testi 1---pyetje nga provimi ne ekonomiksin industrial 1 ... · vogel se sa firmat bartese, ose...
TRANSCRIPT
Testi 1---Pyetje nga provimi ne ekonomiksin industrial
1.FUNKSIONI I PROFITIT NE NJE FIRME INDIIDUALE NE INDUSTRY JEPET NGA FORMA STRUKTURA
PARAQITET..?
Nje specifikim tjeter I modelit themoelor I cili mund te perdoret per te ndriquar cmimin e maksimizimit te
profitit perfshin ritheksimin e kushteve te shpenzimeve ne kuader te funksionit te shpenzimeve mesatare dhuke
dhene:
Shpenzimet totale = AC (q), ku : AC= shpenzimet mesatare
q= autputin
Ne kete rast barazimi themelor I maksimizimit te profitit eshte :
Profitit= Te ardhurat totale – Shpenzimet totale
= P(q).q- AC(q).q
Kushti I rendit te pare per maksimizimin e profitit mund te shkruhet :
Çmimi = AC + q dq
dP
dq
dAC
2.BAIN SA BARRIER HYRSE IDENTIFIKON NE INDUSTRY?
Bain identifikon 3 barrjera kryesore te hyrjes ne industri :
- Perparesit e shpenzimeve apsolute- munde te rriten nese firmat bartese kane lidhje shtese per resurset e
nevojshme per industry , teknologji pronesore te padisponushme nga konkurrentet, lidhje hyrse ne mesimin e
efejteve si rezultat I ekspriences se tyre te gjate ne industry. Nese firmat bartese nuk kane perparesi te ketilla,
ato do te jene ne gjendje te krijojne profite me cmime me te uleta sesa shpenzimet e konkurenteve potecale, dhe
ne kete raste mund te pengohet hyrja me ane te caktimit te pershtatshem te cmimeve.
- Ekonomite e vellimit -vijne zakonishte nga ekzistimi I pandashmerive dhe perparesive te specializimit ne
prodhim dhe ne menaxhment.Nese egzistojne ekonomi te verteta te shkalles , atehere konkurentet potenciale do
te ballafaqohen me dilema te veshtira, dhe per te hyre ne industry ata duhet te prodhojne me nje velim me te
vogel se sa firmat bartese, ose duhet te formojne nje reprart me shkalle te larte, me kete rast ata do te duhet te
sigurojne nje pjese te madhe shume shpejte, ne menyre qe ti shmangin humbjet e medha.
- Diferencimi I produkteve – do te jep nje barrier te hyrjes nese bleresit kane preference te mira per produktet
e firmave bartese. Sidoqofte supozohet se konkurentet e rinje mund ti tejkalojne keto preference permes
shpenzimeve te tyre promotive, dhe ne kete rast barrierat e hyrjes qe I atribohen diferencimit te produkteve
vetem do te ngriten nese konkurentet e rinj do te shpenzojne me teper promocion dhe reklame.
3.KOMENTO FUNKSIONET E PROCESIT TE MARRJES SE VENDIMEVE..?
Vendimi është një zgjedhje ku një person apo grup njerëzish nxjerrin një konkluzion rreth një situate të caktuar,
është procesi i zgjedhjes së një alternative ndërmjet një sërë alternativash të mundshme.
Funksionet e procesit te marrjes se vendimeve jane :
1. Identifikimi i problemit (situatës)- Zbulohet se ku ekziston problemi. Problemi ekziston kur vihen re
dallime midis gjendjës faktike dhe asaj të parashikuar.
2. Gjetja e alternativave të mundshme- Menaxheret duhet te percaktojne teresine e zgjedhjevete mundshme
alternative - teknika brainstorming. Eshte e rendesishme te indedifikohen te gjitha alternativat potenciale pasi
mund te ndodh alternative me e mire te mos rezultojne ne grupin e alternativave qe kemi indedifikuar.
3. Vlerësimi i alternativave të mundshme- Vleresimi I avantazheve dhe disavantazheve.si psh
Shkalla e mundësisë së realizimit të alternatives, Kënaqësia ,Pranueshmëria dhe Kostoja
4. Zgjedhja e alternatives më të mire - Një pjesë e alternativave eleminohen nga vlerësimi Ialternativave të
mundshme .Për zgjedhjen e alternativës më të mirë nevojitet :• Mbeshtetje në experiencën përsonale dhe të
kolegëve.• Metoda e analizës kërkimore shkecore synon të gjejë madhësine midis faktorëve më të rëndësishëm
kushtetkufizuese dhe permisimet për arritjen e qëllimit.
5. Zbatimi i alternativës së zgjedhur- Analiza e zgjedhur nga manaxheri duhet të vihet në zbatim
nëpërmjet një planifikimi të kujdesshëm.
6. Kontrolli dhe vlerësimi i rezultateve -Shpesh herë në praktikë ky hap neglizhohet nga menaxherët
4.NE QKA BAZOHET SENDERTIMI I QENDRAVE DOMINUESE NE EKONOMINE GLOBALE?.
Ndryshimet e bera ne ekonomine boterore, shthurja e socializmit, teknologjia e qellimit – fitimit, si dhe frika per
ekzistence, kane ndikuar ne boten bashkohore te formohen qendrat globale te dominimit dhe ka ardhur deri te
sendertimi I ligjeve te globalizimit te ekonomise boterore. Kjo dukuri reflektohet permes formimit te Treshit te
madh – SHBA, Japoni dhe Bashkesia Ekonomike Evropiane. Sendertimi I marrdhenieve ne kuader te “ treshit”
shprehet nepermjet ketyre tri koncepcioneve kryesore :. Koncecioni I pare dmth. Lufta ekonomike midis tyre
shpie deri te ashpersimi I kunderthenieve ne kuadrin e “treshit”. Koncepcioni I dyte dmth. Rruga ekonomike
shpie deri te krijimi I plote I zones se tregtise se lire. Koncepcioni I trete dmth. Diferencimi ekonomik midis
tyre shpie deri te paraqitja e diferencave ekonomike ne kuadrin e “treshit”
5.PARAQIT NJE MODEL TE QEVERISJES SE KORPORATES INDUSTRIALE..?
Ne vende te ndryshme ekzistojne modele te ndryshme te Qeverisjes se Korporatave.
Rezulton nje ndryshim midis sistemeve “market-oriented” dhe “network-oriented” te qeverisjes se
korporatave.
Karakteristike e sistemit market-oriented eshte nje treg i huaj aktiv per kontrollin e kompanise, i cila sherben
si nje mekanizem qe aksioneret e pavarur te influencojne ne marrjen e vendimeve manaxheriale. Sistemi
market-oriented mbizoteron ne vendet Anglo-Saksone. Ne vendet Anglo-Saksone influenca e aksionereve eshte
ne themele te fuqishme. Ne keto vende aplikohen principet demokratike “nje aksion, nje vote”. Vendet Anglo-
saksone karakterizohen nga sistemi me nje nivel (one-tier bord drejtoresh): pergjegjesite ekzekutive dhe
supervisore te bordit jane permbledhur ne nje entitet legal. Anetaret e bordit jane ekzekutive (te brendshem) dhe
jo-ekzekutive (te jashtem). Nga pikepamja ligjore, drejtoret e jashtem (te cilet shpesh jane anetare bordi ne
firmat e tjera), jane pergjegjes per manaxhimin e korporates. Nga pikepamja praktike drejtoret jo-ekzekutive
keshillojne drejtoret e brendshem ne marrjen e vendimeve per interesa te aksionereve. Si drejtoret ekzekutive
dhe joekzekutive zgjidhen dhe shkarkohen nga mbledhja e aksionereve.
Ne te kundert, ne sistemin network-oriented grupet oligarkike kryesisht, ndikojne ne marjen e vendimeve
manaxheriale nepermjet network relativisht ne marredhenie te qendrueshme.
6.SIPAS DRAWERIT OLIGOPOLI MUND TE PARAQITET SIPAS KORNIZES MATEMATIKORE.?
Nje trajtim I thjeshte mund te jepet duke ndjekur Dorward-in me perdorimin e kornizes matematikore. Pika
stratuese eshte rasti ku te gjitha firmat prodhojne produkte te njejta, ne kete rast lakorja e kerkeses mund te
gjendet: p=p(Q) . Kushti per maksimizimin e profitit eshte d$/dqi . Termi me I rendesishem eshte dQ/ dqi.
Nese i-ta firmer rite autputin e saj per njesi dhe firmat tjera nuk reagojne ndaj ketij ndryshimi atehere:
dQ/ dqi.= 1. Nga ana tjeter nese firmat tjera reagojne ndaj ketije ndryshimi duke rritur autputin e tyre per njesi
atehere: dQ/ dqi.= 1+a. 7.NE NJE INDUSTRY ME KONKURENC TE PERKYRER FIRMA A KA NEVOJE TE MERR VENDIME MBI
CAKTIMIN E CMIMIT..?
Ne nje industry me konkurence te perkryer, firma nuk ka nevoje te merr vendime mbi caktimin e cmimeve.
Cmimet caktohen(vendosen) nga fuqia e kerkeses dhe ofertes, firna individuale eshte teper e vogel te kete
ndonje ndikim ne cmim dhe firmat jane te njouara si pranuese te cmimit. Cdo firme e pranon cmimin e caktuar
nga tregu dhe merr vendim ne nivelin e autputit, I cili e maksimizon profitin duke dhene cmimin tregut
8.MODELI THEMELOR I CILI MUND TE PARAQITET PA MAKSIMIZIMIN E FITIMIT
PARAQITET..?
9……. NE PRODHIMIN E DEGES SE INDUSTRISE JANE..?
10.PARAQIT NJE MODEL TE TEORISE SE LOJRAVE..?
Zbatimi kryesor I teorise se lojrave ne oligopoly mund ta paraqesum ne nje shembull te thjeshte. Psh nese
marrim nje industry qe permban vetem dy firma , te cilat prodhojne nje product te njejte dhe qe te dyja orovaten
te vendosin ne mes te caktimit te cmimit me te larte apo me te ulet. Rezultatin e politikave te caktimit te
cmimeve te ketyre firamve mund ta paraqesim ne nje Matrice te pageses se thjeshte :
Siq e shohim nga matrica , nese te dy firmat kane vendosur se bashku te orientohen per cmim me te larte , kjo
do tu sjelle te dyja firmave profit substancionale, ndersa nese njera firme cakton cmim me te larte , kurse tjetra
cmim me te ulet , ne kete rast firma me cmim me te larte I humb te gjithe konsumatoret e saj ne dobi te firmes
tjeter, dhe firma me cmim me te larte peson humbje substancionale madje mund te dal edhe nga biznesi, deri sa
firma me cmim te ulet bene profite substancionale. Ndersa ne rast te bashkveprimit ndermjet firmave , nese ato
jane te informuara mir per njeri tjetrin dhe besojen njeri tjetrit qe te mos mashtrojne, atehere situata e luftes se
cmimeve mund te shmanget nga ted y firmat duke caktuar nje cmim te perbahsket monopolist, por ne rast te
mos besimit te njeri tjetrit atehere frika nga reaksionet e rivalit do ti shpie te dy firmat ne cmim shume te ulet.
Testi2
1.PARAQIT FUNKSIONIN E PRODHIMIT NE MES TE DY VARIABLAVE DHE TREGO CILI
ESHTE ME EFIKAS..?
Faktoret e prodhimt sa I perket lidhmeris se tyre me sasine e autputit ata mund te jene fiks dhe variabil. Faktoret
e prodhimit fiks jane te gjithe ata faktoreqe nuk jane te nderlidhur direct me sasine e autputit qe prodhon. Si
faktore fiks mund te jene : toka , kapitali, ndertesa ku behet prodhimi, makinerite e medha dhe
teknologjia.Faktoret variabile jane te gjithe ata faktore qe sasa e perdorimit te tyre direct lidhet me nivelin e
prodhimit te autputit.nese rritet niveli I prodhimt te autputit rritet kerkesa per faktoret variabil. Si faktore variabil
mund te jene: puna, lendet e para, materialet per prodhim. Faktoret fiks dhe variabil lidhen me periudha kohore.
Ne periudhat momentale te gjithe faktoret jane fikes, ne periudhat variabile puna eshte variabile kurse kapitali
fiks dhe ne periudha afategjata te gjite faktoret jane variabil
2.PROBLEMET QE PARAQITEN GJATE PROCESIT TE VENDIMARRJES?
Marrja e vendimeve eshte nje aktivitet qe rri qender te menaxhimit. Cdo menaxher qe merr persiper rolin e
drejtimit te aktiviteteve ten je organizate duhet te marre vendime dhe marrja e ketyre vendimeve eshte pjese
integrale e drejtimit te qdo lloj organizate.
Thuhet se kur problemi është i pakufizuar, ai është gjysmë i zgjedhur. Tri arsye kryesore pse njerëzit dështojnë
në zgjidhjen e saktë të problemit dhe shkaqeve të lindjes janë:
1 Zgjidhësi i problemit aktualisht nuk e percepton atë (ai është i verbuar para problemit).
2. Identifikohen probleme të gabuara apo shkaqe të gabuara. Përpjekja për të identifikuar një problem mund të
mos jetë gjithmonë e suksesshme. Kjo mund të ndodh për disa arsye:
3.Faza e përkufizimit të problemit është injoruar. Ekzistojnë tri arsye pse kjo fazë injorohet:
4. Faza e zgjidhjes së problemit dhe marrjes së vendimit nuk zbatohen me kujdes.
3. VARIABLAT E KARTELEVE..?
Kemi nje numer variablash qe e percaktojne suksesine kartelit , ku secila prej te cilave ndikon ne shkallen e
informimit te firmave per njera tjetren. Ato jane :
1.Numri I firmave - nese nje industry permban numer shume te vogel firmash , ato do te jen ne gjendje te
monirorojne aktivitetet e njera tjetres me shpenzime relativisht te uleta duke eliminuar mashtrimin.
2. Diferencimi I produkteve – Nese firmat prodhojne produkte shume te ngjashme ateher ato do te jen mi
rte informuara per shpenzimet dhe kushtet e kerkeses se rivaleve te tyre ne kete rast mashtrimi do te eliminohet.
Ndersa nese egziston shkalle e larte ediferencimit te produkteve apo nese produktet jane te standardizuara do te
jete shume e veshtir per firmat per te qene ne lidhje me aktivitetet e firmave tjera dhe diferenca ne mes te
produkteve do ta veshtirsojne caktimin e cmimeve monopoliste.
3.Publikimi I cmimeve – nese cmimet publikohen per firmat do te jete shume lehte qe ti monitorojne
aktivitetet e njera tjetres se sa kur cmimet mbahen te fshehta.
4. Norma te uleta te zhvillimit teknolohjik – Nese progresi teknologjik eshte I shpejt industria do te
ballafaqohet me pasiguri me te madhe dhe jostabilitet se sa kur k ompanite shfrytezojne te gjitha teknika te
ndertuara dhe te pjekura qe zhvillohen vetem ngadal. Si rezultat kartelizmi eshte shume I veshtire ne kushtet e
nderrimeve te shpeta teknologjike.
5. Ekzistimi I asociacioneve tregtare – nese ekziston nje asocacion tregtar aktiv ne industry , mund te
siguroje nje kanal efektiv te komunikimit ndermjet firmave duke u ndihmuar me kete procesin e kartelizmit.
4.NUMERO FUNKSIONET E PROCESIT TE MARRJES SE VENDIMEVE..?
Vendimi është një zgjedhje ku një person apo grup njerëzish nxjerrin një konkluzion rreth një situate të caktuar,
është procesi i zgjedhjes së një alternative ndërmjet një sërë alternativash të mundshme.
Funksionet e procesit te marrjes se vendimeve jane :
1. Identifikimi i problemit (situatës)- Zbulohet se ku ekziston problemi. Problemi ekziston kur vihen re
dallime midis gjendjës faktike dhe asaj të parashikuar.
2. Gjetja e alternativave të mundshme- Menaxheret duhet te percaktojne teresine e zgjedhjevete mundshme
alternative - teknika brainstorming. Eshte e rendesishme te indedifikohen te gjitha alternativat potenciale pasi
mund te ndodh alternative me e mire te mos rezultojne ne grupin e alternativave qe kemi indedifikuar.
3. Vlerësimi i alternativave të mundshme- Vleresimi I avantazheve dhe disavantazheve.si psh
Shkalla e mundësisë së realizimit të alternatives, Kënaqësia ,Pranueshmëria dhe Kostoja
4. Zgjedhja e alternatives më të mire - Një pjesë e alternativave eleminohen nga vlerësimi Ialternativave të
mundshme .Për zgjedhjen e alternativës më të mirë nevojitet :• Mbeshtetje në experiencën përsonale dhe të
kolegëve.• Metoda e analizës kërkimore shkecore synon të gjejë madhësine midis faktorëve më të rëndësishëm
kushtetkufizuese dhe permisimet për arritjen e qëllimit.
5. Zbatimi i alternativës së zgjedhur- Analiza e zgjedhur nga manaxheri duhet të vihet në zbatim
nëpërmjet një planifikimi të kujdesshëm.
6. Kontrolli dhe vlerësimi i rezultateve -Shpesh herë në praktikë ky hap neglizhohet nga menaxherët
5.NE QKA BAZOHET SENDERTIMI I QENDRAVE DOMINUESE NE EKONOMINE GLOBALE?.
Ndryshimet e bera ne ekonomine boterore, shthurja e socializmit, teknologjia e qellimit – fitimit, si dhe frika per
ekzistence, kane ndikuar ne boten bashkohore te formohen qendrat globale te dominimit dhe ka ardhur deri te
sendertimi I ligjeve te globalizimit te ekonomise boterore. Kjo dukuri reflektohet permes formimit te Treshit te
madh – SHBA, Japoni dhe Bashkesia Ekonomike Evropiane. Sendertimi I marrdhenieve ne kuader te “ treshit”
shprehet nepermjet ketyre tri koncepcioneve kryesore :. Koncecioni I pare dmth. Lufta ekonomike midis tyre
shpie deri te ashpersimi I kunderthenieve ne kuadrin e “treshit”. Koncepcioni I dyte dmth. Rruga ekonomike
shpie deri te krijimi I plote I zones se tregtise se lire. Koncepcioni I trete dmth. Diferencimi ekonomik midis
tyre shpie deri te paraqitja e diferencave ekonomike ne kuadrin e “treshit”
6.PARAQIT STRUKTUREN E PRONES NE NDERMARRJET E TRANSFORMUARA
Sendërtimi i tregut integral është I mundur edhe në ato raste kur ekzistojnë dy sektorë ekonomik, të cilët realizojnë
aktivitetin e tyre ekonomik në rrethana të ndryshme fiskale dhe monetare.
=Sektorin e parë e përbëjnë Ndërrmarrjet të cilat nuk jane të transformuara, siç janë:
Ndërrmarrjet nga fusha e monopoleve natyrore, Shërbimeve komunale dhe Ndërrmarrjet kontraverse.
=Sektorin e dytë e përbëjn Ndërrmarrjet e Transformuara
Nga këto fakte të cekura të procesit të transicionit rrjedh se në vendet postsocialiste në të njëjtën kohë duhet të
zbatohen dy reforma:
Reforma kushtuese - ka te beje me sendertimin e bazes institucionale te te drejtave qytetarve dhe
te qeveris parlamentare.
Reforma ekonomike – ka te beje me sendertimin e niveleve te ndryshme te garantimit te drejtave
te prones, privatizimit, formimit te cmimeve, realizimit te fitimit te deshiruar dhe te rritjes se
mireqenies.
Secila nga keto reforma përbëhet nga tri nivele:
-Nga percaktimi i kornizës institucionale,
-Procesi politik respektivisht procesi ekonomik dhe
-Nga arritja ose mos arritja e rezultateve të parashtruara
7. NE NJE INDUSTRY ME KONKURENC TE PERKYRER FIRMA A KA NEVOJE TE MERR VENDIME MBI
CAKTIMIN E CMIMIT..?
Ne nje industry me konkurence te perkryer, firma nuk ka nevoje te merr vendime mbi caktimin e cmimeve.
Cmimet caktohen(vendosen) nga fuqia e kerkeses dhe ofertes, firna individuale eshte teper e vogel te kete
ndonje ndikim ne cmim dhe firmat jane te njouara si pranuese te cmimit. Cdo firme e pranon cmimin e caktuar
nga tregu dhe merr vendim ne nivelin e autputit, I cili e maksimizon profitin duke dhene cmimin tregut
8. KU E SHEH RENDESIN E KOSTOVE MARGJINALE..?
Rendesia e kostove margjinale eshte : Nese MC> MR ateher kemi humbje ne ate firme ndersa nese MC< MR
ateher themi se kemi fitim supernormal, dhe nese MC=MR kemi fitim ( dmth kemi arritur kushtin e
maksimizimit te fitimit te te gjitha llojet e konkurences.)
9. BAIN SA BARRIER HYRSE IDENTIFIKON NE INDUSTRY?
Bain identifikon 3 barrjera kryesore te hyrjes ne industri :
- Perparesit e shpenzimeve apsolute- munde te rriten nese firmat bartese kane lidhje shtese per resurset e
nevojshme per industry , teknologji pronesore te padisponushme nga konkurrentet, lidhje hyrse ne mesimin e
efejteve si rezultat I ekspriences se tyre te gjate ne industry. Nese firmat bartese nuk kane perparesi te ketilla,
ato do te jene ne gjendje te krijojne profite me cmime me te uleta sesa shpenzimet e konkurenteve potecale, dhe
ne kete raste mund te pengohet hyrja me ane te caktimit te pershtatshem te cmimeve.
- Ekonomite e vellimit -vijne zakonishte nga ekzistimi I pandashmerive dhe perparesive te specializimit ne
prodhim dhe ne menaxhment.Nese egzistojne ekonomi te verteta te shkalles , atehere konkurentet potenciale do
te ballafaqohen me dilema te veshtira, dhe per te hyre ne industry ata duhet te prodhojne me nje velim me te
vogel se sa firmat bartese, ose duhet te formojne nje reprart me shkalle te larte, me kete rast ata do te duhet te
sigurojne nje pjese te madhe shume shpejte, ne menyre qe ti shmangin humbjet e medha.
- Diferencimi I produkteve – do te jep nje barrier te hyrjes nese bleresit kane preference te mira per produktet
e firmave bartese. Sidoqofte supozohet se konkurentet e rinje mund ti tejkalojne keto preference permes
shpenzimeve te tyre promotive, dhe ne kete rast barrierat e hyrjes qe I atribohen diferencimit te produkteve
vetem do te ngriten nese konkurentet e rinj do te shpenzojne me teper promocion dhe reklame.
10.CKA KUPTONI ME STRUKTURE MENAXHERIALE TE KAPITALIT INDUSTRIAL..?
1.NE QKA BAZOHET KONKURENCA E PERKRYER DHE SI E KUPTONI RIVALITETIN?
Firma në konkurrencë të plotë nuk mund të përcakton çmimin, por mund të përcakton nivelin e prodhimit që
maksimizon fitimin e saj. Ne konkurencen e perkryer firma ka shume pak mundesi te veproje per vete dhe
vetem pak vendime per ti marre. Cmimi caktohet nga tregu dhe firma eshte “pranuese e cmimit”. Firma nuk ka
nevoje per reklama, pra aji duhet te marre vendime vetem per nivelin e autputit qe do te ofroje. Ne te vertet ne
konkurencen e perkryer nuk ka fare rivalitet ne mes te firmave industriale seose secila firme eshte shume e
vogel per tu ballafaquar me forcat e panjohura te tregut me teper se sa nga firmat rivale te njohura. Ne
konkurencen perfekte firma nuk ka strategji mund te themi pasi qe ato veprojne me vendime te kufizuara nen
presionin e forcave te tregut.
2.PSE THEMI MARRJA E VENDIMEVE ESHTE ME E RENDESISHMJA E MENAXHIMIT?
Menaxhimi është gjaku i një organizmi. Nëse menaxhimi i një organizate nuk funksionon, atëherë edhe
organizata nuk mund të jetojë.
Tradicionalisht menaxhimi është konsideruar i artit me shkencën, që kërkon teknika të sjelljes dhe teknika
ekzakte sistematike. Ai është një proces i gjerë, në të cilën përcaktohen një grup objektivash, përmes integrimit
efektiv të burimeve njerëzore, financiare dhe fizike.
Marrja e vendimeve është një disiplinë që përfshin procedimet racionale për marrjen e vendimeve të
menaxhimit.
Vendimi është një zgjidhje me anën e së cilës në person nxjerr një konkluzion rreth një situate; është procesi i
zgjedhjes së një alternative ndërmjet një sërë alternativash.
Koncepti i personit ekonomik paraqet një individ racional i cili përdor gjithmonë metodën shkencore për të
fituar një zgjidhje optimale mbi një objektiv të organizatës. Me fjalë të tjera një person ekonomik gjithmonë
optimizmin global.
Marrja e vendimeve është një aktivitet që rri në qendër të menaxhimit. Çdo menaxher që merr përsipër rolin e
drejtimit të aktiviteteve të një organizate duhet të marrë vendime dhe marrja e këtyre vendimeve është pjesë
integrale e drejtimit të çdo lloj organizate.
3.BEJE IDENTIFIMIN E POLITIKAVE ADEKUATE NE BIZENS?.
1. Industria dhe bujqesia si sektore kyqe te zhvillimit ekonomik – Strategjia industrial dhe agrobiznesi te
menaxhohen me mire dhe te shfrytezojne pervojat e jashtme,
2. Energjetika dhe Minjerat – Kapitali provat ne energji dhe minjera mbi bazen e standardeve te vendeve te
zhvilluara.
3. Turizmi
Dy korniza baze ndikuerse ne zhvillimin ekonomik jane :
- Cikli jetesor I produktit dhe Shtytesit strategjik “ perparesit konkuruese”.
4.KOMENTO DISA ELEMENTE KYQE PER TE ZENE HAPIN NE BIZNES..?
-Invesimi ne edukim
-Infrastruktura fizike -nevoja per permisimin e rrugeve dhe infrastructures se transportit, telekomunikimit.
-Zhvillimi rural dhe politika e migrimit- Konsilidimi I tokes dhe teknologjia do te largojne nje numer te
madhe te fuqise relativisht te papergaditur nga bujqesia (programet ne ngritjen e kapaciteteve ne kete fushe)
-Sektori public efektiv
- Mungesa e kapacitetev absorbuese
-Transparenca
- Teknokracia profesionale
-Vetebesimi( te thyhet rrethi vicioz)
-Qasja ne tregjet boterore dhe ne IFN ( Instutucionet financiare nderkombetare
4.KOMENTO DHE PARAQIT MODELIN E QMIMIT MESATAR?
Modeli është i zhvilluar në bazë të varianteve të ndryshme duke u bazuar në rregullat e çmimeve
që janë në përputhje me çmimin mesatar: P=AVC+GPM=AC
AVC – kostoja mesatare variabile
GPM – bruto profiti marxhinal
P – çmimi
AC – çmimi mesatar.
Firma e shikon raportin e çmimit të barabart me koston totale mesatare e cila përfshin edhe neto
profitin marxhinal.
FIGURA SATC C 0 X
Ne vijen vertikale eshte paraqitur kosotoja e
prodhimit (C) , kurse ne vijen horizontale
sasine eprodhimit (X).Ne fig jane paraqitur
lakoret e kostose mesatare , totale dhe
margjinale, ne nivelin me te ulte te
shfrytezimit te kapaciteteve, kosotoja
margjinale eshte nen kosto mesatare, kun je
shkalle te zhvillimit ekonomik bashkohen
per nje periudhe te caktuar. Pika ku priten
keto 3 lloje te lakoreve tregon maksimizimin
e profitit, prandaj gjithmone duhet gjetur
nivelin optimal te shfrytezimit te
kapaciteteve ku realizohet ekuilibri ne mes
te ofertes dhe kerkeses (barazimi I shpenzimeve margjinale, mesatare, dhe
totale
5.KOMENTO BALANCIMIN E MAKSIMIZIMIT TE PROFITIT NE MONOPOLIN E PASTER?
Monopoli është një formë e strukturës së tregut në të cilën presionet e bëra në firmë në mënyrë konkurente
mungojnë. Një firmë që të jetë ’’monopol i pastër’’ ajo duhet të përmbajë vetëm një firmë dhe nuk duhet të ketë
mundësi për hyrje. Në këtë llojë të strukturës së tregut firma ka më shumë diskrecion për të vendosur për
objektivat dhe aksionet e sajë. Qëllimi i monopolistit është profiti maksimal.Monopolisti i pastër mundet të
përcaktojë nivelin e çmimit – ka ndikim në çmim.Lakorja e kërkesës ka pjerrësi negative.Monopolisti
maksimizon fitimin kur MC=MR.Monopolisti nuk ka kurbe te ofertes.
p Shpenzimet margjinale px D = te ardhurat mesatare 0 q qx q
6.QKA KUPTONI ME PRIVATIZIMIN NE TRANZICION?
Ne literaturen shkencore dhe profesionale, nocioni i tranzicionit nënkupton periudhen e zhvillimit, në të cilën
patjetër duhet të ndërmerren proceset gjithpërfshirëse, të ndryshimeve ekonomike dhe të sturuktures kulturale të
shoqërisë. Privatizimi nuk eshte vetem process ekonomik por ai eshte nje fenomen kompleks ku involvohen
edhe aspektet politike dhe aje social. Te ardhurat nga privatizimi kane ndikim te rendesishem ne disa lemi te
jetes. Paraqitja e privatizimit daton qysh moti se pari ne Tajland, Ameriken Latine , ne Britanin e madhe
etj.duke bere keshtu kthesa te medha per paraqitjen e privatizimit si nje fenomen I forte I rendesishem ne
sistemin ekonomik dhe shoqeror ne bote. Nje prej elementeve positive qe rezulton nga privatizimi eshte
arketimi I mjeteve financiare ne buxhetin shteteror. Qellimet kryesore te privatizimi jane: rritja ekifase ne
ekonomi, zhvillimi I konkurences, zvoglimi I ndikimit te shtetit ne ekonomi dhe rritja e mirqenjes se populates.
7.TEORIA E LOJRAVE?.
Teoria e lojrave eshte dege e Mikroekonomise qe merret me analizen e zgjedhjes optimale ne situate
konkuruese, situare qe secili aksion per te marre bdinje vendim mund te kete nje perplasje kuptimeplote me
vendimet e rivalve tjere ne te ardhmen.Megjithate termi loje mund te tinglloj joserioz, ne fakt ato jane disa
situata qe mund te studiohen si lojra. Analiza e teorise se lojrave mund te na ndihmoj te kuptojme me mire
problemi e vendimarrjes me te cilin perballen firmat. Bashkeveprime tjera shoqerore ne secilen teori te lojrave
kane qene frytedhenese ne konkurencen midis bleresve ne ankand, vrapimit ne akumulimin e armeve nukleare
dhe konkurences midis kandidateve.
Kjo teknik fillimisht eshte paraqitur gjate Luftes II Boterore per tu ndihmuar strategve ushtarak. Megjithate kjo
mund te perdoret edhe ne oligopol ngase ajo ka te beje me sjelljen e rivaleve te ndervarur secili prej te cileve ka
nje zgjedhje te levizshme rezultati i te cilave ne mase te madhe do te varet nga veprimet e te tjereve.
8.MONOPOLI – PARAQIT GRAFIKISHT..?
Monopoli eshte nje forme e structures se tregut, ne
te cilen presionet e bera ne firme ne menyre te
perkryer konkurente, mungojne.
Per nje firme qe te jete “monopol I paster” ajo duhet
te permbaje vetem nje firme dhe nuk duhet te kete
mundesi ne hyrje. Ne kete tip te structures se tregut, firma dhe
menaxheri I saj kane shume me teper diskredion per
te vendosur per objektivat dhee aksionet e tyre. Ata
mund te vendosin te zgjedhin nje objektiv, sesa
maksimizimin e profitit.Sidoqofte modelet shkollore
te monopolist pohojne se pike nisese se qellimi I
monopolistit, sikur edhe I konkurentit te perkryer, te
bejen profit maksimal.
9. SA SHPREHET LIGJI I RENIES SE RENDIMENTIT SI FORMA E KURBES SE PRODUKTIT..?
Ne fillimi nese ndaj nje njesie kapital i shtojm sasi pun rendimenti total shenon rritje sepse vlen ligji i
shperndarjes kur produkti margjinal barazohet me koston margjinale esht ne max e tij edhe kur produkti
margjinal shenn renje si pasoj e rritjes se punes ndaj kapitalit konstant vlen ligji ie renjes se rendimentit ose ligji
i te ardhurave zbritese
10.IDENDIFIKO DISA POLTIKA PER MBESHTETJE E BIZNESEVE NE KOSOVE..?
Poltika e mbeshtetjes se bizneseve permes:
Lirimeve ne tatime: normat me te uleta tatimore stimulojne bizneset
Subvencioneve ne deg te ndryshme te ekonoms siq jane bujqesia dhe hoteleria e turizmi: ndihmojne ne
zhvillimin me te madh te bizneseve por edhe nxisi krijimin e bizneseve te reja
Investimet bga shteti : eshte nje faktore shume me rendesi pasi qe per nje shtet te fuqishem dhe ekonomi stabile
duhet nisur nga hap ate till organet kompetente shteterore.
11. FORMAT E BIZNESEVE NE KOSOVE..?
Format e organizimit të biznesit që zgjedh firma përgjithësisht përcaktohet nga forma e pronësisë, struktura e
drejtimit, mënyra e pagesës për fakturën e prodhimit, ekzistojnë keto forma:
Firmat individuale – Kemi të bëjmë me një firmë individuale atëher kur ajo është pronë e një pronari të
vetëm dhe drejtohet vetëm prej tijë. Kjo është forma më e thjeshtë dhe më e përgjithshme e organizimit
të biznesit. Pronari i firmës është përgjegjës për mbarë vajtjen e firmës.
Firmat me ortakë – Këto firma mund të krijohen me dy ose më shumë pronarë. Ortakët duhet të bien
dakord për strukturën e organizimit dhe kanë përgjegjësi të përbashkët.
Korporatat – Janë një formë e organizimit të biznesit megjithëse ato nuk janë të shumta në numër.
Kapitali i një korporate formohet përmes shitjes së aksioneve.
12.PARAQIT FORMEN E QMIMIT TOTAL
Sasia e produktit e prodhuar nga kombinimi I inputitpune L dhe inputit capital K quhet “produkte total” (ose
product total fizik) dhe simbolikisht shenohet me Q ose TP.
Kurba TP tregon maksimumin e produktit per qdo sasi te inputit pune te perdorur. Pika psh a, b, c…f etj. Ne
kurben e produktit total fizik u korespodojne rreshtve perkates ten je tabele te dhene.Kurba e produktit total fizik
veqon nivelet e arritshme te prodhimit ng nivelet e paarriteshmete tij. Te gjitha pikat siper kesaj kurbe tregojne
nivele te paarriteshme te prodhimit, kurse pikat nen kurbe tregojn nivele te arriteshme, por jo efiqiente te
prodhimit.Vetem okat ne kurbe jane nivele te arriteshme dhe njekohesisht efiqiente te prodhimit
Kjo qasje ka perparesi te dukshme ne shprehjen e cmimit optimal me ane te shpenzimeve mesatare plus
margjines (marshes), e cila korrospondon me faktet e ushtrimit te biznesit.
13.KUR TË GJITHA FIRMAT NË ANALIZË PRODHOJNË PRODUKTE TË NJËJTA ATËHER KËRKESA SI MUND TË GJINDET..? Me rastin e analizes se firmave te cilat prodhojne produkte te njejta , kjo nenkupton se kemi te bejme me produkte homogjene. Dhe per te ditur kerkesen duhet te pasur parasyshe se produkte te njejta kemi te shume firma te tjera, por ne duhet te dijm fillimishte kerkesat per secilen firme veq e veq, pastaj ti mbledhim ne teresi dhe keshtu do te kemi kerkesen per keto produkte te njejta por nga firma te ndryshme.
14.PARAQIT DHE KOMENTO DISA IZOKANTA..?
Dy grupe kombinimesh te inputeve pune dhe capital japin perkatesisht te njejten sasi prodhimi, secili grup
perfaqesohet nga nje kurbe, qe quhet vija barazsaso (izokuanti). Izokuanti perfaqeson tersin e kombinimeve te
ndryshem te punes dhe kpitlit qe jpin ssi te brbrt produkti. Ne qofte se levizim nga njera pike ne nje pike tjeter
pergjte nje izokuanti, nje factor prodhimi zevendesohet me faktorin tjeter, kurse madhesia e prodhimit mbetet
konstante.Norma sips se ciles kryhet ky zevendesim duke mbjtur prodhimin konstnt, quhet norm teknike e
zevendesimit (TRS), grafikisht norm tetknike e zevendesimit matet me pjerresin e izokuantit ne piken perkatese.
15.FORMA E KONKURENCES SE PERKRYER NE BALLAFAQIMIN E HAPIT TE SHKURTER DHE HAPIT TE
GJATE KARAKTERIZOHET ( ASPEKTI TEORIK DHE I FIGURES)..?
Disa karakteristika te konkurences se perkryer jane:
A)Nr. I madh I bleresve dhe shitesve te vegjel
B)Hyrja e lehte ne industry
C)Produkte identike
D)Sjellja e maksimizimit te profitit ne nje pjese
E)Mobilitete I faktoreve te prodhimit
F) Dituria e perkryer e mundesive te tregut
Në periudha afatgjate ( apo hapine gjatë) do të
ketë hyrje të reja të firmave në industri. Hyrja e
firmave të reja është e mundshme vetëm në hapin e
gjatë. Në hapin e gjatë në konkurencën e përkryer
firmat e reja do ta shtyjnë çmimin teposhtë dhe në
hapin e gjatë do të eliminohen fitimet supernormale.
Për të identifikuar se ku duhet të vendosen. Çmimet
në hapin e gjatë është e nevojshme të shqyrtohen
lakoret e shpenzimeve në hapin e gjatë për firmat
individuale.
Rezultati i hapit të gjatë të industrisë në
konkurencën e përkryer është që çmimi është
detyruar të ulët gjer në nivelin e shpenzimeve të
ulëta mesatare
Në gjendjen e konkurencës së përkryer në hapin e shkurtër, çmimi me të cilin secila firmë duhet ti shet produktet e veta do të caktohet nga oferta dhe kërkesa. Secila firmë do të jetë në gjendje të shet produkte me atë
çmim, por nuk mund të shet produkte me çmim më të lartë, sepse konkurentet e saj prodhojne produkte identike
me cmim te tregut dhe konsumatoret jane te informuare per cmimet e ofruara nga secila firme. Firma cakton
vetëm autputin.
Paraqitja grafike e konkurencës në hapin e shkurtër:
P
P2
S p1
E
P1 D
Q1 Q Q0 Q1 Q2
Lakorja e kërkesës në hapin e shkurtër është horizontale dhe plotësisht elastike e cila tregon se firma mund te
shet produktet me cmimin P por jo me te larte.. Meqenëse çdo firmë është maksimizuese e profitit ajo do të
prodhojë në nivelin e autputit të dhënë me qο ku të ardhurat margjinale janë të barabarta me shpenzimet
margjinale MR=MC, ne te kunderten nese prodhohet me shume se qo MR< MC kjo do t zvoglonte profitin dhe
anasjelltas nese prodhon me pak se qo me Qmimin P, MR> MC. Meqenese se industria nuk eshte gje tjeter pos
shuma e firmave individuale eshte e qarte se autputi I industriese Q duhet te jete I barabarte ne shuneb e
autouteve te firmave individuale.
16.KOMENTO DHE PARAQIT ME DISA SHEMBUJ DISKRIMINIMIN E QMIMEVE
1 Diskriminimi I qmimit te shkalles se pare
Çdo njësi shitet tek ai individ që e vlerëson atë më
shumë, me çmimin maksimal që ai është i gatshëm të
paguajë për të (çmimi i rezervimit). Nuk ka asnjë
tepricë konsumatore në një treg të tillë. E gjithë
teprica shkon te prodhuesi. Monopolisti që
diskriminon plotësisht çmimin duhet të prodhojë në
një nivel produkti ku P=MC. Nëse P>MC atëherë
ndonjë individ do të paguante më shumë se sa
kushton prodhimi i njësisë shtesë të prduktit dhe
monopolisti do të prodhonte këtë njësi shtesë.
Diskriminimi i plotë i çmimit nga një monopolist
shpie në një rezultat Pareto-efiçinet.
2. - Diskriminimi i çmimit të shkallës së dytë- njihet ndryshe edhe rasti i çmimit jolinear, përderisa kjo do të
thotë që çmimi për njësi produkti nuk është I pandryshueshëm, por varet nga sasia që blejmë.Konsumatori paguan
për një sasi të produkteve një çmim, kurse për sasinë tjetër të produkteve
me çmim tjetër e kështu me radhë (block tariff).
3.Diskriminimi i çmimit të shkallës së tretë-Monopolisti shet tek njerëz të ndryshëm me çmime të ndryshme,
por tek një grup i caktuar njerëzish çdo njësi e mallit shitet me çmim të njejtë. Shembull kishin me qenë uljet e
çmimit për të moshuarit për barnat mjekësore, uljet e çmimit për studentët etj.
17.QKA PARAQET QMIMI PENGUES APO QMIMI KUFI HYRJE
“Qmimi kufi” apo “ qmimi pengues I hyrjes” mund te definohet si qmimi me I larte I cili mund te caktehoe nga
firmat bartese pa shkaktuar hyrje te reja ne industry. Kur konkurenti hyres potencial zgjedh te hyje ne industry
nese ai eshte ne gjendje te fitoj se paku profite normale, atehre hyrja ndodh kur lakorja e kerkeses e konkurentit
potencial shtrihet mbi lakoren e shpenzimeve per disa nivele autputi. Percaktimi I qmimit kufi varet ne mase te
madhe nga lokacioni I lakores se pritur te kerkese se konkurentit. Supozimi I zakoneshem ne lidhje me kete eshte
I njohur si Postulati I Sylos sipas Sylo Labiu:
Dind tregon lakoren e kerkeses se tregut per
produktin. Q1 Sasie prodhuar para hyrjes, P1
qmimi para hyrjes. Nese pjemarresit rritin
qmimin ne P2 Kerkesa totale do te rritet ne
Q2. Dentrant paraqet kekresen pas hyrjes se
pjemarresve
Qmimi kufi percaktohet per qdo dy tipe te barrierave te hyrjes:
1.Perparsit e shpenzimeve absolute 2.Ekonomite e vellimit
18.QFARE ESHTE KONCEPTI I VLERES ZBRITESE, KONSTANTE DHE RRITESE TE SHKALLES.
Të ardhurat konstante të shkallës, që përfaqësojnë rastin kur ndryshimet përpjestimore në të gjithë inputet çojnë
në një rritje në të njëjtin përpjestim në prodhim. Psh. në qoftë se inputet e punës, tokës, kapitalit, etj. dyfishohen,
edhe produkti total dyfishohet. Degët ku mbizotëron puna e dorës karakterizohen përgjithësisht nga të ardhura
konstante të shkallës.
Të ardhurat zbritëse të shkallës, që përfaqësojnë rastin kur një rritje përpjestimore në të gjitë inputet çonë në rritje
në përpjestim më të vogël ën produktin total. Psh. kur fermeri rrit me 50% sasinë e farës, të punës dhe të
makinerive, ndërsa produkti total rritet me 40%, prodhimi karakterizohet nga të ardhura zbritëse të shkallës.
Të ardhurat rritëse të shkallës, që përfaqësojnë rastin kur një rritje përpjestimore në të gjithë inputet çonë në një
rritje në përpjestim më të madh në nivelin e produktit total. Psh. në qoftë se fermeri i rrit të gjitha inputet me
10%, ndërsa produkti total rritet me 15%, prodhimit
19.KOMENTO DHE PARAQIT FORMAT E KONKURENCES
Format konkuruese me te shpeshta jane:
A)Konkurenca e plote-Firma ne konkurence te plote nuk mun te percakton qmimin, por mund te percakton
nivelin e prodhimit qe maksimizon fitimin e saj,
B) Monopoli- firma eshte qmimpercaktuese, por per te analizuar problemin e percatimit te qmimit do te
paramendojm se si monopolisti se pari zgjedh nivelin e prodhimit (Q) qe do ta shet, pastaj varesisht nga kerkesa
e tregut te percaktojme qmimin P(Q),
C) Konkurenca monopolistike- Ky tip I industries perkujton konkurencen e perkryer ne ate se kjo permbane nje
numer te madhe te firmave te vogelsa dhe ekziston hyrje e lire ne industrin ne hapin e gjate.T konkurenca
monopliste ekziston nje shkalle e diferencimit te produkteve ne ate se secila firme prodhon produkte te ndryshime
me dallime te vogela, seili prej tyre preferohet ndaj te tjereve nga disa konsumator
D).Oligopoli- eshte nje forme tregu me shites te paket ne numer port e rendeishem, secili prej te cileve e di qe
nje vendim I tij ka nje ndikim te madhe mbigjithe tersin e tregut, dhe konkurencen ne te. Ne oligopoly, secili nga
ofruesit eshte ne gjendje te ndikoj mbi tregun.
20.DISKUTONI FUNKSIONIN E PROCESIT TE TRANZICIONIT SI PROCES EKONOMIK NE
VENDET POSTSOCIALISTE
Esenca e procesit të transicionit qëndron në kalimin nga eknomia komanuese në ekonominë e tregut. Kalimi në
tregun integral si Komponentë themelore e ekonomisë së tregut nuk mundë të trajtohet si qeshtje e ndonjë
zgjidhjeje të caktuar, por me parë trajtohet si qeshtje e mbijetesës. Truri i ekonomisë së tregut eshte tregu financiar.
Tregu i punës veqmas, tregu i kapitalit në vendet postsocialiste, kërkon zbatimin e procesit të privatizimit dhe
transformimin radikal të anatomisë dhe te fiziologjisë të modelit ekonomikë të socializmit, nepermjet të
destruksionit rrënjësor të ketij modeli.
Etika individualiste si parakusht i eknomisë së tregut në kuptimin psikologjikë i pergjigjet atij fenomeni i cili ne
literaturë është i njohur me emrin “ focus i mbrendshem i kontrollit “.
Sipas koncepcionit të neoklasikëve, deficiti i kërkesës agregate paraqitet si problem kyç dhe shkak kryesor i të
ashtuquajturës “rënie e transformacionit” në ekonminë e vendeve postsocialiste. Pra këto vende angazhohen për
stimulimin e kërkeses agregate.
Stimulimi i kerkeses duhet të realizohet nëpërmjet masave të politikës fiskale,por ndonjëher edhe nëpërmjet të
politikës monetare.
21.QFARE ESHTE LIDHJA MES PRODUKTIT MARXHINAL DHE MESATAR TE FAKTOREVE TE
PRODHIMIT
Lidhja mes produktit mesatar dhe atij marxhinal te faktoreve te prodhimit eshte nje nje veti e pergjitheshme qe
ekzistonmidis vlerave mesatare dhe marxhinale per qdo variable. Ne qofte se ndaj nje madhesie mesatare ten je
shume numrash shtohet nje numer qe eshte me I vogel se kjo mesatare, mesatrja qe perfshin edhe numerin e fundit
shtese do te jete me e ulet se mesatarja e pare dhe e kuderta, ne qofte se ndj nje madhesie mestare ten je shume
numerash shtohet nje numer qe eshte me I madh se kjo mesatare, mesatarja qe perfshin edhe numerin e fundit
shtes do te jete me e larte se mesatarja e pare.
22.STRUKTURA E PRONES
Struktura e pronës dhe specifikat e sajë paraqitën
a) Së pari marëdhëniet në prodhim dhe të drejtat kanë karakter kalimtar,
b) Të drejtat mbi pronën ose janë të specifikuara mirë ose nuk janë të specifikuara mirë.
c) Në periudhën e tranzicionit e marrëdhënieve të reja mbi pronën në ekonomi sbatohen në kushte të ruajtjes së
inertitetit në sferën ekonomike,
d) Si karakteristikë specifike e pronës në ekonominë e tranzicionit është ekzistimi i ndryshimeve cilësore dhe
principive në kuadër të marrëdhënieve pronësore
23.PSE IZOKUANATA DALLOJN PREJ KURBAVE TE INDIFERENCES
.Dy grupe kombinimesh te inputeve pune dhe capital japin perkatesisht te njejten sasi prodhimi, secili grup
perfaqesohet nga nje kurbe, qe quhet vija barazsaso (izokuanti). Izokuanti perfaqeson tersin e kombinimeve te
ndryshem te punes dhe kpitlit qe jpin ssi te brbrt produkti. Ne qofte se levizim nga njera pike ne nje pike tjeter
pergjte nje izokuanti, nje factor prodhimi zevendesohet me faktorin tjeter, kurse madhesia e prodhimit mbetet
konstante.Norma sips se ciles kryhet ky zevendesim duke mbjtur prodhimin konstnt, quhet norm teknike e
zevendesimit (TRS), grafikisht norm tetknike e zevendesimit matet me pjerresin e izokuantit ne piken perkatese.
Ndersa kurba e indifferences përfaqëson preferencat (dëshirat) e konsumatori. Kurba e indiferencës formohet
grafikisht nga kombinimet e shportve te te mirave që japin të njëjtin nivel kënaqësie. Preferenca e një konsumatori
(zgjedhja) në mes bashkësive të ndryshme të produkteve dhe shërbimeve mund të ilustrohet përmes lakores së
indiferencës . Lakorja e indiferencës paraqet bashkësi të ndryshme të produkteve që sigurojnë nivelin e njëjtë të
kënaqësisë (dobisë) së konsumatorit. Ajo tregon kombinimet e produkteve që I sigurojnë konumatorit nivel
konstant të dobisë. Pjerrësia në cilëndo pikë në një lakore të indiferencës është e barabartë me normën me të cilën
konsumatori është I gatshëm të zëvedësojë një të mirë me një tjetër.. Konsumatori I preferon disa lakore të
indiferencës ndaj të terave. Për shkak se preferon më shumë konsum ndaj më pak, ai preferon lakoret më të larta
të indiferenës ndaj atyre më të ulta. Pikat në lakoret më të larta të idiferencës preferohen ndaj atyre në lakore më
të ulta të indiferencës.
Lakoret e indiferencës më larg origjinës janë më të preferuara se ato më afër saj. Lakoret e indiferencës kanë
pjerrësi negative. Lakoret e indiferencës nuk priten mes vete. Lakoret e indiferencës janë konvekse.
24.QKA ESHTE DOBIA E FUNKSIONIT TE PRODHIMIT NE ANALIZEN E PRODHIMIT TE FIRMS
Studimi I firmes fillon me analizen e prodhimi. Prodhimi I trnsformon burimet prodhuese ne mallra e sherbime.
Prodhimi eshte nje process me anene e te cilit burimet kthehen ne te mira dhe sherbime te ndryshme. Ky process
realizohet nepermjet nje metode te caktuar, e cila kerkon kombinime te caktuar te inputeve. Lidhja midis inputeve
te perdorura dhe sasise se produktit te marre jepet me anen e funksionit te prodhimit. Per te praqitur modelin e
funksionit te prodhimit ten je firme per nje periudhe afateshkurter, eshte e nevojshme te bejem disa supozime:
1.Qellimi I firmes eshte maksimizimi I fitimit
2.Supozohet se firma perdore vetem dy inpute: pune dhe kpitl.
3.Firma vepron ne kokkurence te plote, eshte qmim pranuese ne tregun e produkteve dhe pagepranuese ne tregun
e punes.
4.Pagat perfaqqesojne te vetmin kosoto te punes dhe puna qe perdor firma supozohet homogjene.
5.Firma nuk ndryshon teknologjine e perdorur
25.KURBA E INDIFERENCES
Preferenca e një konsumatori (zgjedhja) në mes bashkësive të ndryshme të produkteve dhe shërbimeve mund të
ilustrohet përmes lakores së indiferencës . Lakorja e indiferencës paraqet bashkësi të ndryshme të produkteve që
sigurojnë nivelin e njëjtë të kënaqësisë (dobisë) së konsumatorit. Ajo tregon kombinimet e produkteve që I
sigurojnë konumatorit nivel konstant të dobisë. Pjerrësia në cilëndo pikë në një lakore të indiferencës është e
barabartë me normën me të cilën konsumatori është I gatshëm të zëvedësojë një të mirë me një
tjetër.. Konsumatori I preferon disa lakore të indiferencës ndaj të terave. Për shkak se preferon më shumë konsum
ndaj më pak, ai preferon lakoret më të larta të indiferenës ndaj atyre më të ulta. Pikat në lakoret më të larta të
idiferencës preferohen ndaj atyre në lakore më të ulta të indiferencës.
Lakoret e indiferencës më larg origjinës janë më të preferuara se ato më afër saj. Lakoret e indiferencës kanë
pjerrësi negative. Lakoret e indiferencës nuk priten mes vete. Lakoret e indiferencës janë konvekse
26.IZOKUANTI,
Dy grupe kombinimesh te inputeve pune dhe capital japin perkatesisht te njejten sasi prodhimi, secili grup
perfaqesohet nga nje kurbe, qe quhet vija barazsaso (izokuanti). Izokuanti perfaqeson tersin e kombinimeve te
ndryshem te punes dhe kpitlit qe japin sasi te barabart produkti. Ne qofte se levizim nga njera pike ne nje pike
tjeter pergjte nje izokuanti, nje factor prodhimi zevendesohet me faktorin tjeter, kurse madhesia e prodhimit
mbetet konstante.Norma sips se ciles kryhet ky zevendesim duke mbjtur prodhimin konsant, quhet norm teknike
e zevendesimit (TRS), grafikisht norm tetknike e zevendesimit matet me pjerresin e izokuantit ne piken perkatese.
27.KURBA E KERKESES DHE OFERTA NE TREGUN E TE MIRAVE
Kërkesa përfaqëson sasitë e një produkti, që blerësit janë njëkohësisht të gatshëm dhe në gjendje të blejnë më
çmime të ndryshme të mundshme gjatë një periudhe të dhënë kohore.
Oferta përfaqëson sasitë e një produkti që shitësit janë njëkohësisht të gatshëm dhe në gjendje të ofrojnë për
shitje me çmime të ndryshme gjatë një periudhe kohe të caktuar.
Kerkesa Oferta
28.PSE MONOPOLISTI NUK MUND TE JETE QMIM FORMUES ABSULUT.
Monopolistit nuk eshte “pranues I qmimit” por “formues I qmimit”, ne kuptimin se qmimi qe ai e cakton eshte I
percaktuar me pare nga forcat e jashtme. Mirepo, nuk duhet thene se monopolisit ka liri te plote ne lidhje me
qmimin. Me qellimi qe te arrije profit maksimal, kombinimi optimal I qmimit dhe sasia duhet te zgjedhet duke
zgjedhur nivelin e autputit ne te cilin shpenz. Marxh. = te ardhurat marxhinale, pastaj duke e pershtatur qmimin
e tregut per ate nivel autputi.
29.KONKURENCA E PERKRYER, KARAKTERISTIKAT
Konkurenca e përkryer është një formë relativisht e thjeshtë e strukturës së tregut.
Karakteristikat e konkurencës së përkryer janë:
=Numër i madh i blerësve dhe shitësve të vegjël,
=Hyrja e lehtë në industri,
=Produktet identike,
=Sjellja e maksimizimit të profitit në një pjesë,
=Mobiliteti i faktorëve të prodhimit,
=Dituria e përkryer e mundësive të tregut
30.FAZAT E TRANZICIONIT
Procesi i tranzicionit në kuadrin e vet ngërthen tri faza
Faza e parë paraqet fazën e zbatimit të formël ekonomike, e cila në tëresi i respekton aksionat e modelit të
tregut integral dhe përfshin koncepcionet MONETARISTE, NEOKLASIKE, NEOLIBERALE.
Faza e dytë paraqet fazën e eksploatimit të formël ekonomike. Gjatë zbatimit të kësaj faze si kërkes paraqitet
sendërtimi i institucioneve efikase të pronës, të tregut dhe të ndërmarrjes që mundësojnë alokacionin nacional të
resursëve.
Faza e trete= ka te bej me sinkronizimin e politikes ekonomike dhe te sistemit te ligjeve ne periudhene
tranzicionit.
31.FUNKSIONI EFIKAS I PROCESIT TE PORDHIMIT
Studimi I firmes fillon me analizen e prodhimi. Prodhimi I trnsformon burimet prodhuese ne mallra e sherbime.
Prodhimi eshte nje process me anene e te cilit burimet kthehen ne te mira dhe sherbime te ndryshme. Ky process
realizohet nepermjet nje metode te caktuar, e cila kerkon kombinime te caktuar te inputeve. Lidhja midis inputeve
te perdorura dhe sasise se produktit te marre jepet me anen e funksionit te prodhimit. Sa me mire te jete e
organizuar ky funksion duke I shfrytezuar plotesisht faktoret e prodhimit procesi I prodhimit te firmes do te jete
me efikas. Per te kuptuar se kemi qene efikas ne procesin e prodhimit shikojm se a jan rritur njesit e prodhuara
per te njejtat kosoto, por qe kemi kombinuar me mjeshteri faktoret e prodhimit, eshet fjala ne periudha
afatshkurtera kur kemi vetem punen e ndryshueshme e tjeret factor e panryshuar.
32.FORMAT E KONKURRENCES
Konkurenca e plote apo siq perdoret ne shumicen e rasteve ne literatur si konkurenc e lire paraqet ate
gjendje ku asnje prodhues apo pronar i faktoreve te prodhimit nuk eshte ne gjendje te ndikoj ne
cmimet e tregut.
Konkurenca jo e plote apo e persosur eshte e lidhur me ate se se ketu bejne pjese te gjithe prodhuesit
e medhenj industrial. Keta prodhues kane mundesi te te bejne ndikime ekonomike ne ngritjen apo
uljen e cmimeve. Kjo konkurence eshte dominuese ne treg.
33.MIREQENIA DHE MONOPOLI
Me cmimet monopolistike disa konsumator potencial e vleresojn produktin me shume sesa eshte kostoja
marxhinale por me pak sesa cmimi monopolist. Keta konsumatore vendosin mos ta blejne produktin, percaktimi
i cmimeve ne monopol parandalon disa transaksione qe kane dobi reciproke. 34.OLIGOPOLI
Termi oligopol i referohet industrisë në të cilën ekzistojnë vetëm disa firma. Karakteristike e oligopolit është se firmat
brenda saj janë në ndërvarësi njëra me tjetrën ashtu që aksionet e njërës kan ndikim në kompaninë tjetër.
Së pari – Ato mund të ndryshojnë sa i përket numrit të firmave, e cila mund të ndryshojë nga dy (DUOPOLI)
gjerë në më tepër se dhjetë.
Së dyti – Oligopolet mund të ndryshojnë sa i përket shkallës së diferencimit të produkteve. Ne njerin ekstrem
ndonjeher te njohur si oligopoly I paster, te gjitha firmat mund te prodhojne produktet e njejta ndersa ne ekstremin
tjeter atom und te prodhojne produktet te diferencuar ne mase te madhe.
Se treti – Oligopolet ndryshojne sa I perket kushteve te hyrjes, ne njerin ekstrem hyrja ne oligopoly mund te jete
plotesisht e “bllokuar”, ndersa ne ekstremin tjeter hyrja mund te jete plotesisht e lire ashtu qe konkurenca
potenciale nga hyresit e rinj eshte percaktuese kyqe e sjelljes se firmave bartese.
Teoria e lojrave te oligopoli- Oligpoli nuk eshte ne pergjithesi nje LOJE ME SHUME ZERO, loja me shume zero eshte
nje situate ku perfitimiet e fituesit jane po aq sa jane humbjet e humbesit. Nese dy bixhozgjinje vene bast 1000 Euro ne
hedhjen e monedhes , kjo konsiston nje loje me shume zero, dhe nga kjo themi se pa mar parasyshe nga rezultati , fitimi I
njerit eshte I barabarte me humbjen e tjetrit.
1.Komento dhe paraqit me disa shembuj diskriminimin e qmimeve.
2.Paraqit strukturene prones ne ndermarrjet e transformuara
3.Qka paraqet qmimi pengues apo qmimi kufi hyrje
4.Si e kuptoni konkurencen e perkryer ne hapi e gjate, duke I numeruar disa karakteristika te saj
5.Paraqitni shembuj te fakatorit fikes dhe variabil me mundesi te prodhimit
6.Si shprehet ligji I renies se rendimentit si forma e kurnbes se produktit total
7.Qfare eshet koncepti I vleres zbritese konstante dhe rritese te shpalljes
8.Qfare jane faktoret variabil dhe ata fikes ne funksionin e prodhimit
1.Komento dhe paraqit format e konkurences
2.Paraqit formen e qmimit total
3.Jepni disa shembuj te faktorit fikes dhe variabil ne funksionimin e prodhimit
4.Diskutoni funksionin e proccesit te tranzicionit si process ekonomikne vendte postsocialiste
5.Paraqit dhe komento modeline qmimit mesatar
6.Qfare eshte lidhja mes produktit marxhinal dhe mesatar te faktoreve te prodhimit
7.Pse izokantet dallojn prej kurbave te indifferences
8.Qka eshte dobia e funksionit te prodhimit ne analizen e prodhimit te firmes
1.Qka kuptoni me tranzicion
2. Mungesat e marrjes se vendimeve menaxherike
3.Kurba e indifference
4.Izokuanti,
5. diskriminimi I qmimeve
6.Indetifikimi I frmave per te zene hapin ne Kosove
7.Komento kurben e kerkeses se pjerret
8.Teoria e lojrave
Pytjet EK.iNDUSTRIAL Sinan Ademaj
Pytjet e tetsit B Më 13.06.2012 Ekonomiks Industrial Prof Sinan Ademaj
1.Format Bizneseve Ne Kosove
2.Struktura e prones
3.Monopoli parqait garfikisht
4.KURBA E kerkeses dhe ofertes ne tregune te mirave she sherbimeve parqite garafikisht
5.Kokurenca e perkryer karakteristikat
6.Fuksioni efikas e procesit prodhimit
7.Fazat e procesit tranzicionit
8.Problemet qe parqiten gjate procesit te vendimarrjes
9.Pse monoplositi nuk mund te jete qmim formues absolute
--------------------------------------------------------------------------------------
Si ndikon rivaliteti ne konkurencen e kryer ?
Pse themi se marja e vendimeve eshte nje nga funksionet me themelore te menaxhimit ?
Qmimi mesatar si mund te paraqitet ne forme te modelit ?