5 Tedarik zinciri konseptinin oluşum süreci 14TZY’nin öne çıkmasının nedenleri 14Tedarik zinciri yapıları 17Tedarik zinciri modelleri 18Kamçı etkisi 23Tedarik zinciri aktörleri 24Tedarik zincirinin amaçları 25Literatürde tedarik zinciri taraması 28Tedarik zinciri süreçleri 29Tedarik zinciri süreçlerinin değerlendirilmesi: SCOR 30Tedarik zinciri ve JIT felsefesi 32Tedarik zincirlerinde yönetim stratejileri 39Ömür devri ve tedarik zinciri yönetimi farkı 40Tedarik zincirlerinde bilgi teknolojileri 42Tedarik zinciri yazılımları 43Tedarik zincirlerinin uygulama sorunları 45Alan örnekleri 48Değerlendirme soruları 52

İİÇÇİİNNDDEEKKİİLLEERR

vii

İkinci Bölüm DIŞ KAYNAK KULLANIMI Bölüm özeti 55 Öğrenme hedefleri, tartışma ve araştırma konuları 56Kavramsal boyut 57Dış kaynak kullanımının gelişim aşamaları 58Dış kaynak kullanımının gerekçeleri 59Dış kaynak kullanımında taraflar 61Üçüncü parti lojistik (3Pl) 61Dördüncü parti lojistik (4Pl) 63Dış kaynak kullanımının sağladığı yararlar 64Dış kaynak kullanımında karşılaşılan sorunlar 67Dış kaynak kullanımında stratejik karar verme süreci 67ABD ve AB’nde dış kaynak kullanımı 68Değerlendirme soruları 72

Üçüncü Bölüm ENVANTER YÖNETİMİ Bölüm özeti 75 Öğrenme hedefleri, tartışma ve araştırma konuları 76Envanter yönetimi nedir? 77Ne? 78Envanter nedir? 78Envanter çeşitleri 79Hangisi? 81Parça/ürün numarası 82Stok numarası 82NATO stok numarası 83NATO kod sistemi 84Nasıl? 86Envanter yönetim stratejileri 86Envanter maliyetleri 87Envanter yönetim pratikleri 89Gözle kontrol yöntemi 90Çift kutu yöntemi 90Minimum-maksimum yöntemi 90Bütçe dağıtım yöntemi 90Geleneksel stok hesaplama yöntemi 91Bakım planına göre envanter hesaplama yöntemi 92ABC yöntemi 93Envanter sınıflandırmasına göre envanter yönetim sistemleri 95 Ne kadar? 100Envanter miktar tespit yöntemleri 100Değişken yapılı envanter yöntemi 103Sipariş miktarı değişmiş envanter döngüsü 104Sipariş zamanı değişmiş envanter döngüsü 104Sipariş zamanı ve miktarı değişmiş envanter döngüsü 105Ne zaman? 105Ne zaman sipariş verilecek (Yeniden sipariş noktası)? 106Ekonomik sipariş miktarı 106Bağımlı envanter tespit yöntemi 110MRP ve MRP II 111 ERP ve ERP II 117 MRP - ERP kısa bir arka plan 120 Değerlendirme soruları 122

viii

Dördüncü Bölüm DEPO YÖNETİMİ Bölüm özeti 125 Öğrenme hedefleri, tartışma ve araştırma konuları 126Kavramsal boyut 127 Tedarik süreçlerinde depo 127 Depo yönetimi? 129Depo yönetiminin gelişim süreci 131Depoların fonksiyonları 132 Stoklama (elde bulundurma/saklama) fonksiyonu 133Toplama fonksiyonu 133Yığın bölünmesi fonksiyonu 134 Konsolidasyon fonksiyonu 134Süreç ve erteleme fonksiyonu 135Ulaştırma faydası fonksiyonu 138 Üretim kapasitesi ve erteleme fonksiyonu 138Ters lojistik fonksiyonu 140Hizmet fonksiyonu 140 Hafif montaj fonksiyonu 141Depolama prensipleri 141Depolama maliyetleri 142 Depo çeşitleri: işletmeler tarafından işletilen depolar, kiralık depolar, antrepolar 143Depo yönetim kararları 145Depo yönetim pratikleri 146 Depo ihtiyaç analizi 147Depo yerinin tespiti 147Optimum depolama alanının tespiti 148 Minimum depolama alanının bulunması 149 Depolama operasyonları 150 Teslim alma (tesellüm) süreci 150Bulundurma veya saklama süreci 150Sipariş ışleme süreci 150 Teslim etme ve sevk etme süreci 150 Depo içi faaliyetlere ait kararlar 151 Ürünlerin depolanacağı yerin belirlenmesi 151 Yatay veya dikey depolama kararı 152 Siparişe göre veya bütünleme esasına göre depolama kararı 153Bürokrasiye dayalı veya kağıt kullanılmayan depoculuk tercihi 153Depo içinin dizaynı 154 Elleçleme tercihi 154Koridor sayısı ve genişliği 154Depocunun parçaya veya parçanın depocuya gitmesi kararı 154 FİFO prensibi 154Depolarda fiziki güvenlik 156Hırsızlık önlemleri 156 Malın niteliğini yitirmesi 157 Tehlikeli maddelerin depolanması 157sağlık tehdidi yaratan maddelerin depolanması 157 Depo tesislerinin tipinin ve biçiminin tespiti 157 Depolama tesisinin veya arazisinin zemin etüdü 158İnşa, kiralama veya dış kaynak kullanım kararı 158Depo civarında taşıma yolları 159 Depolarda elleçleme faaliyetleri 159Depo içinde taşıma süreçleri 159 Depolarda paketleme 160 Depolarda raf sistemleri 160

ix

Depoda stok kontrol sistemleri 161 Depoda barkod ve karekod kullanımı 161Depo yönetimi yazılımları 163Depo çalışanları ve depo iş güvenliği 163 Değerlendirme soruları 166

Beşinci Bölüm ELLEÇLEME Bölüm özeti 169 Öğrenme hedefleri, tartışma ve araştırma konuları 170 Kavramsal boyut 171 Ellleçleme? 171 ‘Ellleçleme’ ile ‘ulaştırma’ arasındaki fark? 172 Elleçleme prensipleri 173 Ellleçleme ve tedarik zinciri 174 Elleçleme kararları 174 Elleçlenecek malzemelere ait özellikler 174 Elleçleme kararlarında ellleçleme maliyetinin etkisi 175 Elleçleme kararlarında ellleçleme imkânlarının etkisi 176 Konteynerler 177 Konteyner tipleri 178 Konteyner ağırlık standartları? 180 Konteyner kodları 181 Konteynerlere malzemelerin yerleştirilmesi 183 Konteynerlerin elleçlenmesi ve taşınması 184 CLT sistemi 185 Dünyanın en büyük konteyner gemisi: Marco Polo 186 Tiplerine göre konteyner kodları 187 Havayolu taşımacılığında kullanılan konteynerler 188 Forkliftler 190 Forklift çeşitleri 190 Paletler 193 Palet çeşitleri 193 Paletlerin elleçlenmesinde kullanılan ekipman 194 Diğer elleçleme ekipmanları 195 Değerlendirme soruları 196

Altıncı Bölüm PAKETLEME Bölüm özeti 199 Öğrenme hedefleri, tartışma ve araştırma konuları 200 Paketlemenin fonksiyonları 202 Paketlerin bilgilendirme fonksiyonu 202 İçerik bilgisi 203 Elleçleme bilgisi 204 İzleme bilgisi 204 Paketlerin elleçleme fonksiyonu 205 Paketlerin stok kontrol ve depolama kolaylığı fonksiyonu 206 Paketlerin envanter yönetimindeki fonksiyonu 206 Paketlerin depo yönetimindeki fonksiyonu 206 Paketlerin koruma fonksiyonu 207 Tedarik zincirinde paketleme 208 Paketleme kararları 212 Paketleme tasarımı 212 Paketleme sürecinde kullanılan araçlar 213

x

Paketleme biçimleri 214 Paketleme malzemeleri 215 Paketleme ihtiyacının karşılanması 216 Paketlemede çevre faktörü 217 Değerlendirme soruları 218

Yedinci Bölüm ULAŞTIRMA YÖNETİMİ Bölüm özeti 221 Öğrenme hedefleri, tartışma ve araştırma konuları 222Kavramsal boyut: ulaştırma? 223Ulaştırma ve taşıma farkı 225Ulaştırma yönetimi 226Ne? 226 Hangi güzergâh? 227Nasıl? 227Nereden, nereye taşınacak? 229Ne zaman taşınacak? 229Neyle taşınacak? 230Ne kadar taşınacak? 230Nerede taşınacak? 230Ne tür kısıtlar olacak ? 231Kaç paraya taşınacak, maliyet ne olacak? 233Birden çok araçla taşınacaksa ne olacak? 234Hangi taşıma yöntemleri kullanılacak? 234 Araçlar nasıl yüklenecek? 235Yükleme sorumluluğu kimde olacak? 237Taşıma planları ve yazılımlar 238Ulaştırma modları 241Ulaştırma modlarının kullanım biçimleri 242Tek modlu ulaştırma [unimodal transport] 242Çok modlu ulaştırma [multi-modal transport] 243 Kombine ulaştırma 243 Ulaştırma modlarının seçimi 244 Ulaştırma ekonomisi 245 Ulaştırma maliyetlerinin yapısı 245 Ulaştırma maliyetlerini belirleyen faktörler 247 Tarifelerin belirlenmesi 249 Taşıma ücretlerinin belirlenmesi 250 Taşımacılık biçimleri 252Taşıma biçimlerinin özellikleri 253Karayolu taşımacılığı 253Demiryolu taşımacılığı 255Boru hattı taşımacılığı 260 Teleferik taşımacılığı 261Denizyolu taşımacılığı 262İç su yolu taşımacılığı 267 Havayolu taşımacılığı 268Uzay yolu taşımacılığı 271Ulaştırma yönetimi ile ilgili diğer konular 272Tehlikeli madde taşımacılığı 272ADR anlaşması 272Türkiye’de tehlikeli madde taşımacılığı 274Sürücüler 275153 sayılı sözleşme 276Küresel konumlama sistemi (GPS) 276

xi

Filo yönetimi 277Değerlendirme soruları 278

Sekizinci Bölüm BAKIM YÖNETİMİ Bölüm özeti 283 Öğrenme hedefleri, tartışma ve araştırma konuları 284Bakım yönetimi 285 Kavramsal boyut: bakım? 286Bakım yönetimi ile lojistiğin ilgisi 287Bakımın amacı ve günümüzdeki önemi 289 Bakımın arka planı 290Bakımın gelişim süreci 290Bakım prensipleri 292 Bakım yönetim kararları 293Stratejik seviye bakım kararları:bakım stratejisinin seçimi 294Taktik seviye bakım kararları:bakım politikalarının seçimi 295 Operatif seviye bakım kararları:bakım strateji ve politikalarının uygulama biçimlerinin seçimi 296İşletme için optimum bakım sisteminin seçimi 297Bakım seviyeleri 297 Bakım performansı 299Arıza 302Arıza tipolojileri 305 Bakım yönetiminde stok kontrol 306 Bakım maliyetleri 307Bakımın bilgisayar desteğinde yönetimi: yazılımlar 308Bakım organizasyonu 310 Bakım yöneticisi 311Bakım planlayıcısı 311Bakım eğitimi 312 Bakım strateji ve politikaları 312Toplam üretken bakım (TPM) 313Güven merkezli bakım (RCM) 314 RCM II 317‘Teşhis’ (Diagnostic) ve ‘sonucu önerilen bilinen’ (Prognostics) bakım yaklaşımı 317Değerlendirme soruları 321

Dokuzuncu Bölüm SATIN ALMA Bölüm özeti 325 Öğrenme hedefleri, tartışma ve araştırma konuları 326Satın alma prensipleri 327Satın alma sistemi 328 Satın alma değişkenleri 329Satın alma süreçleri 330Satın alma ihtiyacının tespit edilmesi 330 Satın alma ihtiyacının doğrulanması 331Teknik şartname 332Satın alma ihtiyacının bütçelendirilmesi 333 Satın alma yetkilerinin ve usulünün belirlenmesi 3344734 sayılı Kamu İhale Kanunu 334Satın alma dokümantasyonunun hazırlanması ve onayı 335 İdari şartname 335Tedarikçilerin belirlenmesi ve seçimi 336Malzemelerin teslim alınması 336 Satın alınan malzemelerin muayene ve teknik kontrollerinin yapılması 336

xii

Satın alınan malzemelerin kesin kabulleri, ödemelerin yapılması ve envantere dâhil edilmesi 337Değerlendirme soruları 338

Onuncu Bölüm TEDARİK ZİNCİRİ VE MATEMATİK Bölüm özeti 341 Öğrenme hedefleri, tartışma ve araştırma konuları 342Sayılar, matematik ve tedarik zinciri 343Yöneylem araştırması 343 Doğrusal programlama 346Ulaştırma hesaplamaları 349 Ulaştırma güzergâhlarının minimizasyonu 356Taşıma kapasitesi ile taşınacak yük miktarının hesaplanması 360Hacimsel kapasite tespiti 360 Ambalajlı yük hesapları-fiziksel kapasitenin hesaplanması 363Depo hesaplamaları 365Optimizasyon modelleri (Depolama ve ulaştırma müşterek) 375 Çözüm yolu I: Kuzey batı yöntemi 378Çözüm yolu II: En düşük maliyet yöntemi 380Çözüm yolu III: Vogel yaklaşımı yöntemi 383 Çözüm yolu IV: Winqsb programı ile çözüm yöntemi 385Envanter yönetimi hesaplamaları (stok/malzeme yönetimi) 387Değerlendirme soruları 392

On Birinci Bölüm TEDARİK ZİNCİRİ UYGULAMALARI Bölüm özeti 395 Öğrenme hedefleri, tartışma ve araştırma konuları 396Uygulama gezileri 398Lojistikçilerin motto’su 398Mülakatlar 399İşletme hakkında bilgi 399Mülakatlar yapılacak kişi hakkında bilgi 399Tedarik zinciri ile ilgili bilgiler 399Mülakat soru örnekleri (tedarik zinciri ile ilgili olanlar) 399Uygulamalar (vaka çalışmaları) 400Tedarik zinciri modeli 400Envanter yönetimi 400 Bakım yönetimi 401Ulaştırma yönetimi 402Paketleme 402Depolama yönetimi -I 403Depolama yönetimi -II 403Uluslararası ticaret –I 404Uluslararası ticaret -II 404

SONUÇ Sonuç 405

EKLER EK-1 Ders izlencesi 409 EK-2 Uluslararası dönüşüm cetveli 419EK-3 INCOTERMS 421Kaynakça 423 Dizin 433