teknika e rrymes se ndryshueshme dhe trefazore.pdf

7/25/2019 Teknika e rrymes se ndryshueshme dhe trefazore.pdf

1/230

Kursi EloTrainTeknika e rryms s ndryshueshme dhe trefazore

Nr. i kursit.: SH5002-7C Versioni 1.0

Autori: Ekipi i autorve t Lucas-Nlle

Lucas-Nlle GmbH Siemensstrae 2 D-50170 Kerpen (Sindorf) Tel.: +49 2273 567-0www.lucas-nuelle.de www.unitrain-i.de

Copyright 2010 LUCAS-NLLE GmbH.All rights reserved.

LUCAS-NLLELehr- und Messgerte GmbHSiemensstrae 2 D-50170 Kerpen


2/230


3/230

EloTrain: Teknika e rryms s ndryshueshme dhe trefazore

Parathnie 1Objektivat dhe udhzimet 3Eksperiment 7

Vlera e rryms s ndryshueshme 13Prmbajta 15Diagrama referuese 17Mbledhja e madhsive t ndryshueshme 21Vlerat efektive t rryms dhe tensionit 23Eksperiment mbi madhsit e rryms s ndryshueshme 27

Rezistencat Ohmike n rrymn e ndryshueshme 33Ligji i Ohm-it n qarkun e rryms s ndryshueshme 35Eksperiment mbi ligjin e Ohm-it n rrymn e ndryshueshme 37

Kondensatori n qarkun e rryms s ndryshueshme 45Objektivat 47

Kapaciteti i nj kondensatori 49Ngarkimi dhe shkarkimi i nj kondensatori 51Kondensatori n tensionin drejtkndor t rryms s ndryshueshme 53Eksperiment mbi kondensatorin n sinjalet drejtkndore 55Lidhjet paralele t kondensatorve 61Eksperiment mbi lidhjen paralele t kondensatorve 65Lidhjet n seri t kondensatorve 71Eksperiment mbi lidhjen n seri t kondensatorve 73Kondensatori me tension n form sinusoidale t rryms s ndryshueshme 79Rezistenca reaktive (pasive) e nj kondensatori 81Eksperiment mbi rezistencn reaktive 83

Luhatja e fazs n lidhjen rezistenc-kondensator RC 89Eksperiment mbi kndin e fazs n lidhjen RC 93Lidhja RC si ndars tensioni t varur nga frekuenca 99Copzimi i funksioneve Fourier 105

Bobina n rrymn e ndryshueshme 111Induksioni i nj bobine 113Lidhja n seri dhe paralel e induksioneve 115Parimi i puns s nj bobine 117Bobinat n rrymn sinusoidale t ndryshueshme 119Eksperiment mbi bobinat n sinjalet drejtkndore 121Rezistenca reaktive e nj bobin

127Eksperiment mbi kndin e fazs n lidhjen RL 129Filtri i frekuencave t larta - RL 135Eksperiment mbi frekuencat e larta n lidhjen - RL 139

Qarqet n lidjet n seri dhe paralel t R, L dhe C 145Filtri zonal i frekuencs 147Eksperiment mbi filtrin zonal t frekuencs 149Rezonanca dhe qarku lkunds 155Eksperiment mbi qarkun lkunds dhe rezonancn 159


4/230

EloTrain: Teknika e rryms s ndryshueshme dhe trefazore

Transformatort me dhe pa ngarkes 167Prmbajtja e lnds 169Prshkrimi i transformatorit 171Mnyrat e ndikimit t transformatorit 173Eksperiment mbi mnyrat e ndikimit t transformatorit 175Reagimi i transformatorve n gjndje ngarkese 179Reagimi i transformatorit 183

Rryma trefazore 189Objektivat dhe parathnie 191Krijimi i rryms trefazore 193Treguesi 195Eksperiment mbi rrjetin e rryms trefazore 197

Qarqet yll t ngarkuara simetrikisht / jo-simetrikisht 201Objektivat dhe parathnie 203

Eksperiment mbi qarket n form ylli 205Qarqet trekndore t ngarkuara simetrikisht / josimetrikisht 211Objektivat dhe parathnie 213Eksperiment mbi qarqet trekndore 215

Gjeneratori funksional 219Copyright 223


5/230

EloTrain: Teknika e rryms s ndryshueshme dhe trefazoreParathnie

Kursi EloTrain


1


6/230


2


7/230


Objektivat dhe pershkrimi

Prmbajtja e lnds

Ndryshimet midis tensionit t rryms konstante dhe t ndryshueshme Krijimi i rryms s ndryshueshme

Kushtet paraprake

Kushtet paraprake pr nj pun t suksesshme n vijimin e ktij kursi:

Njohuri pr rrjetin e rryms konstante Njohuri mbi madhsit themelore t rryms: tensionin intensiteti i rryms dhe

rezistencat Njohuri mbi ligjin e Ohmit

Prcaktimi

Mirseerdhtn kursin Elo Train t rrjetit t rryms s ndryshueshme.

Grupi i puns s Lucas-Nlle ju uron nj pun t mbar dhe suksese nzhvillimin e temave dhe t eksperimenteve t ktij kursi. N faqet e mtejshmedo t paraqitet nj pasqyr e prmbajtjes s lnds s kursit dhe tmaterialeve t nevojshme.

Krkimet sistematike pr elektricitetin t filluara qysh n shekulline XVIII ndikuan q n fillim, q t zhvilloheshin eksperimentevetm me rrymn konstante. Gjat ndarjes s ngarkesavenprmjet frkimit ndrmjet pjsev q frkohen krijohet rrymkonstante. Kt parim t thjesht kan patur edhe makinat e parapr krijimin e rryms konstante si dhe makinerit elektronike,ndryshueset e rryms dhe gjeneratort.Edhe baterit e lidhura n paralel shprndajn nj vler tensionikonstant, t krijuar n nj konsumues ohmik t mbyllur t rryms

konstante.Sot tensioni i rryms konstante prdoret m s teprmi prushqyerjen e qarqeve elektronike si tek radiot, makinat llogaritsedhe kompjuterat.Tensioni i rryms konstante ka karakteristikat e mposhtme:

Nj vler tensioni n nj rrjet elektrik i pandryshueshmshumfish n koh dhe kah quhet ndryshe tension irryms konstante. Ai krijon n nj konsumues merezistenc konstante nj vler intensiteti t rrymskonstante.

3


8/230


Grafiku i mposhtm na tregon nj shembull pr vijmsin e rryms konstante

Grafikt e mposhtm tregojn dy shembuj pr intensitetitn e rryms s vazhdueshme.Ndrkoh q rryma n shembullin lart ka nj vijimsi "t 'rregullt djathtas", shembulli i

dyt na tregon nj rrym t ndryshueshme periodike, e cila vijon n form drejtkndshe.N kt rast rryma ka nj amplitud konstante, por q ndryshon periodikisht shenjn evet. Duke qen se kemi t bjm me nj rrym q ndryshon me kalimin e kohs ndryshenga rryma konstante, do t shnohet me shkronj t vogl.

Krijimi i nje vlere t madhe sasie t energjis elektrike, arrihet nprmjetshndrrimit t energjis mekanike (energjia e lvizjes) n gjeneratorsipas parimit t induksionit elektromagnetik. Parim ky i gjendur nminiatur edhe tek dinamoja e biiklets. Pr shkak t lvizjes rrotullueset gjeneratorit krijohet nj vler tensioni i ndryshueshem, tension i cilindryshon vlern dhe shenjn me kalimin e kohs. Po ta lidhim kt vlertensioni me nj konsumues p.sh. nj drit biiklete, aty do t kaloj njvler e caktuar rryme e ndryshueshme. Tensioni dhe intensiteti i rrymss ndryshueshme mund t percaktohen:

Nj tension i rryms, e cila ndryshon vlern dhe drejtiminme kalimin e kohs, quhet ndryshe tension i rryms sndryshueshme. Intensiteti i rryms i krijuar n njkonsumues nga nj tension i till quhet ndryshe intensitet irryms s ndryshueshme.

4


9/230


Madhsit e ndryshueshme n form sinusoidale

Ndrkoh q n informacionet elektrike dhe n teknikn e informacionit format endryshme t tensionit kan rndsi t madhe (p.sh. forma katrore e tensionit), nenergjin elektroteknike mbizotrojn format sinusoidalet tensionit t ndryshueshm,si n rastin e krijimit t rryms nga gjeneratori apo tek rrjeti i tensionit t lart. Vijimsiakohore e tensionit t rrryms s ndryshueshme paraqitet n grafikun e mposhtm mean t kurbs sinusoidale.

5


10/230


6


11/230


Eksperiment

Plani i qarkut elektrik

Plani i mposhtm do t prdoret pr zhvillimin e eksperimentit:

N nj eksperiment t thjesht do t tregohet krijimi i rryms elektrike prmes

prdorimit t nj fushe magnetike. Krijimi i fushs magnetike prmes ndezjesdhe fikjes s bobins krijon nj tension, i cili dallohet tek ndezja e dy diodavendriuese. Po ashtu do t provohet edhe ndikimi i forcs s fushs magnetiketek nj transformator.

7


12/230


Pjest prbrse

Pr zhvillimin e eksperimentit do t prdorn kto elemente:

Aparaturat

Aparaturat e mposhtme me konfiguracionin e tyre prkats do t prdoren neksperiment:

Prgatit ja e eksperimentitPrgatitni eksperimentin n modulin qndror n radhn e mposhtme.

Ura spin, fillojn nga Pad 110 Element bashkues elektronik Aparatura matse dhe kabulla Transformator

Sasia Id-Nr. Prshkrimi

2 PS4124-02 Ur e madhe

11 PS4124-03 Ur e vogl

1 PS4123-7B Tast

2 PS4121-2N R 100

1 PS4124-2D L N=300

1 PS4124-2E L N=900

2 PS4124-2N L Transformator 2 PS4123-5E LED jeshile

Aparaturat Prshkrimi

Kabull i zi MasKabull i kuq 400 mA hyrje

Buton regjistrues mA =

Vendosni spinat e zeza /kuqe n vendet eprcaktuara dheshnuara

8


13/230


9


14/230


Zhvillimi i eksperimentit dhe detyrat

Prdorni tastn duke e mbajtur qarkun t ndezur. Kini parasysh q t dyja ant e

bobins / trasfomatorit t takojn njra-tjetrn. Vrojtoni t dyja diodat ndriuese se'ndodh me to.

far vini re kur prdorni tastn / butonin?

Trhiqni afrsisht 1 cm brthamn nga bobina dhe mbajeni n at pozicion. Fikni dhendizni qarkun duke prdorur tastn. Kini kujdes, q gjat kohs q qarku sht i

hapur, brthama e bobins t mos trhiqet prsri n brendsi t saj.

far vini re?

T dyja llampat LED ndizen vazhdimisht.

Llampa LED e majt ndizet vazhdimisht, ndrsa e djathtanuk ndizet asnjher.

Gjat proesit t ndezjes ndizet gjithmon njra llamp

LED, ndrkoh q tjera ndizet pr nj koh t shkurtrvetm gjat proesit t fikjes.

Llampat LED nuk ndizen anjher.

T dyja llampat LED ndizen gjat hapjes dhe mbylljes sqarkut

Asnjra nga LED nuk ndizet.

Llampa LED e djatht ndizet, ndrsa e majta jo.

Lini ktu njkoment tuajin!

10


15/230


Prdorni tastn dhe mbyllni qarkun. Mbajeni tastn t shtypur, n mnyr q qarku trrij i mbyllur. Lshojeni brthamn e bobins, n mnyr q ajo t bjer prsri nbrendsi t saj dhe t mbyllet.

far vini re tek llampat LED?

N far konkluzionesh arrini pas vrojtimeve tuaja?

T dy llampat ED rrin t fikura.

N momentin e prekjes s brthams s bobins ndizet prnj koh t shkurtr t dyja llampat LED.

N momentin e prekjes s brthams s bobins ndizetvetm njra nga llampat LED.

Rryma transmetohet prmes brthams s bobins ndioda.

N pjesn e bobins s djatht krijohet tension rryme, i cilindez edhe llampat LED.

Tensioni elektrik ndryshon kahun gjat ndezjes dhe fikjes srryms.

Ndryshimi i fushs magnetike on n krijimin e rryms

elektrike. Mbyllja e brthams n bobin mbyll edhe qarkun e rryms,

prandaj ndriojn edhe llampat LED.

Jan tmundurashumprgjigje!

11


16/230


12


17/230

EloTrain: Teknika e rryms s ndryshueshme dhe trefazoreVlera e rryms s ndryshueshme

Kursi EloTrain


13


18/230


14


19/230


Prmbajtja

Prmbajtja

Ndryshimet mes rryms / - tensionit t vazhdueshm dhe t ndryshueshm Prodhimi i rryms s ndryshueshme Prllogaritje me vlera t rryms s ndryshueshme Njohja e varsis s tensionit n qarkun e rryms s ndryshueshme Varsia mes tensionit, rryms dhe rendimentit n qarkun e rryms s

ndryshueshme Prparsit e rryms s ndryshueshme n prdorimin teknik

Kushtet paraprake

Kushtet paraprake pr t kryer me sukses kursin:

Njohuri mbi qarqet e rryms s vazhdueshme Njohuri mbi ligjin e Ohm-it Njohja e funksionit t sinusit dhe kosinusit Njohja e madhsive themelore t rryms, tensionit, rezistencs dhe rendimentit

15


20/230


16


21/230


Diagrama referuese

Ndryshimi n koh i formave sinusoidale t tensioneve dhe rrymave t ndryshueshme,mund t tregohet jo vetm si deri me tani prmes diagramave lineare, por n raste tveanta praktike edhe prmes nj treguesi /-referuesi n t ashtuquajturn diagramreferuese. Grafiku i mposhtm tregon varsin ndrmjet nj tensioni t ndryshueshmsinusoidal u me vlern e amplituds u0dhe frekuencs f, si dhe diagrams referueseprkatse. N kt rast treguesi duhet imagjinuar si distanca e gjatsis u0, i cila sbashku me frekuencn f, ose e thn m mir me frekuencn rrethore w = 2pf,rrotullohet n krahun e kundrt t ors, duke iu referuar koordinatave fillestare.

Me vlern fillestare zero t kurvs sinusoidale n koh t = 0 prkon vlera lineale dalse etreguesit me shigjet q tregon djathtas (u0). Gjithashtu diagrama tregon vlerat e tensionitpr nj knd (faz) prej t= 60. Distanca nga vlera fillestare e u0(shigjeta n pozicioninhorizontal) deri n vlern tjetr, q tregon shigjeta tjetr blu, tregon vlern momentale ttensionit u pr kndin prkats, sipas barazimit t mposhtm:

17


22/230


Grafiku i mposhtm thekson edhe nj her varsin ndrmjet diagrams lineare dheasaj referuese.

N rast se duam t paraqesim tensionin u2 (amplitud u20) n varsi t nj tensioni u1 mevler amplitude u10, si dhe kndin e ndryshimit fazor ather n diagramn treguesedo t shnohet nj tregues / referues i dyt, i cili shvendoset me kndin n raport metensionin u1 t ndodhur prball (shiko grafikun e mposhtm).

Shigjetat treguese n nj grafik imagjinohen n nj pozicion t ndaluara. Grafiku paraqetkshtu nj moment t shkurtr t shigjets e cila rrotullohen n kohn t = 0.

Prparsia e diagramave referuese kundrejt diagramave lineare sht mbi t gjithandryshimi sinusoidal i madhsive, t cilat paraqiten mjaft leht. Kjo gj vihet re sidomosn rastin e msiprm, kur prmes diagrams referuese paraqiten disa madhsi tndryshme, t cilat jan t zhvendosura n faz me njra-tjetrn.

18


23/230


Diagramat referuese mund t paraqiten edhe me vlerat efektive t tensionit Udheintensitetit I, pasi q t dyja vlerat ndryshojn me 2.

Madhsit e ndryshueshme sinusoidale t t njjtsfrekuenc mund t paraqiten prmes diagramavereferuese. Gjatsia e treguesit / referuesit paraqettensionin ose intensitetin e rryms, ndrsa kndi ndrmjettreguesve paraqet ndryshimin n faz ndrmjetmadhsive t prmendura.

19


24/230


20


25/230


Mbledhja e madhsive t ndryshueshme

Kur na duhet q t mbledhim dy madhsi sinusoidale t ndryshueshme, si p.sh. n rastin

e msimit t mparshm vlerat e tensionit u1dhe u2, mbledhim vlerat e momentit pikpr pik n diagramn lineare sipas madhsis dhe shenjs (shiko m posht grafikun edjatht). N kt mnyre ne gjejm shumn e tensioneve u.N t njjtn mnyr ndiagramat lineare mund t mblidhen madhsi t ndryshueshme edhe me frekuenca tndryshueshme.

N rastin kur madhsit e ndryshueshme t mbledhura jan sinusoidale dhe kan tnjjtn frekuenc, ather edhe shuma e tensioneve ka nj rrjedh sinusoidale. N ktrast, si edhe tregohet n grafikun e mposhtm (majtas), mundemi q mbledhjen emadhsive ta paraqesim n mnyr m elegante prmes diagrams referuese. Kshtuq t dy treguesit q do t mblidhen (t paraqitur me vija t ndrprera), si n rastin embledhjes s forcave me drejtime t ndryshme, plotsohen n nj paralelogram.Rezultatja e ktyre tensioneve ume amplitud u0sht n kt rast edhe diagonalja e eparalelogramit. Mbledhjen e madhsive t drejtuara duke patur parasysh vlern dhedrejtimin e quajm edhe mbledhje gjeometrike.

Madhsi t ndryshueshme me frekuenca t fardoshmemund t mblidhen, duke mbledhur vlerat e tyre momentalen diagramn lineare sipas madhsis dhe shenjs.

21


26/230


Si edhe dallohet n grafikun e msiprm, shuma e tensioneve ka nj pozicionim t atillt fazs, e cila shtrihet ndrmjet pozicionit t fazs t tensioneve t veanta.

Grafiku i mposhtm prforcon edhe nj her mbledhjen gjeometrike t treguesve ttensionit.

Madhsit e ndryshueshme sinusoidale t s njjtsfrekuenc mblidhen duke mbledhur sipas madhsis dhedrejtimit treguesit e tyre n form gjeometrike.

22


27/230


Vlerat efektive t rryms dhe tensionit

N qoft se furnizojm nj konsumator me rezistenc ohmike me nj vler tensioni

sinusoidal t ndryshueshm u(t), ather duke ju prbajtur ligjit t Ohm-it, n ktkonsumator do t kaloj nj vler e caktuar rryme e ndryshueshme.

Duke qen tensioni dhe rryma jan madhsi q varen nga koha, ather edhe fuqia ekthyer n rezistenc varet nga koha dhe ka vlern

Grafikt e mposhtm tregojn ndryshimin n koh t vlerave t tensionit tndryshueshm dhe rryms (grafiku i siprm) dhe t pun (grafiku i poshtm).

Siprfaqja e krijuar nga fuqia dhe aksi i kohs sht nj njsi matse pr energjinelektrike t shndrruar n nxehtsi brenda rezistencs. Nse heqim nj vij paralele me

23


28/230


aksin e kohs n largsip0/2, ather pjest e siprfaqeve t krijuara sipr dhe poshtvijs jan t barabarta (n grafikun e mposhtm jan paraqitur me ngjyr tnjjt). Fuqiap0/2 e arritur n kt mnyr, realizon prmes shume luhatjeve periodike tnjjtn pun, q realizon fuqia e momentalep(t), e cila ndryshon vazhdimisht. Grafiku imposhtm e prforcon kt.

Grafiku i msiprm prforcon edhe nj her prmbledhjen:

Ather shtrohet pyetja se 'vler duhet t ket tensioni i rryms konstante U n mnyrq rezistenca t ket t njjtn fuqi, si n rastin kur tensioni sht rryms sndryshueshme msipr, kshtu vlen

24


29/230


Zgjidhim barazimin e msiprm, pr t gjetur vlern e tensionit U

Kjo vler tensioni U do t merret si vler efektive e tensionit t ndryshueshm dhe dukeqen se sht nj madhsi e pavarur nga koha, ashtu si edhe tensioni i rrymskonstante, do t shnohet me shkronj t madhe; n mnyr t njjt del edhe vleraefektive e rryms s ndryshueshme. Pra vlen:

Varsia ndrmjet vlers efektive dhe amplituds s intensitetit dhe tensionit t rryms prrastin konkret t madhsive sinusoidale jepet nprmjet barazimeve t mposhtme:

Vlera efektive e tensionit dhe intensitetit t rryms sht prafrsisht 70% e vlers samplituds.

Shembull:Tensioni i rrjetit t rryms ka nj vler efektive prej U = 230 V dhe vler

amplitude prej

Edhe pr sinjalet josinusoidaleperiodike si p.sh. ato n form trekndore apokatrkndore mund t llogaritim nj vler efektive t tensionit dhe intensitetit t rryms.Ktu duhet t kemi parasysh q pr do lloj forme t sinjalit jepet nj faktor llogaritsmidis vlers s aplituds dhe vlers efektive, i cili llogaritet me nj formul t caktuar nvarsi t forms s sinjalit.

Vlera efektive Udhe Ie nj tensioni dhe rryme

t ndryshueshme prodhon t njjtn fuqi / energji P n njrezistenc R,si do t realizonte e njjta vler tensioni dheintensiteti i rryms konstante.

25


30/230


Shembuj t zbatimit dhe prparsit e madhsive t rryms sndryshueshme

Rryma e ndryshueshme dhe rryma rrotulluese (nj lloj i veant i forms s rryms sndryshueshme) mbizotrojn sot n pothuajse t gjtha fushat e elektrotekniks, madjegjithashtu edhe n teknikn energjetike dhe at t informacionit. Kjo prhapje e gjer ezbatimit t ksaj lloj forme t rryms sht e lidhur me prparsit q ajo zotron:

Krijimi i nj sasie t madhe energjie elektrike bhet n centralet elektrike mendihmn e gjeneratorve, n t cilt prodhohet tension rrotullues i rryms sndryshueshme. Ky lloj tensioni krijohet nga rrotullimi i rotorit n statorin epalvizshm me an t induksionit elektromagnetik. Krijimi n mnyr direkte trryms konstante sht i pamundur n kt lloj forme t aplikuar t prodhimit tenergjis elektrike.

Gjat transportit t energjis elektrike n distanca t mdha humbet nj pjes tksaj energjie. Sasia e humbur varet nga vlera e tensionit transportues. Sa m emadhe t jet vlera e ktij tensioni, aq m t vogla jan humbjet e energjis gjattransportimit t saj. Tensioni i rryms s ndryshueshme mund t marr vlera t lartap.sh. 380 V duke e pruar rrymn n prcjellsit me tension t lart, dukuri t cilndo ta shohim edhe m hollsisht tek transformatort. Ndrkoh q tensioni i rrymskonstante nuk mund ta realizoj kt transport.

Transformatort elektrik (motort) punojn n baz t nj parimi t kundrt megjeneratort, pasi ata e prdorin energjin elektrike pr ta shndrruar at n energjirrotulluese. T prdorshm pr kt qllim jan motort q shfrytzojn t gjitha

llojet e rrymave at konstante, t ndryshueshme dhe rrotulluese. Kta dy t funditgjejn nj prdorim m t gjer n praktik pr shkak t shpejtsis dhe fuqis smadhe t puns s tyre.

N teknikn e informacionit prdoren shpesh sinjalet e frekuencave t larta sitransportues sinjali p.sh. n transportimin e valve t radiove. Kjo gj realizohet mean t modulimit t sinjalit informativ (muzik ose fjal). Prmes prdorimit ttransmetuesve t ndryshm t frekuencave mund t tranportohen disa sinjaleparalel me an t metods s ashtquajtur kalimi i frekuencave shumfishe, n njkanal t vetm transportues.

26


31/230


Eksperiment mbi madhsit e rryms s

ndryshueshme

Skica e planit t rryms

Skica e mposhtme e planit t rryms do t prdoret pr zhvillimin e ktij eksperimenti:

Pjest prbrse

Pjest e mposhtme do t prdoren pr zhvillimin e eksperimentit:

Me an t matjeve t kryera nprmjet nj oshiloskopi dhe t multimetrit jumund t msoni mbi madhsit kryesore t rryms s vazhdueshme.




1 PS4121-3C R 1k

27


32/230


Aparatura

Pajisjet e mposhtme me veorit e tyre prkatse do t prdoren pr zhvillimin e

eksperimentit:

Aparatur Karakterist ikat

Kabull i zi Mas

Kabull i kuq 400 mA Hyrje

els regjistrues mA ~

Vendosni spinat e kuqedhe t zez n vendin eprcaktuar

Kabull i zi Mas

Kabull i kuq V Ohm Hyrje

els regjistrues V ~

Vendosni spinat e kuqedhe t zez n vendin eprcaktuarStellen

Kanal A Kanal B

Ndjeshmria 500 mV/DIV -

Burimi DC -

Polariteti norm -

y-pos 0 -

Luhatja n koh 10 msec/DIV

Modusi X/T

Kanali shkarkues A

Buza shkarkuese -

Forma e kurvs sinusoidale

Amplituda 5V

Faktori i frekuecs x10

Frequenca 5Hz

28


33/230


Zhvil limi i eksperimentit

Zhvilloni eksperimentin sipas radhs s prcaktuar n modulin e puns.

Ura lidhse duke filluar nga 110 Pad Pjest elektronike Pajisjet matse dhe kabllot

29


34/230


Zhvil limi i eksperimentit dhe detyrat

Pasi t zhvilloni eksperimentin, ju mund t matni dhe t llogaritni vlern e madhsive

karakteristike t rryms s vazhdueshme si: Vlern e amplituds s tensionit dhe intensitetit t rryms, Vlern efektive t tensionit dhe intensitetit t rryms, Vlern e frekuencs, periods dhe fazs.

Vendoseni Oshiloskopin n mnyrn e prcaktuar m lart dhe vzhgoni punn e tij.Kontrolloni q aparati mats shumfunksional t lidhet me tension dhe intensitet trryms s vazhdueshme.

Skiconi t dhnat e prftuara nga oshiloskopi n diagramn e mposhtme:

Pasi keni prftuar nga oshiloskopi vlern e amplituds u0t tensionit, llogarisni vlernefektive t tensionit URMS. Shnoni t dhnat n tabeln e mposhtme!

u0=______V URMS=______V

30


35/230


'lloj varsie ekziston midis vlerave t amplituds dhe ato efektive t tensionit dheintensitetit t rryms s vazhdueshme?

Rrisni vlern e frekuencs s gjeneratorit funksional gradualisht me nj 1kHz dhevrojtoni t dhnat e oshiloskopit, t ampermetrit dhe t voltmetrit mbi vlerat e tensionit

dhe t intensitetit t rryms.

far vini re?

Vendoseni gjeneratorin funksional n proesin e puns TRIANGLE dhe m pas nRECTANGLE dhe llogarisni vlerat efektive t tensionit pr t dy rastet. Shnoni tdhnat n tabeln prkatse.

Vlera e amplituds dhe vlera efektive e tensionit janidentike.

Vlera e amplituds s tensionit sht sa 2 her m emadhe se vlera efektive e tij.

Vlera e amplituds s tensionit sht sa 2 her m e voglse vlera efektive e tensionit.

Vlera e amplituds dhe ajo efektive e intensitetit t rryms

jan identike. Vlera e amplituds s intensitetit t rryms sht sa 2 m

e madhe se vlera efektive e intensitetit t rryms

Vlera e amplituds s intensitetit t rryms sht sa 2 me madhe se vlera efektive e intensitetit t rryms.

Jant mundurashum

prgjijge!

Vlerat efektive nuk varen nga frekuenca.

Vlerat efektive zvoglohen me rritjen e frekuencs.

Vlerat efektive zmadhohen me rritjen e frekuencs.

UTRI=______V URECT=______V

31


36/230


far konkluzionesh nxirrni nga vlerat e prftuara t matjeve?

Vlera faktorit llogarits midis vlers efektive dhe asaj tamplituds varet nga forma e sinjalit t tensionit dheintensitetit t rryms s vazhdueshme.

Vlera e faktorit llogarits midis vlers s amplituds dheasaj efektive nuk varet nga forma e sinjalit t tensionit dheintensitetit t rryms s vazhdueshme.

32


37/230

EloTrain: Teknika e rryms s ndryshueshme dhe trefazoreRezistencat Ohmike n rrymn e ndryshueshme

Kursi EloTrain


33


38/230


34


39/230


Ligj i i Ohm-it n qarkun e rryms s ndryshueshme

Nse duam t llogarisim vlerat e madhsive t rryms elektrike qoft n nj qark t

thjesht apo n nj lidhje t ndrlikuar qarqesh na duhet t njohim varsin ndrmjetktyre madhsive, pra varsin q ekziston midis tensionit dhe intensitetit t rryms, sidhe rezistencs. Kjo varsi sht prcaktuar nga fizikanti gjerman Ohm dhe ligji i qshpjegon kt varsi sht quajtur ligji i Ohmit. N fillim do ta zbatojm kt ligj n njqark t thjesht t mposhtm.

Nse do t rrisim vlern e tensionit n kt qark p.sh. do ta dyfishojm, ather do trritet edhe vlera intensitetit t rryms duke e dyfishuar vlern e tij. Nse do t rrisnimvlern e rezistencs dy her duke e mbajtur vlern e tensionit konstante ather vlera eintensitetit do t prgjysmohet. Kto dy pohime prbjn ligjin e Ohmit t cilin mund taprmbledhim si m posht:

Vlera e intensitetitIrritet me rritjen e tensionit U, ndrsavlera e rezistencs Rbie. Kshtu vlerat e tensionit dheintensitetit ndryshojn n prpjestim t drejt me njri-

tjetrin dhe n prpjestim t zhdrejt me rezistencn.

35


40/230


Kshtu formula e Ohmit jepet si m posht:

Me an t ksaj formule mund t nxjerrim dhe formuln e tensionit t rryms ku vlera etensionit sht e barabart me prodhimin e vlers s intensitetit t rryms me vlern erezistencs.

Nga kjo formul mund t nxjerrim dhe formuln e rezistencs, e cila na paraqet raportinmidis tensionit dhe intensitetit.

Vrejtje: Rezistenca e llogaritur me raportin midis tensionit dhe intensitetit quhetndryshe edhe rezistenc ohmike. Prcjellsit metalike jan n prgjithsi rezistencaohmike ndrsa prcjellsit e lngshm nuk i nnshtrohen parimit t ligjit t Ohmit.

Varsin midis ktyre madhsive e kemi studjuar n kursin e rryms konstante.

Formulat e madhsive t rryms konstante vlejn edhe pr rrymn e vazhdueshmePr tensionin dhe intensitetin e rryms ktu do t prdoren vlerat efektive.

Edhe n zhargonin e prditshm prdoren vlerat 230V si tension i rryms konstantedhe 400V si tension trefazor, duke u lidhur gjithnj me vlern efektive.

36


41/230


Eksperiment mbi ligjin e Ohm-it n rrymn e

ndryshueshme

Skema e qarkut

Skica e mposhtme e planit t rryms do t prdoret pr zhvillimin e ktij eksperimenti:

Pjest prbrse

Pjest e mposhtme prbrse do t prdoren pr zhvillimin e eksperimentit

Me an t matjeve t vlerave t intensitetit dhe tensionit t rryms n njrezistenc ohmike do t tregohet q edhe n rrymn e vazhdueshme vlenparimi i ligjit t Ohmit.




1 PS4121-3C R 1k

1 PS4121-3G R 2,2k

37


42/230


Aparaturat

Pajisjet e mposhtme me veorit e tyre prkatse do t prdoren pr zhvillimin e

eksperimentit:

Zhvil limi i eksperimentit

Zhvilloni eksperimentin sipas radhs s prcaktuar n bordin e puns.

Ura lidhse duke filluar nga 110 Pad Pjest elektronike Pajisjet matse dhe kabllot

Aparatur Konfiguracioni

Kabull i zi Mas

Kabull i kuq V Ohm Hyrje

els regjistrues V ~

Vendosni spinat ezeza /kuqe n vendet e

prcaktuara dheshnuara

Kanal A Kanal B

Ndjeshmria 2 V/DIV 2 V/DIV

Burimi DC DC

Polariteti norm norm

y-pos 0 0

Zhvendosja n koh 2 msec/DIV

Modus X/T

Kanali shkarkues A

Buza shkarkuese pos

Forma e kurvs sinusoidale

Amplituda 2V

Faktor i frequenzs x1

Frequenza 5Hz

38


43/230


39


44/230



Pasi t zhvilloni eksperimentin ju mund:

t masni dhe t llogarisni vlern e efektive dhe amplitudn t vertetoni vertetsin e ligjit t Ohm-it pr qarqet me rrym t ndryshueshme

Vendosni vlern e tensionit dals n nj vler amplitude n 7V. Nxirrni t dhnat emarra nga oshiloskopi pr t dy kanalet hyrse A dhe B n grafik.

Sa sht vlera tensionit t amplituds n kanalin A?

Sa sht vlera efektive e tensionit n kanalin A?

UA_S=____V

Vlera eamplituds mundt lexohet nekranin eoshiloskopit!

UA_RMS=____V

Vlera efektivemund t llogaritetose t lexohet nmultimetr!

40


45/230


Sa sht vlera tensionit t amplituds n kanalin B?

Sa sht vlera efektive e tensionit n kanalin B?

Sa sht vlera e raportit midis dy tensioneve (vlerat maksimale)?

Sa sht vlera e raportit midis vlerave efektive t dy tensioneve?

Sa sht raporti i tensioneve ndars n dy rezistencat?

uA_S=____V

Vlera e

amplituds mundt lexohet nekranin eoshiloskopit!

UA_RMS=____V

Vlera efektivemund t llogaritetose t lexohet n

multimetr!

UB_S/ UA_S=____

Llogarisnivarsin mes

vleravemaksimale ttensioneve!

UB_RMS/ UA_RMS=____

Llogarisnivarsin mesvlerave efektivet tensioneve!

R / (R + R ) = Llogarisni!

41


46/230


Prsritni eksperimentin me nj vler tjetr frekuence.Dhjetfishoni vlern efrekuencs duke prdorur butonin e frekuencs n gjeneratorin funksional. Vendosenioshiloskopin me luhatje t vogl kohe.

Sa sht vlera e amplituds s tensionit n kanalin A?

Sa sht vlera efektive e tensionit n kanalin A?

UA_S=____V

Vlera eamplituds mundt lexohet nekranin eoshiloskopit!

UA_RMS=____

V

Vlera efektivemund t llogaritet

ose t lexohet nmultimetr!

42


47/230


Sa sht vlera e amplituds s tensionit n kanalin B?

Sa sht vlera efektive e tensionit n kanalin B?

Sa sht vlera e raportit t dy tensioneve (Vlerat maksimale)?

Sa sht vlera e raportit t tensioneve efektive?

Sa sht vlera e raportit t ndarsve t tensionit n dy rezistencat?

UA_S=____V

Vlera e

amplituds mundt lexohet nekranin eoshiloskopit!

UA_RMS=____V

Vlera efektivemund t llogaritetose t lexohet n

multimetr!

UB_S/ UA_S=____

Llogarisnivarsin mesvleravemaksimale ttensioneve!

UB_RMS/ UA_RMS=____

Llogarisnivarsin mesvleravemaksimale ttensioneve!

R / (R + R ) = Llogarisni!

43


48/230


44


49/230

EloTrain: Teknika e rryms s ndryshueshme dhe trefazoreKondensatori n qarkun e rryms s ndryshueshme

Kursi EloTrain


45


50/230


46


51/230


Objektivat

Pasqyra e lnds

Kapaciteti i nj kondensatori Ngarkimi dhe shkarkimi Sjellja e nj kondensatori ndaj nj tensioni t ndryshueshm Rezistenca reaktive e nj kondesatori Qarqet paralele t kondensatorve Qarqet n seri t kondensatorve Kndi i fazs Filtrat e frekuencs

Kushtet paraprake

Kusht paraprak pr suksesin n zhvillimin e ktij kursi

Njohuri themelore n teknikn e rryms konstante

47


52/230


48


53/230


Kapaciteti i nj kondensatori

Kondensatort jan sisteme n t cilat ruhet nj sasi e caktuar ngarkese elektrikerezerv. Nj kondensator prbhet nga dy pllaka metali t cilat prfaqsojn elektrodat ekondensatorit. Nprmjet ndarjes s ngarkesave krijohet nj diferenc potenciali (tension)U midis dy elektrodave. Grafiku i mposhtm na paraqet si shembull t nj kondensatorime pllaka metalike ku dallojm qart pllakn A dhe d, tek e cila depozitohet edhengarkesa. Prmes ndarjes s ngarkess krijohet nj fush elektrike midis pllakave (nukparaqitet n grafik).

Midis pllakave ka edhe nj lnd izoluese e quajtur Dielektrikum(nuk paraqitet n grafik).Midis ngarkess dhe tensionit krijohet nj varsi lineare, e dhn n formuln emposhtme.

Madhsia Cdo t shnohet si kapaciteti i kondensatorit dhe njsia matse e saj shtFarad (shnohet: F). Sa m i madh t jet kapaciteti i kondensatorit, aq m shumngarkes nevojitet n mnyr q midis pllakave t krijohet nj vler e caktuar tensioni.Pr analogji mund t marrim shembullin e nj pishine e cila ka nj kapacitet t caktuar.Kapaciteti i plot arrihet kur suprina e siprfaqes s ujit sht n vij t drejt me buzt epishins, duke krijuar tensionin e gjndjes s mbushjes s plot. Sa m i madh t jetkapaciteti aq m e madhe sht sasia e ujit (ngarkess), q do t na duhet pr tmbushur pishinn q t arrijm kt pik t mbushjes (tensionit).

Kapaciteti i nj kondensatori mund t merret si nj vler konstante, por njkohsisht aivaret nga ndrtimi gjeometrik i kondensatorit, si dhe nga dielektrikumi i prdorur. Pr njkondensator me pllaka (prafrsisht edhe pr kondensatort luhats me cilindra

49


54/230


koncentrik me distanc t vogl) vlen barazimi

Kshtu 0sht nj konstante me nj vler 8.854210-12AS/Vm, rsht njsia e numrit

e dielektricitetit dhe,Asiprfaqja e nj pllake, ndrsa dsht distanca ndrmjet pllakave.

50


55/230


Ngarkimi dhe shkarkimi i nj kondensatori

Ngarkimi dhe shkarkimi i nj kondensatori jan dukuri ose proese t cilat i kemi njohuredhe n kursin e tekniks srryms konstante. Gjat ngarkimit t nj kondensatoriprmes nj ngarkuesi me rezistenc R, do t karikojm at me nj vler tensioni trryms konstante U0. N kt mnyr tensioni i kondensatorit rritet nga 0V n vlernprfundimtare U n formn e nj funksioni-e. Rryma e ngarkess zotron n astin epar vlern e saj maksimale dhe pastaj zvoglohet n formn e funktionit-eduke shkuardrejt vlers zero (kurba e ngarkimit t nj kondensatori grafiku i mposhtm majtas).Nse do ta ndrprismin lidhjen midis kondensatorit me burimin ushqyes t tensionit dhem pas e lidhim at shkurt,duke e mbyllur prkohsisht, ather ndodh shkarkimi i

kondensatorit (grafiku i mposhtm djathtas).

51


56/230


Rryma e ngarkess dhe e shkarkess kalojn n drejtime t kundrta. Shpejtsia engarkimit dhe e shkarkimit t kondensatorit varet nga kapacitetit i tij dhe vlera erezistencs Rdhe do t karakterizohet nga konstantja kohoreT= RC. Pasi t kaloj kjokoh kondensatori ka arritur t ngarkohet me vlern 63% t vlers totale t tensionitfurnizues, ndrsa kur kemi t bjm me proesin e kundrt, pra shkarkimin, pas kalimit tksaj kohe shkarkohet 63 % e vlers totale t tensionit. Nse kondensatori shtngarkuar plotsisht, ather nuk kalon m npr t vler rryme pr tek ngarkesa. Kshtukondensatori e bllokon rrymn konstante.

Nse pas ngarkimit do ta ndrpresim furnizimin me tension ushqyes pa e mbyllur mpar qarkun e rryms ather kondensatori e mban vlern e ngarkess, n mnyr qvlera e tensionit t paktn teorikisht n mnyr t pambarimt t qndroj sa m gjat nkondensator. N realitet ndodh gjithnj q kondensatori t shkarkoj nj vler t vogltensioni.

52


57/230


Kondensatori n tensionin drejtkndor t rryms s

ndryshueshme

Pr t kuptuar parimin e puns s kondensatorit n qarqet me rrym t ndryshueshme,duhet s pari t zhvillojm nj eksperiment imagjinar. Pr kt ashtu si tregohet edhe ngrafikun e mposhtm (pjesa majtas e pamjes) kondensatori do t vendoset midis njelsi t shnuar me S dhe nj rezistence R, duke u lidhur n dy burime rryme (p.sh.bateri) me polaritete t ndryshme. Nse do ia ndryshojm pozicionin periodikisht elsitS, ather lidhja e rrjetit t rezistencs dhe elsit RC do t formoj nj tensionkatrkndor t rryms s ndryshueshme. N kt mnyr prmes kondensatorit do tkaloj rrym e ndryshueshme (pjesa e djatht e pamjes). Kshtu kondensatori do tngarkohet, ndrkoh q vlera e ngarkess s rryms do t bjer dhe vlera e tensionit tkondensatorit do t rritet. Pas ndrrimit t polaritetit t tensionit, fillon ngarkimi i rryms ndrejtim t kundrt dhe kondensatori shkarkohet. Vlera e tensionit t kondensatorit arrin nzero dhe m pas rritet n drejtimin tjetr fakt i ilustruar edhe nga kurba, vijimsia e scils na tregon drejtimin q merr tensioni i kondensatorit, kur elsi mban pozicionin e vett pandryshueshm. Pasi t komandohet elsi prsri kondensatori do filloj tngarkohet nga fillimi. Kshtu kondensatori do t ngarkohet e shkarkohet vazhdimisht merrym t ndryshueshme, duke patur nj rezistenc me madhsi t kufizuart rryms sndryshueshme dhe jo nj rezistencpakufisht t madhet rryms konstante.

N diagram vrejm, q n kondensator kalon rrym para se t krijohet nj vler tensionimidis pllakave t kondensatorit. Gjithashtu aty kalon nj rrym shkarkuese para se tndihet zvoglimi i vlers s tensionit n kondensator. Ktu kemi t bjme me nj spostimt fazsmidis rryms dhe tensionit. N kondensator rryma e nxit tensionin para kohe,ndrsa e kundrta ndodh n nj rezistenc ohmike ku rryma dhe tensioni jan n njfaz.

53


58/230


N vijimsin e kurbs duket qart se fuqia e intensitetit t rryms n fillim sht m emadhe, ndrsa m pas do t zvoglohet menjher. Sa m shpejt dhe shpesh tkomandohet elsi i qarkut, aq m e madhe do t jet mesatarja e fuqis s intensitetit trryms, pasi n kt rast prdoret "pjesa e lart"e ngarkess dhe shkarkess. sht epritshme pra, q rezistenca e rryms s ndryshueshme do t zvoglohet me rritjen evlers s frekuencs. Gjithashtu sht e pritshme q prmes nj vlere kapaciteti m tmadhe t kondensatorit t kaloj nj sasi m e madhe rryms s ndryshueshme dukeqen se do faz ngarkimi, faza ku fuqia e intensitetit t rryms sht m e madhe, do tzgjas m gjat. Nj kapacitet i madh i kondensatorit bn q vlera e rezistencs srryms s ndryshueshme t jet m e vogl.

54


59/230


Eksperiment mbi kondensatorin n sinjalet

katrkndore

Skema e planit

Skema e mposhtme do t prdoret pr eksperimentin:

Pjest prbrse

Pjest e mposhtme do t prdoren pr eksperimentin:

Me an t nj gjeneratori me sinjal katrkndor do t ngarkohet dheshkarkohet periodikisht nj kondensator. Prmes vijimsis s kurbs dhematjeve t karakteristikave t kohs, q i duhet kondensatorit pr ngarkimindhe shkarkimin, llogarisni kapacitetin e kondensatorit. Gjithashtu do tvrojtohet edhe luhatja e fazs midis intensitetit t rryms dhe tensionit nkondensator.




1 PS4121-3C R 1k

1 PS4122-2C C 0,47

1 PS4122-2E C 1

55


60/230


Aparaturat

Aparaturat e mposhtme me karakteristikat e tyre do t prdoren n eksperiment:

Prgaditja e eksperimentit

Prgatitni eksperimentin n modulin qndror n radhn e mposhtme:

Ura spin, fillojn nga Pad 110 Element bashkues elektronik Aparatura matse dhe kabllo

Aparatura Prshkrimi

Kanali A Kanali B


Trans. sinjali DC DC


y-pos 0 0Zhvend. n koh 1 msec/DIV

Modusi X/T

Kanali shkarkues A

Buza shkarkuese pos

Forma e kurvs drejtkndore

Amplituda 10V (vlera max.)

Fakt. frekuencs x10

Frequenza10 Hz (10 x 10 Hz =100 Hz)

56


61/230


57


62/230



Pasi t zhvilloj eksperimentin nxnsi do t jet i aft t:

Interpretoj kurbn e ngarkimit dhe t shkarkimit t nj kondensatori Llogaris kapacitetin e nj kondensatori nprmjet kurbs s ngarkess dhe

shkarkess Gjykoj mbi fazn e nj kondensatori.

Vendoseni oshiloskopin dhe gjeneratorin funksional ashtu si prshkruhet m lart.Kini kujdes q t prdorni kanalin A duke zbatuar sinjalin katrkndor, pasi kshtu dot arrini nj nisje t sakt t shnimit t sinjalit.

Ndrtoni grafikun:

Matni kohn n t ciln vlera e tensionit n kondensator ka rn me 63% d.m.th. me6.3V.

t63%=____ms

6,3 Volt tbarasvlefshmeme 2,5 t njsismatse!

58


63/230


Llogaritni kapacitetin e kondensatorit:

Kmbeni vlern e kondesatorit prej 0,47F kondensator me vlern prej 1Fkondensator.Ndryshoni luhatjen e kohs n 100 sec.Prsritini matjet dhe llogarisni vlern e kapacitetit.

Ndrtoni diagramn:

C = / R = / 1000 =____

F

Vlera e

rezistencssht 1000 !

59


64/230



Llogaritni kapacitetin e kondensatorit:

Ngarkimi dhe shkarkimi i nj kondensatori vijon:

t63%=____ms

6,3 Volt tbarasvlefshmeme 2,5 t njsismatse!

C = / R = / 1000 =____FVlera erezistencs sht1000 !

ashtu si tensioni me sinjal drejtkndor.

prgjat funksionit eksponencial.

n vij t drejt.

60


65/230


Lidhjet paralele t kondensatorve

Grafiku i mposhtm tregon nj shembull t nj lidhjeje paralele t kondensatorve, ku n

t gjith kondensatort kemi t njjtn vler tensioni U.

Kondensatort mbartin ngarkesn

Ngarkesa e krijuar nga nj burim rryme i prbashkt sht e barabart me shumat engarkesave t do pjese:

Kshtu vlera e kapacitetit t prgjithshm C sht sa shuma e kapaciteteve t lidhjeve

paralele:

Pra vlen pohimi:

N lidhjet paralele t disa kondensatoreve kapaciteti iprgjthshm sht sa shuma e kapaciteteve t dokondensatori.

61


66/230


Kjo gj sht e kuptueshme, pasi lidhja paralele e kondensatorve vepron si zmadhimi isiprfaqes s nj pllake.

Lidhja n seri e kondensatorveNse do lidhnim n nj qark disa kondensator n seri n nj burimi ushqyes,ather tensioni npr qark do t kaloj nj ngarkes Q.

Nn ndikimin e fushs elektrostatike (induksionit) n t gjith kondensatort kalon e njjtangarkes Q, por kapaciteti i kondensatorve sht i ndryshm dhe si rrjedhim edhe

tensioni i pjesshm Uitek secili prej tyre do t jet i ndryshm:

Vlera e prgjithshme e tensionit sht barabart me shumn e tensioneve t pjesshmen do kondensator, pra vlen barazimi:

Kshtu pr kapacitetin e prgjithshm n lidhjen n seri t nj qarku vlen formula:

62


67/230


Pra me pak fjal:

Kapaciteti i prgjithshm sht m i vogl sesa vlera m e vogl e kapacitetit t njkondensatori n qark. Lidhja n paralel e kondensatorve vepron si zmadhimi i distancsndrmjet pllakave.

N lidhjen n seri t disa kondensatorve vlera e anasjellt

e kapacitetit t prgjithshm sht e barabart me shumne vlerave t anasjellta t kapaciteteve t secilit prejkondensatorve.

63


68/230


64


69/230


Eksperiment mbi lidhjen paralele t kondensatorve

Skema e planit

Skema e planit t rryms qndron gati e pandryshuar pasi do t lidhet vetm njkondensator paralel n qark:

Pjest prbrse

Pr zhvillimin e eksperimentit do t prdorn kto element:

Der Eksperimenti i mparshm do t prsritet, gjat t cilit kondensatort do

t lidhen paralel dhe ne do t vrojtojm ndikimin e tyre.




1 PS4121-3C R 1k

1 PS4122-2C C 0,47

1 PS4122-2E C 1

65


70/230


Aparaturat

Aparaturat e mposhtme me konfiguracionin e tyre prkats do t prdoren

n eksperiment:

Prgatit ja e eksperimentit




Kanali A Kanali B


Trans. sinjal DC DC


y-pos 0 0

Zhvend. n koh 1 msec/DIVModusi X/T

Kanali shkarkues A

Buza shkarkuese pos

Forma e kurbs drejtkndore


Fakt. frekuencs x10

Frequenza5 Hz(10 x 5 Hz = 50 Hz)

66


71/230


67


72/230




gjykoj mbi ndikimin e kondensatorve n qarqet me lidhje paralele

Vendoseni oshiloskopin dhe gjeneratorin funksional ashtu si prshkruhet m lart.Kini kujdes q t prdorni kanalin A duke zbatuar sinjalin drejtkndor, pasi kshtu dot arrini nj nisje t sakt t shnimit t sinjalit.

Ndrtoni grafikun:

68


73/230



Llogaritni kapacitetin e kondensatorve:

far konkluzioni nxirrni duke analizuar vlerat e kapazitetit pr t dy kondensatoret?

t63%=____ms6,3 Volt ebarasvlefshmeme ca. 2,5 snjsis matse!

C = / R = / 1000 =____FVlera erezistencs sht1000 !

T dyja vlerat e kapaciteteve dyfishohen

T dyja vlerat e kapaciteteve mblidhen

T dyja vlerat e kapaciteteve zbriten

Vlera m e lart e dy vlerave t dhna t kapacitetevekryeson.

69


74/230


70


75/230


Lidhjet n seri t kondensatorve

Nse do t lidhnim n nj qark disa kondensator n seri n nj burim ushqyes,

ather tensioni n qark do t kaloj nj ngarkes Q.

Nn ndikimin e induksionit elektrostatik n t gjith kondensatort vendoset e njjtangarkes Q, por kapaciteti i kondensatorve sht i ndryshm dhe si rrjedhim edhetensioni i pjesshmm Ui tek secili prej tyre sht i ndryshm:

Vlera e prgjithshme e tensionit sht barabart me shumn e tensioneve t pjesshmen do kondensator, prandaj vlen si m posht

Kshtu pr kapacitetin e prgjithshm n lidhjen n seri t nj qarku jepet formula

71


76/230


Kshtu vlen pohimi:

Kapaciteti i prgjithshm sht m i vogl sesa vlera m e vogl e kapacitetit t donjritprej kondensatorve. Lidhja n seri e kondensatorve vepron si zmadhimi i distancsndrmjet pllakave.

N lidhjen n seri t disa kondensatorve vlera e anasjellt

e kapacitetit t prgjithshm sht e barabart me vlern eanasjellt t kapaciteteve t secilit prej kondensatorve.

72


77/230


Eksperiment mbi l idhjen n seri t kondensatorve

Skema e planit

Der Skica e planit t rryms qndron gati e pandryshueshme, por me t vetmin ndryshimq do t shtohet edhe nj kondensator tjetr:

Pjest prbrse

Pr zhvillimin e eksperimentit do t prdorn kto element:

Eksperimenti i mparshm do t prsritet. Pr kt do t aktivizohen

kondensatort n seri dhe do t prshkruajme ndikimin e tyre n qark.




1 PS4121-3C R 1k

1 PS4122-2C C 0,47

1 PS4122-2E C 1

73


78/230


Aparaturat

Aparaturat e mposhtme me konfiguracionin e tyre prkats do t prdoren

n eksperiment:

Prgatit ja e eksperimentit

Prgatitni eksperimentin n modulin qndror n radhn e mposhtme.



Kanali A Kanali B



Polimi norm norm

y-pos 0 0

Zhvend. n koh 1 msec/DIVModusi X/T

Kanali shkarkues A

Buza shkarkuese pos

Forma e kurbs Drejtkndore


Fakt. frekuencs x10

Frequenca5 Hz(10 x 5 Hz = 50 Hz)

74


79/230


75


80/230




gjykoj mbi ndikimin e kondensatorve t lidhur n seri n nj qark

Vendoseni oshiloskopin dhe gjeneratorin funksional ashtu si prshkruhet m lart.Kini kujdes q t prdorni kanalin A duke zbatuar sinjalin drejtkndor, pasi kshtu dot arrini nj nisje t sakt t shnimit t sinjalit.

Ndrtoni grafikun:


Llogaritni kapacitetin e kondensatorve:

t63%=____ms

6,3 Volt e

barasvlefshmeme 2,5 t njsismatse!

C = / R = / 1000 =____FVlera erezstencs sht1000 !

76


81/230


far konkluzioni nxirrni duke analizuar vlerat e kapazitetit pr t dy kondensatoret?

T dyja vlerat e kapaciteteve dyfishohen

T dyja vlerat e kapaciteteve mblidhen

T dyja vlerat e kapaciteteve zbriten

Vlera e anasjellt e kapacitetit t prgjithshm sht ebarabart me shumn e vlerave t anasjellta tkapaciteteve t do kondensatori.

77


82/230


78


83/230


Kondensatori me tension n form sinusoidale t

rryms s ndryshueshme

Nse do t vendosim n nj kondensator nj form sinusoidalet tensionit t rryms sndryshueshme sipas formuls

ashtu si shihet m lart edhe kondensatori zotron nj tension sinusoidal t rryms sndryshueshme me kndin e dhn nga formula

ndrsa pr intensitetetin e rryms s ndryshueshme vlen barazimi

Grafiku i mposhtm na tregon vijimsin e kurbs.

Tensioni i kondensatorit arrin vlern maksimale n momentin q intensiteti i rrymszotron vlern zero dhe anasjelltas.

N qarkun e rryms s kondensatorit tensioni i rryms i paraprin intensitetit t saj mekndin = 90.

79


84/230


80


85/230


Rezistenca reaktive (pasive) e nj kondensatori

Vlera momentale e fuqis s nj kondensatorip(t) jepet si prodhim i intensitetit t rrymsme vlern momentale t tensionit. Duke qen se intensiteti i rryms dhe tensioni nkondensator kan nj luhatje faze prej 90, ather vrejm, q ashtu si paraqitet edhen grafik (kurba jeshile), kurba e fuqis ka nj vijimsi kohore me frekuenc t dyfisht.Kjo kurb ka edhe pjes t veanta ku rryma dhe tensioni kan t njjtin drejtim. Pra npjes t caktuara kohore kur tensioni dhe rryma kan t njjtin drejtim, kondensatorivepron si nj konsumues, ndrsa n pjes kohore ku tensioni dhe rryma kan t njjtindrejtim kondensatori vepron si ushqyes (bateri).

N diagram paraqitetmarrja e energjis si fuqipozitive, ndrsa dhnia eenergjise si fuqi negative.Energjia elektrike luhatetvazhdimisht midiskondensatorit dhe burimitushqyes. Ndrsa tek njkonsumues ohmik (n t

cilin shndrrohet energjiaelektrike nenergji termike) prdorimtermin rezistenca reaktive(pasive)e nj

kondensatori. Duke patur kt parasysh themi q, kondensatori n vend t nj rezistenceohmike ka nj rezistenc reaktive kapacitativeXC, e cila jepet me an t parametrave tvlerave efektive t tensionit U dhe t intensitetit I:

Madhsia e rezistencs reaktive sht e njjt me at t rezistencave t thjeshta dhenjsia matse sht Ohm-i (njsia matse

81


86/230


Ashtu si sht prmendur dhe m par, nse kondensatori furnizohet me rrym tndryshueshme, ather kemi prparsin ku sa m e lart t jet vlera e frekuencs, aqm i madh sht kapaciteti i kondesatorit. Formula e kapacitetit t rezistencs reaktiveepet si m posht

N mnyr kualitative mund t prmbledhim:

Shembull:Nj kondensator me vlern 1 F, kur frekuenca e rrjetit ka vlern prej f= 50Hz ka nj vler rezistence reaktive prej

Rezistenca reaktive kapacitative do t zvoglohet sa m shum q rritet vlera efrekuencs dhe sa m shum rritet kapaciteti

82


87/230


Eksperiment mbi rezistencn reaktive

Skema e planit

Zhvillimi i eksperimentit pothuajse nuk ndryshon nga zhvillimi i eksperimenteve tmparshme. Ndryshoni vetm pajisjet matse.

Elementt prbrs


N kt eksperiment do t matet teknikisht rezistenca reaktive e kondensatorit

dhe do t krahasohet me vlern e llogaritur.




1 PS4121-3C R 1k

1 PS4122-2C C 0,47

83


88/230


Aparaturat

Aparaturat e mposhtme me konfiguracionin e tyre prkats do t prdoren n

eksperiment:



Ura spin, fillojn nga Pad 110 Element bashkues elektronik Aparatura matse dhe kabulla

Aparatura Konf igur imi

Kabll i zi Mas

Kabll i kuq V Ohm Hyrje

Buton regjistrues V ~

Vendosni spinat ezeza /kuqe n vendet eprcaktuara dheshnuara

Kabll i zi Mas

Kabll i kuq mA Hyrje

Buton regjistrues mA



Forma e kurbs Sinusoidale


Fakt. i frekuencs x100

Frequenza10 Hz(100 x 10 Hz = 1000Hz)

84


89/230


85


90/230



Pasi t zhvilloj eksperimentin nxnsi do t jet i aft:

Matjen e vlers s rezistencs reaktive

Vendoseni gjeneratorin funksional ashtu si paraqitet m lart, matni vlern e tensionitdhe t intensitetit t rryms n t dy multimetrat dhe llogaritni:

Sa sht vlera e tensionit n kondensatorin C?

Sa sht vlera e intensitetit t rryms I n rezistencn R dhe kondensatorin C?

Llogarisni vlern e rezistencs reaktive t kondensatorit C me ndihmn e vlerave tpjesve prbrse?

Llogarisni vlern e rezistencs reaktive t kondensatorit Cme ndihmn e vlerave tparametrave t pjesve prbrse?

UC=____VLexojeni ngavoltmetri!

I =____mA Lexojeni ngaampermetri!

XC= UC/ I =____

Prdorni nj

makinllogaritse!

XC= 1/ (2fC) =____Prdorni njmakinllogaritse!

86


91/230


Rrisni vlern e frekuencs n gjeneratorin funksional n 2 kHz, matni prsri vlern etensionit dhe t intensitetit t rryms n t dy multimetrat. Llogarisni:

Sa sht vlera e tensionit n kondensatorin C?

Sa sht vlera e intensitetit t rryms I n rezistencn R dhe kondensatorin C?

Matni vlern e rezistencs reaktive n kondensatorin C me an t vlerave t matura?

Matni vlern e rezistencs reaktive n kondensatorin C me an t vlerave t pjesveprbrse ?

far konkluzionesh arrini mbi rezistencn reaktive t kondensatorit?

UC=____VLexoni ngavoltmetri!

I =____mA Lexoni ngaampermetri!

XC= UC/ I =____Prdorni njmakinllogaritse!

XC= 1/ (2fC) =____

Prdorni nj

makinllogaritse!

Vlera e rezistencs reaktive t nj kondensatori shtkonstante

Vlera e rezistencs reaktive t kondensatorit varet nga vlerae kapacitetit

Vlera e rezistencs reaktive t kondensatorit varet nga vlerae frekuencs

Vlera e rezistencs reaktive t kondensatorit varet nga vlerae tensionit

Jan tmundura

shumprgjigje!

87


92/230


88


93/230


Zhvendosja e fazs n lidhjen rezistenc-kondensator

RC

Nse n nj rezistence ohmike R do t vendosim nj vler tensioni t rryms sndryshueshme me form sinusoidale, ather intensiteti i rryms dhe tensioni do t jenn nj faz, ku vlerat efektive t tyre do t zotrojn t njjtin drejtim (shikoni grafikun nt majt t pamjes s dhn). Kondensatori paraqet nj rezistenc reaktiveXC, n tciln tensioni dhe intensiteti ndahen me nj knd faze prej = 90, kshtu t dy treguesitndrtojn nj knd t djatht (pjesa n mes t pamjes s dhn). Nse do tkomandonim vetm rezistencn ohmike dhe kapacitetin n radhn e lidhjes RC,atherdo t prftojm nj rezistenc t prgjithshme, nj pjes e s cils ndikon n qark dhe njpjese tjeter nuk vepron mbi t. Vlera e tensionit bn q intensiteti i rryms t vendoset nnj knd faze, i cili pr nga vlera e frekuencs, e rezistencs ohmike dhe kapacitetit merrnj vler nga 0 n 90 grad (pjesa e djatht e pamjes). N kt rast treguesi i tensionit Uepet me an t mbledhjes gjeometrike t tensioneve t pjesshme UR(q kalon nga fazan rrym) dhe UC(q e ndan rrymn me 90 grad).

Ashtu si n rrymn konstante edhe n rrymn e ndryshueshme zbatohet ligji i Ohmit,prandaj pr vlerat efektive t tensionit dhe t rryms vlen formula

Rezistenca Z vepron si nj rezistenc treguesee rryms s ndryshueshme, e cila luanrolin e nj rezistence ndikuese, por edhe t nj rezistence reaktivee cila nuk ndikon n

qark. Kto t dyja duhet t mblidhen edhe n rastin e tensioneve t ndryshmegjeometrike. Grafiku i mposhtm e prforcon kt pohim. Ai tregon t ashtquajturintrekndshi i rezistencsme nj lidhje RC.

89


94/230


Rezistenca treguese Z mund t llogaritet nga trekndshi i rezistencs pasi n njtrekndsh knddrejt vlen barazimi

Duke nxjerr n t dyja ant e barazimit rrnjnXCnga pozicioni i saj n barazim,ather prftojm

Edhe kndi i fazs mund t llogaritet nga trekndshi i rezistencs; kshtu vlen

Kto barazime mund t ojn n gjetjen e vlers s kapacitetit, nse njohim vlerat ekndit t fazs rezistencs Rsi dhe bashk me vlern e f . Kur kemi gjetur vlern ekapacitetit C, ather mund t prftojm barazimin

N mnyr alternative mund t llogarisim (ashtu si n eksperimentin e zhvilluar n

vazhdim t kursit) edhe luhatjen e fazs midis tensionit t kondensatorit UCdhe tensionitushqyes U. Vlera e kapacitetit mund t prftohet nga formula

90


95/230


Shembull:Nj rezistencR= 220 do t lidhet n seri me nj kondensator C= 10F dhe me nj vler tensioni U=220V, ndrsa vlera e frekuencs sht vendosur f= 50Hz . Ather duhet t llogarisim vlern kapacitative t rezistencs reaktive, rezistencntreguese, intensitetin e rryms I dhe t dy vlerat e tensioneve t pjesshme U

R

dhe UC

bashk me kndin e fazs midis Udhe I. Kshtu kemi:

91


96/230


92


97/230


Eksperiment mbi kndin e fazs n lidhjen RC

Skema e rrjetit

N kt eksperiment do t prdoret skema e mposhtme e rryms:

Aparaturat

N kt eksperiment do t prdoren kto element:

Me an t kndit t fazs midis intensitetit dhe tensionit mund t gjejm

kapacitetin e kondensatorit. Duhet t vendosni oshiloskopin n at mnyr qai t'ju tregoj vlera t sakta matse t kohs.




1 PS4121-3C R 1k

1 PS4122-2C C 0,47

93


98/230


Aparaturat


eksperiment:

Zhvil limi i eksperimetit

Zhvilloni eksperimentin vetm duke ndjekur radhn e caktuar n udhzimet e dhna:

Ura lidhse duke filluar nga 110 pad Pjest elektroteknike

Pajisjet matse dhe kabllot

Aparatura Prshkrimi

Kanali A Kanali B




y-pos 0 0

Zhvend. n koh 100 sec/DIVModusi X/T

Kanali shkarkues A

Buza shkarkuese pos

Forma e kurbs sinusoidale

Amplituda 7V (Vler efektive)

Fakt. frequenzs x10

Frequenza 20Hz (10 x 20 Hz =200Hz)

94


99/230


95


100/230


Zhvil limi eksperimetit dhe detyrat


Llogaris vlern e kapacitetit n kondensator nprmjet kndit t fazs midisintensitetit t rryms dhe tensionit.

Matni me an t oshiloskopit vijimsin e vlerave t dy tensioneve. Kini kujdes qvlera e frekuencs n gjeneratorin funksional t jet gjithnj 50Hz dhe perioda tqndroj 20 msec.Vrojtoni gjndjen e fazs t dy sinjaleve.

Ndrtoni diagramin:

96


101/230


Matni zhvendosjen e kohs midis dy vlerave t tensioneve.

far vlere t zhvendosjes s fazs mund t llogaritni nga matja e kohs pr t dytensionet?

far vlere t llogaritur t luhatjes s fazs zotrojn dy tensionet?

Tensioni n kondensator i shkon intensitetit t rryms:

tB- tA=____s

Matni m mir

zhvendosjenprkatse tkohs n piknzero ttensioneve!

=____

Prdorni rregullin

e treshit: njgjysm-val ekurbszgjat 2500s dhee tejkalon 180

= arctan (1 / (CR)) =____Prdorni makinnllogaritse:

tan = 1 / (CR)

nga pas.

njlloj si rryma

duke e paraprir.

97


102/230


98


103/230


Lidhja RC si ndars tensioni t varur nga frekuenca

Grafiku i mposhtm na tregon edhe nj her lidhjen - RC n nj kndvshtrim tjetr.

Tensioni ushqyes i rryms s ndryshueshme U0 ( tensioni hyrs n lidhje) furnizonkondensatorin me tension t rryms s ndryshueshme UC(tensioni dals i lidhjes). shte qart se n kt paraqitje t lidhjes-RC kemi t bjme me nj ndars tensioni t varurnga frekuenca. Ndrkoh q rezistenca ndikuese Rsht e varur nga vlera e frekuencs,rezistenca reactiveXCzvoglohet me rritjen e vlers s frekuencsf. N kt mnyredhe vlera e tensionit n dalje UC e lidhjes ulet me rritjen e frekuencs. Ndrsa lidhja -RC "lejon t kalojn" vlera t ulta frekuence, vlerat e larta t saj do t pengohenplotsisht. Kjo lloj forme e lidhjes - RC quhet ndryshe edhe filter kufizues i vlerave t ultat frekuences.

Vlera e tensionit n dalje UCmund t llogaritet si nj ndars ohmik tensioni n rrymnkonstante, prandaj vlejn barazimet:

pra pr varsin e tensionit nga dalja n hyrje kemi:

Z sht rezistenca e prgjithshme (rezistenca treguese / impedance) e lidhjes.

Nse marrim varsin pr vlera t caktuara t R dhe C me nj vler t dhn frekuence(e cila do t paraqitet n nj bosht logaritmik), ather do t prftojme vlern eamplitudsn lidhjen - RC. Duke ditur se pr vlera t vogla t frekuencs pr shkak t

99


104/230


vlerave t larta t rezistencs kapacitative praktikisht vlera e tensionit ushqyes nkondensator bie, ndrsa pr vlera shum t larta frekuence n kondensator, n t cilinnuk ka me rezistenc vlera e tensionit n dalje shkon drejt zeros.

Edhe luhatja e fazs ndrmjet vlerave t tensionit sht e varur nga frekuenca dhe jepetnga barazimi

n kt rast shenja negative tregon q tensioni n dalje i ndjek pas tensionit n hyrje.

Paraqitja grafike e ksaj varsie tregohet si nj kalim t fazst lidhjes - RC. Pr vlera tulta t frekuencs t dyja tensionet jan n nj faze, ndrsa n rastin e vlerave t lartat frekuencs kemi nj luhatje t fazs n kndin -90.

Kalimi i amplituds dhe i fazs s bashku do t prcaktohen edhe si nj kalim tfrekuencs n nj lidhje - RC.

100


105/230


Frekuenca kufizuese e lidhjes-RC

Kalimi i frekuencs s lidhjes - RC sht i varur nga rezistenca ohmike Rdhe kapacitetiC. Vijimsia themelore e amplituds dhe e kalimit t fazs (forma e kurbs) sht gjithnji njjt; nj ndryshim n rezistenc apo n kondensator on n luhatjen e kurbs nboshtin e frekuencs. Si madhsi e nj lidhje - RC prdoret e ashtquajtura frekuencakufizuesee lidhjes. Ajo jepet me an t barazimit

Nse do t vendosim nj vler amplitud ather do t kemi

prandaj n rastin e frekuences kufizuese amplituda sht 0.707-fishi i vlers maksimalet vlers efektive t madhsis s daljes. Pr kalimin e fazs vlen

po ashtu luhatja e fazs midis vlers s tensionit n hyrje dhe dalje t lidhjes sht nrastin e nj frekuence kufizuese -45. Grafikt e mposhtm e paraqesin kt varsi meqartsisht.

101


106/230


Frekuenca kufizuese nuk varet nga vlerat e veanta Rdhe C,por nga prodhimi i tyreRC,e ashtquajturakonstante e kohs Te lidhjes - RC. Sa me e madhe t jet vlera e

ksaj konstanteje, aq m vogl sht vlera e frekuencs kufizuese t lidhjes - RC dheanasjelltas, sa m vogl t jet kjo konstante, aq me e madhe do t jet frekuencakufizuese e lidhjes - RC. Nse do ta zvendsojm kt lidhje - RC, pr shembull me njrezistenc ohmike me nj vler t dhjetfishuar dhe njkohsisht nj kondensator me njt dhjetn e kapacitetit fillestar, ather kalimi i frekuences n lidhjen - RC nuk ndryshon.

N teknikn e informacionit paraqitja e kalimit t amplituds prmban shpesh jo vetmat, por edhe aksin e amplituds n mnyr logaritmike. Kshtu na jepet nj kurbe elidhjes - RC, e cila n zonn me vlera t larta frekuence paraqitet lineare. Grafiku imposhtm na tregon kalimin e amplituds t paraqitur me lart, por n kt rast edhe meaksin logaritmik t amplituds.

102


107/230


N kt lloj paraqitje vijueshmria e amplituds jepet me an t njsis matse decibel(simboli dB). N kt rast vlera e vijueshmris s amplituds 1 korrespondon vlers 0

dB, ndrsa pr vlern 0.1 (pra 10-1) kemi vlern -20dB, pr 0,01 (pra 10-2)kemi vlern -

40dB. Formula e llogaritjes sht

Varsin e amplituds nga 1/2 = 0.707 deri n frekuencn kufizuese e jep vlera prej -3dB.

103


108/230


104


109/230


Eksperiment mbi fi ltr in e frekuencave t ulta me

lidhjen-RC

Skema e planit

N kt eksperiment do t prdoret skema e mposhtme e rryms:

Aparaturat


Kurba e filtrs sht nj paraqitje e rndsishme n nj qark elektronik. Nkt eksperiment do t msoni t masni nj kurb filtri n mnyr t pavarur, sidhe ta prezantoni at. Kurba e filtrit ju mundson t njihni frekuencnkufizuese t filtrit.




1 PS4121-3C R 1k

1 PS4122-2C C 0,47

105


110/230


Aparatura


eksperiment:

Zhvil limi i eksperimetit

Ndrtoni skemn e eksperimetit dhe zhvillojeni at vetm duke ndjekurradhn e prcaktur n udhzimet e dhna:

Ura lidhse duke filluar nga 10 PAD Pjest elektronike Pajisjet matse dhe kabllot

Aparaturat Konf iguracioni

Kabll i zi Mas





Kabll i zi Masse





Forma e kurbs sinusoidale

Amplituda 5V (Vlera max.)

Fakt. frekuncs x1

Frequenza 1,5Hz

106


111/230


107


112/230


Zhvil limi eksperimetit dhe detyrat

Pasi t zhvilloj eksperimentin nxnsi do t jet i aft:

T mas kalimin e frekuencs s nj kufizuesi dhe t vleresoj ato T llogaris kalimin e frekuencs s nj kufizuesi

Ndrtoni kurbn e filtrit t kufizuesit. Vendosni n filtr nj vler tensioni hyrs mevler efektive prej 5V. Regjistroni gjeneratorin funksionues sipas vlerave ttabels me t dhnat e frekuencs. Shnoni n tabel vlerat e matura t prftuaranga voltmetri i dyt mats pr vlerat e tensionit n dalje. Llogaritni varsin e vleravet tensionit n hyrje dhe n dalje si dhe shnoni rezultatet n tabel.

Ndrtoni diagramin:

f[HZ] U[V] U/U0

10

20

30

50

100

200300

500

1000

2000

3000

108


113/230


Llogaritni vlern e frekuencs kufizuese me an t vlerave t dhna t pjesveprbrse!

Lexoni vlern e frekuencs t vlerave t ulta nga diagrami i dhn!

far ndodh n nj filtr t frekuencave t ulta?

1E0 1E1 1E2 1E3 1E4f [Hz]

0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1,0

U/U0

fG= 1/(2RC) =____

Hz

Prdorni makinn

llogaritse!

fG=____Hz

Frekuencamaksimale shtarritur kuramplituda bien 0,707-fishin!

Lejon t kalojn vlerat e larta t frekuencs

Lejon t kalojn vlerat e ulta t frekuencs

Vlerat e frekuencave t larta shndrrohen n vlerafrekuence t ulta

109


114/230


110


115/230

EloTrain: Teknika e rryms s ndryshueshme dhe trefazoreBobina n rrymn e ndryshueshme

Kursi EloTrain


111


116/230


112


117/230


Induksioni i nj bobine

Prmes mbshtjelljes s nj numri t shumfishuar pruesish ndrtohet nj bobine. Kurn t kalon rrym elektrike ajo do ndikohet nga vijat e fushs magnetike. Fuqia e fushs

magnetike prcaktohet nga fluksi magnetik. Nse ky fluks ndryshon prmes bobins(p.sh me ndryshimin e fuqis s rryms elektrike), n bobin do t krijohet i ashtquajturitension i vetinduktuar, vlera e t cilit do t varet nga njra an nga ndryshimi ishpejtsis s rryms elektrike dhe nga ana tjetr nga madhsia e bobins. Induksioni L ibobins sht n kt rast nj mas me aftesin pr t krijuar tension t vetinduktuar.Pr nj bobin t prmasave t mdha vlen barazimi

Ktu 0 sht konstantja e fushs magnetike dhe rsht madhsia q ka brthama ebobins, Nnumri i mbshtjelljeve,Igjatsia e bobins dheAprerja trthore e saj (shikografikun e mposhtm).

Madhsia e induksionit sht Henri (njsia matse H= 1 Vs/A). Nj bobin e kainduksionin 1H , kur pr nj ndryshim konstant t rryms n bobine me 1A pr sekondtensioni i vetinduktuar induktohet n 1 V.

Prve fushs elektrike t krijuar psh midis dy pllakave t njkondensatori t ngarkuar n elektroteknike ekziston edhe nj tiptjetr fushe n formn e nj fushe magnetike. Ndrkoh q fushaelektrike ndodhet n nj zone me ngarkesa t palvizshme, fushamagnetike ndodhet n nj zon me ngarkues t lvizshm t lidhurn rrymn elektrike.

113


118/230


119/230


Lidhja n seri dhe paralel e induksioneve

Pr lidhjen n seri dhe paralel t induksioneve vlejn t njjtat formula si n rastin erezistencave ohmike. Grafiku i mposhtm ju tregon si fillim lidhjen n seri tinduksioneve.

Pr induksionin e prgjithshm vlen

Vlen gjithashtu

Grafiku i mposhtm tregon lidhjen paralele t induksioneve t bobinave.

N lidhjet n lidhjet n seri t disa bobinave vlera eanasjellt e induksionit t prgjithshm sht e barabartme vlern e anasjellt t induksioneve t veanta.

115


120/230


Induksioni i prgjithshm llogaritet n kt rast me

Vlen n kt mnyr

N lidhjet paralel t disa bobinave vlera e anasjellt einduksionit t prgjithshm sht e barabart me vlern eanasjellt t induksioneve t veanta.

116


121/230


Parimi i puns s nj bobine

Parimin i puns s nj bobine e njohim q n kapitujte rryms konstante. Nse do tlidhim nj bobin me nj burim rryme konstante (elsi sht i mbyllur) ashtu si tregohetedhe n grafik, sapo t kaloj fluksi i i rryms elektrike, prmes vetinduktimit dot krijohet nj vler tensioni e induktuar Uind, i cili sipas rregulls s Lencit sht i drejtuarn kah t kundrt me tensionin e jashtm t rryms konstante U0. N kt mnyr rritetvlera e intensitetit n formn e funksionit-e dhe e arrin vlern e vet maksimale vetm pasnj far kohe. Vlera e ktij intensiteti varet nga madhsia e induksionitLdhe vlera erezistencs ohmikeR(zona 1 n diagramin e kohs).

Nse do t ndrpresim furnizimin me tension t rryms konstante (hapim elsin),ather fusha magnetike n bobin do t shprbhet dhe do t induktoj nj tension tinduktuar, i cili vepron kundr shkakut t ndryshimit t fushs magnetike (ndrprerjes sfurnizimit me tension) dhe lejon t kaloj prsri fluks rryme (zona (2) n diagramin ekohs). Tensioni i induktuar shmang n kt rast rnien e fluksit t rryms n bobin.

Pr konstanten e kohs vlen:

117


122/230


118

teknika e rrymes se ndryshueshme dhe trefazore.pdf

Documents