TEHNIKE SNIMANJA II - PREDAVANJADigitalne i konvencionalne tehnike u radiologiji po sistemima

UVODKompjuterizirana tomografija (CT) je neinvazivna tehnika što je u dijagnostičkoj upotrebi od 1970.godine, a od 1975. godine se primjenjuje kao CT za čitavo tijelo ( „Whole Body Scanner“). Tehnologija kompjuterizirane tomografije se naglo razvijala i do sada je proizvedeno pet generacija CT – aparata. Oni se dijele na konvencionalne, spiralne i višeslojne.Konvencionalni tj jednoslojni CT aparati I – prve generacije su imali uzak snop X zraka, jedan detektor, kretanje rendgenske cijevi i detektora za 180º oko pacijenta. Vrijeme skeniranja i rekonstrukcije CT sloja trajalo je 4 do 5 minuta.

CT aparati II - druge generacije su imali djelomično lepezast snop X zraka, 30 detektora, kretanje rendgenske cijevi i detektora za 180º oko pacijenta. Vrijeme skeniranja i rekonstrukcija CT sloja trajala je oko 20 sekundi. CT aparati III – treće generacije imaju lepezasti snop X zraka što obuhvaća cijelo tijelo pacijenta, ima 700 detektora. Rendgenska cijev i detektori se kreću za 360º oko pacijenta i prave veliki broj ekspozicija. Vrijeme skeniranja i vrijeme rekonstrukcije CT sloja je 1,4–7 sekundi.CT aparati IV - četvrte generacije imaju lepezast snop X zraka što obuhvata cijelo tijelo pacijenta, ima puni krug detektora. Rendgenska cijev se kreće za 360º oko pacijenta i pravi veliki broj ekspozicija. Vrijeme skeniranja i rekonstrukcija CT sloja je od 0,5-1 sekunde, naziva se ultra brzi, „ultra fast“. Sve to omogućuje izvođenje CT angiografije – CTA i CT kardio.CT aparati V – pete generacije nemaju pokretnih dijelova. Magnetskim otklonom široki mlaz brzih elektrona bombardira više masivnih paralelnih anoda koje su raspoređene u obliku semicirkularnih prstenova oko pacijenta, s kojih rendgenske zrake u lepezastom mlazu ozrače pacijenta. Prisutan je puni krug detektora.

Konvencionalni tj jednoslojni CT aparati prve generacije su imali dugo vrijeme skeniranja i rekonstrukcije CT sloja, što je trajalo u početku 4 do 5 minuta. Debljina skeniranog sloja bila je 10mm, 8 mm, 5 mm, iznimno 4 mm. Međutim CT metoda predstavlja povećanje dijagnostičkih mogućnosti s faktorom 100 u odnosu na konvencionalnu radiologiju, odnosno rendgenologiju. CT se pokazao kao veoma sigurna dijagnostička metoda u pregledu jetre, pankreasa i biliopankreatičnih vodova. CT aparati druge generacije imali su djelomično lepezast snop x zraka, 30 detektora, kretanje rendgenske cijevi i detektora za 180º oko pacijenta. Vrijeme skeniranja i rekonstrukcija CT sloja za 20 sekundi. CT aparati treće generacije imali su lepezast snop x zraka, obuhvata cijelo tijelo pacijenta, 700 detektora. Rendgenska cijev i detektori se kreću za 360 º oko pacijenta i prave veliki broj ekspozicija. Vrijeme skeniranja i rekonstrukcija CT sloja 1,4-7 sekundi. To je ne samo ubrzalo nego i poboljšalo prikaz strukture organa, te omogućilo praćenje dinamike širenja kontrastnog sredstva kroz krvne žile i parenhim organa.Nativni CT predstavlja bazični nalaz za evaluaciju, nakon čega se donosi odluka o daljnjoj primjeni kontrastnog sredstva.

1

Spiralni / helikal CT Uvođenje spiralnog CT - helikal CT-a u kliničku praksu od 1989. godine imalo je značajan uticaj na uvođenje virtualne aplikacije. Spiralni CT, to su aparati četvrte generacije, imaju puni krug detektora, što obuhvaća cijelo tijelo pacijenta u toku „duge“ ekspozicije. Rendgenska cijev se kreće za 360º oko pacijenta pravi spiralne krugove oko stola s lepezastim snopom X zraka. To se postiže „ Slip ring“ tehnikom tako što multiple konduktivne četkice na stacionarnom dijelu kontakta u gentriju i set paralelnih konduktivnih prstenova na rotirajućem dijelu kontakta u gentriju omogućavaju kontinuiranu rotaciju rendgenske cijevi.Kratko vrijeme skeniranja (1 sekunda za rotaciju od 360°) s kontinuiranom ekspozicijom postignuto je unapređenjem cijevi, generatora i detektora. Spiralni CT tokom skeniranja obuhvaća podatke volumena organa ili subvolumena. Kod jednog zadržanog disanja tokom ekspozicije napravi se kontinuirana rotacija niza detektora sa simultanom kontinuiranom translacijom stola tokom jedne faze skeniranja. Uvođenje spiralnog CT u kliničku praksu od 1989.godine imalo je značajan uticaj na uvođenje virtualne aplikacije.Dvije glavne prednosti spiralnog CT u dijagnostici abdomena su u mogućnosti dobivanja slike čitavog volumena organa tijekom snimanja s jednim zadržanim disanjem, što pruža mogućnost rekonstrukcije slike od po 1 mm, bez dodatne radijacije. Ovi tanki slojevi smanjuju mogućnost gubitka malih lezija. Također mogućnost mjerenja gustoće tkiva u području intersovanja, bez uticaja volumnog efekta. Sve ovo omogućuje slike izvanredne kvalitete kakvu se do sada nije postigao s jednoslojnim CT aparatima. Prednost je u mogućnosti izvođenja trodimenzionalne (3D) rekonstrukcije slike. Na bazi 3D slike može se dobiti MIP (maximum intenzity projection) i MPR (multiplanar reconstruction) rekonstrukcija slike u sagitalnom i koronalnom presjeku, što sve pruža više dijagnostičkih informacija.Pored toga prednost spiralnog CT je mogućnost bolusne aplikacije kontrastnog sredstva. Čitava jetra može biti skenirana tokom pika - maksimuma kontrastnog obojavanja parenhima jetre. Mogućnost brzog dobivanja volumne slike također daje CT arterioportografiju. Spiralni CT jetre predstavlja rutinski hepatalni imaging zato što je imbibiranje parenhima jetre, kao i opacifikacija portalnih i hepatalnih vena, najveća u portalnoj venskoj fazi.Koristeći spiralni CT s kraniokaudalnim ili obrnutim smjerom uz odložno vrijeme od 70" imbibicija parenhima jetre je maksimalna, kraće vrijeme skeniranja od 40–45" daje dobar prikaz krvnih sudova. Ne dobije se tako dobar prikaz hepatalnih metastaza, stoga se sada koristi dvofazni protokol 3–6 ml. kontrasta /sec u arterijskoj i portalnoj fazi/.

Multidetektor CT Multidetektor CT (MDCT) ili multislice CT (MSCT) su CT aparati nove generacije CT aparata, što imaju daleko veće tehničke mogućnosti u odnosu na ranije generacije. Suvremeni CT aparati „multi detector“ ili „multi slice“ imaju više uporednih redova (nizova) detektora, zbog čega se i zove višeslojni CT. MDCT aparati imaju kratko vrijeme dobivanja više slojeva u toku jedne rotacije, zatim retrospektivno stvaranje tanjih slojeva iz podataka jednog niza detektora, te poboljšanje trodimenzionalne slike. MDCT aparati povećavaju ukupan broj informacija i to u obliku sirovih podataka (row data) koji su izvor za rekonstrukciju dvodimenzionalne CT slike i njihovu post processing obradu. Uznapredovale softverske operacije, koriste različite svjetlosne efekte, MIP (maximum intensiti projection), prikazivanje volumena, pružaju velike mogućnosti post-processinga u toku obrade CT slike, kao što su trodimenzionalna rekonstrukcija i virtualna endoskopija. Daljnji napredak kod MDCT/MSCT je dual source CT - DSCT koji ima dvije rendgenske cijevi i još veće tehničke i dijagnostičke mogućnosti.

2

Magnetska rezonancaMagnetska rezonanca (MR) se dokazala kao primarna imaging dijagnostička tehnika bolja od CT-a s postignutom dijagnostičkom senzitivnošću i specifičnošću za mnoga patološka stanja solidnih organa abdomena, žučnih i pankreatičnih vodova, crijeva, peritoneuma i retroperitoneuma.Ključni moment uspješne MR jetre i biliopankreatičnog sustava su kvalitetne slike. Dijagnostički problem kod MR abdomena su artefakti uslijed pokreta, kao i neselektivnost ekstracelularnih kontrastnih sredstava.Pulsne sekvence Konvencionalne SPIN ECHO (SE) sekvence su bile prva široko korištena tehnika za MR jetre i biliopankreatičnog sustava. U posljednje vrijeme se koriste modificirane SE sekvence, kao i mnoge nove.No SE sekvenca još nije potpuno zamjenjena, T1W SE sekvenca se postiže korištenjem kratkog TR (REPETITION TIME – oko 300 msec) i najkraćim mogućim TE (ECHO TIME). T2W SE koristi dugo TR (2500 -3000 msec) i dugo TE (najmanje 80–90 msec).Mekotkivni kontrast je baziran na razlici između tkiva u njihovom longitudinalnom vremenu relaksacije (T2). T1W slika zavisi prvenstveno od tkivnih razlika u T1. Tkiva s kratkim T1 kao mast imaju visok intenzitet signala, a tkiva s dugim T1, kao voda imaju nizak intenzitet signala. T2W slika uglavnom se zasniva na tkivnoj razlici T2. Tkiva s dugim T2 kao voda imaju visok intenzitet signala, a tkiva s kratkim T2 nizak intenzitet signala.

Veliki problem su pokreti pacijenta, respiracija, peristaltika, kardiovaskularni i krvni protok. Uvedene su brojne metode da se smanje artefakti kretanja kao kardijalni i respiratorni geiting itd.Najbolji način je da se smanji vrijeme akvizicije, što nije lahko, a nikad se ne može toliko smanjiti da se izbjegnu mogući pokreti. Međutim, vrlo je korisno ako se smanji na 15" do 30" što pruža mogućnost skeniranja sa zadržanim dahom. Brze sekvence su važne i za pacijente koji ne mogu dugo mirno ležati, za djecu, za MR angiografije, te za kvalitetan MR abdomena.

Brze spin echo sekvence (FSE)  Ove sekvence imaju različita imena – kao FAST SPIN ECHO, TURBO SPIN ECHO i brza akvizicija s relaksacionim povećanjem – RARE.U abdominalnom imagingu T2 FSE sekvence nisu optimalne za detekciju solidnih lezija jetre, zbog gubitka signala lezije, koji nastaje zbog dugog TE. S druge strane korisne su za razlikovanje solidnih od nesolidnih lezija jetre. Nesolidne lezije kao hemangiom i ciste imaju u T2 FSE krajnje visok intenzitet signala. FSE se koriste za MRCP, upravo zbog ekstremno visokog intenziteta signala statične tekućine. Gradient echo imagingGradient echo pulsne sekvence se baziraju na upotrebi gradient refokusiranih ECHO umjesto refokusiranja pulsa od 180°. Kod SE sekvenci ovo je obično asocirano s kratkim TR i malim FLIP-ANGLE, RF pulsom.ULTRA FAST GRE imaging najbolji je primjer TURBO FLASH sekvenca – TR oko 7 msec, kratki TE oko 3 msec, mali FLIP ANGLE oko 10°. Koristi se u dinamičkim studijama s Gadolinijumom, kod MR – biopsija, jer omogućava precizniju lokalizaciju "cilja" i daje dobru diferencijaciju lezije od okolnog tkiva, kao i zbog kratkog vremena u kom je igla u pacijentu.

3

Kombinirane gradijent i pulsne sekvence (GRASE) Kombinovana GRASE sekvenca je slična FSE sekvenci. Vrijeme akvizicije za abdomen će biti skraćeno na 18” što omogućava komforan BREATH-HOLDING (BH) pregled sa zadržanim dahom.Echo – Planar Imaging (EPI) Ove sekvence zahtijevaju drugačiji hardver, što nema većina standardnih mašina.Supresija masti omogućava :karakterizaciju masti – ovo je važno za karakterizaciju lezija u jetri koje sadrže mast, kao HCC, adenom i za otkrivanje pseudolezija u masnoj jetri (nezamašćeni parenhim).otkrivanje artefakata usljed kretanja supresijom signala. Struktura koje sadrže mast, kao na pr. masni sloj u prednjem trbušnom zidu.poboljšanje dinamičkog dometa redukcija artefakata zbog hemijskih promjena evaluacija imbibiranja kontrastom u lezijama bogatim mastima

Supresija masti ipak nije bez nedostataka. Može doći do gubitka važnih dijagnostičkih informacija, ako se koristi supresija sama. Ovo je važno kod fokalnih lezija koje sadrže mast i u stagingu tumora. Područja masti između organa pokazuju da nema infiltracije. Supresija masti otežava vizualizaciju limfonoda i ekstrahepatalnih krvnih žila. Konačno supresija masti s i.v. aplikacijom kontrasta može dovesti do lažnog smanjenja signala.

Fat Saturation (FAT SAT) Ova metoda se može koristiti u T1WI i T2WI jedan od nedostataka je nehomogenost u supresiji masti.FAT SAT tehnika u kombinaciji s T2WI SE i T2WI FSE povećava detektabilnost lezija jetre. U slučaju FSE, supresija masti je važnija zato što je intenzitet signala masti u ovoj sekvenci naročito visok i postoje izraženi artefakti kretanja od prednjeg trbušnog zida.T1WI FAT SAT koriste se za bolju karakterizaciju fokalnih lezija jetre koje sadrže mast i da poboljšavaju detekciju lezija nakon i.v. aplikacije hepatobilijarnog kontrasta kao napr. DDP.

Chemical Shift Imaging (CSI) CSI je tehnika koja povećava dinamički raspon dobijenih slika kod diferenciranja promjena u masnom tkivu jetre i imaging pankreasa. Kratki T1 – Inversion Recovery STIRVažna je za detekciju jetrenih lezija, detekciju lezija nakon aplikacije supermagnetnog željeznog oksida.

4

Digitalna subtrakciona angiografija Rendgenski aparati sa kojima se izvodi tehnika snimanja digitalne subtrakcione angiografije, spadaju u slikovne dijagnostičke aparate, koji za nastanak dijagnostičke informacije koriste rendgenske zrake. Putem modificirane subtrakcione tehnike (koja je kao konvencionalna fotografska subtrakcija bila poznata od 1934.godine), izvode se snimanja na nivou digitalnih informacija. Analogni signali su video TV signali, koji se u A/D (analogno digitalnim) pretvaračima, pretvaraju u digitalne informacije. Kod ove tehnike, pored matematičkog proračuna i obrade podataka imamo još i subtrakciju digitalnih informacija. U D/A (digitalno analognim) pretvaračima ponovo nastaju analogne informacije, koje predstavljaju subtrahiranu sliku, koju možemo promatrati na monitoru u real – time.Osnovni dijelovi aparature su rendgenska cijev, visokonaponski generator, elektronski pojačivač slike i TV monitor, stola na kome leži pacijent, kontrolne konzole i računarskog sistema.

Digitalne tehnike snimanja koštano mišičnog sistema Kompjuterizirana tomografija kostiju kranijuma Priprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Kod komatoznih pacijenata obavezna je primjena fiksacionih traka i jastučića. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta. Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su ispružene pored tijela. Brada blago privučena grudnom košu. 

Kompjuterizirana tomografija kostiju kranijuma - CTCentriranje: Centralna zraka ulazi 2 poprečna prsta iznad krova lubanje.Topogram: Profilni (LL).Program: Head routineThicknes: 3-5 mmCollimation: Ovisi o vrsti detektoraIncrement: 2-3 mmPlaniranje polja pregleda: Orbitomeatalna linija do krova lubanje Smjer snimanja: Kaudokranijalan. CT KOSTIJU KRANIUMAZa snimanje kostiju kranijuma uvijek je bolje koristiti spiralno snimanje zbog naknadne obrade slike u 3D tehnikama. Ako se radi o traumi glave može se koristiti spiralno snimanje sa slojevima debljine ispod 4 mm. Isto je potrebno da bi se preciznije odredila pozicija fragmenata – ulomaka slomljenih kostiju.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

5

Kompjuterizirana tomografija paranazalnih šupljina – PNS Priprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Kod komatoznih pacijenata obavezna je primjena fiksacionih traka i jastučića. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta. Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su ispružene pored tijela. Brada blago privučena grudnom košu.

Centriranje: centralna zraka ulazi 2 poprečna prsta iznad krova lubanje.Topogram: profilni (LL).Program: Head routineThicknes: 3-5 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement: 3 mmPlaniranje polja pregleda: Od donjeg ruba maksile do iznad frontalnog sinusaSmjer snimanja: kaudokranijalan. Za snimanje PNS uvijek je bolje koristiti spiralno snimanje zbog uočavanja sitnih detalja i zbog 3D rekonstrukcije, koja se mora obavezno raditi. Slojevi se ne anguliraju, mora se obuhvatiti maksilarni, frontalni sinus i straga meatus akustikus eksternus. Ovdje je bitno smanjiti FOV (field of view - polje pregleda), da bi se dobila što veća slika radi bolje rezolucije. Po potrebi se može uraditi i kontrastna serija.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca – PNSPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odječe, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Head matrix“ koja se stavlja preko glave pacijenta.Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice. Topogram: sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 3-4 mmSekvence: t2_tse_tra i cort1_tse_tra i cort2_tse_fs_tra i cor Po potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa t1 sekvencama u tri ravni

6

Magnetna rezonanca – PNST2 wi T2wi fs traLokalajzer za koronalni MR PNS :t2, t1 i t2 fs cor

Kompjuterizirana tomografija orbitaPriprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno da pacijent zatvori oči i ne pomjera očnim kapcima u toku pregleda. Kod komatoznih pacijenata obavezna primjena fiksacionih traka i jastučića. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta. Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su ispružene pored tijela. Brada blago privučena grudnom košu. Centriranje: centralna zraka ulazi 2 poprečna prsta iznad krova lubanje.Topogram: profilni (LL).Program: head rutineThicknes: 1-2 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement: 0,5-1 mmPlaniranje polja pregleda: Ispod donjeg ruba orbite do iznad gornjeg ruba orbite i meatus akustikus eksternusa bez angulacije.Smjer snimanja: kaudokranijalan.Koristi se spiralno snimanje zbog uočavanja sitnih detalja i zbog mogućnosti 3D rekonstrukcije. Smanjiti FOV (field of view - polje pregeleda), do iza meatus akustikus eksternusa da bi se ispratio nervus optikus. Ako se radi o patologiji potrebno je uraditi i kontrastnu seriju. Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca orbitaPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno da pacijent zatvori oči ine pomjera očnim kapcima prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita, kozmetičkih preparata sa trepavica i drugih metalnih predmeta sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.U ruku pacijenta se stavi pumpica u slučaju problema da može dati upozorenje.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Body matrix“ koja se stavlja preko glave pacijenta .Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice.

7

Magnetna rezonanca orbitaTopogram: sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 2-3 mmSekvence: t2_tse_tra , t1_tse_tra, t1_tse_fs_tra, t2_tse_fs_tra, cor i parasgitalnoPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa t1 sekvencama u tri ravni.Lokalajzer za transverzalni presjek orbita t1, t2_fs_traLokalajzer za parasagitalni presjek orbita i t1_fs_parasag t2_fs_cor

Kompjuterizirana tomografija hipofize – sele turcikePriprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Kod komatoznih pacijenata obavezna primjena fiksacionih traka i jastučića.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su ispružene pored tijela. Brada blago privučena grudnom košu. Centriranje: centralna zraka ulazi 2 poprečna prsta iznad krova lubanje.Topogram: profilni (LL).Program: Head rutine Thicknes: 1-2 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement: 0,5-1 mmPlaniranje polja pregleda: Poljem pregleda mora biti obuhvaćena cijela sela turcika sa angulacijom pazeći da se ne ozrače orbite ako je to moguće.Smjer snimanja: kaudokranijalni. Koristiti se spiralno snimanje zbog uočavanja sitnih detalja i zbog 3D rekonstrukcije.Smanjiti FOV (field of view - polje pregeleda), da bi se dobila što veća slika, kako se ne bi gubilo na rezoluciji. Ako se radi o patologiji potrebno je uraditi i kontrastnu seriju. Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca hipofize – sele turcikePotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Body matrix“ koja se stavlja preko glave.Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice.

8

Magnetna rezonanca hipofize – sele turcikeTopogram: sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 2-3 mmSekvence: t2_tse_ cort1_tse_sag i corNakon nativne serije(slika) radi se kontrastna serija sa t1_tse_sag i corMR lokalajzer sagitalni presjek hipofize i t1 sag

Kompjuterizirana tomografija mastoida i srednjeg uhaPriprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da ne smije gutati. Kod komatoznih pacijenata obavezna je primjena fiksacionih traka i jastučića. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta. Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su ispružene pored tijela. Brada blago privučena grudnom košu.

Centriranje: centralna zraka ulazi dva poprečna prsta iznad krova lubanje.Topogram: profilni (LL).Program: Inner earThicknes: 1-2 mm Collimation: Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement: 0,5-1 mmPlaniranje polja pregleda: Ispod donjeg ruba mastoida do iznad gornjeg ruba mastoida bez angulacije.Smjer snimanja: kaudokranijalan. Pacijenta potrebno upozoriti da ne pomjera donju vilicu zbog mogućih artefakata na slici. Ako se radi o patologiji potrebno je uraditi i kontrastnu seriju. Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta. 

Kompjuterizirana tomografija kostiju lica

Priprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da ne smije gutati prilikom snimanja. Kod komatoznih pacijenata obavezna je primjena fiksacionih traka i jastučića. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su ispružene pored tijela. Brada blago privučena grudnom košu.

9

Kompjuterizirana tomografija kostiju lica

Centriranje: Centralna zraka ulazi dva poprečna prsta iznad krova lubanje.Topogram: Profilni (LL).Program: Head routine  Thicknes: 3-4 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement: 0,5-1 mmPlaniranje polja pregleda: Ispod donjeg ruba mandibule do iznad gornjeg ruba frontalnog sinusa,bez angulacije.Smjer snimanja: Kaudokranijalan. Kosti lica najčešće se snimaju nakon traume, ali i kod patoloških promjena na kostima i mehkim tkivima.Ako se radi o patologiji potrebno je uraditi i kontrastnu seriju, nakon nativne serije. Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Dentalna kompjuterizirana tomografijaDanas se koristi u procjeni denziteta kostiju gornje i donje vilice, dijagnostici ekspanzivnih tvorbi u vilici kao i procjeni širine prostora za ugradnju implantata. Priprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno jeupozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da ne smije gutati i pomjerati vilice prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih predmeta, zubnih proteza , nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su ispružene pored tijela. Brada blago privučena grudnom košu

Dentalna kompjuterizirana tomografijaCentriranje: Centralna zraka ulazi dva poprečna prsta iznad meatus akustikus eksterni.Topogram: Profilni (LL).Program: Head routine Thicknes: 3-4 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement: 0,5-1 mmPlaniranje polja pregleda: Ispod donjeg ruba mandibule do iznad meatus akustikus eksterni. Smjer snimanja: Kaudokranijalan.

Dentalni CT u aksijalnoj, sagitalnoj i koronalnoj projekciji i SSDZaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

10

Kompjuterizirana tomografija vratne - cervikalne kralježnice

Priprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da ne smije gutati prilikom snimanja. Kod komatoznih pacijenata obavezna je primjena fiksacionih traka i jastučića. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su ispružene pored tijela.

CT-topogram za CT vratne kralježnice CT-transverzalni presjek vratne kralježniceCentriranje: Centralna zraka ulazi dva poprečna prsta iznad meatus akustikus eksterni.Topogram: profilni (LL).Program: C-spine ili spine seqThicknes: 2 mmCollimation:2 mm, coll 2x1mmIncrement: 0,5-1 mmPlaniranje polja pregleda: od meatus akustikus eksternusa do ispod prvog torakalnog pršljena.Smjer snimanja: kraniokaudalno.

Ako se snima cijela vratna kralježnica onda poljem pregleda mora biti obuhvaćen prvi vratni i prvi torakalni kralježak. Angulacija slojeva je prema intervertebralnim prostorima. FOV smanjiti na optimalnu veličinu, ne smiju se odsjeći dijelovi kralježaka, tj kralješci moraju biti prikazani kompletni.

Ako se radi o traumi vratne kralježnice potrebno je uraditi rekonstrukcije za mehka tkiva i rekonstrukcije za koštane strukture, a ako se radi o neurološkim problemima dovoljno je uraditi rekonstrukciju za meka tkiva.Ako se radi o patologiji potrebno je uraditi i kontrastnu seriju, nakon nativne serije. Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca vratne - vratne kralježnice Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.

11

Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Neck matrix“ koja se stavlja preko vratnog dijela kičme pacijenta.Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice Lokalajzer za sagitalni presjek vratne kralježnica i t2 i t1 sagi lokalajzer za transverzalni presjek vratne kralježnica i t2 tra Topogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 3-4 mmSekvence: t2_tse_sag i tra, t1_tse_sag, t2_tirm_sagPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa t1 sekvencama u t1_tse_tra i sag. Pravi se serija slojeva u odgovarajućim presjecima .

Kompjuterizirana tomografija torakalne - grudne kralježnice Priprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Kod komatoznih pacijenata obavezna je primjena fiksacionih traka i jastučića. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su ispružene iznad glave.Centriranje: centralna zraka ulazi dva poprečna prsta iznad meatus akustikus eksternusa.Topogram: profilni (LL).Program: Spine routine ili spine seqThicknes: 2 – 3 mmCollimation:Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement:1 mmPlaniranje polja pregleda: prema patologiji na koju se sumnja da se ostale strukture ne bi zračile.Smjer snimanja: kraniokaudalnoPacijent se postavlja u supinacioni položaj sa rukama iznad glave. Kod planiranja slojeva mora se obuhvatiti sedmi cervikalni i prvi lumbalni kralježak ako se traži CT čitave torakalne kralježnice. Ako se traži samo određeni dio, onda se samo taj dio isplanira a za orijentaciju služi procesus spinosus sedmog cervikalnog kralješka, ili rebro kod dvanaestog torakalnog pršljena.Ako se radi o patologiji potrebno je uraditi i kontrastnu seriju, nakon nativne serije. Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca grudne – torakalne kralježnice

12

Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Spine matrix“ na koju pacijent legne, a koristi se i Neck matrix radi boljeg prekrivanja polja.Uz pomoć laserskog snopa centrira se na srednju mamilarnu liniju.Lokalajzer za sagitalni presjek grudne kralježnice i t2 i t1 sag Topogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 3-4 mmSekvence: t2_tse_sag i tra, t1_tse_sag, t2_tirm_sagPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa t1 sekvencama u t1_tse_tra i sag.Lokalajzer za transverzalni presjek torakalne kralježnice i t2 tra

Kompjuterizirana tomografija leđne - lumbalne kralježnice Priprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Kod komatoznih pacijenata obavezna je primjena fiksacionih traka i jastučića.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su ispružene iznad glave, a ispod koljena postavi se jastuk zbog ugodnijeg položaja. Centriranje: Centralna zraka ulazi na processus xyphoideus-uTopogram: Profilni (LL).Program: Spine routine ili spine seqThicknes: 2 – 3 mmCollimation:Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement:1 mmPlaniranje polja pregleda:Od Th12 do ispod S1 spiralno skeniranje.Smjer snimanja: KraniokaudalanPacijent se postavlja u supinacioni položaj sa rukama iznad glave. Kod traume L/S kičme radi se spiralno snimanje, gdje je potrebno raditi naknadne 3D rekonstrukcije MPR i SSD.Ako se radi o patologiji potrebno je uraditi i kontrastnu seriju, nakon nativne serije. Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca leđne - lumbosakralne kralježnicePotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati.Fizička priprema podrazumijeva

13

skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij, pod koljena se stavlja jastuk zbog ugodnijeg položaja.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Spine matrix“ na koju pacijent legne.Uz pomoć laserskog snopa centrira se na umbilikus Lokalajzer za MR leđne kralježnice i t1i t2 sag Topogram: sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 3-4 mmSekvence: t2_tse_sag,cor i tra, t1_tse_sag, t2_tirm_sagPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa t1 sekvencama u t1_tse_tra i sag.Lokalajzer za transverzalni presjek kralježnice i t2 tra

Kompjuterizirana tomografija ramenog pojasa Položaj pacijenta za CT ramenog pojasaPriprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su ispružene pored tijela Centriranje: centralna zraka ulazi 1 cm iznad ramena.Topogram: APProgram: shoulderThicknes: 2 – 3 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement:0,5-1 mmPlaniranje polja pregleda: gornji rub ramena do ispod skapuleSmjer snimanja: Kraniokaudalno Aparat nam daje mogućnost snimanja samo jednog ramena, a mogu se snimati i oba ramena zgloba istovremeno radi komparacije. Nije potrebna angulacija slojeva kod planiranja pregleda.Ako se radi o patologiji potrebno je uraditi i kontrastnu seriju, nakon nativne serije. Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca ramenog zglobaPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno plitko disanje prilikom snimanja.

14

Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Shoulder“ koja se stavlja preko ramenog zgloba koji se snima.Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice. Po potrebi se nakon nativne (serije radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni.Topogram: sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 2-4 mmSekvence: pd fs sag cor i traT2 tse sag cor i traT1 tse sag cor i traLokalajzer za transverzalni presjek ramenaT1 i pd fs tra

CT šakaPriprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: pacijent leži potrbuške. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su ispružene ispred glave i u položaju pronacije, ili su maksimalno približene (dodiruju se dlanovima), tako da se vanjskom stranom oslanjaju o stol.Pozicija za CT šakaPozicija slojeva se prilagođava prema veličini polja koje se treba prikazati, da se ne zrače nepotrebne strukture.Ako se radi o patologiji potrebno je uraditi i kontrastnu seriju, nakon nativne serije. Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.Centriranje: Centralna zraka ulazi 1 cm ispred vrhova prstiju.Topogram: AP ili LLProgram: Extr. combiThicknes: 1 – 3 mmCollimation:Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement:0,5 -1 mmPlaniranje polja pregleda: Ovisno o patologiji bez angulacije.Smjer snimanja: kraniokaudalno.

Magnetna rezonanca šakaPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da

15

nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u pronaciji, glavom prvo ulazi u gentrij, jedna ili obje ruke su ispružene ispred glave.Pregled se izvodi pomoću zavojnice za koljeno i skočni zglob, a može se raditi na zavojnici body matrix kada se želi komparativno obje šake. Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice Topogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 2-3 mmSekvence: Pd fs tra, cor, sag, T2 tse tra i cor, T1 tse tra i corPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni Lokalajzer za MR koronalni presjek za obe šakePd fs, T1 i T2 corLokalajzer za transverzalni presjek T2, T1 i pd fs tra obje šake

Kompjuterizirana tomografija ručnih zglobovaPriprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži potrbuške. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su ispružene ispred glave i u položaju pronacije, ili su maksimalno približene (dodiruju se dlanovima), tako da se vanjskom stranom oslanjaju o stol.Centriranje: Centralna zraka ulazi na sredinu šake.Topogram: AP ili LLProgram: Extr. combiThicknes: 1 – 3 mmCollimation:Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement: 0,5-1 mmPlaniranje polja pregleda: Ovisno o patologiji, snima se bez angulacije, mora biti prikazan cijeli ručni zglob3 D – SSD

CT sa MPR rekonstrukcijom – ručni zglobRučni zglob se snima isto kao i šaka, samo je razlika u pozicioniranju slojeva gdje se polje ograniči samo na područje ručnog zgloba.Pozicija slojeva se prilagođava prema veličini polja koje se treba prikazati, da se ne zrače nepotrebne strukture.Ako se radi o patologiji potrebno je uraditi i kontrastnu seriju, nakon nativne serije.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca ručnih zglobovaPotrebna psihička i fizička priprema pacijenta.

16

Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u pronaciji, glavom prvo ulazi u gentrij, ruke su ispružene iznad glave.Pregled se izvodi pomoću zavojnice za koljeno i skočni zglob, a može se raditi na zavojnici body matrix kada se želi komparativno oba ručna zgloba. Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojniceTopogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 2-3 mmSekvence: Pd fs tra, cor, sag, T2 tse tra i cor, T1 tse tra i corPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni Lokalajzer za koronalni presjek ručnih zglobova, pd fs, T2 i T1 corLokalajzer za transverzalni presjek ručnih zglobova, pd fs, T1 i T2 tra Kompjuterizirana tomografija podlaktice Pozicija pacijenta: pacijent leži potrbuške. U gentrij ulazi prvo glavom. Glava maksimalno zabačena prema nazad. Ruke su ispružene ispred glave i u položaju pronacije, ili su maksimalno približene (dodiruju se dlanovima), tako da se vanjskom stranom oslanjaju o stol . Ako pacijent može postaviti ruke u položaj supinacije onda je ta pozicija bolja, jer nema ukrštanja radijusa i ulne.Priprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta. Položaj pacijenta za CT podlaktice ; pronacija i za CT jedne podlakticePoložaj pacijenta za CT podlaktice. Centriranje: Centralna zraka ulazi na sredinu ručnog zgloba.Topogram: AP Program: Extr. combiThicknes: 1 – 3 mmCollimation:Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement:0,5-1 mmPlaniranje polja pregleda: Ovisno o patologiji, snima se bez angulacije, ako nije potrebno prikazati kompletnu podlakticu, polje se ograniči samo na područje s patologijom. Smjer snimanja: Kraniokaudalno

CT jedne podlakticePacijent leži poptrbuške ispruženih ruku ispred glave. Ako je potrebno komparativno snimanje obje podlaktice , ruke su ispružene, a ako je potrebno samo snimanje jedne podlaktice, onda je ta ruka ispružena, a druga spuštena pored tijela. Ruka je u položaju pronacije. Pozicija slojeva se prilagođava veličini polja koje se treba prikazati da se ne zrače nepotrebne strukture (.

17

Ako se radi o patologiji potrebno je uraditi i kontrastnu seriju, nakon nativne serije. Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca podlakticePozicija pacijenta za MR podlakticePotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Lokalajzer za transverzalni MR podlaktice ; pd fs, T1 i T2 traPacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u pronaciji, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice za koljeno i skočni zglob, a može se raditi na zavojnici body matrix komparativno. Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojniceLokalajzer za koronalni presjek podlaktice, pd fs, T1 i T2 corTopogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 3-4 mmSekvence: Pd fs tra, cor, sag, T2 tse tra i cor, T1 tse tra i corPo potrebi se nakon nativne serije (slika 86. i slika 87.) radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni

Kompjuterizirana tomografija laktaPriprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: pacijent leži potrbuške. U gentrij ulazi prvo glavom. Glava maksimalno zabačena prema nazad. Ruke su ispružene ispred glave i u položaju pronacije, ili su maksimalno približene (dodiruju se dlanovima), tako da se vanjskom stranom oslanjaju o stol

Kompjuterizirana tomografija oba laktaMože se uraditi samo CT jednog lakatnog zgloba, tada je ruka koja se ne snima ispružena pored tijela.Centriranje: Centralna zraka ulazi na sredinu podlakticeTopogram: AP ili LLProgram: Extr. combiThicknes: 1 – 3 mm

18

Collimation:Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement:0,5-1 mmPlaniranje polja pregleda: Ovisno o patologiji, snima se bez angulacije, mora se prikazati lakatni zglob u cijelosti.Smjer snimanja: Kraniokaudalno CT oba lakta Topogram i transverzalni presjek oba lakta Pacijent leži poptrbuške ispruženih ruku ispred glave. Ako je potrebno komparativno snimanje oba lakta, ruke su ispružene, a ako je potrebno samo snimanje jednog lakta onda je ta ruka ispružena, a druga spuštena pored tijela. Ruka je u položaju pronacije. Pozicija slojeva se prilagođava veličini polja koje se treba prikazati ali se mora lakatni zglob prikazati u cijelosti.

CT jednog lakta Topogram i transverzalni presjek laktaAko se radi o patologiji potrebno je uraditi i kontrastnu seriju, nakon nativne serije. Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca lakta Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u pronaciji, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice za koljeno i skočni zglob, a može se raditi na zavojnici body matrix. Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice . Lokalajzer za sagitalni presjek lakta pd fs, T1 i T2 sagTopogram: sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 2-3 mmSekvence: pd fs tra, cor, sag, T2 tse tra i cor, T1 tse tra i corPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni * Lokalajzer za koronalni presjek lakta, pd fs, T1 i T2 corTopogram: sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 2-3 mmSekvence: pd fs tra, cor, sag, T2 tse tra i cor, T1 tse tra i corPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni Kompjuterizirana tomografija nadlaktice Priprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.

19

Pozicija pacijenta: Pacijent leži potrbuške. U gentrij ulazi prvo glavom. Glava je maksimalno zabačena prema nazad. Ruke su ispružene ispred glave i u položaju pronacije, ili su maksimalno približene (dodiruju se dlanovima), tako da se vanjskom stranom oslanjaju o stol . Pacijent može biti i u poziciji supinacije, tj. leži na leđima, ruke su ispružene pored tijelaCT topogram i transverzalni presjek nadlakticeCentriranje: Centralna zraka ulazi na sredinu lakatnog zgloba, ili 1 cm iznad gornjeg ruba ramena.Topogram: AP ili LLProgram: Extr. combiThicknes: 2 – 5 mmCollimation:Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement: 0,5-1 mmPacijent leži poptrbuške sa ispruženim rukama iznad glave, koje su maksimalno primaknute jedna uz drugu. Ako je potrebno komparativno snimanje obje su nadlaktice ispružene, a ako je potrebno samo snimanje jedne nadlaktice, onda je ta ruka ispružena, a druga spuštena pored tijela. Ruka je u položaju pronacije. U ovisnosti o stanju pacijenta, ruke mogu biti ispružene pored tijela u položaju supinacije a glavom ulazi u gentrij. Mora se naglasiti da je slika u tom položaju puno lošija, stoga kad god je moguće treba koristiti prvu metodu. Pozicija slojeva se prilagođava veličini polja koje se treba prikazati da se ne zrače nepotrebne strukture . Ako se radi o patologiji potrebno je uraditi i kontrastnu seriju, nakon nativne serije. Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Planiranje polja pregleda: Ovisno o patologiji, snima se bez angulacije, ako nije potrebno prikazati kompletnu nadlakticu, polje se ograniči samo na područje s patologijom . Ako se radi komparativno obje nadlaktice, onda se polje planira tako da se obje nadlaktice prikažu. Smjer snimanja: kraniokaudalno.

MR nadlakticeTopogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 3-4 mmSekvence: pd fs tra, cor i sag, T2 tse tra i cor, T1 tse tra i corPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni Pozicija pacijenta

20

Lokalajzer za koronalni MR nadlaktice koronalni presjek nadlaktice, pd fs, T1 i T2 corLokalajzer Transverzalni presjek nadlaktice, pd fs, T1 i T2 traSagitalni presjek nadlaktice pd fs sag

Kompjuterizirana tomografija i magnetna rezonanca zdjelice i donjih ekstremiteta

Kompjuterizirana tomografija kukova Priprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta za CT kukovaPozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su podignute iznag glave i savijene u laktovima, a prilikom apliciranja kontrastnog sredstva, ruka se ispruži, radi boljeg protoka kontrastnog sredstva. TopogramCentriranje: Centralna zraka ulazi na vrhu kriste ilijačne kosti ili na umbilikusu.Topogram: AP Program: HipThicknes: 3 – 5 mmCollimation:Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement:1-3 mmPlaniranje polja pregleda:Iznad acetabuluma do ispod simfize.Smjer snimanja: Kraniokaudalan. Pacijent se postavlja u supinacioni položaj, sa rukama iznad glave. CT kukova Za ovo snimanje nije potrebna nikakva posebna priprema, osim da se polje koje se snima oslobodi viška odjeće i metalnih stranih predmeta . Po potrebi se nakon nativne serije učini i kontrastna serija snimanja, ako se radi o patološkim promjenama na koštanom sistemu.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca kukovaPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da

21

nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice body matrix. Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnicePozicija pacijenta za MR kukovaTopogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 3-4 mmSekvence: pd fs tra, cor, sag, T2 tse tra i cor, T1 tse tra i corPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa T1 sekvencama. u tri ravniMR kukova lokalajzer za koronalni presjek, pd fs, T1 i T2 corLokalajzer za transverzalni presjek kukova, pd fs, T2 i T1 tra

Kompjuterizirana tomografija koštano -mišićnih struktura male zdjelicePriprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima. Ruka u kojoj se nalazi braunila za aplikaciju kontrastnog sredstva mora biti ispružena.Centriranje: Centralna zraka pada na kristu ilijačnih kostiju ili na umbilikus. Položaj pacijenta: Leži na leđima sa rukama podignutim iznad glave.Topogram: AP Program: Pelvis routineThicknes: 3 – 5 mmCollimation:Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement:1 - 3 mmPlaniranje polja pregleda: Iznad krista ilijačnih kostiju do ispod simfize.Pacijent se postavlja u supinacioni položaj, sa rukama iznad glave. Za ovo snimanje nije potrebna nikakva posebna priprema, osim da se polje koje se snima oslobodi viška odjeće i metalnih stranih predmetaCT zdjelice topogramPo potrebi se nakon nativne serije učini i kontrastna serija snimanja, ako se radi o patološkim promjenama na koštano-mišičnim strukturama.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca koštano-mišićnih struktura male zdjelicePsihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pozicija za MR zdjelice i body matrix

22

Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice body matrix. Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice. Topogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 2-3 mmSekvence: Pd fs tra, cor, T2 tse tra i cor, T1 tse tra i coKoronalni presjek koštano mišićnih struktura zdjelice, pd fs,T1 i T2 corTransverzalni presjek koštano-mišićnih struktura zdjelice, pd fs, T1 i T2 traPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa t1 sekvencama u tri ravni .

Kompjuterizirana tomografija sakroilijakalnih zglobovaPriprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su ispružene iznad glave i savijene u laktovima. Prilikom apliciranja kontrasta, ruka u kojoj je braunila mora biti ispružena Topogram i transverzalni CT sakroilijakalnih zglobovaCentriranje: Centralna zraka u području vrha kriste ilijake ili na umbilikus.Topogram: AP Program: Pelvis routineThicknes: 3 – 5 mmCollimation:Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement:1 - 3 mmPlaniranje polja pregleda:Iznad sakroilijakalnih zglobova do ispod sakroilijakalnih zglobova. Pacijent se postavlja u supinaciono položaj, sa rukama iznad glave. Za ovo snimanje nije potrebna nikakva posebna priprema, osim da se polje koje se snima oslobodi viška odjeće i metalnih stranih predmeta.Po potrebi se nakon nativne serije učini i kontrastna serija snimanja, ako se radi o patološkim promjenama na koštanim strukturama.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca sakroilijakalnih zglobova Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja Topogram: sagitalni, koronalni i transverzalni

23

Thicknes: 2-3 mmSekvence: Pd fs tra, cor, sagT2 tse tra i corT1 tse tra i corPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni. Transverzalni presjek SI zglobova, pd fs, T1 i T2 traKoronalni presjek SI zglobova pd fs, T1 i T2 cor Kompjuterizirana tomografija natkoljenicePriprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo nogama. Ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima. Prilikom apliciranja kontrastnog sredstva, ruka u kojoj je braunila mora biti ispruženaPoložaj za CT natkoljeniceCentriranje: Centralna zraka pada na sredinu koljenog zgloba. Topogram: AP Program: Extr.combThicknes: 3 – 5 mmCollimation:Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement:1 - 3 mmPlaniranje polja pregleda:Ograniči se samo na patologiju natkoljenica, a po potrebi može se snimati i čitava natkoljenica, od velikog trohantera do koljenog zgloba .Smjer snimanja: Kraniokaudalan.TopogramPacijent leži na leđima, a nogama ulazi u gentrij. Kod snimanja ovog dijela tijela pozicija slojeva se prilagođava veličini polja koje se treba prikazati, tj ograničiti se samo na patologiju ako se drugačije ne traži.Po potrebi nakon nativne serije se može uraditi i kontrastna serija.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca natkoljenicaPsihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, nogama prvo ulazi u gentrij.

24

Pregled se izvodi pomoću zavojnice body matrix. Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice Topogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 2-3 mmSekvence: Pd fs tra, cor, sag, T2 tse tra i cor, T1 tse tra i corPo potrebi se nakon nativne serije (slika 128., slika 129.i slika 130.).radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni Koronalni presjek pd fs T1Koronalni presjek pd fs T2MR naktkopljenice Koronalni presjek Transverzalni presjekMR natkoljeniceLokalajzer za sagitalni presjek natkoljenice pd fs sag

Kompjuterizirana tomografija koljenaPriprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo nogama. Ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima.Prilikom apliciranja kontrastnog sredstva, ruka u kojoj je braunila mora biti ispružena. Centriranje: Centralna zraka pada četiri poprečna prsta ispod patele. Topogram: AP Program: Extr.combThicknes: 3 – 5 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement: 1 - 2 mmPlaniranje polja pregleda: Mora se obuhvatiti čitav koljeni zglob sa patelom.Smjer snimanja: Kraniokaudalan .TopogramPacijent leži na leđima, a nogama ulazi u gentrij. Koljena moraju biti maksimalno primaknuta da bi se dobila što veća slika.Po potrebi nakon nativne serije se može uraditi i kontrastna serija.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.Transverzalni presjekMR koljena Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.

25

Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, nogama prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice knee matrix, koljeno je postavljeno u blagu vanjsku rotaciju Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice.Topogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 2-3 mmSekvence: Pd fs tra, cor, sag, T2 tse tra i sag, T1 tse tra i cor.Po potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni sagitalni presjek, pd fs i T2 sagLokalajzerkoronalni presjek, pd fs i T1 corLokalajzertransverzalni presjek, pd fs, T1 i T2 tra

Kompjuterizirana tomografija potkoljenicaPriprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo nogama. Ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima. Prilikom apliciranja kontrastnog sredstva, ruka u kojoj je braunila mora biti ispruženaCentriranje: Centralna zraka ulazi u sredini skočnog zgloba. Topogram: AP ili LLProgram: Extr.combThicknes: 2 – 5 mmCollimation:Ovisi o vrsti ibroju detektoraIncrement:1 - 2 mmPlaniranje polja pregleda: Ograničiti se samo na patologiju.Smjer snimanja: Kraniokaudalan.topogramPacijent leži na leđima, a nogama ulazi u gentrij. Noge moraju biti maksimalno primaknute jedna uz drugu. Po potrebi nakon nativne serije se može uraditi i kontrastna serija.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.Transverzalni presjek

MR potkoljenicePsihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, nogama prvo ulazi u gentrij.

26

Pregled se izvodi pomoću zavojnice body matrix. Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice MR potkoljeniceTopogram: sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 3-5 mmSekvence: pd fs tra, cor, sag, T2 tse tra i cor, T1 tse tra i corPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni.

Kompjuterizirana tomografija skočnih zglobova

Priprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.

Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo nogama. Ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima. Prilikom apliciranja kontrastnog sredstva, ruka u kojoj je braunila mora biti ispružena. Centriranje: Centralna zraka ulazi ispod petne kosti. Topogram: LL Program: Extr.combThicknes: 1 - 3 mmCollimation:Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement:0,5 - 1 mmPlaniranje polja pregleda: Mora se obuhvatiti kompletan skočni zglob.Smjer snimanja: Kraniokaudalan. Pacijent leži na leđima, a nogama ulazi u gentrij. Po potrebi nakon nativne serije se može uraditi i kontrastna serija.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

MR skočnog zglobaPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.

27

Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, nogama prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice knee matrix . Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice. Topogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 2-3 mmSekvence: Pd fs tra, cor i sag, T2 tse tra i cor, T1 tse tra i corPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni.

Lokalajzer i transverz T2tseMR skočnog zglobaTransverzalni presjekpd fs, T1 i T2traLokalajzer za koronalni presjekMR skočnog zglobaKoronalni presjek skočnog zgloba i pd fs, T1 i T2 corLokalajzer za sagitalni presjek skočnog uzgloba i T2 sag

Kompjuterizirana tomografija stopala

Priprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo nogama.Stopala su postavljena pod uglom od 90 stepeni u odnosu na potkoljenice. Ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima. Prilikom apliciranja kontrastog sredstva, ruka u kojoj je braunila mora biti ispružena .Centriranje: Centralna zraka ulazi ispod petne kosti. Topogram: LL Program: Extr.combThicknes: 1 - 3 mmCollimation:3 mm, coll 2x1mmIncrement:0,5 - 1 mmPlaniranje polja pregleda: Mora se obuhvatiti kompletno stopalo sa angulacijom slojeva prema položaju stopala.Smjer snimanja: Kraniokaudalan

Pacijent leži na leđima, a nogama ulazi u gentrij, stopala moraju biti maksimalno primaknuta i simetrično postavljena ako je to moguće.Dužina topograma 128 ili 256 mm. Po potrebi nakon nativne serije se može uraditi i kontrastna serija.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca stopalaPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.

28

Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, nogama prvo ulazi u gentrij, moguće i da pacijent leži u pronaciji.Pregled se izvodi pomoću zavojnice za koljeno i stopalo. Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnicePozicija za MR stopalaTopogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 2-3 mmSekvence: Pd fs tra, cor, sag, T2 tse tra i cor, T1 tse tra i corPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni.Lokalajzer za transverzalni presjek Transverzalni presjek stopala i T1i T2 traLokalajzerKoronalni presjek stopala, pd fs, T1 i T2 corsagitalni presjek stopala i pd fs i T2 sag

Kompjuterizirana tomografija petne kosti Priprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo nogama. Ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima. Prilikom apliciranja kontrastnog sredstva, ruka u kojoj je braunila mora biti ispruženaPozicija pacijenta za CTCT petne kostiCentriranje: Centralna zraka ulazi ispod petne kosti. Topogram: LL Program: Extr.combThicknes: 1 - 3 mmCollimation:Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement:0,5 - 1 mmPlaniranje polja pregleda: Mora se obuhvatiti kompletna petna kost sa angulacijom slojeva prema poziciji petne kosti (slika 159 i slika 160.).Smjer snimanja: Kraniokaudalan.Pacijent leži na leđima, a nogama ulazi u gentrij, stopala moraju biti maksimalno primaknuta i simetrično postavljena ako je to moguće. Po potrebi nakon nativne serije se može uraditi i kontrastna serija.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

29

Digitalne tehnika snimanja vaskularnih struktura koštano-mišićnog sistemaKrvne sudove ekstremiteta možemo snimati pomoću kateterske angiografije po Seldingeru – DSA, kao i na CT-u kao CT angiografija ( CTA) ili na Magnetnoj rezonanci kao MR angiografija (MRA).Izvode se u cilju dijagnosticiranja vaskularne patologije ekstremiteta koja može biti stečena ili kongenitalna. Priprema pacijenta je psihička i fizička.Priprema: Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, ako je potrebno da zadrži disanje da isto učini. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pacijent osim laboratorijskih nalaza (urea, kreatinin u serumu, faktori krvarenja) mora da donese internističku saglasnost da se pregled može obaviti. Pribor – rendgenski film ovisno o kameri koja se koristi.Kateterska angiografija se izvodi na aparatu za digitalnu subtrakcionu angiografiju. Tehnika snimanja vena gornjih ekstremiteta – flebografija Može se raditi flebografija vena na gornjim ili donjim ekstremitetima.Priprema pacijenta: fizička i psihička. Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage.Važno je da pacijent bude na tašte, moraju biti predočeni laboratorijski i internistički nalazi, te rendgenogram pluća. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži na angiografskom stolu u supinacionom položaju. Aparatura: danas se koristi aparat za Digitalnu subtrakcionu angiografiju.

FlebografijaTehnika pregleda; punkcija jedne od superficijelnih vena na podlaktici, uz aplikaciju jodnog kontrastnog sredstva ručno.Položaj pacijenta i dijela tijela koji se snima: Pacijent leži na leđima, ruka pored tijela ispružena u položaju supinacije, centrira se ruka koja je punktirana i pravi serija snimaka radi se prvo snimanje podlaktice, lakta i nadlaktice i aksile.

Flebografija donjeg ekstremitetaPriprema je ista kao i za flebografiju gornjih ekstremiteta.Centrira se ekstremitet pod kontrolom radioskopije čija je vena punktirana i pravi se serija snimaka tokom davanja kontrastnog sredstva, prvo se snima potkoljenica, koljeno, natkoljenica i mala zdjelica.

Tehnika snimanja limfnih sudova – limfografija Pregled se izvodi u supinacionom položaju pacijenta, postavljenog na stol rendgen aparata uz aplikaciju Uljanog kontrastnog sredstva Ultrafluid lipiodol koji se usporeno cca 30 minuta

30

aplicira pomoću automatske šprice kroz posebne igle za punkciju limfnog suda. Punkcija se uglavnom učini na dorzumu stopala, može i u području šake za gornje ekstremitete. Tehnika snimanja limfnih sudova – limfografija Snimanje se vrši pola sata nakon aplikacije kontrastnog sredstva, snima se područje natkoljenica – tzv angiofaza, zatim se snimanje nastavlja u području zdjelice.Sljedeća snimka se učini 12 h nakon aplikacije kontrastnog sredstva, potom nakon 24 sata, 48 i 72.

Tehnika snimanja arterija gornjih ekstremiteta - Digitalnom subtrakcionom angiografijomNakon psihičke i fizičke pripreme u angiosali, pacijent se postavi u supinacioni položaj. Nakon učinjenog čišćenja polja punkcije (obično je to ingvinalna regija, mada posebno za gornje ekstremitete punkcija se može vršiti i u kubitalnoj regiji, ili aksilarnoj.) pristupa se davanju lokalne anestezije ( ksilokain subkutano), zatim slijedi punkcija arterije femoralis i plasiranje vodiča, pa katetera u odgovarajuću regiju. Kontrastno sredsvo se aplicira putem automatske šprice koja je spojena sa kateterom. Vrijednosti pritiska, protoka kontrastnog sredstva i količina su određeni prema regiji koja se snima, kao i prema vrsti katetera.Centriranje se vrši pod kontrolom dijaskopije. Pravi se serija snimaka u arterijskoj, a po potrebi i venskoj fazi. Prvo se snima nadlaktica, područje lakta i podlaktica sa šakom.

Tehnika snimanja arterija donjih ekstremiteta - Digitalnom subtrakcionom angiografijomNakon psihičke i fizičke pripreme u angiosali , pacijent se postavi u supinacioni položaj. Nakon učinjenog čišćenja polja punkcije (obično je to ingvinalna regija, mada posebno za gornje ekstremitete punkcija se može vršiti i u kubitalnoj regiji, ili aksilarnoj) pristupa se davanju lokalne anestezije ( ksilokain subkutano), zatim slijedi punkcija arterije femoralis i plasiranje vodiča, pa katetera u odgovarajuću regiju.Kontrastno sredstvo se aplicira putem automatske šprice koja je spojena sa kateterom. Vrijednosti pritiska, protoka kontrastnog sredstva i količina su određeni prema regiji koja se snima, kao i prema vrsti katetera.Centriranje se vrši pod kontrolom dijaskopije. Pravi se serija snimaka u arterijskoj, a po potrebi i venskoj fazi. Prvo se snima područje zdjelice, područje, natkoljenica, područje koljena i potkoljenice sa stopalom. 

Kompjuterizirana angiografija – CTA gornjih ekstremitetaCT angiografija u odnosu na klasičnu angiografiju : sigurnija,brža i jeftinija tehnika snimanja. Pruža uvid i u postojanje perivaskularnih promjena što kod konvencionalne i DSA nije moguće.Priprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u pronaciji. U gentrij ulazi glavom. Ruke su pružene ispred glave i u položaju su supinacije, a glava maksimalno zabačena prema unazad.

31

Centriranje: Centralna zraka ulazi dva centimetra ispred prstijuTopogram: AP, Program: Angio rutine, ili angio fastThicknes: 1-3 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement: 0,1 – 1 mmPlaniranje polja pregleda: Polje pregleda mora da obuhvati dio od vrhova prstiju do apeksa pluća, ako se drugačije ne traži na uputnici.Smjer snimanja: Kaudokranijalno

Kontrastno sredstvo se aplicira putem automatske šprice , preko braunile postavljene u kubitalnu venu. Obično se koristi 100-150 ml jodnog vodotopivog kontrastnog sredstva Nakon učinjenog topograma, uradi se test bolus za početni sken. Namjena test bolusa je da se odredi odložno vrijeme, da bi se mogao ispratiti bolus kontrastnog sredstva u arterijskoj fazi. Zaštita pacijenta prema mogućnostima, da se ne pokrije polje interesovanja. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta. Kompjuterizirana angiografija – CTA donjih ekstremitetaCT angiografija u odnosu na klasičnu angiografiju : sigurnija, brža i jeftinija tehnika snimanja. Pruža uvid i u postojanje perivaskularnih promjena što kod konvencionalne i DSA nije moguće.Priprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo nogama.Ruke su podignute iznad glave i ispružene. Centriranje: Centralna zraka ulazi u području procesus ksifoideusaTopogram: AP, 1024 Program: Angio rutine, ili angio fastThicknes: 1-3 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement: 0,1 – 1 mmPlaniranje polja pregleda: Polje pregleda mora da obuhvati dio iznad dijafragme do skočnih zglobova, ili se polje ograniči samo na područje patologije.Smjer snimanja: Kraniokaudalan.

Kompjuterizirana angiografija – CTA donjih ekstremitetaKontrastno sredstvo se aplicira putem automatske šprice , preko braunile postavljene u kubitalnu venu. Obično se koristi 100-150 ml jodnog vodotopivog kontrastnog sredstva. Nakon učinjenog topograma, uradi se test bolus za početni sken. Namjena test bolusa je da se odredi odložno vrijeme, da bi se mogao ispratiti bolus kontrastnog sredstva u arterijskoj fazi (slika 26.).Zaštita pacijenta prema mogućnostima, da se ne pokrije polje interesovanja. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

32

Magnetno rezonantna angiografija - MRA gornjih ekstremiteta Priprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta. Prije pregleda pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak, tj da nema metalnih stranih predmeta u tijelu, ni drugih kontraindikacija za pregled. Kad dolazi na pregled pacijent treba da donese i laboratoriske nalaze urea i kreatinin u serumu.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u pronaciji. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruka je ispružena ispred glave i u položaju je supinacije. Glava je zabačena prema nazad maksimalno. Koristi se zavojnica body matrix ili zavojnica za ekstremitete, ovisno koliko polje se želi snimati. Obično se snima samo jedan ekstremitet, a polje se ograniči samo na mjesto patologije. Pacijentu se u ruku postavi pumpica, kojom signalizira u koliko se pojave bilo kakvi problemi u toku snimanja.Centriranje : Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice. Topogram : Sagitalni , koronalni i transvezalni Sekvence: može se raditi kao dinamičko snimanje i kao standardno snimanje krvnih sudovaT1 fl 3d cor-nativnoTest bolus ili Care bolusT1 fl 3d cor-post kontrastnoAko se radi dinamičko snimanje onda nije potrebno raditi test bolus i care bolus .MRA šake

Magnetno rezonantna angiografija - MRA donjih ekstremiteta

Priprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta. Prije pregleda pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak, tj da nema metalnih stranih predmeta u tijelu, ni drugih kontraindikacija za pregled. Kad dolazi na pregled pacijent treba da donese i laboratoriske nalaze urea i kreatinin u serumu.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinaciji. U gentrij ulazi prvo nogama.Ruke su ispružene iznad glave. Koristi se zavojnica body matrix i zavojnica za ekstremitete (PA Matrix). Pacijentu se u ruku postavi pumpica, kojom signalizira u koliko se pojave bilo kakvi problemi u toku snimanja.

MRA donjih ekstremiteta Centriranje : Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu potkoljenica. Topogram : Sagitalni , koronalni i transvezalni Sekvence: Kompletno snimanje se radi iz tri polja (potkoljenice, natkojlenice i abdomen sa zdjelicom) T1 fl 3d cor-nativno za sva tri poljaTest bolus ili Care bolusT1 fl 3d cor-post kontrastno za sva tri polja.Nakon završenog snimanja radi se Composing tri polja u jedno.

Tehnike snimanja centralnog i perifernog nervnog sistema

33

Konvencionalne rendgenske tehnike snimanja centralnog nervnog sistema su se koristile do pojave digitalnih tehnika.Kao prva tehnika snimanja koristi se još i danas nativna rendgenska snimka –kraniogram u PA i LL, ili AP i LL projekciji.ciljani snimak sele turcikeinvazivne metode pneumoencefalografija (PEG) i ventrikulografija (VEG) su napuštene.Konvencionalna tomografija kao tehnika snimanja danas se iznimno rijetko koristi.U periferni nervni sistem spadaju medula spinalis i periferni živci.U dijagnostici bolesti perifernog nervnog sistema koriste se slijedeće konvencionalne tehnike snimanja; nativne i kontrastne.Nativne tehnike snimanja perifernog nervnog sistema:radiografija kralježnice (standardne i specijalne snimke)konvencionalna tomografija.Konvencionalne tehnike snuimanjaNativna snimkaKonvencionalna nativna snimka kralježnice se koristi za analizu medule spinalis, a izvodi se u AP, LL, kosom položaju i funkcionalne snimke, o čemu smo govorili kod tehnike snimanja kostiju Kontrastne tehnike snimanja perifernog nervnog sistema:- mijelografija: (ascendentna i descendentna)- radikulografija- diskografijaMijelografija je tehnika snimanja medule spinalis uz aplikaciju kontrastnog sredstva u subarahnoidalni prostor. Može se raditi kao subokcipitalna - descendentna ili lumbalna ascendentna mijelografija.Priprema pacijenta: fizička i psihička. Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage.Važno je da pacijent bude na tašte, moraju biti predočeni laboratorijski, internistički i neurološki nalazi. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, obuće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. Kao prvo se učini nativna snimka kralježnice ( AP i LL). Nakon toga pacijent je u sjedećem položaju – te se učini punkcija u subarahnoidalni prostor, aspirira se 3-4 ccm likvora koji se stavlja u sterilnu epruvetu, te aplicira 3-4 ccm jodnog, hidrosolubilnog kontrastnog sredstva. Ranije su se koristila uljana kontrastna sredstva.Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnim rendgenskim aparatima koji imaju mogućnost dijaskopije i ciljanih snimaka. Prave se ciljane snimke u AP, LL i kosim pozicijama mijelografijaMijelografijaMijelogram Th, L/s medule i LLPribor: koristi se film 24x30, 30x40 ili 35x43. Snima se pomoću rešetke.

Konvencionalne kontrastne tehnike snimanja medule spinalisAko želimo prikazati korjene živaca, tada se izvodi kontrastna tehnika snimanja radiksa - radikulografija, isto kao i mijelografija.

34

Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.Diskografija Tehnika snimanja intervertebralnog diska sa aplikacijom kontrastnog sredstva u sam disk.  

Digitalne tehnike snimanja centralnog i perifernog nervnog sistema Razvojem CT-a kao i pojavom MSCT-a ovo je postala inicijalna radiološka tehnika u dijagnostici oboljenja kraniuma – mozga, kao i medule spinalis.Danas u BiH ima veći broj MRI aparata od 1,5 T i 3,0T.Konačno moramo naglasiti da se razvojem DSA napušta invazivna konvencionalna angiografska tehnika a primjenjuje se subtrakciona angiografija koja ima prednost što se koristi manja količina kontrastnog sredstva, kao i kateteri sa manjim promjerom. No ova invazivna tehnika i dalje u patologiji vaskularnih struktura glave ima značajno mjesto jer se nakon dijagnostičke metode, nastavlja intervencijska tehnika na patološki promijenjenom krvnom sudu (stentiranje, embolizacija ili koilovanje).

Kompjuterizirana tomografija - CT mozga Priprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Kod komatoznih pacijenata obavezna primjena fiksacionih traka i jastučića. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su ispružene pored tijela. Brada blago privučena grudnom košu.CT mozga Za snimanje mozga uvijek je bolje koristiti sekvencijalno snimanje zbog dobijanja bolje slike.Česti su artefakti uslijed isijavanja, koji nastaju od kosti kad se koristi spiralno snimanje. Ako se radi o traumi glave može se koristiti spiralno snimanje sa slojevima debljine ispod 4 mm. Isto je potrebno da bi se preciznije odredila pozicija fragmenata – ulomaka slomljenih kostiju.

CT mozga:Centriranje: Centralna zraka ulazi 2 poprečna prsta iznad krova lubanje.Topogram: Profilni (LL).Program: Head seq ili head routineThicknes: 4-8 mmCollimation: ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement: 4 mmPlaniranje polja pregleda: Orbitomeatalna linija do krova lubanje Smjer snimanja: Kaudokranijalan. Kod patologije CNS kao sumnja na maligne tumore, potrebno je intravenozno davanje kontrastnog sredstva. Koristi se nejonsko jodno nisko osmolarno kontrastno sredstvo u dozi

35

1ml/kg. Nakon aplikacije kontrastnog sredstva ponovi se ista serija kao i nativna na opciji koju nudi aparat „ Repeat “, ili se snima samo polje interesa, tj ono polje gdje se nalazi patologija.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta. Kompjuterizirana tomografija kralježnice s osvrtom na medulu spinalisPotrebna psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Kod komatoznih pacijenata obavezna je primjena fiksacionih traka i jastučića. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta. Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su ispružene pored tijela. Brada blago privučena grudnom košu, a cervikalna kralježnica ako je moguće ekstendirana. Centriranje: centralna zraka ulazi 2 poprečna prsta iznad meatus akustikus eksternusa.Topogram: Profilni (LL).Program: C – spine ili spine seqThicknes: 2 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement: 1 mmPlaniranje polja pregleda: Od meatus akustikus eksternusa do ispod prvog torakalnog pršljena.Smjer snimanja: Kraniokaudalno CT topogrami i transverzalni presjek područja cervikalne kralježnice

CT kralježniceAko se snima cijela vratna kralježnica onda poljem pregleda mora biti obuhvaćen prvi vratni pršljen i prvi torakalni pršljen. Angulacija slojeva je prema intervertebralnim prostorima. FOV smanjiti na optimalnu veličinu, ne smiju se odsjeći dijelovi pršljenova, tj pršljenovi se moraju prikazati u cijelosti.Ako se radi o povredi vratne kralježnice potrebno je uraditi rekonstrukcije za mehka tkiva i rekonstrukcije za koštane strukture, a ako se radi o neurološkim ispadima, dovoljno je uraditi rekonstrukciju za mehkotkivne strukture.Kod sumnje na diskus herniju se snimaju samo intervertebralni prostori koji se traže na priloženoj uputnici, a koristi se program spine seq.Kod patoloških procesa, na kostima, ili kičmenom kanalu potrebno je uraditi nakon nativne serije i kontrastnu seriju snimanja. Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

CT mijelografijaPozicija pacijenta i CT mijelogramiMijelografija se može dopuniti i na CT-u kao CT mijelografija ili na MRI-u kao MRI mijelografija. Snimanje se izvodi kao za snimanje CT kralježnice. Ako želimo prikazati korjene

36

živaca, tada se izvodi kontrastna tehnika snimanja radiksa - radikulografija isto kao i mijelografija.Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta. Tehnike snimanja centralnog i perifernog nervnog sistema magnetnom rezonancom –MR mozgaPriprema pacijenta: Prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta. Prije pripreme upoznati pacijenta sa načinom pregleda i objasniti da ukoliko ima u tijelu metalno strano tijelo, implantat ili pace maker nesmije ući u magnetno polje te da se pregled ne može obaviti. U koliko nema ništa od toga onda treba da pročita i potpiše informacioni pristanak za pregled.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Kod komatoznih pacijenata obavezna je primjena fiksacionih traka i jastučića. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta. Nakon pripreme pacijent ulazi u magnet i postavlja se u supinacioni položaj, glavom ide prema naprijed u gentrij. Postavlja se zavojnica preko glave „ Head matrix“. U ruku pacijenta postavi se pumpica da nas može obavijestiti u slučaju neprijatnosti kad se pregled prekida (ukoliko pacijent osjeti mučninu, paniku, strah,...). Centriranje: Centrira se na korjen nosa .Registracija pacijenta na konzoli sa svim potrebnim podatcima: ime i prezime, datum rođenja, pol, tjelesna težina, broj protokola.Odabire se program za glavu: Head Sekvence : T2 tra , T1 tra, T2 tirm tra, T2 sag, T2 cor, eventualno ep2D diff tra, TOF 3D – ako zelimo da prikažemo arterije mozga, T0F 2D obl.- ako želimo da prikažemo vene mozgaUkoliko je u pitanju krvarenje koristimo T2 hemo tra. Ako je epilepsija u pitanju onda uzimamo T1 tirm cor sa što tanjim slojevima kroz hipokampalnu regijuAko su bebe i djeca u pitanju ona se moraju sedirati, a sekvence koje se koriste su iste kao i za odrasle samo sa tanjim slojevima.Po potrebi nakon nativne serije radi se kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni.Magnetna rezonanca kralježnice s osvrtom na medulu spinalis Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice neck matrix i spine matrix.

37

Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice za vrat.Kod snimanja cijelog kičmenog kanala, snimanje se izvodi u dva ili tri dijela, nakon čega se kompletna medula sastavi u jednu cjelinu.Pozicija pacijentaTopogram: sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 2-3 mmSekvence: T2 tse sag, cor i tra , T1 tse sagPo potrebi se nakon nativne serije u T1 i T2 sekvencama, radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni.

Magnetna mijelografijaPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice spine matrix. Pozicija pacijenta za MR mijelografijuUz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojniceTopogram: Sagitalni, koronalni i transverzalni.Thicknes: 0.8-1 mmSekvenca: T2haste myelography cor.Danas se primjenjuje i MR radikulografija – tehnika snimanja kao za MR lumbalne kralježnice.

Tehnike snimanja centralnog i perifernog nervnog sistema digitalnom suptrakcionom angiografijom - DSA, CTA i MRA

Cerebralne angiografijeIzvode se u cilju dijagnosticiranja vaskularne patologije CNS-a, koja može biti stečena ili kongenitalna. Arteriografija arterije karotis interne se izvodi za prikaz vaskularizacije velikog mozga, a arterija vertebralis za prikaz vaskularizacije malog mozga. Arteriografija arterije karotis eksterne koristi se za prikaz vaskularizacije mekih česti glave.Priprema: psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Kod komatoznih pacijenata obavezna primjena fiksacionih traka i jastučića.

38

Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Obavezna zaštita i imobilizacija.

DSA angiografija se izvodi kao intraarterijska. Intraarterijska DSA Priprema fizička i psihička.Aparatura: danas se koristi aparat za Digitalnu suptrakcionu angiografiju. U upotrebi su aparati sa jednom ili dvije cijevi, što je osobito važno kod DSA- za snimanje cerebralnih krvnih žila da bi se prilikom jedne aplikacije kontrastnog sredstva učinile dvije projekcije AP i LL .Položaj pacijenta i snimanog dijela tijela: Pacijent leži na leđima na stolu za snimanje, ruke pored tijela su ispružene. Dalje slijedi priprema pacijenta za arteriografiju po Seldingeru, tj vrši se plasiranje katetera kroz arteriju femoralis u ilijačnu arteriju, pa u aortu sve do luka, a zatim se selektivno ulazi u jednu od karotidnih arterija. Potom radiološki inžinjer u dogovoru sa radiologom vrši centriranje polja za snimanje. Za svaki krvni sud se vrši snimanje u četiri projekcije (AP, lijevi kosi, desni kosi i profil)Centriranje: Centralna zraka za AP se usmjeri kao kod snimanja glave po Town-u, sa nagibom cijevi od 26º kraniokaudalno a centrira se pod kontrolom radioskopije, lijevi kosi 32 º angulacija tako da flat detektor dođe sa lijeve strane pacijenta, desni kosi 32 º angulacija tako da flat detektor dođe sa desne strane pacijenta i profil 90 º tako da flat detektor dođe sa desne strane pacijenta ako se suprotno ne zahtijeva. Sva centriranja se vrše pod kontrolom radioskopije. Prije aplikacije učini se nativna snimka „ maska“, zatim subtrakcija. Kontrastno sredstvo se aplicira automatskom špricom 6-8ml sa pritiskom 100-200 i brzinom 3ml/s.Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta i zaštiti pacijenta.

CTA - angiografije mozga Priprema pacijenta je psihička i fizička.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Kod komatoznih pacijenata obavezna je primjena fiksacionih traka i jastučića. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su ispružene pored tijela. Brada blago privučena grudnom košu Pozicija pacijentaCTA - mozgaCentriranje: Centralna zraka ulazi 2 poprečna prsta iznad krova lubanje.Topogram: profilni (LL).

39

Program: Head angio rutineThicknes: 0,5-1 mmCollimation: Kolimacija ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement: 0,5-1 mmPlaniranje polja pregleda: Orbitomeatalna linija do krova lubanje Smjer snimanja: Kaudokranijalan. Prvo se uradi topogram, nakon toga se planira polje pregleda prema meatoorbitalnoj liniji. Pripremi se automatska šprica sa 120 ml jodnog kontrastnog sredstva, protok 3-4 ml/sec, pritisak 350 PSI, odložno vrijeme skeniranja 18-21 s. Ili se može odložno vrijeme odrediti prema Test bolusu. Istovremeno kliknuti start za skeniranje i strart za davanje kontrastnog sredstva iz automatske šprice. Snimanje treba pratiti bolus kontrastnog sredstva. Nakon završenog snimanja potrebno je uraditi 3D rekonstrukciju (MIP i VR).Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca - MRA anagiografija mozga

Osnovne tehnike MRA se zasnivaju na vremenu dotoka (Time of flight-TOF) i faznom kontrastu (phase contrast-PC). MRA daju mapu protoka krvi, a ne pravu anatomiju krvnih sudova, stoga je sklona artefaktima, te precjenjivanju stepena stenoze. Obje tehnike mogu se izvoditi u 2D i 3D akviziciji.Uvođenje MRA sa kontrastnim sredstvom (CE MRA) znatno je unaprijedilo dijagnostičku tačnost MRA. Ova tehnika je zasnovana na skraćenju T1WI.Priprema fizička i psihička, uz to pacijent ispunjava formular za informacioni pristanak.Pacijent se postavi na stol za snimanje u supinacionom položaju, glavom ulazi u gentrij. U ruku se plasira braunila za aplikaciju kontrastnog sredstva.U jedan klip automatske šprice se navlači kontrastno sredstvo, u količini 0,2 ml/kg tjelesne težine. U drugi klip se navlači otopina Nacl-a. Postavlja se zavojnica za CE MRA (slika 41). U računar se uvode podaci o pacijentu. Zatim se odaberu potrebne sekvence.

MRA – pozicija pacijentaPrvo se napravi tru FISP scout u tri ravni. Potom se isplanira prekontrastna i post kontrastna serija. Radi se o T1W 3D fast gradijent eho pulsnim sekvencama. Kod sumnje na aneurizmu radi se i prekontrastno T2W HASTE DARK BLOOD i post kontrastno T1vibe (Volume interpolated body examination). Kad se završilo prekontrastno snimanje radi se retrospektivno određivanje odloženog vremena skeniranja, uz pomoć test bolusa. Rezultati se unose u računar i radi se post kontrastna serija. Parametri skeniranja u prekontrastnoj seriji i post kontrastnoj moraju biti isti, da bi se mogla učiniti suptrakcija.Po završetku pregleda pacijent odlazi u čekaonicu i sjedi pola sata da bi se izvadila braunila i bili sigurni da neće nastupiti alergijska reakcija. Konvencionalne i digitalne tehnike snimanja glave i vrata Konvencionalne rendgenske tehnike snimanja koristile su se do pojave digitalnih tehnika.Kao prva i osnovna tehnika snimanja koristi se još i danas nativna rendgenska snimka – kraniogram, u PA i LL, ili AP i LL projekciji;

40

- konvencionalna tomografija kao tehnika snimanja danas se iznimno rijetko koristi. - od kontrastnih metoda se koristi tehnika snimanja parotidnih žlijezda - sijalografija, laringografija i faringografija, kao i snimanje štitne žlijezde. Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta. Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, kod snimanja pljuvačne žlijezde, a za faringografiju i laringografiju je u uspravnom položaju.Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnom rendgenskom aparatu koji imaju mogućnost dijaskopije i ciljanih snimaka. Prave se ciljane snimke u AP, LL i kosim pozicijama. Od digitalnih tehnika u ovoj oblasti koristi se UZ, CDUZ, CT-MSCT i MR. Konvencionalne tehnike snimanjaPribor – koristi se film 24x30, ili druge dimenzije ovisno o aparaturi. Snima se pomoću rešetke.Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Tehnike snimanja glandule parotis - pljuvačnih žljezdaSijalografija- Kontrastna tehnika snimanja pljuvačne žlijezde.Priprema: Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta. Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje, a ne smije ni gutati prilikom snimanja.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, kod snimanja pljuvačne žlijezde.Aparatura: Snimanje se vrši na univerzalnim rendgenskim aparatima koji imaju mogućnost dijaskopije i ciljanih snimaka. Prave se ciljane snimke u AP, LL i kosim pozicijama. Pribor: film i kaseta formata 18x24 ili 24x30, snima se pomoću rešetke. Potreban je poseban sistem za sijalografiju (igla tupog vrha promjera 18G, uz to se koristi i metalni dilatator, da se proširi otvor Stenonovog kanala.Pregled počinje s nativnom snimkom, a zatim se aplicira jodno kontrastno sredstvo u količini 5-10 ccm.Kontrast se aplicira u području II molarnog zuba.Centriranje vrši radiolog prilikom dijaskopije, kad je ispunio pljuvačni kanal i njegove ogranke, a potom pravi ciljane snimke. AP i LL sijalogramZaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije.Voditi računa o imobilizaciji pacijenta.Uvjeti snimanja: 73 kV i 0,32 mAs.

Kompjuterizirana tomografija pljuvačnih žlijezda Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje, a

41

ne smije ni gutati prilikom snimanja. Ako je potrebno glava pacijenta se može fiksirati primjenom fiksacionih traka i jastučića. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta. Obavezno staviti zaštitnu kecelju.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su ispružene pored tijela. Brada blago podignuta. CT sijalografija-pozicija pacijentaCT sijalografijaCentriranje: Centralna zraka ulazi na meatus akustikus eksternus.Topogram: Profilni (LL).Program: Neck routineThicknes: 3-5 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (3mm, coll 3x2,5mm)Increment: 1-2 mmPlaniranje polja pregleda: Od meatus akustikus eksternusa do ispod mandibule.Smjer snimanja: KraniokaudalnoAko se radi o patologiji nakon nativne serije radi se i kontrastna serija snimanja. Topogram i transverzalni presjek MR pljuvačnih žljezdaPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnica head matrix i neck matrix. Uz pomoć laserskog snopa centrira se na vrh nosa

Pozicija pacijentaMR pljuvačnih žljezdaTopogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 3-4 mmSekvence: T2 tse tra i cor , T1 tse tra i cor, T2 tirm tra i cor Po potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u sve tri ravni.

Lokalajzer za T2tirm, T1 i T2 traMR pljuvačnih žljezdaLokalajzer za koronalni presjekT2 tirm cor i T2 tse cor

42

MR pljuvačnih žljezdalokalajzerT2 trim i T2 tse cor

Konvencionalne i digitalne tehnike snimanja farinksa – ždrijela, larinksa-dušnika FaringografijaKontrastna tehnika snimanja ždrijela.Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje.Pozicija pacijenta: Pregled počinje u uspravnom položaju pacijenta, a kasnije se može nastaviti i u ležećem. Koriste se optimalne projekcije AP, LL i kose po potrebi da bi se eventualna patologija bolje prikazala .Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnim rendgenskim aparatima koji imaju mogućnost dijaskopije i ciljanih snimaka. Pribor: film i kaseta formata 18x24 ili 24x30, snima se pomoću rešetke. Pregled počinje s nativnom snimkom, a zatim pacijent pije kontrastno sredstvo - suspenziju BaSO4 (20 ccm), rijeđe se koriste hidrosolubilna jodna kontrastna sredstva. Radiolog tokom dijaskopije centrira i pravi ciljane snimke u odgovarajućim pozicijama.Zaštita je obavezna, voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

LaringografijaPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje. Osim psihičke i fizičke pripreme potrebna je i premedikacija da bi spriječili kašalj, salivaciju, a pacijent na pregled dolazi na tašte. Kao antitusik se koristi kodein ili sličan preparat uvečer i ujutro prije pregleda, a da bi umanjili salivaciju ordinira se atropin 15-20 minuta prije pregleda. Lokalno se aplicira Gingokain ili sličan anestetik.Pozicija pacijenta: Pregled počinje u uspravnom položaju pacijenta, a kasnije se može nastaviti i u ležećem. Kontrastno sredstvo - jodno uljano viskozno ( propiliodon, hitrast ) ili hidrosolubilno.Koriste se optimalne projekcije AP, LL i kose po potrebi da bi se eventualna patologija bolje prikazala.Aparatura: Snimanje se vrši na univerzalnim rendgenskim aparatima koji imaju mogućnost dijaskopije i ciljanih snimaka. Pribor: film i kaseta formata 24x30, snima se pomoću rešetke. Pregled počinje s nativnom snimkom, a zatim radiolog aplicira kontrastno sredstvo pomoću šprice u područje larinksa.Radiolog tokom dijaskopije centrira i pravi ciljane snimke u odgovarajućim pozicijama .Uvjeti snimanja: 50 kV, 120 mA, 0,06sec.Zaštita je obavezna, kao i imobilizacija pri snimanju.

43

Kompjuterska tomografija laringsa, faringsa Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje, a ne smije ni gutati prilikom snimanja. Ako je potrebno glava pacijenta se može fiksirati primjenom fiksacionih traka i jastučića. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta. Obavezno staviti zaštitnu kecelju.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su ispružene pored tijela. Brada blago podignuta. Centriranje: Centralna zraka ulazi na meatus akustikus eksternus.Topogram: Profilni (LL).Program: Neck routineThicknes: 3-5 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (3mm, coll 3x2,5mm)Increment: 1-2 mmPlaniranje polja pregleda: Polje se ograniči na područje interesovanja da se ne zrače nepotrebne strukture. Smjer snimanja: Kraniokaudalno. Ako se radi o patologiji nakon nativne serije radi se i kontrastna serija snimanja.

Magnetna rezonanca laringsa, faringsa Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati i gutati. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice neck matrix i bodi matrix. Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice za vrat.Topogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 3-4 mmSekvence: T2 tra,sag i cor, T1 tra i cor, T2 fs tra, sag i corPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni.

Konvencionalne i digitalne tehnike snimanja glandule tiroidee - štitne žlijezde Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta. Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje.Pozicija pacijenta: pregled počinje u uspravnom položaju pacijenta, a kasnije se može nastaviti i u ležećem. Koriste se optimalne projekcije AP, LL da bi se eventualna patologija bolje prikazala.Od klasičnih tehnika snimanja može se napraviti nativna snimka štitne žlijezde na formatu filma 24x30, a snima se na univerzalnom rendgenskom aparatu u stojećem ili ležećem položaju.

44

Uvjeti snimanja: 77 kV,o,8 mAs, Zaštita je obavezna, voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Kompjuterizirana tomografija štitne žlijezde Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su ispružene pored tijela. Brada blago podignuta. Topogram CT štitne žljezdeCentriranje: Centralna zraka ulazi na meatus akustikus eksternus.Topogram: Profilni (LL).Program: Neck routineThicknes: 3-5 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (3mm, coll 3x2,5mm)Increment: 1-2 mmPlaniranje polja pregleda: Polje se ograniči samo na područje štitne žlijezde, da se ne zrače nepotrebne strukture. Smjer snimanja: Kraniokaudalno.Ako se radi o patologiji nakon nativne serije radi se i kontrastna serija snimanja.

Magnetna rezonanca štitne žlijezdePotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnica „neck matrix“ i „body matrix“. Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice za vrat. Pozicija pacijenta MR štitne žljezdeTopogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 3-4 mmSekvence: T2 tse tra i cor, T1 tse tra i cor,T2 tirm tra i corPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni. Digitalne tehnike snimanja krvnih žila vrata

Digitalna suptrakciona angiografija vrata - DSAPriprema pacijenta: fizička i psihička. Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage.

45

Važno je da pacijent bude na tašte, moraju biti predočeni laboratorijski i internistički nalazi, te rendgenogram pluća. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. Aparatura: danas se koristi aparat za Digitalnu suptrakcionu angiografiju. U upotrebi su aparati sa jednom ili dvije cijevi, što je osobito važno kod DSA- za snimanje da bi se prilikom jedne aplikacije kontrastnog sredstva učinile dvije projekcije AP i LL.Tehnika pregleda je po Seldingeru, uz aplikaciju jodnog kontrastnog sredstva putem automatske šprice.Položaj pacijenta i dijela tijela koji se snima: pacijent leži na leđima, ruke pored tijela ispružene. Radi se snimanje u više projekcija, AP(0 º), lijevi kosi (45 º), desni kosi (45 º) i po potrebi profilni snimak (90 º)Centriranje: Centrira se pod kontrolom radioskopije, a na snimku se mora prikazati luk aorte i cijeli vrat.  

Kompjuterska tomografija - CTA angiografija vrata Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su ispružene pored tijela. Brada blago podignuta. Prije samog početka pregleda pacijentu se plasira braunila i preko ekstenzije priključi na automatsku špricu.Centriranje: Centralna zraka ulazi na meatus akustikus eksternus.Topogram: profilni (LL).Program: Angio carotideThicknes: 1-2 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (3mm, coll 2x1mm)Increment: 1mmPlaniranje polja pregleda: Iznad meatus akustikus eksternus- a do ispod luka aorte. Smjer snimanja: Kaudokranijalno.

Prvo se uradi topogram, nakon topograma se isplanira polje pregleda koje obuhvata područje iznad meatus akustikus eksternusa do ispod luka aorte. Pripremi se automatska šprica sa 100-120 ml jodnog kontrastnog sredstva, protok 3-4 ml/s, pritisak 350 PSI, odložno vrijeme skeniranja 16-19s. Istovremeno kliknuti start za skeniranje i start za automatsku špricu. Snimanje treba da prati bolus kontrastnog sredstva. Odložno vrijeme se može odrediti i na osnovu test bolusa. Nakon učinjene serije snimanja radi se MIP 3D rekonstrukcija

MR angiografija-MRAPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni

46

pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Obavezno se plasira braunila i priključi se pacijent na automatsku špricu.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnica“ head matrix“,“ neck matrix“ i“ body matrix“. Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice za vratTopogram: sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 0,8-1 mmSekvence: T1 fl 3d cor pre Care-bolus T1 fl 3d cor postNakon nativne serije aplicira se kontrastno sredstvo automatskom špricom i čeka se na Care bolusu da se arkus aorte počne puniti kontrastnim sredstvom i pušta se post kontrastna serija. Nakon završene serije radi se MIP rekonstrukcija MRALokalajzer za cor MRAkoronalni presjek krvnih sudova vrata i MIP rekonstrukcija krvnih sudova vrata – MRA

Konvencionalne tehnike snimanja respiratornih organa

Standardna rendgenografija pluća Kao prva i osnovna tehnika snimanja respiratornih organa još uvije se koristi standardna rendgenografija. Ista se izvodi u dvije standardne pozicije PA i LL.Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Pribor: za snimanje se koristi film formata 35x43,30x40, ili 35x35. Snimanje se vrši pomoću rešetke.Položaj pacijenta i snimanog dijela tijela: pacijent stoji, prislonjen uz kasetu za snimanje. Da bi se izbacila sjena skapule na filmu ruke se postave na bokove, a laktovi izbace prema vani. Gornji rub kasete se postavi 3-4 poprečna prsta iznad mehkih česti ramena.Centriranje: snimanje se vrši sa horizontalnim smjerom x zraka. CZ pada okomito na film i cilja područje VI torakalnog kralješka.FFD 150 cm.Oznaka strane L ili D obavezna.Imobilizacija je neophodna, važno je upozoriti pacijenta da prilikom snimanja ne diše.Zaštita bolesnika: olovnom keceljom prekriti dio tijela koji se ne snima.Uvjeti snimanja: 65 kV 20mAs, jontomat se može koristiti. Za tvrdi snimak 125 kV, 6 mAs i jontomat.Profilna snimka respiratornih organa

47

Priprema i pribor kao i za prethodnu snimku u PA poziciji.Položaj pacijenta i snimanog dijela tijela: pacijent je u stojećem položaju, češće se radi lijevi profil. Ruke se podignu iznad glave. Centriranje: koristi se horizontalni smjer, a centralna zraka cilja u visini 6 torakalnog kralješka u srednjoj aksilarnoj liniji (slika 2.).FFD 150 cm.Oznaka strane L ili D obavezna.

PA i LL torakalnih organaImobilizacija je neophodna, važno je upozoriti pacijenta da prilikom snimanja duboko udahne i prestane disati.Zaštita bolesnika: olovnom keceljom prekriti dio tijela koji se ne snima.Uvjeti snimanja: 89 kV, 30mAs, jontomat.Kod teških pacijenata snimanje se može vršiti u sjedećem ili ležećem položaju.LL rendgenogram.

Radioskopija pluća Danas se rijetko izvodi, služi za praćenje pokreta torakalnih organa kod respiracije. Pregled se vrši na univerzalnom rendgenskom aparatu.Priprema psihička i fizička. Često se kod dijaskopije učine i ciljane snimke određenog područja na formatu filma 24x30 ili većem. Pregled se vrši u stojećem položaju pacijenta kad god je to moguće. Također je potrebno voditi računa o zaštiti pacijenta.

Tehnika snimanja respiratornih organa konvencionalnom tomografijomKonvencionalna tomografija respiratornih organa je tehnika slojevnog snimanja respiratornih organa u cilju prikaza odabranog sloja.Priprema je fizička i psihička.Pribor film 24x30 ili 30x40.Položaj pacijenta i snimanog dijela tijela: ovisno o aparaturi može biti ležeći, sjedeći ili stojeći. Prilikom snimanja pokretanje rendgenske cijevi može biti lučno, pravolinijski, spiralno, kružno. Princip tomografije je kretanje rendgenske cijevi i filma a područje koje se snima miruje. Tačka kretanja se određuje pomoću dubinomjera čija je skala u cm.Centriranje se vrši 2-3 cm iznad i iza sloja koji smo odabrali. Širina slojeva je 0,5-1,0 cm. Centralna zraka treba da bude u sredini polja koje smo odabrali. Dubina slojeva za vrh 6 -9 cm,medijastinum 9 -12 cm, baza pluća 7 -11cm . Fokus film distanca je 150 cm. Imobilizacija neophodna, upozoriti pacijenta da prilikom snimanja ne diše.Zaštita bolesnika: olovnom keceljom prekriti dio tijela koji se ne se ne snima

Tehnika snimanja bronhalnog stabla – bronhografijaTo je kontrastna tehnika snimanja bronhalnog stabla. Ista daje uvid u ramifikaciju, širinu i prohodnost bronhijalnog stabla.

48

Priprema fizička i psihička kao i za ostale tehnike snimanja. Za bronhografiju je potrebna lokalna ili (kod djece) opća anestezija.Pregled se izvodi lokalnim prskanjem anestetika u području nosnica i orofarinksa. Zatim se nastavlja laringealno prskanje i treheobronhalno pomoću posebne zakrivljene štrcaljke.Za endobronhalnu anesteziju pod dijaskopijom se prati kretanje katetera i vrši postepena anestezija bronhalnih ogranaka.Položaj pacijenta i snimanog dijela tijela: pacijent je u stojećem položaju, a može i ležeći. Snimanje se vrši u PA, LL i kosim pozicijama. Pribor za bronhografiju koriste se Metrasovi kateteri, kroz koje se aplicira kontrastno sredstvo. (uvijek se radi samo jedna strana, da bi se očuvala respiracija). Filmovi 24x30, 35x35. Centriranje: centriranje se vrši pod kontrolom dijaskopije, prave se prvo nativne snimke, a potom se snima nakon aplikacije kontrastnog sredstva ( kao kontrast koristi se hitrast ili propiliodon). Uz navedene pozicije po potrebi mogu se učiniti i manji ciljani snimci određenog područja .Oznaka strane L ili D obavezna.Imobilizacija je neophodna. Zaštita bolesnika: olovnom keceljom prekriti dio tijela koji se ne snima.

Digitalne tehnike snimanja respiratornih organa – pluća i medijastinuma

CT: Priprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Kod komatoznih pacijenata obavezna je primjena fiksacionih traka i jastučića. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima, a prilikom aplikacije kontrastnog sredstva ruka sa braunilom je ispružena.Centriranje: centralna zraka ulazi u području juguluma.Topogram: APProgram: Thorax routine, Pulmonary ECGThicknes: 3-5 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (5 mm, coll 2x4mm)Increment: 1-3 mmPlaniranje polja pregleda: Od apeksa do ispod dijafragme. Smjer snimanja: Kaudokranijalan.

Pozicija za CT toraksaPacijent se postavlja u supinacioni položaj sa rukama iznad glave. Radi dobijanja kvalitetnijih slika može se uključiti i EKG.Snimanje se vrši sa zadržanim disanjem.Ako se radi o patologiji aplicira se kontrastno sredstvo i ponovi kompletna serija ili se fokusira samo na patologiju da bi se izbjeglo nepotrebno zračenje.

49

Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.Tokom post procesinga analiza plućnog parenhima se vrši u „prozoru za medijastinum“ i prozoru za plućni parenhim, a ponekad i VRT rekonstrukcija.

Tehnike snimanja respiratornih organa – pluća i medijastinuma magnetnom rezonancomPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij. Za ovo snimanje koriste se sekvence sa zadržanim disanjem (tzv. breathe-hold), što je potrebno objasniti pacijentu.Pregled se izvodi pomoću zavojnice body matrix uz pomoć EKG-a. Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice.Topogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 4-6 mmSekvence: T2 mbh tra i cor , T1 mbh tra i cor, T2 fs mbh tra i cor, T2 haste tra i cor. ponekad se koristi FISP sekvencaPo potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija sa T1 sekvencama u tri ravni. Tehnika snimanja krvnih žila pluća i medijastinuma digitalnom subtrakcionom angiografijomPriprema je pacijenta: fizička i psihička. Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage.Važno je da pacijent bude na tašte, moraju biti predočeni laboratorijski i internistički nalazi, te rendgenogram pluća. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: pacijent leži na angiografskom stolu u supinacionom položaju.  Aparatura: danas se koristi aparat za Digitalnu suptrakcionu angiografiju. U upotrebi su aparati sa jednom ili dvije cijevi, što je osobito važno kod DSA- za snimanje da bi se prilikom jedne aplikacije kontrastnog sredstva učinile dvije projekcije AP i LL.Tehnika pregleda je po Seldingeru, uz aplikaciju jodnog kontrastnog sredstva putem automatske šprice.Položaj pacijenta i dijela tijela koji se snima: pacijent leži na leđima, ruke pored tijela ispružene.Centriranje: centralna zraka pada pod uglom od 90º, cilja se područje VI torakalnog kralješka, brada lako odignuta.Kontrastno sredstvo se aplicira putem automatske šprice kroz kateter koji se plasira u venu kavu inferior pa u desno srce.

50

Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta i zaštiti pacijenta. 

Tehnika snimanja kardiovaskularnih organa- konvencionalne tehnike snimanja srca Ovom tehnikom snimanja se prikazuje sjena srca i služi za analizu srčanih šupljina, oblika, kontura i veličine, koja se određuje putem kardiotorakalnog indeksa.Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Pribor: za snimanje se koristi film formata 35x43, 30x40, ili 35x35. Snimanje se vrši pomoću rešetke.Položaj pacijenta i snimanog dijela tijela: pacijent stoji, prislonjen uz kasetu za snimanje. Da bi se izbacila sjena skapule na filmu, pacijent treba da stavi ruke na bokove, a laktove izbaci prema van.Gornji rub kasete se postavi 3-4 poprečna prsta iznad mehkih česti ramena.Centriranje: snimanje se vrši sa horizontalnim smjerom x zraka. CZ pada okomito na film i cilja područje VI torakalnog kralješka. FFD 150 cm, a kod teleradiografije FFD je 200cm. Snimanje se vrši u umjerenom inspiriju.Oznaka strane L ili D obavezna.Imobilizacija je neophodna, upozoriti pacijenta da prilikom snimanja ne diše.Zaštita bolesnika: olovnom keceljom prekriti dio tijela koji se ne snima.Uvjeti snimanja: kV povećati za 10, a ekspoziciju do 0,1 sec u odnosu na standardnu radiografiju pluća.

Rendgenoskopija srca sa ciljanim snimcimaRendgenoskopija srca – tehnika pregleda za prikaz morfološkog izgleda kao i funkcionalnog statusa srca: dobije se uvid u akciju, tonus i pulzacije. (Ovu tehniku uglavnom rade radiolozi).Priprema je uobičajena.Pribor; film u kaseti 24x30 dvi ili više kaseta.Za pregled se koristi barijev sulfat – Miksobar, koji se daje pacijentu u količini 10-20 ccm.Položaj pacijenta i snimanog dijela tijela: pacijent je u stojećem položaju, analizira se srčana sjena u PA, LL i kosim pozicijama ( desni kosi položaj – I kosi, lijevi kosi položaj – II kosi).Centriranje se vrši pod kontrolom dijaskopije.

Oznaka strane L ili D obavezna.Imobilizacija je neophodna, upozoriti pacijenta da prilikom snimanja ne diše.Zaštita bolesnika: olovnom keceljom prekriti dio tijela koji se ne snima.Uvjeti za rendgenoskopiju su 60 kV, može se ručno birati , 2-3 mA.

Digitalne tehnike snimanja srca i medijastinuma Tehnike snimanja srca i medijastinuma kompjuteriziranom tomografijom

Priprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Kod komatoznih pacijenata obavezna je primjena fiksacionih traka i jastučića. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.

51

Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima, a prilikom aplikacije kontrastnog sredstva ruka sa braunilom je ispružena. Potrebno je postavljanje elektroda.Pažljiva priprema kože i tehnike primjene osiguravaju jake signale sa minimalnim artefaktima i smetnjama. Potrebno je odabrati ravna, nemišična područja da bi se smjestile elektrode: Desna ruka – na desnoj srednjoj klavikularnoj liniji, direktno ispod klavikule.Lijeva ruka – na lijevoj srednjoj klavikularnoj liniji, direktno ispod klavikule;Lijeva strana – na lijevoj srednjoj klavikularnoj liniji u nivou VI i VII međurebarnog prostora.Centriranje: centralna zraka ulazi u području juguluma.Topogram: APProgram: Pulmonary ECG, CardiacThicknes: 3-5 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (5 mm, coll 2x4mm)Increment: 1-3 mmPlaniranje polja pregleda: Područje medijastinuma ( iznad gornjeg ruba arkusa aorte do ispod dijafragme). Smjer snimanja: kaudokranijalan. Tehnike snimanja srca i medijastinuma kompjuteriziranom tomografijomPacijent se postavlja u supinacioni položaj sa rukama iznad glave. Radi dobijanja kvalitetnijih slika treba se postaviti EKG elektrode za sinhronizovano snimanje. EKG se koristi da se izbjegnu artefakti od srčanih pokreta, i disanja, jer isti mogu dovesti do pogrešaka kod interpretacije nalaza.Snimanje se vrši sa zadržanim disanjem. Pored ovog primjenom EKG-a smanjuje se i doza zračenja do 50 %, jer rendgenska cijev zrači samo u fazi dijastole. Snimanje se vrši sa zadržanim disanjem (slika 6., slika 7. i slika 8.).Ako se radi o patologiji aplicira se kontrastno sredstvo i ponovi kompletna serija ili se fokusira samo na patologiju da bi se izbjeglo nepotrebno zračenje.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Multi slice kompjuterska tomografija - MSCT koronarografija Ukoliko želimo prikazati koronarne arterije koristi se MSCT sa posebnim programom. Indikacija za pregledPacijenti sa niskim do umjerenim rizikom za razvoj koronarne bolesti (pušenje, arterijska hipertenzija, hiperlipidemija, dijabetes melitus, hronični prolongirani stres, adipozitet, fizička neaktivnost, pozitivna obiteljska anamneza na koronarnu bolest), zatim granično pozitivni,nesigurni, pozitivni ergometrijski testovi kao i evaluacija pacijenata nakon PCI procedura, kao i pacijenata nakon kardio-hirurške revaskularizacije miokarda (by-pass). Može se indicirati i kao skrining metoda na zahtjev pacijenata.Kontraindikacije za pregled mogu biti:Poremećaj srčanog ritma (apsolutna aritmija komora sa visokom komornom frekvencom iznad 80 u minuti i učestale VES i SVES) , teška renalna insuficijencija, alergijske reakcije. Oprema na kojoj se pretraga izvodi je MSCT aparat, poželjno da je 64 slojni zbog brzine kolimacije

52

(optimalna 0,6 mm kolimacija, 330 msec rotacija). Za pretragu se koristi i automatska šprica putem koje se u venu aplicira kontrastno sredstvo.Priprema pacijenta sastoji se iz: pregleda kardiologa, 3 h prije pregleda ne jesti, bez kafe i čajeva (kofein), sedacija ,β – blokatori prije pregleda .Pozicija pacijenta: pacijent je u položaju supinacije sa podignutim rukama iznad glave sa prikopčanim EKG elektrodama i plasiranom braunilom od 18 ili 20 G (Gauge). U toku snimanja pacijentu se objasni sam tok pretrage a najvažnije je da ne diše u toku pretrage. Metoda počinje topogramom na kojem se odredi polje snimanja a zatim se radi test bolus. Kontrastno sredstvo se aplicira putem automatske šprice, i to se daje prema formuli (ml /kg pacijenta). Polje snimanja: od račvanja traheje do baze srca, a dužina snimanja je od 8 do 12 sekundi. Doza zračenja kod novijih aparata je sve manja i manja a optimalno je od 3 do 12 mSv.Po završetku snimanja vrši se naknadna evaluacija snimljenih podataka, odnosno 2D i 3D rekonstrukcije radi boljeg uvida u anatomiju i patološke promjene koronarnih arterija (Circulation - sistola i dijastola), MPR, MIP, Curved MPR, VRT). Ovom pretragom može se odrediti anatomski položaj arterija, prisustvo kalcifikata, lokalizacija i stepen stenoze (nesignifikantna, granično signifikantna, signifikantna), evaluacija prohodnosti stenta (prohodan, stenoziran, okludiran), evaluacija prohodnosti graftova (prohodan, stenoziran, okludiran).MSCT koronarografija je odlična neinvazivna tehnika za ranu detekciju koronarne bolesti. Omogućava isključivanje koronarne bolesti kod pacijenata sa srednje izraženim rizikom. Omogućava pouzdanu evaluaciju prohodnosti plasiranih stentova i graftova.

MSCT kalcijum score - Ca scoringPriprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Nema posebne medikamentozne pripreme za ovu proceduru. Pacijent se postavlja u supinacioni položaj, sa podignutim rukama iznad glave i sa plasiranim EKG elektrodama. Centriranje je isto kao i za CT koronarografiju. Radi se prvo topogram a polje snimanja je od račvanja traheje do baze srca. Samo snimanje traje oko 10 sekundi. Potom se podaci sa radne jedinice prebacuju na kompjutersku jedinicu za evaluaciju, gdje radiolog analizira dobivene podatke putem odgovarajućeg kompjuterskog programa za izračunavanje količine kalcijuma u koronarnim arterijama. Kao konačan rezultat dobije se vrijednost Ca score na osnovu koga se procjenjuje rizik nastanka eventualne koronarne bolesti. AGATSTON SCORE (AS) predstavlja količinu detektovanog kalcijuma u svakoj koronarnoj arteriji. Ukoliko je AS visok, preko 2000 HU dobijaju se artefakti koji onemogućuju preciznu dijagnozu.Ova metoda je korisna za identifikaciju i kvantifikaciju kalcifikovanih plakova. Radi se bez aplikacije kontrastnog sredstva i sa slojevima debljine 3 mm. Standardno se primjenjuje prag 120 HU. Doza zračenja kod modernih CT aparata nebi trebala biti iznad 6 mSv (normalna od 1.5 do 6 mSv zavisno od konstitucije pacijenta). Ca score se može raditi kao posebna procedura i u kombinaciji sa CT koronarografijom.

Tehnika snimanja srca i medijastinuma magnetnom rezonancomPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.

53

Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „body matrix“. Obavezno se postavljaju EKG elektrode.Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice.Pozicija pacijenta za MRMR srcaTopogram: Sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 4-6 mmSekvence: T2 haste tra , T2 haste cor i Tf2d ejection fraction(funkcionalne sekvence u odgovarajućim ravnima za prikaz patologije)Po potrebi se nakon nativne serije radi kontrastna serija

Magnetna rezonanca - MR koronarografijaPotrebna psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odječe, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „body matrix“. Obavezno se postavljaju EKG elektrode.Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice.Pozicija pacijenta za MR koronarografijuMR srcaTopogram: sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 4-6 mmSekvence: T2 haste tra i T2 haste corKao i sekvenca za MR koronarografiju trufi3D nav whole heart a po zavrsetku snimanja vrsi se analiza srca na posebnom programu za rekonstrukciju srca - Argus.Nakon nativne serije radi se kontrastna serija sa t1 sekvencama u tri ravni .

54

Tehnika snimanja srca i koronarnih arterija digitalnom subtrakcionom angiografijom Priprema pacijenta: fizička i psihička. Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage.Važno je da pacijent bude na tašte, moraju biti predočeni laboratorijski i internistički nalazi, te rendgenogram pluća. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: pacijent leži na angiografskom stolu u supinacionom položaju. Aparatura: danas se koristi aparat za Digitalnu suptrakcionu angiografiju. Angiografija se izvodi po Seldingerovoj metodi, uz aplikaciju jodnog kontrastnog sredstva putem automatske šprice, kroz kateter plasiran u području torakalne aorte, srca, te izlaska koronarnih arterija, tj područja koje se želi prikazati. Položaj pacijenta i dijela tijela koji se snima: pacijent leži na leđima, ruke pored tijela ispružene. KoronarografijaPozicija pacijentaCentriranje: centralna zraka pada pod uglom od 90º, cilja se područje VI torakalnog kralješka, brada lako odignuta. Kontrastno sredsvo se aplicira putem automatske šprice kroz kateter koji se plasira Seldingerovom tehnikom u arteriju femoralis, ili kubitalis, za prikaz lijevog srca i aorte, a za prikaz desnog srca i vene kave inferior u venu femoralis, pa do u desno srce. U koliko se snimaju koronarne arterije selektivni kateter plasiran po Seldingerovoj metodi postavi se u područje ušća jedne od koronarnih arterija. Nakon čega se putem automatske šprice aplicira hidrosolubilno jodno kontrastno sredstvo, pri čemu se vrši snimanje. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta i zaštiti pacijenta. Tehnika snimanja krvnih žila CTA, MRA i DSARazvoj kolor doppler sonografije – CDUZ ista je postala osnovna dijagnostička tehnika pregleda krvnih žila. Nakon toga slijede ostale digitalne tehnike CTA i MRA, a zatim DSA.CT angiografija aorte i ilijačnih arterija Priprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Kod nemirnih pacijenata obavezna je primjena fiksacionih traka i jastučića. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su podignute iznad glave i ispružene, zbog aplikacije kontrastnog sredstva. Centriranje: centralna zraka ulazi u području procesus ksifoideusaTopogram: AP ,1024 mmProgram: Angio routine, angi fast ili Vascular Body AngioThicknes: 1- 3 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (3 mm, coll 2x2,5mm)Increment: 0,5-1 mmPlaniranje polja pregleda: Polje mora obuhvatiti dio iznad dijafragme do skočnih zglobova, ako se traže i ekstremiteti u istom aktu pregleda, u suprotnom se polje ograniči samo na područje patologije ili do ispod simfize .

55

Smjer snimanja: kraniokaudalan.

Pozicija pacijentaPacijent se postavlja u supinacioni položaj, glava ulazi u gentrij sa rukama iznad glave. Angiografija je kontrastna metoda prikaza krvnih sudova i stoga je potrebna automatska šprica sa većom količinom kontrastnog sredstva (100 – 150 ml). Nakon učinjenog topograma određuje se početni sken za test bolus. Namjena test bolusa je ta da bi se odredila brzina protoka kontrastnog sredstva i da se odredi odložno vrijeme. Odložno vrijeme je potrebno da bi se mogao ispratiti bolus kontrastnog sredstva u arterijskoj fazi. Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

MR angiografija aorte i ilijačnih arterija Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala : pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, nogama prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnica PA matrix i „body matrix“, tako da je prekriveno polje iznad dijafragme do stopala. Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu potkoljenica.

MR angiografija aorte i ilijačnih arterijaTopogrami : tra, cor i sag Thicknes:0,8-1mmSekvence: T1 fl 3d cor pre za potkoljenice, natkoljenice i abdomen, Care bolus, T1 fl 3d cor post za abdomen, natkoljenice i potkoljenice. Za seriju na abdomenu pacijent mora zadržati disanje. Kontrastna serija se radi obrnutim redoslijedom u odnosu na nativnu seriju.

DSA aorte i ilijačnih arterija Priprema pacijenta: fizička i psihička. Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage.Važno je da pacijent bude na tašte, moraju biti predočeni laboratorijski i internistički nalazi, te rendgenogram pluća. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: pacijent leži na angiografskom stolu u supinacionom položaju. Aparatura: danas se koristi aparat za Digitalnu suptrakcionu angiografiju. Tehnika pregleda je po Seldingeru, uz aplikaciju jodnog kontrastnog sredstva putem automatske šprice.Položaj pacijenta i dijela tijela koji se snima: pacijent leži na leđima, ruke pored tijela ispružene.Centriranje: centralna zraka pada pod uglom od 90º, cilja se područje L1 kralješka.

56

DSA aorte i ilijačnih arterija Kontrastno sredsvo se aplicira putem automatske šprice kroz kateter koji se plasira Seldingerovom tehnikom u arteriju femoralis, pa se dalje uvodi u abdominalnu aortu do visine L2 kralješka. Kontrastno sredstvo se aplicira automatskom špricom, koja regulira temperaturu kontrastnog sredstva, pritisak 900 PSI, protok 20-30ml/s. Ukoliko se snimaju visceralne arterije, selektivnim katetrom se ulazi u odgovarajuću arteriju. Kateter se postavi što je selektivnije moguće. Nakon čega se putem automatske šprice aplicira hidrosolubilno jodno kontrastno sredstvo, pri čemu se vrši snimanje. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta i zaštiti pacijenta i osoblja. Tehnike snimanja dojkiMamografijaPriprema pacijenta: fizička i psihička. Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta. Nisu potrebne nikakve posebne medikamentozne pripreme. Mamografija se obavlja u razdoblju kada su grudi najmanje osjetljive, odmah nakon završetka menstruacije i kod žena iznad 40 godina.Pozicija pacijentice: pacijentica je u uspravnom položaju. Aparatura: koristi se mamograf ili kserograf.

Kod mamografije vrlo je važno pravilno namještanje dojki kod snimanja. Pri tome se obavezno koriste dva položaja: kraniokaudalni i kosi (ili profilni). Promjer kasete je 18x24 ili 24x30 ovisno od veličine dojke. Dojka se smjesti između dvije ploče koje je stisnu, ponekad i do boli, no taj postupak je potreban kako bi se izjednačila gustoća tkiva i uočile eventualne i najmanje nepravilnosti. Veoma je bitno prikazati cijelu dojku, jer se tumori mogu nalaziti blizu stijenke grudnog koša i ostati neotkriveni. Centralna zraka pada okomito na sredinu filma (slika 1., slika 2. i slika .3). Metoda je jednostavna, daje dobre rezultate, a zbog vrlo male količine zračenja (niske doze X zraka), potpuno je bezopasna. Mamografija se koristi i za screening, tj. preventivne preglede i za dijagnostiku.

GalaktografijaPregled se izvodi kao i sama mamografija. Galaktografija se radi samo kod secernirajuće dojke. Kroz otvor na areoli mamile u mlječni kanal se aplicira par kubika nefrotropnog kontrastnog sredstva, pomoću atraumatske igle. Snimanje je kao kod mamografije.Galaktografija i metoda kseroradiografije sa galaktografijom

Kompjuterizirana tomografija - CT dojkiPriprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta ili pacijenticu da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja.

57

Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima, a prilikom aplikacije kontrastnog sredstva ruka sa braunilom je ispružena .Pozicija za CT dojkiCT dojkiCentriranje: centralna zraka ulazi u području juguluma.Topogram: APProgram: Thorax routine, Thicknes: 3-5 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (5 mm, coll 2x4mm)Increment: 1-3 mmPlaniranje polja pregleda: Od apeksa do ispod dijafragme. Smjer snimanja: kaudokranijalan. Ako se radi o patologiji aplicira se kontrastno sredstvo i ponovi kompletna serija ili se fokusira samo na patologiju da bi se izbjeglo nepotrebno zračenje. Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijentice.

Magnetna rezonanca - MR dojki Pacijent potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u pronaciji, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ breast matrix“. Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice.  Topogram: sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 1-3 mmSekvence: T2 tra , T2 tirm tra T1 fl2d tra i sag , difuzijske sekvenceObavezno se rade dinamičke sekvence t1 fl3d tra dyna sa kontrastnim sredstvom i odložna post kontrastna serija sa sekvencom T1 fl3d tra delayed.

Tehnika snimanja digestivnih organaOvdje će biti obrađene tehnike snimanja jednjaka, želudca, dvanaesterca, tankog i debelog crijeva. Kao prva tehnike pregleda danas se još uvijek koriste konvencionalne tehnike snimanja, mada suvremeni algoritam sve više ističe vrijednost i prednost digitalnih tehnika i u ovoj oblasti.

58

Konvencionalne i digitalne tehnike snimanja digestivnih organa Rendgenografija jednjaka  Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Za pregled jednjaka pacijent ne mora biti na tašte, a medikamentozna priprema obično nije potrebna. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom eksponiranja filma.Pozicija pacijenta: pregled počinje u uspravnom položaju pacijenta, a kasnije se može nastaviti i u ležećem. Koriste se optimalne projekcije AP, LL i kose po potrebi da bi se eventualna patologija bolje prikazala.Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnim rendgenskim aparatima koji imaju mogućnost dijaskopije i ciljanih snimaka. Pribor: film i kaseta formata 18x24, 24x30 ili 35x35. snima se pomoću rešetke. Pregled počinje s nativnom snimkom, a zatim pacijent pije kontrastno sredstvo - suspenziju BaSO4 (50 ccm), rijeđe se koriste hidrosolubilna jodna kontrastna sredstva, kod rizičnih pacijenata, kada postoji opasnost od aspiracije kontrastnog sredstva, kao i u slučaju sumnje na perforaciju želuca ili crijeva . Radiolog tokom dijaskopije centrira i pravi ciljane snimke u odgovarajućim pozicijama.Zaštita je obavezna, voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Kompjuterska tomografija jednjaka Danas koristeći višeslojni CT (MSCT) sa mogučnošću 3D rekonstrukcije CT slike, povećane su dijagnostičke mogučnosti CT-a. CT se koristi u dijagnostici patologije jednjaka, posebno u stagingu malignih tumora. Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje, a ne smije ni gutati prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta. Obavezno staviti zaštitnu kecelju.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su spuštene i ispružene pored tijela ili mogu biti i iznad glave. Centriranje: Centralna zraka ulazi u području juguluma.Topogram: APProgram: Thorax routine, Pulmonary ECGThicknes: 3-5 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektoraIncrement: 1-3 mmPlaniranje polja pregleda: Od apeksa do ispod dijafragme. Smjer snimanja: Kaudokranijalan.

59

Ako se radi o patologiji nakon nativne serije radi se i kontrastna serija snimanja.

MR jednjakaPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnica“ head matrix, neck matrix i body matrix.“ Uz pomoć laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice za vrat. Pozicija pacijenta za MR jednjakaTopogram: sagitalni, koronalni i transverzalniThicknes: 3-4 mmSekvence: T2 tra,sag, T1 tra i sag, T2 tirm tra i sag.

Tehnike snimanja želuca i dvanaestercaRendgenografija želuca i dvanaestercaPriprema je fizička i psihička. Pacijent najmanje 6 sati prije pregleda ne smije uzimati hranu, tj mora biti na tašte.Pozicija pacijenta: pregled počinje u uspravnom položaju pacijenta, a kasnije se može nastaviti i u ležećem. Koriste se optimalne projekcije AP, LL i kose po potrebi da bi se eventualna patologija bolje prikazala. Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnim rendgenskim aparatima koji imaju mogućnost dijaskopije i ciljanih snimaka. Pribor: film i kaseta formata 18x24 ili 24x30, snima se pomoću rešetke. Pregled počinje s nativnom snimkom, a zatim pacijent pije kontrastno sredstvo - suspenziju BaSO4 (150-200 ccm), rijeđe se koriste hidrosolubilna jodna kontrastna sredstva, kod rizičnih pacijenata, kada postoji opasnost od aspiracije kontrastnog sredstva, kao i u slučaju sumnje na perforaciju želudca ili crijeva. Osim pozitivnog kontrastnog sredstva potrebna je primjena „šumećeg praška“ da bi se pregled izveo u tzv „ dvostrukom kontrastu“. ( u koliko nemamo orginalna pakovanja šumećeg praška može se koristiti soda bikarbona i limunska ili vinska kiselina u omjeru 2:1). Također se pregled može poboljšati primjenom farmakodinamika ( Glukagon, Buskopan).Radiolog tokom dijaskopije centrira i pravi ciljane snimke u odgovarajućim pozicijama.RT-GD ležeći i stojećiZaštita je obavezna, voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

60

Pregled dvanaesterca obično se nastavlja na pregled želudca. Tehnika hipotone duodenografije sa sondom se danas rijeđe koristi, a Martellova metoda „bez sonde“ sa i.v. aplikacijom Buskopana i šumećeg praška se povremeno koristi. Parametri snimanja su isti kao i za sam želudac. Kompjuterska tomografija želudca i dvanaestercaPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta .Pola sata prije pregleda pacijent treba da popije 600 – 1000 ccm razblaženog kontrastnog sredstva ( 30 ml kontrastnog sredstva na 1 l). Pred sam početak pregleda pacijent treba da popije još jednu čašu kontrastnog sredstva kako bi želudac bio adekvatno ispunjen uzetim kontrastnim sredstvom. Pojedini autori predlažu da se koristi čista voda za dobru distenziju želudca. Tako da pola sata prije pregleda pacijent pije 1 l vode, a pred sam pregled popije još 600 ml vode koja će distendirati zid želudca i omogućiti analizu debljine želučanog zida na CT-u. Često se za bolju analizu sluznice želuca kontrastno sredstvo aplicira i i.v. putem automatskom špricom.Uz to se apliciraju i sredstva za hipotonizaciju.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima, a prilikom aplikacije kontrastnog sredstva ruka sa braunilom je ispružena.Centriranje: Centralna zraka ulazi u području procesus ksifoideusa.Topogram: APProgram: Abdomen routineThicknes: 5 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (5 mm, coll 2x5mm) Increment: 2-5 mmPlaniranje polja pregleda: Iznad dijafragme do kriste crijevnih kostiju. Smjer snimanja: kraniokaudalan.U toku snimanja uključiti komandu za prekid disanja u toku snimanja, da bi se smanjili artefakti koji su uzrokovani respiratornim pokretima.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.Može se raditi i kontrastna serija sa intravenskom aplikacijom kontrastnog sredstva automatskom špicom.

Magnetna rezonanca želuca i dvanaestercaPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice“ body matrix“. Uz pomoću laserskog snopa centrira se na sredinu zavojnice.  

61

Za sada se ova tehnika kao zasebna ne koristi, no sam želudac te eventaulna patologija želudca i dvanaesterca može se analizirati u okviru gornjeg abdomena.Vrši se snimanje sa sljedećim sekvencama:T2 mbh pat2, T1fl2d tra mbh pat2T2 haste tra bh pat2, T2 haste cor thin slab bhT1 vibe fs tra bh U koliko postoji indikacija za aplikaciju kontrastnog sredstva tada se aplicira paramagnetno kontrastno sredstvo i.v. 10 mg i ponove se sekvence u T1 vremenu i to:- T1 fl2d tra bmh- T1 fs tra bh

Tehnika snimanja tankog crijeva; konvencionalnim i digitalnim tehnikama

Pasaža tankih crijevaKontrastna radiološka tehnika snimanja tankog crijeva predstavlja još uvijek važnu dijagnostičku metodu, jer daje uvid kako u morfologiju tako i funkcionalni status tankih crijeva ( jejunum i ileum).Priperma pacijenta je fizička i psihička. Pacijent najmanje 12 sati prije pregleda ne smije uzimati hranu, tj mora biti na tašte, a bilo bi uptno da dan ranije uzme sredstvo za čišćenje, tako da se odstrani crijevni sadržaj.Pozicija pacijenta: pregled počinje u uspravnom položaju pacijenta, a kasnije se nastavlja u ležećem položaju, uz korištenje optimalnih pozicija da bi se prikazao svaki dio kako jejunuma, tako i ileuma. Posebno obratiti pažnju na područje terminalnog ileuma. Prema tome koriste se optimalne projekcije AP, LL i kose po potrebi da bi se eventualna patologija bolje prikazala.

Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnim rendgenskim aparatima koji imaju mogućnost dijaskopije i ciljanih snimaka. Pribor: film i kaseta formata 18x24 ili 24x30, i 35x35 ili 35x43, snima se pomoću rešetke. Pregled počinje s nativnom snimkom, a zatim pacijent pije kontrastno sredstvo - suspenziju BaSO4 (200-300 ccm), rijeđe se koriste hidrosolubilna jodna kontrastna sredstva, kod rizičnih pacijenata, kada postoji opasnost od aspiracije kontrastnog sredstva, kao i u slučaju sumnje na perforaciju želuca ili crijeva. Osim pozitivnog kontrastnog sredstva moguće je koristiti „šumeći prašak“ da bi se pregled izveo u tzv „dvostrukom kontrastu“. (u koliko nemamo orginalna pakovanja šumećeg praška može se koristiti soda bikarbona i limunska ili vinska kiselina u omjeru 2 :1). Također se pregled može poboljšati primjenom farmakodinamika ( Glukagon, Buskopan), ako želimo ubrzanu pasažu ordinira se 20 ml Reglana i.v. ili i.m.Postoje i druga sredstva kojim se može ubrzati pasaža kontrastnog sredstva kroz tanka crijeva ( hipertonična glukoza, ledeni rastvori itd.)Posebna tehnika pregleda tankih crijeva je sa duodenalnom sondom enterokliza. Pregled vodi radiolog, a dužnost tehnologa tj radiološkog inžinjera u dobivanju kvalitetnih rendgenograma. Radiolog tokom dijaskopije centrira i pravi ciljane snimke u odgovarajućim pozicijama Posebna tehnika pregleda terminalnog ileuma uz retrogradnu aplikaciju kontrastnog sredstva je ileocekografija. Barijev sulfat – se aplicira per os i kad je kontrastni stubac stigao do cekoascendensa, aplicira se zrak, kao negativno kontrastno sredstvo per rektum, a i.v. se aplicira Buskopan, za hipotonizaciju crijeva.Uvjeti snimanja: 80-85 kV i 0,64 mAs.

62

Zaštita je obavezna, voditi računa o imobilizaciji pacijenta. Kompjuterska tomografija tankog crijeva Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta .Pola sata prije pregleda pacijent treba da popije 1000 – 1500 ccm razblaženog kontrastnog sredstva ( 30 ml kontrastnog sredstva na 1 l). Pred sam početak pregleda pacijent treba da popije još jednu čašu kontrastnog sredstva kako bi želudac bio adekvatno ispunjen. Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima, a prilikom aplikacije kontrastnog sredstva ruka sa braunilom je ispružena. Centriranje: Centralna zraka ulazi u području procesus ksifoideusa.Topogram: APProgram: Abdomen routineThicknes: 5 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (8 mm, coll 2x5mm)Increment: 2-5 mmPlaniranje polja pregleda: Iznad dijafragme do terminalne linije male zdjelice. Smjer snimanja: Kraniokaudalan. U toku snimanja; uključiti komandu za prekid disanja, da bi se smanjili artefakti koji su uzrokovani respiratornim pokretima (slika 25. i 26).Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.Može se raditi i kontrastna serija sa intravenskom aplikacijom kontrastnog sredstva automatskom špicom, tako da se nakon nativne ponove učinjeni slojevi ili se snima samo odabrano područje.

Magnetna rezonanca - MR enterokliza tankog crijevaPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta , posebna medikamentozna priprema nije potrebna osim da pacijent 12 sati prije pregleda ne jede. Prije pregleda pacijent popije 2 l vode, i.v. se ordinira Buskopan da se eliminiraju peristaltički pokreti, kao i i.v. paramagnetno kontrastno sredstvo.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju. Postavljaju se zavojnice „ Body matrix“ oko abdomena i zdjelice. Uz pomoć laserskog snopa centrira se sredina zavojnice.

MR enterokliza tankog crijevaU ruku pacijenta se postavi pumpica, kojom pacijent signalizira u koliko se javi bilo kakav problem u toku snimanja.Lokalajzer se napravi u sve tri ravni ( aksijalno, sagitalno i koronalno).Sekvence sa kojim se nastavlja snimanje:- T2 haste fs cor, T2 haste fs tra- T2 trufi tra,sag i cor, T1 vibe fs cor bh- eventualno T1 opp tra- T1 tra fs Nakon nativne serije radi se obavezno kontrastna serija sa T1 vibe fs cor.

63

 Tehnike snimanja debelog crijeva Irigografija Igigografija je kontrastna tehnika snimanja debelog crijeva.Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta .Za ovaj pregled je neophodna i medikamentozna priprema, tj pacijent mora 12 sati prije pregleda uzeti sredstvo za čišćenje – laksatv (Dulkolaks, ili neki drugi preparat).Mogu se ordinirati i duboke klizme za ležeće pacijente, 2 l u jutro prije pregleda. Uz to je potrebno 48 sati biti na dijetalnoj ishrani bez mahunarki, a 24 sata prije pregleda na laganoj ishrani kao supa, mlijeko, kahva itd.Priprema uključuje i raspremanje pacijenta – po mogućnosti da se obuče samo u kirurški mantil. Pozicija pacijenta: pregled počinje u ležećem položaju pacijenta, gdje se nakon uvida u abdomen , pacijenta postavi na lijevi dekubitus i počinje sa aplikacijom kontrastnog sredstva, pod kontrolom dijaskopije, a kasnije se nastavlja u ležećem položaju na leđima, uz korištenje optimalnih pozicija da bi se prikazao svaki dio debelog crijeva kolona. Nakon nativne inspekcije kolona, aplicira se kontrastno sredstvo, Barijev sulfat razblažen u omjeru 1:1 sa mlakom vodom, pomoću „Pneumokolona“.Posebno obratiti pažnju na područje cekuma, apendiksa i terminalnog ileuma. Prema tome koriste se optimalne projekcije AP, LL i kose po potrebi da bi se eventualna patologija bolje prikazala.Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnom rendgenskom aparatu koji ima mogućnost dijaskopije i ciljanih snimaka. Pribor: film i kaseta formata 18x24 ili 24x30, i 35x35 ili 35x43, snima se pomoću rešetke. Centriranje i snimanje vrši radiolog u optimalnim pozicijama (slika 30. i slika 31).

Postoji više tehnika izvođenja irigografije: 1. u jednostrukom kontrastu ( samo sa Barijevim sulfatom ),2. u dvostrukom kontrastu: da se prvo ispuni cio kolon i nakon učinjenih snimaka, pacijent se šalje na pražnjenje, potom se snima sluznica kolona, a zatim aplicira zrak. To je irigografija u dvostrukom kontrastu po Fischeru.3. Može se izvoditi i na slijedeći način: kolon se puni do lijenalne fleksure s Barijevim sulfatom, a potom se aplicira zrak i odmah nastavlja u tehniku dvostrukog kontrasta.Zaštita je obavezna, voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Kompjuterska tomografija debelog crijevaCT kolonografija Priprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta. Osim toga značajno je izvršiti i medikamentoznu pripremu tj ordinirati laksativna sredstva i isprazniti kolon, a pacijent ne smije 12 sati prije pregleda da uzima hranu, te dolazi na tašte. Smije piti vode do 1 l.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.

64

Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su ispružene iznad glave i savijene u laktovima. Pozicija pacijentaCentriranje: procesus ksifoideusTopogram: APProgram: CT colonographyThicknes: 1-3 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (3 mm, coll 2x2,5 mm)Increment: 0,5-1 mmPlaniranje polja pregleda: mora obuhvatiti dio iznad dijafragme do ispod simfize Smjer snimanja: Kraniokaudalni.

MSCT kolonoskopijaNovija metoda pregleda kolona, koja je relativno ugodna za pacijenta.Pacijentu se ubrizgava zrak u debelo crijevo pomoću Pneumokolona putem rektuma. Zrak se daje do granice izdržljivosti. Potrebno je pacijenta obavijestiti da zadrži zrak u kolonu, a pregled se izvodi u supinacionom položaj, a zatim slijedeća serija se ponovi u pronacionom položaju. Nakon dobivenih aksijalnih snimaka radi se 3D rekonstrukcija sa virtuelnom endoskopijom gdje se vrši detaljna analiza svakog dijela crijeva (slika 33 i 34. i 35.).Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Kompjuterska tomografija rektumaPriprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta. Osim toga značajno je izvršiti i medikamentoznu pripremu tj uzeti laksativna sredstva i isprazniti kolon, a pacijent ne smije 12 sati prije pregleda da uzima hranu, te dolazi na tašte. Smije piti vode do 1 l.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odječe, nakita i drugih metalnih predmeta. Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su ispružene iznad glave i savijene u laktovima, a prilikom aplikacije kontrastnog sredstva, ruka sa braunilom mora biti ispružena.Centriranje: vrh kriste ilijačne kosti ili umbilikus.Topogram: AP. Program: pelvis rutineThicknes: 3 - 5 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (5 mm, coll 2x2,5 mm)Increment: 2-5 mmPlaniranje polja pregleda: Od vrha ilijačnih kostiju do ispod simfize.

65

Smjer snimanja: Kraniokaudalni. Pacijentu se ubrizgava kontrastno sredstvo u rektum pomoću Pneumokolona. Može se ordinirati i kontrastno sredstvo i.v. putem, tada se prethodna serija ponovi.

Magnetna rezonanca kolona Kod aparata sa određenim mogućnostima može se raditi MRI kolonografija.Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta. Fizička priprema, pacijent 12 sati prije pregleda ne jede i uzme sredstvo za čišćenje. Prije pregleda pacijentu se ordinira Buskopan i.m. i napuni debelo crijevo mlakom vodom. Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. Postavljaju se zavojnice „ Body matrix“ oko abdomena i zdjelice. Uz pomoć laserskog snopa centrira se sredina zavojnice.U ruku pacijenta se postavi pumpica, kojom pacijent signalizira u koliko se javi bilo kakav problem u toku snimanja.Lokalajzer se napravi u sve tri ravni ( aksijalno, sagitalno i koronalno).Sekvence u kojim se nastavlja snimanje:- T2 haste fs cor- T2 haste fs tra- T2 trufi tra i cor- T1 vibe fs cor bh, T1 fl2d tra mbhNakon završenih nativnih sekvenci radi se kontrastna serija sa T1 vibe fs cor bh i T1 fl2d tra mbh.T1 vibe fs cor nakon aplikacije kontrastnog sredstva

Magnetna rezonanca rektuma Priprema pacijenta: prije izvođenja pregleda potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta. Osim toga značajno je izvršiti i medikamentoznu pripremu 24 sata prije pregleda, tj uzeti laksativna sredstva i isprazniti kolon, a pacijent ne smije 12 sati prije pregleda da uzima hranu, te dolazi na tašte. Smije piti vode do 1 l.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno pravilno disanje. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta.Prije početka pregleda pacijent se postavi na stol za snimanje na lijevi dekubitus i per rektum se puni gelom za ultrazvučne preglede. Zatim se postavlja u supinacioni položaj.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su ispružene pored tijela. U ruku dobije pumpicu da može signalizirati eventualne probleme u koliko se jave. Za pregled se koristi zavojnica „Body matrix“, koja se postavlja preko zdjelice. Uz pomoć laserskog snopa centrira se sredina zavojnice .Pozicija pacijenta Uradi se lokalajzer u sve tri ravni (aksijalna, sagitalna i koronalna). Potom slijedi snimanje u sljedećim sekvencama:T2 rst sag, tra i cor, T1 tse tra, T2 rst tra fs, T1 vibe fs tra bh

66

Po potrebi nakon nativne serije može se snimiti i kontrastna serija sa paramagnetnim kontrastnim sredstvom.

Digitalne tehnike snimanja visceralnih krvnih žila

Digitalna subtrakciona angiografija – DSA U dijagnostici abdominalne aorte i visceralnih grana prvenstveno: arterije celijake, arterije mezenterike superior i arterije mezenterike inferior, koristi se kao zlatni standard selektivna ili subselektivna tehnika DSA po Seldingeru.

Digitalne tehnike snimanja visceralnih krvnih žila U dijagnostici abdominalne aorte i visceralnih grana prvenstveno: arterije celijake, arterije mezenterike superior i arterije mezenterike inferior, koristi se kao zlatni standard selektivna ili subselektivna tehnika DSA po SeldingeruPoložaj pacijenta i DSA a. celijake

Kompjuterska tomografija angiografija abdominalne aorte i visceralnih grana – CTAPacijent se pripremi psihički i fizički.Pozicija pacijenta: Pacijent leži u supinacionom položaju, glavom ulazi u gentrij, a ruke su ispružene, zbog apliciranja kontrastnog sredstva automatskom špricom.Centriranje: Procesuus ksifioideus.Položaj pacijenta: Leži na leđima s rukama ispruženim iznad glave, a glavom ulazi u gentrij.Pozicija pacijenta za CTA

Topogram: AP – 1024 mm.Program: Angio rutine ili Angio fastThicknes: 1-3 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (2-3 mm, coll 2x2,5mm)Increment: 0,5-1 mmPlaniranje polja pregleda: polje mora obuhvatiti dio iznad dijafragme do simfize.Smjer: Kraniokaudalni.Angiografija je kontrastna tehnika snimanja krvnih sudova za koju kontrastno sredstvo apliciramo putem automatske šprice. Koristi se 150 ml jodnog kontrastnog sredstva.Nakon učinjenog topograma, određuje se početni sken za test bolus. Namjena test bolusa je ta da bi se odredila brzina protoka kontrastnog sredstva, što nam služi da odredimo odložno vrijeme, a to nam omogućuje praćenje bolusa kontrastnog sredstva u arterijskoj fazi. Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Magnetna rezonanca -MRAPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta , posebna medikamentozna priprema nije potrebna. Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. Postavljaju se zavojnice „ Body matrix“ preko abdomena i zdjelice. Uz pomoć laserskog snopa centrira se sredina zavojnice. U ruku pacijenta se postavi pumpica, kojom pacijent signalizira u

67

koliko se javi bilo kakav problem u toku snimanja. U ruku je plasirana braunila i ekstenzija, a sve je povezano sa automatskom špricom.Lokalajzer se napravi u sve tri ravni ( aksijalno, sagitalno i koronalno). Sekvence u kojim se nastavlja snimanje:Thicknes:0,8-1mmSekvence: T1 fl 3d cor prije kontrastne serijeCare bolusT1 fl 3d cor poslije aplikacije kontrastnog sredstva.

Tehnike snimanja jetre, žučnih vodova i žučne vrećiceU ovom području će biti prikazane tehnike snimanja; jetre, žučnih vodova i žučne vrećice. Koriste se slijedeće tehnike snimanja: Konvencionalne: nativne i kontrastne.Digitalne: CT, MRI i DSA: nativne i kontrastne. Konvencionalne i digitalne tehnike snimanja jetre Jetra je parenhimni organ smješten u desnom gornjem kvadrantu abdomena ispod desne hemidijafragme.Konvencionalne tehnike snimanja jetreNativna tehnika snimanja jetreNativni rendgenogram se izvodi u cilju dijagnostike sjena intenziteta kalcijuma, kao i eventualnog prisustva slobodnog gasa.Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju ili stoji. Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnim rendgenskim aparatima koji imaju mogućnost dijaskopije i ciljanih snimaka. Centriranje: prave se ciljane snimke u AP, LL i kosim pozicijama po potrebi (slika 7.50) pod kontrolom dijaskopije.Pribor – koristi se film 24x30, ili druge dimenzije ovisno o aparaturi, kao i veličini pacijenta. Snima se pomoću rešetke.Uslovi snimanja: 60kV uz jontomat.Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Kompjuterizirana tomografija - CT jetre Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.

68

Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij, ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima, a prilikom apliciranja kontrastnog sredstva, ruka u kojoj je braunila je ispružena.Centriranje: procesus ksifoidesu Topogram: APProgram: abdomen rutineThicknes: 5 – 8 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (8 mm, coll 2x5 mm, 5 mm,coll 2x2,5mm)Increment: 2-5 mmPlaniranje polja pregleda: iznad dijafragme do ilijačnih kostiju Smjer snimanja: kraniokaudalno Trideset minuta prije pregleda pacijent treba da popije 1-1,5 l razblaženog kontrastnog sredstva (25-30ml / 1litar vode. Prije nego što legne na stol za snimanje pacijent treba da popije još jednu čašu kontrastnog sredstva pred sam početak snimanja da bi se ispunio želudac.Pacijent se postavi u supinacioni položaj, sa rukama postavljenim iznad glave. U toku snimanja mora se uključiti automatska komanda za prekid disanja da bi se izbjegli artefakti usljed disanja.Nakon nativne serije po potrebi se radi i kontrastna serija i prave se najčešće dvije faze: aterijska ( 25 sec i venska 60 sec), a po potrebi i odložna najćešće nakon 5 minuta od aplikacije kontrastnog sredstva.

MR jetrePotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Body coil“ koja se stavlja preko abdomena.Uz pomoć laserskog snopa centrira se sredina zavojnice.Načini se lokalajzer u sve tri ravni (aksijalna, sagitalna i koronalna).Potom slijedi snimanje u sljedećim sekvencama:T2 tra mbh, T1fl2d tra mbht , T1 fl2d opp tra mbh, T2 haste tra i corPo potrebi nakon nativne serije može se uraditi i kontrastna serija sa paramagnetnim kontrastnim sredstvom.

Areteriografije jetrene arterije - arterija hepatika

69

Metoda se izvodi po Seldingerovoj tehici, tako da se kateter plasira u arteriju celijaku te iz iste ulazi selektivno u arteriju hepatiku propriju.Priprema pacijenta je ista kao za sve druge angiografije po Seldingeru.

Konvencionalne i digitalne tehnike snimanja žučne vrećice i žučnih vodova Konvencionalne tehnike koje mogu biti nativne i kontrastne danas se sve rijeđe koriste.Kontrastne tehnike snimanja uključuju peroralnu holegrafiju, intravenoznu holegrafiju, infuzionu holegrafiju, intraoperativnu ili primarnu i postoperativnu ili sekundarnu tj T dren holangiografiju.

Nativna snimka bilijarnog sistemaPriprema je psihička i fizička.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage.Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju ili stoji. Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnim rendgenskim aparatima koji imaju mogućnost dijaskopije i ciljanih snimaka. Centriranje: prave se ciljane snimke u AP, po potrebi LL i kosim pozicijama, pod kontrolom dijaskopije. Pribor – koristi se film 24x30, ili druge dimenzije ovisno o aparaturi, kao i veličini pacijenta. Snima se pomoću rešetke.Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Kontrastna tehnika snimanja žučne vrečice i žučnih vodovaPeroralna holegrafija, intravenozna-infuziona holegrafijaKod peroralne holegrafije pacijent mora da uzme kontrastno sredstvo (tablete Holevida) 12 sati prije pregleda, ako se radi o sporolučećem kontrastnom sredstvu. Kod brzolučećeg kontrastnog sredstva pacijent uzima kontrast ( kapsule Biloptina ) 4 sata prije pregleda. Dolazi na tašte na pregled i ponese dva kuhana jaja ( kao podražajnu obrok) ili maslac, odnosno čokoladu.Ako se radi i.v. holegrafija ili infuziona pacijent dolazi na tašte. Mora imati laboratoriskih nalaza – bilirubin u serumu, eventualno vrijednosti transaminaza. Za pregled se koristi hepatotropno jodno kontrastno sredstvo u dozi 1 ml/1kg.Priprema je psihička i fizička.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage.Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju ili stoji.

Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnim rendgenskim aparatima koji imaju mogućnost dijaskopije i ciljanih snimaka.

70

Centriranje: prave se ciljane snimke u AP, po potrebi i kosim pozicijama, pod kontrolom dijaskopije.Pribor – koristi se film 24x30, ili druge dimenzije ovisno o aparaturi, kao i veličini pacijenta. Snima se pomoću rešetke.Kod peroralne holegrafije nakon prve snimke pacijent uzima holagog i poslije 30 minuta učini se snimka nakon holagoga, gdje se vidi kontrahirana žučna vrećica. Ako se izvodi intravenoza ili infuziona holegrafija tada se nakon prve snimke gdje se trebaju prikazati žučni vodovi, snimanje nastavlja svakih 20-30 minuta, sve dok se žučna vrećica nije dobro prikazala . Potom se može ordinirati holagog. Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.Intraoperativna i post operativna holangiografija se radi kroz T dren – aplicira se 10 - 20 ccm nefrotropnog kontrastnog sredstva punkcijom u T dren, koji se prethodno klemuje, potom se prave ciljane snimke žučnih vodova . 

Kompjuterizirana tomografija žučne vrećice i žučnih vodova Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta .Pola sata prije pregleda pacijent treba da popije 1000 – 1500 ccm razblaženog kontrastnog sredstva (30 ml kontrastnog sredstva na 1 l ). Pred sam početak pregleda pacijent treba da popije još jednu čašu kontrastnog sredstva kako bi želudac bio adekvatno ispunjen. Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom.Ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima, a prilikom aplikacije kontrastnog sredstva ruka sa braunilom je ispružena. U koliko se želi dati hepatotropno kontrastno sredstvo onda se isto daje pola sata prije početka pregleda. Kod pacijenata kad se treba isključiti kamen u distalnom holedohusu ne ordinira se prije pregleda kontrastno sredstvo per os tj pregled se radi bez kontrastnog sredstva.

Centriranje: centralna zraka ulazi u području procesus ksifoideusa.Topogram: APProgram: Abdomen routineThicknes: 5 – 8 mmCollimation: Ovisi o vrsti ibroju detektora(8 mm, coll 2x5mm)Increment: 2-5 mmPlaniranje polja pregleda: Iznad dijafragme do terminalne linije male zdjelice. Smjer snimanja: kraniokaudalan.U toku snimanja uključiti komandu za prekid disanja u toku snimanja, da bi se smanjili artefakti koji su uzrokovani respiratornim pokretima.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.Može se raditi i kontrastna serija sa intravenskom aplikacijom kontrastnog sredstva automatskom špicom, tako da se nakon nativne ponove učinjeni slojevi ili se snima samo odabrano podrućje. Magnetna holangiopankreatografija – MRCPPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.

71

Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odječe, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera. Pred sami pregled pacijent popije 2 ml paramagnetnog kontrastnog sredstva u čaši vode.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Body matrix“ koja se stavlja preko abdomena. Centriranje se vrši na sredinu zavojnice.Uz pomoć laserskog snopa centrira se sredina zavojnice. Načini se lokalajzer u sve tri ravni (aksijalna, sagitalna i koronalna).Potom slijedi snimanje u sljedećim sekvencama:T2 trufi localizer T2 tse 3d rst cor trig T1 fl2d tra mbht T1 fl2d opp tra mbhT2 haste tra bhT2 haste cor eventualno se koristi i vibe trai T2 spc cor - za MRCPIz dobijenih tomograma pravi se MIP (maksimum intenziti projekcija) za post procesing.

ERCP-endoskopska retrogradna holangiopankreatografijaPacijent mora biti na tašte i medikamentozno pripremljen – sediran.Pregled izvodi gastroenterohepatolog u timu sa radiologom, na univerzalnom rendgenskom aparatu nakon plasiranja endoskopa do papile Vateri. U duktus holedohus aplicira se putem katetera koji se kroz endoskop dovede do papile jodno kontrastno sredstvo 10 -15 ccm i učine ciljane snimke. Najčešće se snima na termo papiru, ali moguće je koristiti i ostale načine bilježenja dijagnostičke informacije.

PTC – perkutana transhepatalna holangiografijaZa PTC pacijent mora biti psihički i fizički pripremljen, uz odgovarajuću sedaciju, i adekvatnu medicinsku dokumentaciju.Pregled se vrši u sali za angiografije. Pacijent je u ležećem – supinacionom položaju na rendgenskom stolu. Prije punkcije područe oko VIII interkostalnog prostora se dezinficira i nakon lokalne subkutane anestezije Chiba iglom se ulazi transhepatalnim putem u jedan od intrahepatalnih ogranaka desnog hepatikusa. Po potrebi može se vršiti punkcija i lijevog intrahepalanog voda. Aplicira se kroz iglu cca 10 ccm jodnog kopntrastnog sredstva, tj vodovi se pune kontrastom dok ne dobijemo zadovoljavajući prikaz intra i ekstrahepatalnih žučnih vodova. Zatim se prave ciljane snimke.

72

PTC; Po potrebi pregled se može nastaviti sa perkutanom bilijarnom drenažom i ugradnjom stenta.Uvijek potrebno voditi računa o imobilizaciji i zaštiti pacijenta.Uvijeti snimanja će biti ovisni o aparaturi , kao i o konstituciji pacijenta.

Tehnike snimanja slezene – konvencionalne i digitalne Nativna snimka slezene Priprema je psihička i fizička.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage.Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju ili stoji. Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnim rendgenskim aparatima koji imaju mogućnost dijaskopije i ciljanih snimaka. Centriranje: prave se ciljane snimke u AP, po potrebi LL i kosim pozicijama.Pribor – koristi se film 24x30, ili druge dimenzije ovisno o aparaturi, kao i veličini pacijenta. Snima se pomoću rešetke.Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Konvencionalne tehnike snimanja slezeneSplenoportografija Kontrastna tehnika snimanja sliva vene lienalis i vene porte. Priprema je psihička i fizička.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage.Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju.Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnim rendgenskim aparatima, danas na aparatu za DSA, koji imaju mogućnost dijaskopije i ciljanih snimaka. Pretraga spada u angiografske tehnike snimanja. Izvodi se perkutanom punkcijom, iglom od 18 G u područje donjeg pola slezene, a igla se usmjeri kranijalno prema hilusu slezene. Kroz iglu se aplicira 50 ccm jodnog kontrastnog sredstva i snima područje od interesa.Centriranje: Centrira se područje slezene, prilikom davanja kontrastnog sredstva, prave se ciljane snimke u AP položaju, tako da se snima svake sekunde po 1 ekspozicija Pribor – koristi se film 24x30 ili veći formati ovisno o aparaturi. Snima se pomoću rešetke.Uslovi snimanja: prema konstituciji pacijenta.

73

Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Kompjuterizirana tomografija - CT slezene Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta .Pola sata prije pregleda pacijent treba da popije 600 – 1000 ccm razblaženog kontrastnog sredstva (30 ml kontrastnog sredstva na 1 l). Pred sam početak pregleda pacijent treba da popije još jednu čašu kontrastnog sredstva kako bi želudac bio adekvatno ispunjen. Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju. U gentrij ulazi prvo glavom. Ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima, a prilikom aplikacije kontrastnog sredstva ruka sa braunilom je ispružena.Centriranje: Centralna zraka ulazi u području procesus ksifoideusa.Topogram: APProgram: Abdomen routineThicknes: 4-8 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora(8 mm, coll 2x5mm,5mm,coll2x2,5) Increment: 2-5 mmPlaniranje polja pregleda: Iznad dijafragme do kriste crijevnih kostiju. Smjer snimanja: kraniokaudalan. Topogram i CT slezeneU toku snimanja uključiti komandu za prekid disanja u toku snimanja, da bi se smanjili artefakti koji su uzrokovani respiratornim pokretima.Zaštita je obavezna, a provodi se postavljanjem olovne kecelje oko pacijenta, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.Može se raditi i kontrastna serija sa intravenskom aplikacijom kontrastnog sredstva automatskom špricom.

Magnetna rezonanca - MR slezene Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Body matrix“ koja se stavlja preko abdomena.Uz pomoć laserskog snopa centrira se sredina zavojnice.Načini se lokalajzer u sve tri ravni (aksijalna, sagitalna i koronalna).Potom slijedi snimanje u sljedećim sekvencama:T2 trufi localizer T2 tse tra mbhT1 fl2d tra mbht T1 fl2d opp tra mbhT2 haste tra bh

74

T2 haste cor eventualno vibe tra Po potrebi nakon nativne serije može se uraditi i kontrastna serija sa paramagnetnim kontrastnim sredstvom.

Digitalna subtrakciona angiografija - DSA – slezenePrincip rada je isti kao kod snimanja visceralnih grana abdominalne aorte tj - tehnika arteriografije po Seldingeru. Iz abdominalne aorte selektivnim kateterom se ulazi a arteriju celijaku, potom iz arterije celijake u arteriju lienalis. Priprema pacijenta je ista kao i za sve druge metode snimanja krvnih sudova po Seldinger.Pozicija pacijenta i DSA trunkus celijakus

Tehnike snimanja gušterače konvencionalne i digitalne Nativna rendgenska snimka gušteračeNativni rendgenogram se izvodi u cilju dijagnostike sjena intenziteta kalcijuma, kao i eventualnog prisustva slobodnog gasa.Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odječe, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju ili stoji.

Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnim rendgenskim aparatima koji imaju mogućnost dijaskopije i ciljanih snimaka. Centriranje: prave se ciljane snimke u AP, LL i kosim pozicijama po potrebi pod kontrolom dijaskopije.Pribor – koristi se film 24x30, ili druge dimenzije ovisno o aparaturi, kao i veličini pacijenta. Snima se pomoću rešetke.Uslovi snimanja: 60kV uz jontomat.Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Digitalne tehnike snimanja gušterače CT gušteračePotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja.

75

Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij, ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima, a prilikom apliciranja kontrastnog sredstva, ruka u kojoj je braunila je ispružena. Pozicija pacijentaCentriranje: Procesus ksifoidesu.Topogram: APProgram: abdomen rutineThicknes: 3 – 5 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (3 mm, coll 2x1,5 mm, 5 mm,coll 2x2,5mm)Increment: 2-5 mmPlaniranje polja pregleda: iznad dijafragme do ilijačnih kostiju Smjer snimanja: kraniokaudalni.Trideset minuta prije pregleda pacijent treba da popije 1-1,5 l razblaženog kontrastnog sredstva (25-30ml / 1litar vode. Prije nego što legne na stol za snimanje treba da popije još jednu čašu kontrastnog sredstva pred sam početak snimanja da bi se ispunio želudac.Pacijent se postavi u supinacioni položaj, sa rukama postavljenim iznad glave. U toku snimanja mora se uključiti automatska komanda za prekid disanja da bi se izbjegli artefakti uslijed disanja.Nakon nativne serije po potrebi se radi i kontrastna serija.

MR gušteračaPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Body matrix“ koja se stavlja preko abdomena.Uz pomoć laserskog snopa centrira se sredina zavojnice. Položaj pacijentaNačini se lokalajzer u sve tri ravni (aksijalna, sagitalna i koronalna). Potom slijedi snimanje u sljedećim sekvencama: T2 trufi localizer T2 tse tra mbhT1- fl2d tra mbht T1 fl2d opp tra mbhT2 haste tra bh

76

T2 haste cor eventualno vibe tra Po potrebi nakon nativne serije može se snimiti i kontrastna serija sa paramagnetnim kontrastnim sredstvom. Tehnike snimanja pankreatičnih arterija digitalnom subtrakcionom angiografijom – DSAPrincip je isti kao kod snimanja visceralnih grana abdominalne aorte. Tehnika arteriografije po Seldingeru. Iz abdominalne aorte selektivnim kateterom se ulazi a arteriju celijaku, potom iz arterije celijake u arteriju hepatiku, zatim arteriju gastroduodenalis, koja daje grane za vaskularizaciju pankreasa ( arterije pankreatikoduodenales superiores anteriores i posteriores, i arterije pankreatikoduodenales inferiores anteriores i posteriores), u drugom aktu se snimaju grane arterije mezenterike superior koja također daje grane za vaskularizaciuju gušterače. Priprema pacijenta je ista kao za sve metode pregleda krvnih sudova po Seldingeru.

Tehnike snimanja nadbubrega Konvencionalne tehnike snimanja su nativne i kontrastne.Digitalne tehnike snimanja: CT, MR i DSA Nativni rendgenogramNativna snimka se izvodi u cilju dijagnostike sjena intenziteta kalcijuma. Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta. Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, na rentgenskom stolu za snimanje. Aparatura: snimanje se vrši na rendgenskom aparatu za radiografiju. Centriranje: prave se ciljane snimke u AP. Centralna zraka ulazi između procesus ksifoideusa i umbilikusa.Pribor – koristi se film 24x30, ili 30x40. Snima se pomoću rešetke. Uslovi snimanja: 70 kV uz jontomat. Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Konvencionalne tehnike snimanja nadbubregaKonvencionalne kontrastne tehnike snimanjaIntravenozna i infuziona urografija za indirektnu analizu nadbubrežnih žlijezda.

77

Konvencionalna angiografijaTehnika snimanja nadbubrežnih vena. Izvodi se po Seldingerovoj tehnici, tako da se iz vene kave inferior ulazi u renalnu venu i iz nje selektivno u venu suprarenalis. Ova tehnika primjenom digitalnih tehnika je napuštena.

Digitalne tehnike snimanja nadbubrežnih žlijezdaCT nadbubrega Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij, ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima, a prilikom apliciranja kontrastnog sredstva, ruka u kojoj je braunila je ispruženaPozicija pacijentaCentriranje: što tanji slojevi)Collimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (8 mm, coll 2x5 mm, 5 mm,coll 2x2,5mm)Increment: 1-2 mmPlaniranje polja pregleda: iznad dijafragme do ilijačnih kostiju Smjer snimanja: kraniokaudalni. Pacijent se postavi u supinacioni položaj, sa rukama postavljenim iznad glave. U toku snimanja mora se uključiti automatska komanda za prekid disanja da bi se izbjegli artefakti uslijed disanja.Nakon nativne serije po potrebi se radi i kontrastna serija.MR nadbubrega Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Body matrix“ koja se stavlja preko abdomena.Uz pomoć laserskog snopa centrira se sredina zavojnice Načini se lokalajzer u sve tri ravni (aksijalna, sagitalna i koronalna).Potom slijedi snimanje u sljedećim sekvencama:T1 fl2d tra mbh, T1 fl2d opp tra mbh, T1 fl2d tra mbh fs,T2 haste tra bh T2 haste cor, eventualno i vibe traPo potrebi nakon nativne serije može se snimiti i kontrastna serija sa paramagnetnim kontrastnim sredstvom.

78

Tehnike snimanja suprarenalnih arterija digitalnom subtrakcionom angiografijom Princip je isti kao kod snimanja visceralnih grana abdominalne aorte. Tehnika arteriografije po Seldingeru. Iz abdominalne aorte selektivnim kateterom se ulazi u suprarenalne arterije.

Tehnike snimanja bubregaKonvencionalne tehnike snimanja su nativne i kontrastne. Digitalne tehnike snimanja: CT, MR i DSANativni rendgenogramNativna snimka se izvodi u cilju dijagnostike sjena intenziteta kalcijuma u području urotrakta, kao i eventalno slobodnog gasa.Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta, kao i medikamentozna, u koliko će se nakon nativne snimke raditi IVU.Dan prije pregleda pacijent uzima laksativno sredstvo ( Dulkolaks, ricinusovo ulje i sl.)Za ručak dan uoči pregleda treba izbjegavati mahunarke i hranu koja nadima. Navečer prije pregleda samo lagana večera ( čaj). U jutro dolazi na tašte i obavezno donosi laboratorijske nalaze – vrijednosti uree i kreatinina. Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja.

Konvencionalne tehnike snimanja bubregaFizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, na sredini stola za snimanje.Aparatura: snimanje se vrši na rendgenskom aparatu za radiografiju. Centriranje: prave se ciljane snimke u AP.Pribor – koristi se film 24x30, ili 30x40. Snima se pomoću rešetke. Uslovi snimanja: 75 kV uz jontomat.Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Klasične kontrastne tehnike snimanja Intravenozna urografija - IVUPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta, kao i medikamentozna, ukoliko će se nakon nativne snimke raditi IVU.Dan prije pregleda pacijent uzima laksativno sredstvo ( Dulkolaks, ricinusovo ulje i sl.)Za ručak dan uoči pregleda treba izbjegavati mahunarke i hranu koja nadima. Navečer prije pregleda samo lagana večera ( čaj). U jutro dolazi na tašte i obavezno donosi laboratorijske nalaze – vrijednosti uree i kreatinina.

79

Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, na sredini stola za snimanje.Aparatura: snimanje se vrši na rendgenskom aparatu za radiografiju. Centriranje: prave se ciljane snimke u AP.Pribor – koristi se film 24x30, ili 30x40, 35x43. Snima se pomoću rešetke.Uslovi snimanja: 75 kV uz jontomat.Nakon učinjene nativne snimke, aplicira se i.v. nefrotropno kontrastno sredstvo u kubitalnu venu (1ml/1kg). Prva snimka ( 24x30) nakon aplikacije kontrastnog sredstva zove se minutni urogram – na njemu se javlja nefrografski efekat ( parenhim bubrega-obojen kontrastnim sredstvo). Zatim slijedi funkcionalna snimka (35x43) 5 minuta nakon davanja kontrastnog sredstva. Slijedeća snimka (35x43) se učini nakon 15 minuta i predstavlja snimak koji ukazuje na ispunjen kanalni sistem (ranije se za istu koristila kompresija, no to je danas uglavnom napušteno). Ako želimo procijenti mobilnost bubrega može se učiniti snimak u stojećem položaju pacijenta. Pacijenta zamoliti da ustane sa stola, i sačeka u čekaonici, da bi se što bolje ispunio mokraćna bešika. Pola sata nakon posljednjeg snimka uradi se još jedan snimak područja mokraćne bešike. Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Infuziona urografija Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta, kao i medikamentozna, u koliko će se nakon nativne snimke raditi IVU.Dan prije pregleda pacijent uzima laksativno sredstvo ( Dulkolaks, ricinusovo ulje i sl.)Za ručak dan uoči pregleda treba izbjegavati mahunarke i hranu koja nadima. Navečer prije pregleda samo lagana večera ( čaj). U jutro dolazi na tašte i obavezno donosi laboratorijske nalaze – vrijednosti uree i kreatinina. Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odječe, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, na sredini stola za snimanje.Aparatura: snimanje se vrši na rendgenskom aparatu za radiografiju. Centriranje: centralna zraka ulazi u visini umbilikusa, prave se ciljane snimke u AP.Pribor – koristi se film 24x30, ili 30x40, 35x43. Snima se pomoću rešetke.Uslovi snimanja: 75 kV uz jontomat.

80

Za razliku od IVU kontrastno sredstvo se daje u vidu infuzije: 1,5-2 ml/kg kontrasta u fiziološkoj otopini u omjeru 1:1.Snimanje počinje 15 min nakon početka davanja infuzije i dalje se nastavlja kao IVU. Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta. Retrogradna urografija po Chevasi-juIndikacije su opstrukcija uretera, afunkcija bubregaPriprema kao za IVU .Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, na sredini stola za snimanje.Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnom rendgenskom aparatu za radiografiju i radioskopiju. Centriranje: prave se ciljane snimke u AP, po potrebi i kose pozicije.Pribor – koristi se film 24x30, ili 30x40, 35x43. Snima se pomoću rešetke.Uslovi snimanja: 75 kV uz jontomat.Kontrastno sredstvo se aplicira retrogradnim putem pomoću cistoskopa koji uvodi urolog. U koliko se radi naslijepo bez mogućnosti dijaskopije tada se kontrast lagano aplicira do pojave bola.Dalje se snimanje vrši kao i kod IVU. Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Digitalne tehnike snimanja urotraktaCT- urotraktaCT bubrega danas se često radi kao CTU- CT urografija.Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij, ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima, a prilikom apliciranja kontrastnog sredstva, ruka u kojoj je braunila je ispružena.Centriranje: procesus ksifoidesu.Topogram: APProgram: abdomen rutineThicknes: 3-5Collimation: Ovisi o vrsti i broju detektora Increment: 1-2 mmPlaniranje polja pregleda: iznad dijafragme do ilijačnih kostiju Smjer snimanja: kraniokaudalni. U toku snimanja mora se uključiti automatska komanda za prekid disanja da bi se izbjegli artefakti uslijed disanja.Nakon nativne serije po potrebi se radi i kontrastna serija, najčešće u dvije faze: aterijska ( 25 sec i venska 60 sec), a kod CT-U i odložna najćešće nakon 5 minuta od aplikacije kontrastnog sredstva, kao i kasna nakon 15 minuta. CT bubrega i CTU

81

Tehnike snimanja bubrega magnetnom rezonancom MRI bubrega se dopunjava sa magnetnom urografijom – MRU.Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Body matrix“ koja se stavlja preko abdomena.Uz pomoć laserskog snopa centrira se sredina zavojnice. Načini se lokalajzer u sve tri ravni (aksijalna, sagitalna i koronalna).T2 se localizer T2 tse tra mbhT1 se traT1 se sgeT1 se fs sgeT1 fl2d opp tra mbhT2 haste tra bhT2 haste cor vibe tra Po potrebi nakon nativne serije može se snimiti i kontrastna serija sa paramagnetnim kontrastnim sredstvom.

MR urografija

Može se raditi kao nativna metoda kod ekstra proširenih uretera ili kao kontrastna metoda. Priprema je ista kao i za sve metode pregleda magnetnom rezonancom. Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnica „ Body matrix“ koje se stavljaju preko abdomena i male zdjelice. Uz pomoć laserskog snopa centrira se sredina zavojnice.

82

Pacijentu se ordinira Ringer otopina u dozi od 10ml/kg tjelesne težine, zatim se da diuretik (Lasix 0,1 ml/kg) i poslije toga paramagnetno kontrastno sredstvo u propisanoj dozi proizvođača po kg/TT. Nakon aplikacije rade se dinamičke sekvence da se prati punjenje uretera i nakon toga sekvenca za urografiju.Lokalajzer: Sagitalni, koronalni i transverzalniSekvence: T1 vibe fs cor dynamic, T1 fl 3d cor. Nakon završenog snimanja rade se 3D rekonstrukcije za prikaz uretera (MIP, SSD, VR),

Tehnika snimanja renalnih arterija digitalnom subtrakcionom angiografijom - DSAPrincip je isti kao kod snimanja visceralnih grana abdominalne aorte. Tehnika je arteriografije po Seldingeru. Iz abdominalne aorte selektivnim kateterom se ulazi u renalne arterije. Izvodi se kako u dijagnostičke svrhe, tako i u cilju embolizacije određenih arterija kod tumora bubrega.Priprema pacijenta je ista kao za sve metode prikaza krvnih sudova metodom po Seldingeru.

Tehnika snimanja mokraćne bešike Konvencvionalne tehnike snimanja mokraćne bešike: nativne i kontrastne.Digitalne tehnike snimanja mokraćne bešike: nativne i kontrastne.Nativna tehnika snimanja mokraćne bešike Po potrebi mogu se ordinirati laksativna sredstva da bi se eliminisali gasovi i ostatci crijevnog sadržaja.Na nativnoj snimci područja mokraćne bešike mogu se vidjeti sjene intenziteta kalcijuma. Cistografija – kontrastna tehnika mokraćne bešikeDescendentna cistografija Descendentna cistografija predstavlja nastavak na IVU. Priprema je kao za IVU .Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, na sredini stola za snimanje.Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnom rendgenskom aparatu za radiografiju i radioskopiju. Snima se 45 minuta od davanja kontrastnog sredstva i.v. u kubitalnu venu ( 1ml/kg tjelesne težine). Snima se na formatu filma 24x30 ili većem po potrebi, a izvode se AP, LL i kose snimke po potrebi. Nakon uvida u dobivene cistograme pacijent se pošalje da isprazni mokraćnu bešiku – zatim se učini post mikcioni snimak.Centriranje: prave se ciljane snimke u AP, po potrebi i kose pozicije, a centralna zraka ulazi u sredini između umbilikusa i simfize u mediosagitalnoj liniji.Pribor – koristi se film 24x30, ili 30x40. Snima se pomoću rešetkePribor – koristi se film 24x30, ili 30x40. Snima se pomoću rešetkeUslovi snimanja: 75 kV uz jontomat.Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.CistografijaAscendentna cistografija Priprema kao za IVU . Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, na sredini stola za snimanje.Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnom rendgenskom aparatu za radiografiju i radioskopiju. Kontrastno sredstvo se aplicira putem sterilnog katetera koji se uvede preko uretre u mokraćnu

83

bešiku. Kontrastno sredstvo se razblaži u flaši fiziološkog rastvora u omjeru 1:1 (kontrast : fiziološki rastvor). Potrebno je pripremiti sterilne rukavice, sterilnu gazu, asepsol-dezinficijens. Pratiti pod dijaskopijom položaj katetera i aplicirati infuziju kontrasta do osjećaja punosti mjehura.Snima se na formatu filma 24x30 ili većem po potrebi, a izvode se AP, LL i kose snimke po potrebi. Nakon uvida u dobivene cistograme pacijent se pošalje da isprazni mokraćnu bešiku – zatim se učini post mikcioni snimak.Centriranje: prave se ciljane snimke u AP, po potrebi i kose pozicije, a centralna zraka ulazi u sredini između umbilikusa i simfize u mediosagitalnoj liniji.Pribor – koristi se film 24x30, ili 30x40. Snima se pomoću rešetke. Uslovi snimanja: 75 kV uz jontomat.Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.UretrocistografijaPriprema za uretrocistografiju je ista kao i za ascendentnu cistografiju.Ova tehnika snimanja se uglavnom koristi za prikaz muške uretre.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, na sredini stola za snimanje.Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnom rendgenskom aparatu za radiografiju i radioskopiju. Kontrastno sredstvo se aplicira putem sterilnog katetera koji se uvede preko uretre u mokraćnu bešiku – koristi se tzv. Knutsonov katater ili kateter sa balonom na vršku. Potrebno je pripremiti sterilne rukavice, sterilnu gazu, asepsol-dezinficijens. Pratiti pod dijaskopijom položaj katetera i aplicirati kontrasta da se u cijelosti prikaže muška uretra.Snima se na formatu filma 24x30 ili većem po potrebi, a izvode se AP, LL i kose snimke po potrebi. Centriranje: prave se ciljane snimke u AP, po potrebi i kose pozicije. Pribor – koristi se film 24x30. Snima se pomoću rešetke.Uslovi snimanja: 70 kV uz jontomat.Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.Digitalne tehnike snimanja mokraćne bešikeCTPotrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij, ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima, a prilikom apliciranja kontrastnog sredstva, ruka u kojoj je braunila je ispružena.Centriranje: visina umbilikusaTopogram: APProgram: pelvis rutineThicknes: 3 - 5 mmCollimation: Ovisi o vrsti ibroju detektora (5 mm, coll 2x2,5mm)Increment: 2-5 mm

84

Planiranje polja pregleda: od vrha ilijačnih kostiju do ispod simfize.Smjer snimanja: kraniokaudalni. U toku snimanja mora se uključiti automatska komanda za prekid disanja da bi se izbjegli artefakti uslijed disanja.Prvo se radi nativna serija, a potom se pacijentu plasira kateter i isprazni mokraćna bešika, nakon čega se mokraćni mjehur napuni kontrastnim sredstvom razblaženim u omjeru 1:1 sa fiziološkim rastvorom. Kontrast se daje do granice izdržljivost.Pozicija pacijentaKontrastno sredstvo se može dati i i.v. putem i sačekati 45 min da se bešika ispuni te ponoviti prethodne nativne slojeve.

Tehnika snimanja mokraćne bešike magnetnom rezonancom Za MR snimanje mokraćne bešike je važno da je bešika ispunjena urinom, tj distendirana. Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja.Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Body matrix“ koja se stavlja u područje male zdjelice.Uz pomoć laserskog snopa centrira se sredina zavojnice.Načini se lokalajzer u sve tri ravni (aksijalna, sagitalna i koronalna).Potom slijedi snimanje u sljedećim sekvencama:T2 tse sag, T2 tse tra, T2 tse cor, T2 tse tra fs, T1 se traPo potrebi nakon nativne serije može se snimiti i kontrastna serija sa paramagnetnim kontrastnim sredstvom.

Tehnika snimanja muške zdjelice Koriste se konvencionalne i digitalne tehnike snimanja muške zdjelice. 1. Od konvencionalnih metoda koristi se nativna snimka područja prostate. Indikacija za istu je dijagnostika prostatolita, odnosno sjena intenziteta kalcija u području male zdjelice.2. Digitalne tehnike CT i MR muške zdjelice.

Natvna tehnika snimanja prostate i seminalnih vezikulaPriprema je psihička i fizička.Po potrebi može se ordinirati laksativna sredstva da bi se eliminisali gasovi i ostatci crijevnog sadržaja. Na nativnoj snimci područja prostate mogu se vidjeti sjene intenziteta kalcijuma.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, na sredini stola za snimanje.Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnom rendgenskom aparatu za radiografiju i radioskopiju. Snima se na formatu filma 24x30, a izvode se AP, LL i kose snimke po potrebi. Snima se pomoću rešetke Centriranje: prave se ciljane snimke u AP, po potrebi i kose pozicije, a centralna zraka ulazi u sredini između umbilikusa i simfize u mediosagitalnoj liniji.

85

Uslovi snimanja: 75 kV uz jontomat.Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Digitalne tehnike snimanja muške zdjelice - CTPotrebnaje psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentu o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij, ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima, a prilikom apliciranja kontrastnog sredstva, ruka u kojoj je braunila je ispružena. Centriranje: visina umbilikusa ili visina krista crijevne kostiTopogram: APProgram: pelvis rutineThicknes: 3 - 5 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora (8 mm, coll 2x2,5, 5 mm, coll 2x2,5mm)Increment: 2-5 mmPlaniranje polja pregleda: od vrha ilijačnih kostiju do ispod simfize.Smjer snimanja: kraniokaudalni.Pacijent dolazi na pregled punog mokraćnog mjehura.U toku snimanja mora se uključiti automatska komanda za prekid disanja da bi se izbjegli artefakti uslijed disanja. Prvo se radi nativna serija, a potom se pacijentu plasira kateter i isprazni mokraćna bešika, nakon čega se mokraćni mjehur napuni kontrastnim sredstvom razblaženim u omjeru 1:1 sa fiziološkim rastvorom. Kontrast se daje do granice izdržljivosti.Kontrastno sredstvo se može dati i i.v. putem i sačekati 45 min da se bešika ispuni te ponoviti prethodne nativne slojeve.

Tehnika snimanja prostate magnetnom rezonancomZa MR snimanje mokraćne bešike je važno da je bešika ispunjena urinom, tj distendirana. Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno pravilno disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Body matrix“ koja se stavlja u područje male zdjelice. Uz pomoć laserskog snopa centrira se sredina zavojnice. Načini se lokalajzer u sve tri ravni (aksijalna, sagitalna i koronalna).Potom slijedi snimanje u sljedećim sekvencama:T2 tse sag, T2 tse tra, T2 tse cor, T2 tse tra fs, T1 se tra

86

 Po potrebi nakon nativne serije može se snimiti i kontrastna serija sa paramagnetnim kontrastnim sredstvom.  Magnetna spektroskopija prostate Koristi se kao pomoćna tehnika snimanja za diferenciranje malignoma prostate. Ovom metodom se ispituje metabolička aktivnost prostate i na osnovu odnosa metaboličkog trijas holina, kreatinina i citrata doprinosi povećanju tačnosti dijagnoze.Za evaluaciju limfonoda u maloj zdjelici kod sumnje na karcinom prostate vrši se evaluacija limfonoda. Rade se ciljani T1w parakoronalni topogram iliopturatornih regija gdje se tankim slojemo obuhvataju spoljašni, unutrašnji i opturatorni limfonodalni lanci. Limfonodi se manifestiraju kao hipointenzne ovalne formacije.Evaluira se oblik, regularnost konture i odnos transverzalnog i longitudinalnog dijametra, kao i stanje hilusa limfonoda.Postoje nova kontrastna sredstva za RES, ali nisu još u široj upotrebi.Metoda se radi u sklopu rutinskog pregleda prostate magnetnom rezonancom samo se koristi sekvenca za spektroskopiju.

Tehnike snimanja organa ženske zdjelice Tehnike snimanja organa ženske zdjelice (uterusa i ovaria) su konvencionalne i digitalne.1. Konvencionalne tehnike snimanja organa ženske zdjelice: nativna snimka zdjelice i HSG – histerosalpingografija.2. Digitalne tehnike snimanja organa ženske tdjelice: CT, MR i DSA. Konvencionalne tehnike snimanja organa ženske zdjeliceNativna snimka ženske zdjelice Priprema je psihička i fizička.Po potrebi može se ordinirati laksativna sredstva da bi se eliminisali gasovi i ostatci crijevnog sadržaja. Na nativnoj snimci područja uterusa i adneksa mogu se vidjeti sjene intenziteta kalcijuma.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, na sredini stola za snimanje.Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnom rendgenskom aparatu za radiografiju i radioskopiju. Snima se na formatu filma 24x30, a izvode se AP, LL i kose snimke po potrebi. Snima se pomoću rešetke Centriranje: prave se ciljane snimke u AP, po potrebi i kose pozicije, a centralna zraka ulazi u sredini između umbilikusa i simfize u mediosagitalnoj liniji.

87

Uslovi snimanja: 75 kV uz jontomat. Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijentice.

HSG histerosalpingografijaPriprema je psihička i fizička.Po potrebi se može ordinirati laksativna sredstva da bi se eliminisali gasovi i ostatci crijevnog sadržaja. Na nativnoj snimci područja male zdjelice mogu se vidjeti sjene intenziteta kalcijuma.Pozicija pacijentice : pacijentica leži u supinacionom položaju, na sredini stola za snimanje.Aparatura: snimanje se vrši na univerzalnom rendgenskom aparatu za radiografiju i radioskopiju, a pacijentica je u tzv ginekološkom položaju.U timu sa ginekologom se pristupa otvaranju cerviksa uterusa i odgovarajući aparat se postavlja u vaginu i cervikalni otvor te se kroz isti aplicira jodno kontrastno sredstvo u količini 10-20ccm. Prave se ciljane snimke područja uterusa i tuba uterina. Snima se na formatu filma 24x30, snima se pomoću rešetke Centriranje: prave se ciljane snimke u AP, po potrebi i kose pozicije, a centralna zraka ulazi u sredini između umbilikusa i simfize u mediosagitalnoj liniji.Uslovi snimanja: 75 kV uz jontomat.Zaštita je obavezna, pazeći da se polje snimanja ne pokrije. Obavezno voditi računa o imobilizaciji pacijenta.

Digitalne tehnike snimanja ženske zdjeliceKompjuterizirana tomografija uterusa Potrebna je psihička i fizička priprema pacijentice.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentice o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenticu da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijentice: pacijentica leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij, ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima, a prilikom apliciranja kontrastnog sredstva, ruka u kojoj je braunila je ispružena.

CT ženske zdjeliceCentriranje: visina umbilikusa ili visina krista crijevne kostiTopogram: APProgram: Pelvis rutineThicknes: 3 - 5 mmCollimation: Ovisi o vrsti i broju detektora(5 mm, coll 2x2,5mm)Increment: 2-5 mm

88

Planiranje polja pregleda: od vrha ilijačnih kostiju do ispod simfize.Smjer snimanja: kraniokaudalni. Pacijentica dolazi na pregled punog mokraćnog mjehura. Prvo se uradi nativna serija snimanja, a po potrebi i kontrastna. Mokraćni mjehur se može puniti retrogradnim putem preko katetera (slika 2 i slika 3.).U toku snimanja mora se uključiti automatska komanda za prekid disanja da bi se izbjegli artefakti uslijed disanja.

Kompjuterska tomografija ovarija Pola sata prije pregleda pacijentica treba da popije 1500 ccm razblaženog kontrastnog sredstva( 30 ml kontrastnog sredstva na 1 l). Pred sam početak pregleda pacijentici treba dati i razblažen kontrast per rektum, 1,5 l, da bio se debelo crijevo-rektum, sigma adekvatno ispunili.. Potrebna je psihička i fizička priprema pacijentice.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentice o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenticu da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja.Pozicija pacijentice: pacijentica leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij, ruke su podignute iznad glave i savijene u laktovima, a prilikom apliciranja kontrastnog sredstva, ruka u kojoj je braunila je ispružena.Centriranje: visina umbilikusa ili visina krista crijevne kostiTopogram: AP Program: Pelvis rutine Thicknes: 3 - 5 mm Collimation: Ovisi o vrsti i broju detektora(5 mm, coll 2x2,5mm)  Increment: 2-5 mm Planiranje polja pregleda: od vrha ilijačnih kostiju do ispod simfize. Smjer snimanja: kraniokaudalni Mokraćni mjehur se može puniti retrogradnim putem preko katetera.U toku snimanja mora se uključiti automatska komanda za prekid disanja da bi se izbjegli artefakti uslijed disanja.

Tehnika snimanja organa ženske zdjelice magnetnom rezonancom – MR uterusaZa MR snimanje uterusa važno je da je bešika ispunjena urinom, tj distendirana. Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentice o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenticu da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno pravilno disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijentica mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijentice: pacijentica leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Body matrix“ koja se stavlja u područje male zdjelice. Uz pomoć laserskog snopa centrira se sredina zavojnice. Načini se lokalajzer u sve tri ravni (aksijalna, sagitalna i koronalna).Potom slijedi snimanje u sljedećim sekvencama:T2 tse sag, T2 tse tra,T2 tse cor, T2 tse tra fs, T1 se tra. Po potrebi nakon nativne serije može se snimiti i kontrastna serija sa paramagnetnim kontrastnim sredstvom.

89

Magnetna rezonanca ovarija Za MR snimanje ovarijaje važno da je bešika ispunjena urinom, tj distendirana. Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijentice o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenticu da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijentica mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću zavojnice „ Body matrix“ koja se stavlja u područje male zdjelice.Uz pomoć laserskog snopa centrira se sredina zavojnice. Načini se lokalajzer u sve tri ravni (aksijalna, sagitalna i koronalna).Potom slijedi snimanje u sljedećim sekvencama:T2 tse sag, T2 tse tra,T2 tse cor, T2 tse tra fs, T1 se traPo potrebi nakon nativne serije može se snimiti i kontrastna serija sa paramagnetnim kontrastnim sredstvom.

Tehnika snimanja krvnih žila organa ženske zdjelice - DSA Arteriografija uterinih arterija se vrši po Seldingerovoj tehnici. Indikacija za arteriografiju su veliki miomi, a metoda se izvodi u cilju embolizacije uterinih arterija što će dovesti do prestanka krvarenja, a vremenom i do smanjenja mioma.Pozicija pacijenta

Magnetna rezonanca cijelog tijelaIndikacija za MR cijelog tijela su uglavnom kod pacijenata sa malignim oboljenjem zbog staginga bolesti, kao i u praćenju toka bolesti.Potrebna je psihička i fizička priprema pacijenta.Psihička priprema podrazumijeva upoznavanje pacijenta o načinu i toku pretrage. Važno je upozoriti pacijenta da se tokom snimanja ne smije pomjerati, te da je potrebno zadržati disanje prilikom snimanja. Fizička priprema podrazumijeva skidanje svih nepotrebnih odjevnih predmeta, odjeće, nakita i drugih metalnih predmeta, sa područja snimanja. Pacijent mora da potpiše i da informacioni pristanak za pregled i potvrdi da nema metalnih stranih tijela u organizmu, kao ni pomagala kao pace maker ili kohlearni aparat, odnosno neke druge proteze feromagnetnog karaktera.Pozicija pacijenta: pacijent leži u supinacionom položaju, glavom prvo ulazi u gentrij.Pregled se izvodi pomoću više zavojnica „ head matrix, neck matrix, spine matrix, body matrix, PA matrix“ kojima se prekriva cijelo tijelo pacijenta.

90

Uz pomoć laserskog snopa centrira se sredina head matrix zavojnice.Prvo se rade topogrami za glavu i vrat, toraks, abdomen, zdjelicu, natkoljenice i potkoljenice. Na dobijenim topogramima se planiraju serije po regionima u T1,T2 i T2 tirm sekvenca. Planiranje se izvodi u tri osnovne ravni (tra, cor, sag)Po potrebi se može dati kontrastno sredstvo i ponoviti sekvence u T1 vremenu.Nakon završenog snimanja radi se sastavljanje tijela u jednu cjelinu. Nakon nativne serije radi se i kontrastna serija snimanja sa T1 sekvencama.

91