7

EXPERIMENT //TEKSTPRODUCTIE EN FOTOGRAFIE HENK WIND

BOUWWERELD //

ook diverse materialen in ontwikkeling. Het demonstratieprojectwil de bekendheid daarvan vergroten.

Dynamisch object“In eerste instantie was de gedachte om een woning te bouwen.Maar een woning is statisch. Die is alweer verouderd op het mo-ment dat deze gerealiseerd is. Daarom zochten we iets wat dy-namischer is en meer publiek trekt. Zo kwamen we op het ideevan een kinderspeelhuis, met te vervangen onderdelen. Vanuitde overheid kwam toen het voorstel om dat te combineren methet Rijkspaviljoen op de Floriade. Op die manier kwam er ookbudget beschikbaar”, vertelt prof. dr. Patricia Osseweijer van deTU Delft. Als ontwerper werd het bureau 2D3D aan het projectgekoppeld, dat ook het Rijkspaviljoen heeft ontworpen. Dat bu-reau heeft bekendheid met de bouwsector, wat voor BE-Basicniet geldt. In BE-Basic participeren voornamelijk industriële par -tijen op het gebied van milieubiotechnologie en chemie.2D3D ging in heel Europa op zoek naar leveranciers en produ-centen van biobased bouwmaterialen, vertellen Matt van Sant -

BE-Basic is een internationaal publiekprivaat partnerschap waar-van de TU Delft penvoerder is. Doel is te komen tot de ontwik-keling en marktintroductie van biobased processen en produc-ten. Daarbij gaat het om hoogwaardige producten als brandstof-fen en plastics, en niet zozeer om rechtstreekse landbouw- ofnatuurproducten als schapenwol en hout. Bijvoorbeeld ook deproductie van kalksteen door bacteriën valt onder biobased ma-terialen.Belangrijk voor biobased producten is dat de productie van degrondstoffen niet concurreert met de voedselvoorziening ennatuur. Bij voorkeur worden daarom grondstoffen van de zoge-naamde tweede generatie gebruikt. Dit zijn grondstoffen dievoortkomen uit afval- of reststromen, in plaats van uit de land-bouwvoedselketen. Omdat ook zaken als energie voor produc-tie en transport een rol spelen, is er ook binnen biobased pro-ducten een grote variatie in duurzaamheid.Met de bouw van een biobased kinderspeelhuis probeert BE-Basic binnen de bouwsector meer aandacht te krijgen voor dezematerialen. Er zijn inmiddels diverse materialen beschikbaar en

Bij het Rijkspaviljoen op de Floriade is een kinderspeelhuis gerealiseerd

dat vrijwel volledig gemaakt is van biobased bouwmaterialen. Gekozen

is voor een demontabele constructie met verwisselbare panelen, zodat

het speelhuis lange tijd dienst kan doen als demonstratieobject.

Kinderspeelhuistoont biobasedbouwmaterialen

Het kan de bezoekers van de Flo-

riade niet ontgaan dat het Kids -

house gemaakt is van biobased

bouwmaterialen.

07-08-09_Biobased bouwen_BWE 11-06-12 08:26 Pagina 7

8 // BOUWWERELD

// EXPERIMENT

voord en René van Raalte van 2D3D. Er werd een uitgebreidelonglist samengesteld van mogelijke leveranciers per bouwdeel,zoals vloeren, plafonds, dakbedekking, isolatie en deuren. Delonglist werd in de loop der tijd steeds korter, want veel materi-alen bleken of niet productierijp te zijn of te duur. “Er is veel inontwikkeling, maar in feite zijn we te vroeg”, constateert Renévan Raalte.

DemontabelDaarbij moesten de materialen ook nog snel leverbaar zijn enbinnen een strak budget. In feite zelfs tegen alleen betaling vantransportkosten. Soms is dan ook gekozen voor materialen diemaar ten dele biobased zijn. “Maar doordat onderdelen demon -tabel en vervangbaar zijn, kunnen we steeds nieuwe materialenlaten zien. Laat fabrikanten maar komen met hun nieuwe pro-ducten.”De bedoeling is dat het kinderspeelhuis na de Floriade beschik-baar zal zijn voor andere evenementen. Het is daarom qua maat -voering zo uitgevoerd dat alle onderdelen samen in één zee -container passen. Verbindingen zijn daarvoor demontabel engrotere vlakken zijn opgedeeld in kleinere delen, die met schar -nieren zijn verbonden. De bouw is uitgevoerd door Kolibri Jacht-bouw uit Stompwijk. Jachtbouwers zijn namelijk meer gewendom met dergelijke plaatmaterialen en constructies te werken.Voor het Kidshouse moest een volledige bouwvergunning wor-den aangevraagd, waarbij tevens de veiligheid voor spelendekinderen een belangrijke rol speelde. Ook dat vergde nogal wattijd omdat van veel materialen lang niet alle gegevens bekendzijn.

Veel plaatmaterialenIn het zoekproces werd al snel duidelijk dat biobased construc-tiematerialen nauwelijks te vinden waren. De biobased materi-alen zijn vooral plaatmaterialen. Dat was een extra reden om hetkinderspeelhuis te ontwerpen met twee basisvormen van eengedraaide driehoek op een vervormde kubus. “Daardoor heb jeveel vlakken waarin je verschillende plaatmaterialen kunt toe -passen.”Het kinderspeelhuis heeft als basis een houtconstructie metKerto-hout van Metsä Wood (voorheen Finnforest). Als isolatie-materiaal is gekozen voor BioFoam van Synbra, een biobasedhardschuim isolatiemateriaal dat vergelijkbaar is met EPS. Ook isMetisse verwerkt. Dit is een isolatiemateriaal op basis van gere-cyclede kleding. De dakbedekking is de plantaardige witte dak-baan Derbipure van Derbigum.Als beplating is deels gekozen voor Fermacell gipsvezelplaatGreenline en Fermacell vloerelementen Greenline, waarin het

reinigende effect van schapenwol op het binnenklimaat is ver -werkt door toepassing van het eiwit keratine in de toplaag. Inveel binnen- en buitenwanden is Ecoboard verwerkt van Eco -boards uit Delft. Deze platen zijn vervaardigd uit stro, rijst- ofgraanafval, waarvan vlokken worden gemaakt die formaldehyde-vrij worden samengeperst. Een deel van deze platen is gemela -mineerd en beprint door Sareco.

ProefstukkenBiofoam, Fermacell Greenline en Ecoboards zijn producten diehun marktintroductie hebben gehad en als reguliere productenverkrijgbaar zijn. De overige producten die zijn toegepast zijnminder marktrijp. Zo zijn lichtdoorlatende delen in de topgevelvoorzien van ThermHex honingraatpanelen van EconCore, dieworden gemaakt op basis van biologische plastics uit polymelk -zuur PLA. Het oppervlak van deze panelen is vrij klein gebleven,er waren alleen een aantal proefstukken uit het laboratoriumbeschikbaar. Ook de volledig transparante versie is nog in ont -wikkeling.In de wanden is tevens Super Biospan verwerkt, een formal -dehyde-arme biobased OSB-plaat, geleverd via Unilin. Voor deafwerking van wanden is gebruikgemaakt van Cottonmix. Dezepleister is biologisch geproduceerd uit onder meer katoen, ge -malen jute en cellulose. Het schilderwerk is uitgevoerd met lij n -olieverf van Rolsma, die ook de kitten leverde.Twee wanden zijn uitgevoerd met afbreekbare biopolymerenvan Rodenburg Oosterhout. Deze is echter alleen in dunne plaatleverbaar. Om voldoende sterkte te krijgen is Ecoboard als on-dergrond gebruikt. Ook is beplating van NPSP toegepast, datnatuurlijke vezels en grondstoffen gebruikt voor composiet-platen. Als vloerbedekking is gekozen voor een marmoleum -product van Forbo, dat is samengesteld uit jute en lijnolie. Voorde beprinte deuren is gebruikgemaakt van Trespa TopLabEco-fibre,met PEFC-gecertificeerd zachthout als basis.

InstallatieOok in de installatie is het gelukt om biobased componenten tevinden, zoals Chipchain kabelgoten en wandcontactdozen opbasis van zetmeel (schillen en resten van aardappelen en mais).Bieten (rood), spinazie (groen) en koolstof (zwart) zijn gebruiktals natuurlijke kleurstoffen. De materialen zijn volledig compos-teerbaar en worden geleverd door Connex. Voor een aantal onderdelen was het niet mogelijk om biobasedmaterialen te gebruiken. Zo is de glijbaan van rvs. Ook deur kruk -ken en verbindingsmaterialen zijn van metaal. Voor de door -zicht delen is regulier veiligheidsglas toegepast.Patricia Osseweijer constateert ondertussen wel dat de moge -lijkheden in hoogwaardige biobased producten steeds uitge-breider worden, vooral wat plastics betreft. Doordat groteprodu centen als Coca Cola en Unilever inzetten op biobasedplastics voor hun verpakkingen, neemt de vraag enorm toe.Dat stimuleert de ontwikkeling en tegelijkertijd de massaproduc-tie, waardoor de producten betaalbaar worden. Die ontwikkelingzal naar verwachting dan ook steeds meer in de bouw gaandoor dringen. Het Kidshouse is op maandag 4 juni geopend door ministerMaxime Verhagen.

Meer informatie: be-basic.org, 2d3d.nl, mygreenworld.nl

Biobased constructie -materialen zijn er nauwe lijks; het zijn vooral plaatmaterialen

07-08-09_Biobased bouwen_BWE 11-06-12 08:26 Pagina 8

9BOUWWERELD //

1 // Het Kidshouse wil de kinderen vooral laten

beleven wat biobased materialen zijn. 2 // Di-

verse teksten vertellen het verhaal van het nut

van biobased bouwen. 3-4 // De topgevel is

uitgevoerd met biobased translucente kanaal -

platen. Het waren proefstukjes uit het labora -

torium. 5 // De constructie is opgebouwd met

Kerto-hout. Met demontabele verbindingen en

scharnierende delen past het hele Kidshouse in

een kleine zeecontainer.

1

54

3

2

07-08-09_Biobased bouwen_BWE 11-06-12 08:26 Pagina 9