19

การขยายผลการใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพช (หนอนชอนเปลอก เพลยแปง และราด า ) ลองกองในจงหวดสตล The Extended Project of Integrated Pest Management Control Technologies (Bark Eating

Caterpillar, Mealy bug and Sooty Mold) of Longkong (Lansium domestica) in Satun Province. อารยา จดคง1 ศรนณา ชธรรมธช1 นนทนช พนศร2 ลกษม สภทรา1 อภญญา สราวธ1

มนตสรวง เรองขนาบ1 นนทการ เสนแกว1 ปฐม มณนตย1 ศกรรตน จนดาพล3

บทคดยอ การขยายผลการใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพช (หนอนชอนเปลอก เพลยแปง และราด า) ลองกองในจงหวดสตล เพอใหเกษตรกรผเขารวมโครงการ GAP ไดมโอกาสศกษา เรยนร และแลกเปลยนความรกบนกวชาการและเกษตรกรดวยกนเอง เพอน าไปใชในแปลงของเกษตรกรเอง และแนะน าใหเกษตรกรรายอนๆในพนท ซงน าไปสการผลตลองกองทมคณภาพปลอดจากศตรพช เกษตรกรไดผลผลตลองกองทมคณภาพเพมขน และลดการเขาท าลายของศตรลองกอง (หนอนชอนเปลอก) ไมต ากวา 90% ด าเนนการระหวางเดอนมนาคม 2556-เดอนมถนายน 2558 ในพนทเกษตรกรผปลกลองกอง 4 อ าเภอของจงหวดสตล โดยคดเลอกเกษตรกรทไดรบการตรวจรบรองแหลงผลตพช (GAP) จ านวน 10 รายๆละ 1 ไร รวม 10 ไร ไดแก อ าเภอมะนง 5 ราย อ าเภอละง 2 ราย อ าเภอควนโดน 2 ราย และอ าเภอควนกาหลง 1 ราย ผลการด าเนนงาน พบวา การใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพชรวมกบเทคโนโลยการผลตลองกองตามเกษตรดทเหมาะสมตดตอกนตงแตป 2556-2558 โดยเนนการใชไสเดอนฝอยส าเรจรป (Steinernema carpocapsae) ซงเปนผลตภณฑของกรมวชาการเกษตร ในการควบคมปรมาณหนอนชอนเปลอกลองกองท าใหสามารถลดปรมาณหนอนชอนเปลอกลองกองได 72.96 เปอรเซนต โดยป 2556 ไดผลผลตลองเฉลย 996.15 กโลกรม/ไร มคณภาพเกรดเอและบเฉลย 37.47 เปอรเซนต ท าใหเกษตรกรไดรบผลตอบแทนเฉลย 16,318 บาท/ไร สวนป 2557 ปรมาณและคณภาพผลผลตต าเนองจากกระทบแลงในระยะแทงชอดอกและยดชอผล ไดผลผลตลองเฉลย 547.68 กโลกรม/ไร มคณภาพเกรดเอและบเฉลย 18.99 เปอรเซนต ท าใหเกษตรกรไดรบผลตอบแทน 7,062 บาท/ไร และอตราสวนของรายไดตอการลงทนเฉลย (Benefit Cost Ratio ; BCR) ในป 2556 และ 2557 เทากบ 4.10 และ 2.41 ตามล าดบ ดงนน การผลตลองกองโดยการใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพชรวมกบการใชเทคโนโลยการผลตลองกองคณภาพตามเกษตรดทเหมาะสมในพนทจงหวดสตลสามารถท าการผลตได เปนการผลตทมก าไร คมคากบการลงทน

นอกจากนยงพบวา เกษตรกรทเขารวมโครงการทง 10 ราย มความพงพอใจในการใชไสเดอนฝอยปองกนก าจดหนอนชอนเปลอกลองกองในระดบมากทสด เนองจาก ล าตนเกลยง สะอาด ไมเปนขย แตม

1 กลมวชาการ ส านกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 8 จงหวดสงขลา 2 กลมงานวจยการปราบศตรพชทางชวภาพ กองกฏและสตววทยา ส านกวจยพฒนาการอารกขาพช กทม. 3 กลมบรการสงออกสนคาเกษตร ส านกควบคมพชและวสดการเกษตร กทม.

20

ขอจ ากดคอหาซอไดยาก นอกจากนเกษตรกรทรวมโครงการยงเผยแพรสเกษตรกรใกลเคยง โดยเปนแปลงสาธต มการศกษาดงานของเกษตรกรในแปลงขยายผลฯท าใหสามารถขยายผลเทคโนโลยการผลตลองกองของกรมวชาการเกษตรไดอยางกวางขวาง ซงเกษตรกรทเขามาศกษาดงานมความพงพอใจ

ค าน า

ลองกอง (Lansium domestica) เปนไมผลเศรษฐกจทส าคญในพนทจงหวดสตล ป 2556 จงหวดสตลมพนทปลกลองกอง 5,310 ไร ผลผลตรวม 2,218.28 ตน ผลผลตเฉลย 457 กโลกรม/ไร (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2558) มปญหาการผลตทส าคญ คอ ปญหาศตรพช จากการส ารวจของศรนณาและคณะ (2553) พบวา ปญหาการผลตลองกองของเกษตรกรผปลกลองกองในจงหวดพทลง สงขลา และสตล คอ หนอนชอนเปลอกลองกอง แมลงวนผลไม มดคนไฟ มดด า โรคราด าทผลผลต ราสชมพ และปญหาผลรวง ผลแตก เนองจากไดรบน ามากเกนหลงจากแลง ส าหรบวธปองกนเกษตรกรสวนใหญจะไมปองกนก าจด เปนเหตใหผลผลตลองกองมคณภาพต าตกเกรด ขายไมไดราคา และไมสามารถสงอออกได

นอกจากนยงมรายงานการตรวจตดตามศตรพชในผลไมลองกองทสงเขาจ าหนายทกวางโจว ประเทศจน (ตามหนงสอของฝายการเกษตร ประจ ากงสลใหญ ณ นครกวางโจว ทกษ 0215(6)01/257) ลว 13 กนยายน 2550 เรองสภาพลองกองไทยทสงมาขายตลาดจน) พบวา ลองกองสภาพด ชอแนน และมศตรตดนอยมประมาณ 30% สวนลองกองทชอไมด ผลหลดรวง และมศตรพชนอยมประมาณ 30% ลองกองทมราด า เพลยแปง มดด าและศตรอนๆ ตดมากเหนชดเจนประมาณ 30 % และลองกองผลเนา เสยหายและผลแตกประมาณ 10%

ทงนไดมขอคดเหนกรณทจะสงลองกองไปขายตางประเทศ ควรมการเตรยมการ และจดการศตรพชทเหมาะสม ตงแตในระดบแปลงปลกจนถงกอนการสงออกตลอดจนการใชเทคโนโลยหลงการเกบเกยวทเหมาะสมดวย ซงกรมวชาการเกษตรมระบบการตรวจรบรองแหลงผลตพช (GAP) เปนวธการหนงในการควบคมระบบการผลตเพอใหไดผลผลตทมคณภาพ ปราศจากสารพษ ปราศจากศตรพช ซงจงหวดสตล มเกษตรกรผผลผลตลองกองเขารวมโครงการ GAP จ านวน 590 ราย พนท 2,365.4 ไร

ดงนน ส านกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 8 ด าเนนการโครงการขยายผลการใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพชส าหรบลองกองในจงหวดสตล เพอใหเกษตรกรผเขารวมโครงการ GAP ไดมโอกาสศกษา เรยนร และแลกเปลยนความรกบนกวชาการและเกษตรกรดวยกนเอง รวมถงน าไปใชในแปลงของเกษตรกรเอง และแนะน าใหเกษตรกรรายอนๆในพนทตอไป ซงจะน าไปสการผลตลองกองทมคณภาพปลอดจากศตรพชตางๆในลองกอง ไดแก หนอนชอนเปลอก เพลยแปง และราด า เปนตน

21

วสดอปกรณและวธการ วสดและอปกรณ

ปยเคมสตร 8-24-24 13-13-21 และ 15-15-15 ปยอนทรย ไสเดอนฝอยส าเรจรป (Steinernema carpocapsae) จลนทรย Bacillus subtilis ถงฉดยา คารบารล และเครองวดความหวาน วธการ มขนตอนในการด าเนนงาน ดงน 1. คดเลอกเกษตรกรในพนทเปาหมาย โดยพจารณาคดเลอกพนทอ าเภอทปลกลองกอง และคดเลอกเกษตรกรผผลตลองกองทไดรบใบรบรองเกษตรดทเหมาะสม (Good Agricultural Practices : GAP) ในพนทจงหวดสตล จ านวน 10 ราย ๆละ 1 ไร รวม 10 ไร ส ารวจและสมภาษณขอมลพนฐานและการใชเทคโนโลยของเกษตรกรทเขารวมโครงการวจยกอนเรมด าเนนการ 2. ด าเนนการขยายผลเทคโนโลยการผลตและปองกนก าจดศตรพช (หนอนชอนเปลอก เพลยแปง และราด า) แบบผสมผสานในสวนลองกอง ซงด าเนนเพอใหไดลองกองคณภาพและปราศจากศตรพชท โดยมการจดการสวนและดแลทถกตองและเหมาะสม (ภาพท 1) รวมกบการปองกนก าจดศตรลองกองตามค าแนะน าของกรมวชาการเกษตร 2.1 ส ารวจและประเมนการเขาท าลายศตรพชเบองตนกอนด าเนนโครงการในแปลงลองกอง 1) ส ารวจปรมาณการท าลายของหนอนชอนเปลอกลองกอง โดยการประเมนความเสยหายของเปลอกลองกองทถกท าลายในแตละตน จ านวน 16 ตน/ไร 2) ส ารวจปรมาณราด า เพลยแปง และศตรลองกองชนดอนทพบในแปลง โดยการประเมนในแตละตน จ านวน 16 ตน/ไร 2.2 ด าเนนการปองกนก าจดศตรพช โดยมวธการดงน 1. การปองกนก าจดหนอนชอนเปลอกลองกอง

การเขตกรรม 1) ปรบปรงตนลองกองใหมสภาพสมบรณ โดยใหน า และใหปย ตามค าแนะน าในแตละสภาพแตกตางกน 2) ก าจดวชพช และแหลงอาศยของหนอน 3) ปรบสภาพบรเวณโคนตนใหมความชนทเหมาะสม โดยใหมวชพชขนปกคลมบาง เพอเปนทอยอาศยของศตรธรรมชาต เชน มด แมงมม เปนตน ซงสามารถชวยเพมความชนใหกบตนลองกอง ท าใหตนลองกองมความแขงแรง 4) ตดแตงกงทมหนอนชอนเปลอกลองกอง และท าการขดเปลอกล าตนทถกหนอนชอนเปลอกลองกองท าลาย โดยท าปละ 2 ครง คอ หลงเกบเกยว และกอนแทงชอดอก 1 เดอน เพอไมใหเกดการกระทบกระเทอนตอตาดอกทเกดขนในฤดกาล การควบคมดวยชวนทรย ส ารวจการเขาท าลายของหนอนชอนเปลอกลองกองตอตน กอนปองกนก าจด หากพบมการท าลาย 20-30% ของตนขนไป จงฉดพนไสเดอนฝอย โดยใชไสเดอนฝอยส าเรจรป (Steinernema carpocapsae) ใช 2

22

ลานตว/ลตร อตรา 2-3 ลตร/ตน (1 ไร = 25 ตน, 60-150 ลตร/ไร) ฉดพน 2 ครงหางกน 15 วน โดยท าการฉดพนในชวงเชาหรอชวงเยน เพอปองกนไสเดอนฝอยถกท าลายจากความรอนและแสงแดด 2. การปองกนก าจดราด า 1) ตดแตงกงใหโปรง เพอลดความชนในทรงพม และลดการสะสมของเชอ 2) พนสารปองกนก าจดโรคพช ไดแก จลนทรย Bacillus subtilis อตรา 20 กรม/น า 20 ลตร ฉดพนกอนเกบเกยว 1 เดอน 3. การปองกนก าจดเพลยแปงลองกอง ตดแตงกงเพอลดการเปนพาหะของมดพาไปยงตนอน ๆ ประเมนปรมาณเพลยแปง โดยหากพบตวเตมวยมากกวาหรอเทากบ 10 ตวตอชอผล ซงเปนปรมาณทมคาความเสยหายระดบเศรษฐกจใชเศษผาชบน ามนเครองหรอ สารฆาแมลง เชน มาลาไธออน อตรา 20 มล.ตอน า 20 ลตร หรอคารบารลอตรา 10 มลลลตรตอน า 20 ลตร พนไวตามกงไม หรอพนสารบรเวณโคนตน เพอปองกน มด และเพลยแปง ทอาศยอยในดนไตขนมาบนตน 4. สรปและประเมนผลความพงพอใจของเกษตรกรตอโครงการขยายผลการใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพช (หนอนชอนเปลอก เพลยแปง และราด า) ในลองกองจงหวดสตล การบนทกขอมล

1. ขอมลพนฐานทางการเกษตรของเกษตรกรทเขารวมโครงการ 2. สภาพแวดลอม : ลกษณะดน และขอมลอตนยมวทยา เชน การกระจายตวของฝน

3. ขอมลชนดและปรมาณศตรพช 3.1 ปรมาณหนอนชอนเปลอกลองกอง โดยการประเมนหนอนชอนเปลอกลองกองกอนและหลงการฉดพนไสเดอนฝอย 5 ชนด คอ หนอนชอนเปลอกขนาดใหญ (Cossus chloratus) หนอนชอนเปลอกขนาดกลาง 2 ชนด (Prasinoxena sp. และ Labdia semicoccinea (Stainton) หนอนชอนเปลอกขนาดเลก 2 ชนด (Decadarchis sp. และ Hypatima sp.) (ภาพผนวกท 1) โดยการสมบรเวณล าตนและกงจ านวน 5 ตน โดยนบจ านวนหนอนบรเวณล าตน กงใหญ 2 กง และกงเลก 3 กง ความยาว 30 เซนตเมตร/กง ซงนบจ านวนหนอนชอนเปลอกลองกองกอนการฉดพน และนบจ านวนหนอนชอนเปลอกลองกองหลงฉดพนไสเดอนฝอยครงท 2 แลว 2-3 วน 3.2 ปรมาณราด า โดยประเมนราด าในผลผลตลองกองทเกบเกยว 3.3 ปรมาณเพลยแปงลองกอง โดยประเมนเพลยแปงในผลผลตลองกองทเกบเกยว 4. ขอมลพช 4.1 ปรมาณผลผลตและคณภาพผลผลต (เกรดคณภาพ) ประเมนผลผลตลองกองจ านวน 16 ตน/ไร ประเมน 4 ทศ/ตน โดยการนบจ านวนชอ/ตน แบบแบงเกรดคณภาพ ไดแก เกรดA เกรดB เกรดC และตกเกรด 4.2 องคประกอบคณภาพผลผลต ไดแก ปรมาณของแขงทละลายน าไดในน าคน (Total Soluble Solids ;TSS) โดยการสมตวอยางผลผลตทกเกรดคณภาพ (เกรดA เกรด B เกรด C และตกเกรด) รวม 20 กโลกรม/แปลง เพอวเคราะหองคประกอบคณภาพผลผลต

23

5. ประเมนความพงพอใจของเกษตรกรผรวมโครงการและการยอมรบของเกษตรกรตอเทคโนโลยการปองกนก าจดศตรลองกองแบบผสมผสานและเทคโนโลยการผลตลองกองคณภาพ ผลการทดลองและวจารณ 1. ผลการคดเลอกพนทและเกษตรกรในพนทเปาหมาย การคดเลอกแปลงลองกองเกษตรกรในพนทจงหวดสตล ไดด าเนนการคดเลอกเกษตรกรผผลตลองกองทไดรบใบรบรองเกษตรดทเหมาะสม (Good Agricultural Practices : GAP) ในพนท 4 อ าเภอของจงหวดสตล จ านวน 10 แปลงๆละ 1 ไร รวม 10 ไร ไดแก อ าเภอมะนง 5 แปลง อ าเภอละง 2 แปลง อ าเภอควนโดน 2 แปลง และอ าเภอควนกาหลง 1 แปลง ซงเปนแหลงผลตลองกองทส าคญของจงหวดสตล โดยป 2556 4 อ าเภอดงกลาว (อ าเภอมะนง ละง ควนโดน และควนกาหลง) มพนทปลกลองกองรวมกน 4,595 ไร คดเปนรอยละ 86.53 ของพนทปลกลองกองจงหวดสตล โดยจงหวดสตลมพนทปลกลองกอง 5,310 ไร ผลผลตรวม 2,218.28 ตน ผลผลตเฉลย 457 กโลกรม/ไร (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2558) ซงเกษตรกรเขารวมโครงการ GAP ในพนทสตลจ านวน 590 ราย พนท 2,365.4 ไร

ขอมลพนฐานแปลงลองกองกอนด าเนนโครงการของเกษตรกร ผลการด าเนนการสมภาษณขอมลพนฐานการใชเทคโนโลยการผลตลองกองของเกษตรกรทเขารวมโครงการในพนทจงหวดสตลจ านวน 10 ราย พบวา เกษตรกรมประสบการณในการผลตลองกองเฉลย 17.50 ป พนทปลกเฉลย 2.65 ไร ลกษณะหรอสภาพสวนสวนใหญเปนสวนผสม 100 เปอรเซนต ซงปลกรวมกบทเรยน มงคด ปาลมน ามน กลวย สละ และกระทอน เปนตน ดงตารางท 1 เกษตรกรรอยละ 90 มการตดแตงกงหลงการเกบเกยวมการงดใหน าเพอชกน าการออกดอกรอยละ 50 เปนสวนทมระบบใหน าแบบสปรงเกอรรอยละ 30 เกษตรกรสวนใหญคดเปนรอยละ 90 มการตดแตงชอดอก/ชอผล ใหเหลอ 1-2 ชอ/กลมชอดอกเกษตรกรมการใสปย 1-3 ครง/ป โดยเกษตรกรรอยละ 70 มใสปยสตร 15-15-15 อตรา 1- 2 กโลกรม/ตน หลงเกบเกยว 1 เดอนเกษตรกรรอยละ 40 ใสปยสตร 8-24-24 อตรา 1- 3 กโลกรม/ตน กอนการออกดอก 1-2 เดอน และเกษตรกรรอยละ 80 ใสปยสตร 13-13-21 อตรา 1- 2 กโลกรม/ตน กอนการเกบเกยว 1-2 เดอน และมเกษตรกรเพยง 2 ราย คดเปนรอยละ 20 ทมการใสปยครบ 3 สตร เพอการผลตลองกองคณภาพ (15-15-15 8-24-24 และ 13-13-21) ดงตารางท 2 ปญหาการผลตลองกองจงหวดสตล คอ ราคาผลผลตตกต า ความแปรปรวนของสภาพภมอากาศซงมผลตอการออกดอกตดผลลองกอง และศตรลองกองสวนใหญ คอ หนอนชอนเปลอกลองกอง แมลงวนผลไม ราด า ผเสอมวนหวาน มด และคางคาว เกษตรกรไมมการใชไสเดอนฝอยในการปองกนก าจดหนอนชอนเปลอกลองกอง (ตารางท 1) ขอมลดนในแปลงเกษตรกรทรวมโครงการ ลกษณะดนแปลงลองกองของเกษตรกรในจงหวดสตลซงเปนขอมลชดดนทไดจากการวดพกดภมศาสตรในแปลงลองกองเกษตรกร และน าคามาศกษาจากแผนทชดดนมาตราสวน 1: 25,000 ของกรมพฒนาทดน พบวา แปลงลองกองสวนใหญเปนกลมชดดนท 51 ซงเปนดนตน การระบายน าดถงคอนขางมาก ความอดมสมบรณต า และ กลมชดดนท 26 เปนดนเหนยวลกถงลกมาก การระบายน าดถงดปานกลาง ความอดมสมบรณต า รองลงมาคอ กลมชดดนท 34 ซงเปนดนรวนละเอยดลกถงลกมาก ความอดมสมบรณต า กลมชดดน

24

ท 53 ซงเปน ดนเหนยวลกปานกลาง มลกรงหรอเศษหน มความอดมสมบรณต า และ กลมชดดนท 32 เปนดนรวน มความอดมสมบรณปานกลาง ดงตารางท 1 (กรมพฒนาทดน, 2558:ออลไลน) ซงเปนแปลงนายเทดภม สารารกษ มดนทมความเหมาะสมส าหรบการปลกลองกองมากกวาแปลงอน เนองจากเปนดนรวนปนทรายทมอนทรยวตถคอนขางสง เปนดนทเหมาะสมส าหรบการปลกลองกอง (กรมวชาการการเกษตร, 2546:ออลไลน) ปรมาณน าฝนจงหวดสตล จงหวดสตลมภมอากาศแบบมรสมเขตรอน โดยไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอทพดพาจากอาวไทยและลมมรสมตะวนตกเฉยงใตจากมหาสมทรอนเดย ลกษณะภมอากาศแบบรอนชน ม 2 ฤด โดยในป พ.ศ. 2556-2557 มชวงฤดฝนทยาวนานระหวางเดอนเมษายนถงธนวาคม และมชวงฤดรอนเพยง 3 เดอน คอ เดอนมกราคมถงเดอนมนาคม ปรมาณฝนตกรายป 2556-2557 มปรมาณน าฝนอยในชวง 2,206-2,361 มลลเมตรตอป โดยมจ านวนวนฝนตก 172-178 วน/ป ฝนตกชกทสดในชวงเดอนกนยายน-ตลาคม และแหงแลงทสดในชวงเดอน มกราคม-มนาคม (กรมอตนยมวทยาสตล, 2558:ออลไลน) จากขอมลดงกลาวจะเหนไดวา พนทจงหวดสตลมปรมาณน าฝนเฉลยประมาณ 2283 มลลเมตรตอปมจ านวนวนฝนตก 172-178 วน/ป ซงเพยงพอกบความตองการเพอการเจรญเตบโตไดดของลองกองซงอยในชวง 2,000-3,000 มม./ป จ านวนวนทฝนตกประมาณ 150-200 วนตอป (กรมวชาการการเกษตร, 2546:ออลไลน) แตในป 2557 มขอจ ากดในการกระจายตวของฝนซงมชวงแลงตดตอกนยาวนานเปนเวลาประมาณ 70 วน คอ ตงแตตนเดอนมกราคมถงกลางเดอนมนาคม 2557 (ตารางท 4) ซงเปนชวงแทงชอดอกและยดชอดอกของลองกอง (ภาพท 1) ท าใหลองกองกระทบแลงยาวนาน ซงมผลตอการแทงชอดอกและยดชอดอกลองกอง

25

ตารางท 1 ขอมลพนฐานแปลงลองกองเกษตรกรกอนเขารวมโครงการขยายผลการใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพชลองกองในจงหวดสตลจ านวน 10 ราย

แปลง ทอย พกดแปลง กลมชด

ดน พนทปลก

(ไร) ชนดพชรวม ชนดศตรพช

X Y Z

1.นายดอคอน บละ : ST1 259 ม.4 ต.ปาลมพฒนาอ.มะนง 603363 774507 58 51 2 มงคด หนอนชอนเปลอก แมลงวนผลไม

2.นายวณา สมาล : ST2 46 ม.4 ต.ปาลมพฒนาอ.มะนง 604039 774303 46 51 2 สละ มงคด หนอนชอนเปลอก แมลงวนผลไม ราด า เพลยแปง ผเสอมวนหวาน มด คางคาว

3.นายอารย หลแจ : ST3 5/1 ม.4 ต.ปาลมพฒนา อ.มะนง 604039 774708 54 51 1.5 กลวย หนอนชอนเปลอก แมลงวนผลไม ราด า มด คางคาว

4.นายหมดกะเสม หมด : ST4 177/1 ม.4 ต.ปาลมพฒนา อ.มะนง 603653 774063 59 53 3 ปาลมน ามน ทเรยน หนอนชอนเปลอก แมลงวนผลไม

5.นายปรชา แคยหวา : ST5 151 ม.5 ต.นคมพฒนา อ.มะนง 599297 764835 46 26 4 มงคด ทเรยน กลวย หนอนชอนเปลอก แมลงวนผลไม เพลยแปง มด

6.นายสธรรม อตถะ :ST6 9 ม.9 ต.อไดเจรญ อ.ควนกาหลง 605297 763701 46 34 6 มงคด ทเรยน หนอนชอนเปลอก แมลงวนผลไม

7.นายประมวล แสงวมาน: ST7 53 ม.11 ต.น าผด อ.ละง 597758 775024 41 26 2 ยางพารา กลวย หนอนชอนเปลอก แมลงวนผลไม มด คางคาว

8.นายสมศกด ละมนสข : ST8 59 ม.11 ต.น าผด อ.ละง 597797 775134 41 26 3 ปาลมน ามน หนอนชอนเปลอก มด คางคาว

9.นายเทดภม สารารกษ : ST 9 43 ม.1 ต.ควนโดน อ.ควนโดน 619073 750860 46 32 1.5 กลวย สละ กระทอน หนอนชอนเปลอก คางคาว

10.นายยน วายะโยะ : ST10 90 ม.1ต.วงประจน อ.ควนโดน 624423 752538 57 34 1.5 มงคด ทเรยน กลวย เงาะ หนอนชอนเปลอก มด คางคาว หมายเหต : ขอมลชดดน จาก แผนทชดดนมาตราสวน 1: 25,000 (www.eis.ldd.go.th/lddeis/soilview.aspx)

26

ตารางท 2 การดแลรกษาแปลงลองกองของเกษตรกรกอนเขารวมโครงการขยายผลการใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพชในลองกองจงหวดสตลจ านวน 10 ราย

แปลง ตดแตงกงหลงการเกบเกยว

งดการใหน ากอนการออกดอก

ระบบน า

ตดแตงชอดอก/ชอผล

การใสป ย

ST1 ตดแตงกง งดใหน า1-2เดอน ไมม เหลอ 1-2 ชอ 15-15-15 1 กก./ตน หลงเกบเกยว ST2 ตดแตงกง ไมมการงดใหน า สปรงเกอร เหลอ 1 ชอ 8-24-24 1-2 กก./ตน กอนออกดอก 1-2

เดอน และ 13-13-21 2 กก./ตน กอนเกบเกยว 1 เดอน

ST3 ตดแตงกง ไมมการงดใหน า ไมม เหลอ 1 ชอ 8-24-24 2-3 กก./ตน กอนออกดอก 1-2 เดอน และ 13-13-21 2 กก./ตน กอนเกบเกยว 1 เดอน

ST4 ตดแตงกง งดใหน า1-2เดอน สปรงเกอร เหลอ 1-2ชอ 15-15-15 2 กก./ตน หลงเกบเกยว และ 13-13-21 2 กก./ตน กอนเกบเกยว 1 เดอน

ST5 ไมตดแตง งดใหน า1-2เดอน ไมม ไมตดแตง 15-15-15 1 กก./ตน หลงเกบเกยว ST6 ตดแตงกง งดใหน า1-2เดอน สปรงเกอร เหลอ 1-2 ชอ 15-15-15 1-2 กก./ตน หลงเกบเกยว

8-24-24 1-2 กก./ตน กอนออกดอก 1-2 เดอน และ 13-13-21 2 กก./ตน กอนเกบเกยว 1 เดอน

ST7 ตดแตงกง ไมมการงดใหน า ไมม เหลอ 1 ชอ 15-15-15 1-2 กก./ตน หลงเกบเกยว และ 13-13-21 2 กก./ตน กอนเกบเกยว 1 เดอน

ST8 ตดแตงกง ไมมการงดใหน า ไมม เหลอ 1 ชอ 15-15-15 1-2 กก./ตน หลงเกบเกยว และ 13-13-21 1 กก./ตน กอนเกบเกยว 1 เดอน

ST9 ตดแตงกง งดใหน า1-2เดอน ไมม เหลอ 1-2ชอ 15-15-15 1 กก./ตน หลงเกบเกยว และ 13-13-21 1 กก./ตน กอนเกบเกยว 1 เดอน

ST10 ตดแตงกง ไมมการงดใหน า ไมม เหลอ 1 ชอ 15-15-15 1 กก./ตน หลงเกบเกยว 8-24-24 อตรา 2-3กก./ตน กอนออกดอก 1-2 เดอน และ 13-13-21 2 กก../ตน กอนเกยว 1 เดอน

27

ตารางท 3 ขอมลปรมาณน าฝน (มลลเมตร) และจ านวนวนฝนตก (พ.ศ.2556-2558) ชวงการทดลองในพนทจงหวดสตล

เดอน ป 2556 ป 2557 ป 2558

ปรมาณน าฝน (มม.)

จ านวนวน ฝนตก

ปรมาณน าฝน (มม.)

จ านวนวน ฝนตก

ปรมาณน าฝน (มม.)

จ านวนวน ฝนตก

มกราคม 25.6 5 46 3 35.9 4 กมภาพนธ 84.8 9 0 0 6.2 2 มนาคม 67.4 5 13.7 6 35.9 3 เมษายน 255.4 16 339.4 18 244.4 19 พฤษภาคม 132.5 18 178.3 18 180.4 17 มถนายน 378.7 19 127.1 10 - - กรกฎาคม 183.6 13 181.8 12 - - สงหาคม 244.6 19 332.9 22 - - กนยายน 256.8 18 339.8 22 - - ตลาคม 385.7 27 384.7 21 - - พฤศจกายน 140.2 19 196.4 20 - - ธนวาคม 51 10 220.5 20 - -

รวม 2,206.3 178 2,360.6 172 502.8 45 ทมา : กรมอตนยมวทยาสตล, 2558:ออลไลน หมายเหต : มกราคม 2557 ฝนตกวนท 3 , 4 ,9 มกราคม 2557

มนาคม 2557 ฝนตกวนท 15 , 16 ,17, 18, 29, 31 มนาคม 2557

28

ภาพท 1 ปฏทนการผลตลองกองคณภาพของจงหวดสตล

ก.ย. - พ.ย. ธ.ค. - ม.ค. ก.พ. - ม.ค. เม.ย. - ม.ย. ก.ค. - ส.ค.

ระยะเตรยมความพรอมของตน -ตดแตงกงและขวชอดอก -ใสปย 15-15-15 1-2 กก./ตน ใสปยคอก 20-25 กก./ตน -ปองกนก าจดโรคแมลง -ใหน าสม าเสมอ

ระยะกอนออกดอก (ชกน าการออกดอก) -ตดแตงกงแขนง -ใสปยสตร 8-24-24 1 กก./ตน -ก าจดวชพชรอบโคนตน -งดใหน า 30-45 วน -ใบลองกองเหยวใหน าเตมท 1 ครง

ระยะแทงชอดอกและยดชอดอก -เมอเหนตมตาดอก เรมใหน าสม าเสมอ -ใสปย 15-15-15 1 กก./ตน พน GA3 100 มก/น า 1 ลตร เพอยดชอ -ตดแตงชอดอก ใหเหลอ 1-2/กลม ระยะหาง 25-30 ซม.

ระยะพฒนาผล -ตดแตงชอผล 2 ครง 2-3 สปดาห และ 7-8 สปดาห ใหเหลอทสมบรณทสด -ใสปย 13-13-21 1-2 กก./ตน -ใหน าสม าเสมอ

ระยะเกบเกยว -เกบชอผลทอาย 13-15 สปดาหหลงดอกบาน -กอนเกบควรชมทปลายชอ -บบผลปลายชอรสกนม -ควรเกบในชวงอณหภมต าชวงเชาหรอเยน

29

2. ผลการด าเนนการขยายผลโดยไดแนะน าและใหความรเทคโนโลยการผลตลองกองคณภาพเพอใหเกษตรกรปฏบตตามขนตอน 1. ส ารวจและประเมนการเขาท าลายศตรพชเบองตนกอนด าเนนการป 2556 ในแปลงลองกองจงหวดสตล ส ารวจและประเมนการเขาท าลายศตรพชเบองตนกอนด าเนนการป 2556 ในแปลงลองกองจงหวดสตล พบวา แปลงลองกองจงหวดสตลมปญหาการเขาท าลายของหนอนชอนเปลอกลองกองมากทสดเฉลย 45.02 เปอรเซนต รองลงมาคอ ราด าเฉลย 5.24 เปอรเซนต แมลงวนผลไมเฉลย 4.12 เปอรเซนต ราขาวเฉลย 0.84 เปอรเซนต และเพลยแปงเฉลย 0.57 เปอรเซนต และไมมการเขาท าลายของผเสอมวนหวานและมด เนองจากในชวงทท าการประเมนกอนโครงการ คอ ชวงเดอนมถนายน 2556 ซงเปนชวงลองกองตดผลออนมอายประมาณ 4-6 สปดาหหลงดอกบาน จากการประเมนเบองตนจะเหนไดวาหนอนชอนเปลอกลองกองเปนศตรลองกองทสรางความเสยหายระดบเศรษฐกจในจงหวดสตล สวนโรคและแมลงศตรอนๆไดแก ราด า แมลงวนผลไม ราขาว และเพลยแปง ไมสรางความเสยหายในระดบเศรษฐกจส าหรบการผลตลองกองในจงหวดสตล ดงตารางท 4 ตารางท 4 ปรมาณศตรพชทพบจากการประเมนกอนการด าเนนโครงการในจงหวดสตลป 2556

แปลง ศตรพชทพบ

หนอนชอนเปลอก(%)

เพลยแปง (%)

ราด า (%)

ราขาว (%)

แมลงวนผลไม(%)

ผเสอมวนหวาน(%)

มด (%)

ST1 29.69 0.00 4.14 0.31 1.94 0.00 0.00 ST2 50.63 0.00 0.00 0.31 0.00 0.00 0.00 ST3 46.88 0.19 11.64 0.00 7.81 0.00 0.00 ST4 48.13 0.63 6.63 2.50 3.13 0.00 0.00 ST5 61.25 1.88 4.63 1.88 9.69 0.00 0.00 ST6 14.06 0.00 2.63 0.00 1.38 0.00 0.00 ST7 59.06 0.63 15.87 2.81 5.94 0.00 0.00 ST8 56.88 0.00 3.00 0.56 7.44 0.00 0.00 ST9 46.00 0.00 3.87 0.00 3.87 0.00 0.00

ST10 37.65 2.35 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

เฉลย 45.02 0.57 5.24 0.84 4.12 0.00 0.00

30

2. ผลการการใชไสเดอนฝอยเพอปองกนก าจดหนอนชอนเปลอกลองกอง ป 2556 การประเมนหนอนชอนเปลอกลองกองกอนและหลงการฉดพนไสเดอนฝอย ด าเนนการ

ในชวงเดอนตลาคม หลงการเกบเกยวผลผลตลองกอง เปนชวงเตรยมความพรอมของตน ซงเปนชวงทเหมาะสมเนองจากไมกระทบการแทงชอดอก พบวา แปลงลองกองจงหวดสตลมหนอนชอนเปลอกลองกองเฉลย 4.18 ตว/ตน ซงสวนใหญพบหนอนขนาดใหญ (Cossus chloratus) รองลงมาคอ หนอนขนาดเลก (Decadarchis sp. และ Hypatima sp.) และหนอนขนาดกลางพบนอยทสด (Prasinoxena sp. และ Labdia semicoccinea (Stainton)) ดงตารางท 5 โดยการท าลายผวเปลอกลองลองของหนอนชอนเปลอกลองกองมผลตอการแทงชอดอก จงมความจ าเปนตองปองกนก าจดโดยวธผสมผสาน ไดแก การตดแตงกงภายในทรงพมใหมแสงทเหมาะสมไมทบจนเกนไป และการใชไสเดอนฝอย (Steinernema carpocapsae) หลงจากฉดพนไสเดอนฝอย (Steinernema carpocapsae) ในแปลงลองกอง พบวา ปรมาณหนอนชอนเปลอกลองกองมปรมาณลดลงเฉลย 64.49 เปอรเซนต ดงตารางท 7 ไสเดอนฝอยจะเขาท าลายโดยปลดปลอยแบคทเรยเจรญเตบโตภายในหนอนชอนเปลอกลองกองท าใหหนอนชอนเปลอกลองกองตายภายใน 24-48 ชวโมง (จรสศร, 2553) ดงภาพผนวกท 2 ตารางท 5 ปรมาณการลดลงของหนอนชอนเปลอกลองกอง (เปอรเซนต) ในแปลงลองกองเกษตรกรจงหวดสตลหลงการฉดพนไสเดอนฝอย ป 2556

แปลง

ปรมาณหนอนชอนเปลอกลองกองเฉลย/ตน (ตว) ปรมาณหนอนทลดลงหลงฉดไสเดอน

ฝอย (%)

Cossus chloratus Prasinoxena sp.

Labdia semicoccinea (Stainton)

Decadarchis sp.

Hypatima sp.

รวม 5 ชนด

กอนฉด หลงฉด กอนฉด หลงฉด กอนฉด หลงฉด กอนฉด

หลงฉด

ST1 0.8 0.4 0.4 0.0 0.6 0.0 1.8 0.4 77.78

ST2 0.8 0.2 0.0 0.0 1.0 0.2 1.8 0.4 77.78

ST3 2.8 0.2 1.6 1.60 2.6 2.0 7.0 3.8 45.71

ST4 1.4 0.6 0.6 0.40 1.2 0.8 3.2 1.8 43.75

ST5 5.2 2.8 0.6 0.40 0 0.0 5.8 3.2 44.83

ST6 3.4 1.2 1.4 0.20 1.0 0.2 5.8 1.6 72.41

ST7 0.4 0.2 2.6 0.20 3.0 1.0 6.0 1.4 76.67

ST8 0 0.0 1.6 0.60 2.4 0.6 4.0 1.2 70.00

ST9 3.0 2.6 1.0 0.60 1.0 0 5.0 3.2 36.00

ST10 0.4 0.0 0.2 0.00 0.8 0 1.4 0.00 100.00

เฉลย 1.82 0.82 1.00 0.40 1.36 0.48 4.18 1.70 64.49

31

ป 2557 การประเมนหนอนชอนเปลอกลองกองกอนและหลงการฉดพนไสเดอนฝอย ด าเนนการในชวงเดอนกนยายน หลงการเกบเกยวผลผลตลองกอง เปนชวงเตรยมความพรอมของตน ซงเปนชวงทเหมาะสมเนองจากไมกระทบการแทงชอดอก พบวา แปลงลองกองจงหวดสตลมหนอนชอนเปลอกลองกองเฉลย 1.84 ตว/ตน ซงสวนใหญพบหนอนขนาดใหญ (Cossus chloratus) สวนหนอนขนาดกลาง (Prasinoxena sp. และ Labdia semicoccinea (Stainton)) และหนอนขนาดเลก( Decadarchis sp. และ Hypatima sp.) มปรมาณใกลเคยงกน ดงตารางท 8 หลงจากฉดพนไสเดอนฝอย(Steinernema carpocapsae) จ านวน 10 แปลง พบวา ปรมาณหนอนชอนเปลอกลองกองมปรมาณลดลงเฉลย 81.42 เปอรเซนต ดงตารางท 6 จากการทดลอง จะเหนไดวา การใชไสเดอนฝอย (Steinernema carpocapsae) อยางถกตองท าใหปรมาณหนอนชอนเปลอกลองกองลดลงทง 2 ป โดยปรมาณหนอนชอนเปลอกลองกองกอนการฉดพนไสเดอนฝอยในป 2556 มปรมาณ 4.18 ตว/ตน/แปลง และเมอมการฉดพนไสเดอนฝอย (Steinernema carpocapsae) จ านวน 2 ป พบวา ในป 2557 หนอนชอนเปลอกลองกองมปรมาณลดลงเหลอ 0.38 ตว/ตน/แปลง คดเปนปรมาณการลดลงของหนอนชอนเปลอกลองกองเฉลย 72.96 เปอรเซนต ท าใหตนลองกองเกลยง สะอาด ไมเปนขย สะเกดลดลง ดงภาพผนวกท 3 ซงสงผลท าใหตนลองกองมความอดมสมบรณ การแทงชอดอกไดเพมขน ปรมาณผลผลตสงขนหากมการจดการสวนทดและปจจยสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบการผลตลองกอง ตารางท 6 ปรมาณการเขาท าลายของหนอนชอนเปลอกลองกองในแปลงลองกองเกษตรกรจงหวดสตลกอนการฉดพนไสเดอนฝอย ป 2557

แปลง

ปรมาณหนอนชอนเปลอกลองกองเฉลย/ตน (ตว) ปรมาณหนอนทลดลงหลงฉดไสเดอน

ฝอย (%)

Cossus chloratus Prasinoxena sp.

Labdia semicoccinea (Stainton)

Decadarchis sp.

Hypatima sp.

รวม 5 ชนด

กอนฉด หลงฉด กอนฉด หลงฉด กอนฉด หลงฉด กอนฉด หลงฉด

ST1 0.00 0 0.00 0 0.20 0 0.20 0.0 100.00

ST2 1.60 0 1.20 0 0.40 0 3.20 0.0 100.00

ST3 0.20 0 0.60 0 0.00 0.2 0.80 0.2 75.00

ST4 1.60 0 1.20 0 1.60 0 4.40 0.0 100.00

ST5 0.40 0 0.00 0 0.00 0.2 0.40 0.2 50.00

ST6 0.00 0 0.00 0 0.20 0 0.20 0.0 100.00

ST7 0.40 0 0.00 0 0.20 0.2 0.60 0.2 66.67

ST8 0.40 0 0.00 0 0.20 0.2 0.60 0.2 66.67

ST9 4.00 2.4 1.40 0.2 1.40 0.4 6.80 3.0 55.88

ST10 0.00 0 0.60 0 0.60 0 1.20 0.0 100.00

เฉลย 0.86 0.24 0.50 0.02 0.48 0.12 1.84 0.38 81.42

32

3.ประเมนปรมาณเพลยแปง และราด า ชวงเกบเกยวผลผลต การประเมนและปองกนก าจดเพลยแปงในชวงเกบเกยวผลผลตในจงหวดสตล ป 2556 และ ป 2557 พบวา มปรมาณเพลยแปงเฉลย 0.24 และ 2.20 ตว ตามล าดบ ซงเปนระดบทไมสรางความเสยหายระดบเศรษฐกจจงไมใชสารเคมในการปองกนก าจด ยกเวน ป 2557 แปลงนายปรชา แคยหวาพบเพลยแปงในชอผลผลตลองกองเฉลย 18 ตวตอชอ ดงตารางท 7 ซงเปนความเสยหายระดบเศรษฐกจ (เพลยแปงมคาความเสยหายระดบเศรษฐกจคอ พบตวเตมวยมากกวาหรอเทากบ 10 ตวตอชอผล) เนองจากมการปฏบตดแลรกษานอยมากไมมการก าจดวชพช มมดปรมาณมากซงเปนตวน าเพลยแปง และเกษตรกรจะปรบเปลยนเปนปลกพชชนดอนเนองจากผลผลตลองกองราคาต า ไมคมทน จงแนะน าใหควบคมและก าจดเพลยแปงโดยการก าจดมด ซงเปนตวน าเพลยแปงโดยการใชสารคารบารล ตามอตราแนะน าในฉลาก การประเมนและปองกนก าจดราด าในชวงเกบเกยวผลผลตในจงหวดสตล ป 2556 และ ป 2557 พบวา มปรมาณราด าเฉลย 3.40 และ 0.89 เปอรเซนต ตามล าดบ ระดบการเกดโรคต า คอ อยในระดบท 1 ซงเปนระดบทไมสรางความเสยหายระดบเศรษฐกจอาจเนองมาจากเกษตรกรมการจดการสวนทด ท าใหสภาพแวดลอมไมเหมาะกบการเกดโรคราด า

ตารางท 7 ปรมาณเพลยแปง และราด า ในชวงเกบเกยวผลผลตลองกองในจงหวดสตล ป 2556 และ ป 2557

แปลง ปรมาณโรค-แมลงศตรลองกองเฉลย

เพลยแปง/ชอผล (ตว) ราด า/ชอผล(%)

ป 2556 ป 2557 ป 2556 ป 2557 ST1 0.00 0.00 2.80 2.17 ST2 0.00 1.26 5.42 0.00 ST3 0.40 0.40 4.50 0.48 ST4 0.53 0.00 4.35 1.43 ST5 0.92 18.32 2.35 0.23 ST6 0.50 0.00 2.11 0.00 ST7 0.00 2.00 2.83 4.60 ST8 0.00 0.00 3.21 0.00 ST9 0.00 0.00 4.35 0.00

ST10 0.00 0.00 2.07 0.00 เฉลย 0.24 2.20 3.40 0.89

4. ปรมาณและคณภาพผลผลตลองกอง ป 2556 ปรมาณผลผลตลองกองเฉลยในแปลงเกษตรกรจงหวดสตล จ านวน 10 แปลง พบวา ผลผลตลองกองมปรมาณผลผลตเฉลย 996.15 กโลกรม/ไร (ตารางท 8) ซงใหผลผลตเฉลยสงกวาผลผลเฉลยลองกองทงจงหวดสตลทใหผลผลตเฉลยเพยง 457 กก./ไร (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2558) ลองกองมคณภาพเกรดเอและเกรดบเฉลยมากถง 37.47 เปอรเซนต (ตารางท 9) เนองจากเกษตรกรจงมการจดการโดยใชเทคโนโลยการ

33

ผลตลองกองคณภาพของกรมวชาการเกษตร ไดแก การใสปย การตดแตงชอดอก การตดแตงชอผล และการปองกนก าจดศตรพชแบบผสมผสาน ท าใหสามารถผลตลองกองคณภาพ ส าหรบปรมาณของแขงทละลายไดในน าคน (TSS) ทง 10 แปลงอยในชวงทเหมาะสม คอ มคาระหวาง 15-20 เปอรเซนต (จ าเปน, 2547) ป 2557 ปรมาณผลผลตลองกองเฉลยในแปลงเกษตรกรจงหวดสตล จ านวน 10 แปลง พบวา ผลผลตลองกองมปรมาณผลผลตต า โดยมปรมาณผลผลตเฉลย 547.68 กโลกรม/ไร (ตารางท 8) ลองกองมคณภาพเกรดเอและเกรดบต าเพยง 18.99 เปอรเซนต (ตารางท 9) ถงแมบางแปลงจะมการจดการสวนทด ตงแตการตดแตงกง ตดแตง ตารางท 8 ปรมาณและคณภาพผลผลตลองกองในโครงการขยายผลการใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพช (หนอนชอนเปลอก เพลยแปง และราด า) ลองกองในจงหวดสตล ป 2556 และป 2557

แปลง ปรมาณและคณภาพผลผลตลองกองเฉลย

ผลผลตเฉลย (กก./ไร) ปรมาณของแขงทละลายไดในน าคน (เปอรเซนต) ป 2556 ป 2557 ป 2556 ป 2557

ST1 665.08 522.08 18.20 18.07 ST2 877.36 497.68 18.17 15.71 ST3 1,271.81 515.87 18.14 16.97 ST4 728.91 671.82 18.38 17.10 ST5 855.81 390.25 18.70 18.33 ST6 1,483.86 1,147.65 18.49 18.41 ST7 1,154.07 411.66 18.05 17.44 ST8 1,437.90 391.83 18.42 18.06 ST9 952.24 532.14 17.93 17.97

ST10 534.41 395.77 18.14 18.62 เฉลย 996.15 547.68 18.26 17.67

ชอดอก ชอผล การใสปย และการปองกนก าจดศตรพช เนองจากกระทบแลงเปนระยะเวลานานในชวงระหวางการแทงชอดอกและการยดชอดอก ท าใหมการแทงชอดอกต า ชอลองกองสน ไมสมบรณ ท าใหไดผลผลตเกรดเอนอยมาก และตกเกรดในปรมาณมาก ยกเวนแปลง ST6 มปรมาณผลผลตสงกวาแปลงอนๆ เนองจากมการใหน า ท าใหสามารถการแทงชอดอกและยดชอดอกได ซงไดรบผลกระทบนอยกวา ประกอบกบมการจดการสวนทด แตผลผลตคณภาพเกรดเอและเกรดบลดลง ส าหรบปรมาณของแขงทละลายไดในน าคน (TSS) ทง 10 แปลงอยในชวงทเหมาะสม คอ มคาระหวาง 15-20 เปอรเซนต ในขณะทความชอบของผบรโภคจะเพมขนเมอปรมาณของแขงทละลายไดในน าคน (TSS) เพมขน และปรมาณกรดทไทเตรทไดลดลง (จ าเปน, 2547)

34

ตารางท 9 ผลผลตลองกองจ าแนกตามเกรดคณภาพผลผลตโครงการขยายผลการใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพช (หนอนชอนเปลอก เพลยแปง และราด า) ลองกองในจงหวดสตล ป 2556 และป 2557

5. ผลตอบแทนทางเศรษฐกจ การใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพชรวมกบการใชเทคโนโลยการผลตลองกองคณภาพตามเกษตรดทเหมาะสม ในป 2556 และ ป 2557 ท าใหเกษตรกรมรายไดสทธเฉลยจาก 10 แปลง 16,318 และ 7,062 บาท/ไร ตามล าดบ จะเหนไดวา ป 2557 เกษตรกรไดผลตอบแทนต ามาก เนองจากป 2557 แปลงลองกองสวนใหญกระทบแลงในชวงยดชอดอก ท าใหชอดอกสน ผลผลตและคณภาพต า ประกอบกบราคาผลผลตลองกองต า ยกเวนแปลงST6 ทไดผลผลตดและราคาเฉลยสงกวาแปลงอนๆ เนองจากไดเกบเกยวผลผลตชวงตนฤด และกระทบแลงนอยกวาแปลงอน ประกอบกบมการจดการสวนทด ท าใหไดปรมาณและผลผลตมคณภาพ ราคาเฉลยสงกวาแปลงอน (ราคาเหมาสวน 30 บาท/กโลกรม) สวนแปลงอนๆ ราคา เหมาสวน 12-25 บาท/กโลกรม ในขณะทแปลง ST5 ซงเปนแปลงทขาดการดแล ผลผลตไมมคณภาพ ท าใหจ าหนายผลผลตไดในราคาต าเพยง 12 บาท/กโลกรม ท าใหขาดทนในป 2557 ซงในป 2558 เกษตรกรรายนไดปรบเปลยนพนทเปนปลกพชชนดอน เนองจากขาดแรงจงใจในการผลต ราคาผลผลตตกต า ไมคมทน

แปลง

เกรดคณภาพผลผลต (เปอรเซนต)

ป 2556 ป 2557

เกรด A เกรด B เกรด C ตกเกรด เกรด A เกรด B เกรด C ตกเกรด

ST1 11.35 25.77 30.48 32.40 10.20 29.36 34.64 25.80 ST2 7.82 15.51 32.63 44.04 1.80 9.52 45.40 43.28 ST3 12.73 29.43 31.33 26.51 4.30 16.17 45.25 34.28 ST4 33.55 31.37 20.70 14.38 4.57 18.83 42.96 33.64 ST5 6.64 14.42 46.25 32.69 1.83 4.64 41.60 51.93 ST6 21.19 39.21 30.66 8.94 8.58 27.29 43.51 20.62 ST7 6.24 12.14 28.24 53.38 0.00 12.76 59.14 28.10 ST8 6.67 22.27 38.36 32.70 0.00 0.00 39.01 60.99 ST9 32.76 35.09 23.03 9.12 7.56 27.53 36.17 28.74 ST10 6.14 4.39 58.77 30.70 0.00 4.93 39.48 55.59 เฉลย 14.51 22.96 34.05 28.49 3.89 15.10 42.72 38.30

35

ตารางท 10 ผลตอบแทนทางดานเศรษฐกจของโครงการขยายผลการใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพช (หนอนชอนเปลอก เพลยแปง และราด า) ลองกองในจงหวดสตล ป 2556 และ ป 2557 แปลง ป 2556 ป 2557

รายได (บาท/ไร)

ตนทน (บาท/ไร)

รายไดสทธ (บาท/ไร)

BCR รายได (บาท/ไร)

ตนทน (บาท/ไร)

รายไดสทธ (บาท/ไร)

BCR

ST1 10,579 4,813 5,766 2.20 8,164 4,763 3,401 1.71 ST2 14,918 4,813 10,105 3.10 8,958 4,763 4,195 1.88 ST3 21,621 4,813 16,808 4.49 10,072 4,763 5,309 2.11 ST4 18,223 4,813 13,410 3.79 20,155 4,763 15,392 4.23 ST5 10,270 6,525 3,745 1.57 4,683 5,543 -861 0.84 ST6 44,516 4,813 39,703 9.25 34,429 4,763 29,666 7.23 ST7 23,081 4,813 18,268 4.80 8,233 4,763 3,470 1.73 ST8 35,947 4,813 31,134 7.47 9,796 4,763 5,033 2.06 ST9 28,567 7,670 20,898 3.72 10,643 6,359 4,283 1.67 ST10 8,151 4,813 3,338 1.69 5,491 4,763 728 1.15 เฉลย 21,587 5,270 16,318 4.10 12,062 5,000 7,062 2.41 หมายเหต ตนทนการผลต = คาปจจยการผลต (ป ย+ไสเดอยฝอย) + คาจางแรงงาน BCR อตราสวนของรายไดตอการลงทน (รายได/ตนทน) BCR < 1 รายไดนอยกวารายจาย กจกรรมทด าเนนการนนขาดทน ไมควรท าการผลต BCR = 1 รายไดเทากบรายจาย กจกรรมทด าเนนการนนไมมก าไรและไมขาดทน มความเสยงในการผลต ไมควรท าการผลต

BCR > 1 รายไดมากกวารายจาย กจกรรมทด าเนนการนนมก าไร มความเสยงนอย สามารถท าการผลตได

ส าหรบตนทนการผลตแปลง ST9 และ ST5 สงกวาแปลงอนๆ เนองจากมการจางแรงงานเกบเกยวผลผลต 3 บาท/กโลกรม และ 2 บาท/กโลกรม ตามล าดบ ในขณะทแปลงอนๆ เกษตรกรมการเกบเกยวผลผลตโดยใชแรงงานในครวเรอน และไมมการจางแรงงานในการจดการสวน แตหากเกษตรกรมการจางแรงงานในการจดการสวน ไดแก การตดแตงกง การตดแตงชอดอก การตดแตงชอผล เปนตน ซงท าใหตนทนการผลตสงขน อยางไรกตาม การใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพชรวมกบการใชเทคโนโลยการผลตลองกองคณภาพตามเกษตรดทเหมาะสม ในป 2556 และ ป 2557 มคาอตราสวนรายไดตอการลงทน (BCR) เฉลย มากกวา 1 คอ 4.10 และ 2.41 ตามล าดบ แสดงวา การผลตลองกองโดยการใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพชรวมกบการใชเทคโนโลยการผลตลองกองคณภาพตามเกษตรดทเหมาะสม เปนการผลตทมก าไรทง 2 ป ดงตารางท 10

36

3. สรปและประเมนผลความพงพอใจของเกษตรกรตอโครงการขยายผลการใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพช (หนอนชอนเปลอก เพลยแปง และราด า) ในลองกองจงหวดสตล 1. การประเมนความพงพอใจของเกษตรกรทเขารวมโครงการ จ านวน 10 ราย ตอกระบวนการท างานของเจาหนาท พบวา เกษตรกรทง 10 ราย มความพงพอใจตอการปฏบตงานของเจาหนาทในดานการตดตอ การใหค าแนะน าขนตอนการด าเนนงาน ค าแนะน าเทคโนโลยการผลตลองกอง การเปนทปรกษา การตดตามงานอยางสม าเสมอ อยในระดบความพงพอใจมาก ในสวนของความพงพอใจตอโครงการ ไดแก ขนตอนการปฏบตงาน ความอดมสมบรณของตน ผลผลตลองกองมคณภาพ อยในระดบความพงพอใจมาก สวนดานรายไดและผลตอบแทน มความพงพอใจในระดบปานกลาง (ตารางท 11) ทงนเนองจากราคาผลผลตลองกองตกต า 2. ประเมนการยอมรบเทคโนโลยการปองกนก าจดศตรลองกองแบบผสมผสานและเทคโนโลยการผลตลองกองคณภาพโดยการสมภาษณกลมเกษตรกรทรวมโครงการในพนทจงหวดสตล จ านวน 10 ราย ในชวงระหวางด าเนนการขยายผลเทคโนโลยฯ พบวา เกษตรกรทง 10 ราย มการยอมรบเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพชลองกอง ไดแก เทคโนโลยการจดการโรคและแมลงศตรพช การใสปย การตดแตงกง การตดแตงชอดอก การตดแตงชอผล และการจดการระบบน า ตามล าดบ ในเกณฑความพงพอใจเฉลยระดบมากโดยทมความพงพอใจเทคโนโลยการใชไสเดอยฝอยเพอปองกนก าจดหนอนชอนเปลอกลองกองเฉลยในระดบมากทสด เนองจากเทคโนโลยการใชไสเดอนฝอย (Steinernema carpocapsae) สามารถก าจดหนอนชอนเปลอกลองกองไดด ท าใหล าตนและกงลองกองไมเปนขย ล าตนเกลยง (ตารางท 11) และเกษตรกรทเขารวมโครงการทง 10 ราย คดเปนรอยละ 100 มความพงพอใจเทคโนโลยการใสปย และการตดแตงกงในระดบมาก-มากทสด เนองจากการจดการเทคโนโลยดงกลาวสงผลตอปรมาณและคณภาพผลผลต เกษตรกรจ านวน 9 ราย คดเปนรอยละ 90 มความพงพอใจเทคโนโลยการตดแตงชอดอกและชอผล การจดการโรคและแมลงศตรพช ในระดบมาก-มากทสด สวนอก 1 ราย คดเปนรอยละ 10 มความพงพอใจเทคโนโลยดงกลาวในระดบปานกลาง เนองจากเกษตรกรบางรายขาดแรงงานในการตดแตงชอดอก ตดแตงชอผล และในบางแปลงมการระบาดของโรคและแมลงศตรลองกองในระดบทไมสรางความเสยหายระดบเศรษฐกจ แตอยางไรกตาม เกษตรกรท ง 10 ราย คดเปนรอยละ 100 มความพงพอใจเทคโนโลยการปองกนก าจดหนอนชอนเปลอกลองกองระดบมาก-มากทสด และเกษตรกรจ านวน 8 ราย คดเปนรอยละ 80 มความพงพอใจเทคโนโลยการจดการระบบน าในระดบมาก-มากทสด สวนอก 2 ราย คดเปนรอยละ 20 มความพงพอใจเทคโนโลยดงกลาวในระดบปานกลาง (ตารางผนวกท 1)

37

ตารางท 11 ความพงพอใจของเกษตรกรทเขารวมโครงการขยายผลการใชเทคโนโลยการปองกนศตรลองกองแบบผสมผสานของเกษตรกรจงหวดสตล

ขอค าถาม คาเฉลย ระดบความพงพอใจ

ความพงพอใจของเกษตรกรทมตอกระบวนการท างานของเจาหนาท 1. การด าเนนการตดตอเกษตรกรเขารวมโครงการ 4.10 มาก 2. การแนะน าขนตอนของการเขารวมโครงการ 4.00 มาก 3. การใหค าแนะน าการปลกลองกองคณภาพ 4.20 มาก 4. การเปนทปรกษาในกรณทเกดปญหา 3.60 มาก 5. มการตดตามและประเมนผลงานอยางสม าเสมอ 4.30 มาก ความพงพอใจของเกษตรกรทมตอโครงการ 1. ขนตอนการด าเนนงานของโครงการผลต ลองกองมความชดเจน 3.90 มาก 2. ตนลองกองมความแขงแรงสมบรณ 3.90 มาก 3. ผลผลตลองกองมคณภาพ 3.80 มาก 4. รายไดและผลตอบแทนมความคมคา 2.60 ปานกลาง การยอมรบเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพชลองกอง 1. การตดแตงกง 4.00 มาก 2. การใสปยบ ารงตน 4.30 มาก 3. การใสปยเรงดอก 4.30 มาก 4. การใสปยบ ารงผล 4.30 มาก 5. การจดการระบบน า 3.80 มาก 6. การตดแตงชอดอก/ชอผล 3.90 มาก 7. การจดการโรค/แมลง 4.30 มาก 7.1 การใชไสเดอนฝอยปองกนก าจดหนอนชอนเปลอกลองกอง 4.70 มากทสด *หมายเหต เกณฑประเมนความพงพอใจ คะแนน 4.51-5.00 พงพอใจมากทสด คะแนน 3.51-4.50 พงพอใจมาก คะแนน 2.51-3.50 พงพอใจปานกลาง คะแนน 1.51-2.50 พงพอใจนอย คะแนน 0.51-1.50 พงพอใจนอยทสด

38

สรปผลการทดลอง 1. การขยายผลเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพชรวมกบการขยายผลเทคโนโลยการผลตลองกองคณภาพตามเกษตรดทเหมาะสมในพนทจงหวดสตลท าใหเกษตรกรไดมโอกาสศกษา เรยนร และแลกเปลยนความรกบนกวชาการและเกษตรกรดวยกนเอง น าไปใชในแปลงของเกษตรกรเอง และแนะน าใหเกษตรกรรายอนๆในพนทและสามารถเปนแปลงสาธตการใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพชใหกบเกษตรกร 2. การขยายผลเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพชรวมกบการขยายผลเทคโนโลยการผลตลองกองคณภาพตามเกษตรดทเหมาะสม สามารถลดการเขาท าลายของหนอนชอนเปลอกลองกองได 72.96 เปอรเซนต 3. การขยายผลเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพชรวมกบการขยายผลเทคโนโลยการผลตลองกองคณภาพตามเกษตรดทเหมาะสม เกษตรกรไดปรมาณและคณภาพผลผลตลองกองเพมขน รายไดเพมขน ท าใหเกดการยอมรบเทคโนโลยการใชไสเดอนฝอย (Steinernema carpocapsae) เพอปองกนก าจดหนอนชอนเปลอกลองกอง ยอมรบเทคโนโลยการตดแตงกง เทคโนโลยการใสปย และเทคโนโลยการตดแตงชอดอกชอผลลองกองของกรมวชาการเกษตร ส าหรบการใชไสเดอนฝอย (Steinernema carpocapsae) เพอปองกนก าจดหนอนชอนเปลอก ควรค านงถงสภาพแวดลอมทเหมาะสมตอประสทธภาพของการเขาท าลายของไสเดอนฝอย และควรมการขยายผลเทคโนโลยการผลตไสเดอนฝอยในพนท เพอใหเทคโนโลยสามารถเขาถงเกษตรกรไดงายสามารถใชไดทนเวลา พงพาตนเองได เอกสารอางอง กรมพฒนาทดน. 2558. “ขอมลชดดน.” สบคนจาก: http://www.eis.ldd.go.th/lddeis/soilview.aspx. [ม.ย.2558] กรมวชาการเกษตร. 2545. เกษตรดทเหมาะสมส าหรบลองกอง.เอกสารวชาการกรมวชาการเกษตร. 29 น. กรมวชาการการเกษตร, 2546. “ฐานความรดานพช กรมวชาการเกษตร เรอง ลองกอง.” สบคนจาก: http://www.doa.go.th. [พ.ค.2558] กรมสงเสรมการเกษตร. 2555. “รายงานระบบการผลตพช (รต.02).” สบคนจาก: http://production. doae.go.th/home/index.php. [ต.ค.2555] กรมอตนยมวทยา 2558. “สรปลกษณะอาการรายวน.” สบคนจาก : http://www.tmd.go.th/climate/climate.php?FileID=1. [ม.ย.2558] จรสศร วงศก าแหง.2553 การปองกนก าจดแมลงและศตรลองกอง ในเอกสารประกอบการอบรม เทคโนโลยการ จดการคณภาพผลผลตลองกองในจงหวดชายแดนภาคใต ส านกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 8 วนท 30 กรกฎาคม 2553 ณ หองประชมกลมวชาการ หนา 38-52. จ าเปน ออนทอง. 2547. เอกสารประกอบการถายทอดเทคโนโลย เรอง การวจยและพฒนาการจดการระบบการ ผลตลองกองในภาคใต. คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร.หนา 7-1 ถง 7-24

39

วชร สมสข. 2544. ไสเดอนฝอยศตรแมลงในเอกสารวชาการ การควบคมศตรพชโดยชววธเพอการเกษตร ยงยน. กรมวชาการเกษตร หนา 209-244 วารนทร บษบรรณ สนทร พพธแสงจนทร ลขต มนม วชร สมสข และวระชย ราษฏรสภา. 2539. การปองกน และก าจดหนอนกนใตเป ลอก – ล าตนลองกอง. เอกสารสมมนาการเกษตรภาคใต คณะ ทรพยากรธรรมชาต ระหวางวนท 14-18 สงหาคม ป 2539 ศรนณา ชธรรมธช สพร ฆงคมณ อภญญา สราวธ ลกษม สภทรา อารยา จดคง ประสพโชค ตนไทย นนทการ เสนแกว ระว เจยรวภา อดร เจรญแสง มนตสรวง เรองขนาบ นลน จารภากร และ ไพโรจน สวรรณจนดา. 2553. ทดสอบการยดอายการเกบรกษาลองกองและการใช 1-MCP ตอการ เกบรกษาลองกองในรายงานผลการวจยและทดสอบประจ าป 2552 ส านกวจยและพฒนาการเกษตร เขตท8 เอกสารประกอบการประชมสมมนาทางวชาการ สวพ.7-8 ประจ าป 2553 วนท 11-12 มนาคม 2553 ณ โรงแรมธรรมรนทรธนา อ.เมอง จ.ตรง หนา 53-71. สพร ฆงคมณศรนณา ชธรรมธช อภญญา สราวธ ลกษม สภทรา อารยาจดคง สมปอง นกลรตน ระว เจยรวภา นนทการ เสนแกว ประสพโชค ตนไทย สาวตร เขมวงศ มนตสรวง เรองขนาบ อดร เจรญแสง นลน จารกภากร และไพโรจน สวรรณจนดา.2552 การพฒนาเทคโนโลยเพอเ พมประสทธภาพการ ผลตลองกองใหมคณภาพในพนทภาคใตตอนลาง ในเอกสารผลงานวจยดเดน และผลงานวจยทเสนอ เขารวมพจารณาเปนผลงานวจยดเดนประจ าป 2552 กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและ สหกรณ. หนา 81-93. เสมอใจ ชนจตต และสภาพ จนทรตน. 2546 โรคของลองกองและแนวทางในการปองกนก าจด.ในเอกสาร ประกอบการการผลตและการจดการผลผลตลองกองในภาคใต.ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต 12พฤศจกายน 2546 ณ โรงแรม ซ.เอส. ปตตาน จ.ปตตาน. ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. 2557. “ขอมลการปลกลองกอง ป 2556.” สบคนจาก: http://www.oae.go.th/download/ prcai/farmcrop/longkong.pdf. [ธ.ค.2557]

40

ภาคผนวก ตารางผนวกท 1 ระดบความพงพอใจของเกษตรกรผเขารวมโครงการการขยายผลการใชเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพช (หนอนชอนเปลอก เพยแปง และราด า ) ลองกองในจงหวดสตล จ านวน 10 ราย

ขอค าถาม ระดบความพงพอใจ

มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด ความพงพอใจของเกษตรกรทมตอกระบวนการท างานของเจาหนาท 1. การด าเนนการตดตอเกษตรกรเขารวมโครงการ 1 9 0 0 0 2. การแนะน าขนตอนของการเขารวมโครงการ 1 8 1 0 0 3. การใหค าแนะน าการปลกลองกองคณภาพ 2 8 0 0 0 4. การเปนทปรกษาในกรณทเกดปญหา 0 6 4 0 0 5. มการตดตามและประเมนผลงานอยางสม าเสมอ 4 5 1 0 0 ความพงพอใจของเกษตรกรทมตอโครงการ 1.ข นตอนการด า เนนงานของโครงการผลต ลองกองมความชดเจน

2 5 3 0 0

2. ตนลองกองมความแขงแรงสมบรณ 0 9 1 0 0 3. ผลผลตลองกองมคณภาพ 0 8 2 0 0 4. รายไดและผลตอบแทนมความคมคา 0 0 7 2 1 การยอมรบเทคโนโลยแบบผสมผสานเพอควบคมศตรพชลองกอง 1. การตดแตงกง 0 10 0 0 0 2. การใสปยบ ารงตน 3 7 0 0 0 3. การใสปยเรงดอก 3 7 0 0 0 4. การใสปยบ ารงผล 3 7 0 0 0 5. การจดการระบบน า 0 8 2 0 0 6. การตดแตงชอดอก/ชอผล 0 9 1 0 0 7. การจดการโรค/แมลง 4 5 1 0 0 7.1 การใชไสเดอนฝอยก าจดหนอนชอนเปลอก 7 3 0 0 0

41

ภาพผนวกท 1 ชนดหนอนชอนเปลอกลองกองทพบในภาคใตตอนลาง 5 ชนด

หนอนชอนเปลอกขนาดใหญ (Cossus chloratus)

หนอนชอนเปลอกขนาดกลาง (Prasinoxena sp.)

หนอนชอนเปลอกขนาดเลก(Decadarchis sp. )

หนอนชอนเปลอกขนาดกลาง (Labdia semicoccinea (Stainton))

หนอนชอนเปลอกขนาดเลก (Hypatima sp.)

42

ภาพผนวกท 2 หนอนชอนเปลอกลองกองทถกท าลายโดยไสเดอนฝอย ภาพผนวกท 3 เปรยบเทยบลกษณะของตนลองกองกอนและหลงการฉดพนไสเดอนฝอยเพอปองกนก าจดหนอนชอนเปลอกลองกองในจงหวดสตล

กอนการฉดพนไสเดอนฝอย ป 2556

หลงการฉดพนไสเดอนฝอย ป 2558