BLM 11. KEST GRNLER A- KESTN TANIMI VE GERE Bir cismin yeteri kadar grnnn izilmesi ile d biimi belirtilebilir. Ancak paralar

her zaman dolu olarak bulunmazlar. ok defa paralarn i ksmlarnn da bo olduu ve bu ekil de kullanld grlr. izilen grnler Parann i ksmlarn belirtmede yetersiz kalmaktadr. Ayrca cismin i ksmn belirtmek iin izilecek bir ok kesik izginin bir araya gelmesiyle resim karmak hale gelebilir. Paralarn sadece biimlerinin belirtilmesi imalt iin yeterli deildir. Parann btn boyutlaryla ilgili bilgilerin verilmesi zorunludur. Btn bu olumsuzluklar gidermek iin cisim, i ksmndaki belirtilmek istenen yer grlecek ekilde kesilir. (Para gerek olarak kesilmeyecek ancak kesildii ve iinin grld farz edilecektir.) Kesilen yerden geen kesit dzleminin nnde kalan para karlp atlnca geride kalan paraya kardan baklarak grn izilir. Bu grne kesit grn denir (ekil 11.1). a) Cismin normal b) Cismin kesilmesi c) Kesilen parann atlmas grn

ekil 11.1. Kesit grnn elde edilmesi

d)Kesit grn

ekil 11.1. Kesit grnn elde edilmesi (devam)

ekil 11.1 de grld gibi cismin ierisinde kesik izgi ile gsterilen grnmeyen kenarlar cismin kesiti alnarak grnr hale getirilmitir. Teknik resimde kesik izgilere l verilemedii iin grnn l verilemeyen ksmlarnn da llendirilmesi salanm ve kesit almak suretiyle cismin st grnn de izmeye gerek kalmamtr.

B- KEST GRNLERN ZELLKLER 1) Taral yzeyler: Cismin bir bak veya testere ile kesildii dnlerek kesici alet

yzeyinin cismin yzeyine dedii yerler (Kesit dzlemi ile temas eden yzeyler) ekil 11.1e de gsterildii gibi tarama izgileri ile taranmaldr.

2) Kesit dzlemi ve kesit dzlemi izgisi: Cismin kesit grnn elde etmek iin cismi bld kabul edilen dzleme kesit dzlemi denir. Bu dzlem esas grnte u ksmlar ana izgi kalnlnda olan bir eksen izgisi ile gsterilir. Bu izginin her iki ucuna resmin byklne gre ularda 2-4 mm ieriye iki ok izilir. Oklarn yn kesilmi ksma bak ynn gsterir. Ok ynlerinin aksi tarafnda kalan ksm atlan ksmdr (ekil 11.2) ve (ekil.11.1). Kesit dzlemi izgisinin ularna ekil 11.2 de gsteril- dii gibi byk harfler konarak kesit dzlemi adlandrlr (ekilde A-A harfleri ile adlandrlmtr.).

ekil 11.2. Kesit dzleminin gsterilmesi

Parann kesit grnnn uygun bir yerine A-A kesiti yazlarak bu grnn A-A kesit dzlemi ile kesilmesinden elde edilen grn olduu belirtilmi olur. Kesit dzlemi-nin getii yer belli ise kesit dzlemi izgisi izilmeyebilir. Bu durum simetrik paralarda olduundan kesit dzleminin getii yer simetri eksenidir (ekil 11.3).

3) Grnen kenarlar: Kesit dzleminin arka tarafnda kalan btn grnen kenarlar kesit resminde gsterilmelidir. Fakat bazen bu kenarlar kesit grn karmak hale getirebildiinden izilmeyebilir. ekil 11.4 deki parann A-A kesitindeki olmas gereken grnen kenarlar resmi kark hale getirece-inden izilmemitir.

ekil 11.4. Kesit dzleminin arkasnda

kalan grnen kenarlar 4) Grnmez kenarlar: Kesit

dzleminin arkasnda ve n tarafnda kalan btn grnmez kenarlar eer ok gerekli deilse gsterilmemelidir. Grnmez kenarlar dier bir grnn izilmesini ortadan kaldryorsa grn-meyen kenarlar kesit grnlerde gsterilebilir. ekil 11.5 deki parann kesit grnnde de gsterildii gibi kesit dzleminin nnde kalan grnmeyen kenarlar kesik izgi ile kesit dzle-minin arkasnda kalan grnmeyen kenarlar iseiki noktal kesik ince izgi ile gsterilir.

ekil 11.3. Kesit dzleminin

gsterilmemesi

ekil 11.5. Kesit dzleminin nnde ve

arkasnda kalan grnmez ksmlarn gsterilmesi

C- TARAMA ZGLER Kesilen yzeyin belirtilmesi ve paralarn yapld malzemenin aklanmas amacyla

kullanlan srekli ince izgi ile belirli bir eimde izilen izgilere tarama izgileri denir.Tarama izgileri cismin malzemesi hakknda da bilgi verdii halde genel olarak btn madeni malzemelerde dkme demire ait tarama izgileri kullanlr. Bu durumda cisminmalzemesi antet de belirtilir. Resimlerde zel amalara ynelik olarak cismin malzemesinedikkat ekmek iin ekil 11.15 de gsterilen dier taramalar kullanlr. 1) Tarama izgilerinin kalnl: Srekli ince izgidir. rnein ana izgi kalnl 0,5mm ise tarama izgileri 0,25 mm dir. ( bk. blm. 5 izgiler)

2) Tarama izgilerinin as ve aral: Genelde yatayla 45lik a yapacak ekilde eit aralkta ve eit eimde izilir (ekil 11.6). Baz durumlarda resmin okunmasnkolaylatrmak iin 30 ve 60 eimli de izilebilir (ekil 11.7). izgi aralklar ortalama 2-3 mm arasnda olmaldr. ok kk paralarda 0,75 ok byk paralarda ise 5 mm olabilir. Parann byk ve kklne gre bu aralklar gzle ayarlanmaldr. ekil 11.6. Tarama izgilerinin ekil 11.7. Paraya uygun tarama

alar ve ynleri yn ve alar

3) Montaj resimlerinde komu paralarn taranmas:

Komu paralarn kesit yzeyleri (birbirine bitiik paralar) ayrt edebilmek iin ters ynde ve farkl aralkl taranmaldr. Ayrca tarama izgileri ana izgi zerinde birbiri ile birlememelidir (ekil 11.8).

ekil 11.8. Bitiik paralarn taranmas

4 ) Geni alanlarda tarama izgileri: Byk paralara ait kesit resimlerinde

kesit yzeyinin tmnn taranmas zaman alacandan bu gibi yzeyler ekil 11.9 da grld gibi sadece ana izgilere yakn olan ksmlar taranmaldr.

ekil 11.9. Geni alanlarn taranmas

5) nce kesitlerde tarama izgileri:

nce kalnlktaki paralar kesildikleri zaman yzeylerinin normal tarama izgileri iletaranmalar mmkn olmayabilir. Bu gibi durumlarda kesilen yzeyler siyaha boyanr (ekil11.10 a,c). Birka ince parann bir arada izilmesi durumunda aralarnda dar bir aralkbraklmaldr (ekil 11.10 c).

ekil 11.10. nce kesitlerde tarama izgileri

6) Ayn parann paralel dzlemler iindeki kesitlerde tarama izgileri: Bu kesitler yan yana ve bitiik olarak kesildiinde tarama izgileri ayn aralkta ve ayn eimdeizilmelidir, fakat kesitleri birletiren izgi boyunca, birbirlerine gre kaydrlm olmaldr(ekil 11.11).

a) Kesit grn b) Kesit perspektif

ekil 11.11. Paralel dzlemler iindeki tarama izgileri

7) eklin iine yazlan rakamlardatarama izgileri: Darya alnmas mmkn olmayan harf veya rakamlarn yazlmas iin tarama izgileri kesilerek yer almaldr (ekil 11.12).

ekil 11.12. Rakamlarn yazld yerde tarama izgileri

8) Ayn paraya ait birden fazla

kesit grnte tarama izgileri:Paralarn yeteri kadar grnleri izildii zaman, birden fazla grn kesit olabilir. Bu gibi durumlarda tarama izgileri ayn ynde izilmelidir (ekil 11.13).

ekil 11.13. Birden fazla yerde tarama izgileri

9) i bo paralarn taranmas: ekil 11.14 de ii bo parann doru ve yanl

taranmas gsterilmitir. ekilde de grld gibi ayn ynde taranmaldr.

a) Doru b) Yanl

ekil 11.14. i bo paralarn taranmas

10) Malzeme cinsinin belirtilmesinde kullanlan tarama izgileri: Kesit grnler-de malzeme cinsini belirtmek iin tarama izgileri eitli biimlerde kullanlr. Bu taramabiimleri TS 5319 da standartlatrlmtr. ekil 11.15de malzemeleri belirten kesit yzeylerine gre taramalar, Tablo 11.1de ise tarama trleri iin sembollerin anlamlarverilmitir.

Kesit yzeyleri genel olarak malzeme gz nne alnmakszn ekil 11.15 (kesityzeyi Uda) gsterildii gibi taranmaldr (TS 5319).

(Her iki kesitte de belirtildii gibi gerekiyorsa malzeme cinsi veya kimyasal forml yazlabilir).

ekil 11.15. Malzemeleri belirten kesit yzeylerine ait taramalar

Tablo 11.1 Tarama Trleri in Sembollerin Anlamlar

SEMBOL Trke ngilizce U Genel universal S Kat solid L Sv liquid G Gaz gaseous N Tabii malzeme natural material M Metal metal P Plastik plastic

D ) KEST ETLER 1) Tam kesit: Kesit dzlemi cismi ortasndan ve boydan boya kesiyorsa elde edilen

kesit tam kesittir (ekil 11.1). Genellikle kesit dzlemi simetri ekseninden geirilir. Bu gibi durumlarda kesit dzleminin gsterilmesine gerek yoktur. ekil 11.16da Kesit dzlemi gsterilmedii halde parann nereden kesildii anlalmaktadr. Baz makine paralarnda kesit dzleminin nereden geirildii hususunda yanl anlalmalar olabilecei nedeniyle kesit dzleminin gsterilmesine gerek duyulabilir. ekil 11.17deki parada ise, kesit dzleminin nereden geirildiinin gsterilmesi gerekmektedir. ekil 11.16. Tam kesitte kesit ekil 11.17.Tam kesitte kesit

dzleminin gsterilmemesi dzleminin gsterilmesi

ekil 11.18de deki parada tek grn verildii iin kesit dzlemi, ortasndan geirilmitir. Parann llendirilmesinden silindirik olduu ve tam ortasndan kesildii kabul edilir.

ekil 11.18.Tam kesit grn rnei

2) Yarm kesit: Birbirine dikey iki kesit dzlemi cismin drtte birini kesiyorsa elde edilenkesit yarm kesittir. Paralarn hem i ve d ksmn gsterebilmek iin, yarm kesit grnleriizilir. Parann kesilmeyen ksmndaki kesik izgilerin izilmemesi gerekir. ekil 11.19daki para birbirine dikey iki kesit dzlemi ile kesilmi, bu dzlemlerden yatay konumda olan bakdorultusuna gre izgi grntsndedir. Bakld zaman grnen kenarlar grnlerdegsterilmez. Ayrca parann yarm kesit olduunu ve kesit dzleminin getii yeri belirtmeyegerek yoktur (ekil 11.20).

ekil 11.19.Yarm kesit grnn elde edilmesi

Baz paralarda paray meydana getiren elemanlarn kenarlar simetri ekseni zerindeolabilir. Bu gibi durumlarda eksen izgisi yerine srekli kaln izgi izilir (ekil 11.21). Yarm kesitlerde kesit (dey) konumda eksenlerin sana (ekil 11.20), (yatay)konumda eksenlerin altna izilir (ekil 11.21). ekil 11.20. Eksenin konumuna gre ekil 11.21. Eksenin konumuna gre

(dey) yarm kesit (yatay) yarm kesit

3) Kademeli kesit: Cismin ekline bal olarak kesit grnn izeceimiz ksmlar ayn eksen zerinde bulunmaya-bilir. Bu gibi durumlarda kesit dzlemi istenilen yerlerde kvrlarak istenilen kesit grn elde edilir. Bu tr kesit grnekademeli kesit denir (ekil 11.22). Para-nn st grnnde kesit dzleminin dnleri kaln izgi ile belirtilir (ekil 11.22b).

a) Kesit perspektif b) Kesit grn

ekil 11.22 Kademeli kesit grnn elde edilmesi

Birbirinin devam olan, ancak

dnlerde 90o yerine daha farkl bir a yapan iki ve daha fazla dzlemlerle kesilmi paralarda olabilir (ekil 11.23).

ekil 11.23. Kademeli kesit

4) Ksmi kesit: Tam veya yarm kesitin uygun grlmedii durumlarda, Parannsadece grlmesi istenilen yerleri koparlm gibi gsterilerek izilen kesite ksmi kesitdenir. Bu kesitin snr serbest el izgisi ile snrlandrlr. ekil 11.24 de bir mil iindeki deliin ekil 11.25 de ise mil zerindeki kr deliin ksmen koparlmas ve kesitgrnnn izilmesi gsterilmitir. Ksmi kesit, zellikle dolu paralar (mil) zerindekidelik, kama kanal yuva vb. girintilerin gsterilmesinde kullanlr

ekil 11.24. Ksmi kesit grnn elde edilmesi

.

ekil 11.25. Ksmi kesit

5) Blgesel kesit: Blgesel kesit grnn iziminde kesit yzeyinin snrlandrlma-sna gerek yoktur. (ekil 11.26).

ekil 11.26. Blgesel kesit

abcFile Attachmentift tklaynz. Sayfa-120-ek-11.24,11.25.avi

6) Dndrlm kesit: Parann ekline bal olarak kesit grnn izeceimiz ksmlar dz bir dzlem zerinde bulunmayabilir. Bu gibi durum-larda kesit dzleminin biri dndrlerek iz dm dzlemine paralel duruma getirilir. Bu tr kesite dndrlm kesit denir. ekil 11.27de verilen rnekte delik ekseninden geen kesit dzlemi ortasn-daki B noktas etrafnda ok ynnde dndrlerek cismin dey eksenine (dier kesit dzlemine) aktrld kabul edilir. Bu ilem yaplrken deliin dey eksene hareketiyle nnde bulunan ksmn ileriye hareket ettii ve deliin bulunduu ksmn dey eksen zerine geldii kabul edilir.

Dndrlm kesitlerde, dier

kesitlerde olduu gibi kesit dzleminin getii yeri belirtmeye gerek yoktur (ekil 11.28). Ayrca grnmez kenarlar baz durumlar dnda kesit grnte kullanlmazlar

.

ekil 11.28. Dndrlm kesit (kesit dzlemi belirtilmemi)

ekil 11.29 da bir flenli yatak resmi grlmektedir. Yatan kulak ksmnn gerek grn, boyutlar klm olarak grnr. Tam boyut ve biimini gsteren kesit grn elde etmek iin ekildeki gibi kulan oklar ynnde dndrlp dey eksen zerine tand kabul edilir.

ekil 11.29. Dndrlm kesit uygulamas

ekil 11.27. Dndrlm kesit (kesit dzlemi belirtilmi)

ekil 11.30da gsterilen flenin, n grn tam kesit alnp izildii zaman kulaklardan bir tanesini izer dierlerinin sadece taan ular gsterilebilirdi. Bu ekilde elde edilen grn parann biimi hakknda fazla bilgi vermeyecei iin parann biimi hakknda pheye drebilirdi. Bu sebeple kesit grn izilirken kesit dzleminin eksen zerinde bulunmayan kulaklardan birinin eksenine kaydrld ve kesit yzeyinin eksene akncaya kadar dndrld kabul edilir.

7) Yerinde dndrlm kesit: Tak-

viye kanatlar kebent, kasnak kollar ve eitli profiller gibi ince uzun paralarn dik kesitlerinin cismin grnlerinin zerine veya dna izilmesi ile elde edilen kesit trdr. Profil kesitlerin grn, cismin eksenine dik bir dzlemle kesilmesinden ve bu dzlemde elde edilen profil izdmnn profil ekseni etrafnda 90odndrlmesinden elde edilir. ekil 11.31 de H profilinde olan parada yerinde dndrlm kesitin elde edilmesi grlmektedir. ekil 11.31 ada elde edi-len profil kesitin izdm 90o dndrle-rek grnn yzeyine aktrlmtr ekil 11.31 bde ise kesitin izilmi hali grlmektedir.

a) Kesit izdm b) Kesit hali

ekil 11.31. Yerinde dndrlm kesit grnn elde edilmesi

ekil 11.30. Dndrlm kesit

ekil 11.32 de yerinde dndrlm kesitlerle ilgili uygulamalar verilmitir

a) b)

c) d)

ekil 11.32. Yerinde dndrlm kesit grn uygulamalar

Ayn resim zerinde birden fazla kesit dzlemi olduunda her kesit dzlemi iin ayr,ayr adlandrma yapmak gerekir. rnein A-A, B-B gibi (ekil 11.33).

-Baz paralarn (Miller) profil kesitleri grn hizasna izildii gibi, grn dndauygun bir yere de izilebilir (ekil 11.33. BB kesiti).

ekil 11.34,11.35 ve 11.36 da profil kesitlerle ilgili uygulamalar gsterilmitir.

ekil 11.33. Ayn hizada ve tanm kesit grnler

ekil 11.34. Simetrik parada yeri deitirilmi ve dndrlm profil kesit grn ekil 11.35. Simetrik parada yeri ekil 11.36. Asimetrik parada yeri

deitirilmi kesit deitirilmi ve dndrlm kesit

E- ML, CVATA, KAMA, PM GB KESLD HALDE TARANMAYAN PARALAR Miller, kamalar, perinler, pimler, cvatalar bilyeler ve benzeri paralar uzunlamasna

kesitleri alnmaz. Bu elemanlar kesit dzlemine rastlasalar da, kesildikleri halde taranmazlar. Ancak enine kesildikleri zaman taranrlar. ekil 11.37 de bir montaj resminde bulunan cvata, bilye, kama gibi makine elemanlarnn kesit dzlemine rastlad halde taranmad grlmektedir.

ekil 11.37. Kesilip taranmayan makine elemanlarnn montaj resminde izilmesi

Boyuna kesildiinde taranmayan baz makine elemanlar enine kesildikleri zaman taranrlar (ekil 11.38 a,b,c,d,e). rnein ekil 11.38 e deki mil ve kama boyuna kesildiinde taranmam, enine kesildiinde ise sol yan grnnde taranmtr. a) b) c) d) e)

ekil 11.38. Kesilip taranmayan makine elemanlar

F- TAKVYE KANATLARI VE KASNAK KOLLARININ KESTLERDE GSTERL-MES

Takviye kanatlar, kasnak ve dili ark kollar ve buna benzer ksmlar uzunlama-sna kesildikleri zaman kesilmemi gibi gsterilir ve taranmazlar. Enine kesildikleri zaman ise taranrlar. ekil 11.39 ve ekil 11.40 daki paralarda takviye kanatlar uzunlamasna kesildikleri halde kesilmemi gibi gsterilip taranmamlardr. ekil 11.40 daki parada takviye kanad enine kesildiinde (A-A kesiti) taranmtr.

ekil 11.39. Kesildii halde taranmayan

takviye kanatlar ekil 11.40 daki parada takviye kanadn kesilmi kabul ederek taramak grnanlamsz bir hale sokar ve parann dolu bir blok olduu hissini verir. Dier taraftandeliklerin kesit grnte gsterilmesi paray daha iyi canlandrr. Parann taban ksmnve deliklerin durumunu daha iyi belirtmek iin st grn izilirken, st ksmn A-A kesitdzlemi ile kesilip atld kabul edilir.

ekil 11.40. Boyuna ve enine kesilmi takviye kanatlar

abcFile Attachmentsayfa 126 ek-11.40.avi

abcFile Attachmentsayfa-126-ek-11.40.avi

ekil 11.41 de bir dili arkn kesit resmi

grlmektedir. dilinin kollar kesit dzlemi zerinde olmasna ramen kesilmemi gibi gsterilir. n grnnde ise diili ark kolu enine kesilerek profil kesiti alnmtr.

ekil 11.41. Dili kollarnn kesit grnte kesildii halde taranmamas

ekil 11.42 deki yatak parasnda bulunan dolu ksm taranmamtr.

G- VDA EKLM KISIMLARIN KEST RESMLERDE GSTERLMES

Vida ekilmi ksmlar kesit olarak gsterildiinde tarama izgileri di dibi izgisine kadar taranmaldr (ekil 11.43 a,b).

a) b) ekil 11.43. Vida ekilmi ksmlarn kesitlerde gsterilmesi

ekil 11.42. Dolu ksmlarn kesitlerde

gsterilmesi

H- KEST GRNLERDE ZELHALLER

1) Komu paralarn kesit grnolarak gsterilmesi: Ayr, ayr izilmi paralarn, hangi parayla ilikisi olduunu aklayabilmek iin komu paralar izilip kesitleri alnabilir. Kesit grn izilen komu paralarn resimleri iki noktal kesik izgi ile izilmelidir. Komu paralar esas paray rtemez. Esas para ise komu paray rtebilir. Komu para kesit olarak gsterilmek istenirse taramalar dar bir alan iinde snrlanmaldr (ekil 11.44).

ekil 11.44. Komu parann kesit grn

2) Gizli kesit: Kesiti ayrca alnmayan

baz paralarda Baka bir grn izmekten kanmak amacyla zel kesit alnabilir (ekil 11.45).

ekil 11.45. Gizli kesit grn

3) Koparlm gibi gsterilen kesit grnler: Boylar uzun olan paralar yerden ve zamandan kazanmak iin bir ksm kopartlp atlm gibi gsterilir (ekil 11.46).

a) Malzemesi metal para b) Ahab para

ekil 11.46. Koparlm gibi gsterilen kesit grnler

I- PERSPEKTF RESMLERDE KESTLER Perspektif resimlerde kesit alma ileminin ana prensipleri, normal grnlerin kesit

alma prensipleriyle ayndr. Kesit dzlemi, cismin perspektif grnnde kesit almakistediimiz yerden geirilerek tam veya yarm kesit olarak izilebilir. Tarama izgileri yatayla 60o a yapacak ekilde izilmelidir. ekil 11.47 de kesit olarak izilmi izometrikperspektif resimler grlmektedir. Dimetrik ve eik perspektif resimlerdeki kesitlerde aynmetotla izilir. a) b) c)

ekil 11.47. Perspektif resimlerin kesit grnleri

Combo Box5: Avi bulunan sayfalarda krmz renkli izgi ile snrlanan alann zerine tklaynz.Button3: