tetelaboboꞌana makiꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta...

77
MAKI 1:1 1 MAKI 1:4 TETELA BOBOꞌANA MAKI ꞌIꞌETOLADINA Buki gete solanaya Yesu ꞌina guinuwa waiwaidi ꞌiemwasalidi, nate yaluyaluwa biꞌi ꞌiewaiwai sinedi ga tomota ꞌediyega ꞌiula apwesedi, wate leꞌoasa yaudi ꞌigieboboꞌanedi, wate yagila be lisu ꞌiloinedi, ta ꞌitauya ola debanega. Boda sinabwadi ꞌieꞌenidi masula gidalina ꞌenega, ta Anuwa Tabu ꞌigieꞌesasena, ga wate ꞌana tolomugiyao ꞌidi onao ꞌiewaiwai sinedi, ta wate bubuna toꞌumalina ta ꞌana eꞌisa mwawasa ꞌiewaiwaisinedi. Yoni togiebapitaiso ꞌina loguguya (Madiu 3:1-12; Luke 3:1-9, 15-17; Yoni 1:19-28) 1 Gete tetela boboꞌana Toꞌetoseyana Yesu, Tauna Yaubada natuna, tetelina ꞌana ꞌebe eꞌale. 2 * Lowaenei palopita Aisea Yesu manuna ꞌiꞌetoladina, ga Yaubada ꞌina ona ꞌisimanena, ꞌigwae: “Gete ꞌigu toepilialeale yaetune be ꞌinugana be manuyo ꞌeda ꞌikakali, 3 be sena mitawa daitaya * ꞌenana sinabwana ꞌenega ꞌida simana apwesa be ꞌida gwae, ‘ꞌInapwana ꞌina ꞌeda wada kakali ta wagiepaepalu.’ ” 4 * ꞌEnega Yoni togiebapitaiso nina ꞌiapwesa sena mitawa daitaya ga ꞌiguguya tomota ꞌediya, ꞌigwae, “ꞌImi bubuna toꞌumalidi ꞌediyega wada nuwaꞌebuni be ꞌenega yada giebapitaisoemi ta Yaubada ꞌimi bubuna nidi ꞌida nuwataudi.” * 1:2: Mal 3:1; Lu 7:27; Ais 40:3 * 1:3: mitawa daita: Me Yudia ꞌidi mitawa kaukau be gulegulewa daisinamo, ta pwatula gidalina, be kaiwenao wate nigeya sinabwadi. * 1:4: Gu 13:34; Lu 1:77

Upload: others

Post on 17-May-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 1:1 1 MAKI 1:4

TETELA BOBOꞌANAMAKIꞌIꞌETOLADINABuki gete solanaya Yesu ꞌina guinuwa waiwaidi

ꞌiemwasalidi, nate yaluyaluwa biꞌi ꞌiewaiwai sinediga tomota ꞌediyega ꞌiula apwesedi, wate leꞌoasa yaudiꞌigieboboꞌanedi, wate yagila be lisu ꞌiloinedi, ta ꞌitauya oladebanega. Boda sinabwadi ꞌieꞌenidi masula gidalinaꞌenega, ta Anuwa Tabu ꞌigieꞌesasena, ga wate ꞌanatolomugiyao ꞌidi onao ꞌiewaiwai sinedi, ta wate bubunatoꞌumalina ta ꞌana eꞌisa mwawasa ꞌiewaiwaisinedi.

Yoni togiebapitaiso ꞌina loguguya(Madiu 3:1-12; Luke 3:1-9, 15-17; Yoni 1:19-28)

1 Gete tetela boboꞌana Toꞌetoseyana Yesu, TaunaYaubada natuna, tetelina ꞌana ꞌebe eꞌale.

2 *Lowaenei palopita Aisea Yesu manuna ꞌiꞌetoladina,ga Yaubada ꞌina ona ꞌisimanena, ꞌigwae:

“Gete ꞌigu toepilialeale yaetune be ꞌinugana bemanuyoꞌeda ꞌikakali, 3 be sena mitawa daitaya* ꞌenana sinabwanaꞌenega ꞌida simana apwesa be ꞌida gwae, ‘ꞌInapwana ꞌinaꞌeda wada kakali ta wagiepaepalu.’ ”

4 *ꞌEnega Yoni togiebapitaiso nina ꞌiapwesa senamitawa daitaya ga ꞌiguguya tomota ꞌediya, ꞌigwae, “ꞌImibubuna toꞌumalidi ꞌediyega wada nuwaꞌebuni be ꞌenegayada giebapitaisoemi ta Yaubada ꞌimi bubuna nidi ꞌidanuwataudi.”* 1:2: Mal 3:1; Lu 7:27; Ais 40:3 * 1:3: mitawa daita: Me Yudia ꞌidimitawa kaukau be gulegulewa daisinamo, ta pwatula gidalina, be kaiwenaowate nigeya sinabwadi. * 1:4: Gu 13:34; Lu 1:77

Page 2: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 1:5 2 MAKI 1:135 Ta tomota yauyaudi sena Yudia maiboꞌana ꞌenega be

ꞌasa Yelusalema ꞌenega sidelima Yoni ꞌina guguya sabinonona, ga ꞌidi bubuna toꞌumalidi sisimanedi, ga ꞌigiebap-itaisoedi bwasi Yolidani ꞌenaya. 6 Yoni ꞌana ꞌoama yobaikameli unuununa tuga, ta ꞌana gadiwana kameli bwalana,ta ꞌana masulao bilolo be muꞌawa tuga.

7 Ta Yoni ꞌiguguya ga ꞌigwae, “Tauna muliguyegaꞌimeemai ꞌisinabwa sinegu, ꞌenega nigeya ꞌilobwelob-wenegu be ꞌaenaya yabwagobwago be ꞌana ꞌaelawa yal-iꞌami. 8 *ꞌAboꞌagu bwasiyega tuga yagiebapitaisoemi, tatauna Yaluyaluwa Tabunega ꞌida giebapitaisoemi.”

Yesu ꞌana giebapitaiso(Madiu 3:13-17; Luke 3:21-22)

9 Tuta gote ꞌenaya Yesu ꞌasa Nasaleta ꞌipilisinena, natesena Galili ꞌenega, ga ꞌimai bwasi Yolidani ꞌenaya gaYoni Yesu ꞌigiebapitaisoena. 10 *Ta Yesu niꞌatu bwasiyegaꞌigayoꞌoyaꞌama ga ꞌiꞌitatuꞌe ta galewa ꞌiꞌitena ꞌiꞌegegena, taYaluyaluwa Tabuna ꞌana ꞌita ꞌatuwa bunebune ꞌimwaꞌutaꞌenaya. 11 *ꞌEnega ꞌebweu ꞌenana galewega ꞌionama ꞌig-wae, “ꞌOyo natuꞌaiꞌailigu, manuyo yagwausowala sinab-wana.”

Seitani Yesu ꞌitoona(Madiu 4:1-11; Luke 4:1-13)

12Gote ꞌenega gaYaubadaYaluyaluwanaYesu ꞌietunenaga ꞌitauya mitawa daitaya, 13 *ga ꞌasiyata poti gote ꞌenaꞌimiyana ta tuta nidi ꞌediya Seitani ꞌitoo waiwai be ꞌaeneYesu ꞌigiebeꞌu. Ta sena nina ꞌenaya yobai bosasa watesimiyami, ta aneloseyao Yesu siꞌitaꞌiꞌisina.

Togomana site ata Yesu ꞌibwauyedi(Madiu 4:12-22; Luke 4:14-15, 5:1-11)

* 1:8: Gu 1:5 * 1:10: Yo 1:32 * 1:11: Sam 2:7 * 1:13: Ib 4:15

Page 3: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 1:14 3 MAKI 1:24

14 *Ga tuta nina ꞌena Kini Elodi ꞌiloina ga ꞌenega Yonideliya sisaꞌu luguyena gamuliyega Yesu ꞌiapwesa Galili, gaTetela boboꞌana Yaubada ꞌenega ꞌiloguguyaena, 15 ꞌigwae,“Tuta niꞌatu ꞌiapwesama be Yaubada ꞌida etoloina ꞌedaya.ꞌEnega ꞌimi guinuwa toꞌumalidi ꞌediyegawadanuwaꞌebunibe Tetela boboꞌana wada emise.”

16 ꞌEnega ꞌebweu tuta Yesu ola Galili leꞌawinaya ꞌi-wadawadaꞌe ga togomana siteluwa matasina ꞌiꞌitedi Galiliolanaya ꞌidi gomana siyauyauye, ꞌadi esanao Saimoni beAnidulu. 17 Ga Yesu ꞌibwauyedima, ꞌigwae, “Wamuliyegube yada gibubumi tomota ꞌadi togomanao.” 18 *Gote ꞌenaꞌidi gomana sipilisinena ga Yesu simuliyena.

19 ꞌEnega ꞌiawadaꞌe nao tupwana ga Yemesa be Yoni,taudi Sebedi natunao, ꞌiꞌitedi wagaya ꞌidi gomana si-gibugibudi, 20 ga ꞌibwauyedima, ga tamadiya ma inatopaisewao siebesinedi nada wagaya ta Yesu simuliyena.

Yesu ꞌebweu tai ꞌenega yaluyaluwa biꞌi ꞌiula apwesena(Luke 4:31-37)

21 Ga muliyega simai ꞌasa sinabwana ꞌana esana Kapa-neumi ꞌenaya, ga Sabateya Yesu anuwa tapwalolo ꞌenaꞌilugu ga ꞌieꞌita. 22 *Ta tomota maiboꞌadi nuwadi ꞌiowanaꞌina eꞌita manuna, ga sigwae, “Eꞌita gete palupaluna tawaiwaina, ta ꞌida loina ꞌana toeꞌitao ꞌidi eꞌita nenetana.”

23 *Ta anuwa tapwalolo nina ꞌenaya ꞌebweu taiꞌimiyami, ta tai nina ꞌenaya yaluyaluwa biꞌi lowa ꞌiluguga ꞌimiyami, ꞌenega tai nina Yesu ꞌena ꞌibwau, 24 ꞌigwae,“Yesu, ꞌoyo goma Nasaleta, toꞌase ꞌalena ga ꞌumai ꞌemaya?Nuwanuwayo be ꞌaene ꞌuda peꞌuma, aga? Ta ꞌoyo saꞌiniꞌatu yamwalatonimu, ꞌoyo tuga Yaubada Natuna.”* 1:14: Md 3:2 * 1:18: Md 19:27 * 1:22: Md 7:28 * 1:23: Mk 5:7;Yo 6:69

Page 4: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 1:25 4 MAKI 1:3425 Ta Yesu ꞌiloinena, ꞌigwae, “ꞌUlosaꞌu be tai nate ꞌenega

ꞌuapwesama.”26 ꞌEnega yaluyaluwa biꞌi tai nina ꞌigietaina ga ꞌided-

edela ta ꞌimagana toila ga muliyega yaluyaluwa biꞌi taisolanega ꞌiapwesa.

27 ꞌEnega tomota maiboꞌadi silosuyaedi ga taudimosienaidedi, sigwae, “Mwaꞌadega eꞌita auwauna gete?Gete tai nina ꞌina loinega yaluyaluwa biꞌi ꞌiloiloinedi tasiematamatane.” 28 ꞌEnega Yesu tetelina silelewanenaGalili senanao maiboꞌadi ꞌediya.

Yesu toleꞌoasa yaudi ꞌigie boboꞌanedi(Madiu 8:14-17; Luke 4:38-41)

29 Ta Yesu anuwa tapwalolo ꞌenega ꞌiapwesa ga YemesabeYonimaꞌenao sitauya Saimoni beAnidulu ꞌidi anuwaya.30 Ga Saimoni lawana ooyaiyaiyega ꞌileꞌoasa, ꞌenega Yesusiemataluwena toleꞌoasa nina manuna. 31 Ga Yesu ꞌiluguꞌenaya ga nimanaya ꞌigiyaina ga ꞌigietoolona, ga ꞌinaleꞌoasa ꞌisaligogo. ꞌEnega waine nina ꞌiapwesa ga ꞌadimasula ꞌigibubuna.

32 *Ta sinala niꞌatu ꞌisugusuguwa, ga tomota ꞌiditoleꞌoasao be taudi yaluyaluwa biꞌi ꞌediyega sileꞌoasamaiboꞌadi simeꞌedi Yesu ꞌenaya, 33 *be wate ꞌasa ꞌanatomiyanao maiboꞌadi siegogonama ga anuwa ninamatanaya sitoolo. 34 ꞌEnega toleꞌoasao yaudi be taudiyaluyaluwa biꞌi ꞌigie kabaleyedi maiboꞌadi Yesu ꞌigieboboꞌanedi. Ta yaluyaluwa biꞌi ꞌeguma ꞌiula apwesediꞌiꞌetobodedi be geyaꞌabo sisimasimane, manuna taunasimwalatonina.

Yesu Galili senananaya ꞌiloguguya(Luke 4:42-44)

* 1:32: Md 4:24 * 1:33: Mk 3:11-12; Gu 16:17-18

Page 5: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 1:35 5 MAKI 1:45

35 *Ta ꞌenega gonamapumapuya† Yesu ꞌitoolo gaanuwega ꞌiapwesa ga tebweuna ꞌitauyamwatui daitaya gaꞌisidasida Yaubada ꞌena.

36 Ta Saimoni magosenao wate siapwesa ga Yesusiꞌebesena, 37 ga silobenaya ta sieonena, “Tomota yaudinuwanuwadi ꞌoyo.”

38 Ta Yesu ꞌigwae, “Tatatauya ꞌaina wate ꞌasa ꞌediya beyaloguguya. Gete manuna yamai.”

39 *ꞌEnega Galili maiboꞌana ꞌiasakowasiyena ga ꞌidianuwa tapwalolo ꞌediya ꞌiloguguya tawate yaluyaluwa biꞌitomota ꞌediyega ꞌiula apwesedi.

Yesu tolepelo ꞌebweu ꞌigie boboꞌanena40 Ta tolepelo ꞌebweuna Yesu ꞌena ꞌimai ga ꞌiꞌaetulasaya

ta ꞌisidena, ꞌigwae, “ꞌEguma ꞌimu nuwanuwa nadigega,kapekapeyana be ꞌugie boboꞌanegu.”

41 ꞌEnega Yesu ꞌiꞌatenuwa ꞌoleꞌoleyena ga nimanega taibwalana ꞌigitoona ta ꞌigwae, “O boboꞌana! ꞌUda ꞌesasa!”42Ga tai nina ꞌana lepelo ꞌigumwala manini, ga ꞌiꞌesasena.

43 *Ta Yesu tai nina ꞌiꞌena paꞌalena, 44 ꞌigwae, “ꞌUtatauyata geyaꞌabo ꞌebweuwate yaita ꞌena ꞌusimasimanegu, ta esipalupaluna ꞌutatauya totaliya ꞌenaya be ꞌiꞌitayo, be ꞌenegaꞌimu taliya ꞌuꞌebwaya Yaubada ꞌena, toꞌase nadigega ꞌadaloina Mosese ꞌenega, be ꞌenega tomota simwalatoniyoꞌaene niꞌatu ꞌuꞌesasemu.”

45 *Ta tolepelo nina nigeya Yesu ꞌina loina ꞌiemata-matane, ta tomota yaudi ꞌediya ꞌiesimasimana. ꞌEnegaYesu nigeya sawesawenaya ꞌiaꞌataꞌatamana ꞌasa nidi so-ladiya, ta ꞌenega ꞌitauya sena mwatui daitaya ga nadaꞌimiyamiya, ta tomota sena yaudi ꞌediyega sitauya ꞌenaya.* 1:35: Md 14:23; Lu 5:16 † 1:35: gonamapumapuya: Gonagona gidalina.* 1:39: Md 4:23-25 * 1:43: 1 Loi 14:1-4 * 1:45: Mk 7:36

Page 6: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 2:1 6 MAKI 2:102

Yesu tokweno ꞌigie boboꞌanena(Madiu 9:1-8; Luke 5:17-26)

1 ꞌAsiyata ꞌaina sigumwala ga Yesu ꞌiila Kapaneumi ꞌe-naya, ga alena sinonona ꞌaene Yesu niꞌatu ꞌiila limanama.2Ta ꞌenega pwalu sinabwana anuwa solanaya bewate ꞌawaꞌatamaninaya siegogona, ga Yesu ꞌiguguya ꞌediya.

3 Ta tokweno ꞌebweu simeꞌena ta ꞌana toꞌaalao siteata ꞌebe ꞌenoega siꞌaalinama, 4 ga sitoona be ꞌaene tok-weno nina siluguye Yesu ꞌena, ta nigeya sawesawediya,manuna pwalu sinabwa wawasae, ꞌenega siꞌaala tuꞌeyenaanuwa debanaya ga ꞌana ꞌatowa siꞌewayaulena, ta ꞌenegatokweno nina ma ꞌebeꞌenona sietabetabeyena ga Yesumatanaya sisaꞌuna.

5 *ꞌEnega Yesu niꞌatu tai nidi ꞌidi emisa ꞌimwalatoninaga tokweno nina ꞌieonena, “Natugu, ꞌimu bubuna toꞌuma-lidi ꞌadi nuwatau niꞌatu ꞌulobedi.”

6 *Ta ꞌaina loina ꞌana toeꞌitao Yesu selabenaya simiyamiga ꞌina ona sinonona ga taudimo ꞌatediya sinuwanuwa,7 “Yesu gete mwaꞌadega ga Yaubada ꞌena ꞌioopaꞌala? Ma-nuna nigeya ꞌebweu yaita sawesawenaya be tomota ꞌidibubuna toꞌumalina ꞌida nuwataudi, nate namo Yaubadasawesawenaya.”

8 Ta Yesu niꞌatu ꞌatenaya ꞌidi nuwanuwa ꞌimwala-tonina, ꞌenega ꞌieonedi, “Toꞌase manuna nate nadigegawanuwanuwaꞌesa? 9 Ta toꞌase wanuwena yada onae tok-weno gete ꞌenaya be ꞌaene yada gwae, ‘ꞌImu bubuna toꞌu-malina niꞌatu yanuwataudi,’ nai yada gwae, ‘ꞌUtoolo beꞌimu ꞌebeꞌeno ꞌuꞌaali be ꞌutatauya’? 10 Ta wada mwalatoni* 2:5: Lu 7:48 * 2:6: 1 Yo 1:9; Ais 43:25

Page 7: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 2:11 7 MAKI 2:17ꞌaene ꞌaboꞌagu Tomota Natuna,* be ma igu loina baleꞌuyabe tomota ꞌidi bubuna toꞌumalina yanuwataudi.” 11 ꞌEnegatokweno nina ꞌieonena, ꞌigwae, “ꞌAboꞌagu gete yaeonayo,‘ꞌUtoolo be ꞌimu ꞌebeꞌeno ꞌuꞌaala be ꞌutatauya ꞌimu ꞌasaya.’”

12 *Ta ꞌenega ꞌitoolo ga ꞌina ꞌebeꞌeno ꞌiꞌaalena ga bodamatadiyega ꞌiapwesa. Gote ꞌena pwalu maiboꞌadi nuwadiꞌiowana ta Yaubada situpuna, sigwae, “Guinuwa gete ꞌebenuwaowana ga batuwa namo taꞌitena.”

Yesu Libai ꞌibwauyena(Madiu 9:9-13; Luke 5:27-32)

13 ꞌEnega Yesu ꞌiapwesa limana Galili leꞌawinaya, tawate pwalu siegogonama, ga ꞌieꞌita ꞌediya. 14 Ta ꞌina eꞌitaꞌilosalonina ga ꞌitautauya ga ꞌebweu takisi ꞌana toꞌewaꞌiꞌitena ꞌina anuwa ꞌebe paisewa ꞌena ꞌimiyami. Tai ninaLibai, ta tamana Alipio. Ga Yesu ꞌieonena, “Libai ꞌu-muliyegu.” ꞌEnega Libai nina ꞌitoolo ga Yesu ꞌimuliyena.

15 Ta muliyega Yesu ma ina tononoyao simai Libai ꞌinaanuwaya sabi ꞌeꞌai, ga boda Yesu simuliyena, taudi takisiꞌana toꞌewao be wate ꞌaidi totoꞌumalidi, ga Yesu ma inatononoyao maꞌediyao simiyatowa.

16 *ꞌEnega Palisi ꞌidi loina ꞌana toeꞌitao siꞌitena, ga Yesuꞌina tononoyao ꞌediya sienaida, sigwae, “Toꞌase manunaꞌimi toeꞌita takisi ꞌana toꞌewao ta wate totoꞌumalidi ꞌainamaꞌenao siꞌeꞌai egogona?”

17 *Ta Yesu ona gete ꞌinonona ga ꞌieonedi, “Taudiboboꞌadi geya nuwadi togileꞌoasa, ta toleꞌoasao esiya* 2:10: Tomota Natuna: Yesu tauna ꞌieesena The Son of Man, ꞌanamwalatoitomota tuga. Yesu taunamo ꞌieesena Tomota Natuna, ta ꞌina eꞌitao ꞌediyegatomota simwalatonina ꞌaene tauna Toꞌetoseyana Keliso. * 2:12: Md 9:33* 2:16: Md 11:19; Lu 15:1-2 * 2:17: Lu 19:10; 1 Ti 1:15

Page 8: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 2:18 8 MAKI 2:24nuwanuwadi togileꞌoasa. ꞌAboꞌagu yamaiya nigeyatopalupaludi manudi, ta totoꞌumalidi sabi lemedi.”

Yesu ꞌina ona ꞌebotana manuna(Madiu 9:14-17; Luke 5:33-39)

18 Ta Yoni ꞌina tononoyao be wate Palisiyao ꞌeꞌaiꞌenega siedidigula ꞌidi tapwalolo manuna, ꞌenegaꞌaina tomota Yesu ꞌena simai ga sieonena, sigwae,“Yoni ꞌina tononoyao be wate Palisiyao ꞌidi tononoyaosiedidigula, ta mwaꞌadega ga ꞌenega ꞌimu tononoyaonigeya siediedidigula?”

19 *ꞌEnega Yesu ona semalimaliyega ꞌieonedi, ꞌigwae,“Mwaꞌadega, ꞌilobwenena be ai ꞌana toyoꞌoyao siedidigulaꞌabo toai meꞌolotona maꞌediya simiyami? Nigeya saꞌi!Manuna tauna maꞌenao maiboꞌadi siegwausowala. 20 Tawanuwaꞌiꞌisi ꞌaene tuta ꞌimeemai be toai nina ꞌipilisinedi,ꞌenega esi sinuwa mwau be siedidigula ta siꞌebotana.”

21 *Ta ꞌebweu wate onasemalimali ꞌiꞌebwaꞌedi, ꞌig-wae, “Nigeya sawesawenaya be kaleko auwauna senase-naminega ꞌoama kadekadelina tabwabwada, ꞌabona naiesabu nina ꞌiesabu toili. 22 Ta wate nigeya ꞌebweu yaitaoine auwauna ꞌida siwena bwala ꞌebesiwa kadekadelidiꞌediya, ꞌabona nai siꞌalasabudi be oine ta ꞌebesiwa ꞌadi mu-dala, ta esi tada siwai ꞌebesiwa auwau daisinamo ꞌediya.”

Yesu Sabate ꞌana ꞌinapwana(Madiu 12:1-8; Luke 6:1-5)

23 *Sabateya Yesu ma ina tononoyao bagula solanegasitauya ga tonono nidi witi atuna siꞌegitagedi ga siꞌenidi.24Ta Palisiyao siꞌitediya ga Yesu sieonena, sigwae, “ꞌInap-wana, mwaꞌadega ga ꞌenega ꞌimu tononoyao Sabate ꞌanaloina sileꞌoaleꞌoa?”* 2:19: Yo 3:29 * 2:21: 1 Ko 10:21; 2 Ko 6:16 * 2:23: 2 Loi 23:25

Page 9: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 2:25 9 MAKI 3:525 *ꞌEnega Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “Buki Tabu ꞌena

siꞌetoladina Debida manuna be ꞌeguma wasawai, wadamwalatoni ꞌaene tauna magosenao sibotana sinabwana,26 ꞌenega Yaubada ꞌina anuwaya ꞌilugu ga beledietaetabuna ꞌiꞌewena ga siꞌenina. Beledi nina ma ꞌanaloina ꞌaene totaliya dimo ꞌadi tagwala be sida ꞌani. Tatuwa tuga sibotana, ꞌenega totaliya sinabwana, ꞌanaesana Ebayada, ꞌitagwalena ga siꞌenina.”

27 *ꞌEnega Yesu ꞌieonedi wate, ꞌigwae, “Yaubada Sabateꞌiꞌebwaꞌeda ꞌida boboꞌana manuna, nigeya ꞌaene ꞌimwelu-luida Sabatemanuna. 28Manuna ꞌaboꞌagu Tomota Natunata wate Sabate ꞌana ꞌinapwana.”

3Yesu tai nimameyomeyo ꞌigieboboꞌanena(Madiu 12:9-14; Luke 6:6-11)

1 ꞌEnega muliyega Yesu ꞌiila limana anuwa tapwaloloꞌenaya ga nada ꞌebweu tai nima meyomeyona ꞌilobena.2 *Ta Palisiyao Yesu silomataꞌiꞌisi, be ꞌeguma tai ninaꞌigieboboꞌane Sabate ꞌenaya maꞌetamo ꞌenega sida eꞌewa.3 ꞌEnega Yesu tai nina ꞌieonena, “ꞌUtoolo be ꞌulagama,” gatai nina ꞌitoolo ga ꞌilaga.

4 Ga Yesu ꞌinapwanao ꞌieonedi, ꞌigwae, “Gete ꞌiguenaida ꞌemiya: To guinuwa boboꞌana ꞌedaya? Sabateꞌena talelema nai tagieꞌelouya? Taꞌetoseyana naitaloemwawasa?” Ga ꞌina ona nigeya sieꞌieꞌisa. 5 *TaYesu ꞌidune masimasiyedi ma ina gamwasowala ta ma inanuwamwau ꞌidi debapaꞌala manuna, ga tai nina ꞌieonena,ꞌigwae, “Nimayo ꞌuyasitoto,” ga tai nimana ꞌiyasitotonaga ꞌiboboꞌana.* 2:25: 1 Sam 21:1-6 * 2:27: 2 Loi 5:14 * 3:2: Lu 13:14 * 3:5: Md9:13

Page 10: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 3:6 10 MAKI 3:176 *ꞌEnega Palisiyao ma idi gamwasowala siapwesa ga

Elodi ꞌina bodao maꞌediyao siloiloina be mwaꞌadega Yesusida loemwawasaꞌese.

Boda Galili leꞌawinaya7 ꞌEnega Yesu ꞌipilisinedi ga ma ina tononoyao sidolo

Galili leꞌawinaya, ta pwalu sinabwana simuliyenama.8 Boda nidi getedi Yesu alena sinononaya ta Galiliyegabe Yudiaega be Yelusalemega be Idumea senanega beYolidani mali senega ta ꞌaina ꞌasa nidi Taiya be Saidoniselabediyega siegogonama.

9-10 Ta Yesu toleꞌoasao ꞌigieboboꞌanedi, ꞌenegatoleꞌoasao yaudi siegigigilama sabi gitoona, ꞌenega Yesuꞌina tononoyao ꞌieonedi, “Waga manugu wameꞌe be ꞌabotomota siegigigila wawasae yagegelu wagaya.”

11 Ta tomotai nidi ꞌediya yaluyaluwa biꞌi siluguya,ꞌeguma Yesu siꞌitai, sibeꞌu sanamwaꞌuta matanaya ta sib-waubwau, sigwae, “ꞌOyo Yaubada Natuna.” 12 Ta Yesuꞌiloina paꞌaledi, ꞌigwae, “Geyaꞌabo wabwaubwau apwesaꞌaene ꞌaboꞌagu Yaubada Natuna.”

Yesu site tuwelo ꞌiesinuwedi(Madiu 10:1-4; Luke 6:12-16)

13 ꞌEnega muliyega ꞌoyaya ꞌituꞌe ga ꞌina tononoyao nidiꞌiesinuwediya ga ꞌibwauyedi ga situꞌema ꞌenaya, 14 *gaꞌieonedi, ꞌigwae, “ꞌOmi wate tuwelo yaesinuwemiya beꞌomi maꞌegwao tamiyami be muliyega yaetunemi ꞌainasena ꞌediya bewada loguguya 15 tawaiwaiyega yaluyaluwabiꞌi tomota ꞌediyega wada ula apwesedi.”

16 *Ta ꞌadi esanao getedi: Saimoni (tauna wate ꞌieesenaPita); 17 *ta wate Yemesa matasina Yoni, taudi Sebedinatunao, ta Yesu ꞌieesedi Bowanage (ta Bowanage ꞌana* 3:6: Md 22:15-16 * 3:14: Lu 9:1 * 3:16: Yo 1:42 * 3:17: Lu 9:54

Page 11: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 3:18 11 MAKI 3:26mwalatoi ꞌaene taudi ꞌatuwa wepalala nadigega); 18 tawate Anidulu be, Pilipi be, Batolomiu be, Madiu be,Tomasi be, mali Yemesa tauna Alipio natuna be, Tadiasibe, mali Saimoni, tauna togewana ꞌebeloina manuna;19 ta wate Yudasa Isikaliota, tauna maꞌetamo Yesu ꞌidasipupuye.

Yesu ta Bielisibubi(Madiu 12:22-32; Luke 11:14-23, 12:10)

20 *ꞌEnega muliyega Yesu ꞌiila ꞌina ꞌasaya, ta boda sin-abwa wawasae siegogona ꞌenaya ga nigeya sawesawenayaYesu ma ina tononoyao sieyawaiꞌata be siꞌaꞌa. 21 *Taꞌina susuyao sinonona ꞌaene Yesu nigeya ꞌida eyawaiꞌata,ꞌenega sitauya sabi ꞌauꞌewenama, manuna sinuwenaꞌaene, “Niꞌatu ꞌikabaleya.”

22 *Ta loina ꞌana toeꞌitao ꞌaidi niꞌatu Yelusalemegasimwaꞌutama ga Yesu ꞌina paisewa sinabwana siꞌitenayaga sigwae, “Tai gete ꞌietoguinuwa manuna Bielisibubi,*yaluyaluwabiꞌi ꞌidi ꞌinapwana ꞌinawaiwaiyega yaluyaluwabiꞌi ꞌiula apwesedi.”

23 ꞌEnega Yesu tomota nidi ꞌibwauyedima ga onasemal-imaliyega ꞌieꞌita ꞌediya, ꞌigwae, “Toꞌase manuna Seitaniꞌaene tauna ꞌana bodao ꞌediya ꞌida etalauwala?” 24 Tawate ꞌigwae, “ꞌEguma ꞌebweu ꞌebeloina ꞌenaya tomotaisiweweyala be taudimo silosalosaiya maꞌetamo ꞌebeloinanina ꞌineneneta be ꞌibebeꞌu. 25 Wate ꞌeguma susu ꞌeb-weuna ta siweweyala be taudimo silosalosaiya maꞌetamosineneta be ꞌidi miya ꞌitoꞌumali. 26 Seitani wate nadigega,ꞌeguma ma gosenao taudimo silosaiya ꞌiabe ꞌina ꞌebeloinanina ꞌibebeꞌu be ꞌigugumwala.* 3:20: Mk 6:31 * 3:21: Yo 10:20 * 3:22: Md 9:34 * 3:22:Bielisibubi: Yaluyaluwa biꞌiyao ꞌidi ꞌinapwana, ꞌebe matauta ta toꞌumalina,tauna Seitani ꞌana tolema, nai Seitani tauna. Lowa me Ekiloni sibwagobwagoꞌenaya.

Page 12: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 3:27 12 MAKI 3:3527 *“ꞌEbeꞌita gete tai waiwaina nadigega Seitani ꞌina

anuwaya. Nigeya sawesawenaya ꞌebweu yaita ꞌilulugu beꞌina gwegwe ꞌiloꞌewadi, ta esi ꞌeguma ꞌebweu tai balaeyegatoewaiwai ninanimanabe ꞌaena ꞌiyonanuganedi ta ꞌenegamuliyega sawesawenaya ꞌilulugu ꞌina anuwaya be ꞌinagwegwe nidi ꞌiloꞌewadi.

28 *ꞌEnega gete yaeona ꞌaiꞌailimi ꞌaene tomota ꞌidi loe-gesiyao be ꞌidi ona toꞌumalina maiboꞌana Yaubada ꞌidanuwataudi, 29 ta ꞌabo yaita Yaluyaluwa Tabuna ꞌiꞌawa toꞌu-maliyei, geyaꞌabo saꞌi Yaubada ꞌinuwanuwatau, ta getebubuna toꞌumalina nina ꞌenaya ꞌida miyaataya.”

30Gete nadigega Yesu ꞌionaꞌesamanuna sionaona ꞌaenetauna ꞌina waiwai yaluyaluwa biꞌi ꞌenega.

Yesu sinana be tasinao ꞌenaya simai(Madiu 12:46-50; Luke 8:19-21)

31 *ꞌEnega niꞌatu Yesu sinana ta tasinao simai ga ꞌata-manaya sitoolo, ta ꞌenega ona namo sietunena be ꞌaeneYesu ꞌida apwesama ꞌediya. 32 Ga tomota nidi Yesuselabenaya simiyatowa sieonena, “ꞌInapwana, sinayo betasimwao waꞌita apwesa, ta nuwanuwadi ꞌoyo.”

33 Ga Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “Yaita sinagu ta yaisigeditasigwao?” 34 Ga taudi nidi selabenaya simiyamiꞌiduneyediya ta ꞌigwae, “Gete taudi sinagu be tasigwao.35 *ꞌEnega ꞌeguma yaisigedi Yaubada ꞌina nuwanuwasimulimuliye taudi tasigwao be nuugwao be wate sinag-wao.”

4Onasemalimali tolelewana manuna(Madiu 13:1-9; Luke 8:4-8)

* 3:27: 1 Yo 3:8 * 3:28: Ib 6:4-6 * 3:31: Mk 6:3 * 3:35: Yo 15:14

Page 13: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 4:1 13 MAKI 4:12

1 Muliyega wate Yesu ꞌiila limana Galili leꞌawinaya sabiloguguya ta boda sinabwana siegogona ꞌenaya, ꞌenegaꞌebweu waga ꞌidoedoe ꞌenaya ꞌigelu ga ꞌimiyatowa, tapwalu leꞌawaya sitootoolo. 2TaYesu onasemalimali yaunaꞌediyega ꞌieꞌita tomota ꞌediya, ꞌigwaegwae, 3 “Wanono!Tobagula ꞌebweu ꞌina bagulaya ꞌitauya ga witi atunaꞌilelewanedi, 4 ga ꞌaina atu nidi ꞌedaya sibeꞌu, ꞌenegamanuwa siꞌitedi ta simwaꞌuta ga siꞌenidi. 5 Ta ꞌaina sibeꞌubwaꞌa logulegulewana ꞌenaya ga sitabwa manini, manunabwaꞌa gidalina tuga, 6 ꞌenega ala ꞌitudimwedi ga siꞌoapelu,manuna lamudi nigeya bwaꞌa gonituna silobaloba. 7 Taꞌaina kwakwakwala ꞌediya sibeꞌu ga sitabwa enoenowa, tanigeya kapekapeyana be siuuwa, manuna kwakwakwalaꞌiewaiwai ga ꞌididiemwawasidi. 8 Ta ꞌaina atu bwaꞌaboboꞌana ꞌenaya sibeꞌu ga sitabwa ta sisinabwa ga siuwa,ga ꞌaina teti, be sikisiti, be analedi.” 9 Ga Yesu ꞌieonedi,ꞌigwae, “ꞌEguma matenami ona gete wada nono.”

Onasemalimali ꞌina apwesas ꞌalena10 Muliyega pwalu sidelisawala ga Yesu taunamo, ga

ꞌaina tomota ta ꞌina tononoyao site tuwelo maꞌediyaosimai ga Yesu ꞌena sienaida, sigwae, “ꞌImu onasemalimalinidi toꞌase ꞌadi mwalatoi?”

11 *Ta Yesu ꞌigwae, “ꞌOmi niꞌatu Yaubada ꞌemiya ꞌiꞌeb-waya be ꞌina loina solaꞌaiꞌailidi ꞌana tomwalatoiyao, ta esitomota yaudi nuwa potapotadi ga onasemalimali sinono,12 *ta ꞌana nuwasabwalena nigeya simwalamwalatoni, tawate ꞌana mwalatoi siꞌebeꞌebese ta nigeya sawesawenayasiloba. ꞌEnega wate nigeya sawesawenaya ꞌidi loege-siyao ꞌediyega sinuwanuwaꞌebuni, be geyaꞌabo Yaubadaꞌinuwanuwataudi.”* 4:11: 1 Ko 2:10 * 4:12: Ais 6:9-10; Yo 12:40

Page 14: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 4:13 14 MAKI 4:22

Onasemalimali tolelewana manuna ꞌana liꞌama(Madiu 13:18-23; Luke 8:11-15)

13 ꞌEnega Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “Mwaꞌadega ꞌigu onase-malimali gete nigeya wanuwanuwa sabwaleni, aga? Bemwaꞌadega ꞌaina onasemalimali gete nadigega wadanuwasabwalenidi?

14 “Tobagula nina Yaubada ꞌina ona ꞌilelewanena.15 ꞌAidi atu sibeꞌu ꞌedaya, ꞌatuwa nadigega tomotaiYaubada ꞌina ona sinonona, ta ꞌenega Seitani ꞌimai ga onanina ꞌediyega ꞌiꞌewa yauledi.

16 “Wate nadigega atu nidi bwaꞌa logulegulewana ꞌe-naya sibeꞌubeꞌu, ꞌaene ꞌabo tomota nidi Yaubada ꞌina onasinonoi ta ma idi gwausowala sitatagwala, 17 *ta nigeyalamudi ꞌipaꞌapaꞌala, ꞌenega tuta gidalina namo ꞌenayasida miyami, be ꞌabo to tuta ꞌenaya Yaubada ꞌina onaꞌana emisa manuna mwau nai etalauwala silobai, sibeꞌumanini.

18 *“Ta atu nidi kwakwakwala ꞌediya sibeꞌuya ꞌatuwatomota nidi taudi Yaubada ꞌina ona sinonona, 19 ta esaesabe baleꞌu ꞌina yageyao ꞌadi nuwanuwa ꞌediyega Yaubadaꞌina ona sinuwa pupulena, ꞌenega nigeya sawesawenayabe siuuwa.

20 “Ta atu nidi bwaꞌa boboꞌana ꞌena sibeꞌuya ꞌatuwatomota nidi taudi ma idi ꞌatetagwala Yaubada ꞌina onasinonona, ꞌenega uwadi boboꞌana ta yauna siuwaedi.ꞌAina uwadiyao teti, ta ꞌaina sikisiti, ta ꞌaina analedi.”

Onasemalimali mayale manuna(Luke 8:16-18)

21 Ta Yesu wate ꞌediya ꞌigwae, “Geyaꞌabo mayaleloeloeꞌabina tasaꞌusaꞌu kwaiye ꞌule nai sita ꞌediyega, ta esiꞌatamanaya tasaꞌu be ꞌimaedana, 22 be ꞌenega yage nidi* 4:17: Kol 2:7 * 4:18: Mk 10:21-22; 1 Ti 6:9-10

Page 15: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 4:23 15 MAKI 4:34kwaikwaiyidi maꞌetamo maedana nina ꞌigieapwesedi betaꞌitadi. 23 ꞌEguma matenami ona gete wada nono.”

24 *Ta wate ꞌieonedi, “Wada nuwaꞌiꞌisi be ona wadanono ꞌaiꞌailidi, manuna ꞌeguma ꞌomi toꞌase waꞌebwaya,wate nadigega ꞌana eꞌisa waꞌewa, ta esi ma ꞌana loe-poseyana. 25 Manuna ꞌeguma yaita ꞌenaya Yaubada ꞌinagwegwe ꞌimiyami, gwegwe nina ꞌiloeposeyane. Ta yaitaꞌenaya nigeya Yaubada ꞌina gwegwe ꞌimiyami, toꞌase ꞌenaꞌimiyami Yaubada ꞌenega ꞌiꞌewa yauledi.”

Onasemalimali suwana manuna26 Ga Yesu ꞌigwae, “Yaubada ꞌina loina tomota ꞌediya

ꞌatuwa nadigega suwana tai ꞌina tanowaya ꞌiasodi, 27 ta tainina ꞌiꞌeno be ꞌitoolo ꞌasiyata be boiboiya, ta suwana nidisitabwatabwa, ta nigeya ꞌimwalamwalatoni mwaꞌadegasitabwatabwaꞌesa. 28 Manuna bwaꞌa ꞌiloina ꞌidi tabwabe ꞌidi sinabwa be ꞌidi uwa manuna, 29 *be muliyegaꞌabo uwana ꞌimatuwa ꞌenega toni bagula nina ꞌieꞌale beꞌisesoni.”

Onasemalimali beno atuna manuna30Yesu wate ꞌieonedi, ꞌigwae, “Mwaꞌadega Yaubada ꞌina

loina onasemalimaliyega yada giemaedanaꞌese ꞌemiya?31 Nai gete nadigega ꞌebweu kaiwe atuna ꞌenaya yadaloesawaꞌiꞌi, nate beno, manuna beno atuna gidalina, 32 taꞌabo taasoi be ꞌitatabwa pwatula ꞌisinabwa sinedi, tanalinao sinabwadi ꞌisaꞌudi, be nalinao yauyaukwidi ꞌediyamanuwa ꞌidi newa siꞌabidi.”

Yesu ꞌina onasemalimali yauna(Madiu 13:34-35)

33Yesu ꞌina loguguyao ꞌediya tuta yauna onasemalimaliyauna ꞌediyega ꞌieꞌieꞌita, be ꞌenega ꞌabo tomota ꞌediyakapekapeyana sida mwalatoni. 34 *Tauna tuta yauna* 4:24: Lu 6:38 * 4:29: Et 14:15 * 4:34: Yo 16:25

Page 16: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 4:35 16 MAKI 5:2onasemalimaliyega ꞌiloguloguguya pwalu ꞌediya, ta ꞌinatononoyao dimo ꞌediya onasemalimali nidi ꞌiliꞌaliꞌamidi.

Yesu yagila be lisu ꞌiloinedi(Madiu 8:23-27; Luke 8:22-25)

35 ꞌAsuinuwanuwaya Yesu ꞌina loguguya wagega ꞌilosa-lonina ga ꞌina tononoyao ꞌieonedi, ꞌigwae, “Wageluma betaabala mali esenaya.”

36 ꞌEnega sigelu ga sigiseyana ga pwalu leꞌawaya sipil-isinedi, ta ꞌaidi waga wate maꞌenao, 37 ga wediliya sinab-wana ꞌitowama, ta lisu wagaya ꞌisiwasiwaꞌoyaꞌa ga ꞌiabesidadamana. 38TaYesuwaga kuliginaya ꞌana gedu ꞌisaꞌunaga ꞌiꞌeno mwataya, ta ꞌina tononoyao silowanowanonaga sigwae, “ꞌInapwana ꞌutoolo be ꞌulemeda. ꞌIabetamwamwawasa!”

39 ꞌEnega Yesu ꞌitoolo ga yagila be lisu ꞌibaꞌedi, ꞌig-wae, “Tuwa! ꞌUꞌemutuyo be ꞌusiwalowa!” ꞌEnega yagilaꞌipela ga bwagabwaga maiboꞌana ꞌisiwalowa. 40 *Ta ꞌinatononoyao ꞌediya ꞌigwae, “Toꞌase manuna wamatauta?Mwaꞌadega nigeya waemiemisegu?”

41 *Ta nuwadi ꞌiowana ga simatauta, ta taudimo ꞌediyasigwae, “To tai sana gete ga yagila be lisu ꞌenana siemata-matanena?”

5Yesu yaluyaluwa biꞌi ꞌiula apwesedi(Madiu 8:28-34; Luke 8:26-39)

1 ꞌEnega siabala ga silugu me Gelasine ꞌidi leꞌawaya,2 *ga wagega Yesu ꞌisuya dabalaya, ta tai ꞌebweu ꞌilobenamayaluyaluwa biꞌina ꞌina ꞌebemiya duluwa, ꞌenega ꞌiapwe-sama, ta duluwa nina tomota ꞌadi ꞌaliꞌali.* 4:40: Md 14:31 * 4:41: Sam 89:9 * 5:2: Mk 1:23

Page 17: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 5:3 17 MAKI 5:143 Ta tai gete lowa tomota sitoo be ꞌaene sida yoni

malakwa kainumu ꞌenega, ta nigeya sawesawediya,4manuna malakwa nidi nimanaya be ꞌaenaya tuta yaunaꞌilasalasadi ta nigeya ꞌebweu sawesawenaya be ꞌigiyai,5 ta ꞌidena sinedi ga ꞌitauya mitawaya ta boiboiya beꞌasiyataya ꞌaliꞌaliya be ꞌoyaya ꞌiemagamagana, ta taunagulewega ꞌiunuunu.

6 *Ta tai nina niꞌatu ꞌedasolega Yesu ꞌiꞌitenama, ꞌenegaꞌipili ga Yesu matanaya ꞌilobwagoena, 7 ta ꞌimagana toila,ꞌigwae, “Yesu ye, ꞌoyo Yaubada Toewaiwai sana Natuna,toꞌase ꞌutootoo be ꞌuguinuwe ꞌeguya? Tuwa! Yaubada ꞌanaesanega yasida ꞌemuya be geyaꞌabo ꞌuda giegieꞌelouyagu.”

8 Ona gete ꞌiꞌinanena manuna Yesu niꞌatu ꞌieonena,“Yaluyaluwa biꞌi niyo tai gete ꞌenega ꞌuapwesama.”9 Ta Yesu wate ꞌienaida yaluyaluwa nina ꞌena, ꞌigwae,“Mwaꞌadega ꞌamu esana?” Ga tauna ꞌigwae, “ꞌAguesana Tomoyauyau, manunamabodama tai gete solanayaꞌamiyami.” 10 Ga ꞌisidasida gewagewana Yesu ꞌena ꞌaenegeyaꞌabo ꞌasa gote ꞌenega ꞌietuetune apwesedi. 11 Tasena gote ꞌenaya bawe yauna siduwaduwala ꞌoyaya. 12 Tayaluyaluwa biꞌi nidi sisida Yesu ꞌenaya ga sigwae, “Ue-tunema be ꞌalulugu bawe gotedi ꞌediya.”

13 ꞌEnega Yesu ꞌitagwaledi ga yaluyaluwa biꞌi tai ninaꞌenega siapwesa ga bawe ꞌediya silugu, ꞌenega bawe nidisiekabaleya ga maiboꞌadi sipili bulibuliyasu ga babagegasisobu olaya ga sidamana. Ta bawe nidi ꞌadi yau nadigegatu tausani.

14 ꞌEnega bawe ꞌadi toꞌitaꞌiꞌitao ꞌidi matautega sidena gasitauya ꞌasaya, ga yage nidi siꞌitedi maiboꞌana sisimanediꞌasa sinabwana be ꞌasa gidalidi tomotenidi ꞌediya. ꞌEnegatoniꞌasa nidi simai be ꞌaene taudi matadiyega sida ꞌitatoꞌase ꞌiapwesa.* 5:6: Mk 1:24

Page 18: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 5:15 18 MAKI 5:2515 Ta Yesu ꞌena simai ga tai nina bada siꞌitena, lowa

yaluyaluwa biꞌi solanaya simiyami niꞌatu debana ꞌipalu-palu ga ꞌoama ꞌiꞌotena ta ꞌimiyami. Gote ꞌena maiboꞌadisimatauta.

16 ꞌEnega toepilialeale nidi tomotai ꞌediya siemwasalamwaꞌadega tai nina ꞌiboboꞌanaꞌesa, ta mwaꞌadega bawesiesilaeꞌesa.

17 Ta toniꞌasa nidi silolagata ga Yesu sieꞌidiꞌidiyenaꞌaene ꞌidi sena ꞌida pilisine. 18 ꞌEnega Yesu wagayaꞌidolodolo sabi gelu, ta tai nina niꞌa ꞌigieboboꞌanenaYesu ꞌena ꞌisida, ꞌigwae, “ꞌInapwana, sawesawenaya ya-muliyeyo?” 19 Ta Yesu ꞌigwae, “Nigeya sawesawenaya,ta esi ꞌuila be ꞌutatauya ꞌimu susuyao ꞌediya be Yaubadaꞌina ꞌatenuwaꞌoleꞌoleyega ꞌigieboboꞌanemuya ꞌuemwasalibe sida nono.”

20 ꞌEnega tai nina ꞌitauya ꞌebeloina Dekapoli ꞌana ꞌasasanau ꞌediya ga Yesu ꞌina guinuwa waiwaina manuna ꞌi-etetela ga tomota maiboꞌadi sinonona ga nuwadi ꞌiowana.

Yesu iine ꞌeluwa ꞌigieboboꞌanedi(Madiu 9:18-26; Luke 8:40-56)

21 Ga Yesu ma ꞌana tomuliyao siabala limana, ga bodasinabwana siegogonama leꞌawa nina ꞌenaya.

22 *ꞌEnega ꞌebweu tai, ꞌana esana Yailo, tauna anuwatapwalolo ꞌana toꞌitaꞌiꞌita, ꞌimai ga Yesu ꞌilobena gamatanaya ꞌibwagobwago, 23 ga ꞌisida waiwai, ꞌigwae, “ꞌI-napwana, natugu mewainena ꞌana leꞌoasa ꞌimwau ꞌaiꞌaila,ta tauna gwama tuga, ta nuwanuwagu ꞌumama be ꞌudagitoo be ꞌida boboꞌana, ta geyaꞌabo ꞌimwawamwawasa.”

24 ꞌEnega Yesu maꞌiyana sitautauya, ga boda sinabwanasimulimuliye ta siegigigila ꞌedaya. 25Ta boda nidi soladiyaꞌebweu waine maꞌedi ma ina leꞌoasa. Leꞌoasa nina natelalana ꞌidaudau yakwala tuwelo ꞌediya, ta tuga ꞌetamo* 5:22: Mk 7:32; Lu 13:13

Page 19: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 5:26 19 MAKI 5:36ꞌidaudau. 26 Lowa togileꞌoasa yaudi ꞌediya ꞌina manimaiboꞌana ꞌiloegumwalina, ta saꞌi ꞌidi guinuwa ꞌeneganigeya ꞌida boboꞌana, ta esi ꞌana leꞌoasa ꞌisinasinabwa.

27-28 *WaineninaYesu ꞌimuliyenamanuna lowa tetelinaꞌinonona, ga ꞌatenaya ꞌinuwanuwa ꞌaene, “ꞌEguma tugaYesu ꞌana ꞌoama namo yagitoo yada boboꞌana.” ꞌEnegaꞌiloselabena ga ꞌana ꞌoama ꞌigitoona 29 ga lalana ꞌina dauꞌiyapasa manini, ta taunamo oona solanaya ꞌilotoonaꞌaene niꞌatu ꞌiboboꞌana.

30 *Ta Yesu niꞌatu ꞌilotoona ꞌaene waiwai ꞌenega ꞌiap-wesa ga ꞌiasakowasi ga boda ꞌienaidedi, ꞌigwae, “Yaita ꞌaguꞌoama ꞌigitoona?”

31 Ta ꞌenega ꞌina tononoyao sieonena, “ꞌInapwana,niꞌatu ꞌuꞌitena boda siaꞌoabuꞌoabuyemu ta siegigigila, gaꞌoyo ꞌuenaida, ‘Yaita ꞌigitoogu?’ ”

32 Ta Yesu ꞌiloꞌita dadana tomota gamwagamwanidiyabe ꞌida ꞌita yaita ꞌina waiwai ꞌena ꞌiabala. 33 Ta wainenina taunamo ꞌana boboꞌana niꞌa ꞌilobena ꞌimwalatonina,ꞌenega ꞌimai ga ma ina dedela ꞌina matauta manuna ꞌibeꞌusanamwaꞌuta matanaya ga ꞌisimana ꞌaiꞌaila ꞌaene taunaꞌiguinuwena.

34 *Ta Yesu ꞌigwae, “Natugu, ꞌimu emisa ꞌenegaꞌuboboꞌana. ꞌUtoolo be ma imu gwausowala ꞌutatauya.ꞌImu leꞌoasa maiboꞌana niꞌatu ꞌigumwala.”

35 Tuta nina Yesu ꞌionaona waine ꞌenaya ꞌaina tomotaYailo ꞌina anuwega ale simeꞌena, ga sigwae, “Natuyoniꞌatuyawasina ꞌigumwala, ta geyaꞌabo wate toeꞌita nina ꞌinatuta ꞌumudamudali.”

36 Ta Yesu wate ale nina ꞌinonona ga Yailo ꞌieonena,ꞌigwae, “Geyaꞌabo ꞌuꞌateꞌate saꞌala, ta esi ꞌuemisegu tuga.”* 5:27-28: Mk 6:56 * 5:30: Lu 6:19 * 5:34: Mk 10:52; Lu 7:50, 17:19

Page 20: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 5:37 20 MAKI 6:337 ꞌEnega Yesu boda yauna ꞌiꞌetobodedi be geyaꞌabo

simulimuliye, ta nate namo ꞌina tononoyao sitetoimaꞌenao, nate Pita be Yemesa matasina tauna Yoni38 sitautauya ga Yailo ꞌina anuwaya siapwesa ga ꞌewabamube dedoi sinabwana sinonona.

39 *Ta Yesu ꞌilugu ga ꞌieonedi, “Toꞌase manuna wadedoita waegalagalala? Gwama nigeya ꞌimwawamwawasa taꞌiꞌeno mwataya tuga.” 40 Ta siedagiyena. Ta esi Yesuꞌipaꞌidi ga siapwesa, ta gwama tamana be sinana be ꞌinatononoyao sitetoi Yesumaꞌedi silugu gwama ꞌina ꞌebeꞌenoꞌenaya. 41 *Ta Yesu gwama nimanaya ꞌigiyaina ga ꞌigwae,“Talita kumi.” Ta ꞌana gibui, “Negeyo ꞌutoolo.”

42 ꞌEnega ꞌitoolo manini ga ꞌiadadana, manuna ꞌanayakwala niꞌatu tuwelo ꞌilobena. Ta tamana be sinananuwadi ꞌiowana ꞌaiꞌaila. 43 Ga Yesu ꞌiꞌetobodedi ꞌigwae,“Geyaꞌabo ꞌebweu yaita ꞌena wasimasimana ꞌigu guinuwagete manuna, ta esi gwama ꞌana masula wagibubu beꞌiꞌaꞌa.”

6Me Nasaleta Yesu siguitoyasena(Madiu 13:53-58; Luke 4:16-30)

1 Ta Yesu ꞌiila tauna ꞌina ꞌasaya, ga ꞌina tononoyaosimuliyena. 2 *Ga Sabateya ꞌidi anuwa tapwalolo ꞌenaꞌilugu ga ꞌitoolo ta ꞌieꞌieꞌita ga tomota sinonona, tayauyaudi nuwadi ꞌiowana ꞌina mwalatoi be ꞌina guinuwamanudi, ga sigwae, “Tai gete mane ꞌenega ꞌina sinasinapuꞌilobena? Ta wate guinuwa nidi waiwaidi nimanega ꞌigu-inuwedi, mane ꞌenega ꞌina waiwai ꞌilobena?”

3 *Ta wate sigwae, “Tai gete toꞌabiꞌabi tuga aga? Tasinana Meli, be tasinao Yemesa be Yosese be Yudasa be* 5:39: Yo 11:11 * 5:41: Lu 7:14 * 6:2: Yo 7:15 * 6:3: Yo 6:42

Page 21: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 6:4 21 MAKI 6:11Saimoni bewate nuunaomaꞌedao tamiyami, aga?” ꞌEnegatomota Yesu siguitoyasena.

4 Ta Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “Palopitao ꞌadi ꞌamayabasilobaloba mali ꞌasa ꞌediya. Ta taudi ꞌidi ꞌasaya esiyanigeya ꞌadi ꞌamayabamo, manuna taudi ꞌidi buꞌunaobe ꞌidi susuyao siguitoyasedi.” 5 Ta Yesu nuwanaꞌiowana manuna tomota nigeya siemiemise, ꞌeneganigeya kapekapeyana be guinuwa waiwaina bada ꞌidaguinuwedi. Nate namo toleꞌoasao puꞌepuꞌedimo ꞌigitoodiga siboboꞌana.

Yesu ꞌina tononoyao ꞌietunedi sabi paisewa(Madiu 10:1, 5-15; Luke 9:1-6)

6 ꞌEnega Yesu ꞌisakowasi ꞌasa ꞌediya ta ꞌieꞌieꞌita.7 *Ga ꞌina tononoyao site tuwelo ꞌibwauyedi ga ꞌiloinedi

be ꞌaene ꞌeluwa ꞌeluwa sida sakowasi ꞌasa ꞌediya, tawate loina be waiwai ꞌiꞌebwaꞌedi be ꞌenega sawesawediyayaluyaluwa biꞌi tomota ꞌediyega sida ula apwesedi, 8 gaꞌina guguya ꞌenaya ꞌiloinedi, ꞌigwae, “Geyaꞌabo ꞌebweutoꞌase waꞌewaꞌewa. Geyaꞌabo masula nai tana nai maniꞌabwagamanuna. Nate namo ꞌimi ꞌetogunanimamiya, 9beꞌami ꞌaelawawaꞌotedi, ta esi geyaꞌabo ꞌami ꞌoama ꞌeluwenawaꞌoteꞌotedi.”

10 Ta wate ꞌieonedi, “ꞌEguma to anuwa ꞌena sibwauyemibe ꞌena walulugu, anuwa nina ꞌena waeꞌowaga be ꞌanalaba sena nina wapilisine. 11 *Ta saꞌi ꞌeguma ꞌasa ꞌainaꞌediya waapwesa be tomota nidi nigeya siꞌauꞌauꞌewamiꞌidi anuwa ꞌediya be wate nigeya ꞌimi guguya sinoonodi,ꞌasa nidi nedilina ꞌaemiyega waloutuutu yauledi ta wapil-isinedi, be ꞌenega waeꞌitadi ꞌaene ꞌiabe mwau ꞌediya ꞌiap-wesa.”* 6:7: Lu 10:1 * 6:11: Gu 13:51, 18:6

Page 22: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 6:12 22 MAKI 6:2112 ꞌEnega ꞌina tononoyao nidi sisakowasi ꞌasa yaudi

ꞌediya, ga siguguya be ꞌaene tomota ꞌidi bubuna toꞌumalidisida guitoyasedi be sida nuwaꞌebuni, 13*ga yaluyaluwa biꞌitomota ꞌediyega siula apwesedi, ga toleꞌoasao yaudi watebunamega sieꞌabidi ga siboboꞌana.

Yoni togiebapitaiso ꞌina mwawasa(Madiu 14:1-12; Luke 9:7-9)

14 *ꞌEnega Yesu tetelina tomota silelewanena senayauyauna ꞌediya ga Kini Elodi ꞌinonona. Manuna ꞌainatomota sionaona ꞌaene “Yoni togiebapitaiso mwawaseganiꞌatu ꞌitoolo limana ꞌenegama ina waiwai ꞌiguiguinuwa.”15 Ta ꞌaidi siona ꞌaene, “Tauna Ilaitiya.” Ta ꞌaidi watesigwae, “Tauna palopita ꞌebweu ꞌatuwa gimi palopitao.”

16 Elodi wate niꞌatu tetela ꞌinonona ga ꞌigwae, “Naitauna Yoni togiebapitaiso. Lowa yaloemwawasina ta saꞌiꞌitoolo limanaya.”

17 Manuna lowa Elodi Yoni ꞌigiyaina ga deliya ꞌiyon-ina, ta Yoni ꞌana giyai ꞌalena nate ꞌebweu waine ꞌanaesana Elodiyasa, nate Elodi tasina Pilipi mwanena ta Elodiꞌiꞌoayena, 18 ta Yoni Elodi ꞌieonena ꞌaene, “Gote nigeyabubuna boboꞌana, manuna tasiyo mwanena ꞌuꞌoayena.”

19 Ta Yoni ꞌina guguya gete manuna waine nina ꞌinuwamwau ꞌaiꞌaila ga nuwanuwana be Yoni ꞌida loemwawasi, tanigeya sawesawenaya 20 manuna Elodi ꞌiegagalena ꞌaeneYoni nina tai palupaluna ta Yaubada ꞌina toguinuwaꞌebweu, ꞌenega Elodi Yoni ꞌiꞌamayabena ga tuta yaunaElodi nuwanuwana ga Yoni ꞌina ona ꞌinonona ta manunaꞌiꞌatesaꞌala.

21 ꞌEnega Elodi nina ꞌina ꞌasiyata tubuwa ꞌiapwesa gaElodiyasa niꞌatu ꞌeda ꞌinuwa lobenaYoni ꞌana loemwawasa* 6:13: Ye 5:14 * 6:14: Md 16:14

Page 23: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 6:22 23 MAKI 6:29

manuna. ꞌAsiyata tubuwa nina ꞌana weꞌiweꞌiyaya ma-sulina siguinuwena ga ꞌaina ꞌowaga sibwauyedima sabi ꞌe-masula. ꞌOwagao nidi gabemani ꞌadi toloinao be tolosaiyaꞌadi toanuganao ta ꞌaidi Galili ꞌasanao ꞌidi ꞌinapwanao.22 Tuta nina Elodi ma ꞌana ꞌowagao siꞌeꞌai, Elodiyasanatuna mewainena ꞌiluguma matadiya ga lausega ꞌigiegwausowalidi. ꞌEnega Elodi gomagweine nina ꞌena ꞌionaoboboma ꞌaene “ꞌEguma to yage ꞌuesinuwa be ꞌusideguyada tagwala ꞌemuya.” 23 Ga wate ꞌiona upaupa sawata-matamana ꞌenega ꞌigwae, “Onaꞌaiꞌaila yaona upaupatoꞌase nai yada ꞌebwaꞌeyo, ꞌeguma nai ꞌuda sida be ꞌaeneꞌigu ꞌebeloina yada weyali manuyo.”

24 ꞌEnega gomagweine nina ꞌiapwesa ga ꞌitauya sinanaꞌena ꞌienaida, ꞌigwae, “Sinagu, toꞌase ꞌimu nuwanuwa bekini ꞌenaya yada side?”

Ta sinana ꞌigwae, “Kini ꞌueona ꞌugwae, ‘NuwanuwaguYoni togiebapitaiso bulubuluna.’ ”

25 ꞌEnega gomagweine ꞌilomanini ga ꞌiila kini ꞌena gaꞌigwae, “Nuwanuwagu gete tuga Yoni togiebapitaiso bu-lubuluna gaeba ꞌena ꞌusaꞌu be ꞌuꞌebwaꞌegu.”

26 Ta Elodi ꞌinuwamwau ꞌaiꞌaila, ta nigeyakapekapeyana be ꞌiguitoyase, manuna niꞌatu ꞌisawatamatamana ꞌowagao matadiya. 27 ꞌEnega deli ꞌanatoꞌitaꞌiꞌita ꞌebweu ꞌiloinena be ꞌaene ꞌida tauya be Yonibulubuluna ꞌida meꞌe. Ga ꞌenega toꞌitaꞌiꞌita nina deliyaꞌitauya gaYoni ꞌotona ꞌiꞌupwena, 28ga bulubuluna gaebayaꞌiusena ga ꞌimeꞌena, ga gomagweine nina ꞌiꞌebwaꞌena, tatauna ꞌiꞌewena ga ꞌitauyena sinana ꞌenaya.

29 Ta Yoni ꞌana tomuliyao ꞌina esilae tetelina sinonon-aya ga simai ga Yoni kokowana siꞌewena, ga sisaꞌu ꞌal-iꞌaliyena.

Page 24: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 6:30 24 MAKI 6:37Yesu pwalu ꞌieꞌenidi(Madiu 14:13-21; Luke 9:10-17; Yoni 6:1-14)

30 *Ta niꞌatu Yesu ꞌina topaisewao site tuwelo siilamaga Yesu ꞌena ꞌidi paisewa be ꞌidi eꞌita maiboꞌana sisi-manedi. 31Ta tomota yau wawasae simeemai ta siilaila gaꞌenega nigeya kapekapeyana be Yesu ma ina tononoyaosieyawaiꞌata be siꞌaꞌa, ꞌenega ꞌieonedi ꞌigwae, “Sena geteitada pilisine be tada tauya sena mwatui daitaya be goteꞌena tupwana waeyawaiꞌata.”

32 ꞌEnega taudimowaga sigeluna ga sitauya ꞌebweu senamwatui daitaya.

33Ta pwalu nidi Yesuma ina tononoyao ꞌidi gelu siꞌitenaga siꞌinanedi, ꞌenega taudi be ꞌasa yaudi ꞌadi tomiyanaowate maꞌediyao ꞌedega sipili ga sigimiapwesa sena goteꞌenaya.

34 *Ta muliyega waga ꞌilugu ga Yesu ꞌisuya dabal-aya ga boda sinabwana kaukauya ꞌiꞌitedi, ta ꞌiꞌatenuwaꞌoleꞌoleyedimanuna taudi ꞌatuwa nadigega sipiyao nigeyaꞌadi toꞌitaꞌiꞌitamo, ꞌenega ꞌilolagata ga sinasinapu yaunaꞌieꞌieꞌita ꞌediya.

35 *Ga ꞌasuinuwanuwaya ꞌina tononoyao simai ga Yesusieonena, sigwae, “ꞌInapwana, sena gete mwatui daita taniꞌatu sinala ꞌisugusuguwa, 36 ꞌenega pwalu getedi ꞌudaetunedi be sida ila be ꞌadi masula sida gimwane ꞌasao beanuwao selabediya ꞌediya.”

37 Ta Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “Ta mwaꞌadega? ꞌOmigeyaꞌabo waeꞌenidi, aga?”

Ta ꞌina tononoyao sigwae, “ꞌInapwana, nigeya sawe-sawemaya, manuna maiboꞌadi ꞌadi masula ꞌana maisa naitu analedi kina nadigega.”* 6:30: Lu 10:17 * 6:34: Md 9:36 * 6:35: Mk 8:1-9

Page 25: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 6:38 25 MAKI 6:4838 ꞌEnega Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “ꞌEisa beledi ꞌemiya?

Watauya be waꞌebesa.” ꞌEnega niꞌatu silobena ga Yesusieonena, sigwae, “Beledi nima ta iyana ꞌeluwa ꞌalobedi.”

39 ꞌEnega pwalu ꞌiloinedi be maiboꞌadi simiyatowa bodabe boda pwatulaya. 40 ꞌEnega siweyalidi ga simiyatowa,ꞌaina boda tomota ꞌadi yau analedi, be ꞌaina boda tomotaꞌadi yau pipiti nadigega.

41 Ta beledi nima be iyana ꞌeluwa ꞌiꞌewedi ga gale-waya ꞌiꞌitatuꞌe ta ꞌiona oboboma masula nidi manudi,ga muliyega beledi ꞌigitomwedi ga ꞌina tononoyao ꞌiꞌeb-waꞌedi be sida eguyaiye tomota ꞌediya. Wate iyana nadi-gega ꞌigitomwedi ga ꞌina tononoyao ꞌiꞌebwaꞌedi ta ꞌenegasieguyaiyedi. 42 ꞌEnegamaiboꞌadi siꞌai ga gamwadi ꞌipawa.43 Ta beledi be iyana tupwatupwadi siegogonedi ga kodotuwelo siloemaedi. 44 Toꞌeꞌai nidi taidimo ꞌadi yau paibitausani nadigega.

Yesu ola debanega ꞌitautauya(Madiu 14:22-23; Yoni 6:15-21)

45 Ta muliyega ꞌina tononoyao ꞌiloinedi be wagayasigegelu, ꞌigwae, “Wagegelu be wanugana Betesaida maliesenaya, ta ꞌaboꞌagu bada ꞌetamo boda yaemataluwedi besiila ꞌidi ꞌasaya.”

46 *ꞌEnega sigelu ta Yesu pwalu ꞌietunediya, tamuliyegaꞌituꞌe ꞌoyaya sabi sidasida Yaubada ꞌena.

47 Ga niꞌatu ꞌiboi, ta ꞌina tononoyao bwagabwagayasiꞌadaꞌadau, ta tauna saꞌi tebweuna dabalaya 48 ꞌiꞌitediꞌidi neya ꞌenega siloꞌameꞌame manuna yagila matadiyegaꞌimeema.

Ta tomwa uliulitaya Yesu ola debanega ꞌitauyama beꞌaene selabediyega ꞌialogedo be ꞌida pilisinedi.* 6:46: Mk 1:35; Lu 5:16, 6:12

Page 26: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 6:49 26 MAKI 6:5649 *Gote ꞌena ꞌina tononoyaomaiboꞌadi Yesu siꞌitena ola

debanega ꞌimeemai ga sinuwena ꞌaenewelabana, 50 ꞌenegasimatauta ga sinanala.

Ta Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “Geyaꞌabo wamatamatauta.ꞌAboꞌagu tuga, ꞌimi ꞌinapwana.”

51 *Ga wagaya ꞌigelu maꞌenao ga yagila ꞌipela. 52 Tanuwadi ꞌiowana sinabwana, manuna Yesu ꞌina waiwaimanuna nigeya sinuwanuwa sabwaleni. ꞌEguma tuta ninatomota yaudi ꞌadi beledi Yesu ꞌieguyai be ꞌalena sidamwalatoni be ꞌenega sida nuwasabwaleni, ta tuga nigeyasimwalamwalatoni, manuna debapaꞌalidi.

Toleꞌoasao ꞌigie boboꞌanedi sena Genesaleta ꞌena(Madiu 14:34-36)

53 ꞌEnega siabala sena Genesaleta ꞌenaya ga leꞌawinayasilugu ga ꞌidi waga gote ꞌena siloomuna. 54 Ga tutanina sisuya toniꞌasa Yesu siꞌinanena, 55 ta ꞌenega tomotanidi sipili ga sitauya ꞌasa maiboꞌana ꞌediya ga toleꞌoasaosimeꞌedi ꞌebeꞌeno ꞌediyega be Yesu ꞌena sitauyedi to senaꞌena sinonona ꞌimiyami.

56 *Ga Yesu ꞌisakowasi sena yauyauna ꞌediya, ꞌainaꞌasa sinabwadi be ꞌasa gidalidi be ꞌebe bagula ꞌediya.Ta tomota yaudi ꞌidi toleꞌoasao simeꞌedi ga ꞌebegimwane ꞌediya siyamwayamwa ta sisidena sigwae,“ꞌInapwana, kapekapeyana be toleꞌoasao getedi ꞌamuꞌoama tupitupinamo sida gitoo?” GaYesu ꞌediya ꞌitagwala.ꞌEnega taudi ꞌana ꞌoama sigitoona siboboꞌana.

7Me Yudia tubudiyao ꞌidi bubuna(Madiu 15:1-9)

* 6:49: Lu 24:36-37 * 6:51: Mk 8:17 * 6:56: Mk 5:27-28

Page 27: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 7:1 27 MAKI 7:101Ta Palisiyao be loina ꞌana toeꞌitao ꞌaidi watemaꞌediyao

Yelusalemega simai ga Yesu ꞌena siegogonama, 2 ga ꞌainaꞌina tononoyao siꞌita lobedi siꞌeꞌai, ta nigeya nimadi siꞌu-tuꞌutudi. 3Manuna Palisiyao be wate me Yudia maiboꞌadiꞌidi bubuna tubudiyao ꞌediyega nate nadigega: Nugananimadi siꞌutu ꞌaiꞌailidi be muliyega siꞌaꞌa. 4Ta ꞌeguma ꞌebegimwane ꞌenega simamai wate siꞌesiwe be ꞌenega siꞌaꞌa.Ta wate loina yauna tubudiyao ꞌediyega gaeba be keiga beꞌulena ꞌadi ꞌutu manudi simuliyedi.

5 ꞌEnega gete Palisiyao be loina ꞌana toeꞌitao nidi Yesuꞌena sienaida, sigwae, “Toꞌase manuna ꞌimu tononoyaotubudao ꞌidi loina nigeya siꞌamaꞌamayabedi, ta manimabaibailidi siꞌeꞌai?”

6 *Ta Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “ꞌOmi tokabokabo.Lowaenei Aisea palopita manumi ꞌiona upaupa ꞌaiꞌaila,tuta nina Yaubada ꞌina ona ꞌiꞌetoladina gete nadigega:

‘Tomota getedi ꞌawadiyega siꞌamaꞌamayabegu, ta ꞌate-diyega nigeya.

7 Ta wate ꞌeguya sitapwalolo besobeso, manuna ꞌidieꞌitao ꞌaboꞌagu nigeya ꞌeguyega, ta esi tomota tuga ꞌidinuwenuwega.’ ”

8TaYesu ꞌieonediwate, ꞌigwae, “Onaꞌaiꞌaila ꞌimi bubunatoꞌumalina, ꞌenega Yaubada ꞌina loina wasaꞌu kwaiyena tatubumiyao saꞌi ꞌidi bubuna wamulimuliyedi.”

9 Ta wate ꞌigwae, “ꞌAene ꞌomi tomwalatoi ꞌaiꞌaila, tanigeya! Manuna Yaubada ꞌina loinao waguiguitoyasedita esi tubumiyao ꞌidi bubuna wagiyaiꞌiꞌisidi. 10 *LowaMosese Yaubada ꞌina loina ꞌisimanena, ꞌigwae, ‘Tamayo besinayo ꞌuda ꞌamayabedi.’ Ta wate ꞌigwae, ‘ꞌEguma yaitatamana nai sinana ꞌiꞌawa toꞌumaliyedi, ꞌilobwenena be* 7:6: Ais 29:13 * 7:10: Sia 20:12

Page 28: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 7:11 28 MAKI 7:21waloemwawasi.’ 11 Ta ꞌomi ꞌimi eꞌita kabokabo gete nadi-gega, ‘ꞌAbo ꞌebweu yaita tamana be sinana ꞌieonadi ꞌigwae,“ꞌIgu gwegweyao niꞌatu yatagwaledi Yaubada ꞌenaya gaetaetabuna, ꞌenega nigeya sawesawenaya be yalememi.”’ 12 Gete ꞌimi loina ꞌenega tomota ꞌidi lema tamadiyaobe sinadiyao ꞌediya waꞌetoꞌetobodedi. 13 Tubumiyao ꞌidiloina gete ꞌenega, be ꞌimi eꞌita wate yauna ꞌediyega,Yaubada ꞌina loina waeyage besobesoena.”

Tomota ꞌadi gietoꞌumali(Madiu 15:10-20)

14 ꞌEnega pwalu ꞌibwau limedima ga ꞌieonedi, “ꞌIguona gete maiboꞌami wanonodi be nuwami ꞌida sabwalena:15 *Nigeya ꞌebweu toꞌase tomota taꞌeꞌani be sigiegie bail-ida, ta esi yage nidi ꞌatedega siapweapwesa sawesawediyabe sigiebailida.” 16 (-)

17 ꞌEnega Yesu ma ina tononoyao pwalu siebesinediga anuwaya silugu, ta ꞌenega ꞌina tononoyao sienaidena,sigwae, “Kapekapeyana ꞌimu onasemalimali nina tomotaꞌediya ꞌuda liꞌami ꞌemaya?”

18 Ga Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “Nai ꞌomi wate nuwaminigeya ꞌisabwasabwalena, aga? ꞌEnega nigeyawamwalamwalatoni ꞌaene toꞌase taꞌaꞌani be ꞌilulugusoladaya nigeya saꞌi ꞌida giebailida, 19 manuna nigeyaꞌatedaya ꞌitauya ta esiya gamwada namo ꞌena ꞌilugu bemuliyega ꞌitatauya sumwana ꞌenaya.” (Yesu ꞌina eꞌitagete ꞌana mwalatoi ꞌaene nigeya ꞌebweu wate masulaetaetabuna, ta esi maiboꞌana tada ꞌani.)

20 Ta Yesu wate ꞌigwae, “Toꞌase tomota ꞌatediyegasiapweapwesa sawesawediya be sigiebailidi, 21 *nadigeganuwanuwa toꞌumalidi be loyawe, ꞌipwala, loemwawasa,* 7:15: Md 12:34 * 7:21: Ga 5:19-21

Page 29: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 7:22 29 MAKI 7:3222 loelata, yalakwaiya, gamwasowala, kabo, sogala, eꞌip-iꞌipi, sinala, gagasa be bubuna besobeso. 23Gete yage niditoꞌumalidi tomota soladiyega siapweapwesa ga sigiegiebailidi.”

ꞌEbweu waine ꞌina emisa Yesu ꞌena(Madiu 15:21-28)

24 Ga gote ꞌenega Yesu ꞌitoolo ga ꞌitauya Taiya beSaidoni senadiyao ꞌediya ga ꞌebweu anuwa ꞌena ꞌilugu,manuna geya nuwana be tomota sida mwalatoni ꞌina maimanuna, ta saꞌi nigeya kapekapeyana be ꞌimiya kwaiya25-26 *manuna ꞌebweu waine Yesu ꞌina mai tetelina ꞌi-nonona. Ta waine nina nigeya waine Yudia ta esi taunagoma Pinisia sena Silia solanega, ga natuna mewainenaniꞌatu yaluyaluwa biꞌi ꞌigie toꞌumaliyena, ꞌenega sinananaꞌimai ga Yesu ꞌaenaya ꞌibwago sanamwaꞌuta, ga ꞌisidena beꞌaene yaluyaluwa biꞌi nina natuna ꞌenega ꞌida ula apwese.

27 Ga Yesu ꞌigwae, “ꞌIlobwenena be gogama ꞌadi masulayada ꞌebwaꞌedi bemi, ta nigeya sawesawenaya be gogamaꞌadi masula yaꞌebwaya kedewa ꞌediya.”

28 Ta waine ꞌigwae, “Onaꞌaiꞌaila ꞌInapwana, ta saꞌikedewa tuta yauna ꞌebe ꞌeꞌai ꞌagalaunega gogama ꞌadimasula mugumuguna ꞌenega siꞌeꞌa.”

29 *Ga Yesu ꞌigwae, “Kagutoki! Nate ona ꞌaiꞌaila. ꞌEnegaꞌutoolo be ꞌuila ꞌimu anuwaya. Yaluyaluwa biꞌi natuyoꞌenega niꞌatu ꞌiapwesa, ga ꞌiboboꞌana.” 30 ꞌEnega ꞌitoolo gaꞌitauya ꞌina anuwaya ga natunana ꞌilobena ꞌina ꞌebeꞌenoꞌena, niꞌatu ꞌiboboꞌana.

Yesu totenatui ꞌigie boboꞌanena31 ꞌEnega Yesu Taiya ꞌipilisinena ga ꞌitauya Saidoni, ta

wate ꞌiataonaDekapoli senanao ꞌediyega ga ꞌiapwesaGaliliolana ꞌenaya. 32 *Ga ꞌebweu tai simeꞌena Yesu ꞌenaya* 7:25-26: Mk 9:17-18 * 7:29: Yo 4:50-51 * 7:32: Mk 5:23

Page 30: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 7:33 30 MAKI 8:5tauna totenatui ta wate meya lidolidona ga Yesu sisidenabe ꞌaene ꞌida gitoo be ꞌida boboꞌana.

33 Ga Yesu tai nina ꞌiꞌauꞌewena ga boda ꞌediyega siadu-maduma taudimo, ga Yesu nima matagigina tai tenanayaꞌisaꞌu luguyedi ga muliyega tauna nimana ꞌigiwalina gatai meyana ꞌigitoona, 34 ꞌenega Yesu ꞌiꞌitatuꞌe galewayaga ꞌatenuwa ꞌoleꞌoleyega ꞌionaona, ꞌigwae, “Epapata”,nate ꞌana gibui “ꞌUebwale.” 35 ꞌEnega tai nina tenanaꞌiebwalebwaledi ta wate meyana niꞌatu ꞌipalupalu bekapekapeyana ꞌiona ta ꞌinono palupalu.

36 ꞌEnega Yesu tomota ꞌiꞌetobodedi be ꞌaene geyaꞌaboyaita ꞌena sida simasimane. Ta ꞌetoboda nina nigeyasinoono, ta esi siemwaemwasala dadanei tomota ꞌediya.37 Ta taudi niꞌatu sinonona, nuwadi ꞌiowana sinabwanaga sigwae, “ꞌIna guinuwa maiboꞌana boboꞌana ta ꞌebenuwaowana, manuna totenatui ꞌigienonoedi ta tomeyalidolido ꞌigie palupaludi be sioona.”

8Yesu boda ꞌieꞌenidi(Madiu 15:32-39)

1 Tuta gote ꞌena boda sinabwana wate siegogonamaYesu ꞌenaya ta nigeya ꞌadi masulamo. ꞌEnega ꞌinatononoyao ꞌibwauyedima ga ꞌieonedi, ꞌigwae, 2 “Tomotagetedi yaꞌatenuwa ꞌoleꞌoleyedi manuna niꞌatu ꞌasiyataꞌetoi bada maꞌegwao ꞌamiyami ta nigeya ꞌadi masulamo.3 ꞌEnega ꞌeguma mabotanidi yaetune iledi ꞌetamo ꞌedayasitatai, manuna ꞌaidi ꞌedasolega simai.”

4 ꞌEnega Yesu ꞌina tononoyao sieonena, sigwae,“Mwaꞌadega sena mwatui daita ꞌena tomota yaudi getediꞌadi masula talobaꞌese?”

5 Ta Yesu ꞌienaidedi, ꞌigwae, “ꞌEisa ꞌami belediyaosimiyami?” Ga sigwae, “Sebeni namo.”

Page 31: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 8:6 31 MAKI 8:156 ꞌEnega boda ꞌiloinedi be baleꞌuya simiyatowa, ga

beledi sebeni nidi ꞌiꞌewedi ta manudi ꞌiona lokagutokiYaubada ꞌena, ga ꞌigitomwedi ga ꞌina tononoyaoꞌiꞌebwaꞌedi be tomota ꞌediya sieguyai, ga sieguyaisakowasiyedi.

7 Ta ꞌaina iyana gidalidi wate simiyami, ꞌenega manudiYesu ꞌiona oboboma, ga ꞌina tononoyao ꞌiloinedi besieguyaiyedi wate tomota ꞌediya.

8 ꞌEnegamaiboꞌadi siꞌai ga gamwadi ꞌipawa, gamuliyegamasula tupwatupwadi siegogonedi ga kodo sebeni siloe-maedi. 9 *Ta boda nidi ꞌadi yau powa tausani nadigega.

10 ꞌEnega ꞌietune ilediya, ga ma ina tononoyao silo-manini ga ꞌidi waga sigeluna ga Dalimanuta senanayasitauya.

Palisiyao nuwanuwadi weꞌiweꞌiyaya sida ꞌita11 *ꞌEnega Palisiyao simai ga Yesu ꞌena siegewagewana

ga sitoona be ꞌaene weꞌiweꞌiyaya ꞌebweu ꞌida guinuwemanudi be sida ꞌawaꞌaiꞌaile ꞌaene ꞌina waiwai Yaubadaꞌenega ꞌimai. 12 Ta Yesu ma ina nuwamwau ꞌieonedi, ꞌig-wae, “Mwaꞌadega ga ꞌenega ꞌepata gete ꞌomi nuwanuwamiweꞌiweꞌiyaya, ta esi geyaꞌabo ꞌebweu wate weꞌiweꞌiyayawaꞌitaꞌita.” 13 ꞌEnega ꞌipilisinedi ga wagaya ꞌigelu limanaga siabala mali senaya.

Elodi be Palisiyao ꞌidi eꞌita nadigega beledi ꞌana ꞌebegieseseya

(Madiu 16:5-12)14 Ta ꞌadi ꞌabwaga nigeya siꞌewaꞌewa manuna sinuwa

pupuledi, ta beledi ꞌebweunanamowagaya ꞌitupwa. 15*GaYesu ꞌiemataluwedi, ꞌigwae, “Palisiyao be Elodi ꞌadi belediꞌana ꞌebe gieseseya ꞌenega waꞌitaꞌiꞌisimi.”* 8:9: Mk 6:44 * 8:11: Md 12:38; Yo 6:30 * 8:15: Lu 12:1

Page 32: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 8:16 32 MAKI 8:24

16 ꞌEnega tonono nidi taudimo ꞌediya sigwae, “NaiYesu ꞌina ona ꞌalena gete, manuna ꞌada ꞌabwaga tanuwapupulena.”

17 *Ta Yesu ꞌidi nuwanuwa niꞌatu ꞌimwalatonina gaꞌieonedi, “Toꞌase manuna waonaona ꞌaene nigeya ꞌamiꞌabwagamo? Nate nigeya manuna yaonaona. Mwaꞌadegaꞌimi nuwanuwa sipotaya ga nigeya sawesawenaya be ꞌiguona wasinapudi. 18Mamatami ta saꞌi nigeya waꞌitaꞌita, tawate matenami ta saꞌi nigeya wanoono, ꞌenega geyaꞌabowanuwanuwaꞌiꞌisi ꞌigu guinuwa pwaluyao ꞌadi ꞌeꞌai ma-nuna aga? 19 *Tuta nina beledi nima ꞌenega tomota paibitausani yaeꞌenidiya, ta tupwa ꞌeisa kodo waegogonedi?”Ga sigwae, “Tuwelo.”

20 *Ta Yesu ꞌienaida wate, ꞌigwae, “Ga tuta nina beledisebeni ꞌenega tomota powa tausani yaeꞌenidiya ta tupwaꞌeisa kodo waegogonedi?” Ga sigwae, “Sebeni.”

21 ꞌEnega Yesu ꞌigwae, “Onaꞌaiꞌaila, ta ꞌomi sana nuwaminigeya ꞌisabwasabwalena.”

Yesu tomata kebokebo ꞌigie boboꞌanena22 ꞌEnega Beteseida ꞌena simai, ga tai tomata kebokebo

tomota siꞌauꞌewena Yesu ꞌenaya, ga sisidena be ꞌaene ꞌidagitoo be ꞌida boboꞌana. 23 Ta Yesu tomata kebokebo ninanimanaya ꞌigiyaina ta ꞌiꞌauꞌewena, ga ꞌasa nina ꞌenegasiapwesa. ꞌEnega Yesu tai nina matana ꞌigiwalidi tanimanega matana ꞌigitoodi ga ꞌieonena, “Sawesawenayatoꞌase ꞌuꞌitadi?”

24 ꞌEnega tai nina ꞌiloꞌita dadana ga ꞌigwae, “Tomotayaꞌitedi, ta ꞌadi ꞌita ꞌatuwa nadigega kaiwe siloopilidadana.”* 8:17: Mk 6:52 * 8:19: Mk 6:41-44 * 8:20: Mk 8:6-9

Page 33: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 8:25 33 MAKI 8:3225 Ta ꞌenega Yesu wate tai nina matana ꞌigitoo limedi,

ꞌenega ꞌidune ga matana siꞌesasa ꞌaiꞌailidi, ga yage yaunaꞌiꞌitedi.

26 ꞌEnega Yesu ꞌietunena, ꞌigwae, “Geyaꞌabo ꞌuilaila ꞌasasinabwana ꞌenaya, ta esi ꞌutatauya tauyo ꞌimu anuwaya.”

Pita ꞌisimana Yesu manuna(Madiu 16:13-20; Luke 9:18-31)

27 Gote ꞌena Yesu ma ina tononoyao sitautauya SisaliaPilipai ꞌasanaomanudi, ga ꞌedaya ꞌina tononoyao ꞌieonedi,ꞌigwae, “Mwaꞌadega tomota ꞌidi ona manugu ꞌaeneꞌaboꞌagu yaita?”

28Ga tonono nidi sigwae, “Tomota ꞌaidi siona ꞌaene ꞌoyoYoni togiebapitaiso, ta ꞌaidi sigwae ꞌaene ꞌoyo Ilaitiya, naigimipalopita ꞌebweu tuga.”

29 *ꞌEnega wate ꞌienaidedi, ꞌigwae, “Ta ꞌomi mwaꞌadegaꞌimi nuwanuwa ꞌaene ꞌaboꞌagu yaita?” ꞌEnega Pita ꞌilola-gata ga ꞌigwae, “ꞌOyo Keliso, Toꞌetoseyana niyo.”

30 Ta Yesu ꞌiloina paꞌaledi, ꞌigwae, “Geyaꞌabo ꞌebweuyaita ꞌena wasimasimanegu.”

Yesu ꞌisimana ꞌina ꞌelouya ta ꞌina mwawasa manudi(Madiu 16:21-28; Luke 9:22-27)

31 Ta wate ꞌilolagata be toꞌase maꞌetamo ꞌilobai ꞌieꞌi-taena ꞌediya, ꞌigwae, “ꞌAboꞌagu Tomota Natuna maꞌe-tamo ꞌelouya sinabwana yaloba. Manuna ꞌinapwanaobe totaliyao sinabwadi be loina ꞌana toeꞌitao ꞌiabesieꞌidiꞌidiyegu be siloemwawasigu ta ꞌasiyata ꞌetoi muli-naya yada toololimana.”

32 Yesu ꞌina ona gete ꞌenega ꞌisaꞌuapwese ꞌaiꞌailina ꞌinamwawasamanuna. ꞌEnega Pita Yesumaꞌalenaya ꞌitauyenaga ꞌiꞌetobodena be ꞌaene geyaꞌabo yage nidi siapweapwesaYesu ꞌenaya.* 8:29: Yo 6:69

Page 34: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 8:33 34 MAKI 9:1

33 Ta Yesu ꞌiasakowasi ga ꞌina tononoyao ꞌidune-duneyedi ga ꞌiꞌenapaꞌala Pita ꞌena, ꞌigwae, “ꞌOyo Seitani,gete tuga ꞌupilisinegu! Manuna ꞌimu nuwanuwa tomotaꞌidi nuwanuwa, ta nigeya Yaubada ꞌina nuwanuwa nadi-gega.”

34 ꞌEnega Yesu boda maiboꞌadi be ꞌina tononoyaomaꞌediyao ꞌibwauyedima ga ꞌieonedi, ꞌigwae, “Yaitaꞌegumanuwanuwana be ꞌimuliyegu, ꞌilobwenena be taunaꞌina nuwanuwa ꞌida guitoyase be tauna ꞌana kelose ꞌiꞌaalibe ꞌenega ꞌimwamwawasa, nate nadigega ꞌagumuliya ninaꞌana ꞌeda.

35 “Ta ꞌeguma yaita yawasina ꞌiegagale, maꞌetamoyawasi nina ꞌiloseye. Ta ꞌeguma yaita manugu be tetelaboboꞌana manuna yawasina ꞌitagwale be ꞌimwamwawasa,tauna ꞌiabe yawasina boboꞌana ꞌiloba.

36 “ꞌEguma ꞌida esaesao baleꞌuya sinabwa wawasaetalobadi nate yage besobeso, ta esi yage sinabwana nateyawasida boboꞌana. 37Manuna ꞌeguma yawasida boboꞌanataloseyedi, nigeya ꞌebweu wate ꞌana lopaꞌelu ꞌimiyami.

38 *“ꞌAboꞌagu Tomota Natuna, ta ꞌabo yaita ꞌoyomanugu ꞌuomayamaya ta wate ꞌigu eꞌita manuna ꞌuo-mayamaya be ꞌueyaseyaseyegu ꞌepata gete toꞌumalidi tasogasogalidi matadiya, maꞌetamo yada eyaseyaseyo, tutanina Tamagu ꞌina esaesa tuyatuyayalina ꞌenega yaila li-manama, ta wate aneloseyao maꞌegwao.

91 “Ta Yesu ꞌieonedi wate, ꞌigwae, “Yaona ꞌaiꞌaila ꞌemiya

ꞌaene tomota ꞌaimi geyaꞌabo wamwawamwawasa ga ꞌanalaba Yaubada ꞌina loina waiwaina ꞌida apwesa be wadaꞌita.”* 8:38: Md 10:33

Page 35: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 9:2 35 MAKI 9:11Yesu ꞌana ꞌita dumadumana(Madiu 17:1-13; Luke 9:28-36)

2 *ꞌAsiyata sikisi mulinaya Yesu ꞌina tononoyao ꞌetoiꞌiꞌauꞌewedi, taudi Pita be Yemesa be Yoni, ga maꞌenaosituꞌe ꞌoya ꞌebweu kesolana ꞌenaya, ga taudimo simiyami;ga siꞌitena Yesu maninina ꞌituyayala, 3 ta ꞌana ꞌoamaꞌiwakeke ꞌaiꞌailina, ꞌana ꞌita nigeya ꞌebweu yaita baleꞌuyasawesawenaya be ꞌoama ꞌida ꞌgieꞌesase be ꞌana wake-wakekenadigega. 4Tawate Ilaitiya beMosese siapwesamaga Yesu nina maꞌedi siꞌawaꞌawa gwae.

5 ꞌEnega Pita ꞌilolagata ga Yesu ꞌieonena, ꞌigwae, “ꞌI-napwana, ꞌida miya gete nadigega boboꞌana, ꞌenega ꞌimiyoeyoe ꞌetoi ꞌaꞌabidi, ꞌebweuna ꞌoyo manuyo, ta ꞌeb-weuna Mosese manuna, ta ꞌebweuna Ilaitiya manuna.”6 Nate Pita ꞌionaona besobeso tuga, manuna magosenaosimatauta.

7 *ꞌEnega pwana wate ꞌimwaꞌuta ga ꞌitala ekabobodi,ta pwana ꞌenega ꞌebweu ꞌenana sinonona, ꞌigwae, “Getenatugu boboꞌaiꞌailina, ꞌina onao wada nonodi.”

8 Ta silomanini ga siloꞌita dadana ga Yesu tebweunanamo, ta nigeya ꞌebweu wate yaita siꞌitaꞌita. 9 ꞌEnegaꞌoyega siebuebusima ga Yesu ꞌiloinedi, ꞌigwae, “Yage nidiniꞌatuwaꞌitediya geyaꞌabo tomota ꞌediyawasimasimanediga ꞌana laba ꞌaboꞌagu Tomota Natuna mwawasega yatoololimana.” 10 ꞌEnega yage nina sisaꞌu kwaiyena, ta taudimosionaona, sigwae, “ꞌIna ona nina toololimana manunamwaꞌadega ꞌana mwalatoi?”

11 Ga Yesu ꞌena sienaida wate, sigwae, “Toꞌase manunaloina ꞌana toeꞌitao siona ꞌaene Ilaitiya ꞌigimi nuganama bemuliyega Toꞌetoseyana nina ꞌimama?”* 9:2: Mk 5:37 * 9:7: Md 3:17; 2 Pi 1:16-18

Page 36: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 9:12-13 36 MAKI 9:19

12-13 *Ta Yesu ꞌigwae, “O nadigega, Ilaitiya ꞌaeneꞌida giminuganama be ꞌenega yage maiboꞌadi ꞌidagiepaepaludi. Ta saꞌi Ilaitiya nina niꞌatu ꞌimai saba, taesi tomota siguinuwa besobeso ꞌenaya toꞌase ꞌidi nuwenanadigega, nadigega Buki Tabu ꞌigimi simanaꞌesena. Tawate ꞌaboꞌagu Tomota Natuna, toꞌase manuna Buki Tabuꞌigimi simanegu ꞌaene ꞌelouya yaudi yalobadi be watetomota sida guitoyasegu?”

ꞌEbweu gwama ꞌana leꞌoasa lobwebwai manuna(Madiu 17:14-20; Luke 9:37-43)

14 ꞌEnega ꞌoyega simwaꞌuta ga ꞌina tononoyaomaiboꞌadisiloba limedi be boda yaudi maꞌediyao, ta wate loinaꞌana toeꞌitao wate maꞌediyao siegewagewana. 15 Ga tutanina pwaluYesu siꞌinanenanuwadi ꞌiowana sinabwana, gaꞌenaya sipili manini sabi ꞌitana.

16 Ta Yesu ꞌidi egewagewana manuna ꞌienaida, ꞌigwae,“Toꞌase manuna waonaona?”

17 Ga ꞌebweu tai boda nidi ꞌediyega Yesu ꞌieonena,ꞌigwae, “ꞌInapwana, ꞌidi egewagewana ꞌalena natugu, ma-nuna ꞌina leꞌoasa ꞌenega nigeya kapekapeyana be ꞌiona,18 ta ꞌaina tuta yaluyaluwa biꞌi ꞌina guinuwega ꞌitataita ꞌawanega busobuso siapweapwesa, ta ꞌiesalaꞌiꞌita beꞌidededela. Ta ꞌimu tononoyao niꞌatu yasidedi be ꞌaeneyaluyaluwa biꞌi gwama ꞌenega siula apwese, ta nigeyasawesawediya.”

19 Ta Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “ꞌOmi sana mwaꞌadega?Ga debami paꞌala yaita! Niꞌatu ꞌimi debapaꞌala ꞌenegayaloꞌameꞌame. Baga gwama nina wameꞌe ꞌeguya beyaꞌita.”* 9:12-13: Mal 4:5; Ais 53:3

Page 37: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 9:20 37 MAKI 9:2820 ꞌEnega gwama nina simeꞌena ꞌenaya, ta yaluyaluwa

biꞌi Yesu ꞌiꞌitena, ꞌenega ꞌiginao ga gwama ꞌitai ga baleꞌuyaꞌibeꞌu ga ꞌidededela ta ꞌawanega busobuso siapweapwesa.

21 Ta Yesu gwama tamana ꞌieonena, “To tuta ꞌena ꞌinaleꞌoasa ꞌieꞌale?” Ga tamana ꞌigwae, “ꞌIna tuta gwamega.22 ꞌEnega ꞌabo ꞌitatai ꞌaina tuta ꞌibebeꞌu kaiwe ꞌalaꞌala-sidi ꞌediya ta ꞌaina tuta bwasi niꞌudi ꞌediya be ꞌiabeꞌiloemwawasi. ꞌEnega ꞌabo kapekapeyana ꞌuda ꞌatenuwaꞌoleꞌoleyema be ꞌulemema.”

23 *TaYesu tai nina ꞌieonena, ꞌigwae, “Niꞌatu ꞌuona ‘ꞌAbokapekapeyana’, aga? Ta esi ꞌuda nuwaꞌiꞌisi ꞌaene ꞌegumataemisa, yage maiboꞌana kapekapeyana ꞌedaya.”

24 *Gote ꞌena tai nina ꞌiona toitoila, ꞌigwae, “Onaꞌaiꞌailayaemisa, ta nigeya emisa ꞌaiꞌaila. Nuwanuwagu be ꞌiguemisa ꞌugiewaiwaiye.”

25 Ta Yesu boda yauyaudi sipilipilima ꞌiꞌitedi, ꞌenegayaluyaluwa biꞌi ꞌiꞌenapaꞌalina, ꞌigwae, “ꞌOyo yaluyaluwatoꞌumaliyo ꞌimu lobwebwai ꞌenega gwama ꞌieuwauwa,yaloineyo be ꞌupilisine atae be geyaꞌabo wate ꞌebweu tutaꞌulugulugu limana ꞌena.”

26 ꞌEnega yaluyaluwa nina ꞌimagamagana ga gwamaꞌana lobwebwai ꞌiginaona ga ꞌidededela sinabwana, tayaluyaluwa biꞌi ꞌenega ꞌiapwesa ga ꞌitauya. Ta bodagwama siꞌitena ꞌana ꞌita ꞌatuwa ꞌimwawasa, ga simatautata sigwae, “Niꞌatu ꞌimwawasa.”

27 Ta Yesu gwama nimana ꞌigiyaina ga ꞌigietoolona, tagwama nina ꞌitoolo, niꞌatu ꞌiboboꞌana.

28 ꞌEnega muliyega Yesu ma ina tononoyao siluguanuwaya, ga nada taudimo. ꞌEnega tonono nidi Yesusieonena sigwae, “ꞌInapwana, mwaꞌadega ꞌaboꞌama ganigeya sawesawemaya be yaluyaluwa biꞌi ꞌaula apwese?”* 9:23: Mk 11:23 * 9:24: Lu 17:5

Page 38: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 9:29 38 MAKI 9:3729 Ta Yesu ꞌigwae, “Nigeya ꞌebweu to yage ꞌenega be

yaluyaluwa biꞌi taula apwese. Nate namo sidesidega,Yaubada ꞌenaya.”

Yesu ꞌina mwawasa manuna ꞌisimana(Madiu 17:22-23; Luke 9:43-45)

30Gote ꞌenega Yesuma ina tononoyao sena nina sipilisi-nena, ta Yesu geya nuwana be boda sida mwalatoni maneꞌena sitautauya, ꞌenega Galili ꞌedana ꞌena sitauya, 31ga ꞌinatononoyao ꞌieꞌitedi ꞌinamwawasamanuna, ꞌigwae, “Maꞌe-tamo Tomota Natuna* ꞌana totelesipupu ꞌida ꞌebwayaeꞌana talauwalao ꞌediya be siloemwawasi, be ꞌasiyata ꞌetoimuliyega ꞌida toololimana.” 32 Ta ꞌina eꞌita gete manunanigeya simwalamwalatoni, ta esi nigeya ꞌidi ꞌInapwanaꞌena sienaenaida, manuna simatauta.

Tonugana taudi tomuliya(Madiu 18:1-5; Luke 9:46-48)

33 ꞌEnega ꞌasa Kapaneumi ꞌena siapwesa ga anuwayasilugu, ga nada Yesu ꞌienaida ꞌina tononoyao ꞌediya, ꞌig-wae, “To yage manuna waegewagewana ꞌedaya?” 34 Tasiomayamaya ga nigeya sieeꞌisa, manuna ꞌidi egewage-wana ꞌalena nate yaita ꞌediyega ꞌida anugana.

35 *ꞌEnega Yesu ꞌimiyatowa ga site tuweloꞌibwauyedima ga ꞌieꞌita ꞌediya, ꞌigwae, “ꞌAbo yaita ꞌoyonuwanuwayo be ꞌemiyega ꞌueꞌinapwana, ꞌilobwenemube tauyo ꞌugimwaꞌuteyo be ꞌuetoguinuwa gosemwaomanudi.” 36 *Ta ꞌebweu gwama ꞌiꞌauꞌewenama gagamwagamwanidiya ꞌietoolona ta ꞌiꞌatubwailina gaꞌieonedi, 37 ꞌigwae, “ꞌEguma yaita ꞌoyo gwama gete* 9:31: Tomota Natuna: Yesu tauna ꞌieesena The Son of Man, ꞌanamwalatoitomota tuga. Yesu taunamo ꞌieesena Tomota Natuna, ta ꞌina eꞌitao ꞌediyegatomota simwalatonina ꞌaene tauna Toꞌetoseyana Keliso. * 9:35: Mk10:43-44; Lu 22:24 * 9:36: Yo 13:20

Page 39: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 9:38 39 MAKI 9:45nadigega ꞌuobobome manugu, nate ꞌaboꞌagu wateꞌuobobomegu, ta nigeya ꞌaene taugumo ꞌuobobomegu, tawate ꞌagu toetune Yaubada maꞌiyagu ꞌuobobomema.”

ꞌAbo yaita tauna nigeya ꞌietaetalauwaleda taunaꞌilemelemeda

(Luke 9:49-50)38 *Ta Yoni ꞌilolagata ga ꞌigwae, “ꞌInapwana, ꞌebweu tai

ꞌaꞌitena ꞌamu esanega yaluyaluwa biꞌi ꞌiulaula apwesedi,ꞌenega ꞌaꞌetobodena, manuna tai nina nigeya ꞌida boda.”

39 Ta Yesu esiya ꞌigwae, “Geyaꞌabo waꞌetoꞌetobode.Manuna ꞌabo ꞌebweu yaita yage waiwaidi ꞌagu esanegaꞌiguiguinuwedi, geyaꞌabo ꞌebweu wate ꞌisinasinaligu.40 *Manuna ꞌeguma yaisigedi nigeya sietaetalauwaledataudi silemelemeda.

41 “Ta wate wada nuwaꞌiꞌisi ꞌaene ꞌeguma tonaꞌamiꞌiyapayapasa be ꞌebweu yaita ꞌienumami manuna ꞌomiKeliso ꞌina bodao, tauna ꞌana pali boboꞌana maꞌetamoꞌiloba.

Toꞌase ꞌigie toꞌumaliyeda(Madiu 18:6-9; Luke 17:1-2)

42 “Ta esi ꞌeguma yaita ꞌitoo be ꞌagu toemisao gogamagetedi ꞌediyega ꞌebweuna ꞌigie beꞌuye, tai nina nai wainenina ꞌilobwenena be gulewa sinabwana ꞌotonaya silosipwabe magulewana siula mwaꞌutedi niꞌuya.

43 “Wate ꞌeguma nimayo ꞌigie beꞌuyeyo ꞌilobwenena beꞌuꞌupwa yaule. Nate nigeya ꞌana toꞌumalinamo ꞌegumamanima ꞌupwaꞌupwayo ta yawasiyo boboꞌana ꞌuloba. Taesi toꞌumaliwawasae ꞌemuya ꞌegumamanima luwaluwayosiula mwaꞌuteyo kaiwe ꞌalaꞌalata atayana ꞌenaya. 44 (-)

45 “Be wate ꞌeguma ꞌaeyo ꞌigie beꞌuyeyo ꞌilobwenena beꞌuꞌupwa yaule. Nate nigeya ꞌana toꞌumalinamo ꞌeguma* 9:38: Num 11:27-29 * 9:40: Lu 11:23

Page 40: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 9:46 40 MAKI 10:4ma imu lopegoi ta yawasiyo boboꞌana ꞌuloba. Ta esitoꞌumali wawasae ꞌemuya ꞌegumamaꞌae luwaluwayo siulamwaꞌuteyo ꞌasagabugabu ꞌena. 46 (-)

47 “Matayo wate nadigega, ꞌeguma ꞌigie beꞌuyeyo ꞌuꞌiwayaule tuga, manuna nigeya ꞌebweu wate ꞌana toꞌumali-namo ꞌeguma mamata ꞌebweꞌebweuyo ta Yaubada ꞌinaꞌebe loina ꞌuloba. Ta esi toꞌumali wawasae ꞌemuya ꞌegumamamata luwaluwayo siula mwaꞌuteyo ꞌasagabugabu ꞌe-naya. 48 Sena nina ꞌena kokowa ꞌediya ipwaipwasisopisopila ataya, be wate kaiwe nigeya ꞌida kweu.

49 “ꞌEnega tomota maiboꞌadi ꞌawesabelulu ꞌidagieboboꞌanedi, nadigega ola masula ꞌigie boboꞌanena.

50 *“Ola yage boboꞌana. Ta ꞌeguma ꞌana lotoonaꞌisasawala, nigeya sawesawenaya be ꞌiboboꞌana limana.ꞌEnega ꞌilobwenemi be ꞌimi bubuna taumi walotoona ꞌanadibidibi nadigegawaeoboobobomemi ꞌebweuna ꞌebweunaꞌenaya.”

10Saꞌila manuna(Madiu 19:1-12)

1 Ga Yesu sena nina ꞌipilisinena ga Yudia ꞌina senayaꞌitauya ga ꞌiabala bwasi Yolidani mali esenaya, ga bodasinabwana siegogonama ꞌenaya, ta ꞌenega ꞌina bubunanadigega ꞌieꞌita ꞌediya.

2 Ta Palisiyao simai ga nuwanuwadi be Yesu sitoo,ꞌenega ꞌena sienaida, sigwae, “ꞌInapwana, mwaꞌadega ꞌidaloina saꞌila manuna? Kapekapeyana be tai mwanenaꞌisaꞌilei?”

3Ta Yesu ꞌigwae, “MwaꞌadegaMosese loina ꞌiꞌebwayaꞌe-semi?”

4 *Ga Palisiyao sigwae, “Mosese ꞌitagwala be ꞌabo tai* 9:50: Lu 14:34; Kol 4:6; 1 Te 5:13 * 10:4: 2 Loi 24:1

Page 41: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 10:5 41 MAKI 10:15nuwanuwana be ꞌisasaꞌila, nugana pwepwai ꞌena ꞌina gui-toyasa ꞌisimane be mwanena ꞌiꞌebwaꞌe ta ꞌenega ꞌisaꞌile.”

5 Ga Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “Mosese loina nate ꞌiꞌe-toladina ꞌomi ꞌimi debapaꞌala manuna. 6 *Ta esi wadanuwaꞌiꞌisi Yaubada ꞌina mweluluwa ꞌunu ꞌenega tomotaꞌeluwa ꞌimweluluidi, meꞌolotona ta mewainena. 7 *Geteꞌalena ꞌenega tai tamana be sinana ꞌida pilisinedi bemwanena maꞌiyana simiyaluwa, 8 be siteluwa nidi oodiꞌebweuna tuga. Lowa siteluwa nidi simiya dumaduma tagete tuga niꞌatu sieꞌebweu. 9Yaubada niꞌatu ꞌisaꞌu luwediꞌenega geyaꞌabo ꞌebweu yaita ꞌiemiya dumedumedi.”

10 ꞌEnega muliyega Yesu ma ina tononoyao siilamaanuwaya ga tonono nidi sienaida limana saꞌila manuna.11 *ꞌEnega Yesu ꞌieonedi, “ꞌEguma yaita tai mwanenaꞌisaꞌile be ꞌiaibala mali waine ꞌena, tai gete gimimwanenaꞌena ꞌiguinuwa toꞌumalina, manuna ꞌiloelata. 12 Ta wateꞌeguma waine mwanena ꞌisaꞌile be ꞌiaibala mali tai ꞌena,waine nina ꞌiloelata.”

Yesu gogama ꞌiona obobomedi(Madiu 19:13-15; Luke 18:15-17)

13 Ta ꞌenega tomota gogama simeꞌedi Yesu ꞌenaya beꞌaene ꞌida gitoodi. Ta ꞌina tononoyao esi gogama nidisiꞌetobodedi. 14 *Ta Yesu ꞌina tononoyao ꞌiꞌitedi ga ꞌien-apaꞌaledi, ꞌigwae, “Geyaꞌabo gogama waꞌetoꞌetobodedi, taesi wada tagwaledi be ꞌeguya sida mai, manuna gogamagetedi nadigega Yaubada ꞌina ꞌebeloina ꞌilobwene ꞌaiꞌai-lidi. 15 Manuna ꞌabo yaisigedi taudi geyaꞌabo gogamagetedi nadigega ꞌidi emisa, geyaꞌabo saꞌi Yaubada ꞌinaꞌebeloina ꞌena silugulugu.”* 10:6: Nug 1:27 * 10:7: Nug 2:22-24; Ep 5:31 * 10:11: 1 Ko 7:10-11* 10:14: Md 18:2-3

Page 42: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 10:16 42 MAKI 10:2316 ꞌEnega Yesu gogama nidi ꞌiꞌaalidi ta ꞌigitoodi ga ꞌiona

obobomedi.Esaesa manuna(Madiu 19:16-30; Luke 18:18-30)

17 Ga Yesu ꞌitoolo be ꞌaene ꞌitatauya, ta ꞌebweu tai ꞌipil-ima ga ꞌiꞌaetulasa Yesu matanaya ta ꞌigwae, “ꞌInapwana,yamwalamwalatoni ꞌaene ꞌoyo toeꞌita boboꞌana, ꞌenegatoꞌase yada guinuwe be ꞌenega yawasigu ataya yaloba?”

18 Ga Yesu tai nina ꞌieonena, ꞌigwae, “Mwaꞌadega gaꞌenega ꞌuꞌawa boboꞌanegu? Manuna nigeya ꞌebweu yaitaboboꞌana; nate namo Yaubada. 19 *Ta Yaubada ꞌina loinaoniꞌatu ꞌumwalamwalatonidi, nate ꞌaene:

Geyaꞌabo loemwawasa.Geyaꞌabo loelata.Geyaꞌabo ꞌipwala.Geyaꞌabo simana kabokabo.Geyaꞌabo kaboega tomota ꞌidi gwegwe ꞌuꞌewaꞌewadi.Ta wate tamayo be sinayo ꞌuda ꞌamayabedi.”20 Ga tai nina ꞌigwae, “ꞌInapwana, ꞌigu tuta gwamega ga

batuwa loina nidi getedi yamuliya ꞌaiꞌailedi.”21 **ꞌEnega Yesu ma ina gwausowala tai nina

ꞌiduneyena ta ꞌigwae, “Nate namo ꞌebweuna yageꞌilogegesemu. ꞌEnega ꞌuila ꞌimu ꞌasaya be ꞌimu gwegwemaiboꞌadi ꞌuegimwaneyedi be ꞌadi maisa ꞌueguyaiyeditogomabeso ꞌediya, ta ꞌenega ꞌumamai be ꞌumuliyegu, beꞌenega maꞌetamo ꞌimu esaesa galewaya ꞌuda loba.”

22 Ona gete tai nina ꞌinonona ta ꞌina esaesa sinabwanaꞌiegagalena, ꞌenega nuwana ꞌimwau ꞌaiꞌaila, ta ꞌiila.

23 ꞌEnega Yesu ꞌiloꞌita dadana ga ꞌina tononoyaoꞌieonedi, ꞌigwae, “ꞌAbo yaisigedi ma idi esaesa sinabwanaꞌidi lugu Yaubada ꞌina ꞌebeloina solanaya mwauna.”* 10:19: Sia 20:12-17 * 10:21: Mk 8:34 * 10:21: Mk 4:18-19

Page 43: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 10:24 43 MAKI 10:3224 Ta ꞌina tononoyao nuwadi ꞌiowana ꞌina ona gete ma-

nuna. ꞌEnega Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “Natugwao, Yaubadaꞌina ꞌebeloina ꞌana lugu mwau wawasae. 25 Onaꞌaiꞌailakameli tauna yobai sinabwana, ꞌenega tupwana mwaunabe siyaluma ꞌana lobwalena ꞌenega ꞌilulugu, ta esi toe-saesao ꞌidi lugu Yaubada ꞌina ꞌebeloina ꞌenaya mwauwawasae.”

26 Yesu ꞌina ona gete manuna ꞌina tononoyao sinuwaowana wawasae ga sieonena, “ꞌEguma gete nadigega,yaita sana sawesawenaya be ꞌebe gwausowala ꞌiloba?”

27 *ꞌEnega Yesu ꞌiduneyedi ga ꞌigwae, “Yage getemwau wawasae tomota ꞌediya, ta esi nigeya mwaunaYaubada ꞌenaya, manuna Yaubada ꞌenaya yage maiboꞌanakapekapeyana.”

28 *ꞌEnega Pita ꞌilolagata ga ꞌigwae, “ꞌInapwana,ꞌaboꞌama mwaꞌadega? Manuna ꞌima gwegweyaomaiboꞌadi niꞌatu ꞌapilisinedi ta ꞌamuliyemu.”

29 Ta Yesu ꞌigwae, “Onaꞌaiꞌaila, ꞌeguma yaisigediꞌomi ꞌimi anuwao, tasimiyao, nuumiyao, sinamiyao,tamamiyao, natumiyao be ꞌimi bwaꞌao wate wapilisinedi,ta wate ꞌelouyawada lobamanugu be tetela boboꞌana ꞌanasimana manuna, 30 ꞌami eꞌisa gete tuga wada loba nadi-gega analedi anuwao, tasimiyao, nuumiyao, sinamiyao,natumiyao be ꞌimi bwaꞌao, ta wate maꞌetamo galewayayawasimi ataya waloba. 31Ta gete tuga toanuganao yaudimaꞌetamo sida muliya be taudi simulimuliya maꞌetamosida nugana.”

Yesu ꞌina mwawasa ꞌana simana ꞌetonina(Madiu 20:17-19; Luke 18:31-34)

32 *ꞌEnega maꞌetamo ꞌedaya situꞌetuꞌe Yelusalemamanuna, ga Yesu ꞌinuganugana ta ꞌina tononoyao* 10:27: Lu 1:37 * 10:28: Mk 1:16-20; Lu 5:28 * 10:32: Mk 8:31, 9:31

Page 44: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 10:33 44 MAKI 10:40simulimuliya, be ma idi nuwaowana, ta ꞌaina tomotawate ma idi matauta ꞌedaya simulimuliyedi. ꞌEnega ꞌinatononoyao site tuwelo nidi ꞌibwau egogona limedi gaꞌiemataluwedi toꞌase ꞌiabe ꞌiapwesa ꞌenaya, 33 ꞌigwae,“Gete tuga tatuꞌetuꞌe Yelusalema. ꞌAboꞌagu TomotaNatuna ta ꞌagu tosipupu nina ꞌida telesipupuyegutotaliyao sinabwadi be loina ꞌana toeꞌitao ꞌediya, beꞌigu mwawasa manuna sida loina, be muliyega sidaꞌebwayaegu taudi nigeya me Yudia ꞌediya, 34 be sidatuyeyegu be sigiwaligu be balaeyega sisapigu be ꞌenegasiloemwawasigu, be ꞌasiyata ꞌetoi yatoolo limana.”

Yemesa be Yoni ꞌidi sida Yesu ꞌena(Madiu 20:20-28)

35 ꞌEnega Yemesa be Yoni, taudi Sebedi natunao, Yesuꞌena simai ga sieonena, sigwae, “ꞌInapwana, ꞌamai sabisida ꞌemuya.”

36 Ga Yesu ꞌigwae, “Toꞌase nuwanuwami be yada guin-uwa manumi?”

37 Ta sigwae, “Maꞌetamo ꞌimu ꞌebeloina ꞌenanuwanuwama be selabemuya ꞌada miyatowa, ꞌebweuꞌataimuya ta ꞌebweu gegeumimuya.”

38 *Ta Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “ꞌOmi ꞌimi sida gete ꞌanamwalatoi nigeyawamwalamwalatoni. Mwaꞌadega ꞌelouyakeigana ꞌenega yanunuma, kapekapeyana be ꞌomi wateꞌenega wanunuma? Ta wate bapitaiso mwauna ninamaꞌetamo yaloba, mwaꞌadega ꞌomi wate nadigega sawe-sawemiya be wada bapitaisoꞌesa?”

39 *ꞌEnega sigwae, “Sawesawemaya.” Ta Yesu ꞌig-wae, “Onaꞌaiꞌaila, keiga nina ꞌenega yanunuma ꞌomi wateꞌenega wanunuma, be wate bapitaiso nina ꞌenega ꞌiabeyada bapitaiso ꞌomi wate ꞌenega wada bapitaiso, 40 ta esi* 10:38: Mk 14:36 * 10:39: Gu 12:2; Et 1:9

Page 45: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 10:41 45 MAKI 10:47nigeya sawesaweguya be yaesinuwa yaisigedi maꞌetamoꞌigu etoloina ꞌenaya ꞌataiguya be gegeumiguya sida miya-towa,manunaYaubada tauna ꞌina ꞌebeloina be ꞌiesinuwa.”

41 Ta tononoyao site sanau Yemesa be Yoni ꞌidi sidasinonona ga sigamwasowaledi. 42 ꞌEnega Yesu maiboꞌadiꞌibwau egogonedima ga ꞌieonedi, “ꞌOmi wamwalaton-ina taudi baleꞌuya sieesedi ꞌaene ꞌinapwanao ꞌidi tomo-taiyao siloiloina paꞌaledi. 43 *Ta ꞌomi geyaꞌabo watenadigega taudi waguiguinuwaꞌesa. Ta ꞌeguma yaita ꞌoyonuwanuwayo be ꞌemiyega ꞌuetoloina ꞌilobwenemu begosemwao manudi ꞌuda etoguinuwa. 44 Ta wate ꞌegumayaita ꞌoyo nuwanuwayo be ꞌemiyega ꞌuetoanugana, ꞌilob-wenemu be gosemwao maiboꞌadi manudi ꞌuetopaisewa.

45 *“Ta ꞌaboꞌagu TomotaNatuna* yamai baleꞌuya nigeyaꞌaene tomota manugu siguinuwa, ta esi sabi guinuwatomota manudi, ta wate yatagwalegu be yamwamwawasatomota maiboꞌami ꞌami etoliꞌama manuna.”

Batimio matana ꞌiꞌesasedi(Madiu 20:29-34; Luke 18:35-43)

46 ꞌEnega simai Yeliko ꞌena, ga tuta nina Yesu maina tononoyao Yeliko sipilisinena, boda sinabwanasiꞌoayabudi, ga tomata kebokebo ꞌana esana Batimiosilobena, tauna Timio natuna, ta tuta yauna ꞌedatupitupinaya ꞌimiyami ta ꞌiesidasida mani be gwegwemanudi.

47 *Ga Batimio nina ale ꞌinonona ꞌaene Yesu gomaNasaleta ꞌitautauya, ꞌenega Yesu ꞌena ꞌibwau, ꞌigwae,* 10:43: Mk 9:35 * 10:45: 1 Ti 2:5-6 * 10:45: Tomota Natuna: Yesutauna ꞌieesena The Son of Man, ꞌana mwalatoi tomota tuga. Yesu taunamoꞌieesena Tomota Natuna, ta ꞌinaꞌitao eꞌediyega tomota simwalatonina ꞌaenetauna Toꞌetoseyana lKeiso. * 10:47: Md 9:27

Page 46: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 10:48 46 MAKI 11:3

“Yesu ye, ꞌoyo Debida ꞌina susu, ꞌuda ꞌatenuwaꞌoleꞌoleyegu!”

48 ꞌEnega tomota maiboꞌadi Batimio nina siꞌetobodena,sigwae, “Ulosaꞌu! Tuwa bwau!” Ta tuga ꞌibwau toitoila,ꞌigwae, “Debida tubuna ye, ꞌuda ꞌatenuwa ꞌoleꞌoleyegu.”

49 ꞌEnega Yesu ꞌitoolo, ta ꞌiona, “Wada bwauyenama.”Ga tomota sigwae, “Boboꞌana, ꞌutoolo. Yesu ꞌibwauyemu.”

50 ꞌEnega ꞌana talaꞌapwala ꞌiꞌewa yaulena ga ꞌitoolomanini, ga Yesu ꞌena ꞌimai.

51 Ta Yesu ꞌieonena ꞌigwae, “Toꞌase nuwanuwayo bemanuyo yada guinuwe?” Ga tomata kebokebo nina ꞌig-wae, “ꞌInapwana, kapekapeyana be matagu ꞌuda gieꞌe-sasedi?”

52 *ꞌEnega Yesu ꞌieonena, ꞌigwae, “Boboꞌana! Gete tugaꞌimu emisa ꞌenega matayo ꞌiꞌesasedi niꞌatu.” Gote ꞌenamatana ꞌiꞌesasedi, ga ꞌedaya Yesu ꞌimuliyena.

11Yesu ꞌina lugu Yelusalema ꞌena(Madiu 21:1-11; Luke 19:28-40; Yoni 12:12-19)

1 ꞌEnega situꞌetuꞌe Yelusalema manuna ga ꞌasa gidalidiBetani ta Betipegi selabediya silogelogedo, nate ꞌoya Olibeꞌagalaunaya, ta Yelusalema nuganidiya tupwana ꞌedasola.ꞌEnega Yesu ꞌina tononoyao ꞌeluwa ꞌigimi etunedi senanidi gidalidi ꞌediya ma ꞌadi emataluwa, 2 ꞌigwae, “Watauyaꞌasa gote matamiya ꞌenaya, ta ꞌeguma waapwesa ꞌasa ninamatanaya, yobai ꞌebweu waꞌitaloba kaiwe ꞌena silosip-wena, nate ase mwaneyauna, tauna nigeya tomota sidagelu toona. Yobai nina waliꞌami be wameꞌe. 3 Ta ꞌaboꞌebweu yaita ꞌienaida ꞌemiya be ꞌigwae, ‘Toꞌase manunanate yobai ninawaliꞌaliꞌami?’ tai ninawaeona, ‘ꞌInapwana* 10:52: Mk 5:34

Page 47: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 11:4 47 MAKI 11:13nuwanuwana, be tuta kukupana namo be ꞌida etune ile-nama.’ ”

4 ꞌEnega site luwa nidi sitauya ꞌasa nina ꞌenaya gayobai ase silobena anuwa mataꞌawaninaya, ta kaiwe ꞌenasilosipwena, ꞌenega sieꞌale be siliꞌami. 5Siliꞌaliꞌami ta ꞌainatomota sitootoolo selabediya sigwae, “Toꞌase manunanate yobai nina waliꞌaliꞌami?”

6 Ta site luwa nidi sigwae, “ꞌInapwana nuwanuwana,be tuta kukupana namo be ꞌida etune ilenama,” ga ꞌediyasitagwalena. 7 Ta yobai nina siꞌewena ga sitauyena Yesuꞌena, ga ꞌadi ꞌoamega gwauna siloesona, ꞌenega Yesuꞌigelutuꞌe, ga ꞌitautauya.

8 Ta boda yaudi wate ꞌadi ꞌoamao ꞌedaya siesodi, ta ꞌaidikaiwe nalidi mayawadi siguledi ꞌeda ꞌana eiyala manuna.

9 *Ta ꞌaina boda Yesu sianuganena ta ꞌaina boda sia-muliya, ga maiboꞌadi silotuputupu ta sibwaubwau, sig-wae, “Kamatoki ꞌInapwana, Yaubada ꞌana esanega ꞌumaisabi ꞌetoseyema. 10 ꞌEbeloina tubumao Debida ꞌenegaꞌiapwesa limanama. Gete manuna Yaubada Toloetanasana ꞌatuputupu.”

11 Ga Yesu niꞌatu Yelusalema ꞌena ꞌiapwesa ga AnuwaTabu ꞌena ꞌilugu, ga yage yauna Anuwa Tabu solanayaꞌiduneyedi, ta niꞌatu ꞌasuinuwanuwa, ꞌenega ma inatononoyao site tuwelo siila Betani ga nada siꞌeno.

Yesu kaiwe ꞌebweu ꞌibaꞌena(Madiu 21:18-19)

12 Ga tomwa ꞌiulisina ga sitoolo ga Betaniyega si-ilaila limana Yelusalema manuna, ta Yesu ꞌibotana, 13 gaꞌedasolega kaiwe ꞌana ꞌita ꞌatuwa damaya mayawanaꞌiꞌitena, ꞌenega ꞌinao selabenaya be nuwanuwana ꞌaeneuwanega ꞌida loepaꞌala, ta esi ꞌiꞌitena yawa daisinamo,* 11:9: Sam 118:25-26

Page 48: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 11:14 48 MAKI 11:21

tuga ꞌaweuwauwa maꞌetamo ꞌadi tuta. 14 *ꞌEnega Yesukaiwe nina ꞌibaꞌena ga ꞌigwae, “Geyaꞌabo wate ꞌuuwauwalimana be tomota ꞌenega siꞌeꞌai.” Ga ꞌina ona gete ꞌinatononoyao sinonona.

Yesu togimwane ꞌipaꞌidi Anuwa Tabu solanega(Madiu 21:12-17; Luke 19:45-48; Yoni 2:13-22)

15 ꞌEnega Yelusalema ꞌena simai, ga Anuwa Tabusolanaya ꞌilugu, ga toegimwaneyao be togimwaneyaosolanega ꞌipaꞌi apwesedi, ta mani ꞌana toesaꞌugelasao ꞌiditebeli ꞌiꞌaubuiyedi, ta bunebune ꞌadi toegimwaneyao ꞌidiꞌebemiya wate ꞌiꞌaubuiyedi. 16 Ta wate anuwa solanaꞌiegagalena be geyaꞌabo tomotama idi gwegwe sitautauyaanuwa solanega. 17 *Ga ꞌieꞌitedi ꞌigwae, “Nai Buki Tabuꞌena Yaubada ꞌina ona siꞌetoladina wamwalatonina, ꞌig-wae, ‘ꞌIgu anuwa sida eese anuwa ꞌebe sidasida tomotamaiboꞌadi manudi,’ ta ꞌomi wagibunina ga ꞌaene ꞌimi ꞌebeꞌipwala.”

18 *Ta totaliyao sinabwadi be loina ꞌana toeꞌitao Yesuꞌina guinuwa gete tetelina sinonona, ꞌenega sigamwa-sowalena ga sinuwa edaedadama be sida loemwawasi, tanigeya sawesawediya, manuna simatautena, ta wate Yesuꞌina eꞌitao tomota yauyaudi nuwadi ꞌiꞌewena.

19 Ga niꞌatu ꞌiboi, ꞌenega Yesu ma ina tononoyao ꞌasanina siebesinena.

Kaiwe nina Yesu ꞌibaꞌebaꞌena ꞌiꞌoapelu(Madiu 21:20-22)

20 *Ta tomwa ꞌiulisina ga sitoolo sabi ila Yelusalema,ga ꞌedaya sitautauya, ta Yesu kaiwe nina ꞌibaꞌebaꞌenayasiꞌitena niꞌatu yawana maiboꞌana siꞌoapelu. 21 ꞌEnega Pita* 11:14: Mk 11:20 * 11:17: Ais 56:7 * 11:18: Mk 14:1 * 11:20:Mk 11:14

Page 49: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 11:22 49 MAKI 11:31Yesu ꞌina ona ꞌinuwaꞌiꞌisina ga ꞌigwae, “ꞌInapwana, ꞌuꞌitakaiwe nina ꞌubaꞌebaꞌenaya niꞌatu ꞌiꞌoapelu.”

22 Ta Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “ꞌEguma ꞌimi emisa wasaꞌuYaubada ꞌena, ꞌomi wate ꞌimi guinuwa waiwaidi wadaguinuwedi. 23 *Wate yaona ꞌaiꞌaila ꞌemiya ꞌeguma yaitaꞌoyo nigeya ꞌuda enuwanaluwa ta esi ꞌuemiemisa be toꞌaseꞌuda ona sida apwesa tuga, ꞌeguma ꞌoya gote ꞌuloine beꞌugwae, ‘ꞌUmiya dolo olaya,’ ꞌimu ona ꞌida ematamatanetuga.

24 *“ꞌEnega yaeonami toꞌase waside Yaubada ꞌena,wada emisa tuga be maꞌetamo wada loba. 25 *Wateꞌabo wasidasida Yaubada ꞌena, gosemiyao ꞌidi loegesiyaowanuwataudi ꞌabo toꞌase ꞌidi bubuna ꞌemiya, be geteꞌenega Tamami galewaya ꞌomi wate ꞌimi loegesiyao ꞌidanuwataudi.” 26 (-)

Yesu ꞌina loina manuna(Madiu 21:23-27; Luke 20:1-8)

27 ꞌEnega niꞌatu siilama Yelusalema, ta Yesu AnuwaTabu solanaya ꞌiadadana, ga totaliyao be loina ꞌana toeꞌi-tao be wate ꞌinapwanao simai, 28 *ga Yesu sienaidena,sigwae, “Tai, yaita ꞌina loinega ga gete nadigega ꞌuguigu-inuwaꞌesa?”

29 Ga Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “Nugana yagimi enaidaꞌemiya be ꞌeguma waeꞌisa, ꞌaboꞌagu wate yaeonami ꞌiguloina manuna. 30 ꞌIgu enaida gete: Yaita ꞌina loinega gaYoni togiebapitaiso ꞌiguiguinuwa? Yaubada, nai ꞌebweutomota?”

31 ꞌEnega taudimo ꞌediya siegewagewana, sigwae, “ꞌInaona mwaꞌadega taeꞌisaꞌese? Manuna ꞌabo tagwae,‘Yaubada ꞌenega,’ ꞌiabe ꞌieona limadabe ꞌigwae, ‘Ta! Toꞌase* 11:23: Lu 17:6 * 11:24: Md 7:7; Yo 14:13-14 * 11:25: Md 6:14-15* 11:28: Yo 2:18

Page 50: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 11:32 50 MAKI 12:6sana manuna ga Yoni nigeya waemiemise?’ 32 *Ta ꞌegumatagwae, ‘Tomota ꞌenega,’ ꞌiabe pwalu sigamwasowaleda.”Manuna tomota yaudi Yoni siemisena ꞌaene tauna palo-pita ꞌaiꞌaila. 33 ꞌEnega Yesu ꞌina enaida nigeya sieꞌieꞌisaꞌaiꞌaili, ta esi sigwae, “Nigeya ꞌamwalamwalatoni.”

Ta Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “ꞌAboꞌagu geyaꞌabo wateꞌemiya yasimasimana apwesa yaita ꞌina loinega ga getenadigega yaguiguinuwaꞌesa.”

12ꞌInapwana ꞌina bagula ꞌana topaisewao(Madiu 21:33-46; Luke 20:9-19)

1 ꞌEnega Yesu ꞌiona semalimaliyedi, ꞌigwae, “ꞌEbweu taiꞌina bagula ꞌiasona oine daisinamo ga ꞌali ꞌiguinuwena, gaoine ꞌana ꞌebebibi ꞌiguinuwena ga anuwa bagula solanayaꞌiꞌabina, ꞌenega ꞌina toguinuwao ꞌiloinedi be siꞌitaꞌiꞌisi, tatauna ꞌitauya mali esenaya.

2 “Ta sesoi ꞌana tutaya, ꞌinapwana nina ꞌina ꞌaliꞌeiꞌebweuna ꞌietunena be ꞌaene oine uwana bagula ꞌanatoꞌitaꞌiꞌitao ꞌediyega ꞌida meꞌedi. 3 ꞌItautauya ga nigeyasiꞌebwaꞌebwaꞌe, ta esi sigiyaina ga sisapina ꞌenegamaꞌani-menimenamo sietunena ga ꞌiila.

4 “ꞌEnega ꞌinapwana nina ꞌina ꞌaliꞌei ꞌeluwena wateꞌietunena ꞌediya, ga siununa debanaya ga ma ina omaya-maya ꞌiila.

5 “Ta wate ꞌetonina ꞌietunena ꞌediya gasiloemwawasina. Ta yaudi wate ꞌietunedi ꞌediya gaꞌaidi sisapidi ta ꞌaidi siloemwawasidi, ga ꞌenega maiboꞌadisigie toꞌumaliyedi.

6 “Gote ꞌena ꞌebweuna namo ꞌimiyami, taunanatuꞌaiꞌailina. ꞌEnega tauna wate ꞌietunena ꞌediya, ꞌigwae,‘Tauna sana natugu, ꞌenega sida ꞌamayabe.’* 11:32: Md 21:46

Page 51: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 12:7 51 MAKI 12:147 “Ta niꞌatu natuna ꞌiapwesa ꞌediya ga toꞌitaꞌiꞌitao nidi

taudimo ꞌediya sigwae, ‘Gosemao, ꞌInapwana gete natunaꞌimeemai, ꞌenega batuwa nina taloemwawasi be ꞌaboꞌadabagula taloine.’ 8 *Ta sigiyaina ga siloemwawasina gabagula ꞌetaulunaya siula apwesena.”

9 Ga niꞌatu Yesu ꞌina emwasala ꞌigumwala, ga ꞌienaidaꞌediya, ꞌigwae, “Toꞌase ꞌiabe ꞌinapwana nina ꞌiguinuwe?Onaꞌaiꞌaila ꞌinapwana nina ꞌimama be toguinuwa nidiꞌiloemwawasidi, be ꞌenega bagula nina mali toꞌitaꞌiꞌitaoꞌiꞌebwaꞌedi.”

10 *ꞌEnega Yesu wate onasemalimali Buki Tabu ꞌenegaꞌisimanena, ꞌigwae, “Wanuwaꞌiꞌisi Buki Tabu ꞌina simanagete nadigega:

‘ꞌOla nina lowa toꞌabi anuwa siguitoyasena.Ta gete tugai niꞌatu sietoolona be ꞌieꞌola nugana,be ꞌola maiboꞌadi ꞌiloinedi.11 Nate ꞌInapwana ꞌina guinuwa ꞌebe nuwaowana ꞌe-

daya.’ ”12 Yesu ꞌina onasemalimali gete totaliyao sinabwadi

be Palisiyao sinonona ga simwalatonina ꞌaene taudi tugamanudi ꞌionaona, ꞌenega ꞌaina ꞌedaꞌeda siꞌebesena be sidagiyai, ta esi nigeya sigiyagiyai manuna simatauta pwaluꞌediya. ꞌEnega sipilisinena ga sitauya.

Sisa ꞌina takisi(Madiu 22:15-22; Luke 20:20-26)

13 Ta ꞌenega ꞌinapwanao nidi ꞌaina Palisiyao be wateElodi ꞌina bodao sietunedi Yesu ꞌenaya be enaidega sik-aboe be ꞌina loegesi siloba.

14 ꞌEnega Yesu ꞌena simai ga sieonena, sigwae, “ꞌInap-wana, niꞌatu ꞌamwalatonimu ꞌaene ꞌoyo toeꞌita ꞌaiꞌaila,ta tomota ꞌidi waiwai manuna nigeya ꞌumatamatauta,* 12:8: Ib 13:12 * 12:10: Sam 118:22-23; 1 Pi 2:6-8

Page 52: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 12:15 52 MAKI 12:21ta tuga ona ꞌaiꞌaila ꞌusimana leleleya tomota maiboꞌadiꞌediya, nate Yaubada ꞌina ꞌeda ꞌueꞌita ꞌaiꞌaila. ꞌEnegamwaꞌadega? Sawesawenaya be Kini Sisa manuna takisitasaꞌu, nai nigeya? 15Takisi nina taemaisi Kini ꞌenaya, nainigeya?”

Ta Yesu ꞌidi kabo niꞌatu ꞌimwalatonina, ꞌenega ꞌieonedi,ꞌigwae, “Toꞌase manuna watootoogu? Abaga mani ninawameꞌe be yaꞌita.”

16 ꞌEnegamani ꞌebweuna siꞌebwaꞌena. Ga Yesu ꞌieonedi,ꞌigwae, “Wada eonagu, mani gete ꞌena yaita ꞌana maꞌa-maꞌyau ta ꞌana esana?”

Ta sigwae, “Kini Sisa.”17 *ꞌEnega Yesu ꞌieonedi, “O nadigega. ꞌEnega ꞌeguma

Kini ꞌina yage waꞌebwaya Kini ꞌenaya, ta ꞌeguma Yaubadaꞌina yage Yaubada waꞌebwaꞌe.”

Ga Yesu ꞌina ona gete manuna nuwadi ꞌiowana sinab-wana.

Tomwawasa ꞌidi toololimana(Madiu 22:23-33; Luke 20:27-40)

18 *ꞌEnega wate Sadusiyao, taudi nigeya siemiemisatomwawasa ꞌidi toololimana manuna, simai ga Yesu ꞌenasienaida, sigwae, 19 *“ꞌInapwana, loina gete nadigegaMosese ꞌiꞌetoladina manuda, ꞌigwae, ‘ꞌAbo ꞌebweu tai ꞌiaibe nigeya natunamo ta ꞌimwamwawasa, tai nina tasinakwabulinana maꞌiyana sida ai, be ꞌenega ꞌabo waineꞌienatuna, natunao tokwaiya nina ꞌana lopaꞌeluyao.’ ”20 ꞌEnega ꞌebeꞌita siꞌebwaꞌena, sigwae, “ꞌEbweu tai matasi-nao simiyami ꞌadi yau site sebeni, ga ꞌadi tomatuwa ninaꞌiai ga nigeya natunamo ta tai nina ꞌimwawasa. ꞌEnegawate tasina selabenega kwabula nina ꞌiaina ga wate nadi-gega nigeya natunamo ta ꞌimwawasa. 21 ꞌEnega tasina* 12:17: Lo 13:7 * 12:18: Gu 23:8 * 12:19: 2 Loi 25:5

Page 53: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 12:22 53 MAKI 12:30selabenega kwabula nina ꞌiꞌewena ga wate simiyamiyanata nigeya natunamo, ta tai nina ꞌimwawasa. 22 Tanadigega tuga tasinao maiboꞌadi kwabula nina siaiaita simwawamwawasa, ta nigeya wate natudimo. Tamuliyega waine wate ꞌimwawasa. 23 ꞌEnega toololimanaꞌana tutaya waine nina to tai batu mwane ꞌaiꞌailina?Manuna site sebeni nidi niꞌatu siaina.”

24 Ta Yesu enaida gete ꞌieꞌisena, ꞌigwae, “Gete ꞌimiloegesi, manuna Buki Tabu nigeya wamwalamwalatoni,ta wate Yaubada ꞌina waiwai nigeya wamwalamwalatoni.25Toololimanamulinaya tomota geyaꞌabo siaiai, ta esi ꞌidimiya aneloseyao galewaya nadigega.

26 *“Lowaenei Yaubada Mosese ꞌieonena toololimanamanuna, ꞌabo Buki Tabu wasawai wada ꞌitaloba. Manunatuta nina Mosese mitawaya ꞌitautauya ta Yaubada kaiwesabelulu ꞌenega Mosese nina ꞌieonena, ꞌigwae, ‘ꞌAboꞌaguEbelaamo ꞌina Yaubada ta Aisake ꞌina Yaubada ta Yekobeꞌina Yaubada.’ 27Yaubada nigeya tomota mwawamwawa-sidi ꞌidi Yaubada, ta esi tomota mayawasidi ꞌidi Yaubada.Ta ꞌomi ꞌimi eꞌita yage gete manuna nigeya palupaluna.”

Loina sinabwadi(Madiu 22:34-40; Luke 10:25-28)

28 ꞌEnega loina ꞌana toeꞌita ꞌebweu ꞌimai ga taudi ꞌidiegewagewana Yesu maꞌedi ꞌinonona ga ꞌidi enaidao ꞌadieꞌisa Yesu ꞌenega ꞌinonodi boboꞌana wawasae, ꞌenegatauna wate Yesu ꞌena ꞌienaida, ꞌigwae, “ꞌInapwana, loinaomaiboꞌadi ꞌediyega to loina sinabwana?”

29 *Ta ꞌenega Yesu ꞌigwae, “Loina sinabwana gete: ꞌOmime Isileli ꞌigu ona gete wanonoi ꞌaene ꞌInapwana Yaubadatebweuna namo, 30 ꞌenega ꞌimu ꞌInapwana Yaubada ꞌudaobobome ꞌateyo be yaluyaluwayo be nuwayo be wate ꞌimuwaiwai maiboꞌana ꞌediyega.* 12:26: Sia 3:2-6 * 12:29: 2 Loi 6:5

Page 54: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 12:31 54 MAKI 12:3631 *“Ta ꞌebweu wate loina sinabwana gete: Gosemwao

ꞌuda obobomedi, nadigega tauyo ꞌamu oboboma.“Loina ꞌeluwa getedi loinamaiboꞌadi sisinabwa sinedi.”32 ꞌEnega loina ꞌana toeꞌita nina Yesu ꞌina ona ꞌinonona

ga ꞌigwae, “ꞌInapwana, ꞌimu ona nate ona ꞌaiꞌaila ꞌaenetauna tebweuna tuga Yaubada, ta nigeya ꞌebweu wateYaubada ꞌimiyami. 33 *ꞌEnega ꞌilobweneda be taobobomeꞌateda maiboꞌanega be nuwada maiboꞌanega be ꞌida wai-wai maiboꞌanega, be wate gosedao tada obobomedi nadi-gega tauda taobobomeda. Loina ꞌeluwa getedi taliyayauyaudi be ꞌebwayadaitao maiboꞌadi sisinabwa sinedi,aga?”

34 Ta Yesu tai nina ꞌina ona ꞌinonona ꞌaene palupaluna,ga ꞌieonena, ꞌigwae, “Nate ona ꞌaiꞌaila, ta ꞌoyoYaubada ꞌinaꞌebeloina ꞌena niꞌatu ꞌuloselabena.”

ꞌEnega muliyega tomota Yesu simatautena ga nigeyaꞌebweu yaita ꞌitootoo be ꞌienaida limana ꞌenaya.

Toꞌetoseyana nina tauna Debida ꞌina susu(Madiu 22:41-46; Luke 20:41-44)

35Ta ꞌenega Yesu Anuwa Tabu solanaya ꞌieꞌieꞌita tomotaꞌediya, ga ꞌieonedi, ꞌigwae, “Mwaꞌadega ga ꞌenega ꞌainaloina ꞌana toeꞌitao sigwae ꞌaeneDebida ꞌina susuyega Toꞌe-toseyana Keliso ꞌiapwesa, 36 *manuna lowa YaluyaluwaTabunaDebida ꞌigiesinapuna ga Debida Toꞌetoseyana ninaꞌiꞌawa ꞌinapwanena, ꞌigwae:

Yaubada ꞌiona ꞌigu ꞌInapwana ꞌenaya, ꞌigwae,“ꞌAtaiguya ꞌumiyatowa be ꞌana labaꞌamu talauwalao yasaꞌu mwaꞌutedi ꞌaeyo ꞌubuninaya.”

* 12:31: 1 Loi 19:18; Lo 13:9-10; Ga 5:14 * 12:33: Osi 6:6 * 12:36: Sam110:1; Gu 2:34-35

Page 55: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 12:37 55 MAKI 12:4437Debida nina ꞌina ꞌInapwana Keliso, ꞌenegamwaꞌadega

sana ga Debida ꞌina susuyega muliyega Keliso ꞌiapwe-sama?”

Ta boda maiboꞌadi Yesu ꞌina eꞌita nuwadi ꞌiꞌewena.Yesu loina ꞌana toeꞌitao ꞌiꞌawa toꞌumaliyedi(Madiu 23:1-36; Luke 20:45-47)

38 ꞌEnega Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “Geyaꞌabo loina ꞌanatoeꞌitao ꞌidi bubuna wamulimuliye. Manuna taudiadelidi tuga nadigega tuta yauna nuwanuwadi be ꞌadiꞌoamao duduladi siꞌotedi be tomota gamwagamwani-diya sisakosakowasi be ꞌaene sida ꞌamayabedi. 39 Tawate nuwanuwadi ꞌebemiya boboꞌadi Anuwa Tapwaloloꞌediya, be wate sagali ꞌadi tutaya nuwanuwadi bebwaimaya sida miyatowa. 40 Ta wate tuta yauna tomotamatadiya Yaubada ꞌena sisidasida dudulana, ta esi ꞌidisida nina nigeya boboꞌana, manuna ꞌatediya sinuwanuwamwaꞌadega ꞌiabe kwabulao sikaboꞌesedi be ꞌidi gweg-weyao siꞌewadi. ꞌEnega maꞌetamo Yaubada eꞌisa toꞌuma-lina ꞌiꞌebwaꞌedi.”

Kwabula ꞌina ꞌebwayadaita(Luke 21:1-4)

41 ꞌEnega Yesu ꞌebwayadaita ꞌana ꞌebesaꞌu deinayaꞌimiyatowa, ga tomota yaudi ꞌidi ꞌebwayadaita manisisaꞌusaꞌu ta Yesu ꞌiyoꞌoyoꞌo, ga toesaesao ꞌidi ꞌeb-wayadaita sinabwadi ꞌiꞌitedi, 42 ta wate kwabula go-magomabesona ꞌiꞌitena ꞌina ꞌebwayadaita toea ꞌeluwanamo ꞌisaꞌudi.

43 *ꞌEnega Yesu ꞌina tononoyao ꞌibwau egogonedima,ga ꞌieonedi, ꞌigwae, “Onaꞌaiꞌaila, kwabula gote ꞌina ꞌeb-wayadaita maiboꞌadi ꞌidi ꞌebwayadaita ꞌisinabwa sinedi.44Manunamaiboꞌadi ꞌidi tupwa sinabwana ꞌimiyami, ta esi* 12:43: 2 Ko 8:12

Page 56: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 13:1 56 MAKI 13:8kwabula gote gomagomabesona ta ꞌina mani maiboꞌanaꞌisaꞌuna, ga nigeya ꞌebweu wate ꞌina tupwa ꞌimiyami beꞌenega ꞌana masula ꞌida gimwane.”

13Tuta mwauna maꞌetamo ꞌiapwesama(Madiu 24:1-14; Luke 21:5-19)

1 ꞌEnega Yesu ma ina tononoyao Anuwa Tabu ꞌenegasiapwesa, ga ꞌina tonono ꞌebweuAnuwaTabu ꞌana anuwaoYesu ꞌena ꞌieꞌitaena, ꞌigwae, “ꞌInapwana ꞌuꞌita anuwagetedi ꞌadi guinuwa boboꞌana wawasae, gulewa sinabwadiꞌediyega siꞌabidi.”

2 *Ta Yesu ꞌigwae, “Anuwa nidi sinabwadi ꞌuꞌitaꞌitadimaꞌetamo maiboꞌadi siligeya yauledi be geyaꞌabo wateꞌebweu tupwa waꞌitaꞌita lima.”

3 Muliyega Yesu ꞌitauya Olibe ꞌoyana ꞌena ga ꞌimiya-towaya ta ꞌenega Anuwa Tabu Yelusalema ꞌenaya ꞌidune-dune, ga Pita, Yemesa, Yoni be Anidulu simai ga taudimoYesu maꞌedi, ꞌenega sieonena, sigwae, 4 “ꞌInapwana,ꞌueonama to tuta ꞌena Anuwa Tabu nidi siligeidi ta toweꞌiweꞌiyaya ꞌadi ꞌita ꞌediyega ꞌada mwalatoni ꞌaene yagenidi ꞌuonaediya ꞌiabe siapwesama?”

5 ꞌEnega Yesu ꞌilolagata ga ꞌediya ꞌigwae, “Waꞌitaꞌiꞌisimiꞌabona nai tomota ꞌaidi sikaboemi. 6 *Manuna maꞌetamotomota yaudi ꞌagu esanega simama be ꞌaene sianuganagesiyemi, be ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌida gwae, ‘ꞌAboꞌaguToꞌetoseyana nina,’ be tomota yaudi sidamuliyedi. 7Wateale ꞌetamo wanonodi saiyao selabemiya ta ꞌedasolayamanudi, ta geyaꞌabo waꞌateꞌate saꞌala, manuna yagegetedi sida apwesa nugana ta esi baleꞌu ꞌana ꞌebe losalowaꞌana tutamaꞌetamo. 8Manuna ꞌetamomali bodamali boda* 13:2: Lu 19:44 * 13:6: Mk 13:21-22; 1 Yo 2:18

Page 57: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 13:9 57 MAKI 13:14ꞌediya sida losaiya, ta wate mali ꞌebeloina mali ꞌebeloinaꞌediya sida losaiya, be wate mwaniꞌiniꞌi siapwesa senayaudi ꞌediya, be botana sinabwadi sida apwesa. Ta yagegetedi tuta mwaudi ꞌana ꞌebe eꞌale tuga.

9 *“Ta ꞌomi esi waꞌitaꞌiꞌisimi, manuna tomota sidagiyaimi be sitauyemi etala manuna, be Anuwa Tapwaloloꞌediya ꞌetamo sisapisapimi, ta wate ꞌiabe toloinao bekiniyao matadiya siꞌauꞌewami be watoolo ta sietalaemi,manuna ꞌomi ꞌaene ꞌigu bodao, be teteligu ꞌediya wadasimane. 10 *Ta tetela boboꞌana ꞌida ꞌelelewana nuganasenamaiboꞌana ꞌediya bemuliyega tuta ꞌana ꞌebe losalowaꞌida apwesa.

11 “Ta ꞌabo toloinao matadiya sietoolomi sabi etala,geyaꞌabowaꞌateꞌate saꞌala be ꞌaenewada onaꞌesa, ta esimaimi ꞌatepatu wada ona tuga, manuna nigeya ꞌomi ꞌimi onawasimasimane, ta esiya Yaluyaluwa Tabuna tuta gote ꞌenaona ꞌiꞌebwaꞌemi be wasimana apwese.

12 “Ta wate tuta simeemai ꞌediya tomota ꞌidi sususolanaya losaiya ꞌida apwesa manugu, nate tai tasinaꞌisipupuyei be siloemwawasi. Be nadigega wate tamananatuna ꞌida sipupuyei be siloemwawasi. Be wate gogamasinadiyao be tamadiyao sida etalauwaledi be siloemwawa-sidi. 13 *Be tomota maiboꞌadi sida etalauwalemi manunaꞌomi ꞌaene ꞌagu toemisao. Ta ꞌabo yaita ꞌieꞌalamaꞌiꞌita beꞌitoolopaꞌala be ꞌana laba tuta ꞌana ꞌebe losalowa ꞌenaya,gwausowala ataya ꞌida loba.

Mwau sinabwana(Madiu 24:15-28; Luke 21:20-24)

14 *“Maꞌetamo ꞌeguma tomota waꞌita yage toꞌumaliwawasae ta gadilulu sietoolo sena etaetabuna ꞌena (ꞌAbo* 13:9: Md 10:17-22 * 13:10: Md 28:19 * 13:13: Yo 15:18-21* 13:14: Dan 11:31

Page 58: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 13:15 58 MAKI 13:25yaita ona gete ꞌisawai ꞌida nuwa sabwalena), tuta goteꞌenaya Yudia ꞌana tomiyanao ꞌilobwenedi be ꞌoya ꞌediyasidedena. 15Ta ꞌeguma yaita bwaimaya ꞌimiyami ꞌida denamanini ta geyaꞌabo ꞌilugulugu limana ꞌina anuwaya ꞌinagwegwe sabi ꞌewadi. 16Be ꞌabo yaita bagulaya ꞌipaipaisewageyaꞌabo ꞌiilaila ꞌana ꞌoama mali esenaya ꞌisaꞌunaya ma-nuna.

17 “Ta tuta gote ꞌenaya toꞌeuwanao be toesusuyaosienuwaꞌoleꞌole. 18 ꞌEnega wada sidasida be tuta boboꞌanaYaubada ꞌida ꞌebwaꞌemi ꞌimi tuta dena ꞌenaya, ta geyaꞌabogogai ꞌana tutaya.

19 *“Onaꞌaiꞌaila tuta gote mwau wawasae, manunatuta nina Yaubada baleꞌu ꞌimweluluina ꞌenega ga batuwanigeya ꞌebweu wate mwau gete nadigega, ta muliyegamwau gete geyaꞌabowate ꞌiapwesapwesa limana. 20Mwaugote ꞌana ꞌasiyatao ꞌeguma Yaubada geyaꞌabo ꞌigiegiekukupai ꞌiabe tomota maiboꞌadi simwamwawasa, ta esiYaubada ꞌasiyata nidi ꞌida giekukupa, nate tauna ꞌinatomotai esiesinuwadi manudi.

21 “ꞌEnega ꞌabo yaita ꞌieonami be ꞌigwae, ‘Keliso gete’nai ‘Gote’ geyaꞌabowaeemisedi. 22*Manuna Keliso kabok-abo be palopitao kabokabo ꞌiabe siapwesa be weꞌiweꞌiyayawaiwaidi tomota ꞌediya sida eꞌitaedi, be ꞌediyega ꞌabosawesawediya Yaubada ꞌina bodao esiesinuwadi sikwak-wani. 23 ꞌEnega waꞌitaꞌiꞌisimi manuna yage getedi manudiniꞌatu yagimi simanedi ꞌemiya.

Yesu ꞌina ila limanama(Madiu 24:29-31; Luke 21:25-28)

24 *“Ta tutamwau nina ꞌigugumwala bemuliyega sinalaꞌiguguyoi be wate nawalae ꞌina maedana ꞌikwekweu, 25 be* 13:19: Dan 12:1 * 13:22: 2 Te 2:9; Et 13:13 * 13:24: 2 Pi 3:10; Et6:12-13

Page 59: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 13:26 59 MAKI 13:33kwadimao galewega sibebeꞌu, be yage yauyaudi gale-waya simiyami ꞌidi waiwai sida neneta. 26 *ꞌAboꞌaguTomota Natuna, be tuta gote me baleꞌu maiboꞌadi siꞌitagupwanega yamwaꞌumwaꞌutama ma igu waiwai ta ma iguesaesa sinabwana, 27*be ꞌenega ꞌigu aneloseyao yaetunedibe ꞌigu boda esiesinuwadi siegogonedimabaleꞌu be galewabe yagila maiboꞌadi ꞌidi senao ꞌediyega.

ꞌEbeꞌita saido ꞌenega(Madiu 24:32-35; Luke 21:29-33)

28 “ꞌEbe ꞌita saido ꞌenega yada eꞌitami ꞌaene ꞌegumasaido* yawadi auwaudi ꞌigalugalu wamwalatonina ꞌaenelosiye ꞌana tuta ꞌiloseloselabe. 29 Ta wate weꞌiweꞌiyayanidi niꞌatu ꞌemiya yasimanedi, ꞌeguma to tutawaꞌitalobadiniꞌatu wamwalamwalatoni ꞌaene ꞌigu tuta ila limanamaniꞌatu ꞌiloseloselabena. 30Onaꞌaiꞌaila ꞌepata gete geyaꞌabowagumwagumwala be ꞌana laba yage nidi maiboꞌadi sidaapwesa.

31 “Maꞌetamo galewa ta baleꞌu sisasawala ta ꞌigu onaogeyaꞌabo saꞌi sisawasawala.

ꞌIna mai ꞌana tuta nigeya mwalatoninamo(Madiu 24:36-44)

32 *“Nigeya ꞌebweu yaita ꞌimwalamwalatoni to tutanai to ꞌasiyata ꞌena yaila limanama, ta wate aneloseyaogalewaya nigeya simwalamwalatoni. ꞌAboꞌagu watenigeya yamwalamwalatoni. Ta Tamagu tebweuna namoꞌimwalamwalatoni. 33*ꞌEnegawalomataꞌiꞌitamanuna ꞌigututa ila limanama nigeya wamwalamwalatoni.”* 13:26: Md 26:64 * 13:27: 1 Te 4:16-17 * 13:28: saido: ꞌEbeꞌita geteme Yudia ꞌidi kaiwe ꞌana esana pigi (fig), uwana tupwana nadigega damayauwana, ta esi yawadi sisagusagunadigega saido. * 13:32: Gu 1:7 * 13:33:Md 25:13

Page 60: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 13:34 60 MAKI 14:334 ꞌEbeꞌita wate Yesu ꞌiꞌebwaꞌedi, ꞌigwae, “ꞌEguma ꞌeb-

weu ꞌinapwana ꞌiabe ꞌina anuwa ꞌida pilisine be ꞌitatauyamali senaya, ꞌina toguinuwao ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌidipaisewa ꞌiꞌebwaꞌedi, be ꞌiloinedi be ꞌaene ꞌina anuwasiꞌitaꞌiꞌisi, ta wate anuwa ꞌana ꞌawa ꞌana toꞌitaꞌiꞌita ꞌieo-nena, ꞌigwae, ‘Geyaꞌabo ꞌuꞌenoꞌeno ta esi ꞌulomataꞌiꞌitaꞌaiꞌaila.’ 35 *ꞌEnega ꞌilobwenemi be walomataꞌiꞌita bewayamwayamwagu, manuna toni anuwa ꞌina mai ꞌanatuta nigeya wamwalamwalatoni, nai ꞌasuinuwanuwaya,nai niuniuwanaya, nai tomwa uliulitaya, nai gonagonaya.36 Ta geyaꞌabo yalatuma be ꞌenoꞌenoega yaloeloesalutu-imi.

37 “ꞌIgu emataluwa gete ꞌomi ꞌemiya be wate tomotamaiboꞌadi ꞌediya ꞌaene wada lomataꞌiꞌita ꞌaiꞌaila.”

14ꞌInapwanao nuwanuwadi be Yesu siloemwawasi(Madiu 26:1-5; Luke 22:1-2; Yoni 11:45-53)

1 *Ataona Sagalina ꞌana ꞌebe nuwaꞌiꞌita ꞌida apwesaꞌasiyata ꞌeluwa mulidiya. Sagali nina ꞌenaya pwalawadaisina, nigeya ꞌana ꞌebe gieseseyamo, siꞌaꞌani. Ta to-taliyao sinabwadi be loina ꞌana toeꞌitao sinuwanuwaedaedadama mwaꞌadega Yesu sida kaboꞌese be ꞌaene sidagiyai be sida loemwawasi, 2 ta sigwae, “Geyaꞌabo sagalisolanaya Yesu tagiyagiyai ꞌabona nai tomota sigamwa-sowaleda be silosaiya ꞌedaya.”

Waine Yesu ꞌieoloina ꞌasa Betani ꞌenaya(Madiu 26:6-13; Yoni 12:1-8)

3 Tuta nina Yesu Betani ꞌena ꞌimiyami, ta ꞌiꞌeꞌai Sai-moni ꞌina anuwaya, tauna lowa tolepelo ꞌebweu; gawaine ꞌebweu ma ina bunama ꞌiluguma; ta bunama nina* 13:35: Lu 12:37-38 * 14:1: Sia 12:1-27; Mk 10:33-34

Page 61: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 14:4 61 MAKI 14:11ꞌana esana nadi, ꞌana maisa sinabwana, ta ꞌana botoloboboꞌana wawasae ꞌenaya ꞌisiwena. Ta waine botoloꞌawana ꞌiꞌaulasena ga bunama nina Yesu debanaya ꞌisi-wena.

4 Ta ꞌaina tomota siꞌitena ga waine silomugiyena, sig-wae, “Toꞌase manuna bunama ꞌimudalina? 5 ꞌIlobwenenabe bunama nina ꞌigimwaneye be ꞌana maisa ꞌetoi analedikina nadigega ꞌiꞌewa be ꞌieguyaiye togomabeso ꞌediya.”ꞌEnega waine nina siꞌena paꞌalina.

6 Ta Yesu ꞌieonedi, ꞌigwae, “Tuwa! Walosaꞌu! Geyaꞌabowaine wagie dededoni, manuna ꞌina lema gete ꞌeguyaboboꞌana wawasae. 7 Togomabeso nidi waoneonedituta maiboꞌana selabemiya simiyami, be ꞌabo to tutanuwanuwami wada lemedi, ta ꞌaboꞌagu esi nigeya tutadudulana maꞌemi tamiyami. 8 *Ta waine gete toꞌasesinabwana nadigega ꞌenaya ꞌiguinuwena ꞌeguya, natebwalagu ꞌigimi eoloina sabi gibubu ꞌagu saꞌuꞌaliꞌali ma-nuna. 9 Ta onaꞌaiꞌaila, maꞌetamo teteligu ꞌana loguguyatomota sinoonoi baleꞌu maiboꞌana ꞌenaya, ta waine geteꞌina guinuwa ꞌeguya tetelina sida emwasali wate.”

Yudasa ꞌina tagwala Yesu ꞌana telesipupu manuna(Madiu 26:14-16; Luke 22:3-6)

10 ꞌEnega Yesu ꞌina tonono ꞌebweu site tuwelo ꞌediyega,tauna Yudasa Isikaliota, ꞌitauya totaliya sinabwadi ꞌediyaga nuwanuwana be Yesu ꞌediya ꞌida telesipupuye. 11 GaYudasa ꞌina ona sinonona ga sigwausowala ga ꞌena sionaupaupa be ꞌaene ꞌana maisa siꞌebwaꞌe. ꞌEnega Yudasatuta boboꞌana ꞌiyamwena be ꞌaene Yesu ꞌediya ꞌida tele-sipupuye be sigiyai.

Yesu ma ina tononoyao siꞌeꞌai(Madiu 26:17-25; Luke 22:7-14, 21-23; Yoni 13:21-30)

* 14:8: Yo 19:40

Page 62: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 14:12 62 MAKI 14:2112 *Ataona Sagalina solanaya beledi daisina nigeya

gieseseinamo sieꞌani ga sagali ꞌana ꞌasiyata nugana ꞌenalamiyao siunudi Ataona ꞌana ꞌebe nuwaꞌiꞌita manuna, gaꞌasiyata nina ꞌena Yesu ꞌina tononoyao sieonena, sigwae,“ꞌInapwana, mane ꞌena nuwanuwayo be Ataona Sagalinamanuyo ꞌagibubu?”

13 ꞌEnega ꞌina tononoyao ꞌeluwa ꞌietunedi ta ꞌieonedi,“Watatauya Yelusalema, be ꞌabo tai ꞌebweuna ma inaꞌebe gobwasi ꞌiꞌaalina waloba, tai nina wamuli ꞌoayabu14 be maꞌemi walulugu anuwaya, be toni anuwa waeona,wagwae, ‘ꞌIma toeꞌita gete nadigega ꞌionaꞌesa, “To senaꞌutagwale be ꞌena ma igu tononoyao Ataona masulinaꞌaꞌaꞌani?” ’ 15 Be ꞌenega ꞌiabe sena sinabwana etanayagibugibubuna ꞌieꞌitami, tauna ꞌena Ataona masulina wag-ibubu manuda.”

16 ꞌEnega tonono nidi sitauya ga ꞌasa Yelusalema ꞌenasilugu ga toꞌase nadigega Yesu ꞌisimanena ꞌediya yage nidimaiboꞌadi silobedi, ga anuwa nina ꞌena Ataona masulinasigibubuna manudi.

17 Ta ꞌasuinuwanuwaya Yesu ma ina tononoyao simai18 *ga site tuwelo simiyatowa sabi ꞌeꞌai. Ta ꞌidi ꞌeꞌaisolanaya Yesu ꞌieonedi, “Gosegwao yaona ꞌaiꞌaila ꞌaeneꞌebweuna tai gete tuga maꞌedai taꞌeꞌai, ta saꞌi ꞌiabe ꞌitele-sipupuyegu.”

19 Ta Yesu ꞌina ona gete manuna sinuwa mwau, ga ꞌeb-weuna ꞌebweuna Yesu ꞌena ꞌienaida, ꞌigwae, “ꞌInapwana,yaita? Nai ꞌaboꞌagu?”

20GaYesu ꞌigwae, “ꞌAgu tosipupunina ꞌomiwate tuweloꞌemiyega, ta tauna maꞌiyagu gaeba ꞌebweuna ꞌenegaꞌaꞌeꞌai. 21 ꞌAboꞌagu Tomota Natuna maꞌetamo yatatauyaꞌeda nina lowa Buki Tabu ꞌena ꞌigimisimanena, ta esi* 14:12: Sia 12:14-20 * 14:18: Sam 41:9

Page 63: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 14:22 63 MAKI 14:29

ꞌagu totelesipupu nina nuwaꞌoleꞌolena saꞌi; ta boboꞌanaꞌabo lowa sinana geyaꞌabo ꞌida enaenatune, manuna ꞌinatubuwa ꞌenega ꞌienuwaꞌoleꞌole ꞌina guinuwa toꞌumalinamanuna.”

ꞌInapwana ꞌina ꞌeꞌai(Madiu 26:26-30; Luke 22:15-20; 1 Kolinita 11:23-25)

22 ꞌEtamo siꞌeꞌai ta Yesu masula ꞌiꞌewena ga manunaꞌiona oboboma ta ꞌigitomwena ga ꞌiꞌebwaꞌedi, ꞌigwae,“Gete waꞌewa oogu.”

23 Ta oine makeigana wate ꞌiꞌewena ga manuna ꞌilok-agutoki Yaubada ꞌena ga ꞌiꞌebwaꞌedi, gamaiboꞌadi sinuma.24 *Ta wate ꞌieonedi, ꞌigwae, “Gete lalagu ꞌidaudau tomotayaumi manumi, nate loina auwauna. 25 Ta yaeonemi tutagete bemulinaya oine gete geyaꞌabo ꞌenega yanumanumalimana ga ꞌana laba oine auwauna yanunumaYaubada ꞌinasenaya.”

26 ꞌEnegawali ꞌebweuna siwaliyena ta siapwesa ga situꞌeꞌOya Olibe ꞌenaya.

Yesu ꞌisimana apwesa eyaseyase manuna(Madiu 26:31-35; Luke 22:31-34; Yoni 13:36-38)

27 *Ta Yesu ꞌieonedi, “ꞌIabe maiboꞌami wada de-nasinegu, nadigega Buki Tabu ꞌina simana, ꞌigwae,

‘Toꞌitaꞌiꞌita sipi yaloemwawasi be sipi nidi sida ꞌelele-wana.’

28 *Ta ꞌigu toololimana mulinaya Galili ꞌena yatatauyabe ꞌomi muliguyega wawawai.”

29 ꞌEnega Pita ꞌilolagata ga ꞌigwae, “ꞌIabe maiboꞌadisidena sineyo ta tebweugu maꞌiyayo.”* 14:24: Sia 24:8; 1 Ko 10:16; Yo 6:54-56 * 14:27: Yo 16:32; Sak 13:7* 14:28: Mk 16:7

Page 64: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 14:30 64 MAKI 14:3830 *Ta Yesu Pita ꞌieonena, “Yaona ꞌaiꞌaila, boiboi batuwa

muliyega be kakaleko ꞌigwagwane maluwa, ta ꞌoyo ꞌudagimi eyaseyaseyegu matoi.”

31 Ta ꞌenega Pita ma ina ꞌawapaꞌala ꞌigwae, “ꞌInapwana,geyaꞌabo saꞌi yaeyaseyaseyeyo. ꞌEguma siloemwawasiyoꞌaboꞌagu wate maꞌiyayo siloemwawasida.” Tononoyaomaiboꞌadi wate nadigega sionaꞌesa.

Yesu Gedesemane ꞌena ꞌisidasida(Madiu 26:36-46; Luke 22:39-46)

32 Ga sitauya ꞌebweu sena ꞌana esana Gedesemane ꞌena,ga ꞌina tononoyao ꞌediya ꞌigwae, “Gete ꞌena wamiyami, taꞌaboꞌagu yasisida Yaubada ꞌena.” 33 Ta site toi maꞌenaoꞌiꞌauꞌewedi, taudi Pita be Yemesa be Yoni, ꞌenega Yesu maina ꞌateuyauya tama ina nuwamwau, 34**ꞌieonedi, ꞌigwae,“ꞌAtegu ꞌiuyauya sinabwana nai ꞌiabe yamwamwawasa,ꞌenega bada wamiyami ta walomataꞌiꞌita.”

35 Ta Yesu ꞌialaga tupwana ga ꞌibeꞌu sanamwaꞌuta gaꞌisidasida ꞌaene ꞌabo kapekapeyana ꞌelouya gete Yaubadaꞌida ꞌewayaule, 36 *ꞌigwaegwae, “Tamagu ye, guinuwayauna sawesawemuya, ꞌenega nuwanuwagu be ꞌelouyakeigana gete ꞌeguyega ꞌuꞌewayaule, ta geyaꞌabo ꞌaboꞌaguꞌigu nuwena ꞌenega ta ꞌoyo esi ꞌimu nuwena ꞌenega ꞌudaguinuwa.”

37 ꞌEnega ꞌiila ga site toi nidi ꞌilobedi niꞌatu siꞌenomwataya, ga Pita ꞌiloanoanona, ꞌigwae, “Saimoni,mwaꞌadega ꞌuꞌenoꞌeno. Nigeya sawesawemuya be tutagidalina namo manuna ꞌumata paꞌala, aga?”

38 Ga wate ꞌieonedi maiboꞌadi, ꞌigwae, “ꞌIlobwenemi bewamata paꞌala be wasidasida be ꞌenega geyaꞌabo Seitaniꞌitootoomi. Onaꞌaiꞌaila, yaluyaluwami nuwanuwana tatuga manuna oomi sitaba.”* 14:30: Mk 14:66-72 * 14:34: Yo 12:27 * 14:34: Ib 5:7-8 * 14:36:Yo 6:38

Page 65: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 14:39 65 MAKI 14:4939 ꞌEnega Yesu ꞌilaga limana ta ꞌina sidasida niꞌa ꞌiloli-

mena.40 Ta Yesu wate ꞌiila ꞌina tononoyao ꞌediya ga ꞌilobedi

wate siꞌeno mwataya, manuna matadi niꞌatu siꞌenoꞌeno.Ta ꞌiloanoanodi ga sitoolo ma idi omayamaya, ga nigeyaꞌidi ꞌebe onamo.

41GaYesuwate ꞌilaga ga ꞌisidasida, ta ꞌina ilama ꞌetoninaꞌenaya ꞌilobedi siꞌeno mwataya, ga ꞌieonedi, “Mwaꞌadega,maꞌetamo tuga waꞌenoꞌeno ta waeyawaiꞌata, aga? Tawaꞌita, ꞌaboꞌagu Tomota Natuna ꞌigu tuta niꞌatu ꞌiapwesabe sida sipupuyegu totoꞌumalidi ꞌediya. 42 Watoolo betatatauya, manuna ꞌagu totelesipupu nina niꞌatu geteꞌimeema.”

Yesu ꞌana giyaina(Madiu 26:47-56; Luke 22:47-53; Yoni 18:2-12)

43 Yesu ꞌetamo ꞌionaona ga Yudasa ꞌiapwesama, taunaYesu ꞌina tononoyao site tuwelo ꞌebweuna ꞌediyega. Tawate totaliya sinabwadi be loina ꞌana toeꞌitao be ꞌinap-wanao tolosaiyao Yudasa maꞌedi sietunedi be ꞌaene Yesusida giyai, ta boda nidima idi sisisaiyao bewepasiyaowatesimeꞌedi.

44 Ta Yudasa weꞌiweꞌiyaya niꞌatu ꞌediya ꞌisimanena, ꞌig-wae, “ꞌAbo yaita yaꞌatubwaili, nate tauna Yesu, be wagiyaita walomataꞌiꞌisi be watauye.” 45 ꞌEnega ꞌitauya palu-paluna Yesu ꞌena ga ꞌilokagutokiyena ta ꞌiꞌatubwailina.46 ꞌEnega boda nidi siapwesama ga Yesu sigiyaina.

47 Ta Yesu ꞌina bodao ꞌebweuna ꞌediyega ꞌitootoolo se-labenaya ga ꞌina sisisaiya ꞌilisilolona ga totaliya sinabwanaꞌina toguinuwa tenana ꞌiꞌupwa yaulena.

48 *Ta Yesu boda ꞌieonedi, ꞌigwae, “Sana ꞌaboꞌagu toꞌip-wala ga ꞌenega ma imi sisisaiya be ma imi wepasi wa-mai sabi giyaigu. 49 Ta toꞌase ꞌalena ga ꞌenega nigeya* 14:48: Yo 18:20

Page 66: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 14:50 66 MAKI 14:59wagiyagiyaigu ꞌasiyata nidi yaudi gamwagamwanimiyayamiyamiAnuwaTabu ꞌena ta yaeꞌieꞌita tomota ꞌediya? Tatuwa tuga yage getedi siapwesama be ꞌaene palopitao ꞌidigimisimana Buki Tabu solanaya sida apwesa.”

50 *ꞌEnega Yesu ꞌina tononoyao maiboꞌadi sidenasinena. 51 Ta ꞌebweu tubuwau ma ꞌana ꞌoama ꞌebweunanamoYesu ꞌiꞌoayabuna, ta tolosaiyao nuwanuwadi sigiyai,52 ta sigisaꞌilina ga ꞌana ꞌoamamo siꞌewena, ta mabubuge-wana ꞌidena.

Yesu siꞌauꞌewena toloinao ꞌediya(Madiu 26:57-68; Luke 22:54-55, 63-71; Yoni 18:13-14, 19-24)

53 Ta Yesu siꞌauꞌewena ga siluguyena totaliyao ꞌidi ꞌi-napwana ꞌina anuwaya, manuna anuwa nina ꞌena totaliyasinabwadi be ꞌinapwanao be loina ꞌana toeꞌitao niꞌatusiegogonama ga simiyami. 54 Ta Pita ꞌedasolega Yesuꞌimuliyena ga ꞌimai totaliya sinabwana nina ꞌina ꞌasaya, gaPita nina toꞌitaꞌiꞌitao maꞌediya simiyatowa, ta kaiwe ꞌenasisiyasiyata.

55 ꞌEnega totaliya sinabwadi be ꞌinapwanao nidinuwanuwadi Yesu ꞌana toeꞌewao sida lobadi be ꞌidi eꞌewaꞌenega Yesu sida loemwawasi, ta nigeya ꞌebweu watesilobaloba. 56Manuna toeꞌewa yaudi sisimasimana, ta esiꞌidi simana nigeya leleleya. Taudi maiboꞌadi tokabo tuga.57 *Ta ꞌaidi ꞌediyega sitoolo ga Yesu sieꞌewa kabokaboena,sigwae, 58 “Yesu ꞌina ona ꞌebweu ꞌanononaya, ꞌigwae,‘Anuwa Tabu gete tomota siꞌabinaya maꞌetamo yaligeyaulei be ꞌasiyata ꞌetoi ꞌediya yada ꞌabilima, ta nigeyatomota nimadiyega.’ ” 59 Ta saꞌi ꞌidi simanao yage getemanuna nigeya sieleleleya.* 14:50: Md 26:31; Yo 16:32 * 14:57: Yo 2:19-21

Page 67: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 14:60 67 MAKI 14:67

60 ꞌEnega totaliya sinabwana nina matadiya ꞌitoolo gaYesu ꞌienaidena, ꞌigwae, “Nigeya ꞌimu eꞌisamo, aga? To-mota gotedi ꞌidi eꞌewa ꞌemuya niꞌatu ꞌunononaya?” 61 *TaYesu tuga ꞌiꞌalaenono, ga nigeya ꞌionaona.

Ta ꞌenega totaliya sinabwana Yesu ꞌena ꞌienaida limana,ꞌigwae, “Mwaꞌadega ꞌoyo Yaubada natuna Toꞌetoseyananiyo, nai nigeya?”

62 *Ga Yesu ꞌigwae, “ꞌAboꞌagu tauna, Tomota Natunanigu, be maꞌetamo waꞌitagu Toewaiwai sana ꞌatainayayamiyami be wate galewa pwananao debadiyega ya-mama.”

63-64 *ꞌEnega totaliya sinabwana nina ꞌigamwasowalaꞌaiꞌaila, ꞌenega taunamo ꞌana ꞌoama ꞌisabuna ta ꞌigwae,“ꞌIna ona toꞌumalina wanononaya? Onaꞌaiꞌaila tai geteYaubada ꞌisinalina. Tuwa! Geyaꞌabo wate ꞌana toeꞌe-wao sionaona ꞌina loegesiyao manudi. Mwaꞌadega ꞌiminuwanuwa Yesu manuna?”

Ta ꞌenega maiboꞌadi silolagata ga sigwae, “ꞌIlobwenenabe ꞌimwamwawasa!”

65 *Gote ꞌena ꞌaina tomota Yesu sigiwalina, ga matanaꞌoamega siwaduna ta siunu dadanena ma idi ꞌeetete,sigwae, “ꞌUeonama yaita ꞌisapimu.”

Ta toꞌitaꞌiꞌitao nidi Yesu sigiyaina ga sisapisapi ta sitau-tauye.

66 Ta Pita maꞌetamo ꞌetauluya ꞌimiyami, ga totaliyasinabwana ꞌina toguinuwa gomagweine ꞌebweuna ꞌiapwe-sama, 67ga Pita ꞌiꞌitena ꞌisiyasiyata. ꞌEnegawaine nina Pitaꞌiduneduneye ga ꞌigwae, “ꞌOyo goma Nasaleta Yesu ninalowa maꞌiyayo wamiyami, aga?”* 14:61: Mk 15:5; Ais 53:7 * 14:62: Mk 13:26; Dan 7:13 * 14:63-64:Yo 19:7; 1 Loi 24:16 * 14:65: Ais 53:5

Page 68: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 14:68 68 MAKI 15:468 Ta Pita ꞌieyaseyase, ꞌigwae, “Yage nina ꞌuonaonae

nigeya yamwalamwalatoni.” ꞌEnega Pita ꞌidena ga tup-wana ꞌiaapwesa.

69 Ta gomagweine nina Pita ꞌienima susuyena tomiyanidi ꞌediya, ꞌigwae, “Tai gote Yesu ꞌina boda ꞌebweu.”

70 Ga Pita ꞌinonona ga ꞌieyaseyase limana, ꞌigwae,“ꞌAboꞌagu nigeya.”

Tuta kukupana namo mulinaya toyoꞌo nidi Pita sieo-nena, sigwae, “Onaꞌaiꞌaila ꞌukabo. ꞌOyo Yesu ꞌina bodaꞌebweu, manuna ꞌoyo goma Galili.”

71 ꞌEnega Pita ꞌisawatamatamana ta ona toꞌuma-lina ꞌenega ꞌibwautuꞌe, ꞌigwae, “Yesu tauna manunawaonaona, ꞌaboꞌagu nigeya wate yamwalamwalatoni.Tamada!” 72*Ta tuta gote ꞌena kakaleko ꞌigwane ꞌeluwena,ga Pita ꞌinuwaꞌiꞌisina Yesu ꞌina ona ꞌaene “Muliyegabe kakaleko ꞌigwagwane maluwa, ta ꞌoyo ꞌuda gimieyaseyaseyegu matoi.” Ta ꞌenega Pita ꞌina kabo toꞌuma-lina ꞌinuwaꞌiꞌisina ga ꞌidedoi.

15Yesu ꞌina etala Pailato matanaya(Madiu 27:1-2, 11-14; Luke 23:1-5; Yoni 18:28-38)

1 ꞌEnega tomwa ꞌiulisina ga totaliyao sinabwadi beꞌinapwanao be loina ꞌadi toeꞌitao be toloinao maiboꞌadisideli egogonama ga siloiloina Yesu manuna, ꞌenega ni-mana siyonidi ga sitauyena Pailato ꞌena be ꞌaene Pailatonina ꞌida loine.

2 ꞌEnega Pailato Yesu ꞌienaidena, ꞌigwae, “ꞌUda simana,ꞌoyo me Yudia ꞌidi kini, aga?”

Ta Yesu ꞌigwae, “Niꞌatu nate ꞌuona saba.”3Ta ꞌenega totaliyao sinabwadi yage yaudimanudi Yesu

sieꞌewena. 4 ꞌEnega Pailato Yesu ꞌienaida limena, ꞌigwae,* 14:72: Mk 14:30

Page 69: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 15:5 69 MAKI 15:13“Mwaꞌadega nigeya ꞌimu eꞌisamo? Simana getedi ꞌamueꞌewa manuna ꞌunononaya?”

5 *Ta Yesu nigeya ꞌebweu wate ꞌieꞌieꞌisa, ꞌenega Pailatonuwana ꞌiowana sinabwana.

Siloina be Yesu ꞌida mwawasa(Madiu 27:15-26; Luke 23:13-25; Yoni 18:38–19:16)

6 Yakwala ꞌebweuna ꞌebweuna Ataona Sagalina ꞌanatuta ꞌenaya toloina nina ꞌina bubuna nate deliyega ꞌebweutai ꞌiliꞌami be ꞌiapwesa, ꞌeguma yaita pwalu siesinuwe.

7 Tuta gote ꞌena ꞌaina me Loma ꞌadi talauwalao deliyasimiyami,manuna geya nuwadime Loma ꞌidi loina ga silo-saiyedi, ga ꞌebweuna ꞌediyega ꞌana esana Balaba, losaiyanina solanaya tomota ꞌiloemwawasidi. ꞌEnega me LomaBalaba magosenao sigiyaidi ga deliya sisaꞌudi.

8 ꞌEnega boda siegogonama ga siꞌawanoi Pailato ꞌe-naya, sigwae, “Sawesawenaya be ꞌebweu tai ꞌuda liꞌamimanuma, nadigega ꞌima sidasida ꞌemuya ꞌuguiguinuweyakwala ꞌebweuna ꞌebweuna ꞌenaya?”

9 ꞌEnega Pailato ꞌieonedi, “Nuwanuwami ꞌaene me Yu-dia ꞌimi kini yada ꞌetoliꞌami manumi, aga?” 10 *ManunaPailato ꞌimwalatonina ꞌaene totaliya sinabwadi ꞌidi eꞌip-iꞌipiyega Yesu siwasegigiyena sabi loemwawasina.

11 *Ta saꞌi totaliya sinabwadi niꞌatu tomota nuwanuwatoꞌumalina sienuwa saꞌuyena ꞌediya, ꞌenega Yesu siguitoy-asena ta Balaba esiya ꞌana esana siꞌinanena be ꞌida liꞌamimanudi.

12 Ta Pailato ꞌieonedi wate ꞌigwae, “Ta mwaꞌadega yadaloinaꞌesa tauna waeesena ꞌimi kini?”

13 Ga wate sibwau, sigwae, “Kelose ꞌena tadatutuepaꞌiye!”* 15:5: Mk 14:61; Ais 53:7 * 15:10: Yo 11:47-48, 12:19 * 15:11: Gu3:14

Page 70: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 15:14 70 MAKI 15:2114 Ta Pailato ꞌigwae, “Toꞌase sana ꞌina loegesi ga ꞌenega

ꞌaene mwawasa ꞌiloba?”Ta sibwau toitoila, sigwae, “Kelose ꞌena tada

tutuepaꞌiye.”15 ꞌEnega Pailato nuwanuwana be pwalu ꞌida gieg-

wausowalidi ga Balaba ꞌiliꞌamina, ta wate ꞌina tolosaiyaoꞌiloinedi be Yesu balaeyega sida sapi be muliyega sidatutuepaꞌiye kelose ꞌenaya.

Tolosaiyao Yesu situyeyena(Madiu 27:27-31; Yoni 19:2-3)

16 ꞌEnega Pailato ꞌina tolosaiyao Yesu sisapina tasiꞌauꞌewena ga ꞌina anuwaya siluguyena, nate tolosaiyaoꞌidi sena sinabwana anuwa solanaya, ga tolosaiyao ꞌidibodao maiboꞌadi sibwau egogonedima. 17 *ꞌEnega toesae-sao ꞌadi ꞌoama bweyabweyalina ꞌenega Yesu sieꞌoamenaga ꞌana peyaula kwakwakwala ꞌediyega siguinuwena gadebanaya sisaꞌuna. 18 Ga silolagata be tuyeya ꞌenegasilokagutokiye, sigwaegwae, “Kamatoki ꞌoyomeYudia ꞌidikini ye!”

19 *Ta wate ꞌetoguna ꞌenega Yesu debana sisapina, tasigiwalina, ga tuyeyega matanaya siꞌaetulasa. 20 ꞌEnegaꞌidi tuyeya ꞌigumwala, ga ꞌoama esaesa ꞌenega sialolona,ta tauna ꞌana ꞌoamega sieꞌote limena, ga siꞌauꞌewena sabigiekelosena.

Yesu situtu epaꞌiyena kelose ꞌenaya(Madiu 27:32-44; Luke 23:26-43; Yoni 19:17-27)

21 Ga ꞌasa sinabwana ꞌenega siapwesa, ga goma Sailinimitawega ꞌimeemai silobena, ga sididigena be Yesu ꞌanakelose ꞌida ꞌaali. Tai nina ꞌana esana Saimoni, ta Alekisanabe Lupuso tamadiya.* 15:17: Lu 23:11 * 15:19: Ais 50:6

Page 71: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 15:22 71 MAKI 15:3422 ꞌEnega siꞌauꞌewena sena Goligota ꞌenaya (Goligota

ꞌana mwalatoi nate ‘Bulubulu ꞌasana’), 23 ga oine be mulosiꞌeinisena ga siꞌebwaꞌena be ꞌaene geyaꞌabo uya ꞌilotolo-too sinabwana, ta Yesu ꞌiguitoyasena. 24 *ꞌEnega kelosebaleꞌuya sisaꞌunaya ta Yesu ꞌenaya situtu epaꞌiyena gasietoolona. Gamuliyega toguinuwa nidi Yesu ꞌana ꞌoamaosiꞌewedi ga sieguyaiyedi taudimo ꞌediya, ta ꞌidi eguyaiesasala ulaesinuwa ꞌenega, be ꞌeguma yaita ꞌinugana ꞌanaꞌoama ꞌebweu ꞌiꞌewa.

25 Tuta nina Yesu sigie kelosena nate gonagona ꞌanagamwagamwana ꞌenaya. 26 Ta ꞌana kelose ꞌenaya siꞌeto-ladina “Me Yudia ꞌadi toloina.” Nate ꞌinamwawasa ꞌalena.

27 Ta wate toꞌipwala ꞌeluwa sigie kelosedi, ꞌebweu Yesuꞌatainaya ta ꞌebweu gegeuminaya. 28 *(-)

29 *Ta tomota ꞌaina ꞌedega Yesu kelose ꞌena situyeyenata siedagiyena, sigwae, “Nuwaꞌoleꞌoleyo! ꞌUona ꞌaenesawesawemuya Anuwa Tabu ꞌuligei be ꞌasiyata ꞌetoi so-ladiya ꞌuꞌabilima. 30 Baga ꞌuda ꞌetoseyeyo tauyo bekeloseyega ꞌuebusima.”

31 Ta wate totaliyao sinabwadi be loina ꞌana toeꞌitaotaudimo ꞌediya sionaona gagasa, ga Yesu siꞌeetetena,sigwaegwae, “Mali tomota ꞌiꞌetoseyedi ta tauna ꞌida ꞌetos-eye! 32 Tauna ꞌaene Toꞌetoseyana nina ta sena Isileli ꞌanatoloina, abaga keloseyega ꞌida ebusima be taꞌita, be ꞌenegataemise.”

Ta toꞌipwala nidi Yesu maꞌenao sigie kelosediya taudiꞌadi keloseyega sibwaꞌonao ga Yesu sibaꞌena.

Yesu ꞌimwawasa(Madiu 27:45-56; Luke 23:44-49; Yoni 19:28-30)

33 Ta niꞌatu ꞌasuoleole sena maiboꞌana ꞌiguguyoi gaꞌana laba ꞌasuinuwanuwaya, 34 *ga ꞌasuinuwanuwaya* 15:24: Sam 22:18 * 15:28: Ais 53:12 * 15:29: Sam 22:7; Yo 2:19* 15:34: Sam 22:1

Page 72: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 15:35 72 MAKI 15:43Yesu ꞌenana sinabwanega ꞌibwau, ga ꞌigwae, “Eloi, eloi,lama sabakitani,” ta ꞌana gibui ꞌaene “ꞌIgu Yaubada, ꞌiguYaubada, toꞌase manuna ꞌupilisinegu?”

35 Ta ꞌaina tomota selabenaya sitootoolo ꞌina bwausinonona ta sigwae, “Wanono, Ilaitiya ꞌibwaubwauye.”36 *ꞌEnega ꞌebweuna ꞌediyega ꞌipili ga balou ꞌiꞌewena, gaoine dalelena ꞌena ꞌietupaꞌutuina, ꞌenega ꞌebweu kaiweꞌena matana ꞌibadiyena ga ꞌieꞌetotuꞌeyena Yesu ꞌawanayabe ꞌisokuku, ta tai nina ꞌigwae, “Tuga tayamwayamwa, naiꞌiabe Ilaitiya ꞌimama be keloseyega ꞌiꞌetoseye.”

37 Ta Yesu ꞌibwau toitoila ga yawasina ꞌigumwala.38 *Ta kaleko nina Anuwa Tabu ꞌana pitaupa ꞌiesabu

luwena etanega ga ꞌimwaꞌuta ꞌubunaya.39 Ta tolosaiyao ꞌadi toanugana Yesu ꞌana kelose

matanaya ꞌitootoolo Yesu ꞌina mwawasa ꞌana ꞌita getenadigega ꞌiꞌitena, ꞌenega ꞌigwae, “Onaꞌaiꞌaila tai goteYaubada natuna.”

40 *ꞌAina iine wate ꞌedasolega sidunedune, nate MeliMagidala be ꞌina waliyesa, tauna Yosese be tasina megwa-manaYemesa sinadiya, be Salomewate, 41 taudi lowaYesusimuliyena ta ꞌana masula siguinuwenaya ꞌina sakowasiGalili solanaya manuna, ta ꞌaina iine wate Galiliyega Yesumaꞌenao silagama Yelusalema ꞌenaya, maiboꞌadi sidune-duneye.

Yesu sisaꞌu ꞌaliꞌaliyena(Madiu 27:57-61; Luke 23:50-56; Yoni 19:38-42)

42 Ta niꞌatu ꞌasuinuwa ga gibubuna mali ꞌasiyata ma-nuna, nate me Yudia ꞌidi Sabate. 43 ꞌEnega goma Ali-matia ꞌana esana Yosepa ꞌimai, tauna ꞌebweu me Yudiaꞌidi toanugana ma ꞌana emisa, ta ꞌiyamwayamwa be to* 15:36: Sam 69:21 * 15:38: Sia 26:31-33; Ib 10:19-20 * 15:40: Lu8:2-3

Page 73: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 15:44 73 MAKI 16:3

tuta Yaubada baleꞌuya ꞌida etoloina. Tauna Yosepa ninaꞌimai ga ma ina ꞌatepatu ꞌilugu Pailato matanaya ga Yesukokowana ꞌisidena be ꞌaene ꞌida saꞌuꞌaliꞌaliye.

44 Ta ꞌenega Pailato ꞌilosuyaena, ꞌigwae, “Iyae! Yesuniꞌatu ꞌimwawasaya?” ꞌEnega tolosaiyao ꞌadi toanu-gana ꞌibwauyenama, ga ꞌimai, ga Pailato ꞌienaida, ꞌigwae,“Mwaꞌadega, Yesu niꞌatu ꞌimwawasa?”

45 Ga tai nina ꞌigwae, “O, niꞌatu ꞌimwawasa.” ꞌEnegaPailato ꞌitagwala be Yosepa Yesu kokowana ꞌida ꞌewa.

46 Ga Yosepa kaleko wakewakekena ꞌigimwanena gaꞌiꞌewenama, ga ma ina toguinuwao Yesu kokowana keloseꞌenega siꞌewa mwaꞌutenama, ga kaleko nina ꞌenega si-waduna, ga muliyega sisaꞌu ꞌaliꞌaliyena. Ta ꞌaliꞌali ninasitainaya ꞌatuwa duluwa gulewa solanaya, ta gulewa sin-abwana ta pulipulina ꞌenega ꞌaliꞌali ꞌawana sisaꞌu bodena.

47 Ta Meli Magidala be ꞌina waliyesa, tauna Yosesesinana, maꞌiyana sieꞌasiyedi ga ꞌaliꞌali nina ꞌena kokowanasisaꞌuna siꞌitena.

16Yesu ꞌina toololimana(Madiu 28:1-8; Luke 24:1-12; Yoni 20:1-10)

1 ꞌEnega Sabate nina ꞌigumwala gaMeliMagidalama inawaliyesa, tauna Yemesa sinana, be Salome wate maꞌediyabunama boboꞌana sigimwanena be ꞌaene Yesu bwalanasida eoloi.

2 Ga tomwa ꞌiulisina, nate wiki ꞌana ꞌasiyata nuganaꞌenaya, ga sinala ꞌina saeꞌunu ꞌenaya iine nidi ma idibunama simai Yesu ꞌana ꞌaliꞌali ꞌena. 3 Ga taudimo ꞌediyasionaona sigwae, “Yaita gulewa nina ꞌaliꞌali ꞌawanega ꞌidapuliile manuda?” Manuna gulewa nina sinabwawawasae.

Page 74: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 16:4 74 MAKI 16:134 Ta ꞌenega siꞌitanao ga ꞌaliꞌali ꞌana ꞌauboda gulewa niꞌatuꞌawanega sipuli ilena siꞌitena.

5 ꞌEnega iine nidi ꞌaliꞌali solanaya silugu ga ꞌataidiyegatubuwau ma ꞌana ꞌoama wakewakekena ꞌimiyami siꞌitena,ꞌenega siꞌatesaꞌala.

6 Ta tubuwau nina ꞌieonedi, ꞌigwae, “Geyaꞌabowaꞌateꞌate saꞌala. Yesu gomaNasaleta tauna sigiekelosenawaꞌebeꞌebese. Tauna nigeya bada, manuna niꞌatumwawasega ꞌitoolo limana. ꞌIna ꞌebeꞌeno gete waꞌitenatuga kakaena. 7 *Ta ꞌomi waila be Yesu ꞌina tononoyaoꞌediya wasisimana, ta wate Pita ꞌena wasisimana, wagwae,‘Yesu ꞌitatauya nugana Galili ꞌena, ta ꞌomi wamuliye begote ꞌena waꞌita, nadigega lowa ꞌina simana ꞌemiya.’ ”

8 ꞌEnega iine nidi ꞌaliꞌaliyega siapwesamanini ga sidena,manuna nuwadi ꞌiowana, ta wate sidededela, ta ꞌidimatauta nigeya yaita ꞌena sisimasimane.

Yesu ꞌina apwesa Meli Magidala ꞌena(Madiu 28:9-10; Yoni 20:11-18)

9 *Wiki ꞌana ꞌasiyata nugana gonagonaya, Yesu ꞌinatoololimana ꞌenaya ꞌigimi apwesa Meli Magidala ꞌenaya,tauna solanega lowa yaluyaluwa biꞌi site sebeni Yesuꞌiula apwesedi. 10 ꞌEnega Meli nina ꞌitauya ga Yesu ꞌinatomotaiyao ꞌiemataluwedi, ta taudi tuga ꞌetamo ma idinuwamwau sidedoi Yesu manuna. 11 Ta Meli emataluwaꞌiꞌebwaꞌedi ꞌigwae, “Yesu mayawasina ꞌimiyami. Niꞌatuyaꞌitena.” Ta taudi saꞌi siꞌawa kabokaboena.

Yesu ꞌina elobaloba ꞌina tononoyao ꞌeluwa ꞌediya(Luke 24:13-35)

12 Ta muliyega Yesu ꞌana tomuliyao ꞌeluwa Yelusale-mega siapwesa ga mali ꞌasa manuna sitautauya, ga Yesuꞌigie apwesena tauna mali ꞌita ꞌenega. 13 ꞌEnega site luwa* 16:7: Mk 14:28 * 16:9: Lu 8:2

Page 75: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 16:14 75 MAKI 16:20nidi Yelusalema ꞌena siila ga gosediyao siemataluwedi, tasaꞌi nigeya siemiemisedi.

Yesu ina tononoyao ꞌidi guinuwa ꞌiꞌebwaꞌedi(Madiu 28:16-20; Luke 24:36-49; Yoni 20:19-23; Guinuwa 1:6-

8)14 Muliyega Yesu ꞌina tononoyao site elebeni siꞌeꞌai

ga Yesu matadiya ꞌiapwesa, ga ꞌiꞌenapaꞌalidi ꞌidi deba-paꞌala manuna, ꞌigwae, “Gosegwao taudi ꞌigu toololimanamulinaya siꞌitegu ga ꞌemiya sisimanaya, ta mwaꞌadega ganigeya waeemisedi?”

15 Ta emataluwa ꞌiꞌebwaꞌedi, ꞌigwae, “Watatauya senamaiboꞌana ꞌediya be teteligu tomota maiboꞌadi ꞌediyawaguguyae. 16 *ꞌEnega yaisigedi siemisegu wada giebapi-taiseodi, be ꞌetoseyana sida loba, ta ꞌabo yaisigedi nigeyasiemiemisa maꞌetamo loina toꞌumalina siloba.

17 *“Ta ꞌagu toemisao nidi weꞌiweꞌiyaya waiwaidisida guinuwedi, nate ꞌagu esanega yaluyaluwa biꞌi to-mota ꞌediyega sida ula apwesedi, be ꞌenana dumadu-madi be dumadumadi ꞌediyega sida onaona, 18 be ꞌabomwata bolabolausidi sigilagasidi geyaꞌabo ꞌidi goꞌi ꞌenegasiesiesilae, be ꞌabo bwasi bolausa sinunuma geyaꞌabosimwawamwawasa, be wate ꞌabo toleꞌoasao sigitoodi sidaboboꞌana tuga.”

Yesu ꞌituꞌe galewaya(Luke 24:50-53; Guinuwa 1:9-11)

19 *ꞌIda ꞌInapwana Yesu ꞌina emataluwa ꞌediya niꞌatuꞌilosalonina ga ꞌituꞌe galewaya, ga Yaubada ꞌatainayaꞌimiyatowa. 20 *Ta ꞌenega sitauya sena yauyaudi ꞌediyaga Yesu tetelina siloguguyaena, ta saꞌi ꞌInapwana* 16:16: Gu 2:38, 16:31-33 * 16:17: Gu 2:4, 8:7, 28:3-6; Lu 10:19 * 16:19:Gu 2:33-34; Ep 1:20 * 16:20: Gu 14:3; Ib 2:3-4

Page 76: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

MAKI 16:20 76 MAKI 16:20maꞌedi siguiguinuwa ga ꞌina waiwaiyega guinuwa ꞌebenuwaowanao siguinuwedi, ga ꞌenega tomota tetela ninasiemisena.

Page 77: TETELABOBOꞌANA MAKIꞌigayoꞌoyaꞌamagaꞌiꞌitatuꞌetagalewaꞌiꞌitenaꞌiꞌegegena,ta YaluyaluwaTabunaꞌanaꞌitaꞌatuwabunebuneꞌimwaꞌuta ꞌenaya. 11*ꞌEnegaꞌebweuꞌenanagalewegaꞌionamaꞌig-wae,

77Loina Tabu Auwauna

The New Testament in the Dobu Language of Papua New GuineaNupela Testamen long tokples Dobu long Niugini

copyright © 1985 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: DobuTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.2015-01-02PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 5 May 2020 from source files dated 1 Apr2020b7b1c532-e0bd-5fc1-87a9-1f5f70cc897d