แนวคดการจดการทรพยากรทองเทยว (วด) ในพทธศาสนา: ทฤษฎ หลกการ และวถปฏบต

The Concept of Travel Resource Management (Temple) in Buddhism: Theory, Principles and Practices

พระระพน พทธสาโร1 บทคดยอ

การจดการทองเทยวมสวนส าคญตอการพฒนาทรพยากรทองเทยวทมอยใหเกดประโยชนอยางสงสด ทงการจดการนนยงสงผลใหเกดการสรางรายไดใหกบสงคมและประเทศชาต จากอตสาหกรรมการทองเทยวในองครวม การจดการทรพยากรทองเทยว (วด) ในพระพทธศาสนา และศาสนสถานทเนองดวยพระพทธศาสนา มแนวโนมถกใชเปนทรพยากรหลกเพมมากขนในการเขาไปจดการทองเทยว เหตนนในการจดการจงตองค านงถงความเปนพระพทธศาสนาในองครวม ทงในสวนแนวคด หลกการ และแนวปฏบตทถกตอง โดยการจดการทองเทยวนนตองเขาไปสนบสนนใหเกดการรกษาหลกการ ใหเกดการเรยนรในศาสนา วางตน ปฏบตตวไดถกตอง ทงเขาใจวถแหงศาสนา จนสามารถปฏบตตนตามหลกศาสนาตอสถานทอนเปนททองเทยวนนได เพอกอใหเกดผลทงคณภาพ (พอด) ดลภาพ (พอเพยง) และประสทธภาพ (พอควร) ตอหลกการทถกตอง โดยมเปาหมายหลกเปนประโยชนเพอสวนรวม และสงเสรมใหเกดคณภาพชวตามแนวพทธศาสนา ดวยวธการเหลานจงจะไดชอวาเปนการจดการทองเทยวตามแนวพทธอยางแทจรง

บทความนมเปาหมายเพอศกษาแนวคดในการจดการทองเทยวตามแนวพทธ เพอสะทอนออกมาทงในสวนหลกการ แนวคด และวธการปฏบตตอวด/ศาสนสถานในพระพทธศาสนา การศกษาใชการศกษาจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ รวมทงการสงเกตถงพฤตกรรมและปรากฏการณทางสงคม วเคราะหและสงเคราะหออกมาเปนแนวคดและวธการปฏบตทเหมาะสม

ค าส าคญ: การจดการทองเทยว, ทรพยากรทองเทยว, พระพทธศาสนา

Abstract Tourism management is very important toward the development of travel resource

existence for the highest utilization. This management has effected to all income from society and country which came from holistic tourism industry. According to trend of travel resource management in Buddhism, the increasing utilization of resource will be the main factor of tourist management. Therefore, holistic Buddhism is needed to consider for the management in correct concepts, principles and practices. Tourist management should encourage people to preserve the principle, to learn and know about religions, to behave in the correct practice, and to understand religious way. As the result, they will be able to adjust and practice themselves following religious principles within the visit places in order to emerge quality, balance and efficiency for the right principle. The main purpose is to

1อาจารยประจ าหลกสตรบณฑตศกษา ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย Email: raphind@yahoo.com, โทร.0867713638

p.2

employ the public utilization and to encourage the quality of life in Buddhist way which will show how to manage truly tourist management in Buddhism.

The purpose of this article is to study the concept of tourist management in Buddhism reflecting principles, concepts, and practices toward Buddhist places in Buddhism. Buddhist document and related research were used for analysis and synthesis including the observation of behavior and social phenomenon for presenting appropriate concepts and practices.

Keywords: Tourist Management, Travel Resources, Buddhism

1. บทน า การทองเทยวเปนยทธศาสตรแหงชาตหนงของการกระตนเศรษฐกจและรายไดของประเทศ โดยในป 2556 ความสามารถในการแขงขนดานการทองเทยวของไทยอยในอนดบ 43 จาก 140 ประเทศทวโลก หรออนดบ 9 จาก 25 ประเทศในภมภาคเอเซยแปซฟก โดยตวชวดดานมาตรฐานการเดนทาง และการทองเทยวยงเปนจดออนส าคญของประเทศไทย รองลงมาคอ ความพรอมดานโครงสรางพนฐานและสงแวดลอมของภาคธรกจ ยทธศาสตรการทองเทยวไทย พ.ศ. 2558-2560 จงมจดมงหมายทส าคญ 3 ประการ ไดแก ประการแรกคอ การจดท ายทธศาสตรเปนการวางรากฐานการพฒนาในระยะสน ระยะกลาง และระยะยาว ซงจะเปนชวงรอยตอเพอปพนฐานไปสการจดท าแผนพฒนาการทองเทยวแหงชาตในป 2560-2564 ตอไป (กระทรวงการทองเทยวและกฬา, 2558: 2) และตองการใหเปนวาระแหงชาตทไดรบการผลกดนใหเกดผลในทางปฏบตอยางจรงจง ประการทสองคอ มงเนนกจกรรมทมความจ าเปนเรงดวนทจะตองด าเนนการ เพอขบเคลอนการพฒนาการทองเทยวไทยใหเหนเปนรปธรรมในระยะ 3 ปถดจากนและประการทสามคอ ใหความส าคญกบการปรบปรงกลไกการขบเคลอนสแหลงทองเทยว โดยก าหนดกลไกการทองเทยวทกระดบใหมความเชอมโยงกน ตงแตระดบนโยบายซงมคณะกรรมการนโยบาย การทองเทยวแหงชาตเปนแกนหลก ระดบกลมจงหวดคอคณะกรรมการพฒนาการทองเทยวประจ าเขต พฒนาการทองเทยว และระดบจงหวดคอคณะกรรมการทองเทยวจงหวด องคการการทองเทยวโลกรายงานวา ในป 2556 มนกทองเทยวทเดนทางทวโลกจ านวน 1,087 ลานคน เพมขนจาก 1,035 ลานคน ในป 2555 รอยละ 5 โดยนกทองเทยวจากประเทศจนจะขยายตวมากทสดและสงผลตอการฟนตวของการทองเทยวโลก และหากนบจากป 2548 เปนตนมา พบวา ภมภาคเอเชยแปซฟก มอตราการขยายตวของจ านวนนกทองเทยวสงทสดถงรอยละ 6.2 ทงน UNWTO คาดการณวา ในปค.ศ. 2030 จ านวนนกทองเทยวโลกจะเพมเปน 1,800 ลานคน ดวยอตราการขยายตวเฉลยรอยละ 3.3 ตอปและคาดการณวาในป ค.ศ. 2015 เปนตนไป ตลาดเกดใหมหรอกลมประเทศก าลงพฒนาจะเปนกลมประเทศทมจ านวนนกทองเทยวขยายตวในอตราทสงกวาตลาดประเทศทพฒนาแลว โดยภมภาคเอเชยและแปซฟกจะเปนภมภาคทมอตราการขยายตวสงทสด ในสวนการทองเทยวไทยมการขยายตวมาอยางตอเนองทงจ านวนและรายไดจากการทองเทยว ซงในระยะ 5 ปทผานมาจ านวนนกทองเทยวเพมขนอยางตอเนองจาก 14.0 ลานคน ในป 2552 เปน 24.8 ลานคน ในป 2557 โดยเพมสงสดในป 2556 มจ านวนนกทองเทยวมากถง 26.5 ลานคน และสงสดเปนล าดบท 7 ของโลก แตลดลงในป 2557 เนองจากประสบกบวกฤตทางการเมองและวกฤตเศรษฐกจในกลมประเทศยโรป โดยตลาดหลกยงคงเปน 10 ตลาดทมสวนแบงการตลาดรวมกนมากกวารอยละ 60 ไดแก จน อนเดย สหราชอาณาจกร มาเลเซย ออสเตรเลย สหรฐอเมรกา ญปน เยอรมน เกาหลใตและฝรงเศส ส าหรบในป พ.ศ. 2558 นนมจ านวนนกทองเทยวประมาณ 28.5–29.0 ลาน

p.3

คน สวนรายไดและคาใชจายของนกทองเทยวมแนวโนมเพมขน ตามจ านวนนกทองเทยว โดยในป 2556 มรายได 1.20 ลานลานบาท สงสดเปนอนดบ 10 ของโลก และลดลงเหลอ 1.17 ลานลานบาท ในป 2557 โดยมอตราการขยายตวเฉลยรอยละ 26.35 ตอปและในป 2558 มรายได 1.40 ลานลานบาท ซงสอดคลองกบคาใชจายเฉลยตอครงของนกทองเทยวทมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง จากคาใชจาย 36,061 บาท/คน/ครง ในป 2552 เพมเปน 47,272 บาท/คน/ครง ในป 2557 อยางไรกตามระยะเวลาพ านกของนกทองเทยวมอตราการขยายตวคอนขางนอย เนองจากการเพมขนของนกทองเทยวในระยะใกลโดยในป 2549 นกทองเทยวมจ านวนวนพกเฉลย 8.62 วน/ครง เพมเปน 9.85 วน/ครง ในป 2556 หรอเพมขนเฉลยปละ 0.1 วน ซงนบเปนขอจ ากดประการหนงในการเพมรายไดใหกบอตสาหกรรมการทองเทยวไทย คาดการณวาประเทศไทยในอก 15 ปขางหนา จะมจ านวนนกทองเทยวชาวตางชาต 67 ลานคน (กระทรวงการทองเทยวและกฬา, 2558) ส าหรบแนวโนมจ านวนนกทองเทยวระหวางประเทศของไทยในอก 15 ปขางหนา คาดการณวาจะขยายตวอยางตอเนอง ซงจากขอมลปจจบนในป 2557 มจ านวนนกทองเทยว 24.7 ลานคน จะเพมขนอยาง รวดเรวเปน 45 ลานคน ในป 2563 และเพมเปน 67 ลานคน ในป 2573 ทงนการคาดการณดงกลาวเปนไป (กระทรวงการทองเทยวและกฬา, 2558) ตามแนวโนมทควรจะเปนและภายใตสมมตฐานวาสถานการณการทองเทยวไทยอยในภาวะปกตไมมเหตการณหรอวกฤตการณใดๆ ทสงผลกระทบทงโดยตรงและโดยออมตออตสาหกรรมการทองเทยวไทยในชวงเวลานบจากนเปนตนไป โดยกลมตลาดหลกยงจะเปนกลมเดม แตนกทองเทยวจนจะมสดสวนเพมมากขน อยางไรกตามโดยสภาพขอเทจจรงแลวสถานการณเศรษฐกจ ภยธรรมชาตขนาดใหญ โรคระบาดรายแรง และความขดแยงทางการเมองทงภายในประเทศและระหวางประเทศ ยงคงเปนปจจยหลกทจะสงผลกระทบตอแนวโนมจ านวนนกทองเทยว จากสภาพการณของการทองเทยวยทธศาสตรของการขบเคลอนโดยรฐมการวางแผนยทธศาสตรการจดการทองเทยว พ.ศ.2558-2560 และยทธศาสตร 2560-2564 ซงเปนแนวทางทจะเขาไปกระตน สงเสรมออกแบบการทองเทยวจงเกดค าถามตอไปวาในเมอยทธศาสตรถกออกแบบดวยเงอนไขของการบรหารทรพยากรการทองเทยว โดยเฉพาะวดและศาสนสถานในพระพทธศาสนาถกก าหนด หรอเขาไปอยในสวนเงอนไขของการถกจดการทองเทยว จะมแนวทางหรอกลไกอยางไรในการออกแบบการทองเทยวทสอดคลองกบสภาพความเปนจรงและสอดคลองกบกลไกการทองเทยวทไดทงประโยชน รกษาหลกการและอดมคตทางพระพทธศาสนารวมไปถงเปนไปเพอการพฒนาเจตคตทางพระพทธศาสนาดวย ซงเปนค าถามทจะตองแสวงหาค าตอบรวมกบกลไกเหลานนตอไป

2. การจดการทองเทยวโดยใชเงอนไขของพระพทธศาสนา จากการส ารวจขอมลมการพยายามออกแบบการทองเทยว หรอการเขาไปก าหนดการทองเทยวโดย

ใชทรพยากรทางศาสนา เชน วด โบราณสถาน หรอศาสนาสถานในทางศาสนา โดยมเปาหมายเปนการจดการทองเทยวตามวถทางศาสนา หรอการทองเทยวในเชงของสงทมอยในพระพทธศาสนา ดงปรากฏในงานวจยหลายเรอง เชน การสงเสรมใหเกดการทองเทยวในวตถทางศาสนา หรอการจดการทองเทยวของกลมการทองเทยวตามแนวพทธ ทมผลการวจยของ นฐพร เกดกลาง และคณะ (2553) ในงานวจยเรอง “พฤตกรรมการทองเทยวในกรงเทพมหานครของผเยยมเยอนชาวไทย” ใหขอมลวาวดเปนแหลงทองเทยวทชาวไทย และตางชาตนยมเปนอนดบตน ๆ โดยเฉพาะวดทเปนแหลงโบราณสถานส าคญ เชน การเทยวพระธาตกลมเจดยพระธาตตาง ๆ โดยผกโยงกบวนเดอนปเกด เชน การไหวพระธาต ส าหรบกลมเจดยทเนองกบพระพทธศาสนาและบรมสารรกธาต กลมปฏบตธรรมตามส านกปฏบตธรรมส าคญ ๆ ทวประเทศ กลมไหวพระพทธรปส าคญใจจงหวดตาง ๆ เชน พระพทธชนราช จงหวดพษณโลก การทองเทยวแหลงสถานทส าคญ

p.4

ทางประวตศาสตร ทวรวด ชมวง แหลงโบราณสถานอาจถกจดอยในกลมการทองเทยว เชงวฒนธรรม (Cultural Tourism) การทองเทยวเชงพทธ (Buddhist Tourism) การจดการทรพยากรวฒนธรรม (Cultural Management) การจดการพทธศลป (Buddhist Arts Management) การเรยนรทางพระพทธศาสนา/วฒนธรรมไทย (Learning on Buddhism/Thai Culture) เปนตน ซงสามารถจ าแนกลกษณะการทองเทยวทปรากฏเกยวกบวดในพระพทธศาสนา ไดดงน

1. พระพทธรป หมายถง วดทมแหลงทองเทยวอนเกยวเนองกบพระพทธรปส าคญ โดดเดนเปนทประจกษแกสาธารณะวามความส าคญทางประวตศาสตรและการทองเทยว รวมไปถงมวตถสถานเป นทเคารพสกการะ เชน พระพทธรปส าคญในประวตศาสตร ไดแก พระพทธชราช พระพทธสหงห พระพทธโสธร พระพทธรปวดไรขง พระพทธรปหลวงพอโต วดบางพลใหญ พระพทธรปหลวงพอวดบานแหลม เปนตน ซงปรากฏแนวคดดงกลาวในงานของพระมหาบญพเชษฐ จนทรเมอง (2553) ทน าเสนอไววา วด ทรพยากร ทางวฒนธรรมในพระอารามหลวงชนเอกทกวด มศกยภาพโดดเดน ซงทางภาครฐพรอมใหการสนบสนน ภาคเอกชนมความสนใจรวมมอในการจดการทองเทยว นกทองเทยวยงปลาบปลมในความงดงามของพระอาราม รวมทงในงานวจยของ Vimalin Virojtrairatt (2010) เรอง “Community Pre-Empowering for Tourism: Sustainable Tourism Management Guideline Amphoe Mae Chaem, Chiang Mai, Thailand” ทศกษาเกยวกบการสรางประสทธภาพการทองเทยวในพนทจงหวดเชยงใหม โดยในงานวจยใหความส าคญกบทนทางวฒนธรรม ผานวด ศาสนาสถานในศาสนา โดยเฉพาะพทธรปส าคญ ๆ เปนหลกดวยนอกเหนอจากธรรมชาตและสงทมอยในธรรมชาต

2. เจดย/พระธาต หมายถง ศาสนสถาน อนเนองดวยวดในพระพทธศาสนา หมายถง เจดยส าคญ พระธาต รอยพระบาท ทส าคญตอความเชอทางศาสนาในแตละชมชน ซงสามารถน าไปสการออกแบบและการจดการเทยว เชน ทางภาคเหนอจะมพระธาตส าคญ ๆ เนองดวยความเชอทางพระพทธศาสนาและเปนภาพจ าแกสงคมไทยในภาพรวม ไดแก พระธาตดอยสเทพ อนสาวรยครบาศรวชย พระธาตหรภญชย จงหวดล าพน พระธาตล าปางหลวง จงหวดล าปาง เปนตน ส าหรบภาคอสาน ไดแก พระธาตพนมวรมหาวหาร วดธาตเรณ วดธาตศรคณ จงหวดนครพนม พระธาตขามแกน จงหวดขอนแกน พระธาตนาดน จงหวดมหาสารคาม ภาคกลางกมพระปฐมเจดย จงหวดนครปฐม ภาคใตกมพระบรมธาตไชยา จงหวดสราษฎรธาน พระบรมธาต จงหวดนครศรธรรมราช เปนตน พระธาตทมอยจ านวนมากในประเทศไทยลวนเนองเกยวกบพระพทธศาสนาสวนหนงถกออกแบบเพอการทองเทยวทงการไหว นมสการเพอใหเกดความสวสดกบชวตและการด าเนนชวต หรอกรณการระลกถงเพอคณธรรมภายในตอการปฏบตตนเปนชาวพทธทด เปนตน (อาทตย แซยาง และจกร เตจะวาร, 2553; พระครเจตยภมพทกษ, 2555; พระครสารกจประยต, 2556; เพญประภา เพชรบรณน และศศธร ปองเรอ, 2557)

3. ส านกปฏบตธรรม หมายถง การออกแบบใหสอดคลองกบกลมเปาหมายทตองการการศกษาปฏบตธรรมทางพระพทธศาสนา เชน การปฏบตแนวภาวนาและบรกรรมในแนบอานาปานสต กจะมส านกปฏบตธรรมในแบบดงกลาว เชน สวนโมกข การปฏบตในแบบภาวนา “ยบหนอ-พองหนอ” ตามหลกสตปฎฐาน กจะมเครอขายส านกปฏบตจ านวนมาก เชน วดอมพวน จงหวดสงหบร วดพระธาตศรจอมทอง จงหวดเชยงใหม วดมหาธาตฯ ทาพระจนทร กรงเทพมหานคร เปนตน หรอรปแบบการปฏบตแบบ “สมมาอรหง” ในแบบวดวดปากน า ภาษเจรญ พรอมเครอขาย รวมไปถงการปฏบตสตปฎฐานในแนวพระปาโดยเฉพาะศษยหลวงปมน หลวงปบว แหงจงหวดอดรธาน หรอศษยหลวงพอชา สภทโท แหงจงหวดอบลราชธาน เปนตน ซงในงานวจยของพระมหาสทตย อาภากโร และคณะ (2553) ไดศกษาเกยวกบผลการศกษากระบวนการสอสารคณคาและการพฒนาจตใจแกนกทองเทยว ผลการวจยพบวา วดทเปนแหลงทองเทยวมกระบวนการ

p.5

สอสารคณคาและการพฒนาจตใจแกนกทองเทยวตามหลกการทางพระพทธศาสนา โดยมการสอสารและการพฒนาจตใจทอาศยหลกการทางพระพทธศาสนา เชน การไหวพระสวดมนต การฝกสมาธ การเจรญปญญา และการจดกจกรรมเชงประเพณ เปนตน โดยใชสอทส าคญ 4 ประเภท คอ 1) สอบคคล 2) สอธรรมชาต 3) สอประเพณและกจกรรม และ 4) สอมวลชน

ส านกปฏบตธรรมจ านวนมากถกน าเขาไปเปนสวนหนงของการทองเทยวเชงทดลองทก าหนดใหเกดการเรยนรส าหรบกลมทสนใจ หรอคนทสนใจการทองเทยวเชงปฏบตธรรม หรอเรยนรพระพทธศาสนาในแบบกจกรรมรวม เชน ส านกปฏบตธรรมแดนมหามงคล (เกาะมหามงคล) จงหวดกาญจนบร ศนยวปสสนาไรเชญตะวน (ว.วชรเมธ) จงหวดเชยงราย สวนโมกขพาลาราม จงหวดสราษฎรธาน ซงยงไมนบส านกปฏบตธรรมอนๆ ทมกลมศาสนกเฉพาะของตนเอง และเมอยอนกลบไปกลบมาแบบกลมปฏบตธรรม โดยใชฐานของการปฏบตธรรมเปนแนวทางในการปฏบตและเขาไปเรยนรพระพทธศาสนาในแบบทตนสนใจ

4. พธกรรม/ประเพณทางศาสนา หมายถง กจกรรมทเนองดวยพธกรรม เชน การหลอพระ การพทธาภเษก หรอการถอศลกนเจ การไหวครบาอาจารย งานวนเกดครบาอาจารย หรอวนครบรอบ วนเกด มรณภาพ ของเกจอาจารย ภาพลกษณเหลานปรากฏอยในสวนของการทองเทยวทถกออกแบบและก าหนดขน วงศธรา สวรรณน และคณะ (2557: 63-64) ไดน าเสนอไววา วดสวนใหญมภมทศนทสวยงาม และมพนทโลงกวาง สวนทรพยากรดานประวตศาสตร วฒนธรรมและประเพณ พบวา วดสวนใหญมโบสถและพระพทธรปทส าคญ ชมชนจะจดประเพณรวมกบวด เชน ตกบาตร ท าทานและเวยนเทยนในวนส าคญทางศาสนา พรอมทงการรณรงคใหประชาชนรกษาศล ฟงเทศน ฟงธรรมในวนพระและวนส าคญทางศาสนา ส าหรบวดทมนกทองเทยวทางวดจะจดมคคเทศกหรอบคลากรพาทองเทยวหรอทศนศกษา

5. เกจคณาจารย คอ กจกรรมการทองเทยวเนองดวยตวบคคล อนหมายถงเกจคณาจารย / หรอคณาจารยเนนทภาพลกษณในเชงบคคล การทคณาจารยมศษยเฉพาะทาง ทงในสวนของสายฤทธ ผานวตถมงคล ปาฏหารย เชน หลวงพอคณ ปรสทโธ วดบานไร จงหวดนครราชสมา หลวงพอพล วดไผลอม นครปฐม หลวงพอทวด วดชางให จงหวดปตตาน เปนตน รวมไปถงพระคณาจารยสายกรรมฐาน สายปฏบต เชน หลวงพอจรญ ฐตธมโม วดอมพวน จงหวดสงหบร หลวงพอทอง วดพระธาตศรจอมทอง จงหวดเชยงใหม ศษยสายหลวงปมนสายวดปา ในจงหวดภาคอสาน หรอสวนโมกขพลาราม ในสายปฏบตหลวงพอพทธทาส จงหวดสราษฎรธาน โดยวดทมเกจคณาจารย อาจมการเขาไปจดการทองเทยวผานเครอขายของวดทเปนกลมตวอยางดงทกลาวมา ซงในงานวจยของพระมหาสทตย อาภากโร ไดท าการศกษาและใหขอสรปไวกบกรณนวา กระบวนการเสรมสรางเครอขายการเรยนรพบวา เครอขายการเรยนรทเกดขนภายในวดทง 4 วดนนเปนการด าเนนกจกรรมและการขยายเครอขายทางสงคมทมาจากการเรยนรภายในทมความมงมนในการจะพฒนากจกรรมการทองเทยว การอนรกษศลปวฒนธรรมการศกษา การพฒนาสงคม และทส าคญ คอ การปฏบตธรรมและการเผยแผพระพทธศาสนาเพอใหเกดความรวมมอตอกน โดยมการพฒนาเครอขายในระดบตาง ๆ ประกอบดวย 1) มการพฒนาเครอขายการท างานภายใตแนวคดอดมการณของตนเอง (วด) ใหชดเจน เปนประโยชนตอการเรยนรของฝายตาง ๆ 2) มการพฒนาระบบขอมลขาวสารทเชอมโยงถงกน 3) มการพฒนากจกรรมรวมกน เชน การปฏบตธรรมรวมกน 4) มการเชอมโยงกบเครอขายอน ๆ เชน เครอขายการทองเทยวและการศกษา 5) ใหมการเชอมประสานกจกรรมการทองเทยวรวมกบวดทเปนแหลงทองเทยวทมชอเสยง เชน วดพระแกว วดโพธ วดอรณ ในกรงเทพมหานคร เปนตน

p.6

รวมถงในงานวจยของพระมหาบญพเชษฐ จนทรเมอง (2553) ทสะทอนทศนะวาในการจดการ

ทองเทยว “วด” ทกวดมทรพยากรการทองเทยวท “พรอม” แตสงทส าคญในรปแบบการจดการทองเทยว “รฐ-เอกชน” ทมสวนสนบสนนการทองเทยว ควรเขาไปสนบจดการบรหาร และด าเนนการใหเกด “มาตรฐานสากล” ทเปนสวนสนบสนนการจดการทองเทยว ทสมพนธกบการ “อนรกษ-รกษา-สบทอด” ทงในสวนศาสนสถาน หลกการ และเจตนารมณทางศาสนา และจากงานวจยของจฑาภรณ หนซย และสถาพร มงคลศรสวสด (2557) ใหผลสรปจากการศกษาวา การทองเทยวเชงพทธ ควรสรางเครอขายระหวางหนวยงานภาครฐ บาน วด โรงเรยน เพอสงเสรมกจกรรมในทกวนส าคญทางพระพทธศาสนา ระดมทรพยากร ทกภาคสวน เขามามสวนรวมในการสงเสรมกจกรรมดานการทองเทยวในองครวม และผลยงสอดคลองกบงานวจยของพระมหาสทตย อาภากโร (อบอน) เรอง “รปแบบและเครอขายการเรยนรของแหลงทองเทยวประเภทวดในประเทศไทย” ทสงเคราะหผลการศกษาเปน “เรยนร-ปฏบต-สรางเครอขาย” จากผลมตของการทองเทยวเชงศาสนา

3. รปแบบการจดการทองเทยวในมตทางศาสนาอนสมพนธกบการทองเทยวตามแนวพทธ การทองเทยวทปรากฏในประเทศไทยโดยเฉพาะทเกยวของกบศาสนาหรอพระพทธศาสนา ซงท าใหเกดการหมนเวยน การสะพดของเงน รายได หรอการกระจายตวของการทองเทยว ซงอยในสวนของการจดการทองเทยว การรณรงคเพอการทองเทยวท าใหเกดการขบเคลอนตอการทองเทยวทง ในเชงสงคมและเชงบวกตอสงคมในภาพรวม ซงการจดการทองเทยวทเกยวของกบศาสนา วด และสถานทส าคญทางศาสนา สามารถจ าแนกได ดงน 1. การทองเทยวทใชทรพยากรของวดและศาสนาแบบเดม กลาวคอ การทวดเหลานนมความส าคญในเชงศาสนา วฒนธรรม ประเพณ โดยตวเอง และถกออกแบบใหเปนสถานททองเทยวโดยตรงตามพฒนาการทางประวตศาสตรและชมชนแตเดม โดยวดเหลานนสมพนธประวตศาสตร พระพทธรปส าคญ หรอศกดศทธ เชน วดพระแกว วดโพธ วดอรณ ในเกาะกรงรตนโกสนทร พระพทธรปศกดสทธ เชน วดโสธร จ.ฉะเชงเทรา หลวงพอโต วดบางพลใหญใน คอ มการจดการทองเทยวโดยใชทรพยากรทมอยแลว มาเปนวตถดบหรอสงทมสวนกระตนการทองเทยวโดยตรง

2. การเขาไปออกแบบวด/ศาสนาใหเปนกลไกรวมของการทองเทยว กลาวคอ การเขาไปจดการะบบการทองเทยวใหเกดการความนาสนใจ เกดแนวทาง พรอมค าอธบาย ดงกรณการประชาสมพนธไหวพระ 9 วด ทอดกฐน ลองเรอ 9 วด หรอการไหวพระธาตประจ าปเกด การไหวพระในวดประจ าปเกด การตดลกนมต ทเกดขนในวดทอยภายใตการก าหนด เชน จงหวดเดยวกน โซนเดยวกน แลวมกลไกของการเดนทางไปเขาไปมสวนรวมในการทองเทยวนน

p.7

นอกจากนในงานวจย ของพระมหาสทตย อาภากโร (2553) ใหน าเสนอขอมลไววา “...ทง 9 แหงมขดความสามารถในการรองรบการทองเทยวทแตกตางกนไปทงใน

ดานสงแวดลอม สงคม และวฒนธรรม เชน การใหบรการขอมลขาวสารของวด การปรบปรงสภาพภมทศน การจดการสงอ านวยความสะดวก นอกจากนวดยงมการจดกจกรรมสงเสรมการเรยนรดานพระพทธศาสนาและวฒนธรรมไทย โดยวดทนกทองเทยวใหความสนใจเปนจ านวนมากและใกลกบแหลงทองเทยวหลกอยางวดพระแกว จะมขดความสามารถในการรองรบการทองเทยวในระดบสง ไดแก วดโพธ วดอรณราชวรารามราชวรมหาวหาร และวดเบญจมบพตร สวนวดทไมไดอยในเสนทางการทองเทยวหลกจะมขดความสามารถในดานตางๆ คอนขางนอย ไดแก วดกลยาณมตร วดไตรมตร และวดชนะสงคราม เปนตน จากการสงเคราะหขอมลทงหมด พบวา รปแบบและแนวทางทเหมาะสมในการพฒนาแหลงทองเทยวประเภทวดทเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทางวฒนธรรมและการจดการทองเทยว ม 4 รปแบบ ไดแก 1) รปแบบและกจกรรมการทองเทยวเชงวตถธรรม 2) รปแบบและกจกรรมการทองเทยวเชงวฒนธรรมแนวพทธ 3) รปแบบและกจกรรมการทองเทยวเพอพฒนาความร (เชงนามธรรมการเรยนร) และ 4) รปแบบและกจกรรมการทองเทยวเชงพทธศาสนา นอกจากน นกวจยไดสรปเสนทางทเหมาะสมในการทองเทยววดในกรงเทพมหานคร 3 เสนทาง ไดแก 1) เสนทางสายแมน าเจาพระยา (การทองเทยวไหวพระ ชมความงามของวดทตงอยรมฝงแมน าเจาพระยา) 2) เสนทางสายมหานคร (การทองเทยวไหวพระ ชมความงามของวดทตงอยบรเวณเขตกรง เทพมหานครชนในทมความส าคญทางดานประวตศาสตรของกรงเทพมหานคร) 3) เสนทางสายวฒนธรรมไทย-จน (เสนทางเชอมประสานวด ชมชนและวฒนธรรม)...” จากขอมลสะทอนใหเหนวามการเขาไปจดการทองเทยวเพอใหเกดการขบเคลอนการทองเทยว การ

รณรงค การประชาสมพนธ รวมไปถงการสงเสรมใหเกดการทองเทยวตามรปแบบทก าหนดจงเกดขนภายใตแผนและยทธศาสตรของการทองเทยว ผานการจดการทองเทยว ดงปรากฏในงานวจยทวาเหตผลหลกทมาเทยวในวด คอ ท ากจกรรมทางศาสนา (ท าบญ/บรจาคทาน/สวดมนตไหวพระ/บชาศาสนสถาน) ร อยละ 26.3 ซงสงทสดในการออกแบบสอบถามตอผลการทองเทยว 3. การจดการทองเทยวแบบวถจตวถธรรม หมายถง การทองเทยวทสงเสรมใหคนมสขภาวะทด เชน การไหวพระ การปฏบตธรรม หรอการออกแบบใหเกดการปฏบตธรรมในแนว “นพพานชมลอง” ดงกรณการจดการทองเทยวทางในแตละภมภาคแลวมสวนหนงสงเสรมใหเกดการไปปฏบตธรรมในส านกปฏบตธรรมทมชอเสยง และมกลมเปาหมายเฉพาะ เชน วดหลวงพระธาตศรจอมทอง จ.เชยงใหม โดยมการจดการทองเทยวทออกแบบการทองเทยวโดยผนวกการทองเทยวในแบบวถธรรมชาต วฒนธรรม และสถานททองเทยว โดยเปนการทองเทยวแบบ “Clean Mind” เปนรปแบบการทองเทยวทก าลงจะไดรบความนยมอกรปแบบหนง ซงปรากฏในงานวจยของพระมหาสทตย อาภากโร (อบอน) เรอง “รปแบบและเครอขายการเรยนรของแหลงทองเทยวประเภทวดในประเทศไทย” โดยมผลการศกษาพบวา รปแบบและกระบวนการ

p.8

เรยนรของแหลงทองเทยวประเภทวด ม 3 รปแบบ 1) รปแบบการเรยนรดวยการทศนศกษา (Learning By Seeing) ซงเปนรปแบบการเรยนรทมจดมงหมายเพอใหนกทองเทยวมความรความเขาใจเกยวกบหลกการทางพระพทธศาสนาทถกตองโดยผานการศกษาเรยนรจากสภาพแวดลอมทสอดคลองกบวถแหงธรรมชาตและวถแหงวฒนธรรมทางพระพทธศาสนา 2) รปแบบการเรยนรดวยการปฏบต (Learning By Doing) มจดมงหมายเพอใหนกทองเทยวสามารถฝกปฏบตตนตามหลกการทางพระพทธศาสนา เชน การเจรญสมาธภาวนา และสตปฏฐาน 4 อนเปนการลงมอปฏบตเพอใหเกดความสงบของจตใจและปญญา 3) รปแบบการเรยนรดวยการสรางเครอขาย (Learning By Networking) ซงเปนรปแบบของการทองเทยวเพอสรางประโยชนใหกบชมชนและสงคม ผลการด าเนนการของวดตางๆ ทผ านมาในรอบ 5-6 ปนน พบวา มนกทองเทยวผทสนใจมาปฏบตมากกวา 10,000 คน และมากกวา 75 ประเทศทวโลก 4. การผสมรวมกบการทองเทยวในวตถทางศาสนา กลาวคอ ไมไดเปนวด เปนบคคล แตหมายถงสงเคารพทางศาสนา เชน พระธาต รอยพระพทธบาท หอไตร ศาลาการเปรยญ อโบสถ หอระฆง กฏ มณฑป เปนตน (Charuwan Chareonla, 1981: 75-88) การผกโยงลกษณะรวมในวตถทางศาสนา หมายถง การจดการทองเทยวทเนนย า ในเรองของการทองเทยวและการจดการทองเทยว เชน การทองเทยวกลมเจดย ในประเทศไทย การทองเทยวในกลมเฉพาะทาง ทงในเชงประวตศาสตร ศลปะ วฒนธรรมและประเพณ ไดสะทอนถงการทองเทยว หรอการเขาไปจดการใหเกดการทองเทยวในลกษณะดงกลาว สงผลใหเกดการเปลยนแปลงตอรปแบบของชมชนและวถชมชนในบางกรณซงเราจะเหนไดวาในรปแบบการทองเทยวเหลานนมผลกระทบ หรอมผลตอสถานททองเทยวทเกดขนจรงในบรบทสงคมอยางทปรากฏอยในปจจบน การทองเทยวทเนนการเขาไปมสวนรวมและสงเสรมใหเกดการขบเคลอนตอกลไกของการจดการและการวางแผนอยางเปนระบบ กลาวค อการทองเทยวจะตองเนนย าใหเหนความส าคญของตวอรรถอนหมายถงประโยชนของการคงอยของพระพทธศาสนาและแนวทางทเหมาะสม 4. ผลจากการทองเทยวตอวด พระศาสนา สงคม และชมชน จากรปแบบการจดการทองเทยวทเกดขนในปจจบน วดและพระศาสนาไดกลายเปนสวนหนงของการจดการทองเทยว ดงปรากฏขอมลในงานวจยของพระมหาสรยา มะสนเทยะ (2558: 20) ทวา วดจะอยไดตลอดไป ตองอาศยแรงศรทธาจากนกทองเทยวทบรจาคปจจย ท านบ ารงพระศาสนา พระสงฆเองกมหนาทเพยงดแลรกษาเทานน สวนนกทองเทยวเองตองเหน ความส าคญ ส าหรบหรบการทองเทยวประเภทวด เพราะวดนนเปนแหลงรวมอารยสถาปตยและของมมลคาอยางอน ๆ ชวยกนอนรกษและหวงแหนรวมกน ทมคณคาในฐานะเปนหลกโบราณสถาน โบราณประวตศาสตรซงเปนวตถโบราณทมาพรอมกบประวตศาสตรสงคม ชมชน และประวตศาสตร เชน แหลงโบราณสถาน โบราณวตถทอยในวด หนวยงานทดแล รวมกบวด และรวมกบหนวยงานการทองเทยวไดเขาไปจดการ สงเสรมหรอกระตน ซงมอยในทกพนทส าคญ เชน อทยานประวตศาสตรและวดสาขาทเกยวเนองกบประวตศาสตรสโขทย และถกก าหนดใหเปนโบราณสถาน อทยานประวตศาสตรจงหวดพระนครศรอยธยา หรอประวตศาสตรทเนองดวยยคสมย เชน กรงธนบร หรอกรงรตนโกสนทร (พระมหาบญพเชษฐ จนทรเมอง, 2553) รวมไปถงทางภาคอน ๆ ทเนองดวยประวตศาสตร เชน พระบรมธาตพระนคร องคพระปฐมเจดย พระพทธบาท วดพระพทธบาท จงหวดสระบร เปนตน หากมองวาการทองเทยวโดยเฉพาะวดและพระศาสนาอาจกอใหเกดการขบเคลอนชมชนและสงคมไปขางหนา โดยรวมและกอใหเกดการขบเคลอนไปในทศทางเดยวกน จนกระทงเกดผลในเชงประจกษตอสงคมและ

p.9

สวนรวม จนกระทงกลายเปนผลในภาพรวมอนจะพงเกดขน ซงผลดงกลาวไดกอใหเกดการขบเคลอนในภาพรวมตอสงคมและชมชน ภชรบถ ฤทธเตม (2556) ไดท าการศกษาและสะทอนผลกระทบจากการทองเทยวไววา การทองเทยวกกอใหเกดผลกระทบมากมายตามมา เชน ปญหาความเสอมโทรมของวดทเปนแหลงทองเทยว ปญหาดานสาธารณปโภคและสวสดภาพของนกทองเทยว ปญหาการรกษาเอกลกษณทางวฒนธรรม ปญหาดานการจดการทองเทยว และปญหาการมสวนรวมในการบรหารจดการโดยทองถน ดงเชนในงานศกษาของ ชยวฒ ตงสมชย (2554) พบวา สภาพปญหาการทองเทยวในจงหวดเชยงใหม สามารถแยกไดเปน 5 ประเดนหลก ไดแก 1) ปญหาดานอปทานการทองเทยว 2) ปญหาการพฒนาสถานทและสนคาของการทองเทยว 3) ปญหาดานบคลากรการทองเทยว 4) ปญหาสงแวดลอมและสงอ านวยความสะดวกพนฐาน และ 5) ปญหาดานนโยบายการทองเทยวทขาดความตอเนอง และในการศกษาของ มงสรรพ ขาวสอาด และคณะ (2548) พบวา การจดการทองเทยวทคาบเกยวกนหลายหนวยงาน เชน วดพระธาตดอยสเทพ การขาดความรวมมอระหวางหนวยงานจงปญหาในการจดการและบ ารงรกษาแหลงทองเทยวไมมประสทธภาพ ดงนน การพฒนาอตสาหกรรมทองเทยวอยางตอเนอง โดยใหมการปรกษาหารอระหวางผมสวนไดสวนเสย จะเปนกระบวนการพฒนาทจ าเปนในการสรางพนฐานของอตสาหกรรมใหมความเขมแขงและเกดประโยชนตอสงคมอยางยงยนตลอดไป และในผลการศกษาของ ภชรบถ ฤทธเตม (2556) ยงปรากฏวาการทนกทองเทยวเดนทางมาเยอนเชยงใหมเปนจ านวนมาก ท าใหเกดปญหาความเสอมโทรมของแหลงทองเทยวท าใหเกดปญหาความเสอมโทรมของแหลงทองเทยว ซงมถง 13 แหงในจงหวดเชยงใหม เชน วดพระธาตดอยสเทพราชวรมหาวหาร วดเจดยหลวง วดถ าเชยงดาว เปนตน ท าใหเกดปญหาดานการทองเทยว 5 ประเดนหลก คอ ปญหาดานอปทานทางการทองเทยว ปญหาการพฒนาสถานทและสนคาของการทองเทยว ปญหาดานบคลากรการทองเทยว ปญหาสภาพแวดลอม และปญหาดานนโยบายการทองเทยว การจดหาถงขยะและจดระเบยบสถานททงขยะใหเพยงพอ รอยละ 79.8 การดแลรกษาความสะอาดของหองน า รอยละ 74.0 และควรมแผนผงแสดงแหลงทองเทยวในวด รอยละ 60.3 จากรายงานการวจยสะทอนคดใหเหนวาผลกระทบตอศาสนาสถานและสงทองเทยวเกดขนอยางแนนอน และมผลกระทบอยางไมตองสงสย แตสงทเกดขนไดสะทอนใหเหนวา การจะจดการทอง เทยวหรอเขาไปเสรมสรางประสทธภาพสถานทเหลานน สรางมลคาเพมหรอเขาไปสงเสรมใหเกดการทองเทยวทสะทอนถงรายได การหลงไหลเขาไปของคน และอน ๆ ทเกยวเนองไดสะทอนใหเหนวาในกลไกของการทองเทยวสงทตองค านงและระลกถงอยเสมอกคอการจดการทองเทยวตองเปนไปเพอประโยชนของสวนรวมและคนสวนใหญ แนวคดเกยวกบการสรางมลคาเพมในแหลงทองเทยวทางศาสนา ๆ หรอแหลงทองเทยวอน ๆ ถาไมไดมการจดเตรยมอยางเปนระบบ สอดคลองกบสภาพความเปนจรงในเรองการทองเทยว ระบบนเวศ อยางยงยน ผลทตามมาจะกลายเปนความเสอมโทรม มความเสยหายดวยจ านวนขยะ มลพษ และความเสอมทรดของอาคารทมากเกนจ านวนคน รวมไปถงปญหาอน ๆ ทเกยวเนองจากจ านวนคนทมากเกนกวาสถานทเทยวจะรบได ดงปรากฏขอเหนตางในงานวจยของ มชฌมา อดมศลป (2556: 138) ทพบวา ชมชนเปนศนยกลางของการเรมตน ทมทนเปนของตนเอง แลวน ามาสรางมลคาเพม ท าใหเกดการสรางงานและอาชพ หากชมชนเกดการจดการอยางรเทาไมถงการณ ไมมแนวทางการสงเสรมการทองเทยวเพอการพฒนาทยงยนทดเหมาะสมกบชมชน แหลงทองเทยวอาจเกดความเสยหายเสอมโทรมตามมาเปนล าดบไดเชนกน

p.10

5. แนวคดการจดการทองเทยวตามแนวพระพทธศาสนา ในการจดการทองเทยวทพยายามเขาไปออกแบบการจดการทางพระพทธศาสนา โดยใชทรพยากร กจกรรม หรอวถธรรมเนยมบางประการทมอยในพระพทธศาสนาอยแลว เชน วด รปแบบปฏบต หรอธรรมเนยมปฏบตทเนองดวยศาสนา เชน การจดการทองเทยววดส าคญ ๆ ทางพระพทธศาสนาในประเทศไทย รปแบบวถทางศาสนา เชน การแหเทยนอบลราชธาน การตกบาตรดอกไม การตกบาตรเทโวโรหณะ การแขงเรอในชวงเทศกาลพธศารท การท าบญกนเจ การท าบญกฐน ผาปา การบวชนาค ซงเนองดวยกจกรรมทางพระพทธศาสนา ซงสามารถน าแนวคดทางพระพทธศาสนาทเปนหลกการ มาน าเสนอเพอเปนแนวทางวาจะจดการทองเทยวรวมกบศาสนา หรอหนวยงานศาสนาตองยดหลกการ แนวคดและวธปฏบตใหถกตองโดยมองเรองประโยชนของศาสนา ซงสามารถจ าแนกเปนแนวคดทางพระพทธศาสนากบการทองเทยวไดดงน

1. การทองเทยวตองมงไปสความรและการจดการความร ในความหมายนพระพทธศาสนามงเปาไปทการจดการความรดงชอ “พทธะ” ทแปลวา ร ตน เบกบาน ดงนน การแสวงหาความรเปนเจตจ านงของพระพทธศาสนาในการจดการศกษา ดงพทธพจนทพระองคตรสตอบกบพระอานนททวา “โย โว อานนทะ มะยา ธมโม จะ วนะโยจะ เทสโต ปญญตโต” แปลวา “อานนท ธรรมกด วนยกด ทเราแสดงแลวบญญตแลว แกพวกเธอทงหลาย โส โว มะมจจะเยนะ สตถา ธรรมวนยนนจกเปนศาสดาของพวกเธอทงหลายโดยกาลลวงไปแหงเรา” (ท.มหา (ไทย) 10/178/141) แนวคดอธบายไดวา พระพทธศาสนาเปนศาสนาของความร (พทธะ) ความจรง (สจจะ) เปนความจรงแทเชงประจก (ตตถะ) เปนทชอบใจหรอถกใจ (ปโย) ประกอบดวยประโยชนเพอคนสวนใหญ (อตถะ) ดงนน อาจสรปไดสน ๆ วา แนวคดทางพระพทธศาสนาใหความส าคญกบความร ดงนน การทองเทยว หรอการจดการทองเทยวจะตองพยายามเขาไปแสวงหาความรทเปนความจรง ในเรองนน ตามประวตความปนมาทถกตอง รวมทงเมอเขาไปในศาสนสถานนน ตองปฏบตตนใหถกตองตามหลกความเชอ วถคด วธปฏบตของชมชนนนตอการจดการทองเทยว นอกจากนยงจะเชอมไปถงการจดการทองเทยวตองเปนไปเพอประโยชน หากการจดการทองเทยวสามารถสงเสรมหรอด าเนน หรอพยายามใหมงไปอยางนน กยอมจะเปนประโยชนตอการรกษาความรทถกตองเปนประโยชนตอการรกษาและสบทอดในสงทถกตอง

พทธพจนทตรสตอบพระยามารทวา “ดกอนมารผใจบาป ตราบใดสาวกทงหลายของตถาคต คอ ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา เปนพหสตทรงจ าไวไดซงพระธรรมวนย ศกษาและปฏบตสบตอกนไป แสดงหลกธรรมค าสอนโปรดเวไนยสตว ทงเทวดาและมนษยใหหลดพนส าเรจมรรคผลนพพานได ยงศาสนาใหแผไพศาลไปทวสารทศแลว ตราบนน ตถาคตจะรบอาราธนาทานเขาสปรนพพาน” แปลโดยความหมายคอเจตนารมณของพระพทธเจาตอการเผยแผศาสนาคอความมนคงดวยหลกการ และการด ารงอยของพระพทธศาสนาผานศาสนาททรงบญญตขนมาไมวาจะดวยเหตผลหรอสาเหตใดกตาม

ในงานของพระมหาสทตย อาภากโร (อบอน) เรอง “รปแบบและเครอขายการเรยนรของแหลงทองเทยวประเภทวดในประเทศไทย” ผลการศกษาขอมลพนฐานและความคดเหนของกลมตวอยางนกทองเทยวเกยวกบการจดการทองเทยวของวดและผลการเรยนรดานการพฒนาจตใจและปญญา พบวา นกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางประเทศมความสนใจในการเรยนรและการปฏบตตามหลกการทางพระพทธศาสนา โดยเฉพาะการเจรญจตภาวนาและการเจรญปญญา กลมตวอยางสวนใหญระบวา ทางวดไดจดใหมขอมลขาวสาร สถานท และการแนะน าความรทางพระพทธศาสนาทเหมาะสมมรปแบบการฝกอบรมดานจตใจทด ซงสงทนกทองเทยวไดรบจากการปฏบต คอ การเหนคณคาของการเกดเปนมนษย การเหนคณคาของการพฒนาจตใจและปญญา การเหนคณคาของพระรตนตรย การเหนคณคาของการรกษาศล การ

p.11

เหนคณคาของวฒนธรรมประเพณชาวพทธ และสามารถน าหลกธรรมทางพระพทธศาสนาไปประยกตในการด าเนนชวตประจ าวนได

2. การทองเทยวตองมงไปสหลกการทถกตอง พทธพจนทวา "ธรรมและวนยจะเปนศาสดาแทนเรา" ยอมยนยนแนวคดในเรองการแสดงบทบาทของการจดการทองเทยวทจะตองเขาไปสงเสรมหลกการทถกตอง หมายถงหลกการทถกตอง และแนวคดทถกตองอยางส าคญ เพอประโยชนของการอยรวมกนระหวางความจรง ทเกดขนในสงคมและชมชน

หลกการทถกตองการจดการทองเทยวกลายเปนเขาไปสงเสรมความเชอทผดพลาด สงเสรมการกระท าทผดตอหลกศลธรรมอนด หลกความเชอในเชงสงคม เหมอนคนไทยรจก แตเมอจรง ๆ แลวคนพมาไมไดใหความส าคญกบการทองเทยวอยางนน หรอการสงเสรมการทองเทยวทเนองดวยกฎหมาย เชน การสงเสรมการทองเทยวในแบบใชเพศ และกจกรรมทางเพศเปนเครองการสงเสรมการทองเทยวทเนนยาเสพตด หรอการใชยาเสพตดเปนจดขายทผดทงกฎหมาย และเกณฑทางศลธรรม เปนตน สอดคลองกบแนวคดของ ภชรบถ ฤทธเตม (2556) ในงานวจยเรอง “รปแบบการจดการทองเทยวเชงศาสนาและวฒนธรรมในวด” ทนอกเหนอจากการจดการทองเทยวแลวสงทส าคญคอ การทองเทยวโดยเฉพาะในวดตองเขาไป “การพฒนาจรยธรรมทมาพรอมกบการทองเทยวและผมาทองเทยว”

3. การทองเทยวตองมงไปสประโยชนตอสวนรวม แนวคด หรอพทธพจนทวา "ภกษทงหลาย พวกเธอจงจารกไปเพอประโยชนแกมหาชนหมมาก เพอความสขแกชนเปนอนมาก เพออนเคราะหสตวโลก เพอประโยชนเกอกล เพอความสขแกเทพยดาและมนษยทงหลาย... " ในความหมายนเอามากระยกตไดวา การทองเทยว หรอการจดการทองเทยว นอกเหนอจากการไดประโยชนในเชงพาณชยแลว สงทส าคญอกประการหนง กคอการจดการทองเทยวทตองสงเสรมประโยชนตอสวนรวมเปนส าคญ ดงนน การจดการทองเทยวตามแนวคดในทางพระพทธศาสนามแนวคดทวาตองค านงถงสวนรวมหรอผลประโยชนของสวนรวม

4. การทองเทยวตองมงไปสคณภาพชวตทมนคงยงยน กลาวคอ การจดการทองเทยวตองมงไปสคณภาพชวตของคนหรอสถานทนน ๆ ดงปรากฏในหลายกรณทวถชวต การด าเนนชวตของคนในสถานททองเทยวนนเปลยนไป ทงวถชวต การด าเนนชวต รปแบบกจกรรม ทตองด าเนนไปเพอการทอง เทยว เชน หลายคนบอกวาปรายเปลยนไป เปนตน แนวคดทางพระพทธศาสนามหลกการทวา "นตถ สนต ปะรง สขง" หากน าแนวคดนทางพระพทธศาสนา อนเปนพทธพจนนยนยนวาหลกคดทางพระพทธศาสนาใหความส าคญกบ คณภาพชวต หรอความถกตองของคณภาพชวต กลาวการจดการทองเทยวโดยเฉพาะวดและพระศาสนานน วดควรเปนทสงบ รมรน และกอใหเกดคณภาพจตในทางสรางสรรค ไมใชสงเสรมการทองเทยวในแบบอกทก หรอท าลายคณคาพนฐานของความเปนวดไป ซงแปลวาขดกบเจตนารมณของวด ของพระศาสนาและอดมคตทางศาสนา ซงนกจดการ ออกแบบ หรอด าเนนการทองเทยว จะตองค านงถง หรอใหความส าคญดวยเชนกน ดงกรณหลายวดถกรบกวนดวยการจดประทด การถวายวตถสงของทเกนความจ าเปนจนกลายเปนภาระ การจดการขยะ การจดการสงแวดลอมภายในวดไดรบผลกระทบ จนกลายเปนปญหาตอวด ชมชนทยงอาศยคณภาพชวตขนพนฐานเปลยนไป ดงนน เมอจะเขาไปจดการการทองเทยว สงทตองสรางหรอสนบสนน คอตองเขาไปสนบสนนคณภาพชวตของผปฏบต หรอชาวพทธ หรอคนทอยในพนทตาง ๆ อยางเหมาะสม

การทองเทยวเปนไดท งการผอนคลาย และการแสวงหาค วามร ซ ง ในหลกปรชญาทางพระพทธศาสนา การจดการความร หรอการแสวงหาความรจงเปนชองทางส าคญในการแสวงหาความร หรอการจดการความรในตวเอง และจากผลการศกษารปแบบการจดการทองเทยวในวด สามารถสรปไดวา การจดการทรพยากรการทองเทยว ควรมการจดท าผงการใชสอยพนทของวด การจดท าแผนพฒนาวดทงใน

p.12

ระยะสนและระยะยาว และการจดท าแผนพฒนาฟนฟโบราณสถานหรอวดราง การจดการระบบสอความหมาย ไดแก การจดท าขอมลและฐานขอมลของวดในระบบสารสนเทศ และการประชาสมพนธกจกรรมของวดในวนส าคญหรอเทศกาลส าคญ และการจดการบคลากรการทองเทยว ไดแก การพฒนาบคลากรของวดในดานการทองเทยว และการพฒนาจรยธรรมการทองเทยวในวด ดงเชนในการศกษาของ วรสกา องกร และคณะ (2547) ซงเสนอวา ในการจดการแหลงเรยนร คอ การจดการดานขอมล บคลากร ทกษะและเทคนควธในการถายทอด การดแลรกษาองคความรทจารกอยตามโบราณสถาน และดานสถานท โดยเฉพาะพระสงฆทดแลรบผดชอบตองมความรความเขาใจเรองอนรกษพทธศลปตรงกบนกวชาการศลปะ และนกวชาการศลปะมความเหนวา วดตองใชพทธศลปใหเกดคณคาทางธรรมปฏบตแกผมาเทยวชมใหมากทสด

วด โบราณสถาน โบราณวตถ ในวดเปนแหลงทองเทยวทส าคญทางประวตศาสตร จ านวนมาก ซงเปนสวนหนงในการสรางรายไดในสวนของโรงแรมและภตตาคาร ผลตภณฑตาง ๆ ในจงหวด ซงในป พ.ศ.2552 ยงคงมการขยายตวเพมขนเปน 132,098 ลานบาท มรายไดตอหวประชากร เปน 82,752 บาท นอกจากนนแลว ยงกอใหเกดรายไดกบธรกจขนาดยอยตาง ๆ ภายในวดจ านวนมาก ดงท ววฒนชย บญยภกด (2541) กลาววา การทองเทยวในวดกอใหเกดธรกจเพอการบรการตาง ๆ ส าหรบนกทองเทยวขนในพนทของวดหรอพนทใกลเคยง เชน ทจอดรถ รานอาหารและเครองดม รานขายสนคาของทระลก รานขายดอกไมธปเทยน เปนตน

บทสรป การทองเทยวหากมองในมมทางเศรษฐกจ รายไดและผลโยชนของประเทศชาตในองครวมอยางทคาดหวงหรอตองการ กตองยอมรบวามผลประโยชนอนพงไดจะเกดขนในสารบบของประเทศชาตและขอเทจจรงทจะพงเกดขน ฉะนน การทองเทยวอาจมองทรายได แตในหลกการทางพระพทธศาสนาอาจตความไดวา การจดการทองเทยวโดยมวด ศาสนสถาน หรอศาสนาสถานทเนองดวยวด หรอตงอยวดกเปนสงดหากมองในเชงของการใชประโยชน แตหากมองในเรองมลคา จะตองสมพนธกบคณคา เพราะวดในพระพทธศาสนามอดมคตและเปาหมายตางกน รวมถงหลกคดทางพระพทธศาสนามองทประโยชนสวนรวมเปนส าคญ การออกแบบทองเทยวตองไดประโยชนในองครวม รคณคาในเรองของหลกการทถกตองในพระพทธศาสนา ในสวนนพทธาวาส สงฆาวาส ทควรเปนสดสวนเฉพาะเพอเกอหนนและสงเสรมแนวทางนกบวชทเขามาอยในวด อยในพระศาสนาเพอการขดเกลา และทส าคญการมาวด หรอทองเทยวในศาสนาจะตองสงเสรมใหผมารคณคา และพฒนาคณธรรมจรยธรรมทางศาสนาไดดวย ถงจะไดชอวาไดประโยชนทงในสวนของของหลกการ ปฏบตการ แนวคด และผลประโยชนในเชงมลคาอนจะพงไดในศาสนาดวยเชนกน ดงนน แนวคดทางพระพทธศาสนากบการจดการทองเทยวหลกคดตองเปนไปตามหลกการอนเปนหวใจของพระพทธศาสนา หลกประโยชนการออกแบบการทองเทยวตองเปนประโยชนอยางแทจรงกบคนหมมากไมใชนายทน แหลงทน หรอผมสวนไดเสยกบกลมผลประโยชน รวมไปถงตองเกอหนนใหคนผมาเทยวผจดการทองเทยวสามารถพฒนาองคคณธรรมภายในไดอยางแทจรง จงจะไดชอวาการจดการทองเทยวไดอยางแทจรง การจดการทองเทยวในวดในฐานะทวดและศาสนสถานในวดเปนทรพยากรการทองเทยว จงควรมการท าแผนพฒนาวดใหสอดคลองกบหลกการ แนวคด และวถปฏบตในทางศาสนากอน จากนนใหจดท าผงการใชสอยพนทของวด ทงในระยะสนและระยะยาว สวนใหญเออใหทองเทยว สวนใหญ พนทเฉพาะส าหรบพธกรรมและศาสนกจของนกบวช (สงฆาวาส) พรอมจดท าแผนพฒนาฟนฟโบราณสถานหรอวดราง การ

p.13

จดการระบบสอความหมาย ไดแก การจดท าขอมลและฐานขอมลของวดในระบบสารสนเทศ และการประชาสมพนธกจกรรมของวดในวนส าคญหรอเทศกาลส าคญ และการจดการบคลากรการทองเทยว ไดแก การพฒนาบคลากรของวดในดานการทองเทยว และการพฒนาจรยธรรมการทองเทยวในวด ดงเชนในงานศกษาของ วรสกา องกร และคณะ (2547) ซงเสนอวา ในการจดการแหลงเรยนร คอ การจดการดานขอมล บคลากร ทกษะและเทคนควธในการถายทอด การดแลรกษาองคความรทจารกอยตามโบราณสถาน และดานสถานท โดยเฉพาะพระสงฆทดแลรบผดชอบตองมความรความเขาใจเรองอนรกษพทธศลปตรงกบนกวชาการศลปะ และนกวชาการศลปะมความเหนวา วดตองใชพทธศลปใหเกดคณคาทางธรรมปฏบตแกผมาเทยวชมใหมากทสด

เอกสารอางอง กระทรวงการทองเทยวและกฬา. (2558). ยทธศาสตรการทองเทยว พ.ศ.2558-2560. กรงเทพมหานคร : กระทรวงการทองเทยวและกฬา. สบคน 10 กรกฎาคม 2559, ออนไลนจาก http://www.mots.go.th/ewt_dl_link.php?nid=7114 จฑาภรณ หนซย และสถาพร มงคลศรสวสด. (2557). แนวทางสงเสรมการทองเทยวเชงพทธ กรณศกษาวด ประชาคมวนาราม อ าเภอศรสมเดจ จงหวดรอยเอด. วารสารวชาการการทองเทยวไทย นานาชาต. 10 (1): 20-58. สบคนเมอ 12 กรกฎาคม 2559, ออนไลนจาก ,

http://www.gstm.nida.ac.th/jitt/images/57_1-4.pdf นนทภค เพยรโรจน, สรภทร โชตชวง และณฐมน ราชรกษ. (2558). การเชอมโยงเสนทางและการสงเสรม

การตลาดโปรแกรมการทองเทยวเชงประวตศาสตรและวฒนธรรมกลม 4 จงหวดในภาคใตของไทย. วารสารวทยาการจดการ, 32 (2): 89-115. สบคน 2 กรกฎาคม 2559. ออนไลนจาก

http://journal.fms.psu.ac.th/images/Article_JourFMS/No.32.2.58/32-2-58-4.pdf นฐพร เกดกลาง, ชมพนท โกสลากร เพมพนววฒน และพศมย จารจตตพนธ. (2553). ในงานวจยเรอง “พฤตกรรมการทองเทยวในกรงเทพมหานครของผเยยมเยอนชาวไทย”. วารสารพฤตกรรม ศาสตรเพอการพฒนา (มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ). 2 (1): 78-88. สบคน 10 กรกฎาคม

2559, ออนไลนจาก https://www.tci-thaijo.org/index.php/JBSD/article/download/554/471 พระมหาบญพเชษฐ จนทรเมอง. (2553). การจดการทองเทยวในพระอารามหลวงชนเอก ในเกาะ รตนโกสนทร. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต (สาขาวชาการวางแผนและการ จดการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม). บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. สบคน 15 กรกฎาคม 2559, ออนไลนจาก http://thesis.swu.ac.th/swuthesis/Eco_Pla_Man/Bunphichet_C.pdf ภชรบถ ฤทธเตม. (2556). รปแบบการจดการทองเทยวเชงศาสนาและวฒนธรรมในวด. วทยานพนธ พทธศาสตรมหาบณฑต (สาขาพระพทธศาสนา). บณฑตวทยาลย. มหาวทยาลยมหาจฬาลง กรณราชวทยาลย. เพญประภา เพชรบรณน และศศธร ปองเรอ. (2557). การบรหารการจดการสงแวดลอมของแหลงทองเทยว

ทางประวตศาสตร จงหวดนรครพนม ตามแนวทางการทองเทยวเชงอนรกษ. วารสารวชาการการทองเทยวนานาชาต. 10(2): 74-86. สบคน 10 กรกฎาคม 2559. จาก

http://www.gstm.nida.ac.th/jitt/images/57_2-6.pdf

p.14

พระครเจตยภมพทกษ.(2555). อทธพลความเชอและพธกรรมเกยวกบพระธาตขามแกนทมตอชาวจงหวด ขอนแกน. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต (สาขาพระพทธศาสนา). บณฑตวทยาลย :

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. สบคน 5 กรกฎาคม 2559, จาก http://www.mcukk.com/e-book/files/pk_jetiyaphum.pdf

พระครสารกจประยต (2556). ศกษาคณคาศรทธาทปรากฏในพธกรรมการบชาพระธาตนาดน ของชาวพทธอ าเภอนาดน จงหวดมหาสารคาม. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต (สาขาวชาพระพทธศาสนา). บณฑตวทยาลย. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. สบคน 1 กรกฎาคม 2559, จาก http://www.mcu.ac.th/site/thesiscontent_desc.php?ct=1&t_id=1181

พระมหาสทตย อาภากโร และคณะ (2553) รปแบบและเครอขายการเรยนรของแหลงทองเทยวประเภท วดในประเทศไทย. รายงานการวจย. กรงเทพมหานคร: ส านกกองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

สบคน 15 กรกฎาคม 2559. ออนไลนจาก http://elibrary.trf.or.th/project_content.asp?PJID=RDG5350051

พระมหาสทตย อาภากโร และสายชล ปญญชต. (2556). รปแบบของเครอขายการสรางการเรยนรทางสงคมในการทองเทยวทางพระพทธศาสนา. สบคน 10 กรกฏาคม 2559 ออนไลนจาก

http://ejournals.swu.ac.th/index.php/JOS/article/viewFile/3811/3800 พระมหาสรยา มะสนเทยะ. (2558). กลยทธการเพมคณคาการตลาดส าหรบการทองเทยวเชงพทธศาสนา

ของพระอารามหลวงในเกาะรตนโกสนทร. ดษฎนพนธบรหารธรกจดษฎบณฑต (สาขาการตลาด). บณฑตวทยาลย. มหาวทยาลยสยาม. สบคน 1 กรกฎาคม 2559. จาก http://www.research-

system.siam.edu/2013-12-20-03-59-31/2013-12-20-04-08-39/1010-2013-12-20-05-58-60 มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย (2539).พระไตรปฎกภาษาไทย. กรงเทพมหานคร: มหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย. มชฌมา อดมศลป. (ตลาคม-ธนวาคม 2556). แนวทาการสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศเพอการพฒนาท

ยงยนของชมชนคลองโคนจงหวดสมทรสงคราม. วารสารวทยาบรการ. 24 (4):135-149. สบคน 10 กรกฎาคม 2559, ออนไลน จาก http://journal.oas.psu.ac.th/index.php/asj/article/viewFile/13/11

รณกร เจรญศร, (กรกฎาคม-ธนวาคม 2557). การจดการทองเทยวในพระบรมมหาราชวงและวดพระศรรตน ศาสดาราม: Tourism Management in the Grand Palace and the Emerald Buddha

Temple. วารสารวชาการ, ฉบบมนษยศาสตร สงคมศาสตร และศลปะ. 7 (3) ก.ย.-ธ.ค.2557 728-739. สบคน10 กรกฎาคม 2559.ออนไลนจาก http://www.tci-thaijo.org/index.php/Veridian-E-Journal/article/download/19972/23481

วงศธรา สวรรณน และคณะ. (กนยายน-ธนวาคม 2557). การศกษาศกยภาพการทองเทยวเชงวฒนธรรมของวดในจงหวดปทมธาน. วารสารบณฑตศกษา มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ, 8 (3) : 64-82. สบคน 11 กรกฎาคม 2559, ออนไลนจาก http://grad.vru.ac.th/about_graduate/index.php

วรสกา องกร, นวลลออ แสงสข, วรชย วรยารมภและอนทรา นาคนตร. (2547). การพฒนาศกยภาพการทองเทยวเชงศลปวฒนธรรมและภมปญญาทองถน. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยรามค าแหง.

ววฒนชย บญยภกด. (2541). “ทองถนจะชวยการทองเทยวไดอยางไร”. จลสารการทองเทยว.17(กรกฎาคม-กนยายน), หนา 12-15.

อาทตย แซยาง และจกร เตจะวาร. (2553). พฤตกรรมและความพงพอใจของนกทองเทยวชาวไทยตอการ

p.15

เดนทางทองเทยวในพนทอทยานแหงชาตดอยสเทพ-ปย อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม. รายงานการคนควาการวจยปญหาเศรษฐกจปจจบน. คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. สบคน 10 กรกฎาคม 2559, ออนไลนจาก http://library.cmu.ac.th/faculty/econ/Exer751409/2553/Exer2553_no392

Charuwan Chareonla. (1981). Buddhist Arts of Thailand. Tullera NSW [Australia] : Buddha Dharma Education Association Inc., Search 12 July 2016, From, http://www.buddhanet.net/pdf_file/budartthai2.pdf Vimalin Virojtrairatt, (2010). Community Pre-Empowering for Tourism: Sustainable Tourism Management Guideline Amphoe Mae Chaem, Chiang Mai, Thailand. Thesis on

Master of Arts Degree (Program of Architectural Heritage Management and Tourism). Graduate School. Silpakorn University. Search 10 July 2016, From http://www.thapra.lib.su.ac.th/objects/thesis/fulltext/thapra/Vimalin_Virojtrairatt/Fulltext.pdf