The CLUMondo Land Use Change Model

คมอการใชโปรแกรมและแบบฝกหด

แปลโดย ยงยทธ ไตสรตน

คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ธนวาคม 2558

CLUMondo คอแบบจ าลองการเปลยนแปลงการใชทดนเชงพนท ท

เปนพลวต การพฒนาแบบจ าลองส าหรบผใชงาน ไดรบเงนทนสนบสนนจาก

ธนาคารพฒนาเอเชย ภายใตโครงการสงแวดลอมอนภาคลมน าโขง (Greater

Mekong Subregion Core Environment Program (CEP):

http://www.gms-eoc.org ; http://portal.gms-eoc.org สวนการ

ปรบปรงแบบจ าลองใหทนสมย ไดรบการสนบสนนจาก CEP. และ

คณะกรรมการวจยของสหภาพยโรป (European Research Council)

ภายใตแผนงาน European Union's Seventh Framework

Programme ERC Grant Agreement nr. 311819 (GLOLAND) ซง

สามารถสรปได ดงน

แบบจ าลอง CLUMondo พฒนาโดย Peter Verburg

สวนตอประสานกบผใช เชน เครองหมายหรอสญลกษณ (User

Interface) พฒนาโดย RIKS ประเทศเนเธอรแลนด

คมอตนฉบบภาษาองกฤษ เขยนโดย Jasper van Vliet and

Malek (แปลโดย ยงยทธ ไตรสรตน๗

ขอมลตวอยางส าหรบการวเคราะห โดย Christine Ornetsmuller

แบบจ าลอง CLUMondo เปนโปรแกรมทไมมลขสทธทางการคา ด

รายละเอยดเพมเตมไดจากคมอ

i

สารบญ

1 ค ำน ำ ......................................................................................................................................... 1

2 The CLUMondo Model ............................................................................................................ 1

2.1 ควำมเปนมำ........................................................................................................................ 1

2.2 โครงสรำงของแบบจ ำลอง CLUMondo ................................................................................ 2

2.2.1 นโยบำยดำนพนทและเขตหวงหำม .................................................................................... 4

2.2.2 กำรก ำหนดคำกำรเปลยนแปลงกำรใชประโยชนทดน ......................................................... 4

2.2.3 ควำมตองกำรใชประโยชนทดน ......................................................................................... 5

2.2.4 ลกษณะของพนท หรอทเหมำะสมของทดน ........................................................................ 6

2.2.5 กระบวนกำรจดสรรทดนตำมควำมตองกำร (Allocation procedure) ................................. 7

3 กรณศกษำ ................................................................................................................................. 9

3.1 แผนทกำรใชประโยชนทดน ................................................................................................. 9

3.2 ปจยดำนพนท (Location Factors) ใชปจจยตำงๆในพนท ................................................. 10

3.3 ภำพเหตกำรณอนำคต (Scenario data) ........................................................................... 11

4 กำรเตรยมคอมพวเตอร และกำรใช GIS ..................................................................................... 12

4.1 เตรยมคอมพวเตอร ........................................................................................................... 12

4.2 GIS Software................................................................................................................... 13

4.3 ตดตงโปรแกรม Map Comparison Kit............................................................................. 14

5 ขอมลพนฐำนส ำหรบสวนตอประสำนกบผใชงำน CLUMondo (แบบฝกหด) ............................... 16

5.1 เร มใชงำน CLUMondo ..................................................................................................... 16

5.2 สวนตอประสำนกบผใชงำนและฟงกช นหลก ....................................................................... 16

5.2.1 ลกษณะโดยทวไปของโปรแกรมประยกต (Applications characteristics) ........................ 17

5.2.2 กำรวเครำะหกำรถดถอย (Regression analysis) ............................................................. 18

5.2.3 พำรำมเตอรของแบบจ ำลอง (Model parameters) ......................................................... 19

5.3 เร มตนกำรจ ำลอง (Start of a simulation) ........................................................................ 20

5.4 เสรจสนกำรจ ำลอง (End of the simulation) .................................................................... 21

5.5 กำรแสดงและเปรยบเทยบผลกำรจ ำลอง ( Display and compare simulation results)....... 21

6 กำรจ ำลองสถำนกำรณกำรใชประโยชนทดน (Simulating land use change scenarios;

แบบฝกหด) ...................................................................................................................................... 28

ii

6.1 ปจจยทเกยวของกบการก าหนดภาพเหตการณการเปลยนแปลงรปแบบ

การใชประโยชนทดน ............................................................................................................ 28

6.1.1 คำควำมทนทำนตอกำรเปลยนแปลง (Conversion resistance parameters) ................... 29

6.1.2 เมตรกซ (ตำรำง) กำรเปลยนแปลง (Conversion matrix) ............................................... 31

6.1.3 ภำพเหตกำรณ (Scenario parameters) ........................................................................ 34

7 กำรจ ำลองนโยบำยเชงพนท (Simulating Spatial policies) ...................................................... 38

7.1 กำรเพมช นขอมลพนทหวงหำม (Exclusion layers) ........................................................... 38

7.2 พนทหวงหำมอน ๆ (Other exclusion areas) .................................................................... 39

8 กำรวเครำะหสมกำรถดถอยโลจสตก (Logistic regression analysis) (แบบฝกหด)..................... 40

9 กำรสรำงโครงกำรหรอ Application ใหม (แบบฝกหด) .............................................................. 43

ขนตอนท1: เร มตนทกำรสรำงโครงกำรใหม (a new CLUMondo simulation project) ......... 43

ขนตอนท2: กำรแกไขรำยละเอยดของโครงกำร (Application characteristics) ..................... 46

ขนตอนท3: กำรวเครำะหสมกำรถดถอยโลจสตก ................................................................... 50

ขนตอนท4: กำรก ำหนดปจจยตำง ๆ ของแบบจ ำลอง และภำพเหตกำรณในอนำคต (model

parameters and scenarios) ............................................................................................... 51

ขนตอนท 5: กำรประมวลผล (Run) แบบจ ำลองและกำรแสดงผล ............................................ 54

เอกสำรอำงอง .................................................................................................................................. 56

1

1 ค าน า เอกสารชดนเปนคมอส าหรบการเรยนรแบบจ าลอง CLUMondo เพอ

วเคราะหการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน ดวยตนเอง เพอใชงานกบ

แบบจ าลอง CLUMondo รวมกบซอฟแวร Geonamica ดงนน มสวนตอ

ประสานกบผใช และชดค าส งทเหมอนกน คมอฉบบน ประกอบดวย 4 สวน

ดงน

สวนแรก เปนการอธบายโครงสรางหลกของแบบจ าลองและ

สวนประกอบจาง ๆ

สวนทสอง เปนกรณศกษาจากสาธารณประชาตไตยประชาชนลาว

สวนทสาม อธบายขอมลพนฐานและวธการใช GIDS กอนและหลงการ

จ าลองของขอมลน าเขา (input) และขอมลทไดรบ (output)

สวนทส ประกอบดวยแบบฝกหด เพอใหผใชแบบจ าลองใชสวนตอ

ประสานกบผใช และค าส ง ในแตละข นตอนการท างาน ซงมระดบความยาก

เพมขนเรอย ๆ ดงนน แนะน าใหท าแบบฝกหดท งหมดตามล าดบ

2 The CLUMondo Model

ความเปนมา CLUMondo model เปนแบบจ าลองการเปลยนแปลงการใชประโยชน

ทดนแบบพลวตเชงพนท และเปนรน (version) ลาสด ของแบบจ าลอง

การศกษาการเปลยนแปลงและผลกระทบการใชประโยชนทดน (Conversion

of Land Use and its Effects modelling framework or CLUE)

(Verburg et al., 1999) โดยท วไป แบบจ าลองการใชประโยชนทดน จะ

คาดคะเนการเปลยนแปลงปะเภทของสงปกคลมดน เชน ปาไม พนท

เกษตรกรรม และสงปลกสรางทมนษยสรางขน แตอยางไรกตามแบบจ าลอง

การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนจ านวนมาก ไมไดพจารณาปจจยดาน

ความเหมาะสมของพนท และความเขมขนของการใชทดน เชน การใชพนท

การเกษตรแบบเบาบางกบการใชพนทอยางเขมขน ทอยอาศยทมความ

หนาแนนนอยกบทอยอาศยแออด (อพาทเมนต) ในการใชประโยชนทดนหลาย

แหง ไมใชเปนการใชประโยชนหรอลกษณะปกคลมดนเพยงประเภทเดยว เชน

บานเรอนในชนบทสวนใหญมกมพนทเกษตรกรรม และ/หรอพนทเลยงปศ

สตวปะปน เปนตน ดงนน การจ าแนกการใชประโยชนทดนออกเปนแตละ

ประเภท จงไมสอดคลองกบความเปนจรง

2

แบบจ าลอง CLUMondo ไดถกออกแบบใหสามารถจ าลองการ

เปลยนแปลงการใชประโยชนทดน ความเขมขนของการใชทดน และสามารถ

สะทอนบทบาทหนาทของทดนได ในขนตอนท างาน แบบจ าลองจะวเคราะห

การเปลยนแปลงตามความเหมาะสมของศกยภาพพนทซงเปนพลวต

รายละเอยดการพฒนาแบบจ าลอง CLUE และ CLUEMondo สามารถศกษา

เพมเตมไดจาก Eitelberg et al., 2015; van Asselen and Verburg,

2013; Verburg et al., 2002; Verburg and Veldkamp, 2004.

โครงสรางของแบบจ าลอง CLUMondo

แบบจ าลอง CLUMondo ประกอบดวย 2 สวน สวนแรกไมเกยวของกบ

พนท (non-spatial demand modules) และสวนทสองเกยวของกบพนท

(spatially explicit allocation modules) ดงภาพท 1 องคประกอบทไม

เกยวกบพนท ประกอบดวยความตองการการใชทดนในภาพรวมครอบคลม

พนทศกษา ซงอาจเปนขนาดของการใชทดนแตละประเภท หรอปรมาณสนคา

และบรการ (goods and services) เชน ขนาดของพนทอยอาศย (แฮคแตร)

และความตองการปรมาณอาหาร (ตน) ตามล าดบ ในขนตอนการจ าลองการ

เปลยนแปลงการใชทดน ความตองการดงกลาว จะถกจดสรรไปยงพนทตาง ๆ

ตามความเหมาะสมของทดน ในแผนทตารางกรด

การก าหนดความตองการการใชทดน สามารถด าเนนการไดทสวนตอ

ประสานกบผใช (user interface) ซงขอมลดงกลาว โดยขอมลดงกลาว อาจ

ไดมาจากการวเคราะหอยางงาย ๆ เชน แนวโนมการเปลยนแปลงการใชทดน

เหมอนในอดต หรอการวเคราะหทซบซอน เชน การวเคราะหทาง

เศรษฐศาสตร เปนตน โดยความตองการจะระบเปนรายป ท งน ขนอยกบ

ลกษณะของพนทศกษา หรอภาพเหตการณในอนาคต

3

ภาพท1. ขนตอนแบบจ าลองเบองตน

การจดสรรความตองการการใชประโยชนทดน ขนอยกบหลายปจจย ดง

ภาพท 2 ซงสามารถแบงออกไดเปน 4 ปจจย คอ 1) นโยบายทดนและพนท

หวงหาม (spatial policies and restrictions) 2) ความยากงายในการ

เปลยนแปลงการใชทดนแตละประเภท (land use type specific

conversion settings) 3) ความตองการการใชประโยชนทดน (land use

requirements or demand) และ 4) คณลกษณะของพนท(location

characteristics) ปจจยแตละตว สามารถอธบายได ดงน

ภาพท2. ปจจยทใชในการจ าลองการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน

4

2.2.1 นโยบายดานพนทและเขตหวงหาม นโยบายดานพนทและเขตหวงหาม เปนการก าหนดวาการชประโยชน

ทดนประเภทใด หรอพนทใดเปนพนทหวงหาม ยกตวอยางเชน นโยบายการ

แบงเขตการใชทดน หรอสทธกกรครอบครองทดน ซงในแบบจ าลอง

Clumodo จะแสดงขอบเขตพนทตามตามนโยบายเหลานไวในแผนท

นโยบายดานพนทบางคร งอาจครอบคลมการใชประโยชนทดนทกประเภทใน

พนทใดพนทหนง เชน การก าหนดเขตหามท าไมในพนทปาสงวนแหงชาต

เปนตน ซจะถกก าหนดไวในแผนท ในบางกรณ นโยบายการชทดน ครอบคลม

เฉพาะการใชทดนบางประเภท เชน พนทอยอาศยสามารถด าเนนการไดเฉพาะ

ในพนทเกษตรกรรม หรอพนทเกษตรกรรมสามารถขยายพนทไดเฉพาะแนว

กนชนในปาสงวนแหงชาต เปนตน ซงการก าหนดเงอนไขบางประเภท

สามารถด าเนนการไดในตารางการเปลยนแปลงการใชทดน (conversion

matrix)

2.2.2 การก าหนดคาการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน การก าหนดคาการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน แสดงพฤตกรรม

ของการใชประโยชนทดนแตละประเภท ขนอยกบ 2 ปจจย ประกอบดวย ความ

ยากงายตอการเปลยนแปลง (conversion resistance) และ ล าดบการ

เปลยนแปลงการใชทดน (land-use transition sequences) ความยากงาย

ตอการเปลยนแปลงเกยวของกบความสมารถในการฟนฟ การใชประโยชน

ทดนบางประเภท เปลยนแปลงยาก ยกเวนมความตองการอยางมาก เนองจาก

ใชเงนในการลงทนสง ยกตวอยางเชน ทอยอาศยและไมยนตนรอไมผลทาง

เกษตร แตการใชประโยชนทดนบางประเภท สามารถเปลยนแปลงไดงาย

เนองจากมความเหมาะสมของทดนและมความตองการ ยกตวอยางเชน พนท

เกษตรกรรม สามารถเปลยนเปนทอยอาศย และพนทเกษตรกรรม มการขยาย

ไปยงพนทปากนชน หรอไรเลอนลอย โดยท วไปมการใชประโยชนไมเกน 2

คร ง เนองจากขดธาตอาหาร เปนตน ซงพฤตกรรมการใชทดนแตละประเภท

มกเกยวของกบคาใชจาย ท งน ความยากงายตอการเปลยนแปลง มคาระหวาง

0 (เปลยนแปลงไดงาย) และ 1 (ไมสามารถเปลยนแปลงได) ซงการก าหนดคา

เหลาน จะก าหนดโดยใชประสบการณของผเชยวชาญ หรอการสงเกตในพนท

จรง

ปจจยทสองเกยวของล าดบการเปลยนของการใชทดนแตละประเภท ซงจะระบไวนตารางล าดบการเปลยนแปลง ดงน

การใชประโยชนทดนประเภทใด สามารถเปลยนแปลงได ประเภทใด

5

ไมสามารถเปลยนแปลงได (ภาพท 3)

บรเวณใดของพนทศกษา สามารถเปลยนแปลงการใชทดนได บรเวณใดหามมการเปลยนแปลง (เขตหวงหาม)

ตองใชเวลากป (ชวงเวลา) ทการใชประโยชนทดนประเภทใดประเภทหนง ในทใดทหนงจะเหมอนเดม กอนเปลยนเปนประเภทอน ยกตวอยางเชน การเปลยนแปลงจากทโลงเ ไมสามารถเปลยนเปนปาสมบรณไดในเวลา 1 ป แตใชเวลาในการทดแทนหลายป จากทโลง เปนปารนสอง และปาสมบรณ ตามล าดบ

จ านวนปมากทสดทสามารถใชประโยชนทดนประเภทใดประเภทหนงในพนทเดม ยกตวอยางเชน การท าการเกษตรแบบไรเลอนลอย ไมสามารถด าเนนการในพนทเดมไดตลอด เนองจากการสญเสยธาตอาหารในดน และการรกรานของวชพช เปนตน

การระบจ านวนปนอยทสดหรอมากทสด สามารถด าเนนการไดทตารางก าหนดการเปลยนแปลง (conversion matrix) ซงในการจ าลองการเปลยนประเภทของการใชประโยชนทดน ปจจยตาง ๆ เชน จ านวนป การแขงขนระหวางการใชประโยชนทดน และความเหมาะสมของการใชทดนแตละประเภท ถกน ามาพจารณาดวยกน ดงภาพท 3 ซงแสดงการเปลยนแปลงการใชทดน 3 ประเภท

ภาพท3. แสดงขนตอนการเปลยนแปลงการใชทดน

2.2.3 ความตองการใชประโยชนทดน ความตองการใชทดน จะระบเปนภาพรวมของพนทศกษา แยกตามแต

ละภาพเหตการณ (scenario) ส าหรบแบบจ าลอง CLUMondo จะก าหนดแต

ละประเภทของการใชประโยชนทดน เชน จ านวนกรด เฮคแตร หรอตาราง

6

กโลเมตร หรอจ านวนตน จ านวนตวของปศสตว จ านวนหลงคาเรอน เปนตน

ความตองการใชทดน เปนปจจยส าคญของแบบจ าลอง เนองจากจะก าหนดวา

การเปลยนแปลงการใชทดนสามารถเกดขนไดมากนอยเพยงใด โดยการ

ประเมนแยกอสระจากแบบจ าลอง CLUMondo ซงสามารถค านวณไดหลาย

วธ ขนอยกบ พนทศกษาและภาพเหตการณ ยกตวอยางเชน การประเมนจาก

อตราการเปลยนแปลงการใชทดนในอดต การเพมขนของประชากร และหรอ

ความตองการใชทรพยากร หรอการวเคราะหเศรษฐกจในระดบมหาภาค เพอ

ก าหนดเปาหมายการใชทดน เปนตน

2.2.4 ลกษณะของพนท หรอทเหมาะสมของทดน การเปลยนแปลงการใชทดน จะเกดขนในพนททเหมาะสมมากทสดของ

แตละประเภทการใชทดน ซงสามารถประมนไดจากปจจยทเกยวของ โดยใช

สมการ ดงน

Rki =C + akX1i + bkX2i + .....

โดย Rki = พนททเหมาะสมส าหรบการใชประโยชนทดน ประเภท k

C = คาคงท

X1, 2,… = ตวแปรทางดานกายภาพชวภาพ เศรษฐกจและสงคม

ak และ bk = คาสมประสทธของตวแปร ส าหรบการใชประโยชนทดน ประเภท k

ทงน การเปลยนแปลงการใชทดนขางตน สามารถใชสมการทางสถตถดถอยโลจสตค ในการวเคราะหวา ณ พนท I เหมาะสมหรอไมเหมาะสมในการเปลยนเปนการใชประโยชนทดน k โดยพจารณาจากคา Rki แตอยางไรกตาม คา Rki ไมสามารถส ารวจหรอวดไดโดยตรง แตเปนคาความนาจะเปนทไดจากการค านวณ ทไดจากความสมพนธระหวางการปรากฏของการใชทดนกบปจจยดานกายภาพ ชวภาพ เศรฐกจ และสงคม ซงสามารถเขยนได ดงน

Pi = ความนาจะเปนของการใชทดนในตารางกรด I

Xi =ปจจยดานพนท

= คาสหสมพนธ ซงไดจากการวเคราะหถดถอยโลจสตค

innii

i

i XXXP

PLog ,,22,110 ......

1

innii

i

i XXXP

PLog ,,22,110 ......

1

7

การวเคราะหสมการถดถอยโลจสตค คลายกบวธทางเศรษฐศาสตร (Econometric analysis) ท วไป เพอประเมนการเปลยนแปลงการใชทดนและการท าลายปา กลาวคอ เปนการวเคราะหผลตอบแทนสงสด ในการเลอกใชทดนเพอการเกษตร โดพจารณาจากปจจยตาง ๆ

ในพนทศกษา แบบจ าลองจะวเคราะหวาพนทใดพนทหนงเหมาะสม (suitable) กบการใชประโยชนทดนมากทสด โดยปจจยทบงบอกความเหมาะสม ประกอบดวย ผลตอบแทนดานการเงน วฒนธรรม ความคนเคย และปจจยดานคณลกษณะของทดนอน ๆ ในการจดสรรทดน

ปจจยดานพนทหลายปจจย มความสมพนธหรอแตกตางกนในภมทศน เชน คณลกษณะของดน ความสง แตอยางไรกตาม การตดสนใจการจดการหรอการใชทดน ณ ทใดทหนง ไมไดพจารณาเฉพาะปจจยดานพนทอยางเดยว แตพจารณาเงอนไขอน ๆ ควบคไปดวย เชน ทต งของครงเรอน บทบาทชมชนและระบบการปกครองในทองถน ท งน เพราะปจจยดงกลาว มผลตอการเขาถงพนท ความใกล-ไกลจากตลาด รวมท งความความตองการใชทดนเพอการอยอาศย หากมประชากรหนาแนน พนทจะมจ าเปนตอการอยอาศยมากกวาการใชทดนเพอการเกษตร ถงแมวาจะมความเหมาะสมทางศกยภาพของทดนกตาม

2.2.5 กระบวนการจดสรรทดนตามความตองการ (Allocation

procedure)

เมอจดเตรยมขอมลเรยบรอย แบบจ าลอง CLUMondo จะด าเนนการประเมนการเปลยนแปลงการใชทดนในแตละชวงเวลา ) รายป (ดงภาพท 4 โดยรายละเอยดของแตละขนตอน สรปได ดงน

ขนตอนท 1 แบบจ าลองจะพจารณาวา พนทใด (ตารางกรด) สามารถเปลยนแปลงได ท งนเนองจาก บางตารางกรดต งอยในพนทอนรกษ หรอพนทหวงหามทถกก าหนดวาไมมการเปลยนแปลง ตามนโยบายดานพนท (spatial policy) หรอการใชประโยชนทดนบางประเภท ทไดระบในตารางการเปลยนแปลง (conversion matrix) วาไมสามารถเปลยนแปลงได

ในแตละตารางกรด (i) ณ เวลา t แบบจ าลองค านวณความนาจะเปนในการเปลยนแปลง (Ptrant,i,LU) ของแตละการใชประโยชนทดน (LU) ซงสามารถเขยนเปนสตร ดงน

Ptrant,i,LU = Ploct,i,LU + PresLU + Pcompt,LU

โดย Ploct,i,LU คอความเหมาะสมของการใชประโยชนทดน (LU) ณ ต าแหนง i (ไดจากสมการถดถอย), Pres LU คอ ความตานทานตอการ

8

เปลยนแปลง (conversion resistance) เปนการใชประโยชนทดนประเภท LU และ Pcomp t,LU คาปจจยการท าซ า (iteration variable) ของการใชทดนแตละประเภท ซงบงบอกคาความทนทานสมพทธของการใชทดน โดยคา Pres LU จะพจารณาเฉพาะ ตารางกรดทเปนการใชประโยชนทดน ประเภท LU ในปทค านวณการเปลยนแปลง.

การจดสรรทดน จะเกดขนเมอ คาปจจยการท าซ า (iteration variable) ของการใชทดนทกประเภท Pcomp t,LU) เทากน และด าเนนการในตารางกรดทมคาความนาจะเปนตอการเปลยนแปลงมากทสด แตไมสามารถเปลยนแปลงไดในตารางกรด หรอการใชประโยชนทดนทก าหนดหามเปลยนแปลง.

พนท หรอสนคาและบรการ (goods and services) ทมการเปลยนแปลงท งหมด จะน าไปเปรยบเทยบกบความตองการทดน (land-use demand) หากยงมปรมาณนอยหวาความตองการ คาปจจยการท าซ า (iteration variable) จะมคาสงขนเพอใหมโอกาสหรอความเหมาะสมตอการเปลยนแปลงสงขน ในทางตรงขาม คาปจจยการท าซ า (iteration variable) จะนอยลง เมอมพนทใกลเคยงกบความตองการ ดงนน ในระหวางการวเคราะหขอมล อาจเปนไปไดวา คาปจจยการท าซ า (iteration variable) มความส าคญในการจดสรรทดนมากกวาคาความเหมาะสมของทดน ซงไดจากสมการถดถอย ซงถกก าหนดโดยความตองการการใชทดน ดงนน กระบวนการจ าลองการเปลยนแปลงการใชทดน จะพจารณาท งจากลางขนบน (bottom-up) โดยความเหมาะสมทดน และจากบนลงลาง (top-down) ตามความตองการทดน

ขนตอนท 2- 4 จะด าเนนการซ า ๆ จนกระท ง การจดสรรทดน ครบตามความตองการใชทดน สนคาและบรการ แผนทการใชทดนจะถกบนทก และน ามาค านวณเพมเตมในขนตอนตอไป อนง พนทการใชทดนบางประเภท ทไดจดสรรใหมการเปลยนแปลง ไมสามารถฟนฟหรอกลบมาเหมอนเดมไดอก แตบางประเภทสามารถเปลยนกลบมาได ท งน กระบวนการจดสรรทดน มความซบซอน และมความสมพนธไมเปนเสนตรง

9

ภาพท4. กระบวนการจดสรรทดนโดยแบบจ าลอง CLUMondo

3 กรณศกษา

แผนทการใชประโยชนทดน ในแบบฝกหด ไดน าแบบจ าลอง CLUMOndo จ าลองการเปลยนแปลง

การใชพนทประเทศลาว ใน ป คศ. 2010 ซงจ าแนกการใชประโยชนทดน

ออกเปน 10 ประเภท ดงภาพท 5

10

ภาพท5. แผนทการใชประโยชนทดนประเทศลาว ป คศ. 2010

ปจยดานพนท (Location Factors) ใชปจจยตางๆในพนท นอกจากแผนทการใชประโยชนทดน ตามขางตน ไดด าเนนการ

จดเตรยมขอมลแผนทศกษาหลายชนขอมล ) ตารางท 1) ซงใชเปนปจจยในการ

วเคราะหบความเหมาะสมของการใชทดนแตละประเภท โดยขอมลแผนท

ดงกลาว จะบนทกเปน sc1gr*.fil files และจดเกบในแฟมขอมล (simulation

directory) โดย * หมายถงหมายเลขของปจจยดานพนท

ตารางท1. ปจจยดานพนททใชในการวเคราะหขอมล Cat หมายถงปจจยเชงคณภาพ (categorical variables (เชน การพบ หรอไมพบ) และ Num หมายถง ปจจยเชงปรมาณหรอตวเลข (numerical variables).

รหส ประเภทType

ชอปจจย ค าอธบาย

0 Cat w_3_ab2k ระยะทางจากแหลงน า มากกวา 2 km

11

1 Num access ระยะทางถงหมบาน

2 Num access_dom

ระยะทางถงตลาดในทองถน

3 Num access_int ระยะทางถงตลาดตางประเทศ (สนามบน ดานชายแดน)

4 Cat contractp หมบานทท าสญญาขอตกลงดานการคา (contract farming)

5 Num popdensity ความหนาแหนนของประชากร

6 Num slope ความลาดชนเฉลย (2x2 km)

7 Num elevation ความสlงเฉลย (mean of 2x2 km)

8 Num precipitation

ปรมาณน าฝนรายปเฉลย

9 Num temperature

อณหภมเฉลยรายป

10 Cat awc_1 ความสามารถในการดดยดน าของดน (FAO class 1: 150 mm/m)

11 Cat awc_4 ความสามารถในการดดยดน าของดน (FAO class 4: 75 mm/m)

12 Cat awc_5 ความสามารถในการดดยดน าของดน (FAO class 5: 50 mm/m)

13 Cat drain4 การระบายน าของดน (soil drainage FAO class 4: moderately well)

14 Num t_clay ปรมาณอนภาคดนเหนยวในชนดนบน (%)

15 Num s_clay ปรมาณอนภาคดนเหนยวในชนดนลาง (%)

16 Num t_gravel ปรมาณกรวดในชนดนบน (%)%

17 Num toc_4 ปรมาณอนทรยคารบอนในชนดนบน (FAO class 4: 1.2 – 2.0 %)

18 Cat w_2_un2k ระยะทางถงแหลงน านอยกวา 2 km

ภาพเหตการณอนาคต (Scenario data) ก าหนดความตองการการใชประโยชนทดนในอนาคต ของกรณศกษา

ประเทศลาว ตามภาพเหตการณอนาคต ซงสมพนธกบการใชประโยชนทดน

4 ประเภท ดงน 1) เพมพนทอยอาศย 2) ทดนส าหรบปลกพชผลทางการเกษตร

หลก (นาขาว) 3) เพมพนทเพาะปลกพชไร และ 4) ทดนปลกไมยนตน โดย

ภาพเหตการณในอนาคต ไดคาดการณวา ทอยอาศยและทดนพชผลทาง

12

การเกษตรหลกเพมขนระดบกลาง สวนการเพมขนของพนทเพาะปลกพชไร

และไมยนตน ขนอยกบความตองการของตางประเทศ

ก าหนดพนทหวงหาม ซงจะไมมการเปลยนแปลงในขนตอนการจ าลอง

2 ประเภท คอ พนทอทยานแหงชาต ตามขอบเขตในแฟมขอมล

region_park.fil’ และพนททมระดบความสงจากน าทะเลปานกลางมากกวา

1,000 เมตร ซงบนทกในแฟมขอมล region_1000.fil’ รายละเอยดเพมเตม

เกยวกบการก าหนดนโยบายดานพนท (spatial policies) เพอก าหนดเปนท

หวงหาม ศกษาเพมเตมในหวขอ 0

ขอสงเกต การก าหนดภาพเหตการณในอนาคตในแบบฝกหดน เปนการ

สมมตเหตการณในการจ าลองการเปลยนแปลงการใชทดน ซงสามารถ

ปรบเปลยนได ไมไดเปนภาพเหตการณจรงในสาธาณรฐประชาธปไตย

ประชาชนลาว ดงนน ใหพงระวงในการแปลตความ

4 การเตรยมคอมพวเตอร และการใช GIS

เตรยมคอมพวเตอร ในการใชแบบจ าลอง CLUMondo ผใชตองจดเตรยมขอมลและตงคา

ของระบบคอมพวเตอร กอนการใชงาน กลาวคอ ก าหนดสญญลกษณจด (.)

แทนคาทศนยม ไมใชเครองหมายจลภาค (,) ซงชดขอมลตวอยางใน

แบบฝกหด ไดด าเนนการจดท าใหเหมาะสมแลว แตเพอความมนใจ ให

ผใชงานทกคน ด าเนนการตรวจสอบ/ตงคา คอมพวเตอรใหถกตอง โดย

ด าเนนการ ดงน

ในระบบปฏบตการ Windows, เขาไปท Control Panel/Clock, Language, and Region เลอก ‘Region and Language’.

ในเมน ‘Format’ เลอก, ‘English (United States)’ (ภาพท Error! Reference source not found.) กด ‘Additional ettings’ เพอตรวจสอบวา สญญลกษณ หมายถงเครองหมายทศนยมหรอไม

13

ภาพท6. การตงคา Region และ ภาษา ส าหรบแบบจ าลอง CLUMondo

GIS Software

กอนทจะจ าลองการเปลยนแปลงการใชทดน ผใชอาจจ าเปนตอง

จดเตรยมขอมลดานพนท เชน แผนทการใชประธยชนทดน หรอแผนทความ

เหมาะสมทดน ซงการด าเนนการดงกลาว ไมสามารถท าดโดยแบบจ าลอง

CLUMondo ดงนน ผใชตองมโปรแกรมระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS)

เพอใชในการด าเนนการตาง ๆ ดงน

จดเตรยมหรอแกไขขอมล เพอใชในแบบจ าลอง Clumodo เชน การน าเขาขอมล การแปลงขอมลจากระบบ vector เปนระบบ raster การก าหนดพนทหวงหาม และจดเตรยมขอมลดานพนท เปนตน

ด าเนนการวเคราะหขอมลเชงพนท หากจ าเปน

การจดท าแผนท สญญลกษณ และค าบรรยายตางๆ เพอเผยแพร.

โปรแกรม GIS ทไดรบความนยมในการใชงาน ไดแก ArcGIS ผลต

โดย บรษท ESRI (www.esri.com/ software/arcgis) และโปรแกรม

IDRISI ผลตโดย Clark Labs (www.clarklabs.org/products/idrisi-

gis.cfm). แตอยางไรกตาม มโปรแกรม GS จ านวนมากทไมมลขสทธดาน

การคา ผใชสามารถ download ไดฟร ทนยม ไดแก

14

QGIS http://www.qgis.org

GRASS GIS http://grass.osgeo.org

SAGA GIShttp://www.saga-gis.org

ILWIS http://52north.org/downloads/category/10-ilwis

โปรแกรม GIS ขางตน สวนมากมชดค าส งในการใชงานครบถวน

สามารถชดเชยโปรแกรมทมลขสทธทางการคาได กลาวคอ สามารถแสดงผล

ขอมลแผนท วเคราะหขอมลเชงพนท เปนตน

ตดต งโปรแกรม Map Comparison Kit ในแบบฝกหด ผใชสามารถใชโปรแกรม Map Comparison Kit

(MCM) ในการวเคราะหการเปลยนแปลง ของการใชประโยชนทดน ซงบนทก

โดยตารางกรด โปรแกรมนใชงานงาย และใชเวลาในการศกษานอย สงท

โปรแกรม สามารถท าได มดงน

ส าหรบการเปรยบเทยบความแตกตางของพนท

แสดงผลความแตกตางการกระจายเชงพนท

การเปรยบเทยบความแตกตางของการใชประโยชนประเภทใดประเภทหนง

ตรวจวดมาตราสวน หรอขนาดขอวขอมลแผนท (Nominal, Ordinal, Interval, Ratio)

โปรแกรม MCM สามารถดาวนโหลดไดฟรจากเวปไซด http://mck.riks.nl/.

หลงจากตดตงโปรแกรมและส งด าเนนการ (run) จะขนหนาตางส าหรบใชงาน

ดงภาพท 7 โปรแกรม จะถามหา log file ซงในการท างานคร งแรก ไฟลนยง

ไมไดมการจดท า ดงนน ใหกด ยกเลก (cancel)

15

ภาพท7. MCK user interface

ทานสามารถออกจากโปรแกรม MCK software ในหวขอแสดงผลการ

จ าลอง (Displaying simulation results) ในแบบฝกหดท 1 มค าแนะน าใน

การใชโปรแกรม MCM อยางละเอยด

16

5 ขอมลพนฐานส าหรบสวนตอประสานกบผใชงาน CLUMondo

(แบบฝกหด) วตถประสงคของแบบฝกหดนมขนเพอทจะสรางความคนเคยเกยวกบ

สวนตอประสานผใชงาน CLUMondo โดยในกอนหนาน ทานคณไดทราบ

เกยวกบองคประกอบของแบบจ าลองบางสวนไปบางแลว แตส าหรบ

รายละเอยดเพมเตมของแตละองคประกอบ และแฟมขอมลน าเขาส าหรบเพอ

ใชงานในแบบฝกหดอนๆจะอธบายทหลง หรอรวบรวมอยในคมอพนฐาน

ส าหรบผใชงาน

เรมใชงาน CLUMondo ในสวนของ CLUMondo นน แบบจ าลองจะถกแยกออกจากโปรแกรม

ประยกต (โครงการและชดขอมล) ทใชในการสรางแบบจ าลอง (model

application) ซงท างานคลายกบ Microsoft word กลาวคอ เอกสารจะแยก

ออกมาจากตวซอฟทแวรตางหาก ดงนน หลงจากการตดต งท งโปรแกรม

แบบจ าลอง และโปรแกรมประยกต (โครงการ/ชดขอมล) จะถกตดต งแยกจาก

กน

ภายหล งท าการตดต ง CLUMondo สามารถส ง เรมการท างานท

Start.All Program/CLUMondo เหมอนกบการท างานของโปรแกรมทวไป

หรอไปเปดโปรแกรมโดยตรงจากแฟมขอมล CLUMondo ทถกตดต ง โดยใช

Windows Explorer แลวดบเบลคลกทไฟล “Geonamica.exe”

ภายหลงการเปดโปรแกรมแลว CLUMondo จะพรอมส าหรบการเรม

project file โดย project file เปนไฟลทประกอบดวย ชดขอมล และการ

ก าหนดคาตาง ๆ (โปรแกรมแบบจ าลองประยกต ) ในแบบฝกหดน ใช

โปรแกรมแบบจ าลองประยกตท าด าเนนการในประเทศลาว (Laos) ซงได

จดท าไวเรยบรอยแลว โดยในระหวางการตดต งโปรแกรม ใหเลอก Laos ซง

จดเกบไวใน Documents\CLUMondo\Laos) จากนนสวนตอประสานกบ

ผใชงานจะปรากฎขนบนหนาจอ

สวนตอประสานกบผใชงานและฟงกช นหลก สวนตอประสานกบผใชงาน ชวยใหทานสามารถเขาไปแกไขและเขาถง

ดไฟลน าเขาขอมลหลก (main input files) และตวแปรตาง ๆ และอนญาตให

ผใชงานสามารถเลอกภาพเหตการณในอนาคต (scenario conditions) โดย

ในโปรแกรมประยกต Laos คาต วแปรท งหมดของแบบจ าลองไดมการ

17

ก าหนดไวแลว ดงนนสามารถทจะท าการประมวลผลการจ าลอง (simulation)

โดยการคลกทป ม Run หรอไปท Simulation/Run ขณะทแบบจ าลองอย

ในขนตอนการประมวลผล ป มเมนท งหมดจะไมสามารถใชงานได (โดยจะ

ปรากฏเปนสเทา ด งนนจงไมสามารถเรมการประมวลผลใหมได ใน

ขณะเดยวกน) และสามารถมองเหนแถบสเขยวทมมขวาลาง ซงแสดงความ

คบหนาของการท างาน จนกระท งด าเนนการการประมวลผล ครอบ 100%

ผลการจ าลอง (simulation) จะถกจดเกบไวทไฟลผลลพธ (output file)

(แผนทมการจดเกบขอมลแบบ ASCII) ซงสามารถน าเขาโดยใช GIS ส าหรบ

การแสดงผลและวเคราะห แผนทท งหมดทผานการประมวลผลในแตละคร ง จะ

ถกเกบภายในโฟลเดอรเดยว และเมอมการประมวลผลอกคร ง แผนทกจะถก

จดเกบในโฟลเดอรใหม ดงนน ผลทไดจากแบบจ าลองจะไมสญหายไปดวย

โดยโฟลเดอรจดเกบขอมลผลลพธ จะจดเกบอยใน

CLUMondo/Laos/CLUMondoWorkingDir และถกจ าแนกโดยวนทและ

เวลา ทเรมส งประเมวลผล (Start) ซงวธนชวยใหสามารถทราบการใชงานคร ง

ลาสดได

5.2.1 ลกษณะโดยท วไปของโปรแกรมประยกต (Applications

characteristics) เมนแรกของสวนประสานกบผใชงาน CLUMondo คอ “Application

characteristics” ซงผใชงานสามารถเพม (add) ลบ (remove) และแสดง

(display) ชนขอมลแผนทความเหมาะสมของทดน ประเภทการใชทดน และ

ชนขอมลแผนททไมตองการแสดง (exclusion layers) (ภาพท 8) ชนขอมล

แผนทความเหมาะสมของทดน และปจจยตางๆของพนท เชน ความสามารถใน

การเขาถงพนท, ความหนาแนนของประชากร, แผนทแสดงระดบความสง และ

ปรมาณน าฝน โดยสามารถเพมขอมลเหลานไดโดยการคลก “Add suitability

layer” สวนขอมลบรการของการใชทด “Land use services” หรอประเภท

การชนทดน สามารถแสดงผลและแกไขได ขณะเดยวกนในสวนของ

“Exclusion layers” นนหมายถง ช นขอมลแผนท ซงไมไดน ามาใชในจ าลอง

แตสามารถแสดงขอมลโดยใชค าส ง “Add exclusion layer” ขอมลแผนท

ท งหมด (suitability และ exclusion layers) สามารถแสดงผลไดโดยการกด

“Show” ซงเปนเมนทอยถดจาก file description

18

ภาพท8. Application characteristics ของสวนตอประสานกบผใชงาน CLUMondo model

5.2.2 การวเคราะหการถดถอย (Regression analysis) ในสวนทสอง คอ “การวเคราะหการถดถอย (Regression analysis)”

ผใชสามารถท าการวเคราะหทางสถต ซงตองด าเนนการทกคร งส าหรบ

โปรแกรมประยกต (โครงการ) ใหม (ภาพท 9) แตในกรณทมโปรแกรม

ประยกตนอยแลว กไมจ าเปนทจะตองวเคราะหการถดถอย (Regression

analysis) อก

19

ภาพท9. หนาจอแสดงการวเคราะหการถดถอย (Regression analysis)

โดยใช CLUMondo

5.2.3 พารามเตอรของแบบจ าลอง (Model parameters)

ในสวนน ผใชสามารถทจะก าหนดปจจยตาง ๆ ของแบบจ าลอง เชน

ปจจยสมการถดถอย (regression parameter) ล าดบการเปลยนแปลง

(conversion order) และ ความตานทานตอการเปลยนแปลง การปรบแก

ตารางการเปลยนแปลง (conversion matrix) และ ลกษณะของพนท

ใกลเคยง ตลอดจนภาพตการณในอนาคต (scenario) ดงภาพท 10 ปจจยตาง

ๆ เหลาน มความส าคญอยางมากส าหบโปแกรมประยกตหรอโครงการใหม ซง

มค าอธบายเพมเตมในแบบฝกหดท 2 ภาพเหตการณการเหลยนแปลงการใช

ทดน (Land use change scenarios)

20

ภาพท10. หนาจอแสดงการแปลงคาพารามเตอรของแบบจ าลอง (model

parameters) ใน CLUMondo

เรมตนการจ าลอง (Start of a simulation) แบบจ าลองสามารถประมวลผลได เมอมการเตรยมปจจยและขอมลตางๆ

เรยบรอยแลว ซงในแบบฝกหดน ขอมลน าเขาท งหมดไดด าเนนการแลว ใน

working directory

กด “Run” และแบบจ าลองจะเรมตนประมวลผล หลงจากทแบบจ าลองไดท าการประมวลผลเสรจสน ไฟลผลลพธจะถก

จดเกบในแฟมขอมล (ตวอยางเชน

\CLUMondo\Laos\CLUMondoWorking\ และแฟมยอยจะแสดงวนท

และเวลาทแบบจ าลองประมวลผล) แบบจ าลองสามารถประมวลผลไดอกคร ง

โดยการเพมช นขอมลแผนท ช นขอมลทไมใชในการจ าลอง (exclusion

layers) หรออาจจะเปลยนแปลงคาพารามเตอรตาง ๆ ผานทางสวนตอ

21

ประสานกบผใชงาน (user interface) (ตวอยางเชน ค าส งการแปลงคา, การ

ทนทานตอการเปลยนแปลง รวมท งลกษณะพนทใกลเคยง เปนตน)

เสรจสนการจ าลอง (End of the simulation) เมอเสรจสนการประมวลผลแลว CLUMondo จะมขอความแจงเตอน

(ภาพ 11) และแถบแสดงความกาวหนาจะไมแสดงการท างานใด ๆ ไฟล

ผลลพธตาง ทไดจากการประมวลผล จะถกจดเกบไวในสาระบบโครงการ

(project directory) ประกอบดวย สวนแรก คอ log file แสดงขอมลน าเขา

(input files) และชวงเวลาการประมวลผลในแตละคร ง หรอขอผดพลาด และ

ผลลพธทไมไดคาดหมาย สวนทสอง คอ การใชประโยชนทดนแตละป ซง

บนทกเปน cov_all.* โดย * หมายถงปทไดจากการจ าลอง โดยบนทกเปน

ไฟล ASCII และสามารถน าเขาเพอแสดงผลไดโดยใช GIS package

(ArcGis, Idrisi, QGIS) และโปรแกรม MCM สวนทสาม คอ age* โดย *

หมายถงปทท าการจ าลอง ซงไฟลน แสดงจ านวนปทในแตละตารางกรด (grid

cell) มการเปลยนแปลงรปแบบการใชประโยชนทดนในพนทน นๆ นอกจากน

แบบจ าลองย งสามารถสรางไฟ ลทม ชอวา landarea.txt ซ งไฟ ล นจะ

ประกอบดวย ขอมลการจดสรรพนทในแตละป (ยกเวนปท 0 – ปเรมตน) ของ

แตละประเภทการใชประโยชนทดน (จ านวนตารากรด * ขนาดของตารากรด)

สวนไฟลผลลพธอน ๆ มการอธบายไวแลวในคมอ สามารถดไดจาก Help ซง

รวมอยในโปรแกรม

ภาพท11. หนาจอแสดงเมอสนสดการจ าลอง

การแสดงและเปรยบเทยบผลการจ าลอง ( Display and

compare simulation results) ผลทไดจากการประมวลผลโดย CLUMondo จะถกจดเกบในสาระบบ

CLUMondo\Laos\ CLUMondoWorking ผ ล ล พ ธ เ ห ล า น ส าม า ร ถ

22

แสดงผลโดยใชสวนตอประสานกบผใช (user interface) ผานของโปรแกรม

CLUMondo โดยแสดงผลเบองตนและแผนทแบบจ าลองการใชประโยชน

ทดน โดยใชเมน “Results” และ Postprocessing หากตองการแสดงผลใน

รายละเอยด และวเคราะหขอมลเชงพนท จ าเปนตองใชโปรแกรม GIS

package ในการด าเ นนการ ในหวขอ น จะอธบายการแสดงผลและ

เปรยบเทยบขอมลแผนท โดยใชโปรแกรม Map Comparison Kit (MCK)

โดย ด าเนนการ ดงน

เรมการใชงาน MCK (ศกษาค าแนะน าในการตดต ง ในหวขอ 3 การใชระบบขอมลทางภมศาสตร)

หลงจากเปดโปรแกรม มค าถามวาจะเปด log file หรอไม ใหกดยกเลก (cancle) เพราะยงไมไดมการสราง log file

เลอก “File/New” จากนนหนาตาง “Edit log file” (แกไข log file) จะปรากฏขน (ภาพท 12)

ภาพท12. หนาจอแสดงการ “Edit log file” ใน MCK

เลอก “Import” และเรยกดแฟมขอมล Simulation results folder (CLUMondo\Laos\ CLUMondoWorking, ซงมแฟมขอมลยอย ระบวนและเวลาทมการแสดงผลการจ าลอง) เลอกชนดไฟลเปน “All Files (*)” ผลการจ าลอง (แผนทการใชประโยชนทดน) จะถกจดเกบในไฟลชอวา cov_all.* โดยเครองหมาย * หมายถงป ทด าเนนการประมวลผลของแบบจ าลอง

เลอกไฟลทตองการเปรยบเทยบขอมล เชน หากตองการเปรยบเทยบแผนทการใชประโยชนทดน ปทเรมตน (ปท 0) และแผนทการใช

23

ประโยชนทดนปสดทาย (ปท 10) ใหเลอกไฟล cov_all.0 และ cov_all.10 จากนนคลกท “OK”

ไฟลจะถกเพมเขาไปใน “Edit log file” กด “OK” จากนนโปรแกรม จะใหท าการตงชอและบนทก log file ท าการบนทกโดยใชชอทตองการ จากนนโปรแกรมจะเรมด าเนนการเปรยบเทยบขอมลแผนท

แผนทจะถกแสดงในหนาตางหลกของ MCK โดยรปแบบสอตโนมต และเพอชวยใหเปรยบเทยบแผนทไดงายยงขน แนะน าใหท าการเปลยนสแผนท โดยการดบเบลคลกทสญลกษณของแผนท (legend) ซงอยทางดานซายของหนาตางจากนน “Legends editor” จะเปดขน (ภาพท 13) ทานสามารถปรบเปลยนสและชอประเภทการใชประโยชนทดน ตามความตองการ (เชน ชมชนเมอง, ปาทบ เปนตน) ซงการเปลยนแปลงชอ จะชวยใหสามารถท าการเปรยบเทยบไดงายยงขน

เลอกสทเหมาะสมกบประเภทการใชประโยชรทดน และสามารถจ าแนกความแตกตางไดอยางชดเจน ส ง apply ดงแสดงในภาพท 14 ซงพรอมตอการวเคราะหในขนตอนตอไป โดย MCK

ทานสามารถท าการปรบเปลยนแผนทการใชประโยชนทดน ปเรมตน

และปอน ๆ ทไดจากการจ าลอง โดยคลกทป ม หรอ

ภาพท13. หนาจอแสดงการแกไขรปแบบน าเสนอทางกราฟคของแผนทการ

ใชประโยชนทดนใน MCK

24

ภาพท14. การแสดงแผนทการใชประโยชนทดนใน MCK

ภาพท15. ตวอยางสญญลกษณแผนทการใชประโยชนทดนของประเทศลาว

เราสามารถเรมตนเปรยบเทยบแผนทได โดยในขนแรกท าการเปรยบเทยบ

แผนทปเรมตน กบแผนทซงไดจากการจ าลองเสรจสนทายสด โดยใชค าส ง

“Per comparison” ใน MCK ค าส งน จะท าการเปรยบเทยบการใช

ประโยชนทดนซงไดท าการเลอกไวแลว ในแตละตารางกรดวาตางกนหรอไม

โดยด าเนนการ ดงน

25

เลอก “Options/Comparison algorithm” หรอคลกท ป ม

Comparison algorithm เลอก “Per category”

เลอก “Options/Algorithm settings” หรอคลกท ป ม Algorithm settings

เลอกประเภทการใชประโยชนทดนอนแรกทตองการเปรยบเทยบ เชน รหส 6 ซงหมายถงปาทบ เปนตน เราสามารถสงเกตการเปลยนแปลงของพนทปา ระหวางปเรมตนและปทายสด (ภาพท 16) โดยสามารถทราบวา พนทใดยงมพนทปาคงเหลอ พนทใดทมการท าลายปา และพนทใดมพนทปาเพมขน หากตองการเปรยบเทยการเปลยนแปลงของพนทใหมความชดเจนมากยงขน ใหกดดบเบลคลกทสญญลกษณของแผนททางดานซายมอ และก าหนดสญญลกษณ “in none of the maps” ใหเปนสเทา

หากตองการแสดงผลลพธทางสถต ใกกด “Options/Result statistics”, หรอกดป ม ”) เพอเปรยบเทยบการเปลยนแปลง การใชประโยชนทดนประเภทใดประเภทหนง ของ 2 ชวงเวลา ในเชงปรมาณ

ด าเนนการเปรยบเทยบ ประเภทการใชประโยชนทดนอน ๆ ท งหมด โดยการเลอกประเภทการใชประโยชนทดน ใน “Algorithm settings”

26

ภาพท16. แสดงการเปรยบเทยบการใชประโยชนทดน แตละประเภทใน

MCK

ล าดบถดไป ท าการเปรยบเทยบแผนท 2 ภาพโดยใช Kappa

algorithm ซง algorithm นจะท าการเปรยบเทยบแผนทในแตละตารางกรด

เพอประเมนดวาขอมลในแตละคของตารางกรด ทไดจากแผนทท งสองมคา

เทากนหรอไม โดยด าเนนการ ดงน

เลอกเมน Kappa ซงแสดงในหนาตาง “Select comparison algorithm” ผลการวเคราะห จะแสดงใหเหนความแตกตาง ของแผนทการใชประโยชนทดน ในสองชวงเวลา (ภาพท 17)

เลอก “Options/Result statistics” หรอคลกทป ม เพอวเคราะหความแตกตาง ของแตละประเภทการใชประโยชนทดน และตารางเปรยบเทยบการเปลยนแปลงการใชทดนแตละค (contingency table) พรอมคาตวแปรตาง ๆ ของ Kappa algorithm

โดยในตารางแสดงแตละประเภทการใชทดน ทานสามารถเหนความ

แตกตางทเกดจากแผนทท งสอง วาการใชประโยชนทดนแตละประเภท วาม

การเปลยนแปลงไปมากนอยเพยงใด โดยม KLoc values อธบายความ

คลายคลงระหวางแผนทท งสองในเชงพนท และม KHisto values อธบายความ

27

คลายคลงกนในเชงปรมาณ โดยถามคาเขาใกล 1 หมายความวา แผนทท งสอง

มความคลายคลงกนมาก ท งในเชงพนทและปรมาณ เราสามารถคาดการณได

วา การใชประโยชนทดน ประเภทหน และน า มการเปลยนแปลงนอย ดงนน

จงมคาใกลเคยง 1 ในทางตรงขา การใชประโยชนทดนประเภท ปาทบและ

ประเภทอน ๆ จะมคาต า เนองจากมการเปลยนแปลงเปนการใชประโยชนทดน

ประเภทอนมาก เมอน ามาเปรยบเทยบกบขอมลปทเรมตน กอนด าเนนการ

จ าลอง

ภาพท17. การเปรยบเทยบแผนท 2 ช นขอมล โดยใช Kappa algorithm

ตาราง contigency table แสดงรายละเอยดขนาดพนทของการใช

ประโยชนแตละค ระบเปนจ านวนตารางกรด ทไดจากแผนท 2 ช นขอมล

ดงนน ท าใหเราทราบวาการใชประโยชนทดนประเภทหนงในปเรมตน ได

เปลยนไปเปน การใชประโยชนทดนประเภทอนในชวงเวลาดงกลาวมากนอย

เพยงใด แนะน าใหทานใชเวลาในการศกษาและพจารณาวา การเปลยนแปลง

ประเภทใด มการเปลยนแปลงมากทสด

28

6 การจ าลองสถานการณการใชประโยชนทดน (Simulating land

use change scenarios; แบบฝกหด) ในแบบฝกหดน จะชวยใหทานคนเคยกบ CLUMondo ในการจ าลอง

ภาพเหตการณตาง ๆ (scenarios) โยเฉพาะอยางยง ทานจะสามารถปรบแก

ตวแปรตาง ๆ ของแบบจ าลอง เพอใหสอดคลองกบภาพเหตการณ และท าการ

เปรยบเทยบผลลพธทไดในแตละภาพเหตการณ

6.1 ปจจยทเกยวของกบการก าหนดภาพเหตการณการเปลยนแปลงรปแบบการใชประโยชนทดน แบบจ าลอง CLUMondo มตวแปรจ านวนมาก ทจ าเปนจะตองมการ

ก าหนดคาใหเรยบรอย กอนการประมลผล ซงการตงคาตวแปรเหลาน ขนอย

กบสมมตฐานทเกยวของกบแตละภาพเหตการณ ตวแปรของแบบจ าลองทตอง

มการปรบแก มดงตอไปน

คาความทนทานตอการเปลยนแปลง (Conversion resistance parameters)

ตารางการเปลยนแปลง (Conversion matrix)

ตวแปรของภาพเหตการณ (Scenario parameters) ภาพเหตการณ (scenarios) สามารถเปรยบเทยบความแตกตางของ

การพฒนา และชวยอธบายหรอสามารถสรางเขาใจ ในการวเคราะหความ

ออนไหวตอการเปลยนแปลงของแบบจ าลอง ตวอยาง การวเคราะหอยางงาย

ไดแกการเปรยบเทยบโดยใชสายตา หรอ การค านวณความแตกตางทไดจาก

ภาพเหตการณตาง ๆ โดยใช GIS หรอโปรแกรม MCK

29

6.1.1 คาความทนทานตอการเปลยนแปลง (Conversion

resistance parameters) คาความทนทานตอการเปลยนแปลง เปนตวแปรทส าคญอยางหนงใน

การจ าลองการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนอยางพลวต (temporal

dynamics) คาความทนทานตอการเปลยนแปลง มความสมพนธกบ

ความสามารถในการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนไดหรอไม (ภาพท 18)

โดยประเภทการใชประโยชนทดน ทมการลงทนสง โดยมากมการเปลยนแปลง

ไปเปนการใชประโยชนทดนประเภทอนยาก นอกจากวา มความตองการใช

ทดนในพนทน นอยางมาก ดงนน จะอยคงท (static) เชน ทอยอาศยหรอพนท

เกษตรกรรมถาวร (พชทมการเจรญเตบโตชา หรอไมผลทมคณคาทาง

เศรษฐกจ) ในขณะทประเภทการใชประโยชนทดนประเภทอน ๆ สามารถ

เปลยนแปลงคาไดงาย หากพนทน นมความเหมาะสมมากตอการใชประโยชน

ทดนประเภทอน พนทเกษตรกรรม สามารถเปลยนเปนพนทเมอง พนทเมองไม

เปลยนเปนพนทเกษตรกรรม แตการขยายตวของพนทเกษตรกรรม สามารถ

เกดขนไดบรเวณรอบๆ ขอบปา อกตวอยาง คอ การใชประโยชนทดนเพอท าไร

เลอนลอย โดยมากจะระยะเวลาไมเกน 2 ฤดกาล เนองจากหลงจากน การขาด

แคลนธาตอาหารในดน

ภาพท18. คาความทนทานตอการเปลยนแปลง (conversion resistance

parameters)

30

ความแตกตางกนของพฤตกรรมของการเปลยนแปลงการใชประโยชน

ทดนประเภทตาง ๆ สามารถสะทอนไดดวยคาใชจายในการแปลง อยางไรก

ตาม คาใชจายไมสามารถเปนตวแทนไดทกปจจ ย ทมอทธพลตอการ

เปลยนแปลงรปแบบการใชประโยชนพนท เชน การขาดแคลนธาตอาหารใน

ดน, มลคาทเกดจากความสวยงามของพนท เปนตน ดงนน ในแบบจ าลอง การ

ก าหนดความยดหยนของการเปลยนแปลง (conversion elasticity) การใช

ทดนในแตละประเภท ไมมรปแบบตายตวแตมความสมพทธหรอเปรยบเทยว

ระหวางการใชประโยชนทดนตาง ๆ ในพนทศกษา โดยมคา ต งแต 0

(เปลยนแปลงไดงาย) ไปจนถง 1 (ไมสามารถเปลยนแปลงได) ดงนน ผใช

แบบจ าลอง ควรก าหนดคาต วแปรน โดยความร และประสบการณของ

ผเชยวชาญ หรอสงเกตพฤตกรรมการใชประโยชนทดนในอดต ค าอธบาย

เพมเตมในการก าหนดคาความยดหนนตอการเปลยนแปลง ของคาประมาณ

ความเปนไปไดในการปรบเปลยนคาความยดหยนตอการเปลยนแปลง และ

พฤตกรรมของการใชทดน เมอมความตองการใชประโยชนทเดนเพมขนหรอ

ลดลง สาสรถสรป ไดดงน

0 : หมายถง การใชประโยชนทดนสามารถเปลยนแปลงไดงาย และ

สามารถเปลยนแปลงไดท งหมด เกดขนโดยอสระทกพนทของการใช

ประโยชนทดนประเภทน กลาวคอ การใชประโยชนทดนสามารถทดแทนได

โดยการใชประโยชนประเภทอน ในขณะเดยวกน สามารถเกดไดในพนท

อน ๆ ดวย เชน การท าไรเลอนลอย

>0...<1: หมายถง สามารถเปลยนแปลงได หากมคาสง แสดงวาเปลยนแปลงยาก หรอยงมการใชประโยชนทดนรปแบบเดม ในพนทเดยวกน โดยท วไปใชคาใชจายในการลงทน มาใชพจารณา 1: หมายถง การใชประโยชนทดน ณ ตารางกรดใดตารางกรดหนง ไมสามารถเปลยนแปลงได ในแตละชวงเวลาของการจ าลอง โดยท วไป ใชกบการใชประโยชนทดน ทมการเปลยนแปลงยาก การตงถนชมชนและเมอง และพนทปาสมบรณ สามารถน าไปใชในการก าหนดการปองกนการท าลายปา หรอการฟนฟปา เปนตน

ส าหรบในแบบฝกหดน ทานสามารถเพมคาความทนทานของการ

เปลยนแปลง ของการใชประโยชนทดน ประเภท “ปาทบ (ปาสมบรณ)” ซง

หมายถง ปามโอกาสเปลยนแปลงนอยมาก หากด าเนนการตามภพเหตการณน

ทก าหนดนโยบายลดการขยายพนทเกษตรและพนทอยอาศยเขาไปในพนทปา

แตการใชประโยชนประเภทอน ๆ สามารถเปลยนแปลงไดงาย

31

กอนด าเนนเปลยนแปลงคาปจยตาง ๆ แนะน าใหท าการประมวลผลแบบจ าลองอยางนอยคร งหนงกอน ท งน เพอจะไดใชเปนเปนขอมลอางอง (reference scenario) และใชในการเปรยบเทยบกบขอมลทไดจากภาพเหตการณตาง ๆ ในอนาคต

ในสวนตอประสานกบผใชงาน (user interface) ของแบบจ าลอง CLUMondo ใหท าการเลอกเมน Model parameter/Conversion resistance และปรบเปลยนคาความยดหนนในการเปลยนแปลง (Conversion resistance) ของรการใชประโยชนทดน ประเภท “Forest – SC Mosaic” ใหเทากบ 0.8 หลงจากนนคลกทป ม “Run” เพอทเรมการประมวลผล.

เมอแบบจ าลองประมวลผลเสรจสนแลว ท าการเปรยบเทยบผลทไดกบผลทไดการประมวลอางอง (reference scenario) โดยใชโปรแกรม MCK โดยการน าเขาแผนทประมวลผลขนทายสด (ปท 10) ใน MCK log file ทไดสรางไวกอนหนาน

ท าการเปรยบเทยบผลลพธทไดจากการประมวลผล ระหวางปเพรมตอนและปสดทาย ของการใชประโยชนทดนในรปแบบ Forest – SC Mosceic (โดยการใช “Per category”) ทานสงเกตเหนอะไรบาง

เปรยบเทยบผลลพธทไดจากการประมวลผลอางอง (referenc scenario) และภาพเหตการณทไดเปลยนคาความยดหยนตอการเปลยนแปลง ส าหรบ Forest – SC (โดยการใช “Per category”)

ขนทายสด ตรวจสอบความแตกตางของการใชประโยชนทดนประเภทอนๆ ทานวาสามารถสงเกตเหนการเปลยนแปลง หรอผลกระทบ ซงเปนผลจากการปรบคา conversion resistance หรอไม (โดยการใช “Per category” หรอ kappa)

ทานสามารถจ าลองภาพเหตการณอน ๆ โดยการปร บเปลยนคา conversion resistance parameter ตวอยางเชน การลด conversion resistance ของปาใหมคาต าเทากบ 0 ซงหมายถง ในการจ าลองจะไมการปองกนพนทปาเลย

6.1.2 เมตรกซ (ตาราง) การเปลยนแปลง (Conversion matrix)

เมตรกซการเปลยนแปลง ใชในการก าหนดวาการใชประโยชนทดนประเภทใด ทสามารถท าไดในแบบจ าลอง (ภาพท 19) เมตรกซการเปลยนแปลง จะบนทกอยในรปไฟลขอความ (text file) ทสามารถแกไขโดยใชโปรแกรมทวไป หรอใชสวนตอประสานกบผใช โดยแถว (row) ของเมตรกซ แสดงประเภทรปการใชประโยชนทดนในปจจบ น และแนว

32

(column) แสดงประเภทการใชประโยชนทดนในอนาคต ในการปรบแกการเปลยนแปลงการใชทดน 2 ประเภท ทานสามารถแกไขขอมลในเมตรกซ ดงน

0: หมายถง ไมสามารถเปลยนแปลงได 1: หมายถง สามารถเปลยนแปลงได

10X : หมายถง สามารถเปลยนแปลงได ภายหลงจ านวนปทระบ ตวอยางเชน 104 หมายถง การใชประโยชน สามารถเปลยนแปลงได ภายหลงเวลาผานไป 4 ป และ 110 หมายถง สามารถเปลยนแปลงได ภายหลงเวลาผานไป 10 ป เปนตน ตวอยางเชน การท าไรเลอนลอยสามารถเปลยนเปนพนทเพาะปลก ภายในระยะเวลา 4 ป ขอสงเกต การก าหนดขอมลในลกษณะน ใชกบการเปลยนแปลงการใชทดน จากประเภทหนง เปนการใชประโยชนทดนอกประเภทหนง ผใช ไมสามารถใสคาเหลานในแนวทแยง - คา 10X สามารถใชไดในแนวทแยงเทานน ซงบงบอกวา สามารถใชประโยชนทดนในพนทหนงๆ ไดนานมากทสดเทาไหร หรอไมสามารถคงอยประเภทเดมไดในพนทเดยว หากเวลามากกวา X ป ตวอยางเชน ก าหนดคา -103 ส าหรบการใชประโยชนทดน ประเภทไรเลอนลอย หมายความวา สามารถใชประโยชนทดนเพอท าไรเลอนลอยไดมากทสด 3 ป (หากไมมการเปลยนแปลง) ในปถดไป (ปท 4) ทตองมการเปลยนไปเปนการใชประโยชนทดนประเภทอน

33

ภาพท19. เมตรกซการเปลยนแปลง

หลงจากการปรบแกเมตรกซ ใหด าเนนการประมวลผลแบบจ าลอง ภายใตเงอนไข ไมสามารถเปลยนจากปาธรรมชาต เปนพนทสวนปาได แตการปลกสรางสวนปา สามารถเกดขนไดในพนทอน ทไมใชพนทปา โดยด าเนนการ ดงน

ใชเมน “Model parameters/Conversion matrix” ในการปรบแกเมตรกซการเปลยนแปลง เลอกขอมลแถว (row) ทเปนปาทบ และแนว (column) ทเปนพนทสวนปา แลวก าหนดคาใหเทากบ 0

Run แบบจ าลอง หลงจากปรบแกขอมลในเมตรกซเสรจแลว เมอแบบจ าลองประมวลผลเสรจ ใชโปรแกรม MCM แสดงขอมลแผนทและเปรยบเทยบผล

ในโปรแกรม MCK ท าการเพมแผนทการใชประโยชนทดน ทไดจากแบบจ าลองปสดทาย ใน log file ซงไดด าเนนการแลวตามขอ 4.5 จากนนไปทเมน “Display and compare simulation results” เปรยบเทยบผลลพธกบปแรกเรม และขอมลปอน ๆ

เพอเปนการแสดงถงศกยภาพเพมเตมของเมตรกซการเปลยนแปลง ใหด าเนนการจ าลองการใชประโยชนทดนใหม โดยก าหนดใหการใชประโยชนทดนเพอใหสมปทานท าเหมอง ตองสนสดภายในเวลา 5 ป ภาพเหตการณน สามารถอธบายแนวโนมเหตการณการใชประโยชนทดนในอนาคตได

34

กลาวคอ: พทสมปทานเหมองขนาดใหญก าลงจะปดตวลง เนองจากคยามกงกลดปญหาดนสงแวดลอม โดยด าเนนการ ดงน

ใชเมน “Model parameters/Conversion matrix” ในการปรบแกเมตรกซการเปลยนแปลง เลอกขอมลแถว (row) และแนว (column) ทเปนพนทสมปทานแหมองแร (Mining concessions/Mining concessions) แลวก าหนดคาใหเทากบ -105 ซงคานแสดงใหเหนวาพนทมความจ าเปนในการเปลยนแปลงรปแบบการใชประโยชนทดนหลงจากนเปนเวลา 5 ป

อยางไรกตาม หากการท าสมปทานเหมอง ไมสามารถเกดขนในพนทได ภายหลงระยะเวลา ระยะเวลา 5 ป ดงนนตองเปลยนเปนการใชประโยชนทดนประเภทอนๆอยางนอย 1 ประเภท มฉะนนแลวแบบจ าลอง จะไมสามารถประมวลผลไดเสรจสน ดงนน ใหปรบแกขอมลจากพนทสมปทานเหมอง เปน พนทปาทบ เดมมคาเทากบ 0 ใหเปนคาเทากบ 1

.

หมายเหต: ในตอนเรมประมวลผลโดยแบบจ าลอง CLUMondo แตละตารางกรด จะถกก าหนดระยะเวลาตาง ๆ จากการสม โดยทบางตารางกรดอาจจะถกก าหนดใหมคา 3 ป หมายความวา ตารางกรดนน จะมการเปลยนแปลงได ภายหลงชวงระยะเวลา 2 ป

Run แบบจ าลองภายหลงจากปรบเปลยนคาในเมตรกซ เมอแบบจ าลองประมวลผลเสรจ ด าเนนการแสดงผลและเปรยบเทยบผลลพธใ โดยใชโปรแกรม MCK

ในโปรแกรม MCK ท าการเพมแผนทการใชประโยชนทดน ทไดจากแบบจ าลองปสดทาย ใน log file ซงไดด าเนนการแลวตามขอ 4.5 จากนนไปทเมน “Display and compare simulation results” เปรยบเทยบผลลพธกบปแรกเรม และขอมลปอน ๆ

แทนทการเปรยบเทยบขอมลกบปทายสดใน MCK ทานสามารถน าเขาขอมลปอนๆไดท งหมดและท าการเปรยบเทยบกบภาพเหตการณปาฐาน ใช “Per category” และเลอก Mining จากนนทานจะเหนพนทท าเหมองซงจะคอย ๆ หายไปในแตละป

6.1.3 ภาพเหตการณ (Scenario parameters)

ในสวนของภาพเหตการณ (ภาพท 20) ทานสามารถระบชวงเวลาของการจ าลอง ซงมหนวยเปนปได (เชน 10 ป นบจากการใชประโยชนทดนในปจจบน) และยงสามารถก าหนดความตองการใชทดนรายในป ในการจ าลอง สวนความตองการใชประโยชนทดน เปนปจจยน าเขาทส าคญ และสามารถ

35

แกไขไดในไฟล demand.in* ทถกจดเกบไวในแฟมขอมล CLUMondo\Laos\CLUMondoWorking โดยก าหนดเปนขนาดพนทรวม ของการใชประโยชนทดนในแตละประเภท เพอน ามาใชในการจดสรรทดนของการจ าลองแตละป โดยขนตอนในการท าซ า จะชวยสรางความมนใจวามความแตกตางเลกนอย ระหวางประเภทของการใชประโยชนทดนและความตองการในการใชประโยชนทดน

ความตองการใชประโยชนทดน จะค านวณแยกจากโปรแกรม CLUMondo เพอแสดงจดสรรการใชประโยชนทดนทมการเปลยนแปลงไปเทานน ซงสามารถไดจากการประเมนหลายวธ ขนอยกบพนทศกษา และภาพเหตการณในอนาคต ยกตวอยางเชน การคาดการณแนวโนมในอนาคตโดยใชขอมลในอดต เปนเทคนคทมกพบไดบอย ในบางคร ง สามารถท านายไดจากการเพมขนของจ ายวนประชากร และ/หรอ การลดนอยลงของทรพยากรทดน หรอการวเคราะหนโยบาย เชน การวเคราะหเศรษฐศาสตรระดบมหภาค เพอก าหนดความตองการใชประโยชนทดน ซงสามารถแสดงใหเหนความสมพนธระหวางเปาหมายเชงนโยบาย กบการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน เปนตน

ภาพท20. การก าหนดภาพเหตการณอนาคต

ขนตอนตอนตอไป ด าเนนกาปรบแกความตองการ ของโครงการประเทศลาว โดยเพมขนาดพนท ชมชนเมอง ภาพเหตการณน มสมมตฐานวา ในอนาคตอนใกล ประชากรทอาศยในเมองมการเพมปรมาณอยางรวดเรว ดงนน จงมความจ าเปนในการขยายตวพนทเมอง เชน โครงสรางพนฐาน และพนทอตสาหกรรม เปนตน กวาวคอ พนทชมชนเมอง มการขยายตวมากกวา 10% ตอป ระหวางป ค.ศ. 2010 - 2020 ถงแมวาภาคเหตการณน

36

อาจจะด รนแรง แต เ รา กสามารถใชศ กษาผลกระทบทจะ เ กดข นตอสภาพแวดลอม จากการพฒนาได โดยด าเนนการ ดงน

ไปท Model parameters / scenario parameters

ด าเนนการสรางภาพเหตการณสมมต โดยการเปลยนแปลงความตองการใชประโยชนทดนใน “Model parameters/Scenario parameters” ซงในกรณน ใหเพมขนาดพนทอยอาศย (Built – up area) ในแตละป

กรอกขอมลขางลางน ไวในตาราง “Scenario parameters” (สามารถคดลอกไดจากตารางไฟล excel โดยใชค าส ง Ctrl + c และ Ctrl + v)

year Built-up areas [ha]

2010 44800

2011 53000

2012 57000

2013 64600

2014 73000

2015 80000

2016 87000

2017 93000

2018 100000

2019 110000

2020 120000

ส ง Run แบบจ าลองภายหลงจากปรบแกความตองการใชทดนแลว เมอแบบจ าลองประมวลผลเสรจ แสดงผลและท าการเปรยบเทยบผลลพธ โดยใชโปรแกรม MCK

ในโปรแกรม MCK ท าการเพมแผนทการใชประโยชนทดน ทไดจากการจ าลองในปสดทาย ใน log file ทไดด าเนนแลวตามขอ 4.5 จากนนไปท “Display and compare simulation results” เปรยบเทยบผลลพธกบปเรมตน กบขอมลทไดจากแบบจ าลองในปอน

37

ๆ

38

7 การจ าลองนโยบายเชงพนท (Simulating Spatial policies) เครองมอการวางแผนและนโยบายหลายอยาง สามารถน ามาใช ในการ

ก าหนดการจ าลองการเปลยนแปลงการใชทดนในอนาคตได ในแบบฝกหดน

ทานจะไดเรยนรการน ามาตรการเหลาน ไปใชในแบบจ าลองสถานการณของ

CLUMondo ในการด าเนนการ ตองจดเตรยมแผนททก าหนดขอบเขตทจะ

ด าเนนการนโยบายเชงพนท นโยบายเชงพนทบางอยาง ก าหนดใหไมมการ

เปลยนแปลงการใชทดนทกประเภทในพนทใดพนทหนง เชน ในพนทปาสงวน

แหงชาตหามมการท าไม บางนโยบายหามไมหมการเปลยนแปลงการใช

ประโยชนทดนบางประเภท เชน การกอสรางทอยอาศยในพนทการเกษตร ใน

แบบฝกหดนทานจะไดฝกหดก าหนดนโยบาย ทหามการเปลยนแปลงการใช

ทดนทกประเภท ในพนททก าหนด

การเพมช นขอมลพนทหวงหาม (Exclusion layers)

ไฟลขอมลพนทหวงหาม (area restriction) เปนขอมลทน ามาในการก าหนด พนททไมอนญาตใหมการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน ตวอยางแผนทตวทใชในแบบฝกหดน สามารถเลอกไดจาก สวนประสานกบผ ใช (user interface) ทเมน 'Application characteristics' ในหวขอ section 'Exclusion layers'

ไฟล 'region_park.fil' เปนชนขอมลแผนทพนทคมครอง ซงภายใน

พนทน ไมอนญาตใหมการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน ดงภาพท 21 ซง

สามารถน าเขามาระบบสารสนเทศภมศาสตร เนองจากจดเกบขอมลเปนไฟล

ASCII raster การด าเนนงานมข นตอนเหมอนกบ การน าเขาขอมลอน ๆ ใน

การจ าลอง ไฟลตวอยางทแสดงพนทแหลงธรรมชาตทถกสงวนไว เปนพนทท

ไมอนญาตใหมการเปลยนแปลงการใชทดน

การด าเนนงาน มข นตอนดงน

39

ภาพท21. ตวอยางพนทหวงหาม

เปดการใชงานโปแกรม CLUMondo (หากยงไมไดเปดโปรแกรม) จากนนใหเปดโครงการ Laos application

ไปทเมน 'Exclusion layers' ซงซอนอยในแทบ Application characteristics ทานจะเหนวา Normal region map (ไมมพนทหวงหาม) ถกเลอกใชงานอย ใหเปลยนเปน Region_park exclusion layer โดยการคลกทป มตวเลอกดานหนาของมน

Run แบบจ าลอง โดยไมตองเปลยนคาปจจยอน ๆ หลงจากเสรจสนการประมวลผล แสดงผลและเปรยบเทยบผลลพธ โดยใชโปรแกรม Map Comparison Kit (MCK)

ในโปรแกรม MCK ใหเพมแผนทไดจากแบบจ าลองในปสดทายไปยง .log file ซงไดด าเนนการไวแลวใน (ข นตอน) สวน 4. 5 'Display and compare simulation results' เปรยบเทยบผลกบปเรมตน และผลการจ าลองปอน ๆ

-

พนทหวงหามอน ๆ (Other exclusion areas) นอกจากอทยานแหงชาต สามารถก าหนดพนทมอน ๆ เปนพนทหวงหาม

ได เชน พนทแหลงน า พนทลาดชนทเสยงตอการกดเซาะดน หรอพนทสง เปน

ตน ในแบบฝกหด ทานจะไดก าหนดพนทททมระดบความสงของมากกวา

1,000 เมตร เปนพนทหวงหาม ซงนโยบายเชงพนทน จะชวยปกปองกน ไมให

เกดความเสอมโทรมของสงแวดลอม อนผลมาจากการเปลยนแปลงการใชทดน

40

เชน การท าลายปา หรอการขยายพทนทเมอง ในพนทสงชน เปนตน โดย

ด าเนนการ ดงน

ไปท 'Exclusion layers' ซงอยในสวนของแทบ Application characteristics จากนนเลอก 'region_1000.asc' เพอก าหนดเปนชนขอมลเขตหวงหาม

Run แบบจ าลอง โดยไมตองเปลยนคาปจจยอน ๆ หลงจากประมวลผงเสรจสน แสดงผลและเปรยบเทยบผลลพธ โดยใชโปรแกรม Map Comparison Kit (MCK)

ในโปรแกรม MCK เพมแผนทการใชประโยชนทดน ทไดจากแบบปสดทาย ไปยงแฟม .log file ซงไดด าเนนการจดท าไวแลว ในขนตอน 4.5 'Display and comparison simulation results' แสดงผลและเปรยบเทยบผลลพธ ทไดจากการจ าอลงในปอน ๆ

หมายเหต: ทานสามารถใชระบบสารสนเทศภมศาสตร ในการจดท าพนทหวง

หามได เชน เราสามารถก าหนดพนททอยหางแหลงน า, พนททมความลากชน

มากกวาทก าหนด พนททหางไกลจากถนน ทาสามารถน าพนทหวงหาม เขาส

แบบจ าลอง โดยการคลกทเมน 'add exclusion layer' หมายเหต ช นขอมล

เหจตหวงหาม ตองมระบบคาพกดทางภมศาสตร และขอบเขตเหมอนกบแผนท

การใชทดน รายละเอยดเพมเตม สามารถศกษาไดจากคมอการใชงาน

8 การวเคราะหสมการถดถอยโลจสตก (Logistic regression

analysis) (แบบฝกหด) ในแบบฝกหดบทน ทานจะไดวเคราะหวา ปจจยใดมนยส าคญตอการใช

ประโยชนทดน โดยการด าเนนการวเคราะหสมการถดถอยโลจสตก (Logistic

regression analysis) ซงเปนการวเคราะหหาความสมพนธระหวางตวแปร

อสระ (explanatory or indepent variables) หนง หรอมากกวาหนงตว

แปร (เชน ชนดดน ความสง และการเขาถง) และตวแปรตาม (depent

variables) คอ การใชประโยชนทดนแตละประเภท โดยด าเนนการ ดงน

เปดแบบจ าลอง CLUMondo (หากยงไมไดเปด) เปดโครงการ Laos application อยาเปลยนแปลงคาปจจยใด ๆ ของแบบจ าลอง

ในขนตอนแรก ค านวณหาคาความสมพนธระหวางปจจยอสระ โดยการคลกทป ม ‘Update correlation matrix' ใน section 'Regression analysis/Sampling' แบบจ าลอง CLUMondo ผลการค านวณ ดงภาพท 22

41

เมอค านวณเสรจแลว ทานจะเหนคา multicollinearity ในตารางผลลพธ ซงคาบงบอกวา ปจจยอสระมความสมพนธมากนอยเพยงใด ซงการวเคราะหทเหมาะสมนน ปจจยอสระ ตองมความแตกตางกนพอสมควร (ไมมความสมพนธกน)

การเลอกชนขอมลแผนท ปจจยอสระ ทมคาความสมพนธ นอยกวา 0.8 หากชนขอมลแผนทคหนงคใด มความสมพนธมากกวา 0.8 ใหพจารณาเลอกเพยงช นขอมลเดยว หลงจากเลอกชนขอมลแผนทท ก าหนดเปนปจจยอสระเรยบรอยแลว ใหคลกทเมน 'Take sample'

ภาพท22. การค านวณ Correlation matrix

ค านวณคาสมประสทธ ไดทเมน 'Parameter selection' (ภาพท 23) เลอกประเภทการใชประโยชนทดน และค านวณคาสมประสทธ

โดยการเลอกชนความเหมาะสม (ท งหมด) และคลกท 'Calculate coefficients'

ด าเนนการวเคราะหขอมลวา ปจจยความเหมาะสมหรอปจจยอสระ

(suitable layers or independent variables) ใดบาง มนยส าคญตอการ

เลอกใชประโยชนทดนแตละประเภท ดงนน คาสมประสทธควรมคานอยกวา

0.05 ถาใหดควรนอยกวา 0.01 คาสมประสทธ ขนอยกบจ านวนของชนมล

ปจจยอสะทใหในการวเคราะหหาความเหมาะสม ดงนน ในขนตอนการ

ประมวลผล แบบจ าลองจะมวเคราะหซ าๆ จนกระท งไดช นขอมลเพอมา

42

วเคราะหความเหมาะสมของการใชประโยชนทดน (suitability layers) โดย

ด าเนนการ ดงน

ไมเลอกชนขอมลความเหมาะสมทมคาสมประสทธ > 0.05 แลวด าเนนการค านวณใหม โดยการคลก 'Calculate coefficients' ท าซ า ๆ จนกระท งไดช นความเหมาะสมทมนยส าคญ (คาสมประสทธ < 0.05) และมจ านวนนอยกวา 7 ช นขอมล

ในบางกรณ CLUMondo จะมขอความเตอนวา 'ไมสามารถหาค าตอบได (Could not find a stable solution) ใหตรวจสอบคา parameters'. ในกรณนใหยกเลกการเลอกชนความเหมาะสมหนง บางชนขอมล แลวด าเนนการวเคราะหขอมลใหม

หลงจากเลอกชนขอมลความเหมาะสม จ านวนสงสดไมเกน 7 ช นขอมล ค านวณคาสมประสทธ โดยคลกท ' Use this coefficients’ คาตวแปรตาง ๆ ในสมการถดถอยโลจสตก (Regression parameters matrix') ในเมน Model parameters’ จะถกปรบแกตามผลลพธทไดจากการวเคราะห

ด าเนนการตามขนตอนขางตน กบประเภทการใชประโยชนทดนทเหลอ

หมายเหต: ทดานลางของหนาตาง 'Parameter selection' มขอมลเกยวกบ

คาพนทใตเสนโคง (area under curve: 'AUC') ซงคานบอกคา “ความ

ถกตอง” ของสมการถดถอยโลจสตก โดยมคาระหวาง 0 ถง 1 ถาคามากกวา

0.9 หมายถง ดเยยม คาระหวาง 0.8 และ 0.9 ด และคาระหวาง 0.7 และ 0.8

พอใช สวนคาต ากวา 0.7 หมายถง มความถกตองนอย และคาต ากวา 0.6 อย

ในระดบความถกตองนอยมาก การท าตามวธการขางตน ทานสามารถ คดเลอก

ชนขอมลและคาสมประสทธ ในการประเมนความเหมาะสมของทดน โดย

สมการถดถอย ในแบบจ าลอง CLUMondo ในเวลาเดยวกน

43

ภาพท23. การค านวณคาสมประสทธสมการถดถอย Regression

coefficients

9 การสรางโครงการหรอ Application ใหม (แบบฝกหด) ในแบบฝกหดกอนหนาน ทานไดศกษาโมเดล CLUMondo และได

เรยนรวธการปรบแกขอมลของขอมลน าเขา และภาพเหตการณในอนาคต ใน

แบบฝกหดน ทานจะไดรบแนะน าแตละข นตอนในการสรางโครงการใหม

หรอ new application ส าหรบกรณศกษาในประเทศลาว กลาวคอ ทานจะได

ก าหนดคาปจจยตาง ๆ ในการจ าลองการเปลยนแปลงใชทดน ระหวางป ค.ศ.

2010 ถงป ค.ศ. 2020 โดยใชขอมลชดเดม ทไดใชในโครงการ Laos โดย

ด าเนนการ ตามขนตอน ดงน

ขนตอนท1: เรมตนทการสรางโครงการใหม (a new

CLUMondo simulation project)

เปดโปรแกรม CLUMondo แตไมโครงการทมอย แตเรมสราง Project ใหม ทเมน File / New project ต งชอทเหมาะสมตามความตองการ เชน 'New Laos application' และก าหนด directory ท

44

ตองการบนทกผลลพธทไดจากการจ าลอง (ภาพรท 24) แลวคลก 'Next'

ภาพท24. สรางโครงการใหม ของแบบจ าลอง

ระบการใชประโยชนทดนปเรมตน และแผนท Region map ทานสามารถคนหาขอมลเหลานไดในแฟมขอมล Laos/Data ก าหนดให 'cov_all.0.asc' เปนแผนทการใชทดนปเรมตน และ 'region1.asc'เปนแผนท ขอบเขตการศกษา (ภาพท 25)

โปรแกรม สามารถทราบจ านวนประเภของการใชทดนโดยอตโนมต แตจะไมทราบชอหรอสญลกษณทแสดง ดงนน ใหด าเนนการก าหนดก าหนดชอและปรบแกส (สญญลกษณ) ของประเภทการใชทดนตามความเหมาะสม ดงภาพท 26

หมายเหต: หลงจากทไดสรางโครงการใหมเรยบรอยแลว ทานไมสามารถ

เปลยนชอโครงการหรอค าอธบายสญญลกษณได อก ด งนน แนะน าให

ด าเนนการอยางครบถวน ดกวาการรบรอนด าเนนการใหเสรจ

45

ภาพท25. การเลอกแผนทการใชทดนปเรมตน และ Region map

ภาพท 26. ตวอยางการก าหนดชอประเภทการใชประโยชนทดน และสของ

สญญลกษณ

คลก 'Next' เมอก าหนดชอประเภทการใชประโยชนทดน และสของสญญลกษณ ท งหมดแลว

ก าหนดปเรมตนของการจ าลอง ท งปทก าหนดควรสอดคลองกบปของแผนทการใชทดนเรมตน ส าหรบโครงการประเทศลาว คอป ค.ศ. 2010

ก าหนดประเภทบรการทไดรบจากการใชประโยชนทดน (land use services) เชน สนคาหรอบรการ ตามทไดด าเนนการในสวนความตองการการใชทดน (land demand) ในแบบจ าลอง เพอแสดงความสมพนธระหวางการใชทดน และบรการ ในแบบฝกหดน

46

ก าหนดความตองการทอยอาศย (Built-up area [km2]) และ ผลผลตการเกษตร (Staple crops [ตน]) เพออ านวยความสะดวกในการแปลตความ แนะน าใหก าหนดหนวยวดเรยบรอยในขนตอนนดวย (ภาพท 27)

หมายเหต หนวยวด ทก าหนดในแบบฝกหดน แตกตางจากตวอยางใน

แบบฝกหด (โครงการ application) กอนหนาน

ภาพท27. การก าหนดปเรมตนของแบบจ าลอง และการเพมความตองการการ

ใชทดน

คลกท 'Finish' เมอต งคาตาง ๆ เรยบรอยแลว

ถงแมวา ไดมการสรางโครงการใหมแลว แตทานยงไมสามารถส งประมวลผลแบบจ าลอง (Run) ได เนองจากยงไมไดมการก าหนดปจจย หรอไมมการปอนขอมล เพอใชในการจ าลองการเปลยนแปลง ในขนตอนตอไป ทานจะด าเนนการปรบแกรายละเอยดขอมลตาง ๆ ภายใตโครงการ

เราสามารถบนทกการเปลยนแปลงระหวางการท างานไดตลอดเวลา โดยการคลกป ม 'Save' หรอ File / Save project แนะน าใหทานส งบนทกขอมลทกคร ง ทมการปรบแกขอมล เพอปองกนการสญหาย

ขนตอนท2: การแกไขรายละเอยดของโครงการ (Application

characteristics)

ขนตอนตอไป คอ การกรอกขอมลโครงการใหสมบรณ โดย เรมตนจาก

การเพมช นขอมลแผนททใชเปนปจจยอสะ ในการประเมนความเหมาะสมของ

การใชประโยชนทดน

47

ในเมน Application characteristics/ suitability layers ใหคลก 'Add ' เพอเพมช นขอมล และเลอก 'sc1gr0.fil' ตงชอเปน 'w_3_ab2k' เลอก 'Create a new legend' และคลกท 'Edit legend' แผนทนเปนขอมลเชงคณภาพ ทานสามารถแสดงสญญลกษณของแผนทอตโนมต โดยการเลอก 'Categoric' legend type และคลกท 'Derive from map' (ภาพท 29) ทานสามารถเปลยนสสญญลกษณตามตองการ คลกท 'Ok' หากตองการบนทกสญญลกษณทไดปรบแก ใหโดยพมพชอในชอง 'Create new legend'

ค าอธบายรายละเอยดของแตละชนขอมลแผนท ดไดท 'Section 2 กรณศกษา (Case study)

ภาพท28. ตวอยาง Suitability layers

48

ภาพท29. การแกไขสญญาลกษณ (Legend editor) ส าหรบ Categorical

map

เพมช นขอมลแผนท 'sc1gr1.fil' และชอก าหนดชอเปน 'access' (การเขาถงพนท) ชนขอมลแผนทน เปนขอมลเชงตวเลข ดงนน สญญลกษณทใชจะแตกตางกบแผนทขางตน ดงนน ใหสรางสญญลกษณหใม โดยเลอก 'numeric' legend type (สญญลกษณเชงตวเลข) และเลอก 10 classes (ชวงช น) ใน section 'Number of classes' หลงจากนนใหคลกท 'Generate class bounds' เลอก 'Choose automatically' (เลอกอตตโนมต) และคลกทป ม 'Find best scale' (แบงชวงช นทเหมาะสมทสด) (ภาพท 30) ปดหนาตางโดยการคลก 'Ok' และคลกท 'Generate labels' (สรางสญญลกษณ) สดทายใหคลกท 'Generate colors' (สรางสสญญลกษณ) และเลอกระดบความเขมขนของส (color gradient) ปดหนาตางและตงชอในชองวางทใหมา ('Create new legend') ด าเนนการขนตอนตาง ๆ ส าหรบแผนทเชงตวเลขท งหมด

หมายเหต: ทานสามารถน าเขาสญญลกษณทมอยแลว ส าหรบการใชงานใน

อนาคต ดงนน จงไมจ าเปนตองด าเนนการแกไข Legend ทกคร ง หลงจาก

ก าหนดชอของชนขอมลความเหมาะสม และน าเขาขอมลแผนท เลอก

'Create new legend' (สรางสญญลกษณใหม) แลวเรยกใชสญญลกษณ

โดยการคลก 'Edit legend / import' พมพชอสญญลกษณทตองการใชงาน

49

หลงจากทเพมช นความเหมาะสมส าเรจ เมน 'Suitability layers' มลกษณะคลายกบภาพท 28 หากตองการแสดงผล คลกทป ม 'Show'

ภาพท30. การก าหนดชวงช นของแผนทเชงตวเลข

ในขนตอนตอไป เปนการก าหนดบรการของการใชประโยชนทดน

('Land-use services') เพอบงบอกศกยภาพของตารางกรดใดตารางกรด

หนง ของแตละประเภทการใชทดนในการผลต เชน ทอยสกยภาพในการเปนท

อาศยตอตารางกโลเมตร หรอผลผลตทางการเกษตร ซงตวเลขประมาณการ

เหลาน ไดจากขอมล และรปแบการใชประโยชนทดน

ตวอยางเชน ความตองการทอยอาศย มกแสดงไวในหนวยตาราง

กโลเมตร หากชนขอมลแผนทความละเอยดของตารางกรด กวาง/ยาว 2 กม.

ดงนน หนงตารางกรดมขนาดพนทเทากบ 4 ตารางกโลเมตร แตอยองไรกตาม

ทานอจามขอโตแยงวา ทอยอาศย สามารถพบไดในพนทเกษตรกรรมถาวรได

เชนเดยวกน หรอมอยในหมบาน

ในท านองเดยวกน ผลผลตทางเกษตรสามารถไดจากการใชประโยชน

ทดนหลายระบบและหใผลผลตแตกตางกน เชน นาขาว ในประเทศลาว ขนาด

1 เฮกแตร สามารถผลตประมาณ 4,000 กก. ตอป แตในความเปนจรง พนท

ท งหมด ไมไดเปนพนทถาวรหรอใชส าหรบการผลตขาวท งหมด ดงนน หาก

คาดคะเนวา ใน 1 ตารางกรด ใชปลกขาว ประมาณ 75% ของพนทตารางกรด

50

ดงนน สามารถผลตขาวได 0.75 * 4 [ตน / ไร] * 400 [เฮกตาร / เซลล] =

1,200 ตน

ปอนขอมลลงในเมตรกซบรการของการใชทดน ดงภาพท 31

ภาพท30. เมตรกซบรการของการใชประโยชนทดน (Land-use services

matrix)

หมายเหต: เมอทานใชขอมลในพนทศกษาของทานเอง การก าหนดคาเหลาน

ตองต งอยบนพนฐานของการวเคราะหระบบการใชทดนทในพนทศกษา

โดยท วไปใชคาเฉลยของบรการทไดรบประเภทการใชประโยชนทดนประเภท

ใดประเภทหนงในพนทศกษา ซงสามารถหาขอมลจากหลายแหลง เชน แผนท

การใชประโยชนทดน สถตทางการเกษตร สมปทาน และความคดเหนของ

ผเชยวชาญ เปนตน

ขนตอนสดทายของการก าหนดรายละเอยดโครงการ คอ การก าหนดพนทหวงหาม (Exclusion layers) ในแบบฝกหดน สามารถใชแผนทขอบเขตอทยานแหงชาตในประเทศลาวได

คลกท 'Add exculsion layers' และเพมแผนท park.fil ก าหนดสญญลกษณส าหรบแผนทเชงคณภาพ ตามทไดอธบายในหวขอนโยบายเชงพนท (Spatial policies)

ขนตอนท3: การวเคราะหสมการถดถอยโลจสตก

51

ขนตอนตอไปในการสรางโครงการใหม คอ การวเคราะหสมการถดถอยโลจ

สตก ใหไปอานรายละเอยดของการวเคราะหซงไดกลาวไวแลว ในแบบฝกหด

กอนหนาน หมายเหต ตองด าเนนการวเคราะหสมการถดถอยโลจสตก ส าหรบ

การใชประโยชนทดนทกประเภท

ขนตอนท4: การก าหนดปจจยตาง ๆ ของแบบจ าลอง และภาพ

เหตการณในอนาคต (model parameters and scenarios) หลงจากเสรจสนการด าเนนการวเคราะหการถดถอย ข นตอนตอไป เปน

การก าหนดรายละเอยดของแบบจ าลอง ในบางกรณ ทานสามารถใชคา

default (คาทก าหนดเบองตนโดยแบบจ าลอง) เพอลองประมวลผลแบบจ าลอง

หากสามารถ Run แบบจ าลองได คอยปรบแกรายละเอยดตอไป สามารถด

รายละเอยดของ 'Model parameters' ไดในแบบฝกหด 'Land use

change scenarios modeling' ข นตอนท 4 ด าเนนการ ดงน

ขนแรก ก าหนดล าดบความส าคญของการเปลยนแปลงการใชประโยชน

ทดน (conversion order) ซงเปนขอมลทางวชาการ ทบงบอกวาการเปลยน

การใชประโยชนทดนประเภทใด สามารถตอบสนองความตองการ หรอบรการ

ของระบบนเวศ โดยมคาเปนจ านวนเตมจากนอยไปมาก คามากแสดงวา

สามารถตอบสนองความตองการหรอมอปทาน (supply) มาก หากไมสามารถ

ตอบสนองความตองการได ใหก าหนดคาเปน 0 แตถาสามารถตอบสนอง

ความตองการได ใหก าหนดคาต งแต 1 ขนไป

ตวอยาง ล าดบความส าคญของการใชประโยชนทดน เพอตอบสนองความตองการ แสดงไวในภาพท 32

ภาพท32. คาล าดบการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน

52

ขนตอนทสอง ก าหนดความความทนทาน หรอความยดหยนตอการเปลยนแปลง (conservation resistance factor) ตามทอธบายไวในแบบฝกหดท 2 ความความทนทาน มคาระหวาง 0 และ 1 ภาพท 33 แสดงตวอยางคาความทนทานตอการเปลยนแปลง ส าหรบโครงการน

ภาพท33. คาความทนทาน (วามยดหยน) ตอการเปลยนแปลง (Conversion

resistance)

ขนตอนทสาม ของจดท าขอมลรายละเอยดของแบบจ าลอง (model parameters) คอ การก าหนดเมตรกซการแปลง (conversion matrix) โดยก าหนดวา การใชประโยชนทดนประเภทใดสามารถเปลยนแปลงได หรอเปลยนไมได ท งน ตองพจารณามตดานเวลาละขอจ ากดดานพนทดวย ใหดรายละเอยดวธการก าหนด ตามทไดอธบายในหวขอ Conversion matrix ของแบบฝกหดท 2

ภาพท 34 แสดงตวอยางเมตรกซการเปลยนแปลง (conversion matrix) ส าหรบโครงการประเทศลาว

53

ภาพท34. ตวอยาง Conversion matrix

หมายเหต: ทานสามารถคดลอกขอมลจากโปรแกรม spreadsheet เชน

Excel แลวมาวางในแบบจ าลอง CLUEMondo ได

ขนตอนสดทายในการจดเตรยมรายละเอยดของแบบจ าลอง (model

parameters) คอการจดท าภาพเหตการณในอนาคต (scenario

parameters) ข นแรก คอ การค านวณบรการของระบบนเวศ ทไดจากแผนท

การใชประโยชนทดน ในปเรมตน ท งนขนอยกบ ประเภทของบรการนเวศ ท

ไดก าหนดไวขางตน และจ านวนตารางกรด (ขนาดพนท) ของการใช

ประโยชนทดนแตละประเภท ของแผนทปเรมตน

ยกตวอยาง เชน แตละตารางกรดมขนาดพนท 4km2 ถาหากเปนการใช

ประโยชนทดนประเภทพนทเมอง สามารถใชประโยชนเปนทอยอาศยได

100% แตหากจ าแนกเปนพนทเกษตรกรรมถาวร สามารถใชเปนทอยอาสย

ได ประมาณ 0.02 km2 ทเหลอเปนพนทเกษตรกรรม หากแผนทการใช

ประโยชนทดนปเรมตน มพนทเมอง ครอบคลม 112 ตารางกรด และเปนพนท

เกษตรกรรมถาวร จ านวน 14,290 กรด ดงนน สามารถใชเปนทอยอาศยได

เทากบ (4 * 112) + (0.02 * 14,290) = 448 + 285.8 = 733.8 km2

ในท านองเดยวกน ทานสามารถค านวณผลผลตทางการเกษตร (อาหาร)

ในป ค.ศ. 2010 ไดเทากบ 27,565,600 ตน หากใชตวเลขทไดเสนอไวตาม

54

ขางตน หมายเหต การค านวรหาขนาดพนท หรอตารางกรด สามารถ

ด าเนนการโดยงาย โดยใชโปรแกรม Map Comparison Kit (MCK)

ทานสามารถก าหนดความตองการใชทดนในอนาคต ไดตามตองการ

เชน รอยละตอป เปนตน

ก าหนดจ านวนปทตองการจ าลองการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน และระบความตองการบรการของระบบนเวศรายป ในแบบฝกหดน ก าหนดระยะเวลา 15 ป ใน 'Simulation duration'

จากนน ระบความตองการบรการของระบบนเวศ จากการใชประโยชนทดนในป ค.ศ. 2010 ดงตารางท 2 ซงก าหนดใหเพมขนรอยละ 2% ตอป

ตารางท2. ความตองการบรการของระบบนเวศ (Demand for land use services)

built-up [ha]

staple crops [tons]

2010 734 27565600 2011 748 28116912 2012 763 28679250 2013 779 29252835 2014 794 29837892 2015 810 30434650 2016 826 31043343 2017 843 31664210 2018 860 32297494 2019 877 32943444 2020 894 33602313 2021 912 34274359 2022 931 34959846 2023 949 35659043 2024 968 36372224 2025 988 37099668

ขนตอนท 5: การประมวลผล (Run) แบบจ าลองและการแสดงผล

55

หลงจาก ไดน าเขาขอมลเรยบรอยแลว ด าเนนการวเคราะหทางสถต

ก าหนดรายละเอยดของแบบจ าลอง และภาพเหตการณในอนาคต ทาน

สามารถสงประมวลผลแบบจ าลอง โดยการกดป ม 'Run'

หลงจากแบบจ าลองประมวลผลเสรจสนแลว ใหแสดงผลและเปรยบเทยบผลลพธโดยใชโปรแกรม Map Comparison Kit (MCK)

ในโปรแกรม MCK ใหเพมช นขอมลแผนทไดจากแบบจ าลองปสดทาย ในไฟล .log file ซงไดด าเนนการแลวใน section 4.5 'Display and compare simulation results' เปรยบเทยบกบอผนทปเรมตน และทไดจากการจ าลองปอน ๆ

ขอแสดงความยนด ทานไดจดเตรยมขอมลและประมวลผลแบบจ าลอง

CLUMondo ส าหรบโครงการใหม ทเรมจากศนยเรยบรอยแลว โปรดศกษา

และสรางความคนเคยกบแบบจ าลองเพมเตม โดยการปรบเปลยนคาปจจยและ

ภาพเหตการณในอนาคต และตรวจสอบผลกระทบของการเปลยนแปลงคา

ปจจยและภาพเหตการณ ตอแผนทการใชประโยชนทดนและบรหารของระบบ

นเวศ

56

เอกสารอางอง

Eitelberg, D.A., van Vliet, J., Verburg, P.H., 2015. A review of

global potentially available cropland estimates and their

consequences for model-based assessments. Glob. Change

Biol. 21, 1236–1248. doi:10.1111/gcb.12733

van Asselen, S., Verburg, P.H., 2013. Land cover change or

land-use intensification: simulating land system change with a

global-scale land change model. Glob. Change Biol. 19, 3648–

3667. doi:10.1111/gcb.12331

Verburg, P.H., de Koning, G.H.J., Kok, K., Veldkamp, A.,

Bouma, J., 1999. A spatial explicit allocation procedure for

modelling the pattern of land use change based upon actual

land use. Ecol. Model. 116, 45–61. doi:10.1016/S0304-

3800(98)00156-2

Verburg, P.H., de Nijs, T., Ritsema van Eck, J., Visser, H., de

Jong, K., 2004. A method to analyse neighbourhood

characteristics of land use patterns. Comput. Environ. Urban

Syst. 28, 667–690.

Verburg, P.H., Soepboer, W., Veldkamp, A., Limpiada, R.,

Espaldon, V., Mastura, S.S.A., 2002. Modeling the Spatial

Dynamics of Regional Land Use: The CLUE-S Model. Environ.

Manage. 30, 391–405. doi:10.1007/s00267-002-2630-x

Verburg, P.H., Veldkamp, A., 2004. Projecting land use

transitions at forest fringes in the Philippines at two spatial

scales. Landsc. Ecol. 19, 77–98.

doi:10.1023/B:LAND.0000018370.57457.58