-จัดกลุ่มครัวเรือนไทยตามรายได้ ค่าใช้จ่าย หนี้สิน การออมและความเป็นอยู่ของครัวเรือน ได้กี่กลุ่ม?-การจัดกลุ่มตัวแปรที่เป็นทั้งตัวแปรต่อเนื่องและตัวแปรจัดประเภทท าได้อย่างไร?-ระดับการศึกษาและอาชีพมีความสมัพันธ์กับกลุ่มครัวเรือนและความเหลื่อมล้ าหรือไม?่

The First NIDA Business Analytics and Data Sciences Contest/Conferenceวันที่ 1-2 กันยายน 2559 ณ อาคารนวมินทราธิราช สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์

https://businessanalyticsnida.wordpress.comhttps://www.facebook.com/BusinessAnalyticsNIDA/

ความเหลื่อมล้ าระหว่างกลุม่ครัวเรือนไทยตามสถานะทางเศรษฐกิจ: การวิเคราะห์จัดกลุ่ม

ประภาศรี เลิศเลอเกียรติ วทม (NIDA)ส่วนงานเทคนิคพัฒนาและสนับสนนุระบบปฏบิัตกิารรับประกันบริษัท ไทยประกันชีวิต จ ากดั

อาจารย์ ดร.อานนท์ ศักดิ์วรวิชญ์ สาขาวิชา Business Analytics and Intelligence

สาขาวิชาวิทยาการประกนัภัยและการบริหารความเสี่ยงคณะสถิติประยุกต์ สถาบันบัณฑติพฒันบรหิารศาสตร์

นวมินทราธิราช 4001 วันที่ 2 กันยายน 2559 11.30-12.00 น.

Thailand household's disparity of socioeconomic status: A cluster analysis

นางสาวประภาศร ีเลิศเลอเกียรต,ิ วทม. (NIDA)Arnond Sakworawich, MA., MBA., Ph.D.

Cluster Analysis

K-mean clustering

Hierarchical Clustering

Two-step cluster analysis

• Capable of handling both categorical and continuous clustering variables.

• Two-steps 1. Pre-clustering 2. Clustering

• Pre-clustering creates cluster feature tree and cluster centers. It adds up leaves to node based on distance.

• Distance measure is log-likelihood distance. Continuous variables are assumed normality while categorical variables are assumed to have multinomial distribution.

• Clustering uses agglomerative hierarchical clustering based on results step 1: Pre-clustering.

Examples of cluster analysis

1. Disease clustering and classification

2. Hospital clustering

3. Claim control with cluster analysis

4. Market segmentation

5. Students clustering

6. Country clustering

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

0-1

k

10k-1

1k

20k-2

1k

30k-3

1k

40k-4

1k

50k-5

1k

60k-6

1k

70k-7

1k

80k-8

1k

90k-9

1k

100k-1

01k

110k-1

11k

120k-1

21k

130k-1

31k

140k-1

42k

151k-1

52k

161k-1

62k

172k-1

73k

185k-1

86k

รายไดท้ ัง้ส ิน้ทีค่รวัเรอืนสว่นมากไดร้บั = 10,000-11,000

รายไดท้ ัง้ส ิน้ของครวัเรอืนกึง่กลาง = 18,000 บาท

รายไดท้ ัง้ส ิน้เฉลีย่ของครวัเรอืน = 26,000 บาท

ความเป็นมา

รายไดท้ัง้ส ิน้เฉลีย่ตอ่เดอืนของครัวเรอืน (บาท)

จ านวนครัวเรอืนตวัอยา่ง

การกระจายรายไดข้องครวัเรอืนตวัอยา่ง ปี 2558

แผนภมู ิ รายได ้คา่ใชจ้า่ย และสมัประสทิธิค์วามไมเ่สมอภาค

(Gini coefficient) ของรายได ้ปี 2531-2556

0.513 0.507 0.522 0.508 0.4930.514 0.499 0.49 0.4840.465

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

2539 2541 2543 2545 2547 2549 2550 2552 2554 2556

Giniบาท

คา่ใชจ้า่ย รายได ้ ส.ป.ส ความไมเ่สมอภาคของรายได ้

ทีม่า: ขอ้มลูจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจิและสงัคมของครัวเรอืน ส านักงานสถติแิหง่ชาต ิ ประมวลผลโดย ส านักพัฒนาฐานขอ้มลูและตัวชีว้ัดภาวะสงัคม สศช.

1. เพือ่จัดกลุม่ครัวเรอืนไทยตามสถานะทางเศรษฐกจิ ดา้นรายได ้คา่ใชจ้า่ย หนีส้นิ การออม และความเป็นอยูข่องครัวเรอืน

2. เพือ่ศกึษาโปรไฟลข์องกลุม่ครัวเรอืนไทยตามสถานะทางเศรษฐกจิ ดา้นรายได ้คา่ใชจ้า่ย หนีส้นิ การออม และความเป็นอยูข่องครัวเรอืน

3. เพือ่ศกึษาความเหลือ่มล ้าระหวา่งกลุม่ครัวเรอืนไทยจ าแนกตามสถานะทางเศรษฐกจิ ดา้นรายได ้คา่ใชจ้า่ย หนีส้นิ การออม และความเป็นอยูข่องครัวเรอืน

วตัถปุระสงค์

ขอ้มลูจากการส ารวจภาวะเศรษฐกจิและสงัคม

ของครัวเรอืน พ.ศ. 2558 (6 เดอืนแรก)

โดยส านักงานสถติแิหง่ชาติ

ขอบเขตการวจิยั

น าไปใชเ้ป็นแนวทางในการวางแผนพัฒนา และ

ก าหนดนโยบายที่มีความเหมาะสมและสอดคลอ้งกับบรบิท

ของสังคมไทย เพือ่ใหบ้รรลเุป้าหมายในการพัฒนาประเทศที่

ตอ้งการลดระดบัความเหลือ่มล ้าของสงัคมไทย

ประโยชนท์ีค่าดวา่จะไดร้บั

จ านวนกลุม่และ

คณุลกัษณะของแตล่ะกลุม่

วเิคราะห์การจดักลุม่

Two-Step ClusterAnalysis

ดา้นรายได้

ดา้นคา่ใชจ้า่ย

ดา้นการออม

ดา้นหนีส้นิ

ดา้นความเป็นอยู่

Input Process Output

กรอบแนวคดิในการศกึษา(Conceptual Framework)

ตวัแปร ระดบัของขอ้มลูดา้นรายได้คา่จา้งและเงนิเดอืนเฉลีย่ตอ่เดอืน อนัตรภาค (Interval)รายไดท้ีไ่มไ่ดเ้ป็นตวัเงนิเฉลีย่ตอ่เดอืน อนัตรภาค (Interval)ก าไรสทุธจิากการประกอบธรุกจิเฉลีย่ตอ่เดอืน อนัตรภาค (Interval)ก าไรสทุธจิากการประกอบการเกษตรเฉลีย่ตอ่เดอืน อนัตรภาค (Interval)

ดา้นคา่ใชจ้า่ยคา่ใชจ้า่ยอปุโภคบรโิภคเฉลีย่ตอ่เดอืนของครัวเรอืน อนัตรภาค (Interval)คา่ใชจ้า่ยอาหาร เครือ่งดืม่และยาสบูเฉลีย่ตอ่เดอืนของครัวเรอืน

อนัตรภาค (Interval)

คา่ใชจ้า่ยทีไ่มเ่กีย่วกบัการอปุโภคบรโิภคตอ่เดอืนของครัวเรอืน

อนัตรภาค (Interval)

ดา้นการออมสนิทรัพยท์างการเงนิเพือ่การออม อนัตรภาค (Interval)สนิทรัพยท์างการเงนิเพือ่การลงทนุ อนัตรภาค (Interval)

ตวัแปรทีใ่ชใ้นการศกึษา

ตวัแปร ระดบัของขอ้มลูดา้นหนีส้นิ

การช าระหนีเ้ฉลีย่ตอ่เดอืนของครัวเรอืน อนัตรภาค (Interval)หนีใ้นระบบ อนัตรภาค (Interval)หนีน้อกระบบ อนัตรภาค (Interval)

ดา้นความเป็นอยู่

มลูคา่บา้นทีใ่ชเ้ป็นทีอ่ยูอ่าศยั อนัตรภาค (Interval)

สถานภาพการครอบครองทีอ่ยูอ่าศยั นามบญัญัต(ิNominal)ความสามารถในการกูห้รอืยมืเงนิ นามบญัญัต(ิNominal)(12 เดอืนทีแ่ลว้) ครัวเรอืนมปัีญหาเรือ่งคา่ใชจ้า่ยหรอืไม่

นามบญัญัต(ิNominal)

ตวัแปรทีใ่ชใ้นการศกึษา

Analytic Strategies for Clustering SES

and Exploring disparity

1. Exploring and interpreting cluster profile

1. Cluster profile plot

2. Comparing interval clustering variables’ means among

cluster membership

3. Associating categorical clustering variables with cluster

membership

Analytic Strategies for Clustering SES

and Exploring disparity

2. Validating cluster results with other variables

1. Associating other categorical variables with cluster

membership

3. Measuring disparity

1. Gini coefficient within and between cluster

2. Normalized entropy within and between cluster

กลุม่ที่ จ านวน

ครวัเรอืน

รอ้ยละ

1 1,241 5.7

2 8,004 36.9

3 6,891 31.8

4 5,566 25.6

รวม 21,702 100.0

4 กลุม่ครวัเรอืนไทย

ผลจากการวเิคราะห ์Cluster Analysis

จากขอ้มลูส ารวจภาวะเศรษฐกจิและสงัคมของครัวเรอืน พ.ศ. 2558

ผลการศกึษา

1.1Cluster Profile

-1

0

1

1

2

2

3

คา่จา้งและเงนิเดอืนเฉลีย่ตอ่เดอืน

รายไดท้ีไ่มไ่ดเ้ป็นตัวเงนิเฉลีย่ตอ่เดอืน

ก าไรสทุธจิากการประกอบธรุกจิเฉลีย่ตอ่

เดอืน

ก าไรสทุธจิากการประกอบการเกษตร

เฉลีย่ตอ่เดอืน

คา่ใชจ้า่ยอปุโภคบรโิภคเฉลีย่ตอ่เดอืน

ของครัวเรอืน

คา่ใชจ้า่ยอาหาร เครือ่งดืม่ และยาสบู

เฉลีย่ตอ่เดอืนของครัวเรอืน

คา่ใชจ้า่ยทีไ่มเ่กีย่วกบัการอปุโภค

บรโิภคตอ่เดอืนของครัวเรอืน

สนิทรัพยท์างการเงนิเพือ่การออม

สนิทรัพยท์างการเงนิเพือ่การลงทนุ

มลูคา่บา้นทีใ่ชเ้ป็นทีอ่ยูอ่าศยั

การช าระหนีต้อ่เดอืนของครัวเรอืน

หนีใ้นระบบ

หนีน้อกระบบ

z-sc

ore

ครัวเรอืนกลุม่ที1่ ครัวเรอืนกลุม่ที2่ ครัวเรอืนกลุม่ที3่ ครัวเรอืนกลุม่ที4่

1.2 Comparing interval clustering variables’ means among cluster membership

ตัวแปร M SD Minimum Maximum F p-value

ค่าจ้างและเงินเดือนเฉลี่ยต่อเดือน 10,668.26 19,327.99 0 411,500 1,789.94 .000

กลุ่มที่ 1 45,066.53 50,233.55 0 411,500

กลุ่มที่ 2 10,208.82 12,941.43 0 120,833

กลุ่มที่ 3 8,555.55 13,593.39 0 110,000

กลุ่มที่ 4 6,275.11 11,656.08 0 91,200

รายได้ที่ไม่ได้เป็นตัวเงิน

เฉลี่ยต่อเดือน3,518.69 3,365.65 0 152,473 1,277.46 .000

กลุ่มที่ 1 8,318.50 9,665.10 0 152,473

กลุ่มที่ 2 2,524.03 2,186.03 0 21,037

กลุ่มที่ 3 3,746.13 2,037.40 488 20,952

กลุ่มที่ 4 3,597.30 2,171.51 300 19,341

1.2 Comparing interval clustering variables’ means among cluster membership

ตัวแปร M SD Minimum Maximum F p-value

ก าไรสุทธิจากการประกอบธุรกิจ

เฉลี่ยต่อเดือน5,697.92 33,262.93 0 2,616,667 254.58 .000

กลุ่มที่ 1 30,531.21 130,781.11 0 2,616,667

กลุ่มที่ 2 4,390.68 10,004.01 0 152,800

กลุ่มที่ 3 4,582.79 10,361.93 0 157,077

กลุ่มที่ 4 3,421.48 8,939.96 0 124,075

ก าไรสุทธิจากการประกอบ

การเกษตรเฉลี่ยต่อเดือน2,650.06 11,876.41 0 891,192 239.28 .000

กลุ่มที่ 1 9,290.01 43,503.30 0 891,192

กลุ่มที่ 2 1,052.66 3,399.76 0 51,417

กลุ่มที่ 3 4,188.04 7,591.27 0 58,504

กลุ่มที่ 4 1,562.59 4,769.32 0 59,372

1.2 Comparing interval clustering variables’ means among cluster membership

ตัวแปร M SD Minimum Maximum F p-value

ค่าใช้จ่ายอุปโภคบริโภค

เฉลี่ยต่อเดือนของครัวเรือน18,195.87 15,985.83 1,037 494,210 2,918.37 .000

กลุ่มที่ 1 52,437.44 38,982.14 5,007 494,210

กลุ่มที่ 2 15,238.06 9,246.88 1,037 92,541

กลุ่มที่ 3 18,312.13 10,928.41 2,485 99,530

กลุ่มที่ 4 14,670.76 10,029.61 1,350 80,871

ตัวแปร M SD Minimum Maximum F p-value

ค่าใช้จ่ายอาหาร เครื่องดื่ม และยาสูบ

เฉลี่ยต่อเดือนของครัวเรือน7,145.98 4,098.19 0 66,035 1,325.58 .000

กลุ่มที่ 1 13,403.55 7,685.33 1,161 66,035

กลุ่มที่ 2 6,582.98 3,370.50 0 27,503

กลุ่มที่ 3 7,422.62 3,379.03 0 29,575

กลุ่มที่ 4 6,217.92 3,422.71 0 28,006

ค่าใช้จ่ายที่ไม่เกี่ยวกับการอุปโภค

บริโภคต่อเดือนของครัวเรือน2,641.07 4,966.52 0 171,412 2,102.34 .000

กลุ่มที่ 1 12,087.09 14,126.36 0 171,412

กลุ่มที่ 2 2,234.00 3,061.85 0 29,118

กลุ่มที่ 3 2,383.29 3,094.00 0 27,330

กลุ่มที่ 4 1,439.51 2,173.95 0 22,840

1.2 Comparing interval clustering variables’ means among cluster membership

ตัวแปร M SD Minimum Maximum F p-value

สินทรัพย์ทางการเงินเพื่อการออม 145,749.90 685,991.43 0 48,700,000 947.33 .000

กลุ่มที่ 1 1,088,602.01 2,565,463.54 0 48,700,000

กลุ่มที่ 2 57,757.67 149,924.90 0 2,800,000

กลุ่มที่ 3 106,171.30 224,932.14 0 3,000,000

กลุ่มที่ 4 111,065.48 247,104.74 0 3,000,000

สินทรัพย์ทางการเงินเพื่อการลงทุน 6,982.53 127,437.62 0 13,200,000 230.02 .000

กลุ่มที่ 1 97,825.14 521,131.07 0 13,200,000

กลุ่มที่ 2 1,264.01 12,371.95 0 400,000

กลุ่มที่ 3 1,593.76 16,096.78 0 400,000

กลุ่มที่ 4 1,623.12 17,996.65 0 500,000

มูลค่าบ้านที่ใช้เป็นที่อยู่อาศัย 769,542.60 2,279,941.56 0 200,000,000 819.84 .000

กลุ่มที่ 1 3,568,305.40 8,373,073.11 0 200,000,000

กลุ่มที่ 2 302,431.02 600,049.31 0 9,000,000

กลุ่มที่ 3 763,052.84 918,303.09 1,900 10,000,000

กลุ่มที่ 4 825,276.93 1,011,500.61 1,000 12,000,000

1.2 Comparing interval clustering variables’ means among cluster membership

ตัวแปร M SD Minimum Maximum F p-value

หนี้ในระบบ 168,351.03 572,836.14 0 30,000,000 1,779.21 .000

กลุ่มที่ 1 1,177,566.13 1,895,471.38 0 30,000,000

กลุ่มที่ 2 92,883.31 238,684.02 0 2,350,400

กลุ่มที่ 3 180,002.97 316,163.79 0 2,872,319

กลุ่มที่ 4 37,433.72 143,976.18 0 2,200,000

หนี้นอกระบบ 3,664.87 49,156.78 0 3,500,000 250.04 .000

กลุ่มที่ 1 40,068.43 197,379.83 0 3,500,000

กลุ่มที่ 2 1,963.43 12,132.87 0 200,000

กลุ่มที่ 3 1,672.98 12,144.64 0 200,000

กลุ่มที่ 4 461.08 5,728.04 0 200,000

การช าระหนี้เฉลี่ยต่อเดือนของ

ครัวเรือน3,837.93 11,232.04 0 583,333 1,359.03 .000

กลุ่มที่ 1 20,926.71 38,161.85 0 583,333

กลุ่มที่ 2 2,277.19 4,400.00 0 52,000

กลุ่มที่ 3 4,847.62 6,467.90 0 56,700

กลุ่มที่ 4 1,022.14 3,163.55 0 35,050

1.2 Comparing interval clustering variables’ means among cluster membership

1.3 Associating categorical clustering variables with cluster membership

ตัวแปรกลุ่ม

รวม 2 p-value

1 2 3 4ครัวเรือนทั้งหมด 1,241 8,004 6,891 5,566 21,702สถานภาพการครอบครองที่อยู่อาศัย

เป็นเจ้าของบ้านและที่ดิน 978 2,637 6,891 5,566 16,072 11,421.18 0.000เป็นเจ้าของบ้านแต่เช่าที่ดิน 42 955 0 0 997เช่า 145 3,044 0 0 3,189อยูโ่ดยไม่เสียค่าเช่าเพราะเป็นส่วนหนึ่งของค่าจ้าง/ผู้อื่นเสียค่าเช่าให้/ให้อยู่เปล่า

76 1,368 0 0 1,444

ความสามารถในการกู้หรือยืมเงินเพื่อท าธุรกิจหรือท าการเกษตร

กู้/ยืมไม่ได้ 72 1,651 45 0 1,768 21,733.63 0.000กู้/ยืมได้แต่ไม่ครบ 62 2,025 94 0 2,181กู้/ยืมได้ครบ 648 1,547 6,741 0 8,936ไม่ต้องการ/ไม่คิดจะกู้ 459 2,781 11 5,566 8,817

(ในรอบ 12 เดือนที่แล้ว) ครัวเรือนมีปัญหาในการจ่ายค่าเช่าบ้าน ค่าน้ า ค่าไฟ ค่าเล่าเรียนบ้างหรือไม่

ไม่มีปัญหา 1,199 6,965 6,478 5,566 20,208 907.879 0.000มีปัญหา 42 1,039 413 0 1,494

ปัจจัยส่วนบุคคลกลุ่ม

รวม 2p-

value1 2 3 4

สถานะทางเศรษฐสังคม

ผู้ท้าการเกษตรและเพาะเลี้ยงสัตว์น้้า ที่ดินถือครองเป็นของตนเอง 7.3 6.1 22.7 9.5 12.3 4,200.76 .000

ผู้ท้าการเกษตรและเพาะเลี้ยงสัตว์น้้า ที่ดินถือครองไม่ใช่ของตนเอง 1.5 2.3 4.3 1.6 2.7

ผู้ท้าประมง ป่าไม้ ล่าสัตว์ หาของป่า และบริการทางการเกษตร 0.6 1.8 1.5 2.1 1.7

ผู้ประกอบธุรกิจของตนเองที่ไม่ใช่การเกษตร 24.6 21.8 19.5 17.6 20.2

ผู้จัดการ นักวิชาการ และผู้ปฏิบัติงานวิชาชีพ 44.1 8.6 9.3 6.6 10.3

คนงานเกษตร ป่าไม้ และประมง 0.2 3.5 2.3 2.2 2.6

คนงานด้านการขนส่งและงานพื้นฐาน 0.1 2.7 1.2 1.3 1.7

เสมียน พนักงานขายและให้บริการ 7.4 18.6 11.4 10.1 13.5

ผู้ปฏิบัติงานในกระบวนการผลิต ก่อสร้าง และเหมืองแร่ 2.5 18.0 10.9 10.5 13.0

ผู้ไม่ปฏิบัติงานในเชิงเศรษฐกิจ 11.7 16.5 16.8 38.5 22.0

2. Validating cluster results with other variables

ปัจจัยส่วนบุคคลกลุ่ม

รวม 2p-

value1 2 3 4

เพศ

ชาย 68.6 61.6 66.2 54.3 61.6 213.37 0.000

หญิง 31.4 38.4 33.8 45.7 38.4

อายุ

ต่้ากว่า 20 ปี 0.1 1.4 0.0 0.3 0.6 2,918.96 0.000

20 - 29 ปี 1.2 10.3 1.2 1.4 4.6

30 - 39 ปี 8.3 18.3 8.4 5.7 11.3

40 - 49 ปี 22.3 23.7 23.6 14.2 21.2

50 - 59 ปี 39.8 21.9 31.8 23.0 26.3

60 ปีขึ้นไป 28.3 24.4 35.0 55.5 35.9

2. Validating cluster results with other variables

ปัจจัยส่วนบุคคลกลุ่ม

รวม 2 p-value1 2 3 4

ระดับการศึกษา

ไม่เคยเรียน 1.5 7.4 2.9 7.4 5.6 3,610.05 .000

ก่อนประถมศึกษา 17.6 33.3 50.2 55.0 43.3

ประถมศึกษา 8.0 17.1 17.8 11.8 15.4

มัธยมศึกษาตอนต้น 6.4 12.3 9.0 7.7 9.8

มัธยมศึกษาตอนปลาย 6.6 11.3 7.5 5.9 8.4

อาชีวศึกษา/อนุปริญญา 10.0 8.4 5.0 4.7 6.5

ปริญญาตรี 35.1 9.2 6.7 6.6 9.2

สูงกว่าปริญญาตรี 14.7 1.0 0.9 0.8 1.7

2. Validating cluster results with other variables

ปัจจัยส่วนบุคคลกลุ่ม

รวม 2 p-value1 2 3 4

สถานภาพการสมรส

โสด 6.3 17.4 3.8 8.0 10.0 1,592.36 .000

สมรส 78.4 59.6 75.9 56.3 65.0

ม่าย 11.2 14.7 15.9 29.4 18.6

หย่า 3.1 3.8 2.4 2.9 3.1

แยกกันอยู่ 1.0 4.4 2.1 3.4 3.2

ภาค

กรุงเทพมหานคร 20.2 8 2 4 5.8 1,625.385 .000

ภาคกลาง(ไม่รวม

กรุงเทพมหานคร)27.7 35.4 20.4 30.9 29.0

ภาคเหนือ 14.7 18.9 28.7 26.2 23.6

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 23.9 20.6 36.1 24.5 26.7

ภาคใต้ 13.5 17.1 12.8 14.5 14.8

2. Validating cluster results with other variables

ปัจจัยส่วนบุคคลกลุ่ม

รวม 2 p-value1 2 3 4

เขตการปกครอง

ในเขตเทศบาล 78.2 69.2 52.3 57.6 61.4 631.55 .000

นอกเขตเทศบาล 21.8 30.8 47.7 42.4 38.6

ประเภทที่อยู่อาศัย

บ้านเดี่ยว 71.5 56.9 93.9 89.7 77.9 3,937.55 .000

ห้องแถว/ตึกแถว/อาคารพาณิชย์ 18.2 31.4 3.7 6.3 15.4

ทาวน์เฮ้าส/์บ้านแฝด 9.5 5.6 2.3 3.8 4.3

อื่นๆ ระบุ 0.8 6.1 0.1 0.2 2.4

แหล่งเงินกู้ต่างๆ

มีหนี้สิน 72.9 45.0 75.6 20.2 49.2 4,123.707 .000

หนี้ในระบบ 69.1 40.5 73.7 19.3 47.2 4,066.83 .000

หนี้นอกระบบ 8.6 6.2 4.3 1.4 4.5 225.78 .000

2. Validating cluster results with other variables

ปัจจัยส่วนบุคคลกลุ่ม

รวม 2 p-value1 2 3 4

จ าแนกตามแหล่งเงินกู้

ธนาคารพาณิชย์ 22.1 4.0 6.5 1.5 5.2 673.81 .000

ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์ 8.0 7.9 30.4 4.1 14.1 2,273.89 .000

ธนาคารอาคารสงเคราะห์/ธนาคารออมสิน 16.7 4.5 5.3 1.3 4.6 557.05 .000

สถาบันการเงินและแหล่งเงนิทุนอื่นๆ 25.9 16.3 17.6 7.2 14.9 427.46 .000

สหกรณ์ออมทรัพย์/สวัสดิการของหน่วยงาน 22.1 4.0 6.5 1.5 5.2 926.46 .000

กองทุนหมู่บ้านและชุมชนเมือง 1.3 7.2 17.5 4.7 9.5 809.44 .000

บุคคลอื่นภายนอกครัวเรือน 7.8 6.0 3.9 1.4 4.3 208.45 .000

2. Validating cluster results with other variables

ปัจจัยส่วนบุคคลกลุ่ม

รวม 2 p-value1 2 3 4

วัตถุประสงค์ของการกู้ยืม

เพื่อใช้ซื้อ/เช่าซื้อบ้าน และ/หรือที่ดิน 26.9 5.4 7.5 1.9 6.4 1,092.37 .000

เพื่อใช้ในการศึกษา 2.2 2.2 2.3 0.5 1.8 69.81 .000

เพื่อใช้จ่ายอุปโภคบริโภคอื่นๆในครัวเรือน 50.5 33.1 48.3 14.8 34.2 1,693.41 .000

เพื่อใช้ในการท้าธุรกิจ(ที่ไม่ใช่การเกษตร) 14.1 5.5 10.0 1.9 6.5 466.85 .000

เพื่อใช้ในการท้าการเกษตร (ปลูกพืช/เลี้ยงสัตว์/

เพาะเลี้ยง/ประมง ฯลฯ)8.5 8.0 32.3 4.1 14.8 2,514.41 .000

อื่นๆ เช่น หนี้จากการค้้าประกัน หนี้ค่าปรับ/

จ่ายค่าเสียหาย ฯลฯ1.0 0.4 0.4 0.3 0.4 15.53 .000

2. Validating cluster results with other variables

Gini Coefficient

Gini Coefficient วดัการกระจายหรอืความหลากหลายของตวัแปร

Interval โดยพจิารณาจาก relative mean difference

หากมคีา่เขา้ใกล ้1 แสดงวา่มกีารกระจายหรอืความหลากหลายใน

ระดบัต า่มากมเีพยีงคนเดยีวครอบครองทกุอยา่ง สว่นทีเ่หลอืไมไ่ดอ้ะไร

เลย แตห่ากมคีา่เขา้ใกล ้0 แสดงวา่ไมม่คีวามเหลือ่มล ้าเลย ทกุคนมี

รายไดห้รอืตวัเลขเทา่ๆ กนัหมดซึง่ค านวณคา่จากสตูร ดงันี้

Gini Coefficient

โดยแบง่กลุม่เป็น n กลุม่ เรยีงตวัแปรจากนอ้ยไปหามาก

หรอืจนสดุไปรวยสดุ

โดยที ่ คอื หรอืเปอรเ์ซน็ตส์ะสมของประชากร

(cumulative percentage of population)

คอื เปอรเ์ซน็ตส์ะสมของรายได ้

(cumulative percentage of income)

สตูรค านวณ (Gini Coefficient)

1

niX

))((2 1

1

iii

n

i

i XXYXtcoefficienGini

iY

3.1 Gini coefficient within and between cluster

ตัวแปรกลุ่ม

รวม 1 2 3 4ด้านรายได้

ค่าจ้างและเงินเดือนเฉลี่ยต่อเดือน 0.729 0.566 0.631 0.725 0.782รายได้ที่ไม่ได้เป็นตัวเงินเฉลี่ยต่อเดือน 0.388 0.461 0.452 0.278 0.307ก้าไรสุทธิจากการประกอบธุรกิจเฉลี่ยต่อเดือน 0.869 0.872 0.832 0.830 0.867ก้าไรสุทธิจากการประกอบการเกษตรเฉลี่ยต่อเดือน 0.879 0.937 0.910 0.759 0.893

ด้านค่าใช้จ่ายค่าใช้จ่ายอุปโภคบริโภคเฉลี่ยต่อเดือนของครัวเรือน 0.374 0.328 0.315 0.312 0.351ค่าใช้จ่ายอาหาร เครื่องดื่ม และยาสูบเฉลี่ยต่อเดือนของครัวเรือน 0.290 0.301 0.273 0.246 0.294ค่าใช้จ่ายที่ไม่เกี่ยวกับการอุปโภคบริโภคต่อเดือนของครัวเรือน 0.651 0.519 0.619 0.562 0.618

ด้านการออมสินทรัพย์ทางการเงินเพื่อการออม 0.822 0.698 0.780 0.733 0.767สินทรัพย์ทางการเงินเพื่อการลงทุน 0.992 0.942 0.988 0.990 0.991

ด้านหนี้สินการช้าระหนี้เฉลี่ยต่อเดือนของครัวเรือน 0.793 0.643 0.782 0.631 0.904หนี้ในระบบ 0.858 0.671 0.854 0.721 0.929หนี้นอกระบบ 0.988 0.953 0.971 0.980 0.993

ด้านความเป็นอยู่มูลค่าบ้านที่ใช้เป็นที่อยู่อาศัย 0.648 0.596 0.744 0.482 0.505

Normalized Entropy

Normalized Entropy วดัการกระจายหรอืความหลากหลายของตวั

แปรนามบญัญัต ิ(Nominal Variable) วา่มกีารกระจายหรอืความ

หลากหลายมากนอ้ยเพยีงใด โดยมคีา่อยูร่ะหวา่ง 0 ถงึ 1

หากมคีา่เขา้ใกล ้1 แสดงวา่มกีารกระจายหรอืความหลากหลายใน

ระดบัสงู แตห่ากมคีา่เขา้ใกล ้0 แสดงวา่ไมม่กีารกระจายหรอืความหลาย

หลาย ซึง่ค านวณคา่จากสตูร ดงันี้

2 2

1

/ ( ) ( ) / ( )C

i i

i

NH H Max H PLog P Log C

Normalized Entropy (NH)

ตัวแปรกลุ่ม

รวม1 2 3 4

เพศ 0.898 0.961 0.922 0.995 0.961

อายุ 0.739 0.906 0.746 0.660 0.819

ระดับการศึกษา 0.868 0.884 0.741 0.722 0.825

ภาค 0.977 0.939 0.865 0.911 0.932

สถานภาพการสมรส 0.474 0.719 0.494 0.685 0.648

สถานะทางเศรษฐสังคม 0.672 0.872 0.870 0.796 0.876

เขตการปกครอง 0.757 0.890 0.999 0.983 0.962

ประเภทที่อยู่อาศัย 0.586 0.733 0.199 0.293 0.510

สถานภาพการครอบครองที่อยู่อาศัย 0.522 0.930 0.000 0.000 0.596

ความสามารถในการกู้หรือยืมเงินเพื่อท าธุรกิจหรือท าการเกษตร 0.737 0.980 0.089 0.000 0.841

(ในรอบ 12 เดือนที่แล้ว) ครัวเรือนมีปัญหาในการจ่ายบ้างหรือไม่ 0.213 0.557 0.327 0.000 0.362

3.2 Normalized entropy within and between cluster

Normalized Entropy (NH)

ตัวแปรกลุ่ม

รวม1 2 3 4

แหล่งเงินกู้ต่างๆ

ธนาคารพาณิชย์ 0.704 0.27 0.267 0.133 0.274

ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์ 0.401 0.398 0.886 0.246 0.586

ธนาคารอาคารสงเคราะห์/ธนาคารออมสิน 0.650 0.264 0.299 0.100 0.270

สถาบันการเงินและแหล่งเงินทุนอื่นๆ 0.826 0.642 0.670 0.375 0.608

สหกรณ์ออมทรัพย์/สวัสดิการของหน่วยงาน 0.762 0.241 0.349 0.111 0.294

กองทุนหมู่บ้านและชุมชนเมือง 0.099 0.372 0.669 0.275 0.453

บุคคลอื่นภายนอกครัวเรือน 0.396 0.327 0.239 0.107 0.254

3.2 Normalized entropy within and between cluster

กลุม่ที่ 1 ครวัเรอืนคนรวยมลีักษณะอยา่งไร

รายไดเ้ฉลีย่ตอ่ครัวเรอืน

53,000 บาท ตอ่เดอืน

มหีนีส้นิเฉลีย่

1 ลา้นบาทตอ่ครัวเรอืน

71.5% เป็นเจา้ของบา้นและทีด่นิ

ราคาเฉลีย่ 3.5 ลา้นบาท

หวัหนา้ครัวเรอืน

จบปรญิญาตรขี ึน้ไป

49.8%

อาชพีผูจ้ดัการนกัวชิาการ ธรุกจิสว่นตวั

44.1%

กลุม่ที ่2 ครวัเรอืนคนช ัน้กลาง หนีน้อ้ยมลีักษณะอยา่งไร

รายไดเ้ฉลีย่ตอ่ครัวเรอืน12,732 บาท ตอ่เดอืน

มหีนีส้นิเฉลีย่

94,000 บาทตอ่ครัวเรอืน

2 ใน 5 ของครัวเรอืนเป็นหนีใ้นระบบ

40.5% เป็นหนีจ้ากการใช ้

จา่ยอปุโภคบรโิภคอืน่ๆในครัวเรอืน

10% ของหวัหนา้ครัวเรอืน

จบการศกึษาปรญิญาตรขี ึน้ไป

36% มอีาชพี

เสมยีน พนกังานขายคนท างาน

ดา้นการผลติ

กลุม่ที ่3 ครวัเรอืนคนช ัน้กลาง หนีเ้ยอะมลีักษณะอยา่งไร

รายไดเ้ฉลีย่ตอ่ครัวเรอืน

12,301 บาท ตอ่เดอืน

หนีม้ากทีส่ดุ โดยมหีนีเ้ฉลีย่

181,000 บาทตอ่

ครวัเรอืน

27% ของหวัหนา้ครัวเรอืน

ท างานดา้นการเกษตร

เกอืบครึง่หนึง่มี

หนีจ้ากการท าเกษตรและ ใชจ้า่ยเพือ่อปุโภค

บรโิภค

2 ใน 5มหีนีจ้ากการ

กูย้มื ธกส.

7 ใน 10 ของครัวเรอืน หวัหนา้ครัวเรอืน จบการศกึษาไมเ่กนิ

ประถมศกึษา

มากกวา่ครึง่มหีวัหนา้ครวัเรอืนเป็น

คนชรา

ครัวเรอืนมากกวา่ครึง่รายไดจ้ากลกูหลาน

สง่กลบัมาให้

กลุม่ที ่4 ครวัเรอืนคอ่นขา้งจนมลีักษณะอยา่งไร

รายไดเ้ฉลีย่ตอ่ครัวเรอืน

9,800 บาท ตอ่เดอืน

ทรัพยส์นิทางการออมทีส่ะสมไว ้

ประมาณ110,000บาท

55% ของหวัหนา้ครัวเรอืน

จบประถมและกอ่นประถมศกึษา

38.5% ไมไ่ดท้ างาน

มเีพยีง 1 ใน 10ของครวัเรอืนทีเ่ป็นหนี้

-ความเหลือ่มล ้าทางเศรษฐกจิไมไ่ดเ้กดิจากตวัเอง

-เกดิจากโอกาสในการเขา้ถงึการศกึษา

-การศกึษาท าใหม้อีาชพีแตกตา่งกนั เพราะม ีhuman capital มาไม่

เทา่กนั

-อาชพีแตกตา่งกนัสมัพันธก์บัรายไดแ้ตกตา่งกนั

-ภมูภิาคหรอืภมูศิาสตรม์คีวามสมัพันธก์บั cluster ดงันัน้ความเหลือ่ม

ล ้าไมไ่ดอ้าจจะเกดิจากการกระจายทรัพยากรหรอืทนุและปัจจัยทาง

ธรรมชาตดิว้ยเชน่กนั

สรปุผลการศกึษา

- บางกลุม่เป็นผูส้งูอายแุละมรีายไดน้อ้ยมาก ไมส่ามารถพึง่พาตนเอง

ได ้เพราะไมส่ามารถหารายไดห้ลงัเกษียณ

-คนมฐีานะดมีหีนีม้าก เพราะมคีวามสามารถในการจา่ยหนีแ้ละมโีอกาส

ในการเขา้ถงึแหลง่เงนิชัน้ดใีนระบบทีม่ตีน้ทนุทางการเงนิต า่กวา่

-คนยากจนจรงิ ไมไ่ดม้หีนีม้าก เพราะไมม่โีอกาสในการกอ่หนี ้หากกอ่

หนีก้็มักจะเป็นหนีน้อกระบบ

สรปุผลการศกึษา

1. รัฐบาลควรเปิดโอกาสทางการศกึษาใหก้บัคนยากจน เพือ่ยกระดบัเศรษฐฐานะและลดความเหลือ่มล ้าทีย่ั่งยนื

2. รัฐสนับสนุนและผลกัดนัใหม้กีระบวนการสรา้งรายไดแ้ละสรา้งอาชพีใหก้บัครัวเรอืน โดยเฉพาะการสรา้งงานในเขตชนบทหรอืนอกเขตเทศบาล

3. พัฒนาและยกระดบัฝีมอืแรงงานเพือ่ใหเ้กดิการยกระดบัรายไดโ้ดยเรง่ดว่น

4. กระจายอ านาจ ทรัพยากร และทนุ ลงไปในภมูภิาคทีม่เีศรษฐฐานะไมด่ ีหรอืมคีวามเหลือ่มล ้าสงู เนน้การลงทนุในโครงสรา้งพืน้ฐาน (Infrastructure) ทีเ่ป็นการลงทนุระยะยาวและกอ่ใหเ้กดิการกระจายรายไดแ้ละการพัฒนาไปตามภมูภิาคตา่งๆ

ขอ้เสนอแนะ

5. สง่เสรมิการจา้งงานผูส้งูอาย ุและการขยายอายเุกษียณเพือ่ใหค้นสงูอายพุึง่พาตนเองไดแ้ละไมต่อ้งพึง่พาลกูหลาน

6. ก าหนดนโยบายเพือ่ใหเ้ขา้ถงึแหลง่เงนิทนุอยา่งทั่วถงึ เพิม่ความสามารถในการเขา้ถงึแหลง่เงนิทนุในกลุม่ครัวเรอืนทีม่รีะดบัรายได ้นอ้ย เพราะหนีน้อกระบบท าใหต้น้ทนุการเงนิสงูและมปัีญหา หนีท้ว่มทน้ ธนาคารคนจนหรอืกรามนีแบงค ์เป็นตน้แบบทีน่่าศกึษา สง่เสรมิระบบสหกรณ์ใหเ้ขม้แข็งมธีรรมาภบิาลและขยายวงออกไปใหม้ากขึน้

7. การพจิารณปลอ่ยกูห้รอืสรา้งหนีต้อ้งค านงึถงึความสามารถในการช าระหนีค้นืเป็นส าคญั ไมใ่ชก่ารปลอ่ยกูแ้บบประชานยิมถมไมเ่ต็ม

8.การก าหนดนโยบายเกีย่วกบัหนีค้รัวเรอืนควรพจิารณาวา่หนีเ้ป็นกีเ่ทา่ของรายได ้(หรอืความสามารถในการจา่ยหนี)้

ขอ้เสนอแนะ

9. หากเป็นไปไดค้วรเปลีย่นหลกัสตูรการศกึษาใหเ้ด็กไทยทกุคนเรยีนการวางแผนการเงนิและการเงนิสว่นบคุคล (ตัง้แตร่ะดบัชัน้ประถมศกึษาหรอืมธัยมศกึษา) เพือ่ใหม้ ีfinancial literacy สงูขึน้มนีสิยัในการออมการลงทนุและการกอ่หนีอ้ยา่งมเีหตผุลและเทา่ทันมากขึน้

10. ใหค้วามส าคญักบัระบบบ านาญ และสง่เสรมิใหเ้กดิการออมและการลงทนุ เพราะสงัคมไทยเขา้สูส่งัคมผูส้งูอาย ุหากปลดเกษียณออกไปก็จะไมม่รีายไดรั้บรองในทีส่ดุจะกลายเป็นคนจน ยิง่ท าใหเ้กดิความเหลือ่มล ้ามากขึน้

ขอ้เสนอแนะ