tekstil staj raporu

Upload: ismail-calis

Post on 09-Jul-2015

1.009 views

Category:

Documents


14 download

TRANSCRIPT

PAMUKKALE NVERSTES DENZL

Staj Defteri

Ad Soyad :

Staj Yaplan Kurulu: Staj Yaplan ehir : Stajn Balama Tarihi : Stajn Biti Tarihi :

Alpteks Emprime Sanayi ve Ticaret A.. 1990 ylnda hizmete girmi 1500m2 lik bir alana 4 katl olarak ina edilmi olan bir tesistir. stanbulun Ayazaa semtinde hizmet veren iletme gnlk 5 tona varan retim miktar ve 70 personeli ile genellikle marmara blgesi pazar olmak zere tm i pazara ynelik almaktadr. Bata rme kumalarn boyamasnda , tlenmesinde, sanforlanmasnda, ardonlamasnda youn bir ekilde alan iletmede dz gabardin tr kumalarn ramlanmasnda rotasyon ve filmdruck bask almalarnda da hizmet vermektedir. letmedeki makinelerin modelleri olduka deikendir, overflow boyama makineleri 1990, 1997,1995 model, kurutma makinesi Vatansever Makine Sanayiinin 1995 model , t makinesi Mersan Makine Sanayiinin 1995 model, sanfor makinesi Mersan Makine Sanayiinin 1999 model, Balon skma makinesi Kromsan Mak. San. nin 195 model , ve ardon makinesi ise Almanya 1993 model dir. letmede yaplmakta olan ilemler sras ile aadaki gibidir;

Depolama lemiKumalar iletmeye toplar halinde fason boyama yaptracak olan olan firmann kamyonlar vastas ile gelmektedir. 100m2 lik deponun hemen giriinde yerletirilmi olan kantar tarafndan derhal tartlarak kilosu belirlenen mal zerine ilitirilen kartonete kuman tr grmesi gereken ilem fabrikaya giri tarihiyle birlikte yazlr. FFO (Firs in First out , ilk giren ilk kar) i ak prensibinin etkin olduu iletmede, ileme alnacak maln kolay kmasna olanak verecek ekilde dizilmesi depoda yaplr.

Ama lemiDepodan gelen ve gerekli olan boyama, kasar veya skm ilemine girecek kuman bu haliyle ileme sokulamayaca iin top halindeki kuma son derece basit bir dzenek yardm ile bir ii tarafndan alarak boyama leenlerine aktarlr. Bu ilemi gerekletiren dzenek bir elektrik motoru bir kuma leeni ve topun serbest hareketini salayan dnen bir mil tarafndan oluturulur. i motor yardm ile dnen kafesin evresinden dolanan ve toptan alan kuman dzgn bir biimde leene dolmasndan sorumludur. Kuman alma ilemi bittikten sonra ise motor kapatlarak kuman dolduu leen bir sonraki aamaya yollanr. Aslna bakldnda son derece basit fakat iin devamll asndan olduka nemli bir ilemdir .

Ak en Ama lemiAz nce anlatlan ama ileminden son derece farkl olan bu ilem ok ynl alan iletmelerde son derece gerekli ve i eitlilii salayarak daha fazla mteri alabilmek, iletmenin perspektifini gelitirmek iin olduka gerekli bir ilemdir. Bu ilemin fabrikada yaplma amac ve ilemin ana hatlar u ekildedir. Top halinde gelen rme kumalar genellikle yuvarlak rme makinelerinde rlm olup tp eklinde toplara aktarlmlardr. ok kez tp halindeki kumalar olduklar gibi boyanp kasarlanabilmelerine ramen baz zel durumlar iin kumalarn ak en haline getirilmeleri zorunluluu ortaya kar. Bu durumlar genellikle basma girecek rme kumalar iin geerli olmak zere sadece bu durumlar iin kullanlabilir diye kesin bir yargda oluturulamaz. Bu ilemi yapan ak en makinesi ise basit bir tertibattan oluur. Birka mil zerinden geen top kuma bombeli bir acnn iine girmesiyle ier, bu ime ve alttan gerekletirilen ekme sayesinde gerilen kuma dzgn bir hal alr. ien noktada bulunan bir bak kuma dzgn olarak belli bir noktadan kesmek sureti ile ak en haline getirir. Tp halindeki kumalarn ak en haline getirilmesi srasnda meydana gelebilecek en byk problem may dnmelerinden salanan ve kesilen noktann iyi ayarlanamamasndan kaynaklanan kvrlama ve dnme problemleridir. Ak en makinelerinde en ok dikkat edilmesi gereken nokta budur, nk burada yaplan bir hata kuman tm retim aamalarnda allmasnda ok byk zorluklar beraberinde getirir.

Kasar lemiPamuklu rnler ham halde sarmtrak bir renge sahiptir. Bu da ierdii renkli pigmentlerden kaynaklanr. Aartclar lifler ierisindeki renk bileikleri ile tepkimeye girerek onlar etkisiz hale getirir. Aartmann amacda budur. Yani aartma; tekstil mamulnn hem rengini giderip daha iyi bir grnm kazanmas hem de beyazlatlmas ilemidir. Bu ilem srasnda ayrca, elyaf zerindeki yabanc maddelerde uzaklatrlmaktadr. Ak renkte boyanacak yada baslacak kumalar mutlaka aartlmaldr. Koyu renk boyanacak mamullerde ise aartma yaplmayabilir yada istee gre hafif bir aartma yaplabilir. te bu durum kasar ileminin tek dzelikten kmasn salam ve deiik isteklere gre deiik kasar tiplerinin kmasn salamtr. letmede de her trls yaplmakta olan kasar ilemleri aada aklanmaktadr.

A) Tam Aartma , Tam KasarBu ilem , beyaz olarak piyasaya srlecek ilemlerde uygulanr. Mamul piyasaya beyaz olarak kt iin ok iyi bir beyazlatma ileminden geirilmektedir. Buda; Daha etkili bir beyazlatma maddesi kullanmak Aartma sresini ve koullarn arlatrmak Kombine aartma yapmak ile salanr.

Aartmann fazla yaplmas, hidrofillii ve beyazl arttrr. Fakat kullanlan kasar maddesinin fazla olmas srenin uzamasn ve maliyet artn beraberinde getirir. Ayrca mamullerde arlk kayb fazla olur. zerindeki yalar ve yumuatc maddeler ortamdan uzaklaaca iin mamul sertleir ve tuesi olumsuz etkilenir. letme kasarlamada hidrojenperoksit kullanmaktadr. Bu yntem halen doaya en saygl ve en verimli yntemlerden birisidir. evreyi kirletmemekte ve ekolojik hayata hibir zarar vermemektedir. Bu aartma ynteminde meydana u reaksiyonlar meydana gelmekte ve kuma beyazlamaktadr. Hidrojenperoksit ( H2O2 )%35 %40 %50lik konsantrasyonlarda bulunur. H2O2 uygulama kolayl ve iyi beyazlatma etkisinden dolay en ok kullanlan aartma maddesidir. Ya mum gibi yabanc maddeler tamamen uzaklat iin hidrofilite olduka artar, fakat tutum sertleir. PH deeri 11 olmaldr. Bu deeri aarsa elyaf zarar grr. Depolama ve aartma srasnda H2O2 in paralanmamasna dikkat edilmelidir. Is k hidroksil iyonlar gibi birok etken paralanma hzn arttrsa da zellikle ;altn, gm, platin, cva, bakr, demir gibi metallerin ve bunlarn oksitlerinin paralanmaya etkisi ok fazladr. Bunun sonucu olarak, aktif oksijen elyaf makro molekllerini oksitleyerek paralanmaya yol aar. Baz maddeler ise H2O2 nin paralanma hzn azaltr. Bunlara stabilizatr denir. Pamuklu kumalarn aartlmasnda stabilizatr olarak magnezyumsilikat kullanlr. Genellikle kullanlan suda magnezyum iyonlar bulunduu iin flotteye sodyum silikat (su cam) ilave etmek yeterlidir. Hidrojenperoksit aartlmasnda aartmay salayan reaksiyonlar Peroksitle aartmada, aartma etkisini salayan iyonlar HO2- ve O2- dir H2O2 + OHH2O2 +2OHH2O + HO2H2O +O2 OH- + Oksitlenmi O.M. 2OH- + Oksitlenmi O.M.

HO2- +Organik Madde O2- + H2O + OM

Organik madde mamul zerindeki buzuturulacak yabanc maddedir. Bunlar oksitlendiinde renklerini kaybederler. Flotteye fazla peroksit konulduunda veya yabanc maddelerin oksitlenmesi bittiinde reaksiyon hala devam ettirilirse , selloz moleklleri de reaksiyona girer ve lifler zarar grmeye balar. Paralanmann nlenmesi PH , scaklk, sre, ve stabilizatr etkisine baldr. Stabilizatr hem PH tamponlar hem de peroksitin katalitik paralanmasna sebep olan metal iyonlarn kompleks oluturarak stabilize eder.

letmede tam kasar ilemi aadaki izelge takip edilmektedir.

98o C Flotte Oran 1/20 30

50

PH 6

Scak 98 oC Yumuatma PH 5,5

40oC

20

NaOH %2.5 H2O2 %6 Islatc %0.5 Ya. Sk. %0.2

B) Yarm Aartma, Yarm Kasar, eker KasarBoyamada ve baskda parlak renk ve uygun beyazlk derecesi elde etmek iin yaplan bir aartma ilemidir. Koyu boyanacak mamulde her zaman aartma yaplmaz. Fakat kuma ak renge boyanacaksa koyu renge nazaran daha fazla, piyasaya beyaz olarak srlecek mamule nazaran daha lman bir aartma yaplr. Bu piyasada eker kasar olarak tabir edilir. Yarm aartma orta ve koyu tonlar iin yaplan aartmadr. Ak ton boyamalarda istenilen parlakl ve canll vermez. Bu durumlarda tam aartma uygulanr. eker kasarnda tam kasara gre daha az aartma maddesi ve kimyasal madde kullanlr. Sre daha ksa tutulur. letmede eker kasar ilemi aadaki izelge takip edilmektedir. 98o C Flotte Oran 1/20 30 40oC 20 NaOH %1 H2O2 %1 Islatc %0.5 Ya. Sk. %0.2 Scak 98 oC Souk Yumuatma PH 5,5 30 PH 6

C) Optik Kasar

Dier iki aartma yntemine gre aartlm yani kasarlanm kumalar hafif sarmtrak bir nansa sahiptir. Bilindii gibi bir maddenin beyazlk derecesi o madde tarafndan insan gznn grebildii spektrum blgesinde ( 400-750 nm) yanstlan nlarn miktarna baldr. lgin olan husus, ayn beyazlk derecesindeki ( yani bahsedilen aralkta yanstlan nlar ayn olan ) iki maddeden insan gznn hafif mavimtrak nansa sahip olann , hafif sarmtrak nansa sahip olanndan daha beyaz alglamasdr. Bu husus insan gznn bir yanlgsdr. ivitleme yani optik ilemi ite bu yanlsamadan faydalanlarak, lifler ok hafif krmz nansa sahip mavi boyarmadde ile (selloz liflerine afinitesi olmayan ) kirletilmektedir. Bylece mamuln yanstt toplam nlarda bir azalma yani beyazlk derecesinde bir azalma meydana gelmesine ramen sarmtrak nans mavimtrak nansa dnd iin, insan gz ivitlenmi mamul daha beyazlatlm gibi alglamaktadr. Optik beyazlatclar mortesi nlar absorbe ederek aktifletiklerinden dolay gne nda ok etkili olmalarna kar lamba nda bu kadar etkili olamamakta ve ilevini tam olarak yerine getirememektedir. Dikkat edilmesi gereken bir dier unsurda iyi beyazlatlmam bir malda optik beyazlatcy arttrmann bir ie yaramayacadr. Bu sararmay arttrarak maln beyazlktan iyice uzaklamasn salar. letmede optik kasar ilemi aadaki izelge takip edilmektedir. 98o C Flotte Oran 1/20 30 50 PH 6

40oC

20

NaOH %2.5 H2O2 %6 Islatc %0.5 Ya. Sk. %0.2 60o C 30

Flotte Oran 1/20 Tuz 30oC 20 Optik %1 Tuz %2 Civit %0,001 30 Souk Durulama Yumuatma

Boyama lemleriTekstil Ara Kimyasallar 1. n terbiye maddeleri Islatclar Peroksit stabilizatrleri yon tutucular 2. Boya Yardmclar Dispers ve egaliz malzemeleri Boya Fiksatrleri Krk nleyiciler Bask pat emlgatrleri 3. Ykama maddeleri Boya ve bask sonras haslk Dzelticiler Ykayclar Eke skcler Reaktif ve dispers boya sabunlar 4. Yumuatclar Nanyonik , katyonik ve silikon esasl yumuatc maddeler. Hal yumuatclar Kpk kesiciler Antistatik malzemeler Reaktif boya ve selloz elyaf Son yllarda elyaf ve boya tketimi elyafta %2.5 boyada %2 gibi byk bir art gstermitir. PES elyafndaki art daha fazla olmasna ramen sellozik elyaf 2000 ylnda tm tekstil elyaflarnn %50 sinden fazla olacaktr. 2000 ylndaki toplam elyaf tketimi (dnyada) yn poliamid, akrilik : 11.5 milyon ton Polyester : 14 milyon ton Pamuk, Rejenere elyaf : 28 milyon ton Reaktif boyann balca gelime sebepleri 1. 2. 3. 4. 5. 6. Renklerinin parlakl Spor giyime yneli Slfr, naftal ve indanthren boyalarn yerine gemesi Yksek haslk derecesi Basit ve emniyetli aplikasyon metotlar Souk (sarp) bekletme ynteminin giderek nem kazanmas

2000 Ylnda tahmini boya tketimi (dnya) Metal kompozit, Asit katyonik : 90.000 ton Dispers : 125.000 ton Pigment (bask) : 50.000 ton Direkt : 70.000 ton Kkrt , vat ve naphtol : 120.000 ton Reaktif ( bask dahil ) : 150.000 ton

Bir boya iletmesinde ana hedefler neler olmaldr A. retimde 1. Yksek renk verimi 2. ok iyi ykanabilirlik 3. Boyamada stabilite 4. Yksek haslk dzeyi 5. Daha az tuz ihtiyac 6. Yeni boya formasyonlaryla uyum B. Mteri iin 1. Atk suyun (renkli ksmn) daha az etkilenmesi 2. Yksek repete edilebilirlik 3. Yksek kalitede rnler 4. Dk banyo oranlarna uygun tipler 5. Dozajlamaya uygunluk 6. Tuz ve alkali miktarlarnn azaltlmas 7. souk (sarp) bekletme ve ektirme metotlarna uygun gam

Bir Reaktif boyama ncesi dikkat edilmesi gereken noktalar 1. 2. 3. 4. 5. 6. Banyonun PH deerine bamll ve bikarbonat iyonlarnn varlna Substantiviteye Reaktivite boya temparatrne uyumluluk Boya temparatrne bamllk Boya ncesi n hazrlk Boyama ve ykama ilemi yumuak suyla yaplmaldr

letmede Boyama

letmede boyama dairesinde overflow boyama makineleri kullanlmaktadr. Boyarmadde olarak reaktif boya kullanlmasna ramen i pazara alld iin kaliteden biraz dn vererek koyu renklerde direkt boyada kullanlmaktadr. Bunun sebebi koyu renklerde reaktif boyann ok pahal olmas ve direkt boyalarn koyu renklerinin zelliklerinin reaktife olduka yaklamasdr. Bu sebepten dolay her iki boyamaya da herhangi bir ayar deitirmesi yaplmasna gerek kalmadan uyum salayan overflow boyama makinelerinde koyu renklerde direkt boya kullanlmaktadr. ( %90 siyah renkte )

Reaktif boyarmaddelerin genel zellikleriReaktif boyarmaddeler uygun koullar altnda lif ile kimyasal reaksiyona girerek , kovalent ba zelliine sahip tek boyarmadde snfdr. Karakteristikleri kk ve basit molekl yaplarna sahip olmalardr. Kk partikl zellii life hzl bir ekilde nfuz etmelerini salar. ok parlak renklere sahip reaktif boyar maddeler basit yaplarnn sonucu olarak spektrumlarnda ok dar ve yksek pikler gsterirler . Reaktif boyarmaddeler nce selloz esasl lifler iin gelitirilmilerdir. Ancak imdi yaygn olmasa da yn , ipek , orlon , akrilik ve karmlar iinde kullanlmaktadr. Daha az olarak reaktif boyarmaddeler naylon ipek ve asetatlarda kullanlabilir. Naylon ve yn iin asit reaktif gruplar kullanlr. Boyarmadde grubu olarak azo grubu ieren reaktif boyarmaddeler andrma basklarda uygundur. zellikle pamuk basksnda yksek k ve ya haslklarna sahip parlak renkler elde edilir. Reaktif boyarmadde ile boyanacak yada baslacak iyi bir n terbiye ilemi grmeleri gerekmektedir. zellikle niasta halnn uzaklatrlmas zorunludur. Aksi halde boyarmadde materyal yerine niasta hal ile reaksiyona girer. Tm aartma maddelerinin de iyi bir durulama ile materyalden uzaklatrlmas gerekmektedir. Reaktif boyarmaddelerin kimyasal yaps

S1 Kr K R S2eklindedir. Burada ; : znrlk salayan grup, Kr : Kromofor grup, K : Kpr grup, R : Reaktif grup , S1 : Substitsyon reaksiyonu srasnda yer deitiren substitent, S2 : Dier substitentlerdir

Reaktif boyarmadde ile selloz elyaf arasndaki reaksiyon Reaktif boyarmaddeler selloz elyaf ile aadaki reaksiyona gre kovalent ba olutururlar.

Bm

SO2

CH

CH2 ( Vinilslfon grubu ) + Sel.OH

Bm

SO2

CH2

CH2O Sel.

Boyarmadde ile selloz liflerinin ba yapmasn salamak zere ok eitli yntemler vardr. Boyarmadde bir alkali zeltisinden tek adml emdirme, kurutma yntemi ile aktarlabilir yada ntral bir zeltiden aktarlarak daha sonra ayrca alkali muamele uygulanabilir. Rengin inkiaf iin ayn zamanda sda kullanlabilir. Her durumda , kuma boyamadan sonra fikse olmam ( boyarmadde banyosundaki su ile ba yapm olduu iin boyamada bir deeri olmayan ) , elyafa fiziksel balarla balanm boyarmaddelerin uzaklatrlmas amac ile iyice sabunlanr. Boyarmadde bnyesinde iki veya daha fazla reaktif grup bulunabilir, bu tip boyar maddeler elyafla bifonksiyonel reaksiyona girerler. Sonuta; boyarmaddenin elyafla yapt ban ok salam olmas nedeni ile fikse edilmeleri de ok iyidir. Bu da boyamann hasl ve boyarmade verimi zerine etki eden nemli faktrlerden biridir.

Direkt Boyaletmede ok sk olmasada siyah boyama gerekletirilecei zaman kullanlan bu boyarmadde snf reaktif boyarmaddelerin fiyatlarnn ok yksek olmasndan dolay tercih edilmekte ve koyu renklerde zellikle siyah renkte olduka iyi sonu vermektedir Buna en basit rnek u ekilde verilebilir, canl bir krmz boyama iin %2lik bir direkt boya kullanm yeterli gelirken ayn canllkta %4 %5lik bir reaktif boya sarfiyat gerekleir. te bu sebeplerden dolay ok yksek haslklara sahip olmasa da iletmede bazen tercih edilebilmektedir. Direkt boyarmaddelerin baz genel zelliklerinden bahsetmek gerekirse unlar sylenebilir. Direkt boyarmaddelerin pamuk boyaclnda kullanm ekolojik nedenlerle snrlandrlmtr. Molekl yaplar bakmndan ok byk bir ksm disazo ve poliazo gruplarndan meydana gelen direkt boyarmaddelerle selloz ve rejenere selloz liflerinde kolay ve ucuz boyamalar yaplabilmektedir. Direkt boyarmaddeler ucuz mallarda tercih edilmelerine ramen siyah boyamalarda reaktif boyarmaddelerin fiyatlar nedeni ile direkt boyarmaddeler daha fazla kullanm alanna sahiplerdir. Eko-tex 100 standartlarna gre azo grubu ieren ve kanserojen arilamin gruplar aa karan azo tipi baz boyarmaddelerin kullanm yasaklanmtr. Direkt boyarmaddelerle pamuun boyanmasnda en nemli etkenler zaman, scaklk, ve tuz konsantrasyonudur.

Direkt Boyarmaddelerin Avantajlar

Suda znrler Herhangi bir zel ileme tabi tutulmadan lif tarafndan alnabilirler Elyafa kar substantiviteleri yksektir Boyama ilemleri ok basittir. Boyama srasnda kuvvetli PH deerleri ve sert koullar gerektirmediinden elyaf zarar grmez Direkt boyarmaddeler ucuzdur

Direkt Boyarmaddelerin Haslklar Orta derecede ya ( ykama , ter , su ,vs.) haslna, dk k haslna sahiplerdir. Boyarmaddeye bal olarak normal tipinde ya haslklar genellikle 3-4, bzlarnda1-2, k haslklar genellikler3-4 , bazlarnda 1-2 dir. Haslklar daha yksek olan pahal boyarmadde markalarnda ya hasllar ard ilemlerden sonra 4-5 k hasllar 4-7 olabilmektedir. Direk boyarmaddelere metal tuzlar ile son ilem uygulanarak ya hasllarn arttrlmas mmkndr. Bu maddeler gnmzde zel fiksatr markalar altnda piyasada bulunmaktadr. letmede kullanlan boyama makineleri, zellikleri ve boyama ilemi

lemede daha ncede deinildii zere Overflow boyama makineleri ile boyama ve kasar ilemleri yaplmaktadr. Bu makineler 100oCnin altndaki scaklklarda alrlar. Flotte oran 1/10 dur . En ok kullanlan boyarmaddeler reaktif boyarmaddelerdir. nce makineden ayr bir kazanda boyarmadde zeltisi makineye verilir. Gerekli miktarda su konulur. Boyama ektirme

yntemine gre yaplr. Kuma makineye verilir ve iki ucu dikilir ve kuma dndrlr. Bir kerede her gz 100 kg kuma boyayabilir. Overflow makineleri, jet ve haspel makilerinin bir kombinasyonu olarak dnlebilir. Bu makinelerde, haspellerdeki gibi bir krk bulunmakta olup, bu krk normal olarak tahriklidir ve kumaa hareket verir. Aka ortada olduu zere, kuma ve mahluln iinden getii tama borusu iinde sirkle eden mahlul de keza kuma hareketini temin eden kuvveti salar. Bu makinelerin hem basnl hem de basnsz tipleri mevcut olup, birok imalats vardr 100 C n zerinde boyama scaklklar gerekmeyen durumlarda, rnein %100 pamuklu, akrilik ve akrilik karmlarnn boyanmasnda, overflow makineleri dk banyo oran, kuma daha yumuak ileme ve dk makine maliyeti oran gibi avantajlara sahiptir Overflow boyama makinelerinin genel emas ve alan elemanlarn isimleri aadaki ekilde gsterilmitir.

Overflow Makinelerinde rgl Kumalarn Boyanmasrg kumalar ou ektirme metotlar ile az bir ksm ise kontin metotlar ile boyanrlar. Boyama metotlarn incelemeden nce tp veya dz rg kumalarla almadaki farkllklar grmekte yarar vardr.

Tp ve dz rg kumalarABD ve Avrupada kuma olarak boyanacak triko rg mallarn ou tp halinde boyanr. Bu ekilde almann balca nedenleri unlardr ; Kenar kvrlmalarn nlemek. Tp halindeki kuma kesilip enine ak duruma getirildii zaman kenar kvrlmalar oluur. Kuma yzeyinin deforme olmasn nlemek. Buna tipik rnek olarak tekstre ift iplik polyester jarse kumalarn hacimli yzey yapsnn ezilerek dz hale gelmesi verilebilir. Yzey tylenmesinin nlenmesi . Bu problem filament ipliklerden mamul kumalarla ilgili bir problem olmayp, kesik elyaf iplikler kullanld zaman karlalabilen bir durumdur. Tipik rnek akrilik veya pamuktan mamul tek iplik jarse kumalardr.

Baz durumlarda, tp halinde rlm olmasna ramen, kuman ya ilemlerini enine ak olarak yapmak tercih edilebilir. Tekstre ipliklerden mamul sk ilmek yapsna sahip kumalar , tp halinde ya ilemlere tabi tutulduklarnda deforme olabilirler. Bunun neticesinde kuman orta ksmnda kalc bir izgi oluabilir. ve buda ya ilemler sonunda kuma kesilerek ald zaman aka grlr. Orta ksmnda bulunan bu tr izgiler, tp halindeki kuma ya ilemler ncesi ambarlarda uzun sre bekletilirlerse de oluabilir. Dz rg mallarn ya ilemleri tahmin edildii zere ayn ekilde yaplr. zellikle sentetik elyaftan mamul kumalarn ya ilemleri halat halinde yaplrsa, halat izleri oluur. Scak ve slak durumdaki bu tr kumalar krk vaziyette muhafaza edilirlerse, krklklar kalc olarak fikse olabilirler. Dz rg kumalarda halat izlerini nlemenin bir yolu, bu tr kumalar halat halinde almamak ve her zaman enine ak durumda bulunmasn temin etmektir. rg kumalarn enine ak durumda almasna uygun tesisler mevcuttur. Eer bu tr tesise sahip olmayan bir iletmede dz rg kuma allmas sz konusu ise o zaman zm yollarndan biri kuma bir kenar boyunca dikerek tp haline getirmektir.

ster tp halinde rlm, ister dikilmek sureti ile tp haline getirilmi dz rg kuma olsun tp halindeki kumalar boya banyolar gibi mahluller iin ekilirken, tpn i ksmnda bulunduklar hava ve yine i ksmna teekkl eden buhar nedeni ile ime eilimi gsterirler. Bu ime sayesinde kuma zerinde oluan krklklar devaml olarak yer deitirirler ve bylece ayn blgede kalmalar engellenmi olur. Halat halinde almalarda krma, genellikle krklklarn kuman ilemler srasnda yer deitirmesi sonucu meydana gelirler. Buradan da aka grlmektedir ki halat halinde allan dz rg mallarn makineye ykleme safhasnda zerinde bulundurduklar krk ve krklklar aynen kalr, nk tp mallarda oldu gibi ime sz konusu deildir.

Overflow Penye Boyamada Dikkat Edilecek NoktalarOverflow boyamalarnda iletmede Turguoise Blue G kullanldnda 60oC de belli bir sre boyama yapldktan bir sre sonra 80oC ye klr. 15-20 dakika daha bu scaklkta boyamaya devam edilir. Bunun nedeni Turguoise Blue G 80oCde kumaa fikse olmaktadr. Eer 80oCye klmazsa veya yeteri kadar 80oCde boyama yaplmazsa ykamalarda kuma Turguoise Blue G yi atacaktr. Boyamada , kasar ilemi yaplrken makinenin sarma yapp gzlerinden birinin durmamasna ok dikkat edilmelidir. Bu i iin iletmede her makinenin banda buna bakan bir ii bulunmaktadr. Buna dikkat edilmemesi durumunda malda abraj tehlikesi ok yksektir. Boyamada maksimum sev,iyenin ok altnda boyama yaplamamaldr. Boyanacak maln miktarna gre boya miktar ayarlanp flotte hazrlanp mala girildikten sonra su ilavesi abraj yapp boyamay bozacaktr. Bu tehlikeler gzden kartlmamaldr. Boyamada en nemli etkenlerden biri olan scaklk etkisi tabi ki burada da ok nemli etkiler sahiptir.abraja sebep olabilir. Kasar bitiminde ykamalar iyi yaplmal kuma zerinde kostik veya peroksit kalp kalmad llmelidir eer kalmsa dalgal boyamaya sebep olur.

Boyal Mamuln Boyasnn Sklmesistenilenden ok farkl ve tekrar boyanarak istenilen rengin tutturulamayaca hatal boyama ilemleri sonucunda yaplacak tek ey boyanan maldan boyann sklmesidir. Boyarmaddelerin skm ilemi 2 farkl metotla yaplabilir. Soda ve Slfat lk olarak soukta soda verilir. Scaklk 80oCye getirilir. Hidroslfat verilir .20 dakika allr. Kuman boyasnn skld an bayo dklr. Hipoklorit ile Skme 30 - 35oCde 4gr/lt hipoklorit ile soukta 45 dakika allr. 80oCde 1gr/lt hidrojenperoksit ile 15 dakika allr. Daha sonra 80oCde antiperoksit ile 15 dakika allr. OHa baklr. Boyamaya girmeden nce PHn ntr olmas gerekmektedir.

letmede skm ilemi birinci metoda gre yaplmakta ve aadaki diyagrama uygun allmaktadr.

PH : 12 15 20

60oC 15 25oC - 30oC Soda %10

Hidroslfit %7 Scak Souk

Aada staj sresince yaptm almalardan skm ilemine ait bir numune bulunmaktadr Bu numuneye uygulanan skm ilemi yukardaki diyagrama birebir uygun bir ekilde gerekletirilmitir.

Numune (skm)

Boya Reetelerinin Hazrlanmas ve rnek Boya Reeteleriletmede overflow boyama makinelerinde boyanacak mallarn ne kadar kimyasal madde konulacana ne kadar boya konularak ileme tabi tutulacana fabrikann boya mutfanda yaplan almalar ve denemelerle karar verilir. Alpteks Emprime Sanayi reaktif boya almakta ve bu boyalar ARBO tekstil ve Kimya Sanayi ve Ticaret A.. den karlamaktadr Arbo Kimya Sanayiinin reaktif boyalar iin nermi olduu boyama diyagramlar iletmede kimyasal oranlarnda kullanlan dokmanlardan biridir. Bu dokmanlarn bir kopyas iliikte Ek A adyla verilmitir. Boya laboratuarnda 10 gr lk kesilmi kumalar zerinde yaplan boyama ileri boyanacak kuma kilogramna gre ayarlanr ve orantlandktan sonra boya reetelerine aktarlr. Kuman boyama sonunda istenen tuesine gre eklenecek yumuatc miktarlar deiebilir. Genellikle ribana ve sprem kumalarla alan iletme Arbo boya sanayiinin boyalarnn yzdelik folottelere gre renk almlarnn kullanlarak hazrland boya reetelerinden 2 tanesi Ek-B de verilmitir.

Boyama Sonras Uygulanan Bitim lemleriletmede boyama sonras kuma istenilen tutuma ve son haline getirmek iin birok bitim ilemi gerekletirilir. Bu ilemler balon skma, kurutma, tleme, sanforlama ve ardonlamadr. Bu ilemlerin aklamalar bu ilemler srasnda kullanlan makineler ve bu makinelerin gnlk retimleri aada aklanmtr.

BALON SIKMA Tp halinde Overflow makinesinde ileme tabi tutulmu , kasarlanm veya boyanm mal eer tp halinde boyanm ise bu tr kumalar balon skma makinesinde sklarak kurutamaya uygun hale getirilirler. Balon skma ilemi iin iletmede Kromsan Makine sanayiinin 1995 model makinesi kullanlmaktadr. Kromsan n 1995 model bu makinesi gnde 8 tona kadar tp rg kuma skabilmektedir. Balon skma ilemi kurutma makinesine girmeden nce yaplan tek ilemdir. Overflow boya makinesinde boyanm olan mal burada ii bittikten sonra byk plastik leenlere konulur ve balon skmaya doru ynlenir. Bu makinede meydana gelebilecek herhangi bir arza tm ilemler aksatacandan en az 2 adet balon skma makinesinin bulunmas fabrika iin olduka nemlidir. Bu ilemden sonra srada kurutma ilemi vardr.

KURUTMA

Overflow boya makinelerinde boyanan mallar krktan byk kovalara konulup balon skma ile skndktan ve zerindeki suyun byk bir blmn attktan sonra sra bir dier nemli ilem olan kurutma ilemine gelir. Bu ilem t ve sanfor ilemlerine girmeden nce bir rg kumaa yaplmas zorunlu bir ilemdir. Alpteks Emprime Sanayi ve Ticaret A. de bu ilem kademesi iin Vatansever Makine Sanayiinin V-910 model makinesi kullanlmaktadr. Bu makine 1995 imalat olup 5 senedir iletmeye hizmet vermektedir. letmedeki bu kurutma makinesi gnde ortalama olarak 6 ton ribana veya sprem penye kuma kurutabilmekte, bunun yannda iletmeye baslmak zere gelen gabardin tr dokuma kumalar da kurutabilmektedir.

t MakinesiGenel Spesifikasyonlar Makineler kuma sarlm ve katlanm olarak terbiye edilebilir. retimi arttrmak iin fotosel kontroll j-box eklenmitir. nde, pnomatik olarak kontrol edilen ve 28-130 cm geniliinde ayarlanabilen sktrc ve tayc 2 adet kalp vardr. Ek olarak kumalarn bozulmalar fotosel kontrollerle tespit edilir. Kuman doal grnmn korumak iin silindirler sentetik keeyle izole edilmitir (145 x 1700 mm) Kuma katlanmadan nce zel retilmi bir fanl bir konveyr bandnda soutulur. Katlama kademesinin st tarafnda en fiksaj iin bir kalp vardr. Katlanm kuma otomatik olarak konveyr band ile dar alnr.

Teknik Spesifikasyonlar

Harici olarak programlanabilen 4 adet invertr verdr. Toplam elektrik gc 7.5KW tr Btn komut elemanlar Siemens markadr Makinenin 2 adet kontrol noktas vardr. Birisi nde dieri ise makinenin arkasndadr.ayn zamanda makinenin alp kapanmas iin ayak pedal vardr

Sanfor MakinesiGenel Paralar 1. J-Box besleme 2. Avansl besleme ve ,en bytme / snrlama sisteme sahip hareketli otomatik ac. 3. Kontroll buharlama nitesi 4. ok ince polyester kee, stlan krom silindir, esnek kay ve bask reglasyonunda meydana gelen ilk camsz nite 5. lkine ok benzeyen ikinci camsz nite 6. Dokuyu soutmak iin tama band. 7. Otomatik tahliyeli Non-Stop duyarl pastal 8. 5 makine tehizat ierir ve dardan kontrol edilebilen ekipman sistemi vardr. 9. ki tama ve germe band mevcuttur , ve 28 cm ile 130 cm arasnda regle etmek mmkndr. 10. Toplam enerji ihtiyac 11.5 KW tr 11. Daha iyi performans iin giri kta konulandrlm panelden komuta edilebilir. 12. Komuta elemanlar Siemens markadr.

Makine Dokmanlar 1. Dilideki kare diler mevcuttur. Silindirler eskimeye kar skca kaplanmtr. Talama ile sessiz alma salanmtr. 2. Makinenin performansn arttrma ve mekanik hatalar minimuma indirmek iin tama mesafeleri mmkn olduu kadar byk tutulmutur. 3. Anma ve paslanmadan korunmak iin alan pinler ve makinenin dier paralar A Termik 304 kalite krom nikel paslanmaz elikten retilmitir. 4. Dokuya temas eden silindirler 150 mikron sert kromla kaplanm ve yzeyleri talanmtr. 5. Makinenin dier Paralar Kadmiyum ve eloksalla kaplanmtr.

ekme Prensibi A Istma Silindiri B Ayarlanabilir konveyr tutucu sarc eleman C Kaln kee konveyr D Kuma E ekme blgesi L1 ekmeden nceki uzunluk L2 ekmeden sonraki uzunluk F Teflon

Boyutsal Stabilitenin Hazrlanmas ve ekmezlik lemleri Geleneksel kalenderler stabiliteyi son ykamada kuman ekmezliini garantileyemez.Bylece ,kumalarn boyutlarnn deimezliini sonraki kullanmlardan bamsz yapan bir makinenin varl gerekli hale gelmitir. Hazr giyim kumalarnn boyutsal stabilitesi,kuman muhtelif tutumlarna baldr.Bu tutumlar rme mamul kumalarda dokuma mamullerine gre daha sktr. Bu tutumlar zellikle ipliin erilmesi,rlmesi,ve kuman hazrlanmas srasnda meydana gelir.Tutum efektini nlemek ipliin veya kuman niteliine gre zel teknolojiler veya makineler kullanarak nlemek mmkndr.Herhangi bir makine farkl ykamalar ve youn kullanmdan sonra boyutsal stabiliteyi garanti edemez.Hazr giyim kumalarnda iyi bir boyut sonucu alabilmek iin : rme ve hazrlktaki gerginlii azaltacak spesifik makine kullanm Ykama ve kurutmada soft-flow makine kullanmak Kuman zerindeki nemi kontrol eden gerilimsiz kurutma makineleri kullanm Problemleri nlemek iin kumalar uygun retmek ,en azndan uygun nem koullarnda saklamak.Kuman nem oran ok nemlidir,mekanik pres srasnda ipliklerin kolayca kaymasn salar.

Nem oran ipliklere ve kumaa baldr.Bu oran %7-12 arsnda deiir.Nem oran hep ayn olmak zorundadr,sadece yzeyde deil. Kimyasal yntemlerle de kuman boyutsal stabilitesi salansa da mekanik metotlar da kullanlr. ekmezlik deerleri kuma zerindeki nceki tecrbelerden belirlenebilir.Genel kabul salamak iin,bu tecrbeler SANFOR standartlarna bal olarak uygulanmaldr.Bu standartlara gre ,kuma 60oC de ykanmal,tamburda 70oC de kurutulmaldr.Standartlara uygun tutum deeri ,zg ve atkda,%3 den fazla olmamaldr.ekmezlik makinesi, Mersan retimi,maksimum teorik ekmezlik makinesini salayabilir,her tr rme mamul kumata maksimum stabiliteyi temin edebilir. t ve sanforlama ilemleri bitmi olan mamul bu makinelerin barndrd zel aparatlar sayesinde uygun bir ekilde skca paketlenip kullancya en iyi ekilde ulatrlmak zere bekletmeye alnr.

RamzKuman makine iinde enine ak bir ekilde kenarlarndan bir ift yryen zincirle hareket eden ine ya da paletler tarafndan tutularak kurutulduu makinelerdir. Ramz n kullanld ilemler: 1. Apre: nnde bulunan fular yardm ile emdirilen flotte kumaa burumazlk,su iticilik gibi zellikler kazandrlr. 2. Apre Fiksaj: Su iticilik,burumazlk gibi aprelerde fiksaj Salar. 3. Boyama: Kuma, fulartta bulunan boya zeltisi ile boyanr. letmede nceden akar boya yaplmasnda kullanlrken daha sonra bu uygulamadan vazgeilmitir. 4. Boya Fiksaj: Boyal veya baslm kumalarn s ile fiksajnda kullanlr. 5. Kurutma: eitli terbiye ilemleri srasnda slak kuman kurutulmasnda kullanlr. 6. Egalize: Kuman istenen en geniliine getirilmesi,atklarnn dzeltilmesidir.

alma PrensibiKuma makine iinde kenarlarndan tutulmu ekilde tanr. kta kuma serbest hale geer. Kurutmada kumalarn kenarlarndan tutulmas ineler(ineli ramz) veya klipsler(klipsli ramz) ile yaplabilir. Bununla beraber hem ineli hem de klipsli dzenei olan ramzler de vardr. neler ve klipsler sonsuz bir zincir zerinde hareket ederler. neli ramzlerde klipsli(mandall) ramzlere gre en byk avantaj;kurutma srasnda kuman ayn zamanda boy ayarnn yaplabilmesidir. Kenarlar eit olarak fikse edilebilmektedir. Klipsli tayclarda,ineli ramzlerde olan ine izleri yoktur. Ancak, bunlarda boyuna ynde ektirme mmkn deildir. neli ramzlerde zg ynnde ektirmeyi salamak iin(gramaj ayan) kuma inelere avansl bir ekilde taklr. Kumaa inelerden daha hzl hareket verilerek iki ine arasndaki kuma miktar arttrlr. Bu da,zg ynnde ektirmeyi salar. Tersi durumda yani;kuman zincirden daha yava beslendii durumda, zg ynnde esnetme salanr. zg ynnde ektirme %3-5 gerdirme ise %7-8 kadardr. Bu,kuma sevk hznn tama zincirlerinin hzndan yksek

olmas ile gerekletirilir.

Ramz Makinesinin Blmleri1. 2. 3. 4. Giri ve enine ama Kuman inelere taklmas Kurutma ve fiksaj Kuma k

Ramzde kuman makineye verilii srasnda iyi bir ekilde enine alm olmas, atk gerginliinin ve sralarnn dzeltilmesi iin girite atk dzelticiler yer alr. Atk gerdiriciler sayesinde kumata eitli ilemler srasnda oluan erilikler giderilir. Bu ekilde inelenerek veya klipslere tutturularak kurutma blmne giren kuma, erilikleri dzeltilmi ekilde fikse edilir. Ramzlerin kurutucular kompartmanlar halinde imal edilirler. Hangi amala,hangi tr mamuller iin kullanlacana bal olarak kompartman says saptanr. Blmeler 1.5-3m boyundadr. lk kamarada kuma ok hzl bir ekilde stlr,orta kamarada scaklk sabit tutulur, son kamarada ise scaklk daha dktr. Ramzlerde kurutma kompartmannda kuma yalnzca kenarlardan tutunur ve hibir yere demeden hava yast ile tanr. Kuman hibir yere demeden tanmas,kuman kirlenmesini nler. Kalorifer petekleri gibi dzeneklerin(serpantin) iinden geen ya,vakumla dardan emilen havay starak dzelerden kumaa fler. Hava sirklasyonu ne kadar kuvvetli olursa,ortamda oluan su buhar o kadar abuk yer deitirir. Dolaysyla kuma o kadar abuk kurutulur. Burada prensip,alttan ve stten sevk edilen basnl scak havann ya kumala temas etmesi ve kumata bulunan suyu buhar haline evirmesidir. Su buhar ieren hava,zel emme tertibat ile emilerek kumatan uzaklatrlr. Bylece kuma zerindeki btn suyun buharlamas salanr. letmede bulunan 1 adet ramda scaklk 120-1300Cdir. Fikse edilirken scaklk 1800Cye kadar kar. Ramzlerin sonunda, materyalin soumasn salayan bir soutucu silindir ve sarma donanm bulunur. kta 3 adet nem ler vardr. Makinede akan kuman anlk olarak nem deerleri belirli yaklamla makine giriindeki ekrandan okunabilir,ayn zamanda istenirse nem lme sistemi makinenin hzn da kontrol edebilir. Makinede otomatik olarak,baca gaz atndaki nemi len dzenek bacadaki klapeleri ap kapayarak neme doymam (ya da istenilen orandan daha az nem tayan) havay brakmaz. Bylece s enerjisinden tasarruf salanr.

letmede ayrca bask makineleri de bulunmaktadr. Bask ilemi aadaki ilem

kademelerini izler.

ablonlarn Hazrlanmas Silindirik ablona Ia Dayankllk Eriyiin Srlmesi ie geirilmi olarak ambalajlanm bulunan nikel ablonlar son derece dikkatli iki batan tutularak karlrlar.ok temiz bir yalaa alnarak aseton veya butil asetat ile temizlenir, daha sonra silindir formu alabilmeleri iin zel dolapta 150 0Cde bir saat braklrlar.Silindirik form verecek olan dolaptaki sre kalbn bykl kadar eski yada yeni oluuna bal olarak uzatlr.Tam silindir olarak pekitirilmesi gereklidir. Kalbn silindirik ekli almas olayna Polimerize denilmektedir. Polimerizasyon srasnda silindirik formun kazandrlmas bir fikse olayna dnmekte ve bu form , kalc olmaktadr.Ancak scaklk etkisiyle kalp zerine tozlarda ekilmi olduundan bunlarn giderilmesi gerekir.ablon yzeyinin ya , toz v.b. dier tortulardan arndrlm olmas gerekir.Bu olay soda ve kostikli su iinde ablonun yaklak 10 dakika kalmas ve ardndan suyla iyice durulanmas ile gerekleir.Bu su basnl olarak kullanlr ve orta sertlikteki fralama ile temizlik yaplr. ablon bask temizlenip temizlenmedii k altnda kontrol edilir ve scak odalarda veya kurutma kabininde yksek scaklklarda kurutulur.

Silindirik ablona Ia Duyarl Eriyik SrlmesiElle kaplama :Yuvarlak nikel ablonlar gereken viskoziteye uygun olarak % 20 damtk suyla sulandrlan fotoemlsiyon ile kaplanr.Bu ilem iki konik yardmc halka ile aadan yukarya syrma hareketi ile gerekletirilir.Bu ilem aralarda kurutma yaplarak 3-4 kez gerekletirilir.Syrma hz kaplama kalnlnda temel bir byklktr; orta bir deer olarak 5 0-60 cm/sn alabilir.

Makine ile kaplama :Otomatik makineler kullanldndan beri yuvarlak ablonlara eriyik srlme kalitesi olduka dzelmitir.Makine ile eriyik srerken ilem yukardan aaya doru yaplr. Fotoemlsiyon % 25-30 damtk su ile sulandrlarak kullanlr.Srlme ilemi yukardan aa doru 12 cm/dk hzndadr.Bu ilem srasnda ablonla syrma silgisi arasnda epeevre tam bir temas salanmaldr.Aksi takdirde ablon yzeyi ile syrc arasnda hava kabarcklar oluabilir.Iyi bir rn oluturmak, proses kurutmaya baldr.Kaplanm olan nikel ablonlar, kurutma kabininde , kontrol edilebilir. Scaklk hava rutubeti ve iyi bir hava sirklasyonu ile kurutulur.Kurutma kabininin scakl 30