คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

แปลและเรยบเรยงจากหนงสอ

Guide to Corporate Ecosystem Valuation และ The Corporate Ecosystem Services Review

ผเรยบเรยงและปรบปรงรพพฒน องคสทธ  สฤณ อาชวานนทกล  ปราโมทย อนสวางสปราณ จงดไพศาล  ศรธญญ ไพโรจนบรบรณ  ดร.ขวญฤด โชตชนาทววงศ

จดทำาโดย

สารบญ

คำ�นำ� 3

บทนำ� 4

ทำ�ไมธรกจตองสนใจระบบนเวศ 7

การขจดความเสยหาย ลดคาใชจาย และสรางความมนคงทางธรกจ  7เหตใดลำาพง  “ทำาตามกฎหมาย” จงไมเพยงพอ  10การประเมนคณคาระบบนเวศสำาหรบภาคธรกจคออะไร  13นเวศบรการคออะไร  14ผลกระทบภายนอกดานสงแวดลอมกบนเวศบรการ  22ประโยชนของการประเมนคณคาระบบนเวศ  26วธการประเมนคณคาระบบนเวศในการบรหารธรกจ  29

ก�รวเคร�ะหและประเมนคณค�ของนเวศบรก�รตอธรกจ� 39

เกณฑในการตดสนใจวาควรประเมนคณคาระบบนเวศหรอไม  42ขนตอนในการประเมนคณคาของนเวศบรการ  44ขนตอนท 1: กำาหนดขอบเขต  45ขนตอนท 2: วางแผน  54ขนตอนท 3: การประเมนคณคาของระบบนเวศ  63

ก�รนำ�ไปใช 81

ขนตอนท 4: การประยกตใช  81ขนตอนท 5: การผนวกไวในการบรหารบรษท  87

บทสงท�ย� 88

นย�มศพทเฉพ�ะ� 90

ภ�คผนวก:�ขนตอนก�รประเมนคณค�ระบบนเวศ� 92

2 คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

คำานำา

ในบรรดาปญหาเรงดวนทงมวลทคกคามมนษยชาตตอนตนศตวรรษท 21 ปฏเสธไมไดวาสาเหตของปญหาจำานวนมากเกดจากการตกตวงทรพยากรธรรมชาตและทำาลายระบบนเวศโดยภาคธรกจ จนเกนระดบทธรรมชาตจะสามารถฟนฟไดดวยตวเอง ความรนแรงของการทำาลายระบบนเวศสวนหนงดำาเนนตอไปเพราะภาคธรกจยงมองไมเหนความเชอมโยงระหวางผลกระทบดานสงแวดลอมกบผลกระทบตอธรกจทจะเกดขนตามมาไมชากเรว  ไมวาจะในรปของความเสยงหรอตนทนทสงขนกตาม

ในขณะเดยวกน นกเศรษฐศาสตรสงแวดลอมกไดปรบปรงกระบวนการและระเบยบวธวจยจนสามารถแสดงผลกระทบจากความเสอมโทรมของระบบนเวศตอธรกจและผลประกอบการของบรษทออกมาเปนตวเลขไดอยางชดเจนมากขนเรอยๆ นอกจากน ขอคนพบทางวทยาศาสตรเกยวกบบรการของระบบนเวศอนมคณตอสงมชวตทงมวล หรอทเรยกยอๆ วา  “นเวศบรการ” กไดบงชโอกาสใหมๆ ทางธรกจจากการประเมนคณคาของระบบนเวศและนเวศบรการ ทสามารถนำาไปใชเปนสวนหนงในกระบวนการวางกลยทธทางธรกจ

บรษท ปาสาละ จำากด  ไดรบมอบหมายจากองคกรความรวมมอระหวางประเทศของเยอรมน (Deutsche Gesellschaft  fuer  Internationale Zusammenarbeit : GIZ) ใหดำาเนนการปรบปรงตอยอด และเรยบเรยงหนงสอคมอ คณคาของ

ระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ เลมน ซงตนฉบบดงเดมองคกรธรกจเพอการพฒนาอยางยงยน  (Thailand Business Council  for Sustainable Development :  TBCSD)  ไดเรยบเรยงและถอดความมาจากหนงสอ Guide to Corporate Ecosystem Valuation  โดย World Business Council for Sustainable Development  (WBCSD) และรายงาน The Corporate Ecosystem Services Review ซงจดทำาโดย WBCSD, Meridian  Institute และ World Resources Institute  (WRI) ประกอบกบเอกสารทเกยวของ  ซงเอกสารเหลานลวนแตนำาหลกการและกลยทธของแนวทางทวางไวในโครงการวจย The Economics of Ecosystem and Biodiversity  (TEEB) มาปรบใชใหเหมาะสมกบบรบทและมมมองของภาคธรกจ

ผเรยบเรยงหวงวาหนงสอ คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  เลมนจะเปนสวนเลกๆ ทจะกระตนใหภาคธรกจไทยเกดความตระหนกถงความสำาคญของการประเมนคณคาระบบนเวศ และสามารถนำาไปประยกตใชในการบรหารจดการความเสยงและแสวงหาโอกาสใหมๆ ทางธรกจ

ขอขอบคณ GIZ ผใหการสนบสนนดานทนในการแปลและเรยบเรยงคมอฉบบน  รวมถงผเชยวชาญทกทานทชวยใหขอเสนอแนะอนมคาในการจดทำาคมอเลมน

สฤณ อาชวานนทกล กรรมการผจดการ ดานการพฒนาความร 

บรษท ปาสาละ จำากด

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  3

ทกวนนคงไมมใครปฏเสธวาปญหาสงแวดลอมจำานวนมากไดลกลามกลายเปนปญหาระดบชาตไปจนถงระดบโลกในแทบทกภมภาค ในบรรดาภาคสวนทงหมดของสงคม ภาคธรกจถกคาดหวงใหเปนผนำาการเปลยนผานจากวถการผลตแบบทนนยมอตสาหกรรมซงทำาลายธรรมชาต  ไปสทนนยมธรรมชาตหรอทนนยมยงยนทเปนมตรกบสงแวดลอมมากกวาเดม เนองจากภาคธรกจเปนตวการหลกทกอปญหา แตในขณะเดยวกน ภาคธรกจกมความพรอมและศกยภาพสงสดในการแกปญหา

“การสรางแรงจงใจ” ใหภาคธรกจเปลยนแปลงวถการดำาเนนธรกจ  เปนปจจยทสำาคญทสดปจจยหนงในการผลกดนการเปลยนแปลง และจดเรมตนทดของการสรางแรงจงใจดงกลาว กคอการระบขอบเขตและขนาดของปญหาอนเกดจากความเสอมโทรมของระบบนเวศอยางชดเจน รวมถงลกษณะและขนาดของผลกระทบในดานตางๆ ทเกดขนจากสาเหตดงกลาว

โครงการเศรษฐศาสตรของระบบนเวศและความหลากหลายทางชวภาพ (The Economics of Ecosystems and Biodiversity :  TEEB) อนเกดจากการประชมรฐมนตรสงแวดลอมของสมาชกกลมประเทศ G8+5 (2007-2010) ไดใหขอมลความเสยหายทเกดจากความเสอมโทรมของระบบนเวศไวอยางชดเจนวามมลคามหาศาล จากสาเหตหลายประการ เชน การเพมขนของจำานวนประชากรโลกอยางรวดเรว การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนและทรพยากรธรรมชาต การรกรานของมนษย การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ฯลฯ สงผล

ใหโลกกำาลงสญเสยบรการของระบบนเวศมลคาความเสยหายถง 2-5 ลานลานเหรยญสหรฐตอป  เนองจากการตดไมทำาลายปา และเกดความเสยหายตอเศรษฐกจโลกจากสงแวดลอมทเสอมโทรมลงคดเปนมลคาถง 7 ลานลานเหรยญสหรฐตอป

นอกจากน  รายงาน TEEB ยงระบวาความเสอมโทรมของระบบนเวศเพมความเสยงในการประกอบธรกจ  เพราะการสญเสยระบบนเวศมไดสงผลกระทบทางชววทยาหรอนเวศวทยาเทานน แตมผลทงทางตรงและทางออมตอการเตบโตและความมนคงทางเศรษฐกจดวย

การนำาทรพยากรธรรมชาตมาใชเปนวตถดบในการดำาเนนธรกจ ทำาใหภาคธรกจจำาตองพงพงระบบนเวศทงทางตรงและทางออม ตวอยางของการพงพงทางตรง ไดแก การใชนำาเปนวตถดบหลกในภาคการผลต การประกอบการ และธรกจบรการทกประเภท ขณะทภาคการเกษตรและการแปรรปตองพงพาการผสมเกสรของแมลงตามธรรมชาต อตสาหกรรมยาไดประโยชนจากความหลากหลายทางชวภาพของทงพชและสตว เนองจากตองอาศยสงมชวตในการคนควาทดลองเพอสรรหาตวยาใหมๆ สวนอตสาห-กรรมกระดาษและการผลตบรรจภณฑกตองพงพงปาและเสนใยไม  เปนตน

การพงพงทางออมทภาคธรกจไดรบจากระบบนเวศ  เชน ปาไมชวยปองกนภยพบตทางธรรมชาต และชวยชะลอความเรวของกระแสนำา ทำาใหนำาซมลงในดนไดและ

บทนำา

4  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

Photo by Elizabeth Lies

ชวยรกษาความชมชน ซงเปนสวนสำาคญของการลดความรนแรงของอทกภย ตนไมและรากไมยงชวยปองกนการชะลางหนาดนและการพงทลายของดน ชวยลดโอกาสการเกดภยธรรมชาต  เปนตน

ดงนนจะเหนวา  ไมมธรกจใดเลยทจะไมไดรบประโยชนและ/หรอไดรบผลกระทบจากบรการตางๆ ของระบบนเวศ ซงอาจเรยกยอๆ วา  “นเวศบรการ”  (Ecosystem Services)

ปจจบน ผบรโภคจำานวนมากมความตนตวและตระหนกมากขนวา การเปลยนแปลงของระบบนเวศและความเสอมโทรมของสงแวดลอมมความสมพนธกบการประกอบธรกจ และไดออกมาเรยกรองใหผประกอบการคำานงถงประเดนเหลานมากขน  ในขณะเดยวกน ประเทศตางๆ ทวโลกกไดออกระเบยบ กฎเกณฑ หรอกฎหมายควบคมใหภาคธรกจ

ลดผลกระทบตอระบบนเวศ รวมถงจายชดเชยคาเสยหายทเกดขน ยงไมตองกลาวถง ผลกระทบโดยตรงตอธรกจ จากความเสยหายตอระบบนเวศ

การเปลยนแปลงของระบบนเวศและความเสอมโทรมของสงแวดลอมจงเปนประเดนทเพมความทาทายใหกบการประกอบธรกจ อยางไรกตาม ปจจบนยงไมมรปแบบหรอแนวทางทชดเจนในการประเมนความเสยงและโอกาสจากการประเมนคณคาของระบบนเวศอยางเปนรปธรรม คมอ คณคาระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ เลมน จงเสนอแนวทางในการประเมนคณคา ความเสยงและ/หรอความสญเสยทเกดขนตอระบบนเวศจากการประกอบธรกจ รวมถงแนวทางในการนำาผลการประเมนดงกลาวไปใชกำาหนดกลยทธทางธรกจ ทงในแงของการบรหารจดการความเสยง และในแงของการแสวงโอกาสใหมๆ ทางธรกจ

“ ไมมธรกจใดเลยทจะไมไดรบประโยชนและ/หรอไดรบผลกระทบจ�กบรก�รต�ง�ๆ �ของระบบนเวศ�ซงอ�จเรยกยอ�ๆ �ว��“นเวศบรก�ร”�(Ecosystem Services)”

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  5

�ำา��ธรกจ��องสน�จระบบนเวศ

�ำา��ธรกจ ��องสน�จระบบนเวศ

6  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

�ำา��ธรกจ ��องสน�จระบบนเวศ

การขจดความเสยหาย ลดคาใชจาย และสรางความมนคงทางธรกจ

ก�รใหคณค�กบระบบนเวศชวยลดคว�มเสยห�ยท�งธรกจ

เราตางทราบดวาการทำาประมงเกนขนาดกอความเสยหายทางสงแวดลอม แตหลายคนอาจยงไมสามารถเชอมโยงไดวา ปญหานอาจสรางความเสยหายมหาศาลตอธรกจดวย

ในป พ.ศ. 2535 ปลาคอดถกจบจนสญพนธไปจากนานนำาดานตะวนออกของประเทศแคนาดา สงผลใหธรกจประมงซบเซาอยางรวดเรว และเกดการพพาทระหวางชาวประมงจากหลายประเทศเพอแยงชงทรพยากรทเหลออย

ปญหานกระทบตอกลมบรษท ยนลเวอร (Unilever)  โดยตรง  เนองจากขณะนนกลมบรษทรบซอปลาคอดกวารอยละ 5 ของปรมาณปลาคอดทจบไดทวโลก จดเปนผซอปลาทะเลรายใหญทสดของโลก การลดจำานวนลงอยางกะทนหนของประชากรปลาสงผลใหผลตภณฑทใชปลาคอดเปนวตถดบมราคาสงขน และทำาใหกลมบรษทมอตรากำาไรจากผลตภณฑทผลตจากปลาคอดลดลงกวารอยละ 30

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  7

�ำา��ธรกจ��องสน�จระบบนเวศ

ดวยเหตน กลมยนลเวอรจงจบมอกบกองทนสตวปาโลก (World Wide Fund  for Nature: WWF) กอตงองคกรไมแสวงกำาไรชอ สภาพทกษทะเล  (Marine Stewardship Council: MSC) ขนในป พ.ศ. 2539 เพอกำาหนดมาตรฐานการทำาประมงอยางยงยน  โดยตงเปาหมายใหปลาทกประเภททกลมบรษทรบซอตองไดรบการรบรองโดยมาตรฐาน MSC  วามแหลงทมาทยงยน  เพอรกษาสมดลและความอดมสมบรณของระบบนเวศใตทะเลซงนอกจากจะมความสำาคญทางตรงตอกลมบรษทในแงของการเปนแหลงผลตแลว ยงสรางผลลพธเชงบวกทางออมตอภาพลกษณของบรษทในการรบรของสงคมอกดวย นอกจากน ยนลเวอรยงไดดำาเนนโครงการ Fish Sustainability Initiative  เพอสงเสรมใหผทำาประมงทขายวตถดบใหกบบรษทสามารถพฒนาแนวทางการทำาประมงของตนเพอใหนำาไปสการทำาประมงอยางรบผดชอบและยงยนมากยงขน 

และทายทสดเพอใหไดรบการรบรองตามมาตรฐานของ MSC และเออใหระบบนเวศสามารถฟนฟและรกษาสมดลเอาไวได

ถงแมวาทายทสดกลมยนลเวอรจะไมสามารถบรรลเปาหมายของการรบซอปลาทงหมดจากแหลงผลตทยงยนตามทตงเอาไวได แตการดำาเนนงานของกลมบรษทในการกอตงและผลกดน MSC รวมกบ WWF  ไดสรางมาตรฐานใหมในการทำาประมงทใหความสำาคญกบระบบนเวศ และมสวนชวยในการฟนฟประชากรปลา นำาไปสการทำาธรกจเกยวกบการประมงอยางยงยนมากยงขน

ปจจบน MSC  ไดชอวาเปนมาตรฐานอาหารทะเลจากการประมงทยงยนอนดบตนๆ ของโลก ณ สนป พ.ศ. 2556 มผลตภณฑเกอบ 20,000 รายการทไดตรารบรอง MSC และรานอาหาร 21,730 แหงทวโลกทเสรฟเฉพาะอาหารทะเลทไดตรารบรอง MSC

ก�รใหคณค�กบระบบนเวศชวยลดค�ใชจ�ยของบรษท

บรษท ฮตาช  เคมคอล (Hitachi Chemical) เลงเหนวาการศกษามลคาของผลกระทบดานสงแวดลอมสามารถสงผลดทงทางตรงและทางออมตอบรษท ผลทางตรงคอ บรษทสามารถลดคาใชจายทตองสญเสยไปในกระบวนการผลต ผานการคดเลอกวธการผลตทคมคาตอการลงทนและมประสทธภาพในการใชวตถดบและพลงงานมากทสด สวนผลทางออมคอ ทำาใหบรษทไดรบการยอมรบจากกลมธรกจและผบรโภคมากยงขน  เนองจากวธการผลตทคดเลอกนนตองสงผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสดดวย

ประโยชนของการศกษามลคาของผลกระทบดานสงแวดลอมนนสามารถสะทอนออกมาเปนตวเงนผานการทำาบญชสงแวดลอม 

(Environmental Accounting) ซงทางบรษทไดเรมจดทำาตงแตป พ.ศ. 2542 โดยยดตามหลกเกณฑทกำาหนดโดยกระทรวงสงแวดลอม (Ministry of Environment) ของประเทศญปน  โดยการทำาบญชสงแวดลอมนนชวยใหบรษทสามารถจดแจงทรพยากรสำาหรบพฒนากจกรรมตางๆ ของบรษทไดอยางถกตองเหมาะสมและมประสทธภาพมากยงขน

ผลประโยชนทางธรกจทบรษทไดรบจากการลงทนดานสงแวดลอมทงหมดมมลคากวา 1,101.5 ลานบาทในป พ.ศ. 2554 และ 741.8 ลานบาทในป พ.ศ. 2555 ผลประโยชนหลกไดแกการลดคาใชจายทเกยวของกบการใชพลงงาน ผานการเพมประสทธภาพในการใชพลงงานและการนำาพลงงานกลบมาใชใหม 

8  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

รวมถงการประหยดคาใชจายผานการนำาของเสยมารไซเคล นอกจากน บรษทยงสามารถเพม

รายไดจากการปรบปรงกระบวนการผลตใหมประสทธภาพมากขนอกดวย

ก�รใหคณค�กบระบบนเวศชวยสร�งคว�มมนคงท�งธรกจ

สตารบคส  (Starbucks) บรษทเชนรานกาแฟทใหญทสดในโลก  เรมหนมาสนใจหลกการหวงโซอปทานทยงยนในป พ.ศ. 2538 หลงจากถกตอตานจากองคกรภาคประชาสงคมในป พ.ศ. 2537 เรองคคาในหวงโซอปทานละเมดสทธแรงงาน ดวยการออกแนวปฏบตสำาหรบคคาเรองการกำาหนดคาจาง สวสดการ ทพกอาศย และมาตรฐานสขอนามยของคคา

อยางไรกตาม แรงกดดนกยงเกดขนอยางตอเนอง  โดยเฉพาะในชวง พ.ศ. 2541-2545 ทเกดวกฤตการณดานอปทานของกาแฟทสงผลใหราคากาแฟโลกลดลงอยางรนแรง และเปนสาเหตใหเกดการทำาลายปาไมมากขน เนองจากเมอเมลดกาแฟราคาตก  เกษตรกรรายยอยกเลกปลกกาแฟแลวหนไปประกอบอาชพอน แตบางสวนกบกรกพนทปาเพอนำามาปลกพชชนดอนแทน และจะไมกลบมาปลกกาแฟอกแมวาจะราคาด  เพราะการปลกกาแฟตองใชเวลานานกวาจะเกบเกยวได นอกจากน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change) ยงทำาใหผลผลตของกาแฟสำาคญๆ อยางสายพนธอราบกาและโรบสตาในพนทตางๆ เกดความผนผวนอยางหนก สาเหตเหลานลวนทำาใหสตารบคสตองเผชญกบความเสยงดานอปทานกาแฟ ซงเปนความเสยงสำาคญทางธรกจ  เพราะกาแฟคดเปนยอดขาย 70% ของทงบรษท

เมอมองเหนความเสยงดงกลาว สตารบคสจงเรมสรางมาตรฐานหวงโซอปทานทยงยน ดวยการเขารวมโครงการอนรกษกาแฟหรอ Coffee Conservation Project กบ CI 

(Conservation  International)  เอนจโอระหวางประเทศ ซงทำาโครงการน ในรฐ Chiapas ทางตอนใตของประเทศเมกซโก  โดยสนบสนนใหเกษตรกรรายยอยปลกกาแฟใตรมไมใหญ (Shade-Srown-Coffee) อนเปนแนวคดทเชอมการอนรกษระบบนเวศและการปลกกาแฟไวดวยกน  โดยสตารบคสตกลงทจะรบซอผลตภณฑจากโครงการน

หลงจากนน สตารบคสไดนำาหลกการ The Conservation Principles  for Coffee Production ทตวเองสนบสนนให CI และเอนจโออนๆ จดทำา มาพฒนาเปนหลกปฏบตในการเลอกซอเมดกาแฟ โดยทดลองทำาเปนโครงการกบคคา ตอมาแกไขและปรบเปนมาตรฐาน C.A.F.E  (the Coffee and Farmer Equity Practices)  ซงจะประเมนคคา 4 ดาน ไดแก 1. คณภาพสนคา 2. ความรบผดชอบทางเศรษฐกจ  เชน การจายคาตอบแทนทเปนธรรมกบเกษตรกร 3. ความรบผดชอบตอสงคม  เชน การจางงานและสภาพในการทำางาน 4. ความเปนผนำาสงแวดลอม โดยเฉพาะพฤตกรรมการใชนำา ดน พลงงาน การจดการของเสย และความหลากหลายทางชวภาพ โดยคคาพนธมตรทไดคะแนนอยางนอยรอยละ 80 จะไดรบสทธพเศษ คอ สตารบคสจะรบซอเมลดกาแฟทยงไมผานการควในราคาทสงกวาปกต และจะใหราคาเพมขนหากสามารถพฒนาคะแนนเพมเปนรอยละ 90 ในปถดไป

ความสำาเรจของมาตรฐาน C.A.F.E นอกจากจะทำาใหผลผลต 93% ของกาแฟสตารบคส

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  9

�ำา��ธรกจ��องสน�จระบบนเวศ

ผานมาตรฐานนในป พ.ศ. 2555 จากเปาหมายทตงไว 100% ภายในป พ.ศ. 2558 ยงทำาใหเกษตรกรจำานวนมากมงานทำาเพมขน สวน 

สตารบคสเองกไดนำาวธปฏบตทเรยนรน ไปใชกบผลตภณฑอนๆ ตอไป

เหตใดลำาพง “ทำาตามกฎหมาย” จงไมเพยงพอ

เมอหนมามองประเทศไทย พบวาบรษทจำานวนมากนอกจากจะยงไมตระหนกในผลกระทบตอธรกจของปญหาสงแวดลอม แตยงเชอวากฎหมายและกฎระเบยบดานสงแวดลอมของประเทศไทยนน  “ดเพยงพอ” แลว และการทบรษทปฏบตตามกฎหมายและกฎระเบยบเหลานอยางครบถวน บรษทกจะไมเผชญกบความเสยงทางธรกจใดๆ

ความเชอดงกลาวเปนความเขาใจผด เนองจากโครงสรางกฎหมายและกฎระเบยบดานสงแวดลอมของประเทศไทยยงมชองวางและขอบกพรองคอนขางมาก แมวาภายหลงจากรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 มผลบงคบใช ประชาชนเรมตนตวเรองสงแวดลอมคอนขางมาก โดยมการจดตงชมรมและองคกรตางๆ มากมาย  เชนเดยวกบขอพพาททปรากฏใหเหนมากขนทกขณะ นำาไปสความขดแยงในรปแบบคดสงแวดลอมทมแนวโนมเพมขน

ปญหาและอปสรรคในการแกไขปญหาสงแวดลอมทเกยวกบชองวางหรอขอบกพรอง

ของกฎหมายหรอการบงคบใชกฎหมาย สามารถสรปไดเปนประเดนหลกๆ ดงตอไปน

 ขอกฎหมายหลกไมตอบสนองตอความเปนจรงในพนท  เชน  ในการกำาหนดคามาตรฐานทางดานสงแวดลอมของหนวยงานตางๆ ยงไมมความเปนเอกภาพ กฎหมายกำาหนดขอจำากดการปลอยมลพษของแตละแหลงไว แตไมไดกำาหนดปรมาณมลภาวะโดยรวมทแตละพนทสามารถรองรบได (Carrying) ทำาใหมแนวโนมทจะเกดปญหาสงแวดลอมทงทถกกฎหมาย และเจาหนาทรฐกไมสามารถดำาเนนการแกไขได

w การบงคบใชกฎหมายในพนทไมมความชดเจน แมวากฎหมายจะระบแนวทางหรอมาตรการในการดำาเนนการดานสงแวดลอมเอาไวกตาม

e ขอจำากดดานโครงสรางของกฎหมายทซำาซอนและคลมเครอ กฎหมายสงแวดลอมนนมอยหลายฉบบ และหนวยงานหลายแหงถอกฎหมายฉบบเดยวกน กฎหมายสงแวดลอม

10  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

บางฉบบมโทษทงทางแพงและทางอาญา ผ ไดรบผลกระทบจงอาจนำาคดมาสศาลแพงหรอศาลอาญา หากผเสยหายไมพอใจคำาสงของเจาพนกงานของรฐซงเปนคำาสงทางปกครอง ผเสยหายกอาจนำาคดขนสการพจารณาของศาลปกครองได และถามเนอหาเกยวกบคดแรงงานกอาจฟองคดตอศาลแรงงานได ทำาใหคดสงแวดลอมกระจดกระจายอยในหลายศาล สงนกอใหเกดความสบสน เนองจากระบบการพจารณาคดและวธการดำาเนนคดในแตละศาลมความแตกตางกน นอกจากน  เนอหาของกฎหมายยงไมสามารถปรบใหเทาทนความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจการเมองเรองสงแวดลอม ถอยคำากำากวมทางกฎหมายอกมากยงตองไดรบการตความ  เชน นยามของสทธ สทธชมชน สทธชมชนดงเดม ฯลฯ เพราะกรอบในกฎหมายรฐธรรมนญ สงแวดลอมเปนฐานทสำาคญสำาหรบการจดทำากฎหมายสงแวดลอมลำาดบพระราชบญญตและกฎหมายลำาดบรองของประเทศทงหมด

r ขอจำากดของมาตรการตามกฎหมายไทยตอหลกการปองกนความเสยหายไวลวงหนา แมกฎหมายไทยจะระบใหมมาตรการตามหลกการปองกนความเสยหายไวลวงหนา แตไมมการบงคบตามมาตรการเมอโครงการผานการพจารณาอนมต และธรรมชาตมกถกทำาลายไปกอนทผคนในทองทจะไดรบความเดอดรอนจนนำามาสการฟองรองในชนศาล

t ขอจำากดของมาตรการตามกฎหมายไทยตอหลก  “ผกอมลพษเปนผจาย”  (Polluter Pays Principle) ทผานมาการฟองคดยงเนนทคาเยยวยารกษาประชาชนผไดรบผลกระทบ ในการกำาหนดคาเสยหายหรอคาสนไหมทดแทนนน ศาลจะพจารณาใชหลกละเมดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และไมมคาเสยหายเชงลงโทษ (Punitive Damage) นอกจากน การใชดลพนจในการพพากษา

คาเสยหายมกคลาดเคลอนไปจากความจรง เนองจากความเสยหายทเกดขนยงไมอาจคดคำานวณเปนจำานวนเงนทแนนอนได  เชน ในกรณทความเสยหายไมไดเกดขนในทนท แตผเสยหายจะไดรบความเสยหายในลกษณะสะสมเขาสรางกายทละเลกละนอย  เมอตองมการรกษาเยยวยาจงมกไมไดสดสวนกบความเสยหายทเกดขนกบเหยอ และในกรณทมการฟองรฐวาเปนผกอมลพษ แมวาอำานาจฟองจะกวางพอใหผเสยหายสามารถฟองหนวยงานของรฐใหปฏบตหนาทได แตการฟองใหรบผดแทนยงเปนเรองทตองตงคำาถาม  เพราะสดทายแลวเงนทรฐตองจายชดเชยคาเสยหายกคอภาษของประชาชนเอง แมวาจะสามารถใหผกอมลพษจายในภายหลงกตาม

y ขอจำากดดานการดำาเนนคดอาญาสงแวดลอม ปจจบนคดอาญาสงแวดลอมยงไมมการแยกประเภทคดทชดเจน คำาฟองและรปแบบกระบวนพจารณาเปนไปในทำานองเดยวกบคดอาญาทวไป ทงทการกระทำาผดตอสงแวดลอมมลกษณะแตกตางจากการกระทำาผดทางอาญา เพราะเหตจงใจไมไดมาจากความประสงคตอชวต รางกาย อนามย  เสรภาพ หรอสนทรพยของผอน แตเปนการทำาลายธรรมชาตและสงแวดลอมอนเปนความผดทางอาญาทกระทบตอสาธารณชนหรอประโยชนสวนรวม การใชดลยพนจลงโทษผกระทำาความผดเปนไปตามบญชอตราโทษ และมกเปนโทษสถานเบาในกรณผกอมลพษกระทำาการโดยไมไดกอใหเกดความเสยหายในปรมาณมาก ทำาใหผกระทำาผดกระทำาซำา อกทงไมมการนำามาตรการทางอาญาในเรองการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมาใชควบคกบการลงโทษผกระทำาผด

u  ปญหาการกระจายอำานาจและความพรอมขององคกรปกครองสวนทองถน  (อปท.) กฎหมายสวนใหญมอบอำานาจให อปท. 

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  11

�ำา��ธรกจ��องสน�จระบบนเวศ

คมครองดแลและบำารงรกษาทรพยากร ธรรมชาต แตไมใหอำานาจในการอนญาตการใชประโยชน การกระจายอำานาจทผานมาเปนแคการมอบอำานาจขนตำาให อปท. ทำาตามนโยบายสวนกลางโดยไมเปดโอกาสให อปท. นำาแนวคดรปแบบใหมมาปรบใช  อกทงเจาหนาทสวนใหญยงไมมความเชยวชาญกบการจดการปญหาสงแวดลอมในเชงเทคนคและกฎหมาย

i การขาดกฎหมายรองรบดานการมสวนรวมของประชาชน แมวาปจจบนรฐไดออกระเบยบสำานกนายกรฐมนตรวาดวยการรบฟงความคดเหนของประชาชน พ.ศ. 2548 เพอใหหนวยงานของรฐถอปฏบต และเปนวธการตามกฎหมายเพยงฉบบเดยวทเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในการแสดงความคดเหน ตามทมการรบรองไวในรฐธรรมนญฯ พ.ศ. 2540 และรฐธรรมนญฯ พ.ศ. 2550 แลวกตาม แตระเบยบดงกลาวกยงไมมกฎหมายรบรองโดยตรง  เมอพจารณาถงลำาดบชนของกฎหมายกเปนทนาสงเกตวา สทธทรฐธรรมนญรบรองนนตองตราเปนกฎหมายระดบพระราช-บญญตเปนหลก แตการรบฟงความคดเหนของประชาชนกลบอยในชนของระเบยบสำานกนายกรฐมนตรเทานน การกำาหนดเปนระเบยบสำานกนายกรฐมนตรเปนเพยงระเบยบปฏบตของฝายบรหารทใชบงคบกบสวนราชการฝายบรหารใหเปนไปในแนวทางเดยวกนเทานน ไมมลกษณะเปนกฎหมายทมผลบงคบเปนการทวไปและตองปฏบตตามโดยตรง

ปญหาทเกยวกบขอกฎหมายและกฎระเบยบขางตนเปนคำาอธบายสวนหนงของคำาถามทวา เหตใดบรษททดำาเนนธรกจซงกอใหเกดผล กระทบรนแรงตอสงแวดลอมจงมกจะตองเผชญกบความกงวลและความไมไววางใจของประชาชนในพนท  โดยเฉพาะมมมองของชาวบานทแพรหลายวารฐมกอาง “ความจำาเปน” 

ของโครงการพฒนาตางๆ  เพอสรางความชอบธรรมในการลดรอนสทธของประชาชน ชาวบานมกสงสยวาจะไดรบการเยยวยาชดใชชดเชยจรงหรอไม รวมถงมองวาการตอสระหวางการปกครองทองถนกบภาคอตสาหกรรมไมไดมเปาหมายทสงแวดลอม แตเปนการแยงชงเสยงสนบสนนเสยมากกวา

ปญหาสงแวดลอมรวมถงความไมไววางใจของชาวบานดงทกลาวถงขางตนสงผลใหธรกจเผชญกบความเสยง แตทผานมา ความอดมสมบรณของระบบนเวศกบผลประกอบการทางธรกจมกไมไดรบการประเมนรวมกนหรอเชอมโยงกน เพราะภาคธรกจมกจะมองเฉพาะปรมาณการใชทรพยากรธรรมชาต และภาวะมลพษทเกดขนเทานน  โดยใหความสำาคญกบการวเคราะหผลกระทบทเกดขน มากกวาการพงพาระบบนเวศในการดำาเนนธรกจ

กลาวคอ  ผประกอบการใหความสำาคญกบการวเคราะห ความเสยง มากกวา โอกาส ทจะไดรบจากระบบนเวศ ทำาใหภาคธรกจตกอยในสภาวะขาดการเตรยมพรอม และพลาดโอกาสของการพฒนาและสรางสรรคธรกจใหมๆ ทเกดจากการบรการและการเปลยนแปลงของระบบนเวศ  ซงในความเปนจรงแลว ระบบนเวศและการบรการของระบบนเวศนน มคณคาและประโยชนตอภาคธรกจในทกสาขา ทงในอตสาหกรรมทเกยวของกบธรรมชาตโดยตรง เชน การเกษตร การปาไม การผลตไฟฟาพลงนำา นำามน กาซธรรมชาต  เหมองแร เหมองหน นำาดม บรการทางนำา และการทองเทยว ตลอดจนธรกจอนๆ ซงมไดพงพงหรอมผลกระทบตอระบบนเวศโดยตรง แตเปนการพงพงทางออม  เชน การคมนาคม การขนสง การสอสาร การคาปลก การใหบรการดานสขภาพ การบรการของทปรกษาทางวชาการตางๆ การบรการดานการเงน การบรการรกษาความปลอดภย ฯลฯ

12  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ยกตวอยางเชน  ผคาปลกรายหนงตองเผชญกบความเสยงทจะเสยหายทางธรกจ เมอประชาชนทเปนลกคาในบรเวณนนอพยพยายททำากนไปเพราะไมสามารถทำาการประมงไดอกแลว ธรกจของเขายอมเสยงตอการขาดทนและอาจตองยายจากทตงนนดวย หรอกรณ

การปลกขาวโพดในพนทชน  เปนเหตใหเกดดนถลม ถนนขาด  เสาสญญาณโทรศพทอาจไดรบความเสยหาย ประชาชนผใชบรการไดรบผลกระทบ จงตอวาผปลกและผสงเสรมการปลกขาวโพด นำามาซงภาพลกษณทางลบตอบรษทนนๆ เปนตน

การประเมนคณคาระบบนเวศสำาหรบภาคธรกจคออะไร

การประเมนคณคาระบบนเวศสำาหรบภาคธรกจ หมายถง การประเมนความเปลยนแปลงของระบบนเวศและบรการของระบบนเวศทเกยวของกบการดำาเนนธรกจ  เพอใชประกอบการตดสนใจในการบรหารจดการความเสยงและพฒนาโอกาสทางธรกจ การประเมนคณคานจะชวยใหองคกรธรกจสามารถประเมนผลประกอบการทไดรบประโยชน  ไดรบผลกระทบ หรอสงผลกระทบตอทรพยากรและสงแวดลอม ทำาใหผประกอบการวดมลคาของธรกจตนไดอยางเปนรปธรรมมากขน 

สามารถจดการกบความเสยงทางธรกจจากปญหาสงแวดลอมทกอนหนานอาจไมไดใหความสำาคญ ทำาตามกฎหมายและกฎระเบยบขอบงคบของรฐ ปรบปรงความสามารถในการผลตสนคาและบรการ รวมถงตอบสนองตอความตองการของผมสวนไดสวนเสยตางๆ ไดดขน ทำาใหเกดการปรบปรงวธปฏบตทางธรกจ  เพมผลกำาไรและลดภาระคาใชจายอยางยงยน รวมถงเพมมลคาสนทรพยของธรกจตนเองดวย

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  13

�ำา��ธรกจ��องสน�จระบบนเวศ

นเวศบรการคออะไรบรการของระบบนเวศหรอนเวศบรการ หมายถง บรการทมนษยไดรบจากระบบนเวศ ยกตวอยางเชน

ปาไม  ชวยลดความเสยงจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและปองกนภยพบตทางธรรมชาต  เชน การปองกนการชะลางพงทลายของดน ชวยดดซบมลพษและกาซคารบอนไดออกไซด รวมถงเปนพนทพกผอนหยอนใจ และเปนแหลงอนรกษความหลากหลายทางชวภาพของพชและสตว

แนวปะการง  เปนทงแหลงทองเทยวสำาคญ และแหลงทอยอาศยของสตวนำานานาชนด แนวปะการงยงชวยลดความเรวและความแรงของกระแสนำาทปะทะชายฝง จงชวยปกปองสงกอสราง บานเรอน และททำากนของชมชนตามแนวชายฝงจากการกดเซาะของคลน

พนทชมนำา มบทบาทสำาคญในการควบคมสมดลของนำาในระบบนเวศ โดยเฉพาะการควบคมกระแสนำาหลาก จงมสวนชวยบรรเทาอทกภย พนทชมนำายงมประสทธภาพในการกรองและบำาบดนำาเสย  เปนแหลงทอยอาศยของพชและสตวหลายชนด และเปนพนทนนทนาการของประชาชนอกดวย

14  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

บรก�รด�นก�รเปนแหลงผลต

ประเภทของบรการ

ชนด คำาจำากดความ ตวอยาง

อาหาร พชผล พชเพาะปลกหรอผลตภณฑทางการเกษตรทเกบเกยวเพอการบรโภคของมนษย หรอเปนอาหารสตว

• ธญพช• ผก• ผลไม

ปศสตว สตวทถกเลยงเพอการบรโภค ใชในครวเรอน หรอเพอการคา

• ไก• สกร• โค/กระบอ

สตวนำา (จากการประมง)

ปลาในแหลงนำาธรรมชาตทจบโดยใชเครองมอประมงหรอวธการอน แตไมใชการเพาะเลยง

• ปลาท• ป

สตวนำา (จากการเพาะเลยง)

ปลา สตวนำามเปลอก และ/หรอพช ทเพาะเลยงในบอ และสถานทเพาะเลยงอนๆ  ทงนำาจดและนำาเคม

• กง• ป• ปลากะพง

อาหารจากปา

พชทบรโภคไดและสตวทดกจบไดในปา

• ผลไมและถว• เหด• เนอสตวปา

เสนใย ไมซง หรอเสนใยจากไม

ผลตภณฑของตนไมทเกบจากปาธรรมชาต แปลงเพาะปลก หรอพนททไมใชปา

•  ไมทอนกลมเพอใชในอตสาหกรรม

• เยอไม• กระดาษ

เสนใยอนๆ(เชน ฝาย ปอ ไหม)

เสนใยทไมใชเสนใยจากไมหรอพช •  ผลตภณฑสงทอ (ผา ลนน และอนๆ)

•  กลมเชอก  (สายปาน สายเชอก)

ตารางท 1:�คว�มหม�ยของนเวศบรก�ร

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  15

�ำา��ธรกจ��องสน�จระบบนเวศ

ประเภทของบรการ

ชนด คำาจำากดความ ตวอยาง

เชอเพลงชวมวล ชววตถทไดจากสงมชวตขนาดเลกทยงมชวตอย หรอตายไดไมนาน ทงพชและสตว สามารถใชผลตพลงงาน

• ฟนและถาน•  ธญพชเพอการผลตเอทานอล• มลสตว

นำาจด ทะเลสาบ นำาบาดาล นำาฝน และนำาผวดนทใชในครวเรอน อตสาหกรรม และเกษตรกรรม

•  นำาจดเพอการบรโภค การชะลาง การทำาความเยนในกระบวนการทางอตสาหกรรม การผลตไฟฟา หรอการคมนาคม

แหลงพนธกรรม ยน หรอลกษณะทางพนธกรรมทใชเพาะพนธสตว ปรบปรงพนธพชและพฒนาเทคโนโลยชวภาพ

•  ยนทใชเพมความตานทานโรคของพช

ชวเคม สารสกดจากธรรมชาตและเภสชกรรม

ยา ยาฆาเชอ สารเตมแตงอาหาร และชววตถทไดจากระบบนเวศ  เพอใชในการคาหรอครวเรอน

•  ดอกอชเนเซย  (สมนไพรกระตนภมคมกน)  โสมกระเทยม

•  แพคลแทกเซล ใชทำายารกษาโรคมะเรง

•  สารสกดจากตนไมสำาหรบควบคมแมลงศตรพช

บรก�รด�นก�รควบคม

ประเภทของบรการ

ชนด คำาจำากดความ ตวอยาง

การควบคมคณภาพอากาศ

ระบบนเวศมอทธพลตอคณภาพอากาศ โดยการปลอยสารเคมออกสชนบรรยากาศ (ทำาหนาท “แหลงกำาเนด”) หรอโดยการสกดสารเคมจากชนบรรยากาศ (ทำาหนาท  “แหลงดดซบ”)

•  ทะเลสาบทำาหนาทเปนแหลงดดซบกำามะถนจากอตสาหกรรม

•  การเผาพชหญาจะปลดปลอยฝนผง  โอโซนระดบพนดนและสารประกอบอนทรยระเหยงาย

16  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ประเภทของบรการ

ชนด คำาจำากดความ ตวอยาง

การควบคมสภาพภมอากาศ

ระดบโลก ระบบนเวศมอทธพลตอสภาพภมอากาศ โดยการปลอยกาซเรอนกระจกหรอละอองลอยสชนบรรยากาศ หรอโดยการดดซบกาซเรอนกระจกหรอละอองลอยจากชนบรรยากาศ

•  ปาไมชวยดกจบหรอกกเกบกาซคารบอนไดออกไซด

•  ปศสตวและนาขาวปลอยกาซมเทน

ระดบภมภาคและระดบทองถน

ระบบนเวศมอทธพลตออณหภม ปรมาณนำาฝน และปจจยทางภมอากาศอนๆ

•  ปาไมสงผลกระทบตอปรมาณฝน

การควบคมสมดลนำา

ระบบนเวศมอทธพลตอชวงเวลาและปรมาณของกระแสนำาหลาก การเกดอทกภย และการเพมปรมาณนำาในชนหนหรอชนดนอมนำา  โดยเฉพาะดานศกยภาพการเกบกกนำาของระบบนเวศ หรอภมประเทศ

•  คณสมบตการซมซบนำาของดนจะเอออำานวยตอกระบวนการเพมปรมาณนำาใตดน

•  ทลมนำาทวมถงและพนทชมนำาจะกกเกบนำาไว ชวยบรรเทาการเกดอทกภยในชวงทมนำาทาสงสด และชวยลดความจำาเปนในการสรางโครงสรางพนฐานทางวศวกรรมทใชควบคมอทกภย

การควบคมการพงทลายของดน

การปลกพชคลมดนมบทบาทชวยปองกนการชะลางพงทลายของดน

•  พช  เชน หญาและตนไมชวยปองกนดนจากการกดเซาะของกระแสลมและฝน อกทงชวยปองกนการทบถมของดนตะกอนบรเวณทางนำา

•  ปาไมตรงทลาดเชงเขาชวยยดเกาะดน และปองกนดนถลม

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  17

�ำา��ธรกจ��องสน�จระบบนเวศ

ประเภทของบรการ

ชนด คำาจำากดความ ตวอยาง

การกรองนำาและการบำาบดของเสย

ระบบนเวศมบทบาทในการ กรองมลพษในนำา และการยอยสลายขยะอนทรย อกทงมบทบาทในกระบวนการยอย ดดซม และขบสารพษดวยดนทงในระดบพนผวและใตพนดน

•  พนทชมนำาชวยกำาจดมลพษจากนำา ดวยการชวยดกจบโลหะและอนทรยสาร

•  จลนทรยในดนชวยยอยสลายและลดอนตรายของขยะอนทรย

การควบคมโรค ระบบนเวศมอทธพลตออตราการเกดและการเพมปรมาณของเชอกอโรคในมนษย

•  ปาไมทสมบรณบางแหงชวยลดการเกดนำาขง ซงเปนแหลงเพาะพนธยง จงชวยลดการระบาดของโรคมาลาเรย

การควบคมแมลงศตรพช

ระบบนเวศมอทธพลตอการแพรกระจายของแมลงศตรพชและเชอโรคทเกดในพชและสตว

•  ผลาจากปาไมในแถบใกลเคยง เชน คางคาว คางคก และง ชวยกำาจดแมลงศตรพช

การถายละอองเรณ

ระบบนเวศมบทบาทในการถายเกสรตวผ ไปสเกสรตวเมย

•  ฝงผงจากปาไมในแถบใกลเคยงชวยถายละอองเรณของพชผล

การควบคมภยธรรมชาต

ระบบนเวศมความสามารถในการบรรเทาความเสยหายทเกดจากภยธรรมชาตตางๆ  เชน พายเฮอรรเคน และชวยควบคมความถในการเกดและความรนแรงของไฟปา

•  ปาโกงกางและแนวปะการง ชวยปองกนพนทแนวชายฝงจากนำาทะเลยกสง

•  กระบวนการยอยสลายทางชวภาพชวยลดปรมาณเชอไฟทเปนตนเหตของไฟปา

บรก�รด�นวฒนธรรม

ประเภทของบรการ

ชนด คำาจำากดความ ตวอยาง

นนทนาการ และการทองเทยวเชงนเวศ

ความพงพอใจในการพกผอนหยอนใจทไดรบจากระบบนเวศธรรมชาต หรอระบบนเวศทมนษยพฒนาขน

• การปนเขา  เดนปา• การตงแคมป และการดนก• การสองสตวปา

18  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ประเภทของบรการ

ชนด คำาจำากดความ ตวอยาง

คณธรรม จรยธรรม

คณคาทางจตใจ ศาสนา ความงดงาม แกนแท การคงอย หรอคณคาอนๆ ทมนษยไดจากระบบนเวศ ภมประเทศ และชนดพนธพชและสตว

•  การเตมเตมทางจตวญญาณทเกดจากพนดนและแมนำาทคนนบถอวาศกดสทธ

•  ความเชอในการอนรกษชนดพนธพชและสตว  โดยไมคำานงถงประโยชนทมตอมนษย หรอมทศนคตในการ “อนรกษความหลากหลายทางชวภาพเพอการธำารงอยของความหลากหลายทางชวภาพ”

บรก�รด�นก�รสนบสนน

ประเภทของบรการ

ชนด คำาจำากดความ ตวอยาง

วฏจกรสารอาหาร

ระบบนเวศมบทบาทในการไหลและหมนเวยนสารอาหาร  (เชน ไนโตรเจน กำามะถน ฟอสฟอรส และคารบอน) ผานกระบวนการยอยสลายและ/หรอการดดซมตามธรรมชาต

•  การยอยสลายอนทรยสารชวยสรางความอดมสมบรณแกดน

การผลตขนปฐมภม

การกอตวของชววตถโดยการสงเคราะหแสงและการยอยหรอดดซมสารอาหารของพช

•  สาหรายชวยเปลยนแสงอาทตยและสารอาหารใหเปนชวมวล และกอใหเกดรากฐานของหวงโซอาหาร ของระบบนเวศในนำา

วฏจกรนำา การไหลเวยนของนำาในระบบนเวศผานรปแบบของแขง ของเหลว หรอกาซ

•  การถายเทนำาจากดนสพช จากพชสอากาศ และจากอากาศสผนดนในรปของฝน

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  19

�ำา��ธรกจ��องสน�จระบบนเวศ

นเวศบรการใดบรการหนงอาจเปนประโยชนหลายดาน  เชน พนทปาไมแหงหนงเปนทงแหลงอาหาร แหลงไมใชสอย และเชอเพลงสำาหรบคนในทองถน  ในขณะเดยวกนกชวยปองกนดนถลม ชวยเกบและดกตะกอนในนำา รวมถงเปนทพกผอนหยอนใจและฟอกอากาศแกประชาชนในเมองและพนทใกลเคยง อกทงชวยดงและเกบกกกาซคารบอนไดออกไซด ชวยบรรเทาภาวะโลกรอนหรอการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ  เปนแหลงกำาเนดและทอยอาศยของชนดพนธพชและสตวซงอาจมประโยชนทางเภสชกรรมตอประชากรโลก

อาจกลาวไดวาบรการของระบบนเวศทำาหนาทนานปการ  เปนทงวตถดบในการผลต ชวยเกอหนน สงเสรม และสงอทธพลตอสภาพของทรพยากรและสงแวดลอมทจำาเปนตอการดำาเนนธรกจ

บรการดานการเปนแหลงผลต (Provisioning Services)การใหบรการวตถดบในการผลต  เชน นำา อาหาร ทรพยากรปาไม แรธาต พชพนธและสตวตางๆ ฯลฯ

บรการดานการควบคม (Regulating Services)การควบคมปรากฏการณและกระบวนการทางธรรมชาตของระบบนเวศ  เชน การควบคมสภาพภมอากาศ การปองกนการกดเซาะชายฝง การปองกนนำาทวม และการปองกนการชะลางพงทลายของดน ฯลฯ

บรการดานวฒนธรรม (Cultural Services)ประโยชนทางนามธรรมทดำารงคณคาทางสงคมและวฒนธรรม  เชน ประเพณ การพกผอนหยอนใจ คณคาทางจตใจ ความเพลดเพลนจากความงดงามของธรรมชาต สนทรยภาพและนนทนาการ ฯลฯ

บรการดานการสนบสนน (Supporting Services)กระบวนการทางธรรมชาตทสนบสนนการดำารงอยของบรการอนๆ  เชน  เปนแหลงธาตอาหารของระบบการผลตขนตน  เปนจดเรมตนของหวงโซอาหาร และเปนแหลงทอยของสตววยออน ฯลฯ

การประเมนระบบนเวศแหงสหสวรรษ (Millennium Ecosystem Assessment : MA) ซงตดตามประเมนสภาวะและแนวโนมของระบบนเวศและนเวศบรการ ไดแบงนเวศบรการออกเปน 4 ประเภท ดงน

แผนภาพท 1: ประเภทของนเวศบรการ

20  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ภาคธรกจควรวเคราะหวา ธรกจจะไดรบความเสยงและโอกาสจากนเวศบรการใน 5 ประเดนสำาคญ คอ 1) การดำาเนนธรกจ 2) กฎระเบยบและกฎหมาย 3) ภาพลกษณ 4) การตลาดและสนคา และ 5) การเงน ตามทระบไวเปนแนวทางการวเคราะหแตละดานดงทแสดงในตารางท 2

ตารางท 2:�ก�รวเคร�ะหคว�มเสยงและโอก�สจ�กนเวศบรก�ร

ประเดนพจารณา ความเสยง (Risks) โอกาส (Opportunities)

การดำาเนนธรกจ(Operational)

การวเคราะหความเสยงทเกยวของกบกจกรรมทางธรกจจากการเปลยนแปลงของระบบนเวศ ทำาใหสามารถประเมนคาใชจายทอาจเกดขนได  เชน ตนทนของราคานำาทสงขนเนองจากภาวะขาดแคลนนำา หรอคณภาพนำาแยลง ธรกจทองเทยวหยดชะงกเนองจากอทกภย ฯลฯ

คนหาโอกาสในการลดตนทน หรอเพมรายไดจากการปรบปรงประสทธภาพการดำาเนนงานขององคกร  เชน การเพมประสทธภาพการใชนำา การสรางแหลงเกบกกนำาดบของตนเอง และการปรบปรงคณภาพนำาในแหลงนำา  เพอลดปรมาณนำาทใชในกระบวนการผลต ฯลฯ

กฎระเบยบและกฎหมาย(Regulatory and legal)

มลคาความเสยหายทเกดขนกบสงแวดลอม อาจกลายเปนคาใชจายจากการเปรยบเทยบปรบตามกฎระเบยบหรอกฎหมาย (อยางไรกด ประเดนนในประเทศไทยยงมขอจำากดอยมากดงทไดกลาวถงไปแลว)

รายไดสวนเพมจากการปรบปรงนโยบายและระเบยบขององคกรในการบรหารจดการระบบนเวศ ซงจะชวยสรางแรงจงใจสำาหรบภาคธรกจในการปกปองหรอฟนฟระบบนเวศ

ภาพลกษณ(Reputation)

ความเสอมโทรมของระบบนเวศอาจสรางความเสยงดานภาพลกษณหรอชอเสยงขององคกร  เชน ธนาคารแหงหนงถกประทวงเนองจากอนมตสนเชอใหกบโครงการทสงผลกระทบตอระบบนเวศ

สรางภาพลกษณขององคกรในการรกษาระบบนเวศ  เชน การประกาศตวเปนองคกรทมการจดซอทเปนมตรกบสงแวดลอมหรอบรหารจดการใหไมเกดของเสยจากระบบการผลตเลย

การตลาดและสนคา(Market and product)

การเปดเผยระดบการพงพงและผลกระทบตอระบบนเวศของสนคาหรอบรการแตละชนด สงผลใหผบรโภคเลอกซอสนคาทพงพงและสงผลกระทบตอระบบนเวศนอยกวา

โอกาสและแหลงรายไดใหมๆ ในตลาดทใหความสำาคญกบการอนรกษสงแวดลอม และการพฒนาสนคาและบรการเพอสงแวดลอม

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  21

�ำา��ธรกจ��องสน�จระบบนเวศ

ประเดนพจารณา ความเสยง (Risks) โอกาส (Opportunities)

การเงน(Financing)

การประเมนความคมทนดานสงแวดลอมของโครงการพฒนาขนาดใหญตามนโยบายการปกปองระบบนเวศของธนาคาร สามารถลดความเสยงของบรษททขอกเงนเพอนำาไปลงทน

องคกรมโอกาสไดรบขอเสนอหรอเงอนไขการกเงนทด หรอไดรบการสนบสนนเงนทนในการพฒนากระบวนการผลต  เพอลดความเสยงทจะสรางผลกระทบตอการบรการของระบบนเวศ

ผลกระทบภายนอกดานสงแวดลอมกบนเวศบรการ

ผลกระทบภายนอกดานสงแวดลอม (Environmental Externalities) หมายถง ผลกระทบทงดานบวกและดานลบทเกดขนตอระบบนเวศ การบรการของระบบนเวศ และสงแวดลอม ทสงผลตอองคกรหรอบคคลอนซงมไดเปนผกอผลกระทบดงกลาว

ยกตวอยางเชน การลงทนสรางเขอนเพอผลตกระแสไฟฟาจะสงผลกระทบตอผทอยปลายนำา ลงมา และสงผลดานลบกบสภาวะแวดลอม คอ ทำาใหทอยอาศยของสตวและพชบกซงเปนระบบนเวศเดมกลายเปนระบบนเวศนำา สงมชวตและผทอาศยอยปลายนำาตองปรบเปลยนวถชวตจากเดม และในฤดแลงอาจเกดปญหาการแยงนำาระหวางการผลตไฟฟาและการอปโภคบรโภค แตในขณะเดยวกน

กอาจสงผลกระทบภายนอกดานสงแวดลอมเชงบวก ในแงของการเพมแหลงอาศยของสตวนำาในพนทอางเกบนำา สรางโอกาสใหชมชนสามารถประกอบอาชพประมงได อกทงเออประโยชนตอการปองกนนำาทวมในพนทลมนำาตอนลาง และเปนแหลงพกผอนหยอนใจของประชาชนในพนทใกลเคยง

อยางไรกตาม ผลกระทบทางลบตอสงมชวตตางๆ และประชาชนทเกดจากการเกบกกนำา ไมไดเปนผลกระทบทเกดขนตอองคกรโดยตรง แตเกดขนกบผมสวนไดสวนเสยอนนอกเหนอความรบผดชอบขององคกร องคกรสวนใหญจงมกไมไดนำาประเดนเหลานมาประเมนมลคาขององคกร แตในการประเมนคณคาระบบนเวศของภาคธรกจจะนำาผลกระทบ

22  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ภายนอกดานสงแวดลอมเหลานมาพจารณาดวย

ดงนน การนำาผลกระทบภายนอกดานสงแวดลอมดานบวกและดานลบ ทงทเปนผลกระทบภายนอกดานสงแวดลอมทมตลาด (Market Environmental Externalities)  เชน รายไดทเพมขนจากการประมง และผลกระทบทางสงแวดลอมทไมมตลาด (Non-market Environmental Externalities)  เชน ความเสยหายทลดลงจากการปองกนนำาทวมมารวมพจารณาอยในการประเมนมลคาระบบนเวศขององคกร จงทำาใหเหนถงภาพรวมของผลกระทบจากกจกรรมขององคกรไดอยาง

ครบถวน ซงจำาเปนตอการกำาหนดกลยทธการเปลยนผานสธรกจทยงยน

นอกจากน ผลกระทบภายนอกดานสงแวดลอม อนๆ (Other Environmental Externalities: OEEs) ทไมเกยวของโดยตรงกบการบรการของระบบนเวศ แตเกยวของกบการดำาเนนธรกจ  เชน การลดและควบคมการปลอยกาซเรอนกระจกทงในรปของสารประกอบคารบอน (CO

X)  ไนโตรเจน (NO

X) หรอ

ซลเฟอร  (SOX) กสามารถนำามารวมในการ

ประเมนคณคาของนเวศบรการไดเชนกน

แผนภาพท 2: ความสมพนธระหวางการใหบรการของระบบนเวศและผลกระทบภายนอกดานสงแวดลอม

ผลกระทบภายนอกทางดานสงแวดลอม

ผลกระทบท�งสงแวดลอมอน�ๆ �ทไมมตล�ด

การปลอย CO2

การปลอย NOX

ก�รบรก�รของระบบนเวศทไมมตล�ด

การปองกนนำาทวม สนทรยภาพ

ความสขทางจตใจ

ก�รบรก�รของระบบนเวศทมตล�ด

ผลกระทบทอยนอกขอบเขตคว�ม

รบผดชอบขององคกร

ผลกระทบดานบวกและลบทเกดขนนอกพนทเชน การจบปลา

ผลกระทบทอยในขอบเขตคว�มรบผดชอบขององคกร

ผลกระทบดานบวกและลบทเกดขนในพนทเชน ปาไม และนำา

การบรการของระบบนเวศ

ความสมพนธระหวางการบรการของระบบนเวศกบผลกระทบภายนอกดานสงแวดลอมตอองคกร สามารถแสดงดงแผนภาพท 2

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  23

�ำา��ธรกจ��องสน�จระบบนเวศ

การประเมนคณคาระบบนเวศจงมความสำาคญอยางยงตอองคกรทพงพงหรอมผลกระทบโดยตรงตอบรการของระบบนเวศ  เชน บรษททพงพงความหลากหลายทางชวภาพ บรษททมรอยเทานเวศขนาดใหญ (Large Footprint) หรอมกจกรรมทมผลกระทบตอระบบนเวศสง บรษททประกอบธรกจในเชงอนรกษสงแวดลอม หรอธรกจเพอสงแวดลอม (Green Business) เนองจากองคกรเหลานตองเผชญกบความเสยง และ/หรอไดรบโอกาสจากบรการของระบบนเวศ

อยางไรกตาม องคกรอนๆ ทไมไดพงพงหรอมผลกระทบโดยตรงตอนเวศบรการ  กสามารถประยกตใชการประเมนคณคาระบบนเวศไดเชนกน ยกตวอยางเชน องคกรทใหบรการดานการเงนจำาเปนตองประเมนผลกระทบทอาจเกดขนกบการประกอบกจการของธรกจทรบบรการดานการเงน ซงอาจมกจกรรมทเกยวของกบการเปลยนแปลงของระบบนเวศ เพอพจารณาการปลอยสนเชอแกองคกรทมความเสยงและโอกาสจากบรการของระบบนเวศ

ตารางท 3 นำาเสนอระดบการพงพงและการสงผลกระทบตอบรการของระบบนเวศของการประกอบธรกจในแตละประเภท แสดงใหเหนวาธรกจทกประเภทลวนแตตองพงพงและสงผลกระทบตอบรการของระบบนเวศในระดบทแตกตางกน

ตารางท 3:�ระดบก�รพงพงนเวศบรก�ร�และก�รสงผลกระทบของภ�คธรกจตอนเวศบรก�ร

บรการของระบบนเวศ

อตส�หกรรมทพงพงคว�มหล�กหล�ยท�งชวภ�พ

อตส�หกรรมทมรอยเท�นเวศขน�ดใหญ

อตส�หกรรมก�รผลตและแปรรป

ธรกจสเขยว�เกษตรกรรมและก�รทองเทยวเชงนเวศ

บรก�รก�รเงนบรก�รอน�ๆ �และพอค�คนกล�ง

พงพง

กระทบ

พงพง

กระทบ

พงพง

กระทบ

พงพง

กระทบ

พงพง

กระทบ

บรการดานการเปนแหลงผลต

อาหาร

ปาไม/ใยไม

นำา

แหลงพนธกรรม

24  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

บรการของระบบนเวศ

อตส�หกรรมทพงพงคว�มหล�กหล�ยท�งชวภ�พ

อตส�หกรรมทมรอยเท�นเวศขน�ดใหญ

อตส�หกรรมก�รผลตและแปรรป

ธรกจสเขยว�เกษตรกรรมและก�รทองเทยวเชงนเวศ

บรก�รก�รเงนบรก�รอน�ๆ �และพอค�คนกล�ง

พงพง

กระทบ

พงพง

กระทบ

พงพง

กระทบ

พงพง

กระทบ

พงพง

กระทบ

บรการดานการควบคม

การควบคมภมอากาศและ

คณภาพอากาศ

การควบคมคณภาพนำา

การผสมเกสร

การปองกนภยธรรมชาต

บรการดานวฒนธรรม

การพกผอน/ทองเทยว

ความสวยงาม/คณคาทไมได

เกดจากการใช

คณคาทางจตวญญาณ

มการพงพงหรอสงผลกระทบปานกลาง-มาก

มการพงพงหรอสงผลกระทบนอย

ไมมการพงพงหรอสงผลกระทบ

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  25

�ำา��ธรกจ��องสน�จระบบนเวศ

แผนภาพท 3: ประโยชนทองคกรธรกจไดรบจากการประเมนคณคาระบบนเวศ

การประเมนความรบผดชอบและการชดเชยการประเมนมลคาบรษทรายงานผลการด�าเนนงานประโยชนทางสงคมทเหมาะสม

ภายนอกองคกร:การปฏบตตามและการบอกถงความตองการขอเรยกรองและการกระท�าจากภายนอก

การรกษาและเพมรายไดการลดตนทนและภาษการเพมมลคาสนทรพย

ภายในองคกร:การเพมประสทธภาพผลงานและผลประกอบการ

ประโยชนของการประเมนระบบนเวศ

บอกถงกรอบคว�มคด�

พฤตกรรมและก�รปฏบต ลกจ�ง�

พนกง�น

ผมสวนไดสวนเสย

ชวยใหก�รตดสนใจดยงขน�(คณค�ในด�นเศรษฐกจสงแวดลอมและ

สงคม)

• กจกรรมทางธรกจ

• ดานกฏระเบยบและกฏหมาย

• ดานชอเสยง

• ดานการตลาดและสนคา

• ดานการเงน

ความเสยงและโอกาสทางธรกจในเชงระบบนเวศ

ประโยชนของการประเมนคณคาระบบนเวศ

ถาเรามองและเขาใจสงแวดลอมวาเปน “สนทรพย” ททกธรกจตองพงพง การดแลและอนรกษสงแวดลอมกจะเปน  “การลงทน” ทจำาเปน ไมใช  “คาใชจาย” ทจายไปแลวไมไดอะไรกลบคนมา  เพราะการประกอบกจการทกประเภทจำาตองพงพงและมผลกระทบตอบรการของระบบนเวศไมทางใดกทางหนง การเขาใจถงผลกระทบและความตองการ

พงพงระบบนเวศจงเปนกญแจทสำาคญอยางยงตอความยงยนของธรกจทกประเภท

ประโยชนสำาคญของการประเมนคณคาระบบนเวศของภาคธรกจคอ การสรางความชดเจนใหผประกอบการมองเหนมลคาทครอบคลมทงดานสงแวดลอม สงคม  เศรษฐกจ และการเงน รวมถงสามารถเปรยบเทยบผลไดผลเสยระหวางมลคาเหลาน แมวาบางครง

26  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

แผนภาพท 3: ประโยชนทองคกรธรกจไดรบจากการประเมนคณคาระบบนเวศ

การประเมนความรบผดชอบและการชดเชยการประเมนมลคาบรษทรายงานผลการด�าเนนงานประโยชนทางสงคมทเหมาะสม

ภายนอกองคกร:การปฏบตตามและการบอกถงความตองการขอเรยกรองและการกระท�าจากภายนอก

การรกษาและเพมรายไดการลดตนทนและภาษการเพมมลคาสนทรพย

ภายในองคกร:การเพมประสทธภาพผลงานและผลประกอบการ

ประโยชนของการประเมนระบบนเวศ

บอกถงกรอบคว�มคด�

พฤตกรรมและก�รปฏบต ลกจ�ง�

พนกง�น

ผมสวนไดสวนเสย

ชวยใหก�รตดสนใจดยงขน�(คณค�ในด�นเศรษฐกจสงแวดลอมและ

สงคม)

• กจกรรมทางธรกจ

• ดานกฏระเบยบและกฏหมาย

• ดานชอเสยง

• ดานการตลาดและสนคา

• ดานการเงน

ความเสยงและโอกาสทางธรกจในเชงระบบนเวศ

ประโยชนหลกของการประเมนคณคาระบบนเวศแบงออกเปน 9 ขอไดแก

ชวยใหการตดสนใจเรองการใชทรพยากรเพอเพมรายไดมประสทธภาพมากยงขน การประเมนฯ จะชวยจดลำาดบความสำาคญและความเรงดวนของปญหาดานสงแวดลอม ตลอดจนสรางความไววางใจและความมนใจใหกบผมสวนไดสวนเสยและหนวยงานรฐทมหนาทในการกำากบดแลและควบคม

w ชวยกำาหนดกรอบแนวคด พฤตกรรม และหลกปฏบตขององคกร การประเมนฯ จะชวยสรางความตระหนกและเพมความเขาใจตอพนกงานบรษท ผถอหน และผบรโภค ถงการพงพงสงแวดลอมของธรกจ นอกจากนองคกรสามารถใชเปนขอมลในการเจรจาตอรองเพอกำาหนดราคาขายและรบซอสนคา

e ชวยสรางภาพลกษณทด และรกษาชอเสยงขององคกร การประเมนฯ จะสงผลดตอการรกษารายไดในปจจบน และเพมพนรายไดในอนาคต อกทงยงเปนปจจยในการกำาหนดราคาของสนคาและบรการทเหมาะสมโดยสะทอนคณคาของนเวศบรการ และ/หรอลดผลกระทบตอผมสวนไดสวนเสยตลอดหวงโซอปทาน ซงชวยลดความเสยงจากผลกระทบภายนอกดานสงแวดลอมในเชงลบ

จะไมสามารถประเมนผลกระทบหรอโอกาสทเกดขนเปนมลคาทเปนตวเงนได แตผลการประเมนคณคาระบบนเวศชวยใหองคกร

สามารถตอบคำาถามและตดสนใจในเรองตางๆ ไดอยางมประสทธภาพมากขน

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  27

�ำา��ธรกจ��องสน�จระบบนเวศ

r ชวยลดตนทนจากบรการของระบบนเวศทด ระบบการผลตทลดการพงพงและลดผลกระทบตอระบบนเวศชวยประหยดตนทนในการดแลรกษาและฟนฟระบบนเวศ และสามารถระบวธการลดมลพษ รวมถงการปรบปรงกระบวนการผลตเพอลดตนทน และอาจมรายไดเสรมจากการซอขายคารบอนเครดต  เปนตน

t ชวยเพมมลคาสนทรพย เมอมองเหนคณคาของระบบนเวศ บรษทกจะเขาใจและมองเหนมลคาทแทจรงของสนทรพยทางธรรมชาต มองเหนชองทางทางธรกจและมลคาของตนทนทางธรรมชาตทครอบครองอย นอกจากน ยงไดรบสทธ ในการเพมมลคาหากสามารถรกษามลคาสนทรพยทางธรรมชาตนนๆ เอาไวได

y ชวยประเมนระดบความรบผดชอบและการชดเชย ทำาใหทราบถงมลคาความเสยหายตอระบบนเวศจากการพฒนาโครงการ นำาไปสการการปรบปรงการดำาเนนธรกจเพอลดความเสยหายใหเหลอนอยทสด โดยเฉพาะอตสาหกรรมบางประเภท เชน บรษททใหบรการสาธารณปโภคดานนำา  ไฟฟา และนำามน ทสงคมมกคาดหวงใหบรษทแสดงความรบผดชอบในระดบสงตอการใชทรพยากร การประเมนคณคาระบบนเวศจะชวยแสดงขอมลของการรบผดชอบ การชดเชย และทำาใหภาคธรกจวเคราะหตนทนและบรการของระบบนเวศไดอยางมประสทธภาพ

u ใชประกอบการประเมนมลคาบรษท คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสามารถใชประกอบการประเมนมลคาองคกรและมลคาหนขององคกรตามหลกเศรษฐศาสตร  โดยจะสะทอนตนทนจรงทครอบคลมผลกระทบภายนอกดานสงแวดลอมไดอยางครบถวน

i ชวยในการรายงานผลการดำาเนนงาน การประเมนฯ จะทำาใหการจดเตรยมชดขอมลในเรองตนทนและกำาไรของระบบนเวศมความสมบรณแบบมากยงขน รวมทงชวยวดผลการดำาเนนงานดานสงแวดลอม นอกจากน ยงสามารถใชเปนตวชวดมลคาของผลกระทบภายนอก และใชเปนแนวทางในการพจารณาผลกระทบดานสงแวดลอมและสงคมใหครอบคลมมากยงขน

o ชวยเลอกวธการตอบแทนสงคมทเหมาะสม การประเมนฯ จะชวยใหกระบวนการตดสนใจมประสทธภาพมากยงขน สงเสรมใหเกดความรวมมอกบผมสวนไดสวนเสยมากขน และยงสามารถชวยในการคดเลอกวธการทตอบแทนหรอใหประโยชนตอสงคมอยางเหมาะสม

28  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

วธการประเมนคณคาระบบนเวศในการบรหารธรกจการประเมนคณคาระบบนเวศเปรยบเสมอนเลนสทสามารถทำาใหมองเหนประเดนดานสงแวดลอม สงคม  เศรษฐกจ และการเงน  โดยแสดงคณคาของระบบนเวศในเชงปรมาณ ทำาใหสามารถเปรยบเทยบผลไดผลเสยทมความซบซอนไดอยางมประสทธภาพมากยงขน การประเมนคณคาระบบนเวศโดยภาคธรกจแบงออกเปน 4 แนวทาง ดงน

วเคราะหการไดมาและเสยไปทคมทน (Trade-off Analysis) เปนการเปรยบเทยบรายจายในการลงทนและ/หรอมลคาตนทน กบผลประโยชนทางเศรษฐกจทเกดจากระบบนเวศ เพอใชในการประเมนคณคาระบบนเวศ และพจารณาทางเลอกในการตงราคาสนคา และการตดสนใจอนๆ

w ประเมนมลคาโดยรวม (Total Valuation) เปนการประเมนคณคาในทกๆ ดานทเกยวของกบระบบนเวศ  เพอใหไดมลคาโดยรวมทระบบนเวศเกอกลแกธรกจและสงคม ดวยการประเมนบรการของระบบนเวศแลวแปลงใหเปนมลคารวมทเปนตวเงน ซงจะมประโยชนตอการประเมนราคาทรพยสน  เชน การประเมนมลคาโดยรวมทแทจรงของการถอครองทดนแปลงหนงๆ เปนตน

e วเคราะหการแบงสนปนสวน (Distributional Analysis) เปนการนำาการประเมนคณคาระบบนเวศมาใชจำาแนกผไดและผเสยประโยชน โดยระบเปนสดสวนของประโยชนทไดและเสยไปการวเคราะหลกษณะนสามารถนำาไปใชออกแบบและกำาหนดกจกรรมเฉพาะขององคกร หรอนำาไปใชวางแผนการพฒนาอสงหารมทรพยและ/หรอกจกรรมทครอบคลมพนทขนาดใหญทสามารถระบขอบเขตทผมสวนไดสวนเสยตองพงพงและสงผลกระทบตอบรการของระบบนเวศ

r วเคราะหการเงนและการชดเชยทยงยน (Sustainable Financing and Compensation Analysis) เปนการนำาการประเมนคณคาระบบนเวศมาใชในการจำาแนกแหลงทมาของรายไดของผทไดประโยชน หรอเพอกำาหนดเงนชดเชยทเสนอใหแกผทไดรบความเสยหายจากการเปลยนแปลงบรการของระบบนเวศ และเปนขอมลเพอกำาหนดวธการพฒนาความเปนอยหรอเพมรายไดเพอชดเชยแกผมสวนไดสวนเสย

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  29

�ำา��ธรกจ��องสน�จระบบนเวศ

Akzo Nobelประเภทธรกจผลตภณฑเคม

ทตงทวโลก/บรษทแมตงอยในยโรป

ก�รประยกตใชก�รประเมนคณค�ระบบนเวศเปรยบเทยบคาใชจายทางสงคมของการปลอยสารเคมทางเลอก 3 ชนด ทใชในผลตภณฑกระดาษออกสชนบรรยากาศ โดยนำาผลการศกษามาประเมนผลกระทบภายนอกจากกาซเรอนกระจก, SO

2, NO

X, VOC, ฝนและ

แอมโมเนยทปลอยออกมาจากกระบวนการผลตตงแตการขนสงจากแหลงวตถดบไปยงโรงงานผลตกระดาษ

ผลก�รประเมน• การเพมรายไดอยางยงยนการประเมนผลการกำากบดแลการใชจายทจะเกดขนในอนาคต และการกำาหนดรอบระยะเวลาในการจดหาวตถดบ สามารถชวยในการบรหารจดการความเสยงทางดานชอเสยงและโอกาส เพอใหบรษทสามารถรกษาและเพมฐานลกคาทมอยในปจจบน ตลอดจนแสดงใหเหนถงคณคาของบรษทในการทำาธรกจในระยะยาว

EDP (Energias de Portugal)ประเภทธรกจพลงงาน

ทตงโปรตเกส

ก�รประยกตใชก�รประเมนคณค�ระบบนเวศประเมนคาใชจายและประโยชนทองคกรและสงคมไดรบจากการดแลรกษาระดบนำาในลำาคลองและในอางเกบนำาหลายแหง  เพอผลตไฟฟาพลงนำาใหกบพนทลมนำาทมเนอท 45,000 ไร และไดประเมนผลการปองกนดนและการใชนำาสำาหรบการบรโภค, การชลประทาน และอนๆ

ผลก�รประเมน• การพฒนาและการเพมรายไดอยางยงยนสามารถเพมลกคาและคดคาบรการทเหมาะสมสำาหรบการใชพลงงานโดยใชการตลาดในการเพมคณคาของการใหบรการของระบบนเวศทไดจดสรางขนผานระบบเครอขายนำาทบรษทบรหารจดการอย• การประเมนความรบผดชอบและการชดเชยเปนประโยชนตอการเจรจาดานหนสนกบ EU Environmental Liability Directive  ในอนาคต

ตารางท 4: ตวอย�งก�รประเมนคณค�ระบบนเวศในภ�คธรกจ

30  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

Eniประเภทธรกจนำามนและแกส

ทตงอตาล

ก�รประยกตใชก�รประเมนคณค�ระบบนเวศประเมนผลกระทบตอระบบนเวศจากการบรการทเกยวของกบธรกจนำามนทมอย  และการพฒนาธรกจขนใหมในพนทใกลอทยานแหงชาต

ผลก�รประเมน• การเพมรายไดอยางยงยนสามารถรกษาไวซงใบอนญาตประกอบธรกจจากสงคม และเกดแหลงรายไดศกยภาพแหงใหม คอ การกกเกบคารบอนและการทองเทยวเชงนเวศ• ประหยดคาใชจายสามารถหลกเลยงคาใชจายทเกยวของกบความลาชาของโครงการดวยการพฒนาความสมพนธทดกบเจาหนาททองถนและผมสวนไดสวนเสย

Eskom (Eskom Holdings Limited)ประเภทธรกจพลงงาน

ทตงแอฟรกาใต

ก�รประยกตใชก�รประเมนคณค�ระบบนเวศประเมนผลการใหบรการดานวฒนธรรมทเกยวของกบการทองเทยว  โดยเฉพาะการดนกในพนทกกเกบนำาซงเปนพนทอนรกษ

ผลก�รประเมน• การเพมรายไดอยางยงยนสรางงานและเพมรายไดใหประชาชนทองถนจากการจดการพนทอนรกษ• ประหยดคาใชจายลดคาใชจายในการบรหารจดการพนทอนรกษทมขนาดใหญ

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  31

�ำา��ธรกจ��องสน�จระบบนเวศ

GHD/SA water (GHD and South Australia Water Corporation)ประเภทธรกจนำา

ทตงออสเตรเลย

ก�รประยกตใชก�รประเมนคณค�ระบบนเวศประเมนมลคาบรการของระบบนเวศจากการจดการพนทกกเกบนำา  โดยใชตวเลอกหลายตวเลอก รวมไปถงคณคาของความสวยงามและการนนทนาการ, การลดการกดเซาะ, การกกเกบคารบอนไดออกไซด, และนำาสะอาด

ผลก�รประเมน• การประหยดคาใชจายชวยลดภาระงานในการดแลคณภาพกอนจายนำาใหแกลกคาและผบรโภค•  การเพมประสทธภาพของผลประโยชน

ทางสงคมสงเสรมใหเกดการลงทนในเรองการบรหารจดการนำา ซงจะกอใหเกดประโยชนตอประชาชนเปนจำานวนมาก และกระตนใหเหนคณคาของนำามากกวาในอดตทผานมา

Hitachi Chemicalประเภทธรกจการผลต

ทตงญปน

ก�รประยกตใชก�รประเมนคณค�ระบบนเวศประเมนคาใชจายทเกยวของกบการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด  ในการคดเลอกกระบวนการผลต multi–layer CCL ทใชในผลตภณฑอเลกทรอนกส

ผลก�รประเมน• ประหยดคาใชจายหลกเลยงคาใชจายในการจดการกาซคารบอน-ไดออกไซดในอนาคต และทำาใหบรษทตระหนกถงความสำาคญในเรองการจดการกาซคารบอน-ไดออกไซด

32  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

Lafarge [Lafarge North America Inc.(LNA)]ประเภทธรกจเหมองแร

ทตงสหรฐอเมรกา

ก�รประยกตใชก�รประเมนคณค�ระบบนเวศใชการประเมนคณคาระบบนเวศในการวางแผนจดการทดนเพอปรบปรงเหมองใน Presque  Isle, มลรฐมชแกน บรการทไดรบการประเมนรวมถง การปองกนกดเซาะพงทลาย, การปรบปรงคณภาพนำา นนทนาการและการทองเทยวเชงนเวศ

ผลก�รประเมน• การประหยดคาใชจายและการเพมประสทธภาพของผลประโยชนทางสงคมทราบถงวธการจดการทดทสดในการฟนฟสภาพเหมองแร

Holcimประเภทธรกจเหมองแร

ทตงสหราชอาณาจกร

ก�รประยกตใชก�รประเมนคณค�ระบบนเวศใชการประเมนคณคาระบบนเวศชวยในการวางแผนฟนฟการขยายหลมกลบและหลมทราย เพอใชประกอบการขอตอใบอนญาตประกอบการในสหราชอาณาจกร การศกษานทำาการพจารณามลคาบรการของระบบนเวศ ซงรวมถงแหลงทอยอาศยของสตวปา การปองกนนำาทวม นนทนาการ การกกเกบคารบอน รวมถงการฟนฟทดนเพอการเกษตรและการจดสรางแหลงนำา

ผลก�รประเมน• รายไดทยงยนสามารถวางแผนงานทตอบสนองความตองการของประเทศและชวยอนรกษความหลากหลายทางชวภาพ ตลอดจนยกระดบความสมพนธกบหนวยงานและชมชน และชวยพฒนาแบบแผนองครวมสำาหรบโครงการใหม•  การเพมประสทธภาพของผลประโยชน

ทางสงคมเพมการยอมรบและลดขอขดแยงของผทมสวนไดสวนเสยตอการชดเชยคาเสยหาย และการฟนฟสภาพเหมอง

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  33

�ำา��ธรกจ��องสน�จระบบนเวศ

Mondiประเภทธรกจกระดาษ

ทตงแอฟรกาใต

ก�รประยกตใชก�รประเมนคณค�ระบบนเวศวเคราะหการใชประโยชนของพนท และการพงพงแหลงนำาของผใชนำารายสำาคญๆ บรเวณพนทกกเกบนำาในแอฟรกาใต ผลของการประเมนสามารถใชเปนฐานในการประเมนการใชนำาและขอจำากดในการใชนำา รวมถงวเคราะหโอกาสในการปลกปาและสรางโรงเลอยของบรษท

ผลก�รประเมน• ใชแหลงทรพยากรอยางมประสทธภาพสามารถจดการผลกระทบและโอกาสตางๆ ทเกดขนจากแหลงทรพยากรทมจำากด• รายไดทยงยนลดความเสยงตอการขาดแคลนนำาทอาจเกดขนในอนาคต•  การเพมประสทธภาพของผลประโยชน

ทางสงคมเกดการประสานงานทดขนในการวางแผนรวมกบผใชทรพ ยากร  (เทศบาล,  เกษตรกร, อนๆ) เพอใหเกดประสทธภาพในการใชทรพยากรทมอยอยางจำากด นำาไปสการปรบปรงการตดสนใจทดขนทงในระดบพนทและระดบทองถน

Rio Tintoประเภทธรกจเหมองแร

ทตงมาดากสการ

ก�รประยกตใชก�รประเมนคณค�ระบบนเวศใชการประเมนคาใชจายทางการเงน ทางสงคมและผลประโยชนของการอนรกษพนทปา ซงไดรวมการประเมนคณคาระบบนเวศไวเปนสวนหนงของนโยบายระดบปฏบตการของบรษทในสวนของผลกระทบเชงบวกตอความหลากหลายทางชวภาพ ดวยการประเมนการกกเกบกาซคารบอน-ไดออกไซด การทองเทยวเชงนเวศ การอนรกษถนอาศย และการควบคมทางอทกวทยา

ผลก�รประเมน•  การเพมประสทธภาพผลประโยชนทางสงคม

และการชดเชยความเสยหายชมชนทองถนไดรบผลประโยชนจากกจกรรมการอนรกษพนทปา• ความยงยนทางธรกจนโยบายทสงเสรมความหลากหลายทางชวภาพทำาใหเกดความยงยนทางธรกจ• เพมรายไดอยางยงยนชวยลดตนทนขององคกร และสรางรายไดทยงยนแกชมชนทองถน• บญชคาใชจายมความสมบรณบรษทมบญชทโปรงใสและสมบรณแบบมากขน

34  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

Syngentaประเภทธรกจเกษตรกรรม

ทตงสหรฐอเมรกา

ก�รประยกตใชก�รประเมนคณค�ระบบนเวศประเมนคณคาของการบรการผสมเกสรของผงปาในฟารมบลเบอรรในมลรฐมชแกน สหรฐอเมรกา และความคมคาของการกำาหนดพนทเพอเปนทอยอาศยของผงพนเมอง

ผลก�รประเมน• รายไดทยงยนรกษาผลประโยชนทางเกษตรกรรมของเกษตรกรทเพาะปลกใกลกบบรเวณทผงพนเมองอาศยอย

US BCSD/BPS(US BCSD–Houston By–Product Synergy)ประเภทธรกจการผลต

ทตงสหรฐอเมรกา

ก�รประยกตใชก�รประเมนคณค�ระบบนเวศใชการประเมนคณคาระบบนเวศ  เพอจบควสดเหลอใชจากบรษทหนงกบความตองการของอกบรษท  โดยไดทำาการประเมนวฏจกรของระบบนเวศและผลประโยชนเชงปรมาณทางกายภาพของระบบนเวศ ของวสดเชนยางรถยนต ยางมะตอย และวสดอนๆ

ผลก�รประเมน• รายไดทยงยนเพมคณคาของบรการของระบบนเวศทใหบรการแกลกคา และชวยนำาเสนอขอมลทสมบรณมากขนเพอประโยชนในการทำาแผนการบรหารธรกจของผบรหาร

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  35

�ำา��ธรกจ��องสน�จระบบนเวศ

US BCSD/CCP(US BCSD–Cook Composites and Polymers)ประเภทธรกจการผลต

ทตงสหรฐอเมรกา

ก�รประยกตใชก�รประเมนคณค�ระบบนเวศการประเมนผลประโยชนทางการเงนและระบบนเวศทเกยวของกบการเปลยนระบบจดการนำาฝนกบพนทชมนำาทสรางขนของโรงงานในมลรฐ ฮสตน  เพอควบคมปรมาณนำาหลาก และบำาบดนำาจากโรงงาน

ผลก�รประเมน• รายไดทยงยนสามารถรกษาใบอนญาตในการดำาเนนการทางสงคม รกษาชอเสยงของบรษท และภาพลกษณเชงบวกตอผบรโภคและหนวยงานกำากบดแล• ประหยดคาใชจายสามารถประหยดคาใชจายในการปรบปรงและบำารงรกษาระบบการจดการนำาทวมทเกดขน และลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด

Veolia Environmentประเภทธรกจนำา

ทตงเยอรมน

ก�รประยกตใชก�รประเมนคณค�ระบบนเวศใชการประเมนคณคาระบบนเวศชวยในการจดลำาดบความสำาคญในการใชนำาและทางเลอกสำาหรบการจดการทดน  ในการผลตเชอเพลงชวภาพ ดวยการประเมนคณคาของการพกผอนหยอนใจและคณคาจากการไมไดใชประโยชน (non-use value) ตลอดจนผลตผลจากเชอเพลงชวภาพและผลผลตจากพช

ผลก�รประเมน• ประหยดคาใชจายลดการใชพลงงาน ลดคาใชจายในการบำารงรกษาและลดภาษการใชนำา• การพฒนาอยางยงยนและการเพมรายไดรายไดทเพมขนจากการประกอบการ และสรางรายไดจากผทเขามาเยยมชมพนท

36  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

Weyerhaeuserประเภทธรกจปาไม

ทตงสหรฐอเมรกา

ก�รประยกตใชก�รประเมนคณค�ระบบนเวศการประเมนผลมลคาทางเศรษฐกจของระบบนเวศภายใตสถานการณการจดการทดนปาไมทแตกตางกนของบรษท รวมถงการผสมผสานความแตกตางของชนดพนธพชทใชสำาหรบผลตเชอเพลงชวภาพ และการใชทดนดานอนๆ

ผลก�รประเมน• การพฒนาและการเพมรายไดอยางยงยนรายไดเพมขนจากการสรางความไดเปรยบทางการตลาดจากบรการของระบบนเวศ

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  37

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

วตถประสงค� เพอส�ม�รถตดสนใจว�ควรประเมนคณค�ของนเวศบรก�รหรอไม�ควรว�งขอบเขตในก�รประเมนอย�งไร�และมขนตอนใดบ�งในก�รประเมน

91011121314151617181920 21222324252627282930

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21CM

38  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

วตถประสงค� เพอส�ม�รถตดสนใจว�ควรประเมนคณค�ของนเวศบรก�รหรอไม�ควรว�งขอบเขตในก�รประเมนอย�งไร�และมขนตอนใดบ�งในก�รประเมน

การทบทวนบรการของระบบนเวศทมตอภาคธรกจ  (Ecosystem Services Review : ESR)  เปนวธการทมศกยภาพสำาหรบองคกรในการเสรมสรางความสามารถในการรบมอกบวกฤตการณดานการเปลยนแปลงสภาพ-แวดลอมโลกทรนแรงขนเรอยๆ เนองจากทำาใหองคกรเรยนรอยางครอบคลมมากขนวาองคกรตองพงพงหรอสงผลกระทบตอบรการของระบบนเวศอยางไรบาง ซงจะทำาใหผบรหารสามารถวางแผนรบมอกบความเสยงและโอกาสทางธรกจไดดขน

นอกจากน การทบทวนบรการของระบบนเวศยงชวยกระตนใหเกดการดำาเนนธรกจในลกษณะทสงเสรมความยงยนของระบบนเวศมากขน ตลอดจนสนบสนนนโยบายของภาครฐในการคมครองและฟนฟระบบนเวศ  เพอให การดำาเนนธรกจในแบบเดมๆ ไมใชทางเลอกเดยวของการประกอบธรกจอกตอไป

กลาวโดยสรป การทบทวนบรการของระบบนเวศทมตอภาคธรกจ มประโยชนตอภาคธรกจหลายประการดงน

91011121314151617181920 21222324252627282930

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21CM

 สามารถเลงเหนหรอคาดการณความเสยงและโอกาสทางธรกจทเกดจากการพงพงและสงผลกระทบตอระบบนเวศ

w กำาหนดขอบเขตความเสยงและโอกาสจากระบบนเวศทคาดการณไดรวดเรวยงขน

e สามารถเขาสตลาดใหมๆ ทพฒนาขนเพอรบมอกบความเสอมโทรมของระบบนเวศ  เชน ตลาดคารบอนเครดต และการพฒนาระบบฉลากทแสดงความเปนมตรตอสภาพแวดลอม (Eco-labeling Systems)

r  เสรมสรางความเขมแขงใหกบการบรหารจดทรพยากรและสงแวดลอมทมอยขององคกร และชวยใหการวเคราะหขอมลในดานสงแวดลอมมความสมบรณมากขน

t ลดปญหาความขดแยงทางดานทรพยากรของผมสวนไดสวนเสยและภาคทเกยวของ ตลอดจนชวยกำาหนดและตดสนใจในการวเคราะหการไดมาและเสยไปทคมทน (Trade-offs)  ไดดขน

y  เปนการแสดงออกถงความเปนผนำาในแกปญหาความเสอมโทรมของนเวศบรการ ซงนำาไปสการพฒนาธรกจอยางยงยน

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  39

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

“ก�รทบทวนบรก�รของระบบนเวศทมตอภ�คธรกจ�ชวยใหภ�คธรกจเข�ใจถงก�รเปลยนแปลงของระบบนเวศทเกดขนมแนวโนมจะสงผลกระทบตอธรกจ� และชวยใหบรษทส�ม�รถเตรยมตวเพอรบมอกบคว�มเปลยนแปลงดงกล�ว”

— Mr. Steve Hunt รองประธานอาวโส Asia-Pacific EKA CHEMICALS

หลกการในการประเมนคณคาระบบนเวศ

�นการดำาเนนการประเ�นคณคาระบบนเวศหรอ�รพยากรธรร�ชา�ประเภ��ด ��วาจะ�ขนาด�หญหรอเลกก�า� จำาเปน��องคำานงถงหลก�นการประกอบธรกจ 12 ประการ ดง�อ�ปน

หลก�12�ประก�รในก�รประเมนคณค�ระบบนเวศ

ความสมพนธกน (Relevance) ใชขอมล วธการ  เงอนไข และสมมตฐานทสอดคลองกบวตถประสงคในการประเมน รวมถงความคาดหวงและเงอนไขของผทจะนำาผลการประเมนไปปรบใช

w ความครอบคลม (Completeness) พจารณาครอบคลมทกดานของนเวศบรการทเกยวของ ทงดานการพงพงและการกอผลกระทบ ทงน การประเมนควรจะมงเนนไปยงนเวศบรการทมนยสำาคญมากทสดและงายตอการตมลคาเปนตวเงน  โดยตองเนนวาการประเมนยงไมรวมถงบรการของระบบนเวศในดานอนๆ

e ความคงเสนคงวา (Consistency) ใชขอมล วธการ  เงอนไข และสมมตฐานทสามารถนำามาเปรยบเทยบกนไดอยางเปนเหตเปนผลและมความหมาย หากมการนำาคาแทนทางการเงนจากงานวจย

ในอดต ควรนำาตวเลขดงกลาวมาปรบใหเปนมลคาปจจบนดวยเครองมอทเหมาะสม

r ความโปรงใส (Transparency) ใหขอมลทชดเจนและเพยงพอสำาหรบการประเมนความนาเชอถอของการประเมนคณคาระบบนเวศ โดยเฉพาะสวนทสมพนธกบคณคาและสมมตฐานทนำามาใช

t ความแมนยำา (Accuracy) ระบอคตของการประเมน และลดอคตนนเทาทจะสามารถทำาได  ไมกลาวอางความแมนยำาของการประเมนเกนจรง  เชน การกลาวถงคณคาของนเวศบรการทยงขาดความนาเชอถอ  ใชการวเคราะหความออนไหวเพอแสดงความไมแนนอนทยงหลงเหลออยในคณคาทประเมนได และทำาใหมนใจวาขอมลและบทสรป (โดยเฉพาะอยางยงในความสมพนธเชงชวกายภาพ) นน  “เหมาะสมกบวตถประสงค”

40  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

y ความเปนอนรกษนยม (Conservativeness) ใชสมมตฐาน คณคา และวธการทรอบคอบในกรณทมความไมแนนอนสง และตนทนทใชไปกบผลประโยชนทไดรบจากการลดความไมแนนอนนนขาดความเหมาะสม

u ความรวมมอ (Compliance) ปฏบตตามกฎหมายหรอแนวทางทงระดบชาตและระดบสากลอยางเครงครด

i การตรวจพสจน (Verification) ใชกระบวนการการมสวนรวมในการคนหาคณคาและความไมเปนกลางของผมสวนไดสวนเสยเมอเปนไปได หากจะมการนำาผลลพธไปใชในเชงสาธารณะ แนะนำาใหมการตรวจพสจนกระบวนการและคณคาโดยองคกรภายนอกอยางเปนทางการ

o เลยงการนบซำา (Avoid Double-counting) ไมนำาผลการประเมนคณคาใดมารวมในผลลพธมากกวาหนงครง  เชน  ในกรณทระบบนเวศหนงๆ สามารถใชเทคนคการประเมนมลคามากกวาหนงวธ

   ประเมนการแบงสนปนสวน (Assess Distributional Aspects) ศกษาวาใครคอผทไดและใครคอผทเสยในหมผมสวนไดสวนเสยทเกยวของ โดยเฉพาะคณคาทเพมขนบนฐานของเวลาและสถานท

s   การประเมนระดบภมทศน (Landscape - level Assessment) การประเมนคณคาของนเวศบรการควรทำาขนใน “ระดบภมทศน” หมายถงการพจารณาประเดนเรอง  “การเชอมตอ” (เชน การมปฏสมพนธ) ระหวางระบบนเวศโดยรอบทอยอาศยกบสายพนธ ตลอดจนผลกระทบในระดบภมทศน

d มสวนรวมกบผมสวนไดสวนเสย (Engage with Stakeholders) ในกระบวนการประเมนคณคาของนเวศบรการ การมสวนรวมกบผมสวนไดสวนเสยในระดบหนงถอวาเปนสงสำาคญ โดยเฉพาะอยางยงเมอการยอมรบจากสาธารณะมความสำาคญตอผลลพธของการประเมน

“ ก�รทบทวนบรก�รของระบบนเวศ� ชวยใหองคกรส�ม�รถห�โอก�สใหม�ๆ �ท�งธรกจในตล�ดปจจบนทกำ�ลงเตบโต”

— Mr. Madalena Albuquerque ฝายกลยทธและวางแผนธรกจ SYNGENTA

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  41

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

แผนภาพท 4: วธการในการทบทวนหรอคดกรองกอนเรมการประเมนคณคาของระบบนเวศ

เกณฑในการตดสนใจวา ควรประเมนคณคาระบบนเวศหรอไม

สำาหรบภาคธรกจ การประเมนคณคาระบบนเวศสามารถทำาไดทงการคำานวณอยางคราวๆ ไปจนถงการศกษาทางวทยาศาสตรทมความซบซอน ขนอยกบวตถประสงคในการนำาผลการประเมนไปใชประโยชน ซงควรใหความสำาคญกบความนาเชอถอและความถกตองของขอมล  โดยเฉพาะอยางยงเมอจะนำาผลการประเมนคณคาระบบนเวศไปใชเพอวเคราะหการลงทน การประเมนคาชดเชย หรอการรายงานตอสาธารณชน

ความนาเชอถอของการประเมนคณคาระบบนเวศจะขนอยกบตวแปรและสมมตฐานทใชในการวเคราะห รวมทงความสมบรณของขอมลทมหลกฐานทางวทยาศาสตรและทางเทคนคสนบสนน  เชน การประเมนผลกระทบของการปลกปาตองอยบนพนฐานขอมลทแสดงความสมพนธระหวางการปองกนการชะลางพงทลายของดนกบขอมลทางอทกวทยา หรอแสดงตวเลขในเชงเศรษฐศาสตรถงผลกระทบทเกดจากดดซบกาซคารบอนไดออกไซด ซงอาจมขอมลสนบสนนดานผลกระทบทเกดขนตอสขภาพของมนษยดวย

กอนทองคกรจะทำาการประเมนคณคาระบบนเวศ ควรทำาการทบทวนหรอคดกรองวาองคกรมความจำาเปนเพยงใดทจะการทำาการประเมน  ซงการทบทวนบรการของระบบนเวศทมตอภาคธรกจจะเปนแนวทางหนงทชวยภาคธรกจในการตดสนใจ  เนองจากจะทำาใหทราบถงบรการของระบบนเวศทสำาคญซงสงผลตอความเสยงและโอกาสทางธรกจขององคกร นอกจากนควรมการทบทวนกรณศกษาทมอย  เพอประยกตใชในการประเมนและทำาใหการตดสนใจขององคกรดขน รวมทงควรชแจงใหผนำาองคกรไดรบทราบและใหความเหนชอบเพอความสะดวกในการรวบรวมขอมลและการจดตงคณะทำางาน พรอมกบจดหาทปรกษาจากภายนอกทมความเชยวชาญเฉพาะดาน  เชน ดานอทกวทยา คณภาพอากาศ คณภาพนำา ระบบสารสนเทศภมศาสตร และผทมความเขาใจในเรองธรกจ รวมถงควรจดตงทมงานหลกทจะเขามารบผดชอบกระบวนการประเมนโดยกำาหนดบทบาทอยางชดเจนวาใครมสวนรวมในขนตอนใด

วธทบทวนหรอคดกรองสามารถสรปไดดงแผนภาพท 4

42  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

แผนภาพท 4: วธการในการทบทวนหรอคดกรองกอนเรมการประเมนคณคาของระบบนเวศ

ประเมนคณคาระบบนเวศ

ไมตองประเมนคณคาระบบนเวศ

r การรบรมลคาของการพงพง และผลกระทบตอการบรการของระบบนเวศ และผลกระทบภายนอก ชวยในการตดในการตดสนใจขององคกรหรอไม

ไมตองประเมนคณคาระบบนเวศ

ทบทวนบรการของระบบนเวศ (ESR)

ในขนท 4

e การพงพงบรการของระบบนเวศสงผลใหเกดความเสยงหรอโอกาสทางธรกจหรอไม

ไมตองประเมนคณคาระบบนเวศ

ทบทวนบรการของระบบนเวศ (ESR)

ในขนท 2

w องคกรพงพงหรอสงผลกระทบตอการบรการของระบบนเวศ หรอทำาใหเกดผลกระทบภายนอกทางดานสงแวดลอมหรอไม

ประเมนคณคาระบบนเวศ

องคกรกำาหนดใหมการประเมนผลกระทบและการพงพงระบบนเวศ หรอผลกระทบภายนอกทางดานสงแวดลอมหรอไม

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  43

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

แผนภาพท 6: คำาถามทใชในการกำาหนดขอบเขตการทบทวนบรการของระบบนเวศ

• ลกคารายใด• ตลาดในพนทใด

ลกคา

• สวนใดขององคกร• หนวยธรกจ

– สายการผลต – โครงสรางพนฐาน – โครงการ – พนทตง

องคกร

• ผจดสงวตถดบรายใด

• ในตลาดใด

ผจดสงวตถดบ

e ขอบเขตทเลอกจะตอบสนองยทธศาสตรขององคกรหรอไม

w จะพจารณาธรกจสวนใด และทไหน

จะพจารณาหวงโซคณคาในระดบใด

ขนตอนในการประเมนคณคา ของนเวศบรการการประเมนมลคาของนเวศบรการตอธรกจ ประกอบดวยการดำาเนนงาน 5 ขนตอน ดงแผนภาพท 5 ดรายละเอยดขนตอนใดในภาคผนวก

แผนภาพท 5: ขนตอนการประเมนคณคาของนเวศบรการ

t ผนวกไวในการบรหารแนวทางในการนำาการประเมนคณคาระบบนเวศเขามาเปนสวนหนงของขนตอนการดำาเนนงานทมอยขององคกร

r ประยกตใชการใชและเผยแพรผลการประเมนเพอนำาไปสการตดสนใจทงภายในและภายนอกองคกร

หลงการประเมน

e ประเมนมลคาประกอบดวยการประเมนเชงคณภาพ เชงปรมาณ เพอแปลงมลคาเปนตวเงนการประเมน

w วางแผนการกำาหนดแผนงาน กรอบเวลา และกำาหนดทรพยากรทงจากภายในและภายนอกทตองใชในการประเมน

กำาหนดขอบเขตชวยกำาหนดขอบเขตสำาหรบการประเมน ทงในเชงบรบทและเชงการวเคราะห โดยการตอบคำาถามสนๆ และชวยในการระบประเดนในการประเมนทชดเจน

การเตรยมการ

44  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ขนตอนท� กำ�หนดขอบเขต

ในขนแรกองคกรควรกำาหนดขอบเขตการวเคราะหใหชดเจน  เพอใหกระบวนการประเมนบรการของระบบนเวศเกดผลในเชงปฏบตมากทสด สำาหรบธรกจทมเพยงหนงผลตภณฑหลก บรการหลก หรอตลาดหลก ขอบเขตของการพจารณาสามารถครอบคลมทงองคกร แตสำาหรบธรกจทมหลายผลตภณฑ หลายบรการ หรอหลายตลาด การกำาหนดขอบเขตของการพจารณาทเฉพาะเจาะจงจะชวยใหไดผลทชดเจนกวา และลดความยงยากซบซอนในการวเคราะห

กอนเรมกำ�หนดขอบเขต

การตอบคำาถามตอไปนจะชวยกำาหนดขอบเขตของการทบทวนบรการของระบบนเวศไดตรงกบภารกจหลกขององคกรมากขน

แผนภาพท 6: คำาถามทใชในการกำาหนดขอบเขตการทบทวนบรการของระบบนเวศ

• ลกคารายใด• ตลาดในพนทใด

ลกคา

• สวนใดขององคกร• หนวยธรกจ

– สายการผลต – โครงสรางพนฐาน – โครงการ – พนทตง

องคกร

• ผจดสงวตถดบรายใด

• ในตลาดใด

ผจดสงวตถดบ

e ขอบเขตทเลอกจะตอบสนองยทธศาสตรขององคกรหรอไม

w จะพจารณาธรกจสวนใด และทไหน

จะพจารณาหวงโซคณคาในระดบใด

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  45

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

�ประเมนบรก�รของระบบน เวศในหวงโซ คณค��

(Value Chain)*� ในระดบใด

โดยควรเลอกหวงโซคณคาในระดบทมความเกยวของกบระบบนเวศอยางเดนชด  เพราะมแนวโนมทจะเกดความเสยงและโอกาสทางธรกจจากบรการของระบบนเวศมากทสด โดยองคกรอาจเลอกพจารณาหวงโซคณคาในระดบตนนำา ซงจะสรางความเขาใจเรองความสมพนธระหวางบรการของระบบนเวศและกลมผจดสงวตถดบทอาจสงผลตอความเสยงและโอกาสทางธรกจขององคกร หรอเลอกพจารณาหวงโซคณคาระดบปลายนำาทจะสรางองคความรเชอมโยงระหวางบรการของระบบนเวศและกลมลกคาทอาจสงผลตอความเสยงและโอกาสทางธรกจขององคกร

* หวงโซคณคา (Value Chain) หมายถง กจกรรม

ทมความสมพนธและเชอมโยงกน  เพอสราง

มลคาเพมใหกบปจจยการผลต  โดยเรมตงแต 

กระบวนการซอวตถดบจากผขายวตถดบ  เขาส

กระบวนการผลต การจดจำาหนาย จนถงการ

จดสงสนคาไปสผบรโภคคนสดทาย และบรการ

หลงการขาย

w�พจ�รณ�ธรกจส วนใด� และท ไหน

ในการทบทวนบรการของระบบนเวศควรเลอกเฉพาะสวนใดสวนหนงของธรกจเทานน เชน หนวยธรกจเฉพาะหนวยใดหนวยหนง สายการผลตสายใดสายหนง  โรงงานใดโรงงานหนง  โครงการใดโครงการหนง พนทใดพนทหนง  เชน  เหมองแร  ระบบทอ การพฒนาโครงสรางพนฐาน โดยอาจจำากดขอบเขตดวยการเลอกตลาดในพนทภมศาสตรพนทใดพนทหนง

e�ขอบเขตทเลอกจะตอบสนองยทธศ�สตรขององคกรหรอไม

ควรพจารณาวาขอบเขตทเลอกสอดคลองกบสถานการณและสนบสนนการพฒนาองคกรหรอไม นอกจากน ขอบเขตทเลอกควรมความสำาคญตอยทธศาสตรขององคกร  เชน เปนตลาดทเตบโตรวดเรวทสด  เปนสายการผลตทกำาลงจะเปดใหม หรอเปนหนวยธรกจทมสวนแบงการตลาดมากทสด ฯลฯ

46  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

วธกำ�หนดขอบเขต� (Scoping)

การกำาหนดวตถประสงคและขอบเขตของการประเมนคณคาระบบนเวศ เกดจากการประชมระดมสมองระหวางกลมบคคลทเกยวของและมประสบการณ  โดยแบงคำาถามเปน 2 ระดบ

คอ 1) คำาถามขนปฐมภม และ 2) คำาถามขนทตยภม  เพอชวยกำาหนดวตถประสงคของการประเมนคณคาระบบนเวศ รวมทงสน 10 คำาถาม ดงปรากฏในตารางท 5

ตารางท 5:�คำ�ถ�มขนปฐมภมและขนทตยภม

คำาถามขนปฐมภม และคำาถามขนทตยภม

องคกรมการพงพงหรอสงผลกระทบตอการบรการของระบบนเวศใด

•  อะไรทนาจะเปนการพงพงหรอผลกระทบหลกตอการบรการของระบบนเวศ

•  อะไรคอปจจยภายนอกดานสงแวดลอมอนๆ ทเกยวของ และเราควรใหความสำาคญกบสงเหลานหรอไม

w ความเสยงและโอกาสทางธรกจทเกดขนมผลตอองคกรอยางไร

• อะไรคอโอกาสและความเสยงดานธรกจทอาจเกดขน•  อะไรคอผลประโยชนดานธรกจทจะไดจากการประเมน

คณคาระบบนเวศ• ผลประโยชนนมความสำาคญมากนอยเพยงใด•  อะไรคอผลประโยชนดานอนๆ ทจะไดจากการประเมน

คณคาระบบนเวศ

e องคกรจะทำาการประเมนคณคาระบบนเวศในการดำาเนนธรกจสวนใด

• สวนใดของธรกจทจะถกประเมน• มตวเลอกอนๆ ใหพจารณาหรอไม•  อะไรคอภาพ “การดำาเนนธรกจตามปกต” ทจะเกด

ภายหลงจากการประเมน• สวนธรกจนอยในระดบใดของหวงโซคณคา

r วตถประสงคในการประเมนคณคาระบบนเวศคออะไร

•  คำาตอบจากคำาถาม 3 ขอแรกจะสามารถชวยในการกำาหนดวตถประสงคของการประเมนคณคาระบบนเวศ

t กำาหนดขอบเขตเชงภมศาสตรอยางไร และใชระยะเวลาในการประเมนเทาไร

• บรการระบบนเวศทเกยวเนองกนตงอยทใด• สถานทหรอประเทศใดทเกยวของ• อะไรคอกรอบเวลาทเหมาะสมสำาหรบการประเมน

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  47

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

คำาถามขนปฐมภม และคำาถามขนทตยภม

y การประเมนการบรการของระบบนเวศควรจะสอดคลองกบมาตรฐานหรอกระบวนการใด

•  การประเมนควรจะเชอมโยงกบแนวทางการวเคราะหขององคกรทมอยแลวหรอไม

•  การประเมนคณคาการบรการของระบบนเวศควรจะสอดคลองกบนโยบายหรอขนตอนภายนอกใดบาง

•  ควรจะดำาเนนการตามหลกเกณฑหรอแนวทางทกำาหนดโดยอตสาหกรรม รฐ หรอนานาชาตใดบาง

u ขอมลสำาคญทตองใชในการประเมนคณคาระบบนเวศคออะไร

• ขอมลใดบางทหาไดจากภายในองคกร• ขอมลใดบางทหาไดจากภายนอกองคกร• ขอมลใดบางทอาจจำาเปนตองหาเพมเตม• มอปสรรคทางภาษาหรอไม

i ผมสวนไดสวนเสยคอใครและเขามามสวนรวมไดอยางไร

• ใครคอกลมเปาหมายของการประเมนคณคาระบบนเวศ•  ใครคอผมสวนไดสวนเสยสำาคญทงภายในและ

ภายนอกองคกร•  มประเดนใดทจำาเปนตองขอคำาปรกษา และควรขอ

คำาปรกษาจากใคร

o ควรใชเทคนคใดในการประเมนคณคาระบบนเวศ

•  ควรใชวธการประเมนแบบใด: การวเคราะหการไดมาและเสยไป  (Trade-off Analysis) ประเมนมลคาโดยรวม (Total Economic Valuation) วเคราะหแบบแบงสนปนสวน  (Distributional Snalysis) หรอวเคราะหการเงนและการชดเชยทยงยน  (Sustainable Financing and Compensation analysis)

• จำาเปนตองมการประเมนคณคาระดบใด• คณคาทประเมนจำาเปนตองแมนยำาเพยงใด•  ควรมการใชเครองมอการประเมนใดทเฉพาะเจาะจง

หรอไม

อะไรคอขอจำากดในการประเมนคณคาระบบนเวศ

• มงบประมาณเทาไร• ใครควรจะมสวนเกยวของในการวจย• การประเมนนควรจะเสรจสมบรณเมอใด

48  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

คำาถามขนปฐมภม ประกอบดวยคำาถาม 4 ขอ ดงน

คำาถามขอท องคกรมการพงพงหรอสงผลกระทบตอการบรการของระบบนเวศใด

โดยระบการพงพงและการสงผลกระทบตอบรการของระบบนเวศในภาพรวม แลวจงจำากดขอบเขตตามลกษณะของธรกจ ซงอาจใชการพจารณาทบทวนขนตอนท 2 ของการประเมนคณคานเวศบรการ รวมกบการพจารณาผลกระทบภายนอกทางดานสงแวดลอม  เชน การปลอยมลภาวะทางนำาหรออากาศ  เพอชวยในการตอบคำาถาม

ตวอยางในการตอบคำาถาม

บรษท Mondi ระบวา  “นำา”  เปนบรการของระบบนเวศทสำาคญ  เนองจากสงผลโดยตรงตอการปลกตนไมซงเปนวตถดบของบรษทฯ นอกจากนนำายงเปนทรพยากรทสำาคญของผใชนำารายอนในพนทเชนกน หากการจดการนำาไมมประสทธภาพอาจทำาใหเกดการขาดแคลนนำา ซงจะสงผลใหบรษทตองขนราคาสนคาเพราะตองลงทนเพมขน ทำาใหตนทนสงขน

คำาถามขอท w ความเสยงและโอกาสทางธรกจทเกดขนมผลตอองคกรอยางไร

โดยพจารณาวา อะไรคอความเสยงและโอกาสทเกยวของกบบรการของระบบนเวศตามขอท 1 ความเสยงและโอกาสดงกลาวสงผลตอองคกรทงในดานบวกและดานลบอยางไร และหากเปนไปไดใหกำาหนดระดบความมนยสำาคญเชงเปรยบเทยบของผลประโยชน (ดานวตถ) วามมลคาเทาไร รวมถงพจารณาวาผลประโยชนทเกดขนสรางศกยภาพตอทงภายในและภายนอกองคกรอยางไร

ตวอยางในการตอบคำาถาม

บรษท GHD/SA Water ระบวาการจดการทดนสงผลตอคณภาพนำาทเกบกกไวสำาหรบผลตนำาดม โดยการลงทนเพอฟนฟพนทโดยรอบแหลงกกเกบนำาจะชวยรกษาคณภาพของนำา ทำาใหประหยดตนทนในการจดการนำาและลดความเสยงดานสขภาพของลกคา อกทงจะเกดประโยชนกบระบบนเวศและผใชนำาอนๆ ดวย รวมถงเปนการสรางความรวมมอและความสมพนธอนดระหวางผใชนำาในลมนำา

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  49

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

คำาถามขอท e องคกรจะทำาการประเมนคณคาระบบนเวศในการดำาเนนธรกจสวนใด

ควรระบขอบเขตของการประเมนวา จะพจารณาการประกอบธรกจในสวนใด  เชน สนคา บรการ การพฒนาโครงการ กระบวนการผลต ทรพยสน  ฯลฯ หรอการประเมนเฉพาะเหตการณใดเหตการณหนง  เชน อบตเหตนำามนรวไหล โดยตอบคำาถามยอยดงน

•  รปแบบของธรกจอยในสวนตนนำา  (การจดหาวตถดบ) สวนกลางนำา  (การผลตและการขนสง) หรอสวนปลายนำา  (การจำาหนายและ/หรอกำาจดผลตภณฑ) หรอเปนลกษณะผสม

• สวนของธรกจใดทจะนำามาประเมน•  องคกรมแผนงานหรอทางเลอกในการจดการกบความเสยงและโอกาสของธรกจทเกดจากการ

พงพงและสงผลกระทบตอบรการของระบบนเวศอยางไร

ตวอยางในการตอบคำาถาม

บรษท Syngenta ประเมนกระบวนการผลตบลเบอรรในรฐมชแกน สหรฐอเมรกา  เพอระบผลกระทบตอตนทนการผลตและผลตอบแทนจากการลงทนสรางรงใหแกผงปาในพนทฟารม โดยเปรยบเทยบสองแผนงาน คอ การดำาเนนธรกจตามปกต และเพมการลงทนเพอฟนฟแหลงทอยอาศยและการจดการพนทเพออนรกษผงตามธรรมชาต

คำาถามขอท r วตถประสงคในการประเมนคณคาระบบนเวศคออะไร

การตอบคำาถามขอ 1 ถง 3 ชวยทำาใหเปาหมายของการประเมนคณคาระบบนเวศมความชดเจนขน ทงนควรคำานงถงแนวทาง SMART คอ Specific (เฉพาะเจาะจง) Measurable  (สามารถวดได) Attainable (เขาถงได) Relevant (ตรงประเดน) และ Time-bound (มกำาหนดเวลา)  เพอใหสามารถกำาหนดวตถประสงคในการประเมนคณคาระบบนเวศไดอยางครอบคลม

ตวอยางในการตอบคำาถาม

บรษท US BCSD/CCP กำาหนดใหวตถประสงคในการประเมนคณคาระบบนเวศ  คอ การตรวจสอบผลประโยชนทางการเงนและผลประโยชนตอระบบนเวศทเกดขนในระยะเวลา 20 ป  เกยวกบการจดการนำาฝนและพนทชมนำา จากการสรางพนทกกเกบนำาเพอปองกนนำาทวมและปรบปรงการบำาบดนำาของโรงงานในฮสตน รวมถงปรบปรงระบบจดการนำาทมอย

50  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

คำาถามขนทตยภม ประกอบดวยคำาถาม 6 ขอ ทจะชวยกำาหนดขอบเขตของการประเมนคณคาบรการของระบบนเวศ

คำาถามขอท t กำาหนดขอบเขตเชงภมศาสตรอยางไร และใชระยะเวลาในการประเมนเทาไร

ควรจำากดขอบเขตของพนทสำาหรบการประเมนคณคาบรการของระบบนเวศโดยคำานงถงนยสำาคญตอทรพยากรและขอมลทจำาเปนตอการประเมน  โดยพจารณาจากแหลงทมาของวตถดบ ลกคา สถานทตง รวมถงผลกระทบและการพงพงระบบนเวศทงทางตรงและทางออม นอกจากน ควรกำาหนดกรอบเวลาการทำางานใหเหมาะสม โดยพจารณารวมกบขอมลทมอย ความรความชำานาญ และความซบซอนของปญหา

ตวอยางในการตอบคำาถาม

บรษท GHD/SA Water ประเมนมลคาตนทนทลดลงจากการลดขนตอนในการบำาบดนำา  เพอผลตนำาสะอาดแกลกคาและผบรโภค โดยไดกำาหนดใหลมนำา Mount Lofty Ranges  เปนขอบเขตการศกษาทางภมศาสตร แลวจงจำากดพนทใหเหลอเฉพาะอางเกบนำาเพอศกษาผลทางตรงจากการจดการทดนตอปรมาณสารอาหารในตะกอนปลายนำา

คำาถามขอท y การประเมนการบรการของระบบนเวศควรจะสอดคลองกบมาตรฐานหรอกระบวนการใด

การกำาหนดกรอบเวลา และผลการประเมนคณคานเวศบรการ นอกจากจำาเปนตองดำาเนนการตามนโยบาย หรอกระบวนการรายงานของบรษทแลว ยงตองคำานงถงแนวทางการประเมนคณคาระบบนเวศในระดบชาต หรอกฎเกณฑทเฉพาะเจาะจง โดยบรษทมทางเลอกทจะทำาการประเมนคณคาระบบนเวศตามมาตรฐานระดบสากล  เชน ตามมาตรฐานดานการวดประสทธภาพดานสงแวดลอมและสงคมทกำาหนดโดย  International Finance Corporation  (IFC)

ตวอยางในการตอบคำาถาม

บรษท GHD/SA Water มกระบวนการแจกแจงเงนทนและการจดสรรเงนลงทนทชดเจนซงกำาหนดไวในนโยบายบรษท นอกจากน SA Water ยงยดแนวทางการประเมนโครงการภาคเอกชนโดย South Australia Department of Treasury and Finance อยางไรกด แนวทางดงกลาวไมมการอางองถงการประเมนคณคานเวศบรการ แตใหกรอบการทำางานทเหมาะสมสำาหรบบรณาการเขากบการประเมนโครงการในแตละทางเลอก

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  51

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

คำาถามขอท u ขอมลสำาคญทตองใชในการประเมนคณคาระบบนเวศคออะไร

ระบวาขอมลใดบางทจำาเปนตองใชในการประเมน  เชน ขอกำาหนดพนฐานดานสงแวดลอม ผลกระทบและการเปลยนแปลงตอนเวศบรการ และควรระบแหลงทมาของขอมลวาเปนขอมลภายในหรอภายนอกองคกร ทงน หากไมสามารถหาขอมลทจำาเปนไดทงหมด อาจตองอาศยขอมลจากผเชยวชาญหรองานวจยทเกยวของ

ตวอยางในการตอบคำาถาม

บรษท Veolia Environment  ใชการประเมนคณคาระบบนเวศเพอชวยจดลำาดบความสำาคญของทางเลอกในการจดการทดนเพอแบงสวนทดนในครอบครองของบรษทในสาขา Berlin Wasserbetriebe (BWB) ขอมลทตองใชในการศกษารวบรวมมาจากหลายแหลง  เชน คาใชจายและผลตอบแทนจากพชพลงงาน รายละเอยดเงนทนและคาใชจายในการบรหารจดการนำาของ BWB และขอมลดานสงแวดลอมอนๆ

คำาถามขอท i ผมสวนไดสวนเสยคอใครและเขามามสวนรวมไดอยางไร

ควรระบผมสวนไดสวนเสยจากการดำาเนนธรกจขององคกร และรปแบบของผลประโยชนและผลกระทบทผมสวนไดสวนเสยเหลานนไดรบ  โดยนำาผทมสวนเกยวของ ไดแก ผบรหารองคกร ฝายการเงน และผมสวนไดสวนเสยจากภายนอกเขามามสวนรวมในการใหคำาปรกษาตงแตชวงเรมตนของการประเมนคณคาระบบนเวศ  เพอชวยปรบปรงแนวทางและผลการประเมนใหมความสมบรณขน

ตวอยางในการตอบคำาถาม

บรษท EDP  ไดประเมนคาใชจายและผลประโยชนของการรกษาระดบนำาทสงขนในคลองและอางเกบนำาสำาหรบใชในการผลตไฟฟาพลงนำา ซงการประเมนคณคาระบบนเวศจะชวยอธบายถงผลประโยชนทเกดขนจากการจดการพนทลมนำาของ EDP ตอผมสวนไดสวนเสยกลมตางๆ และยงเปนประโยชนตอการขอรบรองจาก European Renewable Energy Certificate System (RECS)

52  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

คำาถามขอท o ควรใชเทคนคใดในการประเมนคณคาระบบนเวศ

การประมวลความคดเพอหาวธการและกำาหนดขอบเขตในการประเมนคณคาระบบนเวศมความจำาเปนมาก กอนอนควรกำาหนดวาองคกรจะประยกตใชการประเมนในรปแบบใด  เชน วเคราะหการไดมาและเสยไป  (Trade-off Analysis) ประเมนมลคาโดยรวม (Total Economic Valuation) วเคราะหแบบแบงสนปนสวน (Distributional Analysis) หรอวเคราะหการเงนและการชดเชยทยงยน (Sustainable Financing and Compensation Analysis) ขนอยกบลกษณะทางธรกจและวตถประสงคทไดกำาหนดจากการตอบคำาถามขอท 2 และ 4 แลวจงเลอกเทคนคทตองใชในการประเมนหรอรวบรวมขอมลทเหมาะสม ซงอาจตองนำาเครองมออนๆ  เชน แบบจำาลองกระดาษ หรอซอฟตแวรสำาเรจรปมาใชเพอเพมประสทธภาพและความนาเชอถอของการประเมน

ตวอยางในการตอบคำาถาม

บรษท Lafarge ทำาการประเมนคณคาระบบนเวศทไดรบผลกระทบจากแผนงานการฟนฟเหมองหนในเมอง Presque  Isle รฐมชแกน ซงผลทไดจะถกนำามาใชเพอจดทำากลยทธในการบรหารจดการทดน การศกษาน ใชวธการการถายโอนมลคา  (Value or Benefit Transfer)  เพอประเมนคณคาทางดานนนทนาการและการศกษา และประเมนมลคาของตนทนทลดลงจากการปรบปรงคณภาพนำาดวยการปองกนการกดเซาะ โดยใช  InVEST  (Integrated Valuation of Environmental Services and Tradeoffs) และ GIS  (Geographic  Information System)  เปนเครองมอในการประเมน

คำาถามขอท อะไรคอขอจำากดในการประเมนคณคาระบบนเวศ

คำาถามนจะสะทอนใหเหนถงขอจำากดทสงผลตอขอบเขตของการประเมนคณคาของระบบนเวศ  เชน เงนทน ทรพยากร ความชำานาญ และเวลาทจำากด การพจารณาขอจำากดตงแตขนตอนนจะชวยใหสามารถรบมอกบประเดนปญหาทอาจเกดขนนอกเหนอขอบเขตทกำาหนดไวในขนวางแผน

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  53

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

ขนตอนท�w ว�งแผน

2.1�จดลำ�ดบคว�มสำ�คญของนเวศบรก�ร

ในขนตอนน องคกรตองเขาใจกอนวามการพงพงหรอสงผลกระทบตอบรการของระบบนเวศในแตละบรการมากนอยเพยงใด  เพราะถาองคกรตองพงพงบรการของระบบนเวศรายการหนงในระดบสงและบรการของระบบนเวศนนเกดลดลง องคกรอาจเผชญความเสยงทางธรกจจากตนทนของวตถดบทสงขน หรอการดำาเนนธรกจทตองหยดชะงก สวนกรณทองคกรสงผลกระทบทางลบตอบรการของระบบนเวศดานหนงและทำาใหบรการของ

ระบบนเวศโดยรวมเสอมโทรมลง องคกรอาจเผชญความเสยงทางธรกจในรปของการฝาฝนกฎระเบยบของภาครฐหรอเสอมเสยชอเสยง ในทางกลบกน หากองคกรสงผลกระทบทางบวกตอบรการของระบบนเวศ องคกรกอาจมโอกาสทางธรกจใหมๆ หรอไดรบภาพลกษณเชงบวก

การจดลำาดบความสำาคญของนเวศบรการแบงออกเปนสองขนตอน ดงน

การประเมนระดบการพงพงบรการของระบบนเวศ (Evaluating Dependence)

การประเมนวาองคกรตองพงพงบรการของระบบนเวศดานใดและในระดบใด สามารถทำาไดโดยตอบคำาถาม 2 ขอตอไปน

1) บรการของระบบนเวศรายการนนๆ เปนวตถดบหรอเปนปจจยชวยใหองคกรประสบความสำาเรจในการดำาเนนธรกจหรอไม

ตวอยางเชน ไมซงเปนวตถดบของผผลตผลตภณฑไม นำาจดเปนวตถดบของบรษทผผลตนำาดม หรอหนอง บง และทะเลสาบชวยกกเกบนำาปองกนการเกดนำาทวมทำาใหองคกรหลายแหงในพนทราบลมสามารถประกอบธรกจได

2) บรการของระบบนเวศรายการนนๆ มสงทดแทนทคมทนหรอไม

ควรพจารณาวามสงทดแทนทคมทนของบรการของระบบนเวศรายการนนๆ หรอไม ถาไมมสงทดแทน หมายความวาองคกรตองพงพงบรการนนในระดบสง  เชน ผผลตเครองดมและโรงไฟฟาพลงนำาตองพงพงคณภาพและความตอเนองของทรพยากรนำาในระดบสง เนองจากไมมสงทดแทนนำาได หรอหากใชเทคโนโลยในการสรางนำาจะมตนทนทสงมาก

จากการตอบคำาถามทง 2 ขอ ระดบการพงพงบรการของระบบนเวศขององคกรนน สามารถสรปไดดงแผนภาพท 7

54  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

แผนภาพท 7: การประเมนระดบการพงพงนเวศบรการขององคกร

การพงพงบรการของ ระบบนเวศในระดบสง

การพงพงบรการของ ระบบนเวศในระดบปานกลาง

w บรการของระบบนเวศรายการนนมสงทดแทนทคมทนหรอไม

การพงพงบรการของ ระบบนเวศในระดบตำา

บรการของระบบนเวศรายการนนเปนวตถดบหรอเปนปจจยชวยใหองคกรประสบความสำาเรจในการประกอบการหรอไม

w การประเมนผลกระทบตอบรการของระบบนเวศ (Evaluating Impact)

คอการประเมนวาองคกรหรอกจกรรมขององคกรสงผลกระทบตอบรการของระบบนเวศรายการใดรายการหนงหรอไม และในระดบมากนอยเพยงใด สามารถทำาโดยการตอบคำาถาม 3 ขอตอไปน

1) องคกรหรอกจกรรมขององคกรสงผลกระทบตอบรการของระบบนเวศรายการใด ทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ

ในกรณนจะตองพจารณาถงผลกระทบทางออมตอระบบนเวศดวย เชน การกอสรางถนนหรอทอสงนำามนผานไปในระบบนเวศปาแหงหนง 

ถงแมจะมสวนชวยเพมโอกาสการเขาถงพนทหรอพลงงานของผ ไดรบประโยชนบางราย แตจะสงผลกระทบตอปรมาณและคณภาพของนเวศบรการจากปาแหงนนดวย  เชน พชและสตวปาชนดพนธใดบางทจะสญเสยถนทอยไป ศกยภาพการชะลอและควบคมการไหลของนำาจดจะเปลยนแปลงไปอยางไร ความสามารถในการเปนแหลงอาหารใหชมชนทองถนดขนหรอแยลงไปอยางไรและเทาไร การกกเกบกาซคารบอนไดออกไซดของพนทจะเพมหรอลดลงไปเทาไร ความสามารถในการปองกนการชะลางพงทลาย

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  55

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

ของดนในพนทนจะดขนหรอแยลงอยางไร รวมถงศกยภาพของการเปนแหลงทองเทยวจะเปลยนแปลงไปในทศทางใดบาง

2) องคกรหรอกจกรรมขององคกรสงผลกระทบทางบวกหรอทางลบตอระบบนเวศ

ตวอยางของผลกระทบทางบวก  เชน การบรหารการจดการทรพยากรอยางเหมาะสมของบรษทแปรรปผลตภณฑจากไมซงปลกในพนทของตวเอง ชวยเพมพนทปาไมและชวยเพมคณภาพการบรการของระบบนเวศในดานการบำาบดมลภาวะ การปองกนลมพาย การสะสมคารบอน และการพกผอนหยอนใจ สวนตวอยางของผลกระทบทางลบ เชน ฝนละอองและมลพษจากการทำาเหมองแรทองคำา การสญเสยอนทรยสารทอดมสมบรณอยางดนตะกอนและเสนทางอพยพของปลาจากการกอสรางเขอนขนาดใหญ ฯลฯ

3) ผลกระทบทเกดขน ลดหรอเพมความสามารถของผไดรบประโยชนอนๆ หรอไม

การตอบคำาถามตอไปนจะชวยในการตอบคำาถามขอ 5

•  การประกอบการขององคกรหรอกจกรรมขององคกรเปนสาเหตหลกทสงผลกระทบตอบรการของระบบนเวศรายการนนๆ ในทองถนหรอในภมภาคหรอไม

การประเมนในขอน ไมมกฎเกณฑทตรงตวในการจำากดความ โดยผบรหารจำาเปนตองใชดลยพนจของตนหรอผเชยวชาญในการพจารณาสดสวนทธรกจสงผลกระทบตอบรการของระบบนเวศนนๆ

•  อปทานของบรการของระบบนเวศมนอยกวาอปสงคหรอไม

ถาอปทานของนเวศบรการมคอนขางจำากด ผลกระทบตอบรการของระบบนเวศรายการใดรายการหนงกมแนวโนมจะไปจำากดปรมาณอปทานนนๆ ดวย

•  ผลกระทบตอบรการของระบบนเวศรายการนนสงผลกระทบตอเนองทางกายภาพใหเกดการลดลงของบรการของระบบนเวศนนๆ หรอในดานอนๆ พนทอนๆ หรอกระตนใหเกดการตอบสนองจากภาครฐหรอฝายปกครองดวยการออกกฎระเบยบใหมหรอไม

ยกตวอยางเชน รสอรตหรอโรงงานทตงขนใหมในภมภาคใดภมภาคหนงซงแหลงนำาจดมจำากด อาจสงผลกระทบตอธรกจอน หรอประชาชนในพนทใกลเคยงทตองอาศยประโยชนจากแหลงนำาเดยวกน

จากการตอบคำาถามทง 3 ขอ ระดบการสงผลกระทบตอนเวศบรการขององคกรสามารถสรปไดดงแผนภาพท 8

56  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

แผนภาพท 8: การประเมนระดบผลกระทบตอบรการของระบบนเวศขององคกร

การสงผลกระทบตอบรการของระบบนเวศในระดบสง

การสงผลกระทบตอบรการของระบบนเวศในระดบปานกลาง

e ผลกระทบทเกดขนลดหรอเพมความสามารถของผไดรบประโยชนอน ๆ หรอไม

w องคกรสงผลกระทบทางบวกหรอทางลบตอระบบนเวศ

การสงผลกระทบตอบรการของระบบนเวศในระดบตำา

องคกรสงผลกระทบตอบรการของระบบนเวศรายการนนทงในเชงปรมาณและเชงคณภาพหรอไม

เมอองคกรไดทำาการประเมนการพงพงและผลกระทบตอบรการของระบบนเวศรายการตางๆ แลว ขนตอนตอไป คอ การจดลำาดบความสำาคญของนเวศบรการทจะเปนตนเหตของความเสยงและ/หรอโอกาสทางธรกจ  เพอเลอกบรการของระบบนเวศจำานวน 5-7 รายการ สำาหรบใชในการวเคราะหในขนตอนตอไป โดยมแนวทางดงน

•  บรการของระบบนเวศในอนดบ 1 คอ กลมบรการของระบบนเวศทองคกรตองพงพงและสงผลกระทบในระดบสง

•  บรการของระบบนเวศในอนดบ 2 คอ กลมบรการของระบบนเวศทองคกรตองพงพงในระดบสง แตสงผลกระทบในระดบปานกลาง หรอมการพงพงระดบปานกลางแตสงผลกระทบในระดบสง

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  57

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

•  บรการของระบบนเวศในอนดบ 3 คอ กลมบรการของระบบนเวศทองคกรตองพงพงในระดบสง แตสงผลกระทบในระดบตำา หรอมการพงพงในระดบตำาแตสงผลกระทบในระดบสง

•  ถาบรการของระบบนเวศหลายรายการถกประเมนวาไดรบผลกระทบจากองคกรในระดบสง  ใหลำาดบความสำาคญโดยเนนทผลกระทบทางลบ

•  ไมตองจดลำาดบบรการของระบบนเวศทถกประเมนวามการพงพงและสงผลกระทบในระดบตำา

อยางไรกตาม ขอมลเพมเตมทคนพบจากการวเคราะหบรการของระบบนเวศอาจสงผลใหตองทำาการจดลำาดบความสำาคญของบรการของระบบนเวศใหม

2.2�วเคร�ะหบรก�รของระบบนเวศ

ในขนตอนน องคกรจะทำาการวเคราะหสถานะและแนวโนมของกลมบรการของระบบนเวศทมความสำาคญ  เพอใชประกอบการพจารณาความเสยงและโอกาสทางธรกจทอาจเกดขน ซงการวเคราะหสามารถทำาโดยการตอบคำาถาม 5 ขอ ดงน

1. สถานะและแนวโนมของบรการของระบบนเวศทงในดานอปสงคและอปทานเปนอยางไร

ใหระบอปสงคและอปทานในปจจบนและแนวโนมในอนาคตของนเวศบรการ และประเมนวาอปสงคและอปทานนนๆ มแนวโนมทจะเกยวของกบองคกรหรอไม  ทงในเชงปรมาณและคณภาพ โดยคดเลอกตวชวดทเหมาะสม

2. อะไรเปนปจจยขบเคลอนทางตรง (Direct Drivers) ทสำาคญ

ปจจยขบเคลอนทางตรงหมายถง ปจจยทางธรรมชาตหรอปจจยจากมนษย ทอาจทำาใหเกดความเปลยนแปลงตอระบบนเวศ หรอความสามารถในการใหนเวศบรการ  เชน

•  การเปลยนแปลงการใชทดน  เชน การตดไมทำาลายปาเพอการเกษตร การถมพนทชมนำาเพอเพอขยายเมอง

•  การบรโภคหรอการใชประโยชนมากเกนไป เชน การประมง อาหาร และนำา

• การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ทงน ควรประเมนผลกระทบจากปจจยขบเคลอนทางตรงทมตอการบรการของระบบนเวศ ทงในแงระดบของผลกระทบ ทตง และชวงเวลา

3. องคกรมสวนทำาใหเกดหรอสงผลตอปจจยขบเคลอนทางตรงอะไรบาง

ระบวาองคกรสงผลตอปจจยขบเคลอนทางตรงทมผลตอการเปลยนแปลงของระบบนเวศอยางไร ทใด และในระดบใด ถากลยทธการดำาเนนงานหรอกจกรรมขององคกรสงผลกระทบตอปจจยขบเคลอนทางตรง กมแนวโนมวาองคกรนนจะสงผลกระทบตอระบบนเวศและบรการของระบบนเวศ

4. ใครบางทมอทธพลตอปจจยการขบเคลอนโดยตรง

ระบวาใครอกบางทมอทธพลตอปจจยการขบเคลอนทางตรงททำาใหเกดการเปลยนแปลงของระบบนเวศ เชน ชมชนในทองถน เกษตรกร ธรกจอนหรออตสาหกรรมสาขาอนๆ รวมถงระบวา ผลกระทบทเกดกบปจจยการขบเคลอน

58  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ทางตรงทำาใหเกดการเปลยนแปลงของระบบนเวศอยางไร  ทใด และในระดบใด และผลกระทบจะมแนวโนมเปนอยางไรในอนาคต

5. อะไรเปนปจจยขบเคลอนทางออม (Indirect Drivers)

ระบและประเมนปจจยขบเคลอนทสงผลกระทบทางออมตอบรการของระบบนเวศทมความ

สำาคญ ทงน  “ปจจยขบเคลอนทางออม” หมายถง สงทมผลตอการเปลยนแปลงของปจจยขบเคลอนทางตรง ตอองคกร หรอผใชประโยชนของบรการของระบบนเวศ  เชน นโยบายดานภาษ  เงนอดหนน การเพมของจำานวนประชากร  เศรษฐกจ วฒนธรรม และศาสนา ฯลฯ

แผนภาพท 9: กรอบแนวทางการวเคราะหบรการของระบบนเวศทมความสำาคญ

t อะไรเปนปจจยขบเคลนทางออม

• นโยบายภาครฐ• การเพมของประชากร• เศรษฐกจ• วฒนธรรมและศาสนา

r มฝายใดหรอใครบางทมผลตอปจจยขบเคลอนทางตรง

• ใคร• อยางไร• ทไหน• ในระดบเทาใด

e องคกรมสวนสงผลตอปจจยขบเคลอนทางตรงอะไรบาง

• อยางไร• ทไหน• ในระดบเทาใด

w อะไรเปนปจจยขบเคลอนทางตรง

• การเปลยนแปลงการใชทดน

• การบรโภคมากเกนไป• การเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ

สถานะและแนวโนมของบรการของระบบนเวศทงในดานอปสงคและอปทานประกอบดวยอะไรบาง

• อปสงคและอปทาน• ปรมาณและคณภาพ• ปจจบนและอนาคต

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  59

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

การรวบรวมขอมลเพอตอบคำาถามทง 5 ขอน ทำาไดโดยการสมภาษณและทบทวนงานวจยทมอย ตลอดจนคนหาขอมลจากแหลงอนๆ โดยควรมขอมลเชงปรมาณเพอสนบสนนคำาตอบของคำาถามเหลาน  โดยเฉพาะบรการของระบบนเวศทมตลาด เชน พชพรรณ ปศสตว สตวนำา ตนไม และบรการของระบบนเวศทมกไดรบความสนใจ  เชน นำา

สำาหรบบางขอมลบรการของระบบนเวศทไมสามารถหาขอมลเชงปรมาณได  เชน กฎระเบยบและวฒนธรรม กสามารถใชขอมลเชงคณภาพทดแทน หากขอมลเกยวกบบรการระบบนเวศบรการใดบรการหนงมนอยกอาจพจารณาทำาการศกษาวจยเพอหาตวชวด

สถานะและแนวโนมของนเวศบรการนนๆ สวนการสรปแนวโนมและระบปจจยขบเคลอนอาจทำาโดยการสมภาษณผเชยวชาญ หรอการจดการประชมระดมความคดจากผเชยวชาญจำานวนมากเพอแบงปนขอมล มมมอง พรอมทงรบฟงความคดเหน

ในการทบทวนหรอพจารณาบรการของระบบนเวศควรใชขอมลจากหลายแหลง เพราะการใชขอมลเพยงแหลงเดยวอาจทำาใหเกดการวเคราะหผดพลาดได ดงนน บรษทจงควรเลอกทงแหลงขอมลภายในและแหลงขอมลภายนอกในการอางองเพอทบทวนบรการของระบบนเวศไปพรอมๆ กน

ตารางท 6:�แสดงแหลงขอมลทใช ในก�รประเมนคณค�ของนเวศบรก�ร

แหลงขอมลขนตอน

ขอเสนอแนะ1 2 3 4 5

ผบรหารในองคกรและนกวเคราะห

ผบรหารและนกวเคราะหอาจจะมมมมองในทกขนตอนของการประเมนคณคานเวศบรการทแตกตางกน การจดการประชมระดมสมองเปนวธการทมประสทธภาพทจะรวบรวมขอมลจากกลมผบรหารและนกวเคราะห

การวเคราะหทดำาเนนการอยและการวเคราะหภายในองคกร

การวเคราะหภายในองคกรเกยวกบประเดนทองคกรสงผลกระทบตอระบบนเวศ และการประเมนเกยวกบบรการระบบนเวศทไดจดลำาดบความสำาคญ  เปนจดเรมตนของการประเมนคณคาของนเวศบรการ ซงจำาเปน ตองใชขอมลเพมเตมเพอใหการวเคราะหถกตองมากขน

60  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

แหลงขอมลขนตอน

ขอเสนอแนะ1 2 3 4 5

ผมสวนไดสวนเสย

ควรใหผมสวนไดสวนเสยไดมสวนรวมในการประเมนคณคาของนเวศบรการ นอกจากน การสมภาษณหรอการประชมรวมกบกลมผมสวนไดสวนเสยจะทำาใหทราบวากลมผมสวนไดสวนเสยใหคณคาแกบรการของระบบนเวศอยางไร

ผเชยวชาญจากมหาวทยาลยและสถาบนวจย

นกวชาการและผเชยวชาญเกยวกบระบบนเวศและบรการของระบบนเวศ มทกษะความรความชำานาญทเปนประโยชนตอองคกรธรกจ

เอกสารและผเชยวชาญเกยวกบการประเมนแหงสหสวรรษ

รายงานเกยวกบการประเมนแหงสหสวรรษนำาเสนอรายละเอยดขอมลเกยวกบสภาพและแนวโนมของระบบนเวศและบรการระบบนเวศตลอดจนการวเคราะหเกยวกบปจจยขบเคลอนการเปลยนแปลงของระบบนเวศ ซงผเชยวชาญดานนสามารถถายทอดและเชอมโยงใหได

องคกรภาคประชาสงคม (non-govern-mental organization - NGO)

โดยทวไปแลว NGO จะมกลมผเชยวชาญภายในองคกรและมงานวจยในเรองทเกยวของ

สมาคมหรอสภาอตสาหกรรม

สมาคมหรอสภาอตสาหกรรมอาจจะมกลมผเชยวชาญภายในองคกรและมการทำาวจยทเกยวของ

เอกสารงานวจย เอกสารและผลงานการศกษาทเกยวของ อาจจะมการเผยแพรทางอนเทอรเนตหรอในหองสมด

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  61

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

การประเมนคณคานเวศบรการจะชวยสรางมลคามากทสดกตอเมอผบรหารและผปฏบตงานมสวนรบผดชอบในการประเมน ซงขนตอน

และรปแบบในการมสวนรวมของการประเมนคณคานเวศบรการแสดงในตารางท 7

ตารางท 7:�ผมสวนรวมในก�รประเมนคณค�ของนเวศบรก�ร

ใครขนตอนทมสวนรวม

ขอเสนอแนะ1 2 3 4 5

ผบรหาร ผบรหารทมสวนรบผดชอบตอการจดทำากลยทธทางธรกจ มสวนรวมในการกำาหนดขอบเขต และอนมตกลยทธ

ผบรหารทเกยวของ

ผบรหารในสวนงานทเกยวของ  เชน หนวยธรกจ สายการผลต ตลาดในภมภาค หรอโครงการทกำาหนด ควรมสวนรวมในเกอบทกขนตอน เนองจากมสวนรบผดชอบตอการดำาเนนกลยทธ ทไดจากการประเมนคณคาของนเวศบรการ

นกวเคราะห นกวเคราะหขององคกรจะเปนผมสวนรวมในการประเมนคณคาของนเวศบรการมากทสด ทงการทำาวจย การสมภาษณ การเตรยมขอมล และกจกรรมอนๆ โดยไมจำาเปนตองเปนผเชยวชาญดานระบบนเวศ

คณะทปรกษา (ถาม)

คณะทปรกษาสามารถเปนผประเมนคณคาของนเวศบรการหรอสามารถเขาไปมสวนรวมในการใหขอมล หรอขอชแนะเกยวกบแนวโนม และวธการวเคราะหประเดนตางๆ ทเกยวของกบการประเมนคณคาของนเวศบรการ

62  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ขนตอนท�e ก�รประเมนคณค�ของ ระบบนเวศ� (Valuation)

ขนตอนท�3.1�ก�รว�งแผนง�นประเมน

รายละเอยดของแผนงานในการประเมนคณคาระบบนเวศควรประกอบดวยวธการประเมน ผลทคาดวาจะไดรบ ระยะเวลา หนาทความรบผดชอบ และงบประมาณ ซงควรรบฟงขอเสนอแนะจากทปรกษา นกวชาการ และผเชยวชาญจากองคกรพฒนา

เอกชน เพอใหไดแผนงานทมประสทธภาพมากขน และหากขอบเขตในการทำาการประเมนยงไมชดเจน แผนงานควรมความยดหยนสงเพอสามารถปรบเปลยนใหเหมาะสมระหวางการดำาเนนงาน ซงขอบเขตเนอหาของแผนงานแสดงในตารางท 8

ตารางท 8:�ร�ยละเอยดของแผนง�น

หวขอ ขอบเขตเนอหา

บทนำา วตถประสงคของการประเมนคณคาระบบนเวศ ลกษณะของธรกจ สถานท ทำาการศกษา และกระบวนการหรอนโยบายทงภายนอกและภายในทมผลกระทบตอระบบนเวศ โดยอางองจากการกำาหนดขอบเขตในขนตอนท 1

วธการ ใหรายละเอยดของวธทใชในการประเมน ระยะเวลาทใช ขนตอนในการดำาเนนงาน แนวทางในการวเคราะหผล และผรบผดชอบ ตลอดจนควรมการนำาเสนอรายละเอยดเพมเตมทจำาเปน  เชน กลมเปาหมาย กลมตวอยาง ขนาดของกลมตวอยาง ผสมภาษณ วธการวเคราะหขอมล

ผลทคาดวาจะไดรบ

บงบอกถงสงทคาดวาจะไดรบจากการประเมนและแนวทางการนำาไปใช

รายละเอยดของคณะทำางาน

ระบคณะทำางานพรอมหนาทรบผดชอบ ซงควรประกอบดวยสมาชกจากสวนงานและระดบงานทแตกตางกน  เพอชวยในการพฒนาความชำานาญและความรภายในองคกรใหเพมมากขน

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  63

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

ทมา: P. ten Brink ตามทอางองใน TEEB - รายงานฉบบกลาง (2008)

แผนภาพท 10: ลำาดบขนของการประเมนคณคาระบบนเวศ

การบรการของระบบนเวศเตมขอบเขตทไดรบการสนบสนนจากความหลากหลายทางชวภาพ

การตรวจสอบเชงคณภาพเชงคณภาพเชน ขอบเขตความสำาคญของระบบนเวศ, ประโยชนเชงความหลากหลายทางชวภาพ

การประเมนเชงปรมาณ

เชงปรมาณเชน ลกบาศกเมตรของนำาสะอาด, ตนของคารบอนทกกเกบ

การประเมนมลคาทเปนตวเงน

ตวเงนเชน ลดตนทนในการปรบปรงคณภาพนำา, มลคาของการกกเกบคารบอน

หวขอ ขอบเขตเนอหา

ตารางเวลา กำาหนดระยะเวลาในแตละงาน วนทสงมอบงาน โดยอาจใชแผนภม Gantt ในการชวยกำาหนดเวลางานทชดเจน

งบประมาณ ประมาณการตนทนในการดำาเนนงาน  เชน คาแรงงาน คาตอบแทนทปรกษาภายนอก การจดประชม การเดนทาง การโฆษณาและอนๆ

ขนตอนท�3.2�ก�รประเมน� (Valuation)

การประเมนคณคาระบบนเวศในภาคธรกจ ควรครอบคลมทงคณคาทางดานเศรษฐศาสตร ไดแก การซอทดน คานำา วตถดบ การแลกเปลยนหรอการซอขายคารบอนเครดต และคณคาทางสงคม ซงจะชวยใหองคกรสามารถประเมนมลคาทางการตลาดและคณคาทอยนอกเหนอมลคาทางการตลาดจากการพงพงบรการของระบบนเวศ  เชน การสญเสยระบบนเวศปาไมเมอมการตดไม หรอการปรบปรงคณภาพของแหลงนำาโดยกระบวนการผลตทสะอาด

ในทางปฏบตอาจเปนไปไดทจะประเมนระบบนเวศทงในเชงคณภาพ และ/หรอเชงปรมาณและ/หรอมลคาทเปนตวเงน การประเมนมลคาทเปนตวเงนจะชวยไดมากในการเปรยบเทยบและสอสารขอมลคณคาของบรการของระบบ

นเวศในแตละประเภท อยางไรกตาม การประเมนคณคาระบบนเวศดวยตวชวดทางการเงนเพยงอยางเดยวอาจทำาใหเกดการละเวนผลประโยชนและตนทนทางระบบนเวศทสำาคญไปได  เนองจากตนทนและประโยชนทางระบบนเวศทสำาคญบางชนดแสดงเปนตวเลขหรอเปนตวเงนไมได ดงนน จงตองใชการวเคราะหเชงคณภาพในบางกรณ

ทงน  ในการประเมนคณคาระบบนเวศ ควรเรมตนดวยการประเมนเชงคณภาพเพอกำาหนดลำาดบความสำาคญของบรการของระบบนเวศ ตามดวยการประเมนเชงปรมาณ และการประเมนมลคาทเปนตวเงนเพอแสดงใหเหนถงตนทนและประโยชนทางระบบนเวศบางสวนหรอทงหมด อยางไรกด  ในบางกรณการประเมนเชงคณภาพและเชงปรมาณกเพยงพอทจะใหขอมลประกอบการตดสนใจทางธรกจ

64  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ก�รประเมนเชงคณภ�พ

การอธบายมลคาและกำาหนดขนาดของมลคาในเชงเปรยบเทยบ คอ สง กลาง ตำา ซงจะตองสามารถเทยบเคยงไดกบบรการของระบบนเวศทจะประเมนทงหมดในขอบเขตทางภมศาสตรทกำาหนดไว เชน ผลกระทบจากธรกจอาจทำาใหทรพยากรในทะเลสาบลดนอยลง สงผลใหรายไดจากการประมงของชาวบานหลายหมบานลดลง พจารณาเปนผลกระทบ “ระดบกลาง”

ก�รประเมนเชงปรม�ณ

การประเมนมลคาโดยใชขอมลเชงปรมาณ ตวอยางเชน ผลกระทบทเกดกบการทำาประมง อาจสงผลใหชาวประมงสามารถจบปลาไดลดลง 25% จากเดมทชาวประมง 40 คน จาก 4 หมบาน สามารถจบปลาไดโดยเฉลย 2 ตนตอป เปนตน

ก�รประเมนมลค�ท เป นตวเงน

การกำาหนดมลคาทเปน “ตวเงน”  ใหกบผลกระทบและการพงพงจากระบบนเวศ  เพอประโยชนในการรวมคาและเปรยบเทยบคา เชน ผลกระทบตอระบบนเวศอาจสงผลใหสญเสยกำาไรสทธ 5,000,000 บาทตอป และยงทำาใหสองหมบานรายไดลดลงหมบานละ 200,000 บาท ในขณะทอกสองหมบานรายไดลดลงหมบานละ 50,000 บาท

ทมา: P. ten Brink ตามทอางองใน TEEB - รายงานฉบบกลาง (2008)

แผนภาพท 10: ลำาดบขนของการประเมนคณคาระบบนเวศ

การบรการของระบบนเวศเตมขอบเขตทไดรบการสนบสนนจากความหลากหลายทางชวภาพ

การตรวจสอบเชงคณภาพเชงคณภาพเชน ขอบเขตความสำาคญของระบบนเวศ, ประโยชนเชงความหลากหลายทางชวภาพ

การประเมนเชงปรมาณ

เชงปรมาณเชน ลกบาศกเมตรของนำาสะอาด, ตนของคารบอนทกกเกบ

การประเมนมลคาทเปนตวเงน

ตวเงนเชน ลดตนทนในการปรบปรงคณภาพนำา, มลคาของการกกเกบคารบอน

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  65

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

แผนภาพท 11: ตวอยางเทคนควธทใชในการประเมนคณคาระบบนเวศ

การถายโอนมลคา (Value or Benefit Transfer)

การสำารวจความพงพอใจการประเมนคาใชจายในการทองเทยว

การพกผอนหยอนใจสนทรยภาพมลคาภมทศนมลคาทไมไดใชประโยชน

การบรการดานวฒนธรรม

การหลกเลยงตนทนจากความเสยหายตนทนทดแทนการเปลยนแปลงการผลตการประเมนมลคาผลกระทบสงแวดลอม

การปองกนนำาทวมการกกเกบคารบอนการกรองนำาการดดซบของเสย

การบรการดานการปองกน

และควบคม

ราคาตลาดการเปลยนแปลงการผลตราคาทดแทน

ปลาไมนำา

การบรการดานการเปนแหลงผลต

ตวอยางเทคนคการประเมนตวอยางผลประโยชน

ในการประเมนมลคาทเปนตวเงนของระบบนเวศ จะใชเทคนคการประเมนชดมาตรฐาน (Standard Suite of Valuation Techniques)  เพอแสดงมลคาตวเงนของบรการของระบบนเวศทมากกวาราคาตลาด รวมถงประเมนผลประโยชนและตนทนทไมมมลคาทางตลาด (Non-market Benefits and Costs) ซงเปนวธทนกเศรษฐศาสตรนยมใชวดมลคาของสนคาและบรการทไดรบการยอมรบและถกนำาไปใชอยางกวางขวางในดานเศรษฐศาสตรสงแวดลอม การตดสนใจเลอกเทคนควธทจะใชในการประเมนจะขนอยกบประเภทของนเวศบรการ ขอมล และเวลา โดยมเทคนควธทนยมใชกนมาก ดงน

เทคนคความพงพอใจ (Revealed Preference Techniques)

โดยวดมลคาจากพฤตกรรมทแสดงถงความพงพอใจ ประกอบกบราคาตลาด และการประมาณการเปลยนแปลงของของระบบนเวศ หรอการเปลยนแปลงของผลผลต ตวอยางเชน วธคดตนทนการเดนทาง  (Travel Cost Method) และการประเมนราคาความสขสบาย (Hedonic Pricing)  เชน บานทสรางใกลแมนำาทสะอาดมราคาสงขน 10%

วธยดตนทนเปนหลก (Cost-based Approaches)

วธนเหมาะสมกบการประเมนมลคาของบรการของระบบนเวศดานการควบคมระบบ (Regulating Service)  โดยใชตนทนทางการตลาดแทนมลคาทแทจรง  เชน ระบมลคาของพนทชมนำาในการปองกนนำาทวมจากการประเมนตนทนทลดลงจากการไมสรางสงกอสรางเพอปองกนนำาทวม หรอการประเมนมลคาความเสยหายทสามารถหลกเลยงไดเนองจากมกลไกปองกนนำาทวม

วธประเมนสภาพความพงพอใจ (Stated Preference Approaches)

การประเมนมลคาจากการสำารวจความคดเหนและความพงพอใจของบคคล  เชน การสอบถามความเตมใจจาย  (Willingness  to Pay)  ในการรกษาสงแวดลอมทเขาเหลานนพงพอใจ วธนเหมาะสำาหรบการประเมนมลคาบรการของระบบนเวศทมการใชประโยชนโดยไมใชทรพยากร  เชน การทองเทยวเพอการพกผอนหยอนใจ

วธถายโอนมลคา (Value or Benefit Transfer)

คอ การประยกตใชมลคาทประเมนไวแลวจากการศกษาอนมาปรบใชใหเหมาะสม วธนใชงบประมาณนอยและรวดเรวในการนำาไปปฏบต  อกทงฐานขอมลของมลคาการประเมนกสามารถใชประโยชนไดอยางอสระ ซงการถายโอนมลคาจะเปนประโยชนอยางมากในการพจารณาเปรยบเทยบทางเลอกตางๆ

66  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

แผนภาพท 11: ตวอยางเทคนควธทใชในการประเมนคณคาระบบนเวศ

การถายโอนมลคา (Value or Benefit Transfer)

การสำารวจความพงพอใจการประเมนคาใชจายในการทองเทยว

การพกผอนหยอนใจสนทรยภาพมลคาภมทศนมลคาทไมไดใชประโยชน

การบรการดานวฒนธรรม

การหลกเลยงตนทนจากความเสยหายตนทนทดแทนการเปลยนแปลงการผลตการประเมนมลคาผลกระทบสงแวดลอม

การปองกนนำาทวมการกกเกบคารบอนการกรองนำาการดดซบของเสย

การบรการดานการปองกน

และควบคม

ราคาตลาดการเปลยนแปลงการผลตราคาทดแทน

ปลาไมนำา

การบรการดานการเปนแหลงผลต

ตวอยางเทคนคการประเมนตวอยางผลประโยชน

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  67

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

การประเมนคณคาระบบนเวศในขนตอนท 3 นมการดำาเนนงาน 9 ขน ซงมความสอดคลองกบการประเมนผลกระทบสงแวดลอมและสงคม (Environmental and Social  Impact Assessment: ESIA) ประกอบดวยขนตอนตามตารางท 9

ตารางท 9:�ขนตอนก�รประเมน

ขนตอนในการประเมน คำาอธบายโดยยอ

ระบประเดนธรกจทจะทำาการประเมน (Define the Business Aspect)

อธบายถงคณลกษณะเดนของประเดนธรกจทจะทำาการประเมน การแสดงใหเหนความแตกตางของสถานการณในปจจบนทกำาลงจะทำาการประเมนกบภาพอนาคตของสถานการณทเปนทางเลอกดวย จะทำาใหการเลอกประเดนธรกจเพอประเมนมประสทธภาพยงขน

w จดทำาเกณฑฐานดานสงแวดลอม (Establish the Environmental Baseline)

กำาหนดสถานการณและเงอนไขสงแวดลอมพนฐานในสถานการณ  “ไมม” กบ  “ไมทำาอะไร” ระบระบบนเวศทเกยวของและสถานะของถนทอยอาศย ชนดพนธทพบ บรการของระบบนเวศ ผมสวนไดสวนเสยทเกยวของ สำาหรบคารบอนและผลกระทบภายนอกดานสงแวดลอมอนๆ (OEEs)  ใหระบเกณฑฐานการปลดปลอยมลภาวะ

e ระบรปแบบการเปลยนแปลงทางเคมกายภาพ (Determine the Physic-chemical Changes)

ระบและหาตวเลขความเปลยนแปลงเชงเคมกายภาพทเปนผลมาจากสวนขององคกร  เชน การปลอยพลงงาน ของเสย การใชทดน สำาหรบคารบอนและผลกระทบภายนอกดานสงแวดลอมอนๆ (OEEs)  ใหระบระดบการปลดปลอยมลภาวะในแตละทางเลอก

r ระบรปแบบการเปลยนแปลงดานสงแวดลอม (Determine the Environmental Changes)

ระบการเปลยนแปลงของสภาวะในแงของปรมาณและคณภาพของระบบนเวศทเกยวของ  (แหลงทอยอาศยและสายพนธ)

t ประเมนผลกระทบทมนยสำาคญจากการเปลยนแปลงของบรการของระบบนเวศ (Assess the Relative Significance of Ecosystem Services Affected)

ทำาการประเมนคณคาความเปลยนแปลงของบรการระบบนเวศเพอระบวาสงใดมแนวโนมทจะมความสำาคญในระดบสง กลาง หรอตำา  ใชขอมลเชงปรมาณมาสนบสนนผลการประเมน ขนตอนนจะชวยตรวจสอบความเปลยนแปลงในบรการระบบนเวศขนปฐมภมทจะนำาไปวดคณคาในขนตอนท 6

68  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ขนตอนในการประเมน คำาอธบายโดยยอ

y ประเมนมลคาเปนตวเงนของการเปลยนแปลงบรการระบบนเวศทเลอกไว (Monetize Selected Changes to Ecosystem Services)

ระบความเปลยนแปลงของบรการระบบนเวศทอาจประเมนมลคาเปนตวเงนได  เชน คณคาของบรการระบบนเวศในระดบกลางและสงทไดจากขอ 5  เลอกใชเทคนคการประเมนทเหมาะสมทสด และกำาหนดมลคาเปนตวเงน

u คนหาผลประโยชนและตนทนทเกดขนทงภายในและภายนอก (Identify Internal and External Benefits and Costs)

ระบผลประโยชนภายในและภายนอกองคกร และหาวาผลประโยชนภายนอกใดบางทอาจเปลยนเปนผลประโยชนภายในได  ไมวาจะผานองคกรหรอการดำาเนนการภายนอก

i เปรยบเทยบผลประโยชนและ/หรอตนทน (Compare Benefits and/or Costs)

รวบรวมผลประโยชนและ/หรอตนทนความเสยหาย เปลยนใหเปน  “มลคา ณ ปจจบน”  โดยใชอตราคดลด (Discount Rate) ทเหมาะสม

o ดำาเนนการวเคราะหความออนไหว (Apply Sensitivity Analysis)

ระบระดบความออนไหวของผลลพธจากตวแปรสำาคญทมมลคาไมแนนอน

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  69

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

ตวอย�งก�รประเมนคณค�ของระบบนเวศ

การดำาเนนการทง 9 ขนตอนจะถกอธบายโดยละเอยดผานกรณศกษา 2 บรษท คอ วโอเลย เอนไวรอนเมนต  (Veolia Environment) ซงประเมนบรการของระบบนเวศทเกยวของกบคณภาพของนำาและการใชประโยชนทดน และฮตาช  เคมคอล (Hitachi Chemical) ประเมนมลคาการปลอยคารบอนไดออกไซดจากกระบวนการผลต อยางไรกด บางองคกรอาจไมจำาเปนตองทำาการประเมนครบทง 9 ขนตอน ขนอยกบวตถประสงคและขอบเขตของการประเมน รวมถงรปแบบการนำาผลการประเมนไปประยกตใช

Veolia Environment

เปนบรษ�รว��นระหวางภาครฐและเอกชน ��บรษ� Berliner Wasserbetriebe (BWB) ซงเปนผ��ห�บรการนำาและบำาบดนำาเสยแกกรงเบอรลน ประเ�ศเยอร�น  เปนเจ�าของและบรหารจดการพน� Karolinenhohe ขนาดราว 1,800 �ร �าง�ะวน�กของกรงเบอรลน  โดย�ช�พน�ดงกลาวเพอรกษาสภาพธรร�ชา�ดงเด� �ำาการเกษ�ร และเพอการพกผอนหยอน�จ

บรษ��ด�หยด�ห�บรการบำาบดนำาเสย�นป 2010 เนองจากพบการปนเปอนของนำาบาดาล�อาจ�ผล�อการผล�นำาด� บรษ�จง�ำาการประเ�นคณคาระบบนเวศด�วยการวเคราะหการ�ด��าและเสย�ป (Trade-off Analysis) จากการ�ช��ดน�แ�ก�างกนประเ�นผลกระ�บ�อนเวศบรการจากการเกษ�ร การรกษาควา�หลากหลาย�างชวภาพ และการพกผอนหยอน�จ ประกอบกบการพจารณา�างเลอกหลากหลายด�าน�นการแก��ขปญหาการปนเปอนของนำาบาดาล โดย�ห�ควา�สำาคญกบ�า�รการปลกพชระยะสน��ช��นการผล�พลงงานชว�วล (Biofuels)  เนองจากรฐบาล�โครงการสงเสร�การปลกพชพลงงานอายสน

Hitachi Chemical

เปนบรษ�ผ�ผล�ชนสวนสำาหรบอปกรณอเลก�รอนกส  เชน คอ�พวเ�อร กล�องถายรปดจ�ล และโ�รศพ��อถอ การประเ�นคณคาระบบนเวศของ Hitachi Chemical �ว�ถประสงคเพอรวบรว�ข�อ�ลการลด��น�นจากการลดการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซด�เกดจากการผล�แผนเคลอบ�องแดงหลายชน (Copper-clad Laminates)  ซงผลลพธ��ด�จะชวยระบชนดสนค�า��ควา�ยงยน�ากขน และแสดงควา�ค��คาของการลง�น�นการลดการปลอยกาซคารบอน-�ดออก�ซด  โดยเชอ�โยงกบการประเ�นวฏจกรชว�ของผล�ภณฑ  (Life Cycle Assessment: LCA) บรษ�คาดวาการลดการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซดจะชวยลด��น�น  เพ�ราย�ด� และสร�างควา�ยงยน�างธรกจ

70  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ขนท �ระบประเดนธรกจทจะทำ�ก�รประเมน�(Define�the�Business�Aspect)

เรมจากการแจกแจงรายละเอยดของลกษณะธรกจขององคกร  เชน ประเภท ขอบเขตธรกจ องคประกอบ สถานทตง และอายของธรกจ  เพอเปรยบเทยบการดำาเนนงานในภาวะปกตกบการดำาเนนโครงการหรอแผนงานเพมเตม ถาองคกรมหลายสวนงาน  เชน ตงอยหลายแหง หรอมผลตภณฑหลายแบบ สามารถนำามาแจกแจงในขนตอนน  เพอระบใหไดอยางชดเจนวาพนทหรอสวนงานใดทจะทำาการประเมน

บรษท Veolia Environment

ระบ�ห�ประเ�นคณคาของระบบนเวศเปรยบเ�ยบ�างเลอก�นการแก��ขปญหาการปนเปอนของนำาบาดาล จำานวน 4 โครงการ คอ

   ปลอยนำา�บำาบดแล�วลงแ�นำา�กล�เคยง ซง�ช���น�น�ำาสด

w   ปลกพชพลงงาน 1 ชนด บนเนอ� 625 �ร และวางระบบชลประ�าน (นำาบาดาล)

e   ปลกพชพลงงาน 2 ชนด บนเนอ� 625 �ร และวางระบบชลประ�าน (นำาบาดาล)

r   ปลกพชพลงงาน 2 ชนด  โดย�ช�นำา�ผานการบำาบดรว�กบนำาจากโครงสร�างชลประ�าน��อย

บรษท Hitachi Chemical

ระบ�ห�ประเ�นการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซดจากกระบวนการผล�แผนเคลอบ�องแดงห��ลา�เน�สำาหรบแผงวงจรเครองปรนเ�อร�นแ�ละป ซง�ฐานการผล�อย�นประเ�ศญปน เปนประเดนธรกจ�จะ�ำาการประเ�นคณคาระบบนเวศ

ขนท w�จดทำ�เกณฑฐ�นด�นสงแวดลอม�(Establish�the�Environmental�Baseline)

กำาหนดและการแจกแจงเกณฑฐานดานสงแวดลอม โดยใชสถานะดานสงแวดลอมทเปนอยในปจจบนหรอแบบทดำาเนนธรกจตามปกต  เพอใชเปรยบเทยบกบสถานะภายหลงการดำาเนนโครงการหรอแผนงาน รวมทงคาดการณผลกระทบจากปจจยอนๆ เชน การเพมจำานวนประชากร การลดลงของอปทานนำา การเตบโตทางเศรษฐกจ ฯลฯ

ในการประเมนโครงการขนาดใหญซงประกอบดวยระบบนเวศหลายระบบ ควรแจกแจงรายละเอยดเฉพาะระบบนเวศและบรการของระบบนเวศทมแนวโนมจะเกดการเปลยนแปลง และในกรณทจะประเมนมลคารวมของระบบนเวศและบรการของระบบนเวศทมความเชอมโยงกบการสรางถนทอยใหมใหแกพชและสตว  เชน พนทชมนำา จะตองพจารณาถงลกษณะของสงแวดลอมปจจบนวาเปนอยางไร  เชน  เปนพนทการเกษตร หรอพนทปาละเมาะทยงไมไดรบการพฒนา สำาหรบการประเมน

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  71

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

การปลอยกาซคารบอนไดออกไซดควรกำาหนดเสนฐานการปลอยกาซเรอนกระจกในเชงปรมาณกอนการดำาเนนโครงการ

บรษท Veolia Environment

�ำาการแจกแจงสภาพปจจบนและสถานะการค��ครองของระบบนเวศ�แ�ก�างกน  เชน พน�เกษ�ร พน��ปกคล�ด�วยหญ�า พน�ช�นำา หนองบง และปาละเ�าะ ซง�ควา�ส�พนธกบชนดพนธพชและส�ว�น��อง�ง รว��งระบผ��ด�รบประโยชน�สำาคญ�สด คอ  เกษ�รกร�น��องถน และผ�เข�าเยย�ช�และพกผอนหยอน�จ �นกรณนคณคา�างด�านควา�หลากหลาย�างชวภาพและ�ศนยภาพจะถกประเ�น�นระดบสง

บรษท Hitachi Chemical

ระบ�ห�อ�ราการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซด�อปร�าณการผล�ปจจบน  เปนเกณฑพนฐาน�นการเปรยบเ�ยบกบโครงการ�างเลอก โดยพจารณาจากประเภ�วสดและวงจรชว�ของแผนเคลอบ�องแดงห��ลา�เน��ผล�อย�นปจจบน

ขนท e�ประเมนก�รเปลยนแปลงท�งเคมก�ยภ�พ (Determine�the�Physic-chemical�Changes)

ระบการเปลยนแปลงทางเคมกายภาพ ซงเกดจากการประกอบการขององคกรในแตละโครงการหรอแผนงานทแตกตางกน  เชน การถอครองทดนทสงแวดลอมเสอมโทรม การปลอยกาซเรอนกระจก การปลอยสารเคมและกากของเสย ทงน  ในการประเมนการปลอยกาซเรอนกระจกและผลกระทบภายนอกทางดานสงแวดลอมอนๆ ใหเปรยบเทยบความแตกตางระหวางการดำาเนนโครงการแตละโครงการ

บรษท Veolia Environment

ประเ�นการเปลยนแปลง�างเค�กายภาพของ 4 โครงการ�างเลอก�กำาหนด�นขน�อน� 1 โดยระบจำานวนพน��เปลยนแปลงเพอ�ช��นการเพาะปลกพชพลงงานและพชอาหารส�ว

บรษท Hitachi Chemical

ประเ�นการเปลยนแปลงของการปลอยคารบอน�ดออก�ซด�นกระบวนการผล�แผนเคลอบ�องแดงห��ลา�เน�สอง�างเลอก  เปรยบเ�ยบกบการผล�แบบปจจบน พบวา�การปลอยคารบอน�ดออก�ซดลดลงร�อยละ 5 และร�อยละ 7.5 �า�ลำาดบ

72  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ขนท r�ประเมนก�รเปลยนแปลงด�นสงแวดลอม (Determine�the�Environmental�Changes)

เปนการระบ อรรถาธบาย และแสดงการเปลยนแปลงของระบบนเวศ  เชน ถนทอยของพชและสตว สภาพแวดลอมทเปลยนแปลงจากการพฒนาโครงการ สำาหรบกรณทขอมลมความซบซอน  เชน ความแตกตางของการคาดการณวาใครคอผมสวนไดสวนเสยทมผลตอโครงการ หรอแผนงานเปนอยางไร และจะสงผลตอระบบนเวศอยางไร ควรประเมนปจจยหรอประเดนดงกลาวใหครอบคลมมากทสดเทาทจะเปนไปไดโดยใชมลคาทคาดหวง  (Expected Values) ซงเปนการประเมนความนาจะเปนทเหตการณในแตละทางเลอกจะเกดขนภายใตสมมตฐานทชดเจน อนเปนขนตอนทมความยงยากซบซอนและตองอางองขอมลทางวทยาศาสตรทเชอถอได อกทงจำาเปนตองอาศยความร ทกษะ และความชำานาญเฉพาะดานสำาหรบกรณการประเมนเหตการณทเกดขนแลว นอกจากน ยงจำาเปนตองมการกำาหนดเกณฑฐานดานสงแวดลอมกอนเกดเหตการณ หรออาจอางองขอมลจากพนทใกลเคยงทมลกษณะคลายคลงกนกได

การประเมนการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดและผลกระทบภายนอกทางดานสงแวดลอมอนๆ เชน ไนโตรเจนออกไซด และสารประกอบอนทรยระเหยงาย  โดยแจกแจงความแตกตางสทธของตวแปรหรอปจจยดานสงแวดลอมในหลายๆ ประเดน  โดยไมจำาเปนตองระบหรอเปรยบเทยบผลกระทบทมตอสงแวดลอม หรออาจใชการอางองขอมลเกยวกบคามาตรฐานทมอยในระดบประเทศหรอระดบภมภาค

บรษท Veolia Environment

ระบการเปลยนแปลงด�านสงแวดล�อ���ช��นการพจารณาของแ�ละโครงการ�ห�ครอบคล�ถง การเพ�ขนหรอลดลงของผลผล�พชพลงงาน การเปลยนแปลงคณภาพและระดบควา�ชนของนำาระดบพนผว ควา�หลากหลาย�างชวภาพของพช แ�ลง และนก รว�ถง�ศนยภาพ�เปลยนแปลง�ปจากการปลกพชพลงงาน

บรษท Hitachi Chemical

บรษ�จะประเ�นคณคาจากการลดการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซด ดงนน บรษ�จงควรคำานงถงราคา�นปจจบนของ�ลาดคารบอน �ากกวาการเปลยนแปลงด�านสงแวดล�อ�

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  73

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

บรษท Veolia Environment

�ำาการประเ�นผลกระ�บเชงคณภาพของบรการของระบบนเวศ�น 4 ระบบนเวศหลก คอ พน�เกษ�ร�ยง���ด�เปลยนเปนพชพลงงาน พน�ปา��� �งหญ�า และพน�ช�นำา รว��งคณภาพนำา���ดน  โดยเปรยบเ�ยบระหวางเกณฑฐานด�านสงแวดล�อ��นปจจบนกบสถานะสงแวดล�อ��คาดการณจาก�ง 4 �างเลอก โดยคำานงถงบรการของระบบนเวศ��ด�รบผลกระ�บเปนพเศษ คอ ผลผล��างการเกษ�ร ผลผล�พชพลงงาน การลดปร�าณการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซด คณภาพนำาด� การพกผอนหยอน�จ และคณคา�างๆ จากการ����ด��ช�ประโยชน  (Non-use Value)  เชน ภ��ศน และควา�หลากหลาย�างชวภาพ ฯลฯ ผลการประเ�นสา�ารถสรป�ด��น�าราง� 10

ตารางท 10:�ก�รประเมนผลกระทบจ�กก�รเปลยนแปลง บรก�รของระบบนเวศของบรษท�Veolia�Environment

ระบบนเวศบรก�รของระบบนเวศ เก

ณฑฐ

าน ด

านสง

แวดล

อม

ทางเ

ลอก

ปลอ

ยนำา

ทบำาบ

ดแลว

ลงแม

นำา

ทางเ

ลอก w

พชพ

ลงงา

นชน

ดเดย

ว

ทางเ

ลอก e

พชพ

ลงงา

นแบ

บผสม

ผสาน

ทางเ

ลอก r

พชพ

ลงงา

นทพ

งระบ

บชลป

ระทา

น

พนทเกษตรทยงไมไดเปลยนเปนพชพลงงาน

P พชอาหารสตว

P พชพลงงาน n/a n/a

พนทปาไม P ผลไม

ขนท t�ประเมนผลกระทบจ�กก�รเปลยนแปลงในบรก�รของระบบนเวศ (Assess�the�Relative�Significance�of�Ecosystem�Services�Affected)

เปนการพจารณาการเปลยนแปลงของนเวศบรการทเกดจากแผนงานหรอโครงการวาเกดผลกระทบตอผทมสวนไดสวนเสยอยางไร กลมใดบาง และมากนอยเพยงใด

74  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ระบบนเวศบรก�รของระบบนเวศ เก

ณฑฐ

าน ด

านสง

แวดล

อม

ทางเ

ลอก

ปลอ

ยนำา

ทบำาบ

ดแลว

ลงแม

นำา

ทางเ

ลอก w

พชพ

ลงงา

นชน

ดเดย

ว

ทางเ

ลอก e

พชพ

ลงงา

นแบ

บผสม

ผสาน

ทางเ

ลอก r

พชพ

ลงงา

นทพ

งระบ

บชลป

ระทา

น

ทงหญาและพนทชมน�า

R ลดการปลอยกาซคารบอน-ไดออกไซด

R การควบคมสภาพอากาศในทองถน

R การจดการของเสย

C การพกผอนหยอนใจ

C คณคาทไมไดใชประโยชน (ภมทศน)

น�าใตดน P คณภาพนำาดม  

หมายเหต: P = บรการดานการเปนแหลงผลต R = บรการดานการควบคม C = บรการดานวฒนธรรม เครองหมาย และ หมายถง ระดบบรการของระบบนเวศภายใตแตละทางเลอกในชวงเวลา 25 ป () = คณคาทางลบเลกนอย; () = คณคาทางลบระดบปานกลาง; () = คณคาทางลบอยางมาก () = คณคาทางบวกเลกนอย; () = คณคาทางบวกระดบปานกลาง; () = คณคาทางบวกอยางมาก

บรษท Hitachi Chemical

เลอก�จะประเ�นการลดการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซด จง���ด��ำาการประเ�นผลกระ�บของการเปลยนแปลงบรการของระบบนเวศ

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  75

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

ขนท u�ระบผลประโยชนและตนทนทงภ�ยในและภ�ยนอก (Identify�Internal�and�External�Benefits�and�Costs)

การประเมนตองแยกความแตกตางระหวางตนทนและผลประโยชนภายในของบรษท กบตนทนและผลประโยชนภายนอกของบรษท ซงเปนตนทนหรอผลประโยชนทเกดขนกบสงคมและไมสงผลตอสถานะทางการเงนของบรษท  ในบางกรณบรษทสามารถแปลงตนทนและผลประโยชนภายนอกบางประการมาเปนตนทนและผลประโยชนภายในได  เชน การเกบคาธรรมเนยมการเขาใชทดนของบรษท ฯลฯ

บรษท Veolia Environment

เลอก�ช�การเปลยนแปลง�นผลผล� (Change in Production)  เพอประเ�นคาเปน�วเงนจากราย�ด�ของผลผล��างการเกษ�รและพชพลงงาน และประยก��ช�เ�คนคการถายโอน�ลคาเพอประ�าณการผลประโยชนและ��น�นของการลดการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซดจากการเปลยน�ป�ช�เชอเพลงชว�วลแ�นเชอเพลงฟอสซล รว�ถงการเพ���น�น�นการลดการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซดจากการป�นำาเพอการชลประ�าน โดยเลอก�ช��ลคาอ�างองจากการประเ�นของรฐบาลฝรงเศส�ราคา 32 ปอนด�อหนง�น

สำาหรบการประ�าณการ�ลคาของการพกผอนหยอน�จและ�ลคาบรการของระบบนเวศ����ด�ถก�ช�ประโยชน �ช�เ�คนคการส�ภาษณนก�องเ�ยวและประชาชน�ว�ปจำานวน 124 และ 83 ราย�า�ลำาดบ ซงผลการสำารวจพบวา นก�องเ�ยวยนดจายเงนเพอบรการของระบบนเวศ�างเลอก� 3  �นราคาระหวาง 1.9-7.8 ปอนด�อคน�อป และประชาชน�ว�ปยนดจายเพอบรการของระบบนเวศ����ด��ช�ประโยชน  �นราคาระหวาง 0.05-7.2 ปอนด�อคน�อป

บรษท Hitachi Chemical

เลอก�ช�ราคา�ลาดของการลดการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซด� 20  เหรยญสหรฐ�อหนง�น ซงอ�างองราคากลางของระบบซอขายส�ธ�นการปลดปลอยกาซเรอนกระจกของยโรป (EU Emission Trading Scheme: EUETS)

ขนท y�ประเมนมลค�ทเปนตวเงนจ�กก�รเปลยนแปลงในบรก�รของระบบนเวศ (Monetize�Selected�Changes�to�Ecosystem�Services)

เปนการระบมลคาทเปนตวเงนจากการเปลยนแปลงบรการของระบบนเวศ ซงโดยปกตจะประเมนมลคาในการสรางรายไดจากบรการของระบบนเวศทมความสำาคญทสด  (ในขนตอนท 5)  โดยตองเลอกหรอประยกตใชเทคนคการประเมนมลคาทเหมาะสม

76  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ขนท i�เปรยบเทยบผลประโยชนและ/หรอตนทน (Compare�the�Benefits�and/or�Costs)

เปนการเปรยบเทยบผลประโยชนและตนทนจากโครงการหรอแผนงานทมผลกระทบตอระบบนเวศ ไดแก ตนทนในการจดหาเงนทน ตนทนการดำาเนนงาน ตนทนคาเสยโอกาสจากการยตการใชทรพยากรอยางใดอยางหนง และตนทนภายนอก และควรระบผลประโยชนทสำาคญๆ ทงหมด แมวาผลประโยชนและตนทนนนๆ อาจไมสามารถประเมนราคาเปนตวเงนไดกตาม นอกจากนควรคำานงถงปจจยดานเวลาดวย  เนองจากผลประโยชนและ/หรอตนทนจะเพมพนสะสมขนตามเวลา และยงมผลประโยชนและตนทนในอนาคตไกลออกไปเทาใดกจะมคณคาหรอมลคาในปจจบนนอยลงเทานน  ในการประเมนจงจำาเปนตองใชอตราคดลด (Discount Rate)  เพอแปลงมลคาในอนาคตเปนมลคาในปจจบน  โดยมวธทใชในการเปรยบเทยบสวนลดและมลคาปจจบน 2 วธ คอ  (1) มลคาปจจบนสทธ  (Net Present Value: NPV) และ (2) อตราสวนผลประโยชนตอตนทน (Benefit Cost Ratio: BCR)

บรษท Veolia Environment

วเคราะหควา�อยรอด�างการเงน (Financial Viability) ของ�างเลอกเกยวกบพชพลงงาน ซงครอบคล�ถงคาเสอ�ราคาของ�รพยสน ภาษ ��น�นของการจดหา�น และ��น�น�นการดำาเนนงาน �ลอดจนราคา�ลาดของพชพลงงาน โดยแยกวเคราะห�นด�านเศรษฐกจเพอประ�าณการผลประโยชนส�ธ�างการเกษ�ร�เกษ�รกร��องถน�ด�รบเพ�ขน ผลประโยชนจากการลดการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซดซงสงผลกระ�บ�อประชากรโลก รว��งคณคาของการพกผอนหยอน�จของนก�องเ�ยว และคณคา����ด��ช�ประโยชน�จะเกดกบคน�ว�ป�นกรงเบอรลน ซงการวเคราะหดงกลาวสา�ารถ�ช�เปนข�อ�ลเพอกำาหนดคาบรการของการ�ช�นำา�นอนาค� และอาจ�ช�เปนข�อ�ลเพอกำาหนดคาบรการด�านสงแวดล�อ�ด�วย

บรษท Hitachi Chemical

พจารณา��น�นการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซดเปน��น�นภายนอกของบรษ�  เนองจากญปน�นขณะนนยง���ด�เข�ารว��น�ลาดคารบอน และยง���การเรยกเกบภาษการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซด อยาง�รก�า� �นอนาค�บรษ�อาจจะ�ด�รบประโยชน�างด�านชอเสยงจากการปรบปรงนโยบายการ�ช��รพยากรอยางยงยนและการลดปร�าณการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซด

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  77

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

ขนท o�วเคร�ะหคว�มออนไหว�(Apply�Sensitivity�Analysis)

เปนการตรวจสอบวาผลการประเมนทไดมาในขนตอนกอนหนานจะตอบสนองอยางไรตอการเปลยนแปลงสมมตฐานสำาคญเมอมความไมแนนอนเกดขน  โดยสมมตฐานตนแบบทใชทดสอบความออนไหวตอการเปลยนแปลง ไดแก จำานวนผไดรบผลกระทบ ระดบการเปลยนแปลงบรการของระบบนเวศดานใดดานหนง และการเปลยนแปลงของระดบราคาทแทจรง  เชน จำานวนคนทยนดจายเงนเพอสนคาและบรการ ราคาพลงงานในแตละชวงเวลา และตนทนของการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด

การวเคราะหปจจยทสงผลกระทบเหลานมความจำาเปนอยางยงเมอเลอกใชเทคนคการถายโอนมลคา  (Benefit Transfer)  ในการประเมนมลคาของผลกระทบจากการเปลยนแปลงระบบนเวศ เพอลดโอกาสการเกดความคลาดเคลอนในการประมาณคณคา  โดยอาจเลอกใชเทคนคการประเมนความเสยง (Risk Assessments)  เทคนคการคำานวณระดบความมนยสำาคญทางสถต  (Calculations of Statistical Levels of Significance) หรอเทคนคการกำาหนดมลคาการเปลยนไป (Switching Values) ซงหมายถง มลคาของตวแปรใดตวแปรหนงทจะทำาใหสองทางเลอกไมแตกตางกน หรอผตดสนใจเปลยนไปดำาเนนการทางเลอกอน  เทคนคเหลานชวยวเคราะหปจจยความออนไหว ทนำาไปสการปรบเปลยนทางเลอกทจะดำาเนนการ

บรษท Veolia Environment

เปรยบเ�ยบผลประโยชนและ/หรอ��น�น�นกรอบระยะเวลา 25 ปของแ�ละ�างเลอก โดย�ช�อ�ราคดลด�างการเงน (Financial Discount Rate) �ร�อยละ 5.5 และอ�ราคดลด�างเศรษฐกจ (Economic Discount Rate) �ร�อยละ 3.5 ซงผลการวเคราะห�างการเงนพบวา �างเลอก� 2 หรอการปลกพชพลงงานชนดเดยวเปนโครงการ�ค��คา�างการเงน คอ �อ�ราสวนผลประโยชน�อ��น�นเ�ากบ 1.03 แ�เ�อพจารณาครอบคล�ถง��น�นและผลประโยชน�างเศรษฐกจและสงค�พบวา �างเลอก� 3 หรอการปลกพชพลงงาน 2 ชนดเปน�างเลอก�ด�สด คอ �อ�ราสวนผลประโยชน�อ��น�นเ�ากบ 17.4  เนองจาก�คณคาด�านการพกผอนหยอน�จและควา�หลากหลาย�างชวภาพสงกวา

บรษท Hitachi Chemical

เปรยบเ�ยบ��น�น�เพ�ขน�อปจากกระบวนการผล�แผนเคลอบ�องแดงห��ลา�เน��นแ�ละ�างเลอก โดยสนนษฐานวากระบวนการผล��แ�ก�าง�ำา�ห���น�นจากการลดการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซด�แ�ก�างกนด�วย �งน บรษ�ฯ พจารณาแนวโน���จะ�ด�รบผลประโยชนเพ�ขนหาก�การพฒนาเ�คโนโลย���น�น�ำาลง�นอนาค�

78  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

บรษท Veolia Environment

พบวา�างเลอก 3 และ�างเลอก 2  เปน�างเลอก�ค��คา�างการเงน อยาง�รก�า� เ�อแยกคณคา����ด�ถก�ช�ประโยชน  เชน ภ��ศน และควา�หลากหลาย�างชวภาพ ออกจากการวเคราะหจะพบวา อ�ราสวนผลประโยชน�อ��น�นของ�ง 3 �างเลอก �ำากวา 0.5  โดย�างเลอก� 2 �อ�ราสวนผลประโยชน�อ��น�นสงสด� 0.43 ซงบงชถงควา�สำาคญของคณคา�ยง���ด�ถก�ช�ประโยชน แ�เ�อเพ�จำานวนนก�องเ�ยวเปน 2  เ�า และเพ�ควา�ยนดจาย�นการเยย�ช��นระดบสง พบวา�อ�ราสวนผลประโยชน�อ��น�นเปลยน�ปเพยงเลกน�อยเ�านน สะ��อน�ห�เหนวา ปจจยคณคาด�านภ��ศน���ควา�สำาคญ

บรษท Hitachi Chemical

การวเคราะหควา�ออน�หวถอเปนสวนสำาคญ�นกระบวนการประเ�นคณคาโดยรว� ซงบรษ��งส���ฐานวา  เ�อ��น�นการลดการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซดแ�ก�างกน�นชวง 0.5 ถง 2  เ�าของราคากลาง เปนผล�ห�ปจจยการลดการปลอยกาซคารบอน�ดออก�ซดแ�ก�างกน  �นชวงร�อยละ 5 ถงร�อยละ 7.5 แสดง�ห�เหนวา การประเ�นคณคาและปจจยการลง�นเพอลดการปลอยกาซฯ �ควา�ออน�หว�อแนวโน��ควา�ผนผวนของราคา�ลาดกาซคารบอนฯ �าก

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  79

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

การนำา�ป�ช�

วตถประสงค� เพอส�ม�รถประยกตใชผลก�รประเมนคณค�ของนเวศบรก�ร�รวมถงวธผนวกผลก�รประเมนเข�เปนสวนหนงของแผนธรกจ

80  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

การนำา�ป�ช�

วตถประสงค� เพอส�ม�รถประยกตใชผลก�รประเมนคณค�ของนเวศบรก�ร�รวมถงวธผนวกผลก�รประเมนเข�เปนสวนหนงของแผนธรกจ

ขนตอนท�r ก�รประยกตใช� (Application)

การประยกตใชการประเมนคณคาระบบนเวศประกอบดวย 5 สวน คอ 1) การประยกตใชภายในองคกร 2) การประยกตใชภายนอกองคกร 3) การสอสารประชาสมพนธ 4) การรบมอกบประเดนทเปนความลบ และ 5) การรบรองผลการประเมน

การประยกตใชภายในองคกร การนำาผลการประเมนคณคาระบบนเวศเชอมโยงกบแนวทางและวธวเคราะหทางธรกจ เชน นำาการวเคราะหชองทางการคาและการประเมนมลคาโดยรวมมาประยกตใชในการประเมนทางเลอกเพอประหยดตนทน ซงจะไดขอมลในการกำาหนดราคาสนคาเพอเพมรายได รวมถงทำาใหทราบขอมลความเสยงทจะชวยลดตนทน

การดำาเนนงาน สำาหรบการวเคราะหแบบแจกแจงสามารถใชในการสรางรายไดใหมๆ เชน การขายคารบอนเครดต และเครดตความหลากหลายทางชวภาพ การเชอมโยงระหวางการประเมนคณคาระบบนเวศกบการวเคราะหเชงธรกจของบรษท สามารถแสดงดงตารางท 11

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  81

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

ตารางท 11:�ก�รประเมนคณค�ระบบนเวศกบก�รประยกตใชภ�ยในองคกร

แนวท�ง/วธก�รวเคร�ะหเชงธรกจ ก�รเชอมโยงกบก�รประเมนคณค�ของนเวศบรก�ร

ในรปตวเงน

ดานการบญชบรหาร ชวยในการตดสนใจเกยวกบการกำาหนดราคาสนคา กำาหนดแหลงรายไดใหมๆ และการลดตนทน หรอประเดนอนทเกยวของกบการตดสนใจดานงบประมาณ และการกำาหนดราคาสนคาของบรษท

การทำาบญชตนทนรวม (ผนวกดานสงแวดลอมแลว)

ชวยในการทำาบญชตนทนรวมทครอบคลมดานสงแวดลอมไวอยางสมบรณ  โดยการกำาหนดคาของตวแปรดานสงคมและสงแวดลอมดวยคาทเปนตวเงน

ไมใชรปตวเงน

การบรหารจดการดานสงแวดลอม

ชวยสนบสนนการวเคราะหโอกาสและความเสยงดานสงแวดลอม ซงจะเปนแนวทางในการลดตนทน  เพมรายได ตลอดจนกำาหนดความสำาคญของมาตรการเกยวกบการบรหารจดการสงแวดลอม

การพจารณาบรการของระบบนเวศ (Ecosystem Service Reveiw)

ชวยประเมนและจดอนดบความสำาคญของยทธศาสตรในการบรหารจดการความเสยงและโอกาสจากบรการของระบบนเวศดานใดดานหนง และชวยกำาหนดขอบเขตของผลประโยชนทางธรกจ

การวเคราะหดวยเงอนไขทหลากหลาย (Multi-criteria Analysis: MCA)

ชวยประเมนทางเลอกของโครงการหรอแผนงานของบรษท ทงในรปตวเงนและไมใชตวเงนควบคกน

การประเมนความเสยง สามารถนำาไปใชรวมกบการประเมนความเสยง  ในกรณทคาดวาจะเกดความเสยงนน  เพอบรหารจดการความเสยงของบรษท

การประเมนวงจรชวตผลตภณฑ (LCA)

ใชผลจากการประเมนคณคาของนเวศบรการควบคกบผลเชงปรมาณของ LCA  ในการลดความเสยงและตนทน

การบรหารจดการทดน ชวยกำาหนดขอบเขตทสมบรณของมลคาทเปนจรง ซงเชอมโยงกบแผนการใชทดนทแตกตางกน และชวยสำารวจตนทนและผลประโยชน ของการบรหารจดการในทางเลอกตางๆ

82  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

w การประยกตใชภายนอกองคกร นอกจากจะใชการประเมนคณคาระบบนเวศ เพอสรางความมนใจวาจะไดรบผลประโยชนทางธรกจภายในองคกรแลว การประเมนคณคาระบบนเวศยงชวยสรางความมนใจวาองคกรจะไดรบผลประโยชนจากภายนอกองคกรมากขนดวย เชน ไดขอมลเพอประเมนหนสนและการจายเงนชดเชย ประเมนมลคาหน ประเมนผลการดำาเนนงานของบรษท ปรบผลประโยชนทบรษทสรางใหสงคมอยางเหมาะสม และทำาใหทราบถงทศนคตและพฤตกรรมของผมสวนไดสวนเสย

นอกจากน บรษทยงสามารถระบวธการทเหมาะสมในการสรางประโยชนแกสงคมโดยเปรยบเทยบทางเลอกทหลากหลาย สวนการประเมนมลคาโดยรวมของการถอครองทดนและสนทรพยทางธรรมชาตจะชวยใหการประเมนมลคาหนของบรษทมความถกตองมากขน การวเคราะหแบบแจกแจงและการวเคราะหการเงนและการชดเชยทยงยน จะชวยประเมนวาผมสวนไดสวนเสยควรจะไดรบการชดเชยเทาใด การเชอมโยงระหวางการประเมนคณคาระบบนเวศกบการวเคราะหเชงธรกจของบรษท สามารถสรปไดในตารางท 12

ตารางท 12:�ก�รประเมนคณค�ระบบนเวศกบก�รประยกตใชภ�ยนอกองคกร

แนวท�ง/วธก�รวเคร�ะหเชงธรกจ ก�รเชอมโยงกบก�รประเมนคณค�ของนเวศบรก�ร

ในรปตวเงน

ดานบญชการเงน สามารถใชขอมลจากการประเมนมลคาในการระบคาชดเชย ภาระหนสน กระแสรายไดจากแหลงใหม ตลอดจนมลคาของทดนทถอครอง ซงสามารถนำาไปแสดงในงบกำาไรขาดทน และงบดลขององคกรสำาหรบรายงานภายนอกองคกร

การวเคราะหตนทน-ผลประโยชนทางเศรษฐกจ

สามารถประเมนและปรบผลประโยชนโดยรวมสทธทเปนไปไดทองคกรจะใหแกสงคมอยางเหมาะสม อกทงชวยกำาหนดกลมผ ไดรบประโยชนและกลมผสญเสยประโยชนไดชดเจนยงขน

การประเมนผลกระทบทางเศรษฐกจและสงคม

เปนขอมลเสรมเพอประกอบการประเมนขอมลทางเศรษฐกจและสงคม

การประเมนความเสยหายตอทรพยากรธรรมชาต

ทำาใหทราบถงมลคาของผลกระทบขององคกรทมตอทรพยากรธรรมชาต  โดยสามารถใชประโยชนในการวางแผนรบมอตอการเรยกรองเงนชดเชยหลงจากเกดปญหา  เชน นำามนรวไหลลงแหลงนำา หรอความเสยหายตอแนวปะการง  เปนตน

การประเมนราคาหน เปนขอมลประกอบการประเมนราคาหนในทางทฤษฎจากแหลงรายไดใหม การประหยดตนทน การจดการหนสน รวมถงการบรหารจดการชอเสยงขององคกร

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  83

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

แนวท�ง/วธก�รวเคร�ะหเชงธรกจ ก�รเชอมโยงกบก�รประเมนคณค�ของนเวศบรก�ร

ไมใชตวเงน

การรายงานเกยวกบบรษท สามารถนำาเสนอไวในรายงานประจำาปของบรษท หรออาจแปลงเปนมลคาทางการเงนทจะใชนำาเสนอในรายงานของบรษทในอนาคต

การประเมนผลกระทบดานสงแวดลอมและสงคม

เปนขอมลเพอประกอบการประเมนเกณฑฐาน (Baseline) ผลกระทบ และมาตรการบรรเทาและสงเสรม ตลอดจนการประเมนแผนการชดเชย นอกจากน ยงมประโยชนในการประเมนตนทนและผลประโยชนของบรษทผานการเปรยบเทยบทางเลอกตางๆ

การประเมนความยงยน เปนสวนหนงของตวแปรทใชประเมนระดบความยงยนของทรพยากรธรรมชาตและบรการของระบบนเวศ

การพจารณาบรการของระบบนเวศ (ESR)

ชวยประเมนและจดอนดบความสำาคญของผลลพธทางยทธศาสตรเพอการบรหารจดการความเสยงและโอกาสจากบรการของระบบนเวศดานใดดานหนง และชวยกำาหนดขอบเขตของผลประโยชนทางธรกจทอาจนำาไปประยกตใชกบโครงการภายนอกองคกร

e การสอสารประชาสมพนธ  สงทควรคำานงในการสอสารขอมลทไดจากการประเมนคณคาระบบนเวศ คอ การทำาใหผลของการประเมนคณคาระบบนเวศมความชดเจน  เขาใจงาย โปรงใส และตรงประเดนทสดสำาหรบผมสวนไดสวนเสย ตลอดจนสามารถเชอมโยงไปถงประเดนและเรองราวทมความสมพนธ

กนได  โดยขอมลสำาคญทควรใชในการสอสาร ไดแก ความเปนมา วตถประสงค วธการ หลกการ การมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย ผลลพธ ขอพสจน และการประยกตใช ซงเครองมอทเหมาะสมในการสอสารขอมลตอกลมเปาหมายตางๆ ดงแสดงในตารางท 13

84  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ตารางท 13:�เครองมอทใช ในก�รสอส�รขอมลก�รประเมนคณค�ระบบนเวศ

พนกง�นในบรษท

ภ�คธรกจ

ผปอน

สนค�และวตถดบ�

และลกค�

ชมชน�เจ�ของทดน�

และประช�ชน

ผทมสวนไดสวนเสย

ผควบคมและกำ�หนด

นโยบ�ย

รายงานภายใน รายงานทางเทคนค

รายงานประจำาป การประชม

บทความ เวบไซต

ขาว/สอ และโฆษณา

r การรบมอกบประเดนทเปนความลบ ในการสอสารขอมลจากการประเมนคณคาระบบนเวศควรพจารณาจดสมดลระหวางผลประโยชนและนโยบายของบรษทเกยวกบการเกบรกษาความลบทางการคากบความโปรงใสของการเปดเผยขอมลสสาธารณชน และขอบงคบทางกฎหมาย แนวทางหนงทจะชวยรกษาความลบไดระดบหนง คอ การใชดชนและรอยละแทนการเปดเผยมลคาอยางชดเจน

ตวอยางเชน การรบมอกบประเดนทเปนความลบของบรษท Weyerhaeuser ซงบรษทไดพฒนาวธการกำาหนดคามาตรฐาน

เพอเปรยบเทยบทางเลอกตางๆ ในการบรหารจดการปาไม  โดยนำาผลของการประเมนคณคาระบบนเวศไปประยกตและอางองกบวธการเปลยนแปลงในประสทธภาพการผลต (Change  in Productivity) ทมผลเกยวของสมพนธกบปรมาณสนคา ราคาตลาด และตนทนของบรษท  โดยสรางดชนกระแสเงนสด (cash  flow  index) ทมคาฐานเทากบ 100 และแสดงคาอนเปรยบเทยบในเชงสมพทธ ทำาใหบรษทสามารถเปรยบเทยบทางเลอกตางๆ และนำาขอมลทไดเสนอตอผมสวนไดสวนเสยโดยไมตองกงวลกบขอมลทมความออนไหวหรอเปนความลบแตอยางใด

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  85

การวเคราะหและประเ�นคณคาของนเวศบรการ�อธรกจ

ตารางท 14:�ตวอย�งก�รแสดงผลประเมนโดยใชดชนกระแสเงนสดของบรษท�Weyerhaeuser

โครงการ/แผนงานบรหารจดการ ดชนกระแสเงนสด

กลมเจาของปาไมเอกชนทไมเกยวของกบบรษท

• สวนการผลตไมเนอแขง 100

มาตรฐานอตสาหกรรม

• สวนผลตไมเนอแขง + ชวมวล + การลาสตว 170

Weyerhaeuser-USA

• สวนผลตไมเนอแขง + ชวมวล + การลาสตว 226

• ไมเนอแขง + การเกบเกยวผลขามพนท + ชวมวล + การลาสตว 274

•  ไมเนอแขง + การจำากดการปลอยคารบอน + ชวมวล + การลาสตว (ราคาการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดเทากบ 5 เหรยญสหรฐตอเมตรกตน)

219

•  ไมเนอแขง + การจำากดการปลอยคารบอน + ชวมวล + การลาสตว (ราคาการปลดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดเทากบ 20 เหรยญสหรฐตอเมตรกตน)

237

t การรบรองผลของการประเมน การทดสอบความถกตองของผลการประเมนคณคาระบบนเวศควรทำาในระดบใด ขนอยกบวตถประสงคของการใชประโยชนและการ นำาไปเผยแพร ถาจำาเปนตองเผยแพรผลการประเมนคณคาระบบนเวศสภายนอก องคกร ควรกำาหนดรปแบบในการรบรองผล ซงควรดำาเนนการโดยบคคลหรอองคกรทมคณสมบตเหมาะสม ในกรณทไมมกระบวนการรบรอง

ผลอยางเปนทางการ อาจเพมความนาเชอถอของการประเมนคณคาระบบนเวศโดยการเปดใหผมสวนไดสวนเสยเขามามสวนรวมในขนตอนการกำาหนดขอบเขต การประเมนคณคาของนเวศบรการและการประยกตใช หรอการอางองคำาปรกษาจากผเชยวชาญและ/หรอองคกรอสระในดานเศรษฐศาสตรสงแวดลอม

86  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ขนตอนท�t ก�รผนวกไวในก�รบรห�รบรษท

ขนตอนสดทายคอ การนำาการประเมนคณคาระบบนเวศเขาเปนสวนหนงของกระบวนการบรหารจดการและระบบทบรษทมอยในปจจบน ซงควรดำาเนนการอยางตรงไปตรงมา เชน นำาการประเมนคณคาระบบนเวศบรรจไวรายงานของบรษททงรายงานประเมนผลกระทบสงแวดลอมและสงคม (ESIA) และรายงานการพฒนาทยงยน (Sustainability Development Report: SD Report) ซงควรดำาเนนการ ดงน

5.1 จดตงคณะทำางาน ผรบผดชอบในการประเมนคณคาระบบนเวศควรประกอบดวยผบรหารระดบสงทมอำานาจในการตดสนใจนโยบายและการดำาเนนงานของบรษท ไปจนถงเจาหนาททรบผดชอบเฉพาะดาน เชน ฝายเทคนค ฝายวจย และฝายปฏบตการ เพอเปนผนำาและสนบสนนสงเสรมการใชประโยชนจากการประเมนคณคาระบบนเวศ

5.2 สรางความตระหนกรภายในองคกร การระดมพลงสนบสนน สรางความตนตว และตระหนกรของบคลากรทงองคกรเกยวกบการผนวกการประเมนคณคาของนเวศบรการไวในกระบวนการทำางานหรอแผนธรกจของบรษทนนมความจำาเปนอยางยง  ดงนน บรษทตองสอสารทำาความเขาใจถงประโยชนของการประเมนคณคาระบบนเวศ และกรณศกษาในการประยกตใชใหกบพนกงานภายในองคกรไดรบทราบโดยทวกน ซงอาจใชวธการสอสารผานเวบไซต บทความ จดหมายขาว หรอการจดอบรมเชงปฏบตการ

5.3 พฒนาบคลากร การใหความรแกพนกงานและคณะทำางานในบรษท  เพอให

เกดความมนใจวา การประยกตใชการประเมนคณคาระบบนเวศเปนกระบวนการหนงขององคกรทจะสามารถพฒนาตอเนองควบคไปกบการเตบโตขององคกร อกทงอาจจำาเปนตองจดการอบรมเชงปฏบตเปนการเฉพาะสำาหรบกลมพนกงานทมแนวโนมวาจะมสวนเกยวของอยางใกลชดในการจดทำา หรอควบคมการประยกตใชผลการประเมนคณคาของนเวศบรการ

5.4 กำาหนดขอบเขต คอการกำาหนดพนทหรอหนวยงานภายในองคกรทจะนำาแนวทางและผลลพธจากการประเมนคณคาระบบนเวศไปประยกตใช ซงจะทำาใหการประเมนคณคาระบบนเวศถกผสานรวมเขาเปนเนอเดยวกบการทำางานของบรษทตอไป

ในทางปฏบตนน แนนอนวาการประยกตใชของบรษทอาจจะคลายหรอไมคลายกบกรณศกษากได ทงในดานขอบเขต แนวทาง วธประยกตใช ประเดนทางเทคนค พนททางภมศาสตร หนวยงานทนำาไปประยกตใช และประเดนอนๆ

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  87

บ�สง��าย

บ�สง��าย

คณคาของระบบนเวศ การดำาเนนธรกจ และการดำารงชวตของมนษย ลวนแลวแตเกยวของสมพนธกนไมมากกนอย  ผใดมองเหนความเชอมโยงเหลานไดครบทกมตกจะมความไดเปรยบทางการคา  เพมผลกำาไรจากการประกอบการ ลดความเสยงจากความผนผวนของปรมาณวตถดบและสภาพแวดลอม ขณะทชมชนและสงคมกจะรบรภาพลกษณการรบผดชอบตอสงแวดลอมของบรษท การประเมนคณคาของนเวศบรการของบรษทเปรยบเสมอนการไดนงลงทบทวน ตรวจตราการดำาเนนธรกจทผานมา ทำาใหทกฝายในบรษทเหนภาพในกระจกทสะทอนความเปนตวตนของบรษทไดด การหาแนวทางทำางานรวมกนกบผทเกยวของ ไมวาจะเปนคคา และผบรโภค จะเปดวสยทศน สรางความคด และไดขอสรปทธรกจสามารถนำาไปใชงานไดจรง  ในทางททำาใหธรกจ สงคม และสงแวดลอม ไดเดนหนาบนถนนสความยงยนไปพรอมกน

สำาหรบกรณศกษาบรษทตางประเทศเพมเตมจากในคมอเลมน และกรณศกษาบรษทไทยทไดเรมคำานงถงความสำาคญของระบบนเวศตอธรกจ เชญตดตามและดาวนโหลดไดจากเวบไซตบรษทปาสาละ -- www.salforest.com

Photo by Charles Yeager

88  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

บ�สง��าย

คณคาของระบบนเวศ การดำาเนนธรกจ และการดำารงชวตของมนษย ลวนแลวแตเกยวของสมพนธกนไมมากกนอย  ผใดมองเหนความเชอมโยงเหลานไดครบทกมตกจะมความไดเปรยบทางการคา  เพมผลกำาไรจากการประกอบการ ลดความเสยงจากความผนผวนของปรมาณวตถดบและสภาพแวดลอม ขณะทชมชนและสงคมกจะรบรภาพลกษณการรบผดชอบตอสงแวดลอมของบรษท การประเมนคณคาของนเวศบรการของบรษทเปรยบเสมอนการไดนงลงทบทวน ตรวจตราการดำาเนนธรกจทผานมา ทำาใหทกฝายในบรษทเหนภาพในกระจกทสะทอนความเปนตวตนของบรษทไดด การหาแนวทางทำางานรวมกนกบผทเกยวของ ไมวาจะเปนคคา และผบรโภค จะเปดวสยทศน สรางความคด และไดขอสรปทธรกจสามารถนำาไปใชงานไดจรง  ในทางททำาใหธรกจ สงคม และสงแวดลอม ไดเดนหนาบนถนนสความยงยนไปพรอมกน

สำาหรบกรณศกษาบรษทตางประเทศเพมเตมจากในคมอเลมน และกรณศกษาบรษทไทยทไดเรมคำานงถงความสำาคญของระบบนเวศตอธรกจ เชญตดตามและดาวนโหลดไดจากเวบไซตบรษทปาสาละ -- www.salforest.com

Photo by Charles Yeager

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  89

นย�มศพทเฉพ�ะ

ระบบนเวศ (Ecosystem)

หมายถง กจกรรมทสมพนธกนและมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาของพช สตว สงมชวตขนาดเลก  (micro-organism) และสภาพแวดลอมทไมมชวต  ในฐานะทเชอมรอยเปนระบบเดยวกน ตวอยางของระบบนเวศ ไดแก ทะเลทราย แนวปะการง พนทชมนำา ปาดบชน ปาพร ทงหญา รวมถงระบบนเวศทเกดขนจากกจกรรมของมนษย  เชน ฟารม และพนทเกษตร

ความหลากหลายทางชวภาพ (Biodiversity)

หมายถง การมสงมชวตหลายชนดพนธในระบบนเวศอนเปนแหลงทอยอาศย ซงมมากมายและแตกตางกนทวโลก

นเวศบรการ หรอ บรการของระบบนเวศ (Ecosystem Services)

บางครงเรยกวา  “บรการทางดานสงแวดลอม” หรอ  “บรการทางดานระบบนเวศ” หมายถง ผลประโยชนทมนษยไดจากระบบนเวศ ทงจากสงแวดลอมและความหลากหลายทางชวภาพ เพอเปนฐานในการพฒนาคณภาพชวตของคนและสงคม  เชน นำา  ไมซง 

ความสามารถในการควบคมสภาพภมอากาศ การลดความเสยงทางภยธรรมชาต การควบคมการชะลางพงทลายของดน การพกผอนหยอนใจ และการดดซบกาซคารบอนไดออกไซด ฯลฯ

การประเมนคณคาระบบนเวศของภาคธรกจ (Corporate Ecosystem Valuation : CEV)

หมายถง การประเมนมลคาความสญเสยของระบบนเวศจากภาคธรกจ และคณคาบรการของระบบนเวศทภาคธรกจไดรบ  เพอปรบปรงการตดสนใจของภาคธรกจในการบรหารจดการความเสยงและพฒนาโอกาสทางธรกจทจะเกดขนจากบรการของระบบนเวศ

บรการของระบบนเวศทสำาคญ (Priority Ecosystem Services)

หมายถง บรการของระบบนเวศทบรษทตองพงพง และ/หรอสงผลกระทบในระดบสง และกลายเปนแหลงความเสยงหรอโอกาสทางธรกจทมแนวโนมเปนไปไดมากทสด

90  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ผลกระทบภายนอกทางดานสงแวดลอม (Environmental Externalities)

หมายถง ผลกระทบทเกดขนตอระบบนเวศ การบรการของระบบนเวศ และสงแวดลอม ทมผลตอผมสวนไดสวนเสยซงไมไดเปนผกระทำา แตไดรบผลจากการกระทำาของผอน ทงทเปนผลทางบวกและผลทางลบ เชน โรงงานเหลกและรสอรต ทงสองตงอยรมแมนำา การผลตของโรงงานจะระบายของเสยลงแมนำา แตธรกจรสอรตตองการความสะอาดและทศนยภาพของแมนำา  เพอดงดดนกทองเทยว ดงนน การผลตของโรงงานเหลกทำาใหเกดผลกระทบทางลบตอธรกจรสอรต หรอกรณการลงทนของเจาของทดนรายหนงทอยตนนำาในการพฒนาแหลงนำาสงผลประโยชนตอผทอยใตแหลงนำาลงมา หรอการกกเกบนำาในพนทตนนำา สงผลใหสงมชวตและผทอาศยอยใตแหลงนำาเกดภาวะขาดแคลนนำา  เปนตน

ผลกระทบภายนอกทางดานสงแวดลอมอน ๆ (Other Environmental Externalities : OEEs)

หมายถง ผลกระทบทมผลตอผมสวนไดสวนเสยอนซงไมไดเปนผกระทำา  เชน การปลอยกาซเรอนกระจก และมลพษทางอากาศ ซงจะรวมถงผลกระทบตอสขภาพดวย

หวงโซอปทาน (Supply Chain)

หมายถง การใชระบบของหนวยงาน คน เทคโนโลย กจกรรม ขอมลขาวสาร และทรพยากร มาประยกตเขาดวยกน  เพอการเคลอนยายสนคาหรอบรการ จากผจดหาไปยงลกคา ซงรวมถงกจกรรมการผลตสนคาหรอบรการ การจดเกบ และการกระจายสนคา

หวงโซคณคา (Value Chain)

หมายถง กจกรรมทมความสมพนธและเชอมโยงกนเพอสรางมลคาเพมใหกบปจจยการผลต โดยเรมตงแตกระบวนการนำาวตถดบจากผขายวตถดบเขาสกระบวนการผลต การจดจำาหนาย จนถงการจดสงสนคาไปสผบรโภคคนสดทาย และบรการหลงการขาย

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  91

ภ�คผนวก:�ขนตอนก�รประเมนคณค�ระบบนเวศ

ขนตอน 1. กำาหนดขอบเขต 2. การวางแผน 3. การประเมนมลคา 4. การประยกตใช5. การผนวกไวใน

การบรหาร

กจกรรม ตอบคำาถาม 10 ขอเพอนำาไปสการกำาหนดขอบเขต

วางแผนการประเมน ทำาการประเมนใน 9 ขนตอน นำาผลการประเมนไปประยกตใช

นำาการประเมนระบบนเวศไปใชในบรษท

องคประกอบทสำาคญ บรการของระบบนเวศ เนอหาและขอบเขตการประเมน

ลกษณะของธรกจ การใชภายในองคกร ความเหนชอบของบรษท

ประเดนธรกจ วธการ Baseline ดานสงแวดลอม การใชภายนอกองคกร เชอมโยงกบการปฏบต

ลกษณะของธรกจ รายงานการใหขอมล การเปลยนแปลงทางเคมกายภาพ

การประยกตใชผลการประเมน

การพฒนาความสามารถ

วตถประสงค รายละเอยดคณะทำางาน การเปลยนแปลงดานสงแวดลอม

การรกษาความลบ

ขอบเขตการศกษา แผนผงเวลาอยางละเอยด การประเมนเชงคณภาพ การตรวจสอบ

โครงการ งบประมาณอยางละเอยด การเปลยนมลคาบรการของระบบนเวศใหเปนตวเงน

ขอมลทเกยวของ ระบผลประโยชนและตนทน

ผมสวนไดสวนเสย เปรยบเทยบผลประโยชนและตนทน

เทคนคการประเมน การวเคราะหความออนไหว

ขอจำากดการนำาไปปฏบต

92  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ภ�คผนวก:�ขนตอนก�รประเมนคณค�ระบบนเวศ

ขนตอน 1. กำาหนดขอบเขต 2. การวางแผน 3. การประเมนมลคา 4. การประยกตใช5. การผนวกไวใน

การบรหาร

กจกรรม ตอบคำาถาม 10 ขอเพอนำาไปสการกำาหนดขอบเขต

วางแผนการประเมน ทำาการประเมนใน 9 ขนตอน นำาผลการประเมนไปประยกตใช

นำาการประเมนระบบนเวศไปใชในบรษท

องคประกอบทสำาคญ บรการของระบบนเวศ เนอหาและขอบเขตการประเมน

ลกษณะของธรกจ การใชภายในองคกร ความเหนชอบของบรษท

ประเดนธรกจ วธการ Baseline ดานสงแวดลอม การใชภายนอกองคกร เชอมโยงกบการปฏบต

ลกษณะของธรกจ รายงานการใหขอมล การเปลยนแปลงทางเคมกายภาพ

การประยกตใชผลการประเมน

การพฒนาความสามารถ

วตถประสงค รายละเอยดคณะทำางาน การเปลยนแปลงดานสงแวดลอม

การรกษาความลบ

ขอบเขตการศกษา แผนผงเวลาอยางละเอยด การประเมนเชงคณภาพ การตรวจสอบ

โครงการ งบประมาณอยางละเอยด การเปลยนมลคาบรการของระบบนเวศใหเปนตวเงน

ขอมลทเกยวของ ระบผลประโยชนและตนทน

ผมสวนไดสวนเสย เปรยบเทยบผลประโยชนและตนทน

เทคนคการประเมน การวเคราะหความออนไหว

ขอจำากดการนำาไปปฏบต

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  93

ภาคผนวก

ขนตอน 1. กำาหนดขอบเขต 2. การวางแผน 3. การประเมนมลคา 4. การประยกตใช5. การผนวกไวใน

การบรหาร

ผมสวนเกยวของ ผจดการฝายสงแวดลอม

ผจดการฝายบรหาร

เจาหนาทฝายปฏบตการ

เจาหนาทฝายสงแวดลอม

นกเศรษฐศาสตรสงแวดลอม

แผนกการเงน ()

ผถอประโยชนรวม ()

แหลงขอมล ผจดการทกฝายภายในองคกร

การวเคราะหภายในองคกรทมอย

ผถอประโยชนรวมสวนทองถน ()

เจาหนาทฝายปฏบตการ

ผถอประโยชนรวมทมความเชยวชาญ

()

การวจยทเผยแพร

แหลงอนๆ และเครองมอ ()

ผลจากการดำาเนนงาน การวเคราะหขอบเขตการประเมนคณคาระบบนเวศอยางละเอยด

แผนการดำาเนนการประเมนคณคาระบบนเวศอยางละเอยด

การเปรยบเทยบผลประโยชนและตนทน

รายงานและผลงานตางๆ

วธดำาเนนการแบบผสมผสาน

ระยะเวลาทใช 1 ถง 4+ สปดาห 1 ถง 4+ สปดาห 2 ถง 20+ สปดาห 1 ถง 10+ สปดาห 5 ถง 100+ สปดาห

94  คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ

ขนตอน 1. กำาหนดขอบเขต 2. การวางแผน 3. การประเมนมลคา 4. การประยกตใช5. การผนวกไวใน

การบรหาร

ผมสวนเกยวของ ผจดการฝายสงแวดลอม

ผจดการฝายบรหาร

เจาหนาทฝายปฏบตการ

เจาหนาทฝายสงแวดลอม

นกเศรษฐศาสตรสงแวดลอม

แผนกการเงน ()

ผถอประโยชนรวม ()

แหลงขอมล ผจดการทกฝายภายในองคกร

การวเคราะหภายในองคกรทมอย

ผถอประโยชนรวมสวนทองถน ()

เจาหนาทฝายปฏบตการ

ผถอประโยชนรวมทมความเชยวชาญ

()

การวจยทเผยแพร

แหลงอนๆ และเครองมอ ()

ผลจากการดำาเนนงาน การวเคราะหขอบเขตการประเมนคณคาระบบนเวศอยางละเอยด

แผนการดำาเนนการประเมนคณคาระบบนเวศอยางละเอยด

การเปรยบเทยบผลประโยชนและตนทน

รายงานและผลงานตางๆ

วธดำาเนนการแบบผสมผสาน

ระยะเวลาทใช 1 ถง 4+ สปดาห 1 ถง 4+ สปดาห 2 ถง 20+ สปดาห 1 ถง 10+ สปดาห 5 ถง 100+ สปดาห

คณคาของระบบนเวศและนเวศบรการสำาหรบภาคธรกจ  95