tek tanri inanci yasar kalafat

8/13/2019 Tek Tanri Inanci Yasar Kalafat

http://slidepdf.com/reader/full/tek-tanri-inanci-yasar-kalafat 1/10

GÖK TANRI İNANCINDAN GÜNÜMÜZE KADAREFSUNLAMA "TU-TU-TU"LAMA UYGULAMALARI

Yaşar Kalafat

Eski Türk inançlarının, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da izlerini

ararken, Göktanrı inanç sistemine ait olduğunu söyleyebileceğim

bazı dini ratiklerde, e!sunlamanın tiik bir uy"ulaması ile

kar#ıla#tım$ Gök Tanrı %nancı ile il"ili çalı#mamız kita olarakyayınlandıktan sonra &( )ocam *ro!$Dr$+ıldırım'ın yönetiminde

devam eden incelemelerim, bu e!sun türünün, ayatın muteli!

dönemlerinde rastlanabileceğini ortaya koydu$ -u tebliğimde

üzerinde durduğum bu deği#ik e!sun türünü tartı#acağım$

-iz, eski Türk inançlarını incelediğimiz sistematikte, Tanrı ile

ki#ioğlu arasında, yardımcı iyelerin yanısıra, koruyucu ve kara iyeleri

belirledik$ .oruyucu iyeler arasında /may, Ana 0aykıl, Ak Ana'yı,

kara iyeler arasında da, Erlik ve Alkarısını tesit ettik$ Ayrıca Gökle

il"ili iyelerde &Gök, Güne#, Ay, +ıldızlar(, +er ile il"ili iyelerde de

&Dağ iyesi, .aya1Ta# iyesi, +er iyesi, su iyesi, Ağaç12rman

iyesi('ni, Ev3 2cak ve Ağıl iyelerini ki#ioğlu'nun kendisini ve Ata iye1

sini tasni!imizde zikrettik$

.am'ın ise, 4aman olmayı, ki#ioğlu ile Tanrı arasında ileti#imi

sağlayan bir vasıta olduğunu savunduk$

-u tebliğimizde, eski Türk inancı olan, Gök Tanrı inancından

"ünümüze kadar "elen e!sunların3 doğum, ad verme, evlenme,

adak, sacı, bereket törenleri, ölüm "ibi ayatın deği#ik sa!a1

larından yatığımız tesitleri talil edeceğiz$ -unu yaarken, e!sun1

lamalarda &5( sık rastlanan bir kotu alı sadece 6tu1tu1tu6 üzerinde

duracağız$

&57( +a#ar .A8A9AT, Doğu Anadolu'da Eski, Türk inançlarının izleri, Ankara,

::7&5( Gök Tanrı inancı itibariyle e!sun konusunda3&%smet ;ET%<, 62rtaasya Türk .ültüründe E!sun ve E!sun Törenleri6 0illi9olklor =ayı> 2$s$ 5?@$ sy$, s$5@15( inceleme metnine bakılabilir$

-271 -



E!sunlarda ana tema, bize "öre iyelerdir$ E!sunlayarak, kara iye1

ler mekBn tuttukları veya musallat oldukları ki#i ve yerlerden uzak1

la#tırılırlar$ -öylece, bu yer tekin olur ve o ki#i ve maal ra1

atsızlıktan kurtulur$ Ak iyelerin çağrılması, mekBnın ak iyelerin

koruması altına "irmesi, demektir$ -öylece istenilen, beklenilen

sağlık ortamı doğmu# olacaktır$ Ak iyeyi, ki#ioğlu da çağırı yardım

isteyebilir$ .ara iyeyi de kovabilir$ Ancak kam bu i#lemde daa

müessirdir$ Tanrı ile sürekli münasebette bulunma üstünlüğüne

sai olan kam3 iyelere ükmetmede daa yeteneklidir$ <iai kararıveren yani, yaılan dinC ratikleri katında "eçerli kılan ve kabul

eden, Ten"ri'dir$ Ak iyeler aracılığı ile iyiliklerin istenilmesi, yardım

tale edilmesi, Ten"riye yöneliktir$

.ara iyelerden korunmak için yaılan dua ve yakarmalarda3

.i#ioğluna yardım eden, yüce yaratıcı olan, -ayat, 2ğan ve -ir

Ten"ri'yedir$ Ten"ri, bağı#layıcı ve müka!atlandırıcı olduğu kadar,

cezalandırıcı vas!ıyla da Türk ayatında "örülür$ &(

METİN:

)ayatın çe#itli sa!aları deyince, çocukluk döneminden

ba#lamanın uy"un olacağını dü#ünüyorum$ =aklanbaç oynayan

çocuklardan ebe3 kaalı olan "özlerini açmadan ve bakacağıdünyaya yüzünü dönmeden evvel, ilkin, sağ tara!ına döner ve üç

de!a &tu1tu1tu( der$ =onra, sol tara!ına döner ve &tu1tu1tu( der$ Daa

sonra 6önümdeki, arkamdaki, sağımdaki, solumdaki 6sobe6 der$ -ir

nevi 6etra!ıma aber veriyorum$ =izi "örmemden sakının, saklanın,

"özlerimi açı sizi "örmeden evvel size duyuruyorum6 demektir$;ocuk oyununa dönü#erek ratikle#en bu uy"ulamanın altında,

eski bir inancın izleri aranamazdı$ Dört yön moti!i acaba çocukoyunlarına mı yansıdı$

&( +a#ar .A8A9AT, Doğu Anadolu'da $$$ s$ 1: Türklerde Gök Tanrıinancı bkz$ &*ro!$Dr$)ikmet TA<+/, %slamlıktan nce Türklerde TekTanrı %nancı, %stanbul, :F3 =ait -A4E, Gök Tann'nın sı!atlarındaEsmBü1)üsnB Açısından -akı#, %stanbul, ::(

15@51



=arıkamı#, %ğdır ve .ağızman'da daa ziyade Azeri çocuklar

arasında ellerde çıkan siğil'den kurtulmanın yollarından birisi de,

kurbağa "örünce, 6tu siğilim sana6 veya 6tu1tu1tu siğilim sana diye

bağırmaktı$ ;ocuk inancımıza "öre kurbağanın sırtındaki kabarcıklar

da siğildiği, böyle yamakla siğili kurbağaya vereceğimize inandık$

A$-$Altekin'in, Elazığ'ın Ağın ilçesinin Akınar 0aallesinden

tesit ettiği bir e!saneye "öre3 )oca"iller'den 0emet Ağa, 0edre1

sede ba#arılı olamayan bir öğrencidir$ =ürekli, azar i#itmektedir$

Alla'a 6+a bana !ikir ver, ya da canımı al6 diye yakarır$ -ir "ün, ulubir me#e ağacının altında uyurken, bir rüya "örür$ Ak sakallı bir i1

tiyar onun ağzına üç de!a 6tu1tu1tu6 yaar ve o andan itibaren 0e1

met'in zini açılır &H(

/lu ki#i, Gök Tanrı inancındaki .am mı, yoksa islamiyetteki,

ermi# kimse midirI -elki de er ikisidir$ 4urası muakkak ki,

rüyadaki ulu ki#i )oca"iller'in 0emet'e, ak iyeleri "öndererek zini1

nin açılmasını sağlamı#tır$ Jeya, oradan kara iyeleri kovmu#tur$

;e#itli vesilelerle, tekrarlanan 6tu1tu1tu6lama muakkak ve er

de!asında üç de!a tekrarlanmayabilir de$ -azen, 6tu1tu6 #eklinde de

olabilir$ .ars'da erkek çocukların kızlara la! atarken 6tu1tu, tu1tu bis1

milla, benim olursun in#alla6 dediklerini atırlıyorum$

Erbil'de, .ırmanç ve Türkmenler, ayağı basmayan çocuğu, #i!abulması için üç cuma "ünü, cuma namazından önce cami'nin önüne

"ötürürler$ ;ocuğun annesi, çocuğun iki ayağının ba#armağını biri1

birine bağlar$ Kami'den çıkacak ilk ki#iye çocuğu "ötürür$ 2 ki#i,

6tu1tu1tu -ismilla6 deyi çocuğun bağlı armaklarının ilerini keser$

-öylece çocuğun ayağına basabileceğine inanılır$ &?( -u uy"ulama

.ars'da çocuğun iki ayağı biribirine bağlanılarak yaılır$

&55( Ali -erat Altekin, 9ırat )avzası E!saneleri, Elazığ ::7 &Gayri 0atbu(

&5( .aynak ki#i > Tasin 0uammed Amet, Erbil :? doğumlu, demirci,2rtaokul sını!tan ayrılma, öğrendiklerini bizzat ya#amı#, .ırmanç, bil"i$:$::'de derlenmi#tir$

15@1



bu uy"ulama "ece dü#tüğümüz yerler için yaılırdı$ -öylece ora

iyesi tara!ından daa büyük bir kötülükten, çarılmaktan korunmu#

olduğumuza inanılırdı$ .imi zaman da "eçirdiğimiz kaza büyükse,

kazanın "eçtiği yere, ya tuz, ya #eker, ya da bir kaç kuru# atılırdı$

-öylece "eçirilen kazanın belasını satın aldıklarına inanırlardı, bu da

bir cins saçı ile, kazanın "eçtiği yerin iyesini memnun etmeye,

belasından korunmaya kar#ı alınan bir tedbir idi$ =acı niyetine yerlere

atılan bu tür kuru#ları kimse almaz, evine "ötürmez ve onlara do1

kunmazdı$ &( -u inancın bir sonucudur ki, çocuklar dı#arda bozukara bulduklarında, almamaları için, ailesi tara!ından uyarılırlar ve

çocuklara 6kimbilir kim, o arayı ne maksatla attı6 derlerdi$ 2 arayı

almakla adeta musibete tali olmu# olunurdu$

+ol'un, ıssız yerlerin tekin olmadığı inancı "ünümüzde de

ya#amaktadır$ -u tür yerlerden 6tu destur6 deyi "eçmek, eski

inançların bir kalıntısıdır$ -üyü ve benzeri maksatlarla yazdırılan ve

tılsım "ücüne inanılan bazı nuskaMmuska'ların yol kav#aklarına

"ömülmesi ve böyle yaılırsa tesir "ücünü "östereceğine inanılması

da yine aynı inancın bir arçasıdır$ Amaç, yine yol iyesini bir muska

ile memnun etmek suretiyle onun yardımını sağlamaktır$ &:( -u tes1

itteki 6tu destur6 i!adesinin kullanılması ile adeta yol iyesinin

yardımı istenilmi# veya en"el çıkarması önlenilmi#tir$ 0uskalardayazılanlar ise çoğunlukla .ur'an1ı .erim'den ayetlerdir$

-irçok yerde, i#çi ve çi!tçi, çalı#maya ba#lamadan evvel,

avuçlarının içine 6tu -ismilla6 diyerek ba#lar$ -u uy"ulama ile -es1

leme çekmekle Alla'dan yardım ve kolaylık dilerken, 6tu6 demeyi de

imal etmez$

%nsanın canMtın ve etöz'den olduğu inancı, onun aynı zamanda

bir iye "ibi bir bedene, bir dona "irdiği inancını da beraberinde "etir1

mektedir$ Ata ruu inancı da bunun bir sonucu olarak ortaya

çıkmaktadır$ Ancak, bu iye, azıyor yoldan çıkıyor3 Tanrının

"önderdiği buyruklar yerine "etirmeyince Erlik'eM4eytan'a uyuyor ve

&5F( +a#ar .A8A9AT, Doğu Anadolu'da$$$s$ H5

&5@( +a#ar .A8A9AT, Doğu Anadolu'da$$$s$ H7

15@?1



keza iyelerin buyruğuna "iriyor$ -u durumda, o er türlü kötülüğü

yaabiliyor$ .i#i, kimi zaman tın'ının Erlik tara!ından buyruk altına

alındığını !arketmez3 kimi zaman !arkeder$ Göz dokunması, "öz

değmesi, uğur ve uğursuzluk "ibi inançların kaynağında,

ba#lan"ıçtaki bu tür inanç rol oynamaktadır$ -u yüzden koruyucu

tedbirler alınır$ Göz değmesinden Tanrı'ya sığınıldığını sembolize

eden mavi boncuk, kamların koruyucu iyelerini sembolize eden kurt

di#i, derisi vesair kullanılır$ .imi insanlar, "özlerinin insanlara dokun1

duğunun !arkındadırlar$ -u yüzden, beğendikleri canlı veya cansızbir #eye baktıkları zaman, 6tü1tü, tü6 diye üç kez o yöne doğru

tükürür "ibi yaarlar$ )areket, içinde varlığını bildiği kara iyeyi,

#a#ırtmaya yönelik bir davranı#tır$ &7(

.i#ioğlu'nun bizzat kendisinin de bir iye ta#ıyabileceğini, rüya ta1

birlerinin yorumunda da "örmekteyiz$ üyasını iyi niyetli olmayan

kimseye anlatan ki#i, "ördüğü iyi rüyanın vaadettiği iyilikleri yitirir$ 2

iyilikler rüyayı dinleyen kötü niyetli ki#inin olur$ )alkın bu inancının

bir sonucudur ki, rüyasını anlatan, iyi niyetli bir dinleyicinin seçimine

özen "österir$

Elazığ'da "erdek "ecesi, kız tara!ı tatlı #erbet yaı "eline "etirir,

ikram eder "elin damadın #erbetine üç kere sezdirmeden tükürür "ibi

yaar$ Gelin bunu yaarsa evliliğin daa muabetli "eçeceğineinanılır$ &( Damada "östermeden yaılan bu tür e!sunlamanın Nilede

"elin tara!ından yaılmı# olması, belki bir büyünün bozulması ve bel1

kide yaılması mutemel büyülerden evliliğin korunması içindir$

.i#ioğlu'nun kar#ı cinsi ile birli#mesi döneminde, yeni bir dünyaya

"irmenin ari!esinde, adeta "elinin damadı sailenmesi olayı

ya#anmaktadır$ Gelin, tükürür "ibi yamakla, 6tu6yu tekrarlamı# ol1

maktadır$

Elazığ'da, kesilen kurbanın "özleri, "öz çıbanıMaracık tedavisin1

de kullanılır$ .urbanın kesiminden sonra, "özleri çıkartılı, kurutulur$

Göz çıbanı olan ki#inin yıkanacağı suya bunlar üç kez &tu1tu1tu( de1

&5( +a#ar .A8A9AT Doğu Anadolu'da$$$$$s$ ?F&5:( +a#ar .A8A9AT Doğu Anadolu'da$$$$$s$ :5, L$=un"uroğlu, )arut +ol

larında, H$c$ %stanbul :?,

15@F1



nilerek sokulu çıkarılır ise, o suda yıkanan astanın "övdesindeki

çıbanların yok olacağına inanılır$ &5(

Trabzon'da, .ars'da, Erzurum'da ve -itlis'de yatığımız tesite

"öre3 ak#amdan sonra, sıcak su e#ikten dı#arı dökülmezken,

açıkavada olunduğu taktirde de bazen "ündüzün ve daa ziyade

"ece karanlıkta sıcak su yere dökülmez$ 0ecburiyet var ise, döken

ki#i 6tu1tu1tu6 bazen de 6tu1tu1tu -ismilla6 der$ +erlerin

bağlandığına, dökenin 6bir #eye uğrayacağına inanılılır$ -esmele

çekmekle ve 6tu1tu1tu6 demek suretiyle korunulmu# olacağınainanılır$ -öyle allerde sadece 6-ismilla6 demekle yetinildiği de

olur$

Günümüzde, Anadolu'nun birçok yöresinde3 meskun olmayan ve

tekin olarak bilinmeyen yerlere bilassa "ece "irilecekse, -esmele

çekilir$ -esmele ile müslümanlar, Alla'ın "örünmez telikelere kar#ı

yardımını istemektedirler$ Geçmi#teki 6Tu1tu1tu6 denilerek yardım is1

tenilmesi ile "ünümüzdeki 6Destur1-ismilla6 uy"ulaması arasındaki

ortak muteva açıktır$ %yelerle il"ili bir inanç, LslBmile#mi# midirI

<itekim, .uzey Lrak'da -erzenci1=üleymaniye arasında Erbad'ın

çıkı# mevkiinde 69erisde1i Ecin de6 diye bilinen bir iye vardır$ -unu

"ören kimse, verebileceği mutemel bir zarardan korunmak için,

-esmele çeker ve üç de!a 6tu6 der$ &(.ars'da, Ardaan'da ve Araçay'da, "ençler açık avada su

dökünme zorunda kalırlar ise ve bilassa bu acet, su kenarı veya

ağaç dibine yaılacak ise "örünmeyenlerin zararından korunmak

için, 6destur6 çekerlerdi$

6Tu1tu1tu6 uy"ulaması ile telike savmak, er zaman tamamen

"örünmeyen teditlere kar#ı alınmı# bir tedbir değildir$ -u uy"ulama

bazen de, özel bazı nesneler etra!ında anlam kazanır$ .ars'da, Er1

zurum'da ve -ayburt'da, bıçak veya makas türünden e#yalar elden

ele verilmez, elden alınmaz$ +ere konulması istenerek, yerden alınır$

Aksi alde elden almanın tara!lar arasında kav"aya yol

&7( +a#ar .A8A9AT Doğu Anadolu'da$$$$ s$ :@

&( .aynak ki#i3 0usta!a %smail *asvan

15@@1



açabileceğine inanılır$ .eza sabun da elden alınmaz, alınacağı

zaman elin tersi üzerine korunur$ &H( Türk inanç kültüründe 6ters6

olayı da ayrı önem arzeden bir usustur$

-ıçak veya makasın elden alınması mecburiyeti var ise, alan

veya veren, makas veya benzeri e#yaya 6tu1tu1tu6 yaarak alır

veya verir$ 0akasın ağzı açık bırakılmaz$ -ıçak da açılı kaanır

türden ise kaatılması yeğlenir$ Ağzı açık makasın, dü#manlarının,

makasın ağzını kaatmayan ki#i için !enalık dü#ünmesine yol

açacağı6 inancı vardır$ -ıçak ve makasın demir türünden madenler1den mamul olduğu ve demirin Türk inanç sisteminde, koruyucu !onk1

siyonu dü#ünüldüğünde, demirde, Ak iyelerin olabileceği kanaati

doğmaktadır$

E!saneye "öre Türkler çoğalı, mağaradan yeryüzüne çıkmak is1

teyince, kutsal mağaralarının önüne "eli demir dağı eritmi#ler, ate#

yakmı#lar, odun yığmı#lardır$ -u yüzden, Türkler arasında ata

mağarasına, dağa, ate#e, demire ve ağaca kar#ı duyulan say"ının

kökünde bunların kurtarıcı rolü oynamaları yatıyor olabilir$ Ayrıca

Ebul"azi -aadır )an'ın verdiği malumattan, Türk kağanlarının yılda

bir kere, örste demiri çekiçle dövdüğü ve bunun atalardan "elen bir

adet olduğu anla#ılmaktadır$ &?(

Ate# 'in, eski Türk inancındaki önemsenen yerini beli rttiktensonra, 6Tu1tu1tu6lamanın ate#le il"ili ratiğini de belirtelim$ Ate#

müdaale ile söndürülecekse, bilassa söndürme i#lemi su

dökülmek suretiyle yaılacaksa, ate#i söndürecek ki#i ilkin 6tu1tu1tu

-ismilla6 veya 6tu1tu1tu destur savu#6der$ -u uy"ulamada adeta bir

takım "izli "üçlerin olduğu kabul edilen ate#'in üzerine, keza bir

takım "izli "üçlerinin varlığı kabul edilen su'yu dökersen döken ki#i

zarar "örmemek için aber vermekte, iyilerden izin almaktadır$ -u

uy"ulama, Alla'ın esir"eyen ve bağı#layan ismini zikredederek de,

"ücünü Alla'dan almakta, Alla'a sığınılmaktadır$

&5( .aynak ki#i3 <$Dur"un,&( Emel Esin, Türk .osmoloNisi, %stanbul, :@:, s$5H3 4$Elçin, Anadolu'daköy ortaoyunları, Ankara, :@@, s$ 51H

15@1



Doğu illerinin birçoğunda, kötü rüya "ören kimse, sol tara!ına

döner ve 6tu1tu1tu 4eytan6 der, sonra sağ tara!ına dönerek yatmaya

devam eder$ &F( Lslamiyette ve Türklerin eski inanç sistemi olan

Gök Tanrı dininde, sağ yan uğurlu ve sol yan uğursuz olarak kabul

edilmi#tir$ <itekim bu tesitte de, kara iye yani #eytan ki#ioğlunun

solunda taayyül edilmi#tir$

.ars'ta, Erzurum'da, Jan'da ve bulunduğumuz Doğu Anado1

lu'nun daa birçok yerinde, kötü rüya "ören kimse, rüyasını akar1

suya anlatır$ ;ay ve dere türünden akarsuyunun bulunmadığı yerler1de, musluğun suyu açılır ve kötü rüya keza suya anlatılır$ &@( -elki

de 6akar su islik tutmaz6 sözündeki saklı mana buradan "elmekte1

dir($ -öylece kötü rüyanın ükmünü yitireceği inancı vardır$

=uyun eski inanç sisteminde kutsal kabul edildiği atırlanınca

akarsuların, ak iyelerin mekanlarından birisi olabileceği atıra "el1

mektedir$

=u iyesine Türkler, yir1suviyesi &yer ve su saibi( 6su ıss!

adlarını vermekteydiler$ &(

%yelerle il"ili inanç, Gök Tanrı dini kadar eskidir$ 6Tu1tu1tu6 uy"u1

laması da mutemelen iyelerle birlikte bilinir olmu#tur$ 6Tu1tu1tu6

inancı, "iderek islamiyete mi ta#ınmı#tır$ +oksa islamiyetteki

6ne!es6$ Gök Tanrı dininde kendi #artlarında var mı idiI -una ra1atlıkla ceva vermek kolay değil$ Ancak islamiyette 6ne!es6in ik1

meti ve müessir ne!esler'in varlığı bilinmektedir$ -irçok ulu islam

ki#inin ne!esi ile, #i!a verdiği veya koruyucu olduğu kabul edilmek1

tedir, 6tu1tu1tu6 ratiğinde bir 6kut6 mu vardırI &:(6Tu1tu1tu6 ilk de!a ne zaman kullanılmı#tırI -una da ceva bul

mak kolay değil, ancak, 6$$$$$$$$$ FHF yılından beri tu1tu yani Tutukunvanı, /y"urlarda "örülüyor$ Tan" zamanında /y"ur sınır Jalileri

&H( .aynak ki#i3 A$O.A8A9AT8L , :HH, =arıkamı# doğumlu, lise mezunuev anımı, DoPuanadolu'nun birçok yerinde bulunmu#, bil"ileri bizzatderlemi#, bil"inin alındığı tari F .asım ::

&?( .aynak ki#i, <$ Dur"un&F( Emel Esin, Türk .osmoloNisi, s$

&@( .ut konusunda "eni# bil"i için bkz$ 6=ait -a#er, .utad"u -ili"'de .ut veTöre, Ankara, ::7

15@:1



bu unvanı ta#ırlardı6 &57( tarzındaki bir bil"i 6tu1tu1tu6nun

"ünümüzdeki insan isimlerinden veya malaslarından <azar'ı

andırıyor$ Ancak nazar ile e!sunlamanın maiyet ili#kilerine rağmen,

e# anlamlı olmadıkları açıktır$ Ayrıca eski Türklerde unvanları tesit

maksadıyla yaılmı# çalı#malarda &5( bizi doğrudan teyit ettiğine

rastlamadık$

4urası muakkak ki, e!sunlama ile nazar arasında uy"ulamadaki

ratikler itibariyle de ili#ki vardır$ <itekim dünyaya yeni "elmi# "üzel

bir bebeye veya dünya evine yeni "irmi# "üzel bir "eline 6tu1tu1tukırkbir &veya kırkbin kere( ma#alla6 denilmi# olması ve bu tür tabir1

lerin musikimize yansıması tesadü!ü olamaz$ &55(

/y"ur Türklerinde, "ünümüzden H77 yıl evvel "örülebilen ve

kağan unvanı alabilen 6tu1tu6 veya 6tutuk6 kelimesinin benzeri olan

diğer isimler an"ileridirI -u ayrı bir ara#tırma konusudur$ Ancak,

ate#lemek anlamındaki 6tutu#turmak6 ile ate#in dumanı çıkmak

anlamındaki, 6tütsülemek6 kelimelerinin3 üzerinde durduğumuz an1

lamda irdelenmeleri yararlı olabilir$ .eza ese! bildirirken acaba

neden 6tu1tu1tu6 deriz$ +atığımız izalar ı#ığında 6tu6 yakmak

anlamına "eliyor da ilkin kara iyeleri mecaz anlamda yakarak mı i#e

koyulmu# oluyoruz$

=2</;

zetlemek "erekir ise3 e!sunlamak bütün dinlerdeki ortak moti!1lerden birisi olabilir$ Ancak 6tu1tu1tu6 uy"ulaması, Türk inanç siste1

minde özel bir yer tutmaktadır$ Türklerde Gök Tanrı inancından

"ünümüze "elen bir dini kültür kotudur$ -u kotu, Türk inançkültürünün ya#adığı bütün coğra!yalarda ve tariin muteli! devirle1

rinde çe#itli Türk boyları arasında "örebiliyoruz$

&( Gulçin ;andarlıoğlu, =arı /y"urlar ve .ansu -öl"esi .abileleri

&:$$asırda( %stanbul, :F@, sn$ 5:&:( *ro!$Abdülkadir Donuk, Eski Türk Devletlerinde Ldari1Askeri /nvan Te

rimler, %stanbul, :

&H7( -arı# 0anço'nun, 6=üer -abanne6 isimli arçası$

1 5 7 1

tek tanri inanci yasar kalafat

Documents