43

test sprawdzający

Test sprawdzający 1Człowiek w społeczeństwie. Życie społeczne

Grupa I

Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................

1. (1 pkt) Do zamieszczonych w tabeli opisów przyporządkuj właściwe pojęcie.

Opis Pojęcie

A. Kierunek w psychologii, który uznaje, że zachowanie człowieka wynika z nieświadomych instynktów i popędów.

B. Jedna z dziedzin filozofii, w której przedmiotem dociekań są wartości.

C.Kierunek w psychologii uznający, że przedmiotem badań mogą być tylko widoczne zachowania człowieka.

Pojęcia: 1. behawioryzm, 2. psychoanaliza, 3. socjologia, 4. aksjologia.

2. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź.System zasad oparty na założeniach normatywnych, którymi jednostka kieruje się w życiu społecznym, toa) mentalność,b) temperament,c) zdolność,d) inteligencja.

3. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli nazwy opisanych koncepcji zachowania się człowieka.

Opis koncepcji Nazwa koncepcji

A. Ludzie mogą podejmować niezależne decyzje. Czynnikiem determi-nującym zachowanie człowieka jest doświadczenie. Celem życia czło-wieka jest samorealizacja.

B. Ludzie są sterowani popędami zakorzenionymi w podświadomo-ści. Od początku życia popędy te dążą do osiągnięcia jakiejkolwiek formy zaspokojenia jednak na skutek oddziaływań środowiska zostają zepchnięte do podświadomości.

C. Człowiek widziany jest jako istota aktywna, która informacje przetwa-rza, porządkuje i kształtuje, to znaczy nadaje im sens, przypisuje im znaczenie.

4. (1 pkt) Wyjaśnij, czy człowiek jest istotą społeczną. Odpowiedź uzasadnij.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

44

test sprawdzający

5. (1 pkt) Uzupełnij piramidę potrzeb Abrahama Maslowa.

�zjologiczne

wiedzy i rozumienia

przynależności i miłości

1.

………………………………………………………….

………………………………………………………….

………………………………………………………….

2.

3.

6. (4 pkt) Wymienione etapy powstawania więzi społecznej przyporządkuj do przedstawionego w tabeli przy-kładowego opisu sytuacji. Wpisz odpowiednią cyfrę do tabeli.Etapy kształtowania więzi społecznej: 1. styczność społeczna, 2. styczność przestrzenna, 3. wzajemne oddziaływanie, 4. działanie społeczne, 5. stosunki społeczne.

Przykładowy opis sytuacji Etapy

A. Podczas podróży pomiędzy dwiema osobami następuje wymiana informacji o celu podróży.

B. Pasażerowie postanawiają zasięgnąć informacji dotyczących przyczyn opóźnienia pociągu.

C. Grupa pasażerów podróżująca pociągiem do Warszawy zgromadzona w jednym przedziale.

D. Jeden z pasażerów zwrócił uwagę na naganne zachowanie siedzącego obok młodzieńca, zmuszając go do zmiany zachowania.

7. (3 pkt) Do podanego typu więzi społecznej przyporządkuj właściwy opis.

Typ więzi społecznej Opis

A. Więzi naturalne 1) Związek zawodowy, do którego należą nauczyciele.

B. Więzi zrzeszeniowe 2) Grupa osób zamieszkująca w jednym domu i będąca rodziną.

C. Więzi stanowione 3) Ludzie zgromadzeni na przystanku autobusowym.

4) Studenci mieszkający w akademiku.

A. ............ B. ............... C. ............

45

test sprawdzający

8. (3 pkt) Uzupełnij poniższe zdania, wpisując właściwe informacje w wykropkowane miejsca.

Najprostszą formą zbiorowości społecznej jest ................... . Zbiorowość powstająca w wyniku styczności społecznej

lub wspólnych zainteresowań to ........................, który może przekształcić się w silniej zintegrowaną zbiorowość, czyli

........................ .

9. (4 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli „prawda” (zdanie prawdziwe) lub „fałsz” (zdanie fałszywe).Socjalizacja to

Dokończenie zdania Prawda lub fałsz

A. uczenie się norm i zasad obowiązujących w danej zbiorowości.

B. przekazywanie wzorców zachowań przez grupę społeczną.

C. proces rozwoju społecznego człowieka wpływający na jego osobowość.

D. proces rozwoju fizycznego i psychicznego człowieka.

10. (3 pkt) Na podstawie zamieszczonych w tabeli opisów zidentyfikuj normę społeczną.

Opis Norma społeczna

A. Zasady zachowania się grup oparte na ocenach i wartościach. Często są to normy uznawane, ale nie przestrzegane.

B. Zasady zachowania zawarte w przepisach, ustanowione i uznane za obowiązujące przez państwo.

C. Umowne zachowania w konkretnych sytuacjach życiowych, np. nawyki, rytuały uznawane w danej zbiorowości.

11. (3 pkt) Na podstawie danych z wykresu oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Które z podanych na tej liście wartości są dla Pana(i) najważniejsze w życiu?Proszę wybrać maksymalnie trzy odpowiedzi.

84%szczęście rodzinne

zachowanie dobrego zdrowia

uczciwe życie

spokój

praca zawodowa

wiara religijna

szacunek innych ludzi

wykształcenie

grono przyjaciół

pomyślność ojczyzny

dobrobyt, bogactwo

życie pełne przygód i wrażeń

kontakt z kulturą

wolność głoszenia własnych poglądów

84%69%

20052010

74%23%23%

20%20%

11%13%13%10%

7%10%8%7%11%5%

3%4%

3%2%

1%1%

23%18%

19%17%

CBOS 2010

46

test sprawdzający

a) Wskaż wartość, której znaczenie w przedstawionym okresie najbardziej wzrosło.

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

b) Wyjaśnij dwie przyczyny tego zjawiska.

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

12. (1 pkt) Zachowanie sprzeczne z obowiązującymi normami to:a) interakcja, b) patologia, c) anomia, d) dewiacja.

13. (2 pkt) Do podanych funkcji przyporządkuj właściwe instytucje społeczne. Do tabeli wpisz cyfry, którymi oznaczono instytucje.

Funkcja regulacyjna Funkcja integracyjna

1. policja, 2. przedszkola, 3. prokuratura, 4. szkoły, 5. izby skarbowe, 6. samorząd.

14. (3 pkt) Wymień trzy czynniki wpływające na skuteczność funkcjonowania instytucji społecznych.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

15. (2 pkt) Na podstawie danych z wykresu oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Poziom zaufania do instytucji publicznych w Polscew latach 2002–2008

Policja62% 56% 59%

75%

I 2002 I 2004 I 2006 I 2008

Unia Europejska 49% 46%62%

73%

Władze lokalnePana(i)

miasta/gminy43%

53% 56%68%

Sądy 40% 31% 39%59%

Rząd 42%21%

47% 56%

CBOS 2008.a) Wskaż instytucję, która w 2006 roku miała największe zaufanie społeczne.

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

47

test sprawdzający

b) Wyjaśnij przyczynę tego zjawiska.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

16. (3 pkt) Określ rodzaj instytucji społecznej na podstawie zamieszczonych w tabeli opisów.

Opis Rodzaj instytucji społecznej

A. Podstawowym celem jest zaspokajanie potrzeb zbiorowości, np. placówki oświatowe.

B. Zajmują się produkcją i dystrybucją dóbr i usług oraz obrotem pieniężnym.

C. Podstawowym celem jest zdobywanie, utrzymanie i sprawowanie władzy.

17. (1 pkt) Podkreśl zdanie, wyjaśniające na czym polega metoda arbitrażu stosowana podczas rozwiązywania konfliktów społecznych.a) Dobrowolne rozmowy podjęte przez strony konfliktu, by go rozwiązać.b) Pośredniczenie osoby trzeciej w rozmowach między stronami konfliktu.c) Zwrócenie się do osoby trzeciej, która ma ustalić rozwiązanie sporu.

18. (3 pkt) Do zamieszczonych w tabeli opisów przyporządkuj rodzaj grupy. Właściwą cyfrę wpisz obok litery.

Opis Rodzaj grupy

A.Grupy te charakteryzuje ograniczona ilość członków wobec kandydatów stosuje się ści-śle określone kryteria doboru.

1. formalne

B. Grupy te posiadają prawnie określoną strukturę, cel oraz normy. 2. ekskluzywne

C.Przynależność do tych grup nie jest warunkowana pozycją społeczną czy też posiada-nym majątkiem, lecz są one otwarte dla wszystkich.

3. pierwotne

4. inkluzywne

A. ............ B. ............... C. ............

19. (1 pkt) Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.Większość grup, z którymi się stykamy, jest dla nas emocjonalnie neutralna. Ale są takie, którymi się brzydzimy, którymi gardzimy, które wyśmiewamy, do których za nic nie chcielibyśmy zostać włączeni. Dla kibiców Wisły taką grupą mogą być kibice Legii czy Polonii. Dla katolików – sataniści. Dla wielu mieszkańców miast – młodzieńcy o wygolonych, pustych gło-wach i byczych karkach. Dla starszego pokolenia – rozchełstani i wrzeszczący idole zespołów rockowych. Repulsja i wro-gość są tym większe, im bardziej grupy takie narzucają nam się, wchodzą w orbitę naszego życia codziennego. […] Ale zdarza się i sytuacja odwrotna. Jakieś grupy jawią się nam jako niezwykle atrakcyjne, godne uznania, podziwu, mimo że sami do nich nie należymy. […] Mały chłopiec, który chce zostać przyjęty do gangu podwórkowego. Licealista, który pod-rabia kartę do klubu studenckiego. Opisywani szeroko przez Balzaka czy Prusa nuworysze pragnący akceptacji w środo-wisku arystokratycznym. Emigrant, który chce w pełni upodobnić się i rozpłynąć wśród członków swojej nowej ojczyzny.

P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2007, s. 157–158.Podkreśl poprawną odpowiedź.W tekście opisano grupy:a) sformalizowane,b) ograniczone,c) odniesienia,d) długotrwałe.

48

test sprawdzający

20. (4 pkt) Rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli „prawda” lub „fałsz”.

Zdania Prawda lub fałsz

A. Przygotowanie dzieci do samodzielnego życia i pełnienia ról społecznych to funkcja socja-lizacyjna rodziny.

B. Funkcja stratyfikacyjna polega na zaspokajaniu potrzeby odpoczynku, relaksu i rozrywki.

C. Zaspokajanie potrzeb materialnych jest podstawowym zadaniem rodziny wynikającym z pełnionej funkcji ekonomicznej.

D. Funkcja prokreacyjna dotyczy pozycji społecznej członków danej rodziny.

21. (1 pkt) Wskaż różnice pomiędzy pokrewieństwem a powinowactwem.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

22. (1 pkt) Spośród podanych poniżej teorii wybierz i podkreśl tę, której zwolennikiem był Max Weber.a) Społeczeństwo dzieli się na dwie klasy, które wzajemnie się zwalczają: posiadającą środki produkcji i nieposiadającą.b) Klasy społeczne są wytworem określonych stosunków gospodarczych. Wyróżniał on dwie klasy: produkcyjną (przed-siębiorców, robotników i rolników) oraz nieprodukcyjną (żyjącą z cudzej pracy).c) Stworzył trzystopniową teorię stratyfikacji, w której oprócz czynnika ekonomicznego wskazał układ polityczny i spo-łeczny.d) Podział społeczny konieczny jest do funkcjonowania społeczeństwa, natomiast różnice pomiędzy klasami wynikają z korzyści materialnych i niematerialnych czerpanych przez zajmujących najwyższą pozycję społeczną.

23. (1 pkt) Porównaj system gospodarczy funkcjonujący w Polsce przed 1989 rokiem i po 1989 roku.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

24. (1 pkt) Wymień trzy grupy zagrożone wykluczeniem.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

25. (2 pkt) Zapoznaj się z ilustracją i wykonaj polecenia.

Podkreśl poprawną odpowiedź.Na fotografii przedstawiono społeczeństwoa) pierwotne, b) feudalne, c) industrialne, d) postindustrialne. Uzasadnij swój wybór.

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

49

test sprawdzający

26. (1 pkt) Oceń prawdziwość twierdzenia: solidarność międzyludzka w XXI wieku umarła, została zabita przez egocentryczne patrzenia człowieka na świat i jego problemy. Uzasadnij odpowiedź.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

27. (3 pkt) Zapoznaj się z fotografią i wykonaj polecenia.

a) Zidentyfikuj postać przedstawioną na zdjęciu. Podaj imię i nazwisko.

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

b) Przedstaw zasadę stosowaną w walce politycznej przez człowieka przedstawionego na zdjęciu.

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

c) Oceń skuteczność zastosowanych metod działania. Uzasadnij odpowiedź.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

50

test sprawdzający

Test sprawdzający 1Człowiek w społeczeństwie. Życie społeczne

Grupa II

Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................

1. (1 pkt) Do zamieszczonych w tabeli opisów przyporządkuj właściwe pojęcie.

Opis Pojęcie

A. Jedna z dziedzin filozofii, w której przedmiotem dociekań są wartości.

B.Kierunek w psychologii uznający, że przedmiotem badań mogą być tylko widoczne zachowania się człowieka.

C.Kierunek w psychologii, który uznaje, że zachowanie człowieka wynika z nieświadomych instynktów i popędów.

Pojęcia: 1. behawioryzm, 2. psychoanaliza, 3. socjologia, 4. aksjologia.

2. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź.Wizja własnej osoby jako jednostki odrębnej i niepowtarzalnej toa) zdolność, b) tożsamość, c) mentalność, d) inteligencja.

3. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli nazwy opisanych koncepcji zachowania człowieka.

Opis koncepcji Nazwa koncepcji

A.Człowiek widziany jest jako istota aktywna, która informacje przetwarza, porządkuje i kształtuje, to znaczy nadaje im sens, przypisuje im znaczenie.

B.Ludzie mogą podejmować niezależne decyzje. Czynnikiem determinują-cym zachowanie człowieka jest doświadczenie. Celem życia człowieka jest samorealizacja.

C.

Ludzie są sterowani popędami zakorzenionymi w podświadomości. Od początku życia popędy te dążą do osiągnięcia jakiejkolwiek formy zaspo-kojenia jednak na skutek oddziaływań środowiska zostają zepchnięte do podświadomości.

4. (1 pkt) Wymień potrzeby podstawowe, na które zwrócił uwagę Abraham Maslow.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

5. (1 pkt) Wyjaśnij, czy człowiek jest istotą społeczną. Odpowiedź uzasadnij.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

6. (4 pkt) Wymienione etapy powstawania więzi społecznej przyporządkuj do przedstawionego w tabeli przy-kładowego opisu sytuacji. Wpisz odpowiednią cyfrę do tabeli.Etapy kształtowania więzi społecznej: 1. styczność społeczna, 2. styczność przestrzenna, 3. wzajemne oddziaływanie, 4. działanie społeczne, 5. stosunki społeczne.

51

test sprawdzający

Przykładowy opis sytuacji Etapy

A. Jeden z pasażerów zwrócił uwagę na naganne zachowanie siedzącego obok młodzień-ca, zmuszając go do zmiany zachowania.

B. Pasażerowie postanawiają zasięgnąć informacji dotyczących przyczyn opóźnienia pociągu.

C. Grupa pasażerów podróżująca pociągiem do Warszawy zgromadzona w jednym prze-dziale.

D. Podczas podróży pomiędzy dwiema osobami następuje wymiana informacji o celu podróży.

7. (3 pkt) Do podanego typu więzi społecznej przyporządkuj właściwy opis.

Typ więzi społecznej Opis

A. Więzi zrzeszeniowe 1) Związek zawodowy, do którego należą nauczyciele.

B. Więzi stanowione 2) Grupa osób zamieszkująca w jednym domu i będąca rodziną.

C. Więzi naturalne 3) Ludzie zgromadzeni na przystanku autobusowym.

4) Studenci mieszkający w akademiku.

A. ............ B. ............... C. ............

8. (3 pkt) Uzupełnij poniższe zdania, wpisując właściwe informacje w wykropkowane miejsca.

Zbiorowość ludzi zamieszkująca osiedle tworzy społeczność ...................., która powiązana jest ze sobą wspólnym intere-

sem i problemami. Społecznością ........................ nazywamy ogół ludzi zamieszkujący np. województwo. Natomiast ludzi

zamieszkujących świat określamy mianem społeczności ........................ , są oni powiązani ze sobą wspólnymi interesa-

mi gospodarczymi.

9. (4 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli „prawda” (zdanie prawdziwe) lub „fałsz” (zdanie fałszywe).Socjalizacja wtórna polega na

Dokończenie zdania Prawda lub fałsz

A. samodzielnym kształtowaniu swojej osobowości.

B. naśladowaniu różnych zachowań.

C. przekazywaniu przez dorosłych norm i wartości.

D. świadomym uczeniu się norm i zasad zachowania.

10. (3 pkt) Na podstawie zamieszczonych w tabeli opisów zidentyfikuj normę społeczną.

Opis Norma społeczna

A. Umowne zachowania w konkretnych sytuacjach życiowych, np. nawyki, rytuały uznawane w danej zbiorowości.

B. Zasady zachowania zawarte w przepisach, ustanowione i uznane za obowiązują-ce przez państwo.

C. Zasady zachowania się grup oparte na ocenach i wartościach. Często są to normy uznawane, ale nieprzestrzegane.

11. (2 pkt) Do podanych funkcji przyporządkuj właściwe instytucje społeczne. Do tabeli wpisz cyfry, którymi oznaczono instytucje.

Funkcja integracyjna Funkcja regulacyjna

1. przedszkola, 2. policja, 3. szkoły, 4. prokuratura, 5. samorząd, 6. izby skarbowe.

52

test sprawdzający

12. (3 pkt) Na podstawie danych z wykresu i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Które z podanych na tej liście wartości są dla Pana(i) najważniejsze w życiu?Proszę wybrać maksymalnie trzy odpowiedzi.

84%szczęście rodzinne

zachowanie dobrego zdrowia

uczciwe życie

spokój

praca zawodowa

wiara religijna

szacunek innych ludzi

wykształcenie

grono przyjaciół

pomyślność ojczyzny

dobrobyt, bogactwo

życie pełne przygód i wrażeń

kontakt z kulturą

wolność głoszenia własnych poglądów

84%69%

20052010

74%23%23%

20%20%

11%13%13%10%

7%10%8%7%11%5%

3%4%

3%2%

1%1%

23%18%

19%17%

CBOS 2010

a) Wskaż wartość, której znaczenie w przedstawionym okresie najbardziej zmalało.

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

b) Wyjaśnij dwie przyczyny tego zjawiska.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

13. (1 pkt) Zachowanie sprzeczne z obowiązującymi normami to:a) patologia, b) anomia, c) dewiacja, d) interakcja.

14. (3 pkt) Wymień trzy czynniki ograniczające sprawne funkcjonowanie instytucji społecznych.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

15. (1 pkt) Podkreśl zdanie, wyjaśniające na czym polega metoda mediacji stosowana podczas rozwiązywania konfliktów społecznych.a) Dobrowolne rozmowy podjęte przez strony konfliktu, by go rozwiązać.b) Pośredniczenie osoby trzeciej w rozmowach między stronami konfliktu.c) Zwrócenie się do osoby trzeciej, która ma ustalić rozwiązanie sporu.

53

test sprawdzający

16. (2 pkt) Na podstawie danych z wykresu oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

a) Wskaż instytucję, która w 2006 roku miała naj-mniejsze zaufanie społeczne.

....................................................................................................................

b) Wyjaśnij przyczynę tego zjawiska.

....................................................................................................................

....................................................................................................................

....................................................................................................................

....................................................................................................................

CBOS 2008.

17. (3 pkt) Określ rodzaj instytucji społecznej na podstawie zamieszczonych w tabeli opisów.

Opis Rodzaj instytucji społecznej

A.Podstawowym celem są działania o charakterze prospołecznym prowadzo-ne np. przez fundację.

B. Podstawowym celem jest zdobywanie, utrzymanie i sprawowanie władzy.

C. Zajmują się produkcją i dystrybucją dóbr i usług oraz obrotem pieniężnym.

18. (3 pkt) Do zamieszczonych w tabeli opisów przyporządkuj rodzaj grupy. Właściwą cyfrę wpisz obok litery.

Opis Rodzaj grupy

A.Grupy te charakteryzuje ograniczona ilość członków, wobec kandydatów stosuje się ściśle określone kryteria doboru.

1. pierwotne

B. Grupy te posiadają prawnie określoną strukturę, cel oraz normy. 2. inkluzywne

C.Przynależność do tych grup nie jest warunkowana pozycją społeczną czy też posiadanym majątkiem, lecz są one otwarte dla wszystkich.

3. ekskluzywne

4. formalne

A. ............ B. ............... C. ............

Poziom zaufania do instytucji publicznych w Polscew latach 2002–2008

Policja62% 56% 59%

75%

I 2002 I 2004 I 2006 I 2008

Unia Europejska 49% 46%62%

73%

Władze lokalnePana(i)

miasta/gminy43%

53% 56%68%

Sądy 40% 31% 39%59%

Rząd 42%21%

47% 56%

54

test sprawdzający

19. (1 pkt) Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.Większość grup, z którymi się stykamy, jest dla nas emocjonalnie neutralna. Ale są takie, którymi się brzydzimy, którymi gardzimy, które wyśmiewamy, do których za nic nie chcielibyśmy zostać włączeni. Dla kibiców Wisły taką grupą mogą być kibice Legii czy Polonii. Dla katolików – sataniści. Dla wielu mieszkańców miast – młodzieńcy o wygolonych, pustych gło-wach i byczych karkach. Dla starszego pokolenia – rozchełstani i wrzeszczący idole zespołów rockowych. Repulsja i wrogość są tym większe, im bardziej grupy takie narzucają nam się, wchodzą w orbitę naszego życia codziennego. […] Ale zdarza się i sytuacja odwrotna. Jakieś grupy jawią się nam jako niezwykle atrakcyjne, godne uznania, podziwu, mimo że sami do nich nie należymy. […] Mały chłopiec, który chce zostać przyjęty do gangu podwórkowego. Licealista, który podrabia kartę do klubu studenckiego. Opisywani szeroko przez Balzaka czy Prusa nuworysze pragnący akceptacji w środowisku arysto-kratycznym. Emigrant, który chce w pełni upodobnić się i rozpłynąć wśród członków swojej nowej ojczyzny.

P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2007, s. 157–158.

Podkreśl poprawną odpowiedź.W tekście opisano grupy: a) odniesienia, b) długotrwałe, c) sformalizowane, d) ograniczone.

20. (4 pkt) Rozstrzygnij, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli „prawda” lub „fałsz”.

Zdania Prawda lub fałsz

A. Funkcja stratyfikacyjna polega na zaspokajaniu potrzeby odpoczynku, relaksu i rozrywki.

B. Przygotowanie dzieci do samodzielnego życia i pełnienia ról społecznych to funkcja socja-lizacyjna rodziny.

C. Funkcja prokreacyjna dotyczy pozycji społecznej członków danej rodziny.

D. Zaspokajanie potrzeb materialnych jest podstawowym zadaniem rodziny wynikającym z pełnionej funkcji ekonomicznej.

21. (1 pkt) Wskaż różnice pomiędzy pokrewieństwem a powinowactwem.

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

22. (1 pkt) Spośród podanych poniżej teorii wybierz i podkreśl tę, której zwolennikiem był Max Weber.a) Podział społeczny konieczny jest do funkcjonowania społeczeństwa, natomiast różnice pomiędzy klasami wynikają z korzyści materialnych i niematerialnych czerpanych przez zajmujących najwyższą pozycję społeczną.b) Stworzył trzystopniową teorię stratyfikacji, w której oprócz czynnika ekonomicznego wskazał układ polityczny i spo-łeczny.c) Klasy społeczne są wytworem określonych stosunków gospodarczych. Wyróżniał on dwie klasy: produkcyjną (przed-siębiorców, robotników i rolników) oraz nieprodukcyjną (żyjącą z cudzej pracy).d) Społeczeństwo dzieli się na dwie klasy, które wzajemnie się zwalczają: posiadającą środki produkcji i nieposiadającą środków produkcji.

23. (1 pkt) Porównaj model własności funkcjonujący w Polsce przed rokiem 1989 i po 1989 roku.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

24. (1 pkt) Wymień trzy skutki społecznego i psychicznego wykluczenia.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

55

test sprawdzający

25. (2 pkt) Przeanalizuj wykres kołowy i wykonaj polecenia. Podkreśl poprawną odpowiedź.Wykres charakteryzuje strukturę zatrudnienia w społeczeństwie:a) pierwotnym,b) feudalnym,c) industrialnym,d) postindustrialnym.

Uzasadnij swój wybór.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

26. (1 pkt) Oceń prawdziwość twierdzenia: solidarność międzyludzka w XXI wieku umarła, została zabita przez egocentryczne patrzenia człowieka na świat i jego problemy. Uzasadnij odpowiedź.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

27. (3 pkt) Zapoznaj się z fotografią i wykonaj polecenia.

a) Zidentyfikuj postać przedstawioną na zdjęciu. Podaj imię i nazwisko.

.......................................................................................................................................................... .

b) Przedstaw zasadę stosowaną w walce politycznej przez człowieka przedstawionego na zdjęciu.

.......................................................................................................................................................... .

c) Oceń skuteczność zastosowanych metod działania. Uzasadnij odpo-wiedź.

...........................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................... .

przemysł30,8%

usługi56,3%

rolnictwo12,9%

GUS, 2010r.

56

test sprawdzający

Test sprawdzający 2Naród

Grupa I

Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................

1. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź.Naród to:a) grupa ludzi zamieszkująca określone terytorium,b) zbiorowość terytorialna połączona silnymi więziami społecznymi,c) grupa ludzi tworząca krąg społeczny o wspólnych zainteresowaniach,d) Zbiorowość terytorialna o określonym składzie etnicznym, wytworzona w procesie dziejów jako wspólna.

2. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli nazwy opisanych koncepcji narodu.

Opis Nazwa

A. Zgodnie z tą koncepcją do wyodrębnienia się wspólnoty etnicznej przyczyniły się nastę-pujące czynniki: wspólny język, kultura, świadomość narodowa oraz terytorium.

B. Według tej koncepcji naród powstaje w wyniku wspólnego gospodarowania na określo-nym terytorium, na którym mają miejsce produkcja i dystrybucja dóbr.

C. Koncepcja zakłada, ze z narodem mamy do czynienia, jeśli ma on określoną państwowość lub dąży do jej utworzenia.

3. (1 pkt) Do poszczególnych charakterystyk dopisz nazwę postawy.

Charakterystyka Nazwa postawy

A. Poszanowanie i umiłowanie swojej ojczyzny.

B. Niechęć i wrogość wobec ludzi obcych rasowo, religijnie lub etnicznie.

C. Ojczyzną człowieka jest cały świat, więzi narodowe i historyczne nie mają znaczenia.

D. Wartością nadrzędną jest naród dążący do utworzenia i posiadania własnego państwa.

4. (1 pkt) Wyjaśnij, czym różni się szowinizm od rasizmu.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

5. (2 pkt) Na podstawie wykresów oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Polacy 68,9%Ukraińcy 10,1%

Spis powszechny z 1931 r., [w:] H. Zieliński, Historia Polski 1914–1939, Wrocław, s. 124–126.

Żydzi 8,6%

Białorusini 3,1%pozostali 3,2%Niemcy 2,3%

Rusini 3,8%

Struktura narodowościowaw okresie międzywojennym

Polacy 93,5%

mniejszości narodowe 1,7%

narodowośćnieustalona 4,8%

Narodowy Spis Powszechny 2011r.

Struktura narodowościowaw Polsce po 1989 r.

57

test sprawdzający

a) Sformułuj wniosek wynikający z porównania struktury narodowościowej Polski okresu międzywojennego ze struk-turą narodowościową Polski po 1989 roku.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

b) Podaj trzy przyczyny tego procesu.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

6. (2 pkt) Na podstawie mapy wykonaj polecenia.

N

N

N NNN

N NN

NN NNNNN N N

N

N

N

NNN N

NN

NN

NN

NN N N

BB

B

BBB

B BB

B

B

BB

BB

BBB

BBB

T

SS

LLL

Ł

ŁŁ

Ł

Ł Ł ŁUU

UU

UUU

UUUUUUUUUUUUUUUU

UUU U

U

U

U

U U

U

N

S

L

U

0 100 km

UkraińcyLitwini

B Białorusini

Słowacy

Ł ŁemkowieT TatarzyNiemcy

Mazurzy

WarmiacyBorowiacy

Kurpie

Lasowiacy

RzeszowiacyPogórzanieGórale

LachyŚląscyŻywieccy

Podhalańscy

Sądeccy

Krakowiacy

Kaliszacy

(Księżacy) Łowiczanie

Poleszucy

Kaszubi

Krajniacy

Poznaniacy

Ślązacy

Koci

ewia

cy

Koci

ewia

cy

Borowiacy

Kurpie

Lasowiacy

RzeszowiacyPogórzanieGórale

LachyŚląscyŻywieccy

Podhalańscy

Sądeccy

Krakowiacy

Mazurzy

Warmiacy

Kaliszacy

Kaszubi

Krajniacy

Poznaniacy

Ślązacy

(Księżacy) Łowiczanie

Poleszucy

a) Wymień mniejszości narodowe zamieszkujące Ziemie Odzyskane.

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

b) Podaj nazwy mniejszości etnicznych zamieszkujących obszar tzw. ściany wschodniej.

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

7. (4 pkt) Zapoznaj się z tekstem Konstytucji RP i wykonaj polecenie.Konstytucja RPArt. 35.1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i insty-tucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamo-ści kulturowej.

58

test sprawdzający

Art. 53.1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.

Konstytucja RP, 1997 r.

Rozstrzygnij, które zdania zawierają informacje prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli „prawda” (zdanie prawdziwe) lub „fałsz” (zdanie fałszywe).

Zdania Prawda lub fałsz

A. Mniejszości narodowe maja prawo do zakładania własnych szkół.

B.Tylko niektóre mniejszości narodowe (Ukraińcy czy Białorusini) mają prawo wyznawać prawosławie.

C.Mniejszości narodowe mogą rozwijać własną kulturę, jednak pod warunkiem podporząd-kowania się kulturze polskiej.

D.Mniejszości narodowe mają zagwarantowane prawo do posługiwania się własnym języ-kiem.

8. (2 pkt) Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenia.Art. 2.1. Mniejszością narodową, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następują-ce warunki:1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;6) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.Mniejszością etniczną, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty etnicznej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;6) nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.

Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz.U. z dnia 31 stycznia 2005 r.).

a) Napisz, czy Słowacy zamieszkujący na terenie Polski posiadają status mniejszości narodowej, czy etnicznej.

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

b) Wyjaśnij prawną podstawę zakwalifikowania Słowaków do tej mniejszości.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

9. (1 pkt) Osoba prześladowana z powodu rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy spo-łecznej lub ze względu na przekonania polityczne to:a) repatriant, b) emigrant, c) uchodźca, d) konformista.

59

test sprawdzający

10. (1 pkt) Spośród podanych organizacji międzynarodowych wybierz i podkreśl tę, która podjęła zagadnienie praw i wolności mniejszości narodowych.a) CEFTA, b) EUROATOM, c) SEATO, d) OBWE.

11. (3 pkt) Podaj nazwy trzech dokumentów chroniących prawa mniejszości narodowych.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

12. (1 pkt) Zapoznaj się fragmentem tekstu i wykonaj polecenie.W Ameryce imigranci nie palą samochodów na ulicach jak arabscy przybysze z Maghrebu na paryskich przedmieściach

i nie mieszkają od pokoleń w etnicznych gettach jak Turcy w Berlinie. Islamscy ekstremiści, inaczej niż w Anglii, są rzad-kością wśród muzułmanów w Nowym Jorku albo Detroit. W USA nie ma poczucia, że imigranci to bomba zegarowa, jak w Europie, gdzie rządy nie radzą sobie z ich napływem i gdzie czują się oni obywatelami drugiej kategorii. Lokalni politycy walczący z nielegałami w Arizonie i Georgii to jednak nie to samo co antyimigracyjne partie rosnące w siłę we Francji, Ho-landii i Finlandii. Imigranci w Ameryce integrują się lepiej i tak samo jak sto lat temu odmładzają ją i nadają jej dynamikę. [...] Ich integracja dokonuje się w sposób, który zdaje się połączeniem modelu multi-kulti (uznanie odmiennej tożsamości, pielęgnacja tradycji etc.) i melting pot (dzieci imigrantów upodabniają się do rodowitych Amerykanów). Jak to się dzieje?

W dużej mierze niejako „samo przez się”. W odróżnieniu od Europejczyków, amerykański rząd federalny i rządy sta-nowe nie robią wiele na rzecz integracji, gdyż nie muszą. Amerykanie, naród złączony nie wspólnotą krwi, tylko idei – wolności i demokracji – są otwarci na imigrantów, oceniając ich jako jednostki, a nie jako członków grup etnicznych. [...]

Drugi czynnik spontanicznej asymilacji to specyfika amerykańskiej gospodarki. [...] Dziś elastyczny rynek pracy – ła-twość zatrudniania i zwalniania pracowników, ogromne możliwości edukacji, dokształcania i przekwalifikowania zawo-dowego w lokalnych college’ach – sprzyja także cudzoziemskim pracownikom.

T. Zalewski, Inne Stany. Czym różnią się od nas Amerykanie, Warszawa 2011, s. 175–178.Porównaj sytuację imigrantów w Stanach Zjednoczonych i Europie, a następnie wyciągnij wniosek dotyczący przyczyn tego zjawiska.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

13. (1 pkt) Przeczytaj tekst źródłowy i zaznacz właściwe dokończenie zdania.Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych [fragment artykułu 5]2. Bez uszczerbku dla środków podejmowanych stosownie do ich generalnej polityki integracyjnej, Strony powstrzyma-ją się od działań lub praktyk mających na celu asymilację osób należących do mniejszości narodowych wbrew ich woli i będą chronić te osoby przed jakimkolwiek działaniem mającym na celu taką asymilację.

Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych, 1995 r.

Z treści dokumentu wynika, że mniejszości narodowe:a) mają prawo do asymilacji,b) nie mogą podlegać asymilacji,c) obligatoryjnie podlegają częściowej asymilacji,d) mogą się asymilować tylko za zgodą władz państwowych.

14. (2 pkt) Podaj przykład państwa europejskiego prowadzącego restrykcyjną politykę wobec imigrantów i wy-jaśnij przyczynę tego zjawiska.

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

................................................................................................................................................................................................................................................................

60

test sprawdzający

15. (3 pkt) Na podstawie podanych w tabeli opisów zidentyfikuj rodzaj konfliktu. Nazwę wpisz we właściwe miejsce tabeli.

Opis Rodzaj konfliktu

A. Konflikty cywilizacyjne i kulturowe dotyczące rynków zbytu czy ochrony środowiska.

B. Konflikt o przywództwo w grupie lub o swoje interesy.

C.Walka z sobą samym polegająca na dokonaniu wyboru pomiędzy dwiema warto-ściami sprzecznymi ze sobą i równie atrakcyjnymi.

D. Zbrojna walka pomiędzy różnymi państwami.

E.Zazwyczaj w obronie interesów swojej grupy lub w celu walki o prawa i przywileje dla własnej grupy.

F.Konflikt między dwiema osobami lub większą liczbą osób – przyczyną sporu bywa różnica zdań i poglądów.

16. (1 pkt) Do podanych w tabeli charakterystyk przyporządkuj sposób rozwiązania konfliktu.

Charakterystyka Sposób rozwiązania konfliktu

A. Dojście do porozumienia na drodze obustronnych ustępstw.

B.Gra na zwłokę, w której jedna ze stron rezygnuje z realizacji własnych celów, zaś konflikt pozostaje nierozstrzygnięty.

C.Polega na osiąganiu swoich celów kosztem innych, przy zastosowaniu róż-nych metod nacisku.

Pojęcia do przyporządkowania: uleganie, walka, unikanie, kompromis

17. (2 pkt) Na podstawie map i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

SUDAN

Port Sudan

CZAD

LIBIA EGIPT

ARABIASAUDYJSKA

REPUBLIKA ŚRODKOWEJ AFRYKI

DEMOKRATYCZNA REPUBLIKA KONGA UGANDA

ETIOPIA

ERYTREA

KENIA

DŻIBUTI

SOMALIA

JEMEN

KAME

RUN

NIGE

RIA

Chartum

Dżuba

stolica

Sudan przed 1955 r.

chrześcijaństwo

islam

pozostałe

animizm

0 500 km

Na podstawie: World Bank, CIA, [z:] www.columbia.edu.

61

test sprawdzający

SUDAN

SUDANPOŁUDNIOWY

PortSudan

CZAD

LIBIAEGIPT

ARABIASAUDYJSKA

REPUBLIKA ŚRODKOWEJ AFRYKI

DEMOKRATYCZNA REPUBLIKA KONGA UGANDA

ETIOPIA

ERYTREA

KENIA

DŻIBUTI

SOMALIA

JEMEN

KAMERU

N

NIGE

RIA

Chartum

Dżuba

chrześcijaństwo

islam

stoliceropociągi

pola naftowe

pozostałe

animizm

Sudan i Sudan Pd. p0 2011 r.

ropociągi planowane

miejsca wydobycia

Na podstawie: World Bank, CIA, [z:] www.columbia.edu

ranerie

0 500 km

Na podstawie: World Bank, CIA, [z:] www.columbia.edu.

a) Podaj przyczyny konfliktu w Sudanie.

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

b) Określ, jakie były konsekwencje tego konfliktu.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

18. (3 pkt) Podaj trzy przykłady zastosowania muru jako metody rozwiązywania konfliktów społecznych.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

19. (1 pkt) Wyjaśnij pojęcie „intifada”.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

62

test sprawdzający

Test sprawdzający 2Naród

Grupa II

Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................

1. (1 pkt) Podkreśl właściwą odpowiedź.Naród to:a) grupa ludzi zamieszkująca określone terytorium,b) zbiorowość terytorialna o określonym składzie etnicznym, wytworzona w procesie dziejów jako wspólna,c) zbiorowość terytorialna połączona silnymi więziami społecznymi,d) grupa ludzi tworząca krąg społeczny o wspólnych zainteresowaniach politycznych i poglądach ekonomicznych.

2. (3 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli nazwy opisanych koncepcji narodu.

Opis Nazwa

A.Koncepcja zakłada, że z narodem mamy do czynienia, jeśli ma on określo-ną państwowość lub dąży do jej utworzenia.

B.Według tej koncepcji naród powstaje w wyniku wspólnego gospodarowa-nia na określonym terytorium, na którym ma miejsce produkcja i dystry-bucja dóbr.

C.Zgodnie z tą koncepcją do wyodrębnienia się wspólnoty etnicznej przy-czyniły się następujące czynniki: wspólny język, kultura, świadomość narodowa oraz terytorium.

3. (1 pkt) Do poszczególnych charakterystyk dopisz nazwę postawy.

Charakterystyka Nazwa postawy

A. Niechęć i wrogość wobec ludzi obcych rasowo, religijnie lub etnicznie.

B. Poszanowanie i umiłowanie swojej ojczyzny.

C.Wartością nadrzędną jest naród dążący do utworzenia i posiadania wła-snego państwa.

D.Ojczyzną człowieka jest cały świat, więzi narodowe i historyczne nie mają znaczenia.

4. (1 pkt) Wyjaśnij, czym różni się szowinizm od rasizmu.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

63

test sprawdzający

5. (2 pkt) Na podstawie wykresów oraz własnej wiedzy wykonaj polecenia.

Polacy 68,9%Ukraińcy 10,1%

Spis powszechny z 1931 r., [w:] H. Zieliński, Historia Polski 1914–1939, Wrocław, s. 124–126.

Żydzi 8,6%

Białorusini 3,1%pozostali 3,2%Niemcy 2,3%

Rusini 3,8%

Struktura narodowościowaw okresie międzywojennym

Polacy 93,5%

mniejszości narodowe 1,7%

narodowośćnieustalona 4,8%

Narodowy Spis Powszechny 2011r.

Struktura narodowościowaw Polsce po 1989 r.

Spis powszechny z 1931r., [w:] H.Zieliński, Narodowy Spis Powszechny 2011 r. Historia Polski 1914–1939, Wrocław, s.124–126.

Wyjaśnij, dlaczego odsetek Polaków w strukturze narodowościowej Polski był mniejszy w okresie międzywojennym niż po 1989 roku. Podaj dwa argumenty.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

6. (2 pkt) Na podstawie mapy wykonaj polecenia.

N

N

N NNN

N NN

NN NNNNN N N

N

N

N

NNN N

NN

NN

NN

NN N N

BB

B

BBB

B BB

B

B

BB

BB

BBB

BBB

T

SS

LLL

Ł

ŁŁ

Ł

Ł Ł ŁUU

UU

UUU

UUUUUUUUUUUUUUUU

UUU U

U

U

U

U U

U

N

S

L

U

0 100 km

UkraińcyLitwini

B Białorusini

Słowacy

Ł ŁemkowieT TatarzyNiemcy

Mazurzy

WarmiacyBorowiacy

Kurpie

Lasowiacy

RzeszowiacyPogórzanieGórale

LachyŚląscyŻywieccy

Podhalańscy

Sądeccy

Krakowiacy

Kaliszacy

(Księżacy) Łowiczanie

Poleszucy

Kaszubi

Krajniacy

Poznaniacy

Ślązacy

Koci

ewia

cy

Koci

ewia

cy

Borowiacy

Kurpie

Lasowiacy

RzeszowiacyPogórzanieGórale

LachyŚląscyŻywieccy

Podhalańscy

Sądeccy

Krakowiacy

Mazurzy

Warmiacy

Kaliszacy

Kaszubi

Krajniacy

Poznaniacy

Ślązacy

(Księżacy) Łowiczanie

Poleszucy

64

test sprawdzający

a) Wymień mniejszości etniczne zamieszkujące Ziemie Odzyskane.

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

b) Podaj nazwy mniejszości narodowych zamieszkujących obszar tzw. ściany wschodniej.

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

7. (4 pkt) Zapoznaj się z tekstem Konstytucji RP i wykonaj polecenie.Konstytucja RP [fragment]Art. 35.1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury.2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i insty-tucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamo-ści kulturowej.Art. 53.1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.

Konstytucja RP, 1997 r.

Rozstrzygnij, które zdania zawierają informacje prawdziwe, a które fałszywe. Wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli „prawda” (zdanie prawdziwe) lub „fałsz” (zdanie fałszywe).

Zdania Prawda lub fałsz

A.Tylko niektóre mniejszości narodowe (Ukraińcy czy Białorusini) mają prawo wyzna-wać prawosławie.

B. Mniejszości narodowe maja prawo do zakładania własnych szkół.

C.Mniejszości narodowe mają zagwarantowane prawo do posługiwania się własnym językiem.

D.Mniejszości narodowe mogą rozwijać własną kulturę, jednak pod warunkiem pod-porządkowania się kulturze polskiej.

8. (2 pkt) Na podstawie tekstu źródłowego wykonaj polecenia.Art. 2. 1. Mniejszością narodową, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następują-ce warunki:1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;6) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.

Mniejszością etniczną, w rozumieniu ustawy, jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:1) jest mniej liczebna od pozostałej części ludności Rzeczypospolitej Polskiej;2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją;3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji;4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty etnicznej i jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę;

65

test sprawdzający

5) jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od co najmniej 100 lat;6) nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.

Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz.U. z dnia 31 stycznia 2005 r.)

a) Napisz, czy Romowie zamieszkujący na terenie Polski posiadają status mniejszości narodowej, czy etnicznej.

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

b) Wyjaśnij prawną podstawę zakwalifikowania Romów do tej mniejszości.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

9. (1 pkt) Osoba prześladowana z powodu rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy spo-łecznej lub ze względu na przekonania polityczne to:a) emigrant,b) konformista,c) repatriant,d) uchodźca.

10. (1 pkt) Spośród podanych organizacji międzynarodowych wybierz i podkreśl tę, która podjęła zagadnienie praw i wolności mniejszości narodowych.a) CEFTA,b) OBWE, c) EUROATOM,d) SEATO.

11. (3 pkt) Podaj nazwy trzech państw, których obywatele najczęściej imigrują do Polski.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

12. (1 pkt) Zapoznaj się fragmentem tekstu i wykonaj polecenie.W Ameryce imigranci nie palą samochodów na ulicach jak arabscy przybysze z Maghrebu na paryskich przedmieściach

i nie mieszkają od pokoleń w etnicznych gettach jak Turcy w Berlinie. Islamscy ekstremiści, inaczej niż w Anglii, są rzadkością wśród muzułmanów w Nowym Jorku albo Detroit. W USA nie ma poczucia, że imigranci to bomba zegarowa, jak w Europie, gdzie rządy nie radzą sobie z ich napływem i gdzie czują się oni obywatelami drugiej kategorii. Lokalni politycy walczący z nie-legałami w Arizonie i Georgii to jednak nie to samo co antyimigracyjne partie rosnące w siłę we Francji, Holandii i Finlandii. Imigranci w Ameryce integrują się lepiej i tak samo jak sto lat temu odmładzają ją i nadają jej dynamikę. [...] Ich integracja dokonuje się w sposób, który zdaje się połączeniem modelu multi-kulti (uznanie odmiennej tożsamości, pielęgnacja tradycji etc.) i melting pot (dzieci imigrantów upodabniają się do rodowitych Amerykanów). Jak to się dzieje?

W dużej mierze niejako „samo przez się”. W odróżnieniu od Europejczyków, amerykański rząd federalny i rządy sta-nowe nie robią wiele na rzecz integracji, gdyż nie muszą. Amerykanie, naród złączony nie wspólnotą krwi, tylko idei – wolności i demokracji – są otwarci na imigrantów, oceniając ich jako jednostki, a nie jako członków grup etnicznych. [...]

Drugi czynnik spontanicznej asymilacji to specyfika amerykańskiej gospodarki. [...] Dziś elastyczny rynek pracy – ła-twość zatrudniania i zwalniania pracowników, ogromne możliwości edukacji, dokształcania i przekwalifikowania zawo-dowego w lokalnych college’ach – sprzyja także cudzoziemskim pracownikom.

T. Zalewski, Inne Stany. Czym różnią się od nas Amerykanie, Warszawa 2011, s. 175–178.

66

test sprawdzający

Wyjaśnij, czym różni się sytuacja imigranta w Stanach Zjednoczonych od sytuacji imigranta w Europie.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

13. (1 pkt) Przeczytaj tekst źródłowy i zaznacz właściwe dokończenie zdania.Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych [fragment artykułu 5]Bez uszczerbku dla środków podejmowanych stosownie do ich generalnej polityki integracyjnej, Strony powstrzymają się od działań lub praktyk mających na celu asymilację osób należących do mniejszości narodowych wbrew ich woli i będą chronić te osoby przed jakimkolwiek działaniem mającym na celu taką asymilację.

Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych, 1995 r.Z treści dokumentu wynika, że mniejszości narodowe:a) nie mogą podlegać asymilacji,b) mają prawo do asymilacji,c) mogą się asymilować tylko za zgodą władz państwowych,d) obligatoryjnie podlegają częściowej asymilacji.

14. (2 pkt) Podaj przykład państwa europejskiego prowadzącego liberalną politykę wobec imigrantów i wyja-śnij przyczynę tego zjawiska.

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

15. (3 pkt) Na podstawie podanych w tabeli opisów zidentyfikuj rodzaj konfliktu. Nazwę wpisz we właściwe miejsce tabeli.

Opis Rodzaj konfliktu

A.Konflikt między dwiema osobami lub większą liczbą osób – przyczyną sporu bywa różnica zdań i poglądów.

B.Walka z sobą samym polegająca na dokonaniu wyboru pomiędzy dwiema wartościami, sprzecznymi ze sobą i równie atrakcyjnymi.

C.Konflikty cywilizacyjne i kulturowe dotyczące rynków zbytu czy ochrony śro-dowiska.

D.Zazwyczaj w obronie interesów swojej grupy lub w celu walki o prawa i przy-wileje dla własnej grupy.

E. Zbrojna walka pomiędzy różnymi państwami.

F. Konflikt o przywództwo w grupie lub o swoje interesy.

16. (1 pkt) Do podanych w tabeli charakterystyk przyporządkuj sposób rozwiązania konfliktu.

Charakterystyka Sposób rozwiązania konfliktu

A.Gra na zwłokę, w której jedna ze stron rezygnuje z realizacji własnych celów, zaś konflikt pozostaje nierozstrzygnięty.

B.Polega na osiąganiu swoich celów kosztem innych, przy zastosowaniu róż-nych metod nacisku.

C.Wymaga od obu stron zaangażowania emocjonalnego, umiejętności słu-chania, wyrozumiałości i kreatywnego myślenia.

Pojęcia do przyporządkowania: walka, współpraca, uleganie, unikanie

67

test sprawdzający

17. (3 pkt) Na podstawie map i własnej wiedzy wykonaj polecenia.

AUSTRIAWĘGRY

ARABIASAUDYJSKA

WŁOCHY

ALBANIA

RUMUNIA

GRECJA

BUŁGARIA

SOMALIA

BELGRAD

J U G OS

ŁA

W

IA

Jugosławia w 1989 r.

katolicy

wyznawcy islamu

prawosławni

protestanci

0 250 km

Wojwodina

CZARNOGÓRA2006

SERBIA1992

LublanaZagrzeb

Nowy Sad

PodgoricaPrisztina

Skopie

KOSOWO2008

MACEDONIA1991

Sarajewo

RepublikaSerbska

1992FEDERACJA BOŚNII HERCEGOWINY

1998

SŁOWENIA1991

AUSTRIAWĘGRY

ARABIASAUDYJSKA

WŁOCHY

ALBANIA

RUMUNIA

GRECJA

BUŁGARIA

SOMALIA

BELGRAD

CHORWACJA1991

Jugosławia w 2011 r.

katolicy

wyznawcy islamu

prawosławni

protestanci

0 250 km

a) Podaj przyczyny konfliktu w byłej Jugosławii.

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................... .

b) Określ, jakie były konsekwencje tego konfliktu.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

18. (3 pkt) Podaj trzy przykłady zastosowania muru jako metody rozwiązywania konfliktów społecznych.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

19. (1 pkt) Wyjaśnij pojęcie „animizm”.

................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................

68

test sprawdzający

Test sprawdzający 3Kultura

Grupa I

Imię i nazwisko ........................................................................................... Klasa .................................... Data .....................

1. (1 pkt) Podaj definicję opisową kultury.

................................................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................