tekstil malzemesinin “Örtmekten” öte kullan›mlar›...ya da kavramsal anlat›mlarla...

1. Girifl Son günlerde kazand›¤› teknolojik özelliklerle tekstil malzemesinin performans›nda çok büyük geliflmelerolmaktad›r. Tekstil malzemesi;ifllevselli¤inin, ‘örtmek’ amac›n›n d›fl›nda, görsel yönü ile estetik amaçl› kullan›lmakta, esnek yap›s›n›n sa¤lad›¤›katk›yla, özellikle sanatç›lar›n mimaridekulland›klar› en etkin tasar›m ö¤esi olarakkarfl›m›za ç›kmaktad›r.‹fllevsel anlamda tekstil malzeme, mimaritasar›mlarda istenen ‘hafiflik’, ‘en azyüzey’ ve ‘en fazla aç›kl›k’ özelliklerinekarfl›l›k veren malzemedir. Bu yönüyletasar›mlara yeni yaklafl›mlar› ve olanaklar›sa¤larken, ifllevsellikten ayr› olarak estetikve kavramsal yönüyle de birçok mimar›nve sanatç›n›n dikkatini çekmekte, tekstilmalzeme yüzey dokular› ya da formlar›n›nyaratt›¤› özgün görsellikleri nedeniyletasar›mlarda kullan›lmaktad›r.

2. Tekstil malzemesinin çevresel sanatuygulamalar›nda kullan›m›Malzemenin görselli¤i ön planda tutularakyap›lan uygulamalarda tekstil, ya yap›

üzerinde cephe yüzeylerine hareket, boyut ve görsellik kazand›rmak amac›ylaya da kavramsal anlat›mlarla kullan›lmaktad›r. Tekstil malzemesiylemimari yap›lar örtülüp sar›larak veyayüzeylere yeni düzenlemeler kat›larak,yap›n›n görsel olarak alg›lanmas›na yenibir boyut kazand›r›lmaktad›r. Böyleceformlar, bir anda detaylar›ndan çok, bütün olarak var olurken, bulunduklar›yere de yeni bir imaj getirmektedir (Gezer, 2007a). Bu uygulamalarda kullan›lanmalzemeler genelde, teflon, polipropilen,poliester, naylon gibi çeflitli cinste liflerden dokunmufl veya dokunmam›fl(nonwoven) tekstil yüzeyler ve membranörtülerdir. Tekstil malzemesinin çok çeflitli yerlerde ve biçimlerde kullan›m›n›popüler k›lan sanatç› ve mimarlar aras›nda en fazla uygulamas› olan, do¤ave flehir çevresi üzerine tasar›mlar yapanChristo Javacheff- Jeanne Claude isimlisanatç› çifttir. Çift, k›rsal ve flehre aitifllerinde sanat›, kendi yorumlar›yla çevresel boyutlarda ele alm›fl, büyükmesafelerde alanlar›, adalar›, binalar›,köprü gibi formlar› tekstillerle sarm›fl,

Say› 8, Aralık 200914

Tekstil Malzemesinin “Örtmekten” öteKullan›mlar›

Özet:

Son y›llarda, teknik tekstiller inflaatlardayap› tekstilleri olarak kullan›ld›¤› gibi,ça¤dafl strüktürlerin malzemelerine de

alternatif olmaktad›r.Bu malzemenin tercih edilme nedenleri

aras›nda fiyat›n›n düflüklü¤ü ve uygulamas›n›n kolayl›¤› say›labilir.

Fonksiyonel kullan›m›n›n yan› s›ra, tekstilmalzemesi estetik uygulamalarda da

yay›lmaktad›r. Ayr›ca yeni ve geliflmiflteknolojilerin ortaya ç›kmas›, tekstil tasar›m

stillerinde çeflitlili¤i ve çoklu ifllevselli¤ingeliflmesini sa¤lamakta, tekstiller

mimariye yeni, görsel, estetik olanaklar› ve anlat›mlar› getirmektedir.

Tekstil malzemeleri, iç mimari tasar›mlaraheyecan verici görsellikler kazand›r›rken,kimi mimari uygulamalarda binalar›n tüm

karakterini de¤ifltirebilmektedir. Estetikamaçl› bu uygulamalar, mimariye yeni

heyecanlar ve dinamikler kazand›rmaktad›r.Bu çal›flma, tekstil malzemesinin perfor-mans ve fonksiyonelli¤inden çok, estetik

uygulamalar›n› ve estetik katk›s›n› göstermek amac› tafl›maktad›r.

Summary:

In recent years, technical textiles which areused as a buildtex material in structures arealso being used as an alternative materials

in contemporary structure materials.The reasons why this material is preferred

can be explained by its low-cost and easy functional usage.

Beside the functional usage, the usage oftextile material is spreading in

aesthetic applications. Furthermore, the emergence of new and

innovative technologies, the change indesign style of the textile has generated an

upsurge in the development of multifunctional. Textiles can provide new

visual aesthetic and expression possibilities in architecture.

Textile materials can provide excitingvisions in interior designs and sometimes it

can change the building’s charactercompletely. These aesthetic purposed

applications are adding new excitementsand dynamics to architecture.

This study is intended to show the textilematerial’s aesthetic of application and thecontribution of the textile aesthetic rather

than to performance and functionality only. Anahtar Kelimeler:

Tekstil malzeme, estetik uygulamalarKeywords:

Textile material, aesthetic applications

Yrd. Doç. Dr. Hale GezerMaltepe Üniversitesi; ‹ç Mimarl›k Bölümü


örtmüfllerdir. Onlar, sanat› müzelerind›fl›na tafl›m›fllar, tan›nan co¤rafyaya,flehre ait formlara, binalara yeni anlamlaryüklemifllerdir. K›sa süreli tasar›mlar›,yaflam›n de¤erinin ‘onun k›sal›¤›ndan’kaynakland›¤›n› an›msatmaktad›r. Çift, bu yap›lar› tekstille sard›r›rken, güzellik,yumuflakl›k, paylaflmak, romantizm gibiduygular›n ‘yap›y› kuflatt›klar›’ fleklindeanlamland›rmaktad›r. Çiftin tasar›mlar›maddi anlamda ifllevi olmayan, yaln›zcainsan duygusunu özgür b›rakan, benzeriolmayan uygulamalard›r. Yapt›klar›tasar›mlar, al›fl›lagelen formlar›n potansiyel plastik de¤erlerinin ortaya konmas› yolu ile çevrenin yeniden farkedilmesini sa¤lamaktad›r. Tasar›mlarfliirseldir, dünyan›n parças›d›r, dinamik,tensel ve dokunsald›r. Tekstil yüzeylerbronz veya çeli¤in statik kalitesinintersine rüzgarla hareket eden, yaflayanyüzeylerdir. Christo Javacheff’in 1983’te uygulad›¤›çevre tasar›m› projesi, bugüne de¤in uygulanm›fl en s›ra d›fl› çal›flmad›r:Florida’da 11 adan›n üzeri (toplam 585,000m2), 11.3 kilometre boyunca, batmayan vesuya dayan›kl› polipropilen kumaflla kaplanarak örtülmüfltür (Resim 1). Pemberenkli çevre konturu çekilmifl 11 adaoldukça çarp›c› görselliktedir.

Christo Javacheff-Jeanne Claude ikilisininyapm›fl oldu¤u di¤er bir çal›flma; her biri

6 m yüksekli¤e, 8.66 m çapa sahip kumaflflemsiyelerin sanat objesi gibi kullan›ld›¤› uygulamad›r. Bu tasar›mda,Amerika’da 29 kilometrelik mesafe, 1760 sar› flemsiye ile Japonya’da ise 19 kilometrelik mesafe, 1340 maviflemsiye ile düzenlenmifltir (Resim 2).Japonya ve California'daki flemsiyelerdizisi, ya¤mur ve güneflten koruyanevrensel formu ile eskiden yaflam›fl kifli ve çevrenin s›¤›na¤›n› anlatmaktad›r.

Eva-Maria Joerressen'in "Hier Zuhause"çal›flmas› ise kamu alanlar›n›n kavramsalbir analizi fleklindedir. Alman sanatç›,geçicilik ya da süreklili¤i, yersizli¤i,düzensizli¤i ve strüktürü vurgulamakamac›yla, Haziran ve Temmuz 1998'de,Dresden'deki Elbe Nehri k›y›s›na, ayn›y›l›n A¤ustos ve Eylül aylar›nda Bat›Almanya'da Bonn'da Rhein Nehrik›y›lar›na aç›k somon renginde 40 adetçad›r kurmufltur. Oluflturdu¤u çizgiseldüzenlemede do¤u ve bat› aras›nda birköprü gibi uzaysal bir ba¤lant› kurma fikri vard›r. Sanatç›, ayn› zamanda ev,kimlik ve göç kavramlar›n› sorgulamakistemifltir (Resim 3).

Tekstil Malzemesinin “örtmekten” öte Kullan›mlar›

15

Resim: 1Paris Neuf Köprüsü (Örtüsüz ve örtülü (tiger. towson.edu)

Resim: 2Miami, Florida, 1983.

Miami, Christo Javacheff(www.christojeanneclaude.net)

Resim: 1

Resim: 2

Aç›k alanda, baflka bir uygulama, organlar›n hücresel yap›lar›n› anlatan ‘Xefirotarch’ tasar›m›d›r. Birbirine benzeyen ve benzemeyen formlar›n, korkunç ve grotesk tan›mlamalardan estetik görsellikleredo¤ru gelifliminin ritmini veren uygulamada, tekstil malzeme,strüktürlerin yüzeylerini oluflturan ana malzeme olarak seçilmifltir (Resim 4) (Etet, 2007).

Walter Benjamin ‘Sphere of Bodies(Leibraum)’ konseptiyle uygulad›¤›tasar›m›nda, insan ile çevre birlikteli¤indeevrensel gerçekleri ve iliflkileri mimari biranlat›mla yorumlamaktad›r (Resim 5).

3. Tekstil malzemesinin mimaride kullan›m› Tekstil malzeme teknik tekstil grubuyla,mimaride örtü sistemlerinde, güçlendirmeve yal›t›m amaçlar›yla kullan›l›rken,malzeme, yüzeylerde her türlü sard›rmayaolanak verdi¤inden estetik, görsel vekavramsal amaçl› kullan›mlar› da olas›k›lmaktad›r. Mimari yap›lar estetikamaçlarla örtülmekte, yap›lar heykel gibibir sanat objesi olarak vurgulanmaktad›r.

Bu yaklafl›ma örnek uygulamalar aras›nda, uygulama izninin çok uzun süreci almas›yla ünlenen, Berlin'dekiAlman Parlamento Binas› bulunmaktad›r(1971-1995). Politik ve tarihi konumunedeniyle oldukça önemli bir yap› olanAlman Parlamentosu (1884), 1933'teyang›n geçirmifl, 1945'te tahrip edilmifltir.1960'larda yenilenen, Parlamento fonksiyonuyla demokrasinin sembolüolarak varl›¤›n› sürdüren bu binan›nörtülme projesi, en cesur u y g u l a m a l a r d a n d › r .


Hale Gezer

16

Resim: 31760 sar› flemsiye California, 1991;1340 mavi flemsiye, Ibaraki,Japonya(www.christojeanneclaude.net) Resim: 4Hier Zuhause

(Bahaman 2004, 130)Resim: 5

Xefirotarch, Heman Diaz Alonso

(Etet 2007, 126-127)

Resim: 3

Resim: 4

Resim: 5

Uygulamas›nda 90 profesyonel da¤c›n›nve ayr›ca 120 inflaat ustas›n›n çal›flt›¤›,tekstil malzemeyle örtülen bina, 14 gün (24 Haziran-7 Temmuz ) örtülü kalm›flt›r.Mühendislerin de ortak çal›flt›¤› uygulamada, 100.000 m alüminyum

kaplamal› polipropilen kumaflkullan›lm›flt›r. Binan›n kule ve çat›k›sm›na kumafl›n a¤›rl›¤›n› karfl›layanmetal destekler eklenmifltir. D›fl duvar, düfley katlamalarla,drapelerle ve proporsiyonlar›n etkisi ile görkemli bir görünüfl kazanm›flt›r (Resim 6) (Bahaman, 2004).

Çift, 1985’de ‘The Pont Neuf Wrapped’ ad›n› verdikleri projekapsam›nda Paris’teki Neuf Köprüsü’nü40.876 m2 sentetik dokuma kumafllaörtmüfltür. Tüm detaylar› kapat›larakkumaflla örtülen Neuf Köprüsü, tamamen farkl› bir görüntüye bürünmüfl,kumafla verilen drapeler düfley görüntüleri ile görselli¤e ola¤anüstüzenginlik katm›flt›r (Resim 7).

Tekstil malzemeyle d›fl cephede görseletki yaratma düflüncesiyle yap›lan di¤erbir uygulama, Hollanda'da 1928'de inflaedilmifl olan De Maere Textile School'unyeni cephesidir. Yirminci yüzy›l›n ikinciyar›s›nda tekstil endüstrisinin KuzeyAvrupa'da düflüfl göstermesiyle bak›mihtiyaçlar› karfl›lanamaz hale gelen okulun yenilenmesinde, yap›n›n tekstil amaçl› kullan›ld›¤›n› vurgulayacak bir tasar›m anlay›fl›n›nyans›t›lmas› istenmifltir. Ayn› zamandalaboratuarlara gün ›fl›¤›n› geçirecek, eski cepheyle de uyum sa¤layacak birmalzemenin aray›fl›nda, tekstil malzemeçözüm olarak bulunmufltur. Çok incepaslanmaz çelik tellerle a¤a benzer birdokuma yap›l›p, cephe bununla oluflturulmufltur. Böylece metal liflerdenoluflmufl tekstil yüzeyi ile binan›n iflleviortaya konmufl, ayn› zamanda laboratuarlara istenen gün ›fl›¤›sa¤lanm›flt›r (Resim 8).

Viyana'daki uygulamada ise, yenilenmesigereken ancak bütçesi s›n›rl› olan birflirkete ait bina cephesi tamam›yla tekstilmalzeme ile kaplanarak, tekstil yüzeyi



17

Resim: 6"Sphere of Bodies (Leibraum)",

Walter Benjamin(www.visions.jp)

Resim: 7Reichstag, Berlin, 1995

(Bahaman 2004, 114-115)(www.christojeanneclaude.net)

Resim: 8De Maere Textile School,Expertex Textile Center,

Hollanda

Resim: 6

Resim: 7

Resim: 8

üzerine flirketin çeflitli sembolleribas›lm›flt›r. Tekstilin yar› fleffaf olmas›, binan›n karakterinin d›flar›ya vurmas›n› sa¤larken, özel düzenlenenayd›nlatma sistemi de binay› dikkat çeker hale getirmifltir (Resim 9).Dünyan›n ilk yedi y›ld›zl› oteli, Dubai’nin sembolü olan ‘Burj Al Arab Oteli’, tamamen estetikamaçl› bir form aray›fl›yla, yelkenli formunda yap›lm›flt›r. Cephenin üzerini bir yelken bezini and›ran flekilde örtentekstil, çift tabakal› PTFE kapl› cam elyaf kumaflt›r. Ifl›¤›n içeriye giriflini kontrol alt›nda tutan tekstil, serinli¤i,dolay›s›yla konforu da sa¤lamaktad›r.Ayd›nlatma sisteminde sa¤lanan de¤iflkenlik cepheye ayr› bir görsellikgetirmektedir (Resim 10).

Nox/Lars Spuybroek’in eski bir tekstilfabrikas›ndan çok amaçl› bir kültürel komplekse dönüfltürülmüfl olan ‘MaisonFolie de Wazemmes’ uygulamas›ndadijital modelleme ve örtü sistemi iliflkisisa¤lanarak yüzey heykelsi bir formda eleal›nm›flt›r. Yüzey örtüsü hareketli, yaflayan

mimarinin dinamizmini tafl›rken, mimaridesüreklili¤i de vurgulamaktad›r (Resim 11).Dominique Perrault, gelecekte düflündü¤üflehri tamamen tekstille oluflturulmuflbinalardan kurmaktad›r. Bunun için ilkad›mda a¤larla bezenmifl bir co¤rafyayarat›lmas›n›, çat› formlar›yla oynayarakgökyüzü çizgisinin vizyonunun tamamende¤ifltirilebilece¤ini düfllemektedir.


Hale Gezer

18

Resim: 11

Resim: 9

Resim: 9

SIG Technology Center(Bahaman 2004, 124-125)

Resim: 10.Burj Al Arab Oteli, Dubai,1999 (www.tensinet.comResim: 11Maison Folie deWazemmes, Lille, Fransa(Garcia 2006, 26)Resim: 12Dominique Perrault, LasTeresitas, ‹spanya, 2003(Garcia 2006, 34) Resim: 13Scottish Widows Tower(Garcia 2006, 34) Resim: 14Marsyas, 2002 (Bahaman2004, 154-155)

Resim: 10


Böylece, Dominique Perrault, flehre yeni bir imaj kazand›rmakla kalmay›p, insanlar›n modaya uymas› gibi, flehringörünümünün de günün modas›na uygun flekilde de¤ifltirilebilece¤ini söylemektedir. Dominique Perrault’nun‹spanya’da 2003’de tasarlad›¤› otel,yüzeyinde mevsim çiçeklerinin yetifltiril-di¤i, büyütüldü¤ü bir a¤ dokuma ile kapat›larak çevreyle bütünleflen bir da¤ görüntüsündedir (Resim 12) (Gezer, 2007 b).2001 y›l›nda Londra’da yap›lan ScottishWidows Tower’›n duvar yüzeyleri butasar›m anlay›fl› ile oluflturulmufltur. Renk alternatiflerinin çeflitlenebildi¤ikumafllar, buruflturularak, drapelerlebiçimlendirilmifltir (Resim 13) (Garcia, 2006).

4. Tekstil malzemesinin iç mimaride kullan›m› ‹ç mekânda tekstil malzemesi dekorasyonda kolayl›k sa¤lamas›, tasar›m çeflitlili¤i getirmesi, ayn› zamanda akustik problemleri kolayl›klaçözümlemesi gibi nedenlerle kullan›l›rken,malzemenin estetik yönünün a¤›rl›kl›olarak öne ç›kt›¤›, s›rad›fl› formlarlamekânlara heykelsi objelerinkazand›r›ld›¤› uygulamalar›n da say›s› artmaktad›r. Tekstil malzeme ile formlaristenilen her türlü flekli alabilmekte, soyut,karmafl›k, organik biçimler tasar›mlardakolayl›kla uygulanabilmektedir. Anish Kapoor, Londra’daki ModernTate'in holünde, 152,5 m uzunlu¤unda

tekstil yüzeyi ile oldukça fakl›, ayn›zamanda görkemli bir form yaratm›flt›r.Hindistan kökenli bu ‹ngiliz sanatç›,boflluk, renk ve yatayl›¤› uzaysal birdüzenlemede verip, galeri holününbofllu¤u ve düfleyli¤iyle kontrastl›klarmeydana getirmifltir. Ad›n› Marsyas olarakYunan Mitolojisi’nden alan kompozisyonüç çelik halkadan oluflmaktad›r. Bir halkahol bitiflini gösterirken di¤eri zeminde yeralmakta, üçüncüsü ise köprü gibi as›l›kalmaktad›r (Resim 14). Uzay›n kara deliklerini an›msatan boflluklara insan›çeken yüzeyler yerçekimini yenidendüflündürmektedir.

586 farkl› boyutta element içerenFluoscape’de yarat›lan membran koniler, mekân boflluklar›ndaki durufllar›,sergi mekân›nda as›l› konumlar›,geometrileri, d›flar›dan alg›lan›fllar› ve içk›s›mlar›n›n çekim gücüyle mekâna ayr›bir görsel boyut kazand›rmaktad›r (Resim 15).

Alsop’un tasar›m› olan “Spiky” ise strüktürün nitelikleri bak›m›ndan en ilginçiç mekân objelerinden biridir.Biyomedikal bir araflt›rma laboratuar›n›norta holünde yer alan strüktür hem bas›nç,

19

Resim: 13

Resim: 14

Resim: 12


hem çekme kuvvetlerine karfl› çal›flmak-tad›r. Dikiflsiz olarak yap›lan tasar›mdakullan›lan tekstil malzeme ETFE’dir.Kuvvetlerin dengeleri üzerine kurulanstrüktür, dünyan›n en büyük fetifl objesioldu¤unu vurgulamaktad›r (Resim 16) (Garcia 2006).

325 çal›flan› olan bir reklam flirketininmekân düzenlemesinde kullan›lan tekstilmalzemesi, bölücü bir eleman olman›nötesinde, boflluktaki hareketlili¤iyle mekâna görsel olarak büyük katk›sa¤lamaktad›r. ‹ç mekân tasar›m›nda,

orta bofllukta bask›n, ayn› zamandailetiflimi koparmayacak, çal›flmada tak›mruhunu yans›tacak bir mekân yarat›lmakistenmifl, oldukça elastik yap›daki kumafl›nfarkl› yüzey hareketleriyle bu etkisa¤lanm›flt›r. Tekstil yüzeyleri tavan ve yer döflemesine

paslanmaz çelik ankraj elemanlar›ylaba¤lanm›flt›r (Resim 17).Zürih’teki Klub Incognito’nun dekorasyonunda ise spandeks membranörtüler, üç panel fleklinde tavandan bar›nüzerine do¤ru gerdirilerek kullan›lm›flt›r.


Hale Gezer

20

Resim:15Membran koniler

(Etet 2007, 97)

Resim:16“Spiky”, Alsop’un tasar›m›

(Garcia 2006, 40)

Resim:17Tekstil malzemeyle bürodüzenlemesi (Bahaman 2004, 158)

Resim: 16

Resim: 17

Resim: 15

Düzenleme görsel olarak, renk, hareket ve ritm ile estetik oldu¤u kadar say›s›z biçimsel zenginlikleri de vermektedir(Resim 18) (Ojeda ve Pasnik, 2005).

Oslo Merkez ‹stasyonu’nda yer alan, canl›performanslar›n ayn› anda yap›labildi¤igösteri merkezinin (Agora) tekstil malzemeve alüminyum tüplerle yap›lm›fldekorasyonu, hem mekânlar aras›ndakiiliflkiyi düzenlemek hem de akustikproblemleri çözümlemek ad›na çokbaflar›l› bir uygulama olmas›n›n yan› s›raestetik yönü ile de mekâna çok büyükkatk› sa¤lamaktad›r. Sekiz membran örtü,sekiz konuflmac›n›n ayn› anda konuflaca¤›düflünülerek, farkl› rezonans s›kl›klar›nagöre düzenlenirken, tasar›m, formlar›nzarifli¤i ve ritmiyle mekânda dans edenfigürlere benzemektedir. Sirkülasyon alanlar›nda dolaflan insanlara farkl›


Say› 8, Aralık 2009 21

Resim: 18Gece klubü dekorasyonunda

tekstil malzeme (Ojeda vePasnik 2005, 141-142-143)

Resim: 19Gösteri merkezinde tekstil

malzemeyle düzenleme,Agora, geçifl alan›, 2002,

(Leach vd. 2004, 124)

Resim: 18

Resim: 19

görsel kazan›mlar vermektedir (Resim 19).Mekânlardaki boflluklara dinamizmkazand›ran ve yarat›c› fikirlerin kolayl›kla uygulanmas›n› sa¤layan tekstil malzemenin görselli¤i, ›fl›k ö¤esinin katk›s›yla daha etkin flekilde vurgulanabilmektedir (Resim 20).Fricke le Royer taraf›ndan tasarlanan içmekân düzenlemesinde çiçek formundakitekstil malzemesinin kullan›m›, hemfonksiyonel hem de estetik amaçl›d›r.Sentetik kumafla atefl geciktirici kaplamauygulanm›flt›r (Resim 21).Tekstil malzemesi ile mekân ve çevreiliflkisinin kuruldu¤u sade, ancak malzemeyi fazlas›yla vurgulayan bir uygulama olarak, Kraliyet Sanat KolejiMimarl›k ve Tekstil Bölümü ö¤rencilerinin gerçeklefltirdi¤i düzenleme gösterilebilir. Bu uygulamada örgü tekni¤iyle yap›lan karbon elyaf tüplerle oluflturulan dokuman›n özelli¤inden yararlan›larak,içinde sulama ve drenaj ifllevleri olanakl› k›l›nm›flt›r. Böylece içerisindebitkilerin do¤al flekilde büyümesininsa¤lanmas›yla tekstil malzemenin görselli¤ine ayr› bir de¤er kat›lm›flt›r(Resim 22).

5. Form / konstrüksiyon iliflkisiba¤lam›nda tekstil malzemesinin baz›tasar›mlarda kullan›m›Tasar›m sürecinde form araflt›rma, formbulma metotlar›nda kullan›lan çok kompleks yap›lar›n belli bir hiyerarflideki düzenlemelerinden oluflturulan kombinasyonlar›n eklemliyap›lar›, bu tasar›mlar›n di¤er sistemlerleiliflkilendirmesini, örne¤in kablo a¤lar›veya membran örtü sistemleriyle bir aradaçözümlenmelerini gerektirmektedir (Resim 23).

Hale Gezer


Resim: 20Renk de¤ifltirebilen tekstilmalzeme iç mekân objesi (Beylerian ve Dent 2005, 127)Resim: 21Ayd›nlatma eleman›,(Beylerian ve Dent. 2005, 127)Resim: 22Kraliyet Sanat Koleji Mimarl›k ve Tekstil Bölümü ö¤rencilerinin gerçeklefltirdi¤idüzenleme (Garcia 2006, 80)

Resim: 21

Resim: 22

Resim: 20

Nox tasar›m› olan Jeongok PrehistoryMüzesi ve Jalisco Kütüphanesistrüktürleri, dijital modellemeler, tekstil yüzey dokular› ve örgü teknikleriaras›ndaki ortak tasar›m fikirlerini ortayakoyan belirgin örneklerdir (Resim 24, 25).

Membran sistemler, özellikle formaraflt›rma çal›flmalar›nda çoklu düzenlemelerin uygulamalar›na olanakvererek, yeni formlar›n oluflturulmas›nayard›mc› olmaktad›r. Membran örtülerinmorfolojileri bu dinamik geliflmelerintasar›m süreçlerindeki dijital form aramaçal›flmalar›n›n gerçeklefltirilmesinisa¤lamaktad›r (Resim 27). Bilgisayaryaz›l›mlar› geometrinin farkl› elemanlar›n› bir araya getirmede yard›mc› olurken yerçekiminin tasar›mlara getirdi¤i s›n›rlamalar› ortadan kald›rmakta, form ve konstrüksiyonun süreklili¤ini sa¤lamaktad›r (Gezer, 2008 a).

Formun integrali ve bir dizi ögesi olanmembranlar›n kombinasyonlar›, aktif form strüktürlerin farkl› uygulamalar›olarak de¤erlendirilebilmektedir. Birdizilemeyle eklemli olarak bir araya getirilen form, dinamizm kazan›rken ayn› zamanda tek parça olan membranörtülere göre yatay rüzgar yüklerindendaha az etkilenmekte ve hava ak›m›n›sa¤lamaktad›r (Resim 28).

Yüzeylerde çeflitli ‘V’ fleklinde küçük membran örtü kal›plar›n›n dizilmeleriyle,biraraya gelifllerindeki yüzey oluflumlar›incelenmekte, yüzeyde mümkün olan en küçük boflluklarla çeflitli morfolojileraraflt›r›lmaktad›r. ‘Ralph Doggen,Membran Spaces GPA 02 Studio’nun,kompleks membranlar›n semer ve hiperbolik parabolidlerle oluflumundakimodel aray›fllar› bulunmaktad›r.Rotterdam Mimarl›k ve fiehircilikAkademisi’nden Rene Toet’in birleflimstratejilerinin protokolünü dijital ortamda



Resim: 23Lif yap›lar›ndan kompleks yap›lar(www.stru.polimi.it/Compositi/)

Resim: 24-25Jeongok Prehistory Müzesi, Güney

Kore, yar›flma projesi, 2005(Garcia 2006, 57);

Dijital modellemeler (Hodge vd. 2006, 210)

Resim: 26Nox, Jalisco Kütüphanesi,

Meksika, yar›flma projesi, 2005(Garcia 2006, 54)

Resim: 27Membran örtülerle çoklu düzen-

lemeler (AD, 2008, 78/2, 110)Resim: 28

Rene Toet’in dijital ortamdabirleflim düzenlemeleri (AD 2008,

78/2, 76)

Resim: 23

Resim: 25

Resim: 26

Resim: 24

Resim: 27

Resim : 28

araflt›rd›¤›, ‘Architectural AssociationLondon’da Michael Hensel ve AchimMenges’e ba¤l› olarak gelifltirilen çoklumembran organizasyonlar›n prototipininçal›fl›ld›¤› birçok membran morfolojileribulunmaktad›r. Londra MetropolitanÜniversitesi’nde yap›lan çal›flmada dametal grid içinde membran yüzey haraketleriyle yeni bir membran yüzeygeometrisi oluflturulmufltur (Resim 29, 30).Liflerin farkl› teknikler ile dokunmalar›sonucunda, mimaride kullan›labilecek yeni yüzeyler elde edilmektedir. Buyüzeyler özellikle iç mimaride yar› fleffafbölücüler olarak, dekoratif amaçl›kullan›lmaktad›r. Bu dokumalar, estetik ve yap›sal olarak tekstil tekni¤i ile sa¤lanabilen strüktürlerdir.

Cam elyaf dokumalar›n üç boyutlu düzenlenmeleriyle yeni ikinci yüzeygeometrileri elde edilmekte ve bu tekstilinstrüktürel kapasitesiyle mekânlar yenitasar›m fikirleriyle donat›lmaktad›r (Resim 31-33).

Günümüz tekstil sanat›nda kumaflyap›lar›yla desteklenen uygulamalardateknik yenilikler, dokuma sanat›, lif sanat›,yüzey düzenlemeleri araflt›r›l›rken, ortayaç›kan tekstil hareketleri ile günümüz sanatak›mlar› iliflkilendirilmektedir. Tekstiltasar›mlar› form iliflkileri, estetik ve renkde¤erleriyle kavramsal çal›flmalarda veteknik de¤iflim ve geliflimlerin aç›l›mlar›olarak çok çeflitli tasar›mlarda yer almaktad›r. Bu tasar›mlar geleneksel

Hale Gezer


Resim: 29

Resim: 30

Resim: 29“Ralph Doggen, MembranSpaces GPA 02 Studio’nunmembran modelleme düzenlemeleri (AD, 2008, 78/2, 75)Resim: 30Architectural AssociationLondon’da yap›lan çal›flmaLondra MetropolitanÜniversitesi’nde yap›lanmetal grid içinde membran yüzey çal›flmas›(AD, 2008, 78/2, 77-78)Resim: 31.Cam elyafla dokunmuflkumaflla 3 boyutlu düzenlemeler (AD, 2008, 78/2, 90-91) Resim: 32Cam elyafla dokunmuflkumaflla iç mekânörtüleri, (AD, 2008, 78/2, 91); From The Earth,1992 15. Uluslararas›Tekstil Sanatlar› Bieniali,‹sviçre (www.ishizaki-asako.com/e_workshtml)78) Resim: 33.Tekstil malzeme ile içmekân düzenlemeleri,CIRRUS - Trevira CS -Johanna Lindgren / HelenHögberg; Fr›ll, BodilKarlsson; Make Up,Polyester - 13B Dan›els-son&Marmbrandt(http://www.softwalls.se)



Resim: 31

Resim: 32

Resim: 33

tekstil tekniklerinden bilgisayar ortam›nda gelifltirilen teknik yorumlarakadar çeflitlenmekte ve günümüzdeBauhaus’dan sonra bafllayan tekstil sanat› plastik sanatlar kapsam›nda tekstilteknolojisiyle birlikte h›zla geliflmektedir.

Son dönemde tekstil tekniklerini tekstil yüzeylerine tafl›yarak özgün yüzey tasar›mlar› yapan pek çok tasar›mc› bulunmaktad›r (Resim 34-37) .Ayr›ca tekstil dokuma ve örgütekniklerinde kullan›lan yöntem birçokmalzeme ile denenmekte, özellikle metal

liflerin bu tekniklerle dokunmas›yla ya da örülmesiyle yeni yüzey tasar›mlar›elde edilmektedir. Bal›ks›rt›, jakarl›, tüvit gibi izlenimleri yaratan çelik teldokumalar metre ile üretilip, d›fl cephelerden iç dekorasyona kadar birçok

dekoratif çeflitlendirme ile de uygulanmaktad›r (Resim 37-39) (Gezer 2008 b).Bilgisayar programlar›n›n kazand›rd›¤›yeni parametrelerin yaratt›¤› bu tasar›maç›n›mlar›n›n d›fl›nda, modan›n de¤iflkenlik üzerine kurulan felsefesi,mimari tasar›mlarda düflünce ve yaratma

Hale Gezer


Resim: 34

Resim: 35

Resim: 36

Resim: 34Çeflitli teknolojilerin tekstilde kullan›lmas› (dynamictextures.com) (http://loop.ph/twiki/pub/Loop/DesignandtheElasticMind/MOMA) Resim: 35Tekstil heykeller: Crossing theBorder, Gabriella Falk-CarolMackenzie, ‹ngiltere 1997/8,300cm x 300cm(www.gabriellafalk.co.uk)Asako Ishizaki, 2004, AccentGaleri, Osaka (www.ishizaki-asako.com)Resim: 36.Deepa Panchamia’in ‘Syksy’serisi, Italya, (www.premio-valcellina.org)Adrienne Sloane, Irak savafl›(www.adriennesloane.com)

s›n›rlar›n› da geniflletmektedir. Mimarideyüzeylerin doku özelliklerinde kumaflyüzey dokular›ndan baflka tekstilmalzemesinin birleflim detaylar›, giysimodellerinde kullan›lan model detaylar›,mimarinin malzeme tasar›mlar›na daözgün fikirler katmaktad›r (Resim 40).

SonuçGünümüzde tekstil malzemenin nitelik-lerinin de¤iflmesi ve özelliklerine yeniperformanslar kat›lmas›, tasar›mlarda yenikullan›m alanlar› bulmas›na neden olmak-tad›r. Dolay›s›yla tekstil malzeme farkl›seviyelerde, dalgal› yüzeylerin tasar›m›nda

metodolojik, strüktürel seviyede yap›n›nveya yüzeyin örgüsü, form oluflturmadatransformasyonlar olarak, fikirlerin sistematik kurgusundan mimarinin konstrüksiyonlar›na, çevredüzenlemelerine varan bir uygulamaalan›nda yer almaktad›r. Tekstil malzemesini kolay biçimlendirmeteknikleri, malzemenin renk ve dokuzenginli¤ine sahip olmas›, estetik amaçl›uygulamalarda tercih nedenlerini oluflturmaktad›r. Ça¤dafl uygulamalar›nyan› s›ra uzun sürelerde varl›¤›n› sürdürenve adeta kentin imzas› gibi olan yap›lar›n



Resim: 37GKD Metal dokuma, metal örgü çeflitleri

(Garcia 2006, 23) (Beylerian ve Dent

2007, 185)Resim: 38.

Metal dokumada dantel efekti, metal örgü

çeflitleri (Beylerian ve Dent

2007, 184)

Resim: 37

Resim: 38

örtülmesinde kullan›lan tekstil malzemesi, pek çok sanat kavram›n›n görsel anlat›m›na arac› olmaktad›r. Ayr›ca üretici endüstrileri aras›ndaki iflbirli¤i tasar›mfikirlerinin bir arada yürütülmesini ve birbirleriyle ba¤lant›l› ilerlemesinisa¤lamaktad›r. Bilgisayar programlar›n›n ve tekstilteknolojilerinin ilerlemesi tekstil malzemenin tasar›mlar›na da yeni katk›lar sa¤lamakta, tekstil malzeme

örtüden öte kullan›mlar›yla mimari vesanat alanlar›nda, tasar›m kavramlar›ndayeni tasar›mlarla yer almaktad›r●

Hale Gezer


Resim: 39

Resim: 40

Resim: 39Metal dokumalar ile ayr›lanbölümler (Hodge vd. 2006)(Jodidio, 2005) Resim: 40Betonarmede kullan›lan baz›kumafl dokular› ve giysi detaylar›(Beylerian vd. 2007, 50)

KAYNAKÇAAD, Architectural Design, March/ April 2008, Vol. 78, No.

2, International House Ealing Broadway Centre,Londra.

Bahaman, A. 2004. The Magic of Tents Transforming Space. NY: Harper Design International and Loft Publishers.

Beylerian G. M., Dent A. 2005. Material Connexion..Londra: Thames & Hudson.

Beylerian G. M., Dent A. 2007. Ultra Materials, How Materials Innovation is Changing The World.Londra: Thames & Hudson.

Etet. Emerging Talents-Emerging Technologies Architects.2007. Kore: Archiworld.

Garcia, M. 2006. Architecture + Textiles= Architextiles, Architectural Design, November/ December 2006, Vol. 76, No. 6, International House Ealing Broadway Centre, Londra.

Gezer H. 2007a. Mimaride Tekstil Malzemesinin Estetik Amaçl› Kullan›lmas›, Mimarl›kta Malzeme,Vol. 5, pp 59-63, TMMOB Mimarlar Odas› Yay›n›, ISSN 1306- 6501, ‹stanbul.

Gezer H. 2007b. Di¤er Disiplinlerle ‹liflkiler, ‹ç Mimarl›k, Tekstil- Moda Tasar›m›nda Arayüzeyler. ‹ç Mimarl›k E¤itimi 1. Ulusal Kongresi. 25-26 Ekim 2007, ‹stanbul.

Gezer H. 2008 a. Dijital Tektoniklerle ‹ç Mimaride Yeni Tasar›m Anlay›fllar›. ‹ç Mimarl›k 1. Ulusal Kongresi, Bildiri Kitab›. ‹stanbul: MSGSÜ Yay›n› 1, s.281-294.

Gezer H. 2008 b. “Architextiles” Malzemenin Mimariye Ve ‹ç Mimariye Biçimsel Katk›s›. 4.Ulusal Yap› Malzemesi Kongresi ve Sergisi. TMMOB Mimarlar Odas›. ‹stanbul: TMMOB Mimarlar Odas› Yay›n›. ISBN 978-9944-89-663-7, s.130-142.

Gezer H. 2009. Mekân Örtüsü Tekstil Malzemesi. ‹stanbul:T.C. Maltepe Üniversitesi Yay›nlar›, 2009/1,ISBN 978-975-6760-36-9, G.M. Matbaac›l›k ve

Tic. Hodge B., Mears P., Sidlauskas S. 2006. Paralel Practices in

Fashion and Arcitecture. ‹ngiltere: Skin+Bones, Thames & Hudson.

Jodidio, P. 2005. Architecture Now 1,Taschen, Singapur.Leach N., Turnbull D., Williams C. 2004. Digital Tectonics,

‹ngiltere: Wile-Academy.Ojeda, R. O., Pasnik M. 2005. Materials Architecture inDetail. USA: Rockport Publishing, Inc.



tekstil malzemesinin “Örtmekten” öte kullan›mlar›...ya da kavramsal anlat›mlarla...

Documents