klassieke talen= o.a. leren lezen!

KVD

Belang vanlectuurreflectie

Lectuurreflectie Latijn

Illustratie aan de hand vanopbouw Pliniusbrief I.6 (jachtpartijtje)

Dit briefje lijkt een kattebelletje, maar ‘t zit gesofisticeerder in elkaar dan op het eerste zicht lijkt.

C. PLINIUS TACITO SUO S.Ridebis, et licet rideas1. Ego ille, quem nosti, apros2 tres et quidem3 pulcherrimos cepi. "Ipse?" inquis. Ipse, non tamen ut omnino4 ab inertia5 mea et quiete discederem. Ad retia6 sedebam; erat in proximo non venabulum7 aut lancea8, sed stilus9 et pugillares10; meditabar11 aliquid enotabamque12, ut, si manus vacuas, plenas tamen ceras13 reportarem14.

Nu zul je zeker lachen, en met reden. Stel je voor: ik, ja de ik die je kent, heb drie evers gevangen, drie kanjers nog wel! 'Zelf?' vraag je. Jazeker, maar ik heb er mijn gemak en rust niet volledig voor moeten laten. Ik Zat bij de netten. Geen lans of werpspies had ik bij de hand, maar mijn stift en schrijftafeltjes. Bedacht ik iets, dan tekende ik het op. Zo kon ik wel met lege handen, maar toch niet met lege wastafeltjes thuiskomen.

Toon aan dat Plinius dit briefje schrijft volgens de regels van een goed opgebouwd betoog.

 Non est quod15 contemnas hoc studendi16 genus; mirum est, ut animus agitatione17 motuque corporis excitetur; iam18 undique silvae et solitudo ipsumque illud silentium, quod venationi19 datur, magna cogitationis20 incitamenta21 sunt. Proinde22, cum venabere23, licebit auctore me ut24 panarium25 et lagunculam26 sic etiam pugillares10 feras1. Experieris non Dianam27 magis montibus quam Minervam28 inerrare29. Vale.

Spot niet te gauw met die manier van studeren. Het is verwonderlijk hoe de geest geactiveerd wordt door de bezigheid en de beweging van het lichaam. De bossen rondom en de verlatenheid en de stilte, precies die stilte die vereist is voor de jacht, zijn echte prikkels voor de geest.

Wat ik je aanraad: als je nog eens op jacht gaat, neem dan niet alleen je pick-nick mee maar ook je schrijftafeltjes. Je zult ondervinden dat Minerva al evenzeer in het gebergte doolt als Diana. Gegroet.

C. PLINIUS TACITO SUO S.Ridebis, et licet rideas1. Ego ille, quem nosti, apros2 tres et quidem3 pulcherrimos cepi. "Ipse?" inquis. Ipse, non tamen ut omnino4 ab inertia5 mea et quiete discederem. Ad retia6 sedebam; erat in proximo non venabulum7 aut lancea8, sed stilus9 et pugillares10; meditabar11 aliquid enotabamque12, ut, si manus vacuas, plenas tamen ceras13 reportarem14.

Nu zul je zeker lachen, en met reden. Stel je voor: ik, ja de ik die je kent, heb drie evers gevangen, drie kanjers nog wel! 'Zelf?' vraag je. Jazeker, maar ik heb er mijn gemak en rust niet volledig voor moeten laten. Ik Zat bij de netten. Geen lans of werpspies had ik bij de hand, maar mijn stift en schrijftafeltjes. Bedacht ik iets, dan tekende ik het op. Zo kon ik wel met lege handen, maar toch niet met lege wastafeltjes thuiskomen.

captatio benevolentiae (prikkelen van de nieuwsgierigheid)

C. PLINIUS TACITO SUO S.Ridebis, et licet rideas1. Ego ille, quem nosti, apros2 tres et quidem3 pulcherrimos cepi. "Ipse?" inquis. Ipse, non tamen ut omnino4 ab inertia5 mea et quiete discederem. Ad retia6 sedebam; erat in proximo non venabulum7 aut lancea8, sed stilus9 et pugillares10; meditabar11 aliquid enotabamque12, ut, si manus vacuas, plenas tamen ceras13 reportarem14.

Nu zul je zeker lachen, en met reden. Stel je voor: ik, ja de ik die je kent, heb drie evers gevangen, drie kanjers nog wel! 'Zelf?' vraag je. Jazeker, maar ik heb er mijn gemak en rust niet volledig voor moeten laten. Ik zat bij de netten. Geen lans of werpspies had ik bij de hand, maar mijn stift en schrijftafeltjes. Bedacht ik iets, dan tekende ik het op. Zo kon ik wel met lege handen, maar toch niet met lege wastafeltjes thuiskomen.

narratio (vermelding van het gegeven)

 Non est quod15 contemnas hoc studendi16 genus; mirum est, ut animus agitatione17 motuque corporis excitetur; iam18 undique silvae et solitudo ipsumque illud silentium, quod venationi19 datur, magna cogitationis20 incitamenta21 sunt. Proinde22, cum venabere23, licebit auctore me ut24 panarium25 et lagunculam26 sic etiam pugillares10 feras1. Experieris non Dianam27 magis montibus quam Minervam28 inerrare29. Vale.

Spot niet te gauw met die manier van studeren. Het is verwonderlijk hoe de geest geactiveerd wordt door de bezigheid en de beweging van het lichaam. De bossen rondom en de verlatenheid en de stilte, precies die stilte die vereist is voor de jacht, zijn echte prikkels voor de geest.

Wat ik je aanraad: als je nog eens op jacht gaat, neem dan niet alleen je pick-nick mee maar ook je schrijftafeltjes. Je zult ondervinden dat Minerva al evenzeer in het gebergte doolt als Diana. Gegroet.

argumentatio (argumentatie of verantwoording): fysieke ontspanning bevordert geestelijke inspanning

 Non est quod15 contemnas hoc studendi16 genus; mirum est, ut animus agitatione17 motuque corporis excitetur; iam18 undique silvae et solitudo ipsumque illud silentium, quod venationi19 datur, magna cogitationis20 incitamenta21 sunt. Proinde22, cum venabere23, licebit auctore me ut24 panarium25 et lagunculam26 sic etiam pugillares10 feras1. Experieris non Dianam27 magis montibus quam Minervam28 inerrare29. Vale.

Spot niet te gauw met die manier van studeren. Het is verwonderlijk hoe de geest geactiveerd wordt door de bezigheid en de beweging van het lichaam. De bossen rondom en de verlatenheid en de stilte, precies die stilte die vereist is voor de jacht, zijn echte prikkels voor de geest.

Wat ik je aanraad: als je nog eens op jacht gaat, neem dan niet alleen je pick-nick mee maar ook je schrijftafeltjes. Je zult ondervinden dat Minerva al evenzeer in het gebergte doolt als Diana. Gegroet.

peroratio (besluit): raad (‘combineer de studie met de jacht’) met uitvergroting (Diana (jacht) en Minerva (kunst, wijsheid) hand in hand - veralgemeent het gegeven dat tot nog toe vooral in concrete voorwerpen (venabulum et lancea t.o.v. stilus et pugillares bv.) ter sprake kwam)

Illustratie: lezerssturing (manipulatie van de lezer) in Caesar DBG II.1

nl.wikipedia.org/wiki/gallische_oorlog

Context: na campagnes tegen de Helvetii en de Suebi laat Caesar z’n legioenen overwinteren bij de Sequani; zelf verblijft hij in Gallia Cisalpina.

Cum esset Caesar in Citeriore Galliâ1 in hibernis2,

- ita uti supra demonstravimus, -

crebri ad eum rumores afferebantur,

litterisque item Labieni3 certior fiebat4

omnes Belgas5...

quam6 tertiam esse Galliae partem dixeramus,

..contra populum Romanum coniurare7

obsidesque inter se dare.

Coniurandi7 has esse causas:

primum quod vererentur

ne8 [omni pacatâ9 Galliâ] ad eos exercitus noster adduceretur;

deinde , quod ab nonnullis Gallis11 sollicitarentur12.

‘Overleg plegen om je vrijheid te bewaren’ heet hier ‘samenzweren’?!

= in ‘t geheim= tegen wettig gezag

Caesars voorstelling is geen neutrale, maar een "gekleurde" voorstelling van zaken.

‘tegen de legioenen van Caesar’ heet hier ‘tegen het Romeinse volk’

‘een deels onwettig leger’ heet hier ‘ons leger’ (= leger van het Romeinse volk)

‘verwoest, geplunderd, uitgemoord’ heet hier ‘tot vrede gebracht’

Strikte scheiding tussen personage Caesar en schrijver Caesar

IR: woorden zijn in de mond van een ander gelegd…

Illustratie aan de hand van

- vergelijking van vertalingen van Caesar DBG I.1

- vertalingen van Ovidius, Narcissus en Echo

Gallia est omnis divisa in partes tres

quarum unam incolunt Belgae

aliam Aquitani

tertiam [ii] qui ipsorum linguâ

Celtae

nostrâ Galli appellantur.

Hi omnes linguâ, institutis, legibus inter se differunt.

Gallos ab Aquitanis Garunna flumen

a Belgis Matrona et Sequana

dividit.

Gallië bestaat in zijn geheel uit drie delen

waarvan de Belgen er één bewonen,

de Aquitaniërs een ander,

en het derde degenen die in hun eigen taal ‘Kelten’

en in de onze ‘Galliërs’ heten.

Zij allen verschillen onderling door hun taal, instellingen en wetten.

De Garonne scheidt de Galliërs van de Aquitaniërs,

En de Marne en de Seine scheiden hen van de Belgen.

DBG I.1

Gallië bestaat in zijn geheel uit drie delen, waarvan de Belgen er één bewonen, de Aquitaniërs een ander, het derde degenen die in hun eigen taal ‘Kelten’, in de onze ‘Galliërs’ heten. Allen verschillen onderling in taal, instellingen en wetten. De Garonne scheidt de Galliërs van de Aquitaniërs. De Marne en de Seine scheidt hen van de Belgen.

vert. J.J.A.L Humblé (1975)

Gallië bestaat in zijn volle uitgestrektheid uit drie delen. Eén daarvan wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs genoemd worden. Deze volken verschillen alle drie onderling op het punt van taal, instellingen en wetten. De Galliërs worden door de Garunna van de Aquitaniërs, door de Matrona en Sequana van de Belgen gescheiden.

vert. F.H. van Katwijk‑Knapp (1981)

Groot‑Gallië bestaat uit drie delen. Het eerste wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs heten. Deze volkeren verschillen van elkaar inzake taal, instellingen en wetgeving. De Galliërs zijn van de Aquitaniërs gescheiden door de Garonne en van de Belgen door de Marne en de Seine.

vert. P. Claes (1989)

1. Hoe wordt omnis verschillend weergegeven?Voor de vertaal-vragen: zie cursus p.6

Gallië bestaat in zijn geheel uit drie delen, waarvan de Belgen er één bewonen, de Aquitaniërs een ander, het derde degenen die in hun eigen taal ‘Kelten’, in de onze ‘Galliërs’ heten. Allen verschillen onderling in taal, instellingen en wetten. De Garonne scheidt de Galliërs van de Aquitaniërs. De Marne en de Seine scheidt hen van de Belgen.

vert. J.J.A.L Humblé (1975)

Gallië bestaat in zijn volle uitgestrektheid uit drie delen. Eén daarvan wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs genoemd worden. Deze volken verschillen alle drie onderling op het punt van taal, instellingen en wetten. De Galliërs worden door de Garunna van de Aquitaniërs, door de Matrona en Sequana van de Belgen gescheiden.

vert. F.H. van Katwijk‑Knapp (1981)

Groot‑Gallië bestaat uit drie delen. Het eerste wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs heten. Deze volkeren verschillen van elkaar inzake taal, instellingen en wetgeving. De Galliërs zijn van de Aquitaniërs gescheiden door de Garonne en van de Belgen door de Marne en de Seine.

vert. P. Claes (1989)

Hoe wordt omnis verschillend weergegeven?

Gallië bestaat in zijn geheel uit drie delen, waarvan de Belgen er één bewonen, de Aquitaniërs een ander, het derde degenen die in hun eigen taal ‘Kelten’, in de onze ‘Galliërs’ heten. Allen verschillen onderling in taal, instellingen en wetten. De Garonne scheidt de Galliërs van de Aquitaniërs. De Marne en de Seine scheidt hen van de Belgen.

vert. J.J.A.L Humblé (1975)

Gallië bestaat in zijn volle uitgestrektheid uit drie delen. Eén daarvan wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs genoemd worden. Deze volken verschillen alle drie onderling op het punt van taal, instellingen en wetten. De Galliërs worden door de Garunna van de Aquitaniërs, door de Matrona en Sequana van de Belgen gescheiden.

vert. F.H. van Katwijk‑Knapp (1981)

Groot‑Gallië bestaat uit drie delen. Het eerste wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs heten. Deze volkeren verschillen van elkaar inzake taal, instellingen en wetgeving. De Galliërs zijn van de Aquitaniërs gescheiden door de Garonne en van de Belgen door de Marne en de Seine.

vert. P. Claes (1989)

2. Hoe wordt est divisa verschillend weergegeven?

Gallië bestaat in zijn geheel uit drie delen, waarvan de Belgen er één bewonen, de Aquitaniërs een ander, het derde degenen die in hun eigen taal ‘Kelten’, in de onze ‘Galliërs’ heten. Allen verschillen onderling in taal, instellingen en wetten. De Garonne scheidt de Galliërs van de Aquitaniërs. De Marne en de Seine scheidt hen van de Belgen.

vert. J.J.A.L Humblé (1975)

Gallië bestaat in zijn volle uitgestrektheid uit drie delen. Eén daarvan wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs genoemd worden. Deze volken verschillen alle drie onderling op het punt van taal, instellingen en wetten. De Galliërs worden door de Garunna van de Aquitaniërs, door de Matrona en Sequana van de Belgen gescheiden.

vert. F.H. van Katwijk‑Knapp (1981)

Groot‑Gallië bestaat uit drie delen. Het eerste wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs heten. Deze volkeren verschillen van elkaar inzake taal, instellingen en wetgeving. De Galliërs zijn van de Aquitaniërs gescheiden door de Garonne en van de Belgen door de Marne en de Seine.

vert. P. Claes (1989)

Hoe wordt est divisa weergegeven?

Gallië bestaat in zijn geheel uit drie delen, waarvan de Belgen er één bewonen, de Aquitaniërs een ander, het derde degenen die in hun eigen taal ‘Kelten’, in de onze ‘Galliërs’ heten. Allen verschillen onderling in taal, instellingen en wetten. De Garonne scheidt de Galliërs van de Aquitaniërs. De Marne en de Seine scheidt hen van de Belgen. vert. J.J.A.L Humblé (1975)

Gallië bestaat in zijn volle uitgestrektheid uit drie delen. Eén daarvan wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs genoemd worden. Deze volken verschillen alle drie onderling op het punt van taal, instellingen en wetten. De Galliërs worden door de Garunna van de Aquitaniërs, door de Matrona en Sequana van de Belgen gescheiden. vert. F.H. van Katwijk‑Knapp (1981)

Groot‑Gallië bestaat uit drie delen. Het eerste wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs heten. Deze volkeren verschillen van elkaar inzake taal, instellingen en wetgeving. De Galliërs zijn van de Aquitaniërs gescheiden door de Garonne en van de Belgen door de Marne en de Seine.

vert. P. Claes (1989)

3. Voor de vertaling van de betrekkelijke bijzin ingeleid door quarum unam... zijn er duidelijk twee opties. Welke?

Groot‑Gallië bestaat uit drie delen. Het eerste wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs heten. Deze volkeren verschillen van elkaar inzake taal, instellingen en wetgeving. De Galliërs zijn van de Aquitaniërs gescheiden door de Garonne en van de Belgen door de Marne en de Seine.

vert. P. Claes (1989)

Voor de vertaling van de betrekkelijke bijzin ingeleid door quarum unam... zijn er duidelijk twee opties. Welke?

Gallië bestaat in zijn geheel uit drie delen, waarvan de Belgen er één bewonen, de Aquitaniërs een ander, het derde degenen die in hun eigen taal ‘Kelten’, in de onze ‘Galliërs’ heten. Allen verschillen onderling in taal, instellingen en wetten. De Garonne scheidt de Galliërs van de Aquitaniërs. De Marne en de Seine scheidt hen van de Belgen. vert. J.J.A.L Humblé (1975)

Gallië bestaat in zijn volle uitgestrektheid uit drie delen. Eén daarvan wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs genoemd worden. Deze volken verschillen alle drie onderling op het punt van taal, instellingen en wetten. De Galliërs worden door de Garunna van de Aquitaniërs, door de Matrona en Sequana van de Belgen gescheiden. vert. F.H. van Katwijk‑Knapp (1981)

Gallië bestaat in zijn geheel uit drie delen, waarvan de Belgen er één bewonen, de Aquitaniërs een ander, het derde degenen die in hun eigen taal ‘Kelten’, in de onze ‘Galliërs’ heten. Allen verschillen onderling in taal, instellingen en wetten. De Garonne scheidt de Galliërs van de Aquitaniërs. De Marne en de Seine scheidt hen van de Belgen.

vert. J.J.A.L Humblé (1975)

Gallië bestaat in zijn volle uitgestrektheid uit drie delen. Eén daarvan wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs genoemd worden. Deze volken verschillen alle drie onderling op het punt van taal, instellingen en wetten. De Galliërs worden door de Garunna van de Aquitaniërs, door de Matrona en Sequana van de Belgen gescheiden.

vert. F.H. van Katwijk‑Knapp (1981)

Groot‑Gallië bestaat uit drie delen. Het eerste wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs heten. Deze volkeren verschillen van elkaar inzake taal, instellingen en wetgeving. De Galliërs zijn van de Aquitaniërs gescheiden door de Garonne en van de Belgen door de Marne en de Seine.

vert. P. Claes (1989)

4. Welke vertaling volgt het meeste de letter van de Latijnse tekst?

Gallië bestaat in zijn geheel uit drie delen, waarvan de Belgen er één bewonen, de Aquitaniërs een ander, het derde degenen die in hun eigen taal ‘Kelten’, in de onze ‘Galliërs’ heten. Allen verschillen onderling in taal, instellingen en wetten. De Garonne scheidt de Galliërs van de Aquitaniërs. De Marne en de Seine scheidt hen van de Belgen.

vert. J.J.A.L Humblé (1975)

Gallië bestaat in zijn volle uitgestrektheid uit drie delen. Eén daarvan wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs genoemd worden. Deze volken verschillen alle drie onderling op het punt van taal, instellingen en wetten. De Galliërs worden door de Garunna van de Aquitaniërs, door de Matrona en Sequana van de Belgen gescheiden.

vert. F.H. van Katwijk‑Knapp (1981)

Groot‑Gallië bestaat uit drie delen. Het eerste wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs heten. Deze volkeren verschillen van elkaar inzake taal, instellingen en wetgeving. De Galliërs zijn van de Aquitaniërs gescheiden door de Garonne en van de Belgen door de Marne en de Seine.

vert. P. Claes (1989)

Welke vertaling volgt het meeste de letter van de Latijnse tekst?

Gallië bestaat in zijn geheel uit drie delen, waarvan de Belgen er één bewonen, de Aquitaniërs een ander, het derde degenen die in hun eigen taal ‘Kelten’, in de onze ‘Galliërs’ heten. Allen verschillen onderling in taal, instellingen en wetten. De Garonne scheidt de Galliërs van de Aquitaniërs. De Marne en de Seine scheidt hen van de Belgen.

Gallië bestaat in zijn volle uitgestrektheid uit drie delen. Eén daarvan wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs genoemd worden. Deze volken verschillen alle drie onderling op het punt van taal, instellingen en wetten. De Galliërs worden door de Garunna van de Aquitaniërs, door de Matrona en Sequana van de Belgen gescheiden.

vert. F.H. van Katwijk‑Knapp (1981)

Groot‑Gallië bestaat uit drie delen. Het eerste wordt bewoond door de Belgen, een ander door de Aquitaniërs en het derde door mensen die in hun eigen taal Kelten en in de onze Galliërs heten. Deze volkeren verschillen van elkaar inzake taal, instellingen en wetgeving. De Galliërs zijn van de Aquitaniërs gescheiden door de Garonne en van de Belgen door de Marne en de Seine.

vert. P. Claes (1989)

Naar welke vertaling gaat je voorkeur? En waarom?

vert. J.J.A.L Humblé (1975)

Illustratie aan de hand van

- vergelijking van vertalingen van Caesar DBG I.1

- vertalingen van Ovidius, Narcissus en Echo

Forte puer, comitum seductus ab agmine fido,

dixerat: "Ecquis adest?" et "adest" responderat Echo.

Het echo-effect vormt hier een vertaalprobleem.Hoe hebben rasvertalers dit opgelost?

(werkvertaling Peristylium) Toen de jongen toevallig van z'n groep trouwe makkers was afgedwaald, zei hij: "Is er iemand?" en "Er is!" Had echo geantwoord.

Toevallig riep de jongen, die ver van zijn trouwe jachtgroepgeraakt was: 'Is er iemand hier?' en Echo schreeuwde: 'Hier!'

MdS

Ille fugit fugiensque "Manus complexibus aufer;

ante" ait "emoriar quam sit tibi copia nostri.“

Rettulit illa nihil nisi: "Sit tibi copia nostri."

Het echo-effect vormt hier een vertaalprobleem.Hoe hebben rasvertalers dit opgelost?

(werkvertaling Peristylium) Hij vluchtte en al vluchtend zei hij: "Neem je armen uit hun omhelzing! Ik sterf nog liever dan dat jij macht krijgt over ons!". Zij antwoordde niets anders dan: "Moge jij macht krijgen over ons!".

Hij zet het op een lopen, schreeuwend: 'Weg die armen, nee,nog liever wil ik sterven dan dat jij mijn hart mag winnen!''Dat jij mijn hart mag winnen...' was haar antwoord, verder niets.

MdS