themelimi i apex statusi deri më tani - mzhe-ks. · pdf filetregtimi ndër kufitar...

18.04.2017, Prishtinë

Matias PeltoniemiKonsulent i lartëNord Pool Consulting

Themelimi i APEX statusi deri më tani

Modeli i targetit Evropian – zgjidhja e thjeshtë e njëjtë

Pjesë e MRC iniciativës sot

4 MMC

Pavarur

UK

ESTONIA

LATVIA

LITHUANIA

PORTUGAL

SWEDEN

FINLAND

SPAIN

ITALY

AUSTRIA

POLAND

DENMARK

NORWAY

NETHER-LAND

GERMANY

LUXEMBOURG

BELGIUM

FRANCE

RUSSIA

SWITZERLAND

BELARUS

NORTHERNIRELAND

IRELAND

HUNGARY

SLOVAKIA

CZECH REPUBLIC

CROATIA

TURKEY

MONTE-NEGRO

KOSOVO

BOSNIEN & HERZEGOVINA

SERBIA

MOLDOVA

ROMANIA

UKRAINE

ALBANIA

MAKEDONIA

BULGARIA

GREECE

SLOVENIA

2Nord Pool Consulting. 2017.

Modeli i targetit Evropian do të siguroj kompletimin e Tregut të Brendshëm për Energji Elektrike në BE. Udhëzimet dhe standardet për secilën kornizë kohore: Tregu një ditë përpara (DA), Tregu brenda ditës (ID), Balancues dhe Përcjellës.

Çmimi korrekt dhe transparent i energjisë një ditë përpara është faktor kyç për suksesin e modelit.

Bashkimi i Çmimeve për Rajone (BÇR)• Iniciativa e 7 Tregjeve të Energjisë për zhvillimin e zgjidhjes së

një bashkimi të çmimeve, i filluar në shkurt të vitit 2014 • Algoritmi EUPHEMIA

Bashkimi Shumë-Rajonal (BShR)• Bashkimi i rajoneve dhe menaxhimi efiçient i kapaciteteve

transmetuese në dispozicion në mes të zonave dhe shteteve• Alokimi implicit i kapacitetit

Tregtimi Ndër Kufitar brenda ditës (XBID)

Tregu i integruar evropian i energjisë elektrike pritet të rrisë likuiditetin, efiçencën, mirëqenien sociale dhe transparencën e çmimeve dhe rrjedhave.

Koncepti i SHËRBIMIT PX hapet për qasje të lehtë

Sektori i energjisë në Shqipëri do të jetë çdo herë e më

shumë i ekspozuar ndaj tregjeve spot që rrethojnë

Shqipërinë:

- Bullgaria, Kroacia, Greqia, Hungaria, Italia, Rumania, Serbia

dhe Sllovenia tanimë kanë krijuar tregjet e energjisë (Tregjet

Një Ditë Përpara)

- Mali i zi ka vazhduar tutje dhe Projekt Kompania PX do të

regjistrohet në Prill

- Bosnja dhe Hercegovina ka nën shkruar MIM me Nord Pool

dhe do të filloj me studimin e para-fizibilitetit

- Maqedonia është duke përgatitur Planin e Veprimit për

Tregun e Organizuar të Energjisë

- Interkoneksione të forta në rajon. Kabllo nën-detare nga Mali i

Zi në Itali do të ndërroj rrjedhat e energjisë në rajon – the

vlera e hidro energjisë fleksibile do të rritet.

Me zhvillimin e tregut një ditë përpara, sektori i energjisë në

Shqipëri dhe Kosovë do të hap vlerën e dallimeve dhe do

të siguroj një dizajn të duhur të tregut

Shqipëria është në Udhëkryq – Rajon me Interkoneksiontë Fortë me shumë Tregje një ditë përpara në ngritje

SEE countries with

established Day-

Ahead Markets

SEE countries taking active

steps to establish Day-

Ahead Markets:

Hungary

Italy

Romania

Greece

Bulgaria

Croatia

Slovenia

Serbia

Albania

Kosovo

Montenegro

Macedonia

Markets will be

interconnected

through Market

Coupling

Serbia PX

3Nord Pool Consulting- 2017.

Në vitin 2015 Qeveria e Shqipërisë miratoi Ligjin e ri për Energji, duke siguruar një liberalizim gradual të tregut,

duke përfshirë shkrirjen nga furnizuesi publik me shumicë dhe hapjen efektive të tregut.

Po në atë vit, një grant nga Ambasada Norvegjeze financoi aktivitetet përgatitore për themelimin e një tregu të

energjisë elektrike (Tregu i Energjisë së Shqipërisë – Bursa, APEX). Këto aktivitete janë kryer deri në dhjetor të vitit

2015.

Ministria Norvegjeze e Punëve të Jashtme (“MNPJ”) zgjodhi që të zbatojë fazën e ardhshme prej tri aktivitetesh

duke përdorur mbështetjen teknike dhe politike të Grupit të Bankës Botërore. IFC kishte një marrëveshje të

donatorit aktiv me MBPJ, një marrëdhënie të themeluar me Ministrinë e Ekonomisë së Shqipërisë, dhe mund të

mobilizonte konsulentë brenda një periudhe shumë të shkurtër. Pas konsultimeve me Bankën Botërore, IFC

nënshkroi një MIM me Qeverinë e Shqipërisë dhe filloi punën në projekt.

Qëllimi kryesor i projektit është që të mbështesë Qeverinë e Shqipësirë në themelimin e tregut të energjisë

elektrike (“APX”) i cili funksionon mirë, është transparent dhe konkurrent.

Buxheti: NMFA € 450k - IFC € 130k

Sfondi i projektit – AT nga Norvegjia dhe IFC

Një Treg i Përbashkët në mes të Shqipërisë dhe KosovësSfondi Qeveria e Shqipërisë dhe Qeveria e Kosovës kanë nënshkruar një Memorandum të Mirëkuptimit për të

zgjeruar bashkëpunimin në sektorin e energjisë dhe për të krijuar një treg të përbashkët përfshi këtu një spot

treg të energjisë elektrike.

Gjenerimi në Shqipëri është i dominuar nga KESH-i në pronësi shtetërore, i cili operon me tri hidrocentralet

në kaskadën e lumit Drin me gjithsej 15 njësi dhe kapacitet të përgjithshëm të instaluar prej 1350MW.

Përveç kësaj, ka një numër të hidrocentraleve të vogla të pavarura me një kapacitet total prej rreth 375MW,

si dhe janë disa hidrocentrale tjera të pavarura në ndërtim e sipër, siç janë në Banjë (73 MW), Moglicë (183

MW) dhe Ayen Energji (110 MW).

Gjenerimi në Kosovë është pothuajse 100 % i bazuar në energji termike. Termocentralet në Kosovë janë të

pronësi të kompanisë në pronësi shtetërore KEK (Korporata Energjike e Kosovës) dhe përbëhen nga 5 njësi

me djegie të linjitit me një kapacitet të përgjithshëm të instaluar prej 935 MW. Përveç këtyre, ka edhe

hidrocentrale të shkallës së vogël me rreth 40 MW.


Përfitimet e Dyanshme nga Tregu i Përbashkët i Energjisë

Shqipëria dhe Kosova kanë gjenerime me karakteristika shumë të ndryshme; Shqipëria është pothuajse 100% me hidro energji që është plotësisht e varur nga rrjedhat hyrëse, por mund të filloj dhe

ndaloj prodhimin shumë shpejt

Kosova është pothuajse 100% me gjenerim termik është nuk është fleskibil në kuptim të fillimit dhe ndalimit, por është në gjendje që të ofroj të njëjtin prodhim në vitet e thata dhe të lagshta.

Kombinimi i këtyre dy sistemeve do të ofroj përfitime të dyanshme për të dy vendet: Kosova do të ofroj ngarkesën bazë të pavarur nga kushtet hidrologjike për tregun e përbashkët

Shqipëria, me hidrocentralet e saja fleksibile, do të përshtatet lehtë ndaj variacioneve të kërkesës dhe do të prodhojë ngarkesën pik për të dy vendet

Prandaj Tregu një ditë përpara mund të hapë vlerën e lartë të hidrocentraleve fleksibile të Shqipërisë në tregun rajonal dhe do të zvogëlojë koston mesatare të importeve të energjisë elektrike

Do të minimizoj faturën e neto importit të vendit për energji elektrike – Do të siguroj një treg për IPP dhe një çmim transparent për investimet e ardhme

Shqipëria do të marrë pozitën udhëheqëse në zhvillimin e tregut rajonal të energjisë


Pse tregu një ditë përpara (TDP) është dizajni i rekomanduar i tregut - I

Gjeneruesit mund të tregojnë në bilanc në horizontin afatshkurtër dhe relativ ndaj obligimeve kontraktuale

(p.sh. gjatë niveleve të ulëta ose larta të ujit, apo kur ndonjë njësi termike ka ndonjë ndalje të paplanifikuar

dhe situata të ngjashme);

Një sasi e caktuar e kontratave afatgjata bilaterale ndërkufitare ende do të jetë e mundshme për të siguruar

qartësi afatgjate për çmimet e energjisë elektrike, duke përdorur kapacitetet ndërkufitare të caktuara nga

CAO dhe OST në vendet fqinje

Kontratat financiare (CfD) të bazuara në çmimet TDP mund të përdoren si çmime referues në kontratat OTC

brenda Shqipërisë dhe Kosovës, njëjtë sikur në tregun Nordik të energjisë

Konsumatorët e kualifikuar mund të marrin energjinë elektrike drejtpërdrejt në TDP ose përmes

furnizuesve/agregatorëve që marrin energjinë elektrike në treg dhe e shesin te shfrytëzuesit e fundit të

kualifikuar


Pse tregu një ditë përpara (TDP) është dizajni i rekomanduar i tregut - II

Modeli i përzgjedhur do të lejojë: Zgjidhjet tanimë të zbatuara dhe praktikat më të mira të adoptuara nga shumica e vendeve evropiane dhe dizajni në

modelin e pranuar të Komunitetit të Energjisë

Një zgjidhje të provuar e cila siguron se energjia do të rrjedh duke u bazuar në sinjalet ekonomike, d.m.th. nga zona e

çmimit të lirë drejt çmimit të lartë – optimizon ndarjen dhe shfrytëzimin e kapacitetit të interkoneksionit dhe maksimizon

mirëqenien sociale

Tregu i energjisë do të jetë palë qendrore për të gjithë tregtuesit me një model të tregut që është i koletarizuar për të

minimizuar rreziqet për tregun

Pronësia kryesore nga OST të cilat sigurojnë bashkëpunim të mirë në mes të tregut dhe operimit të sistemit;

Formimin e një rasti të arsyeshëm biznesor ku kosto për krijimin e tregut të energjisë mbahet e ulët për të lejuar një

operim të qëndrueshëm.

Do të sjellë më shumë transparencë dhe disipline financiare në të dy sektorët e energjisë


Tregu i Rregulluar

Blerja MWh Shitja MWh

Konsumatorët me

tarifë të rregulluar

10,6 dhe 0.4 kv

4.450.000 3.250.000 KESH

1.200.000 IPP

TOTALI 4.450.000 4.450.000 TOTALI

Tregu i parregulluar


Konsumatori HV 1.000.000 2 655 000 Importi ose

gjenerimi nga

BRP-të

Klientët në 35 kv 45.000

Klientët në 20 kv 310.000

Humbjet e OSHEE 1.300.000

TOTALI 2.655.000 2.655.000 TOTALI

Një qasje e bazuar në faza për të mbrojtur konsumatorët

Tregu i Rregulluar


Konsumatorët me tarifë të

rregulluar 0.4 kv

2.900.000 2.900.000 KESH

CFD2 për 70% të volumeve të

tarifës së rregulluar

(2.030.000) (2.030.000)

TOTALI 870.000 870.000 TOTALI

Tregu i parregulluar


CFD për 70% të volumeve të

tarifës së rregulluar

2.030.000 2.030.000

Konsumatori nëHV 1.000.000 4 205 000 Importi ose

gjenerimi nga

BRP-të

Konsumatorët 35 kv 45.000

Konsumatorët 20 kv 310.000

Konsumatorët 10.6 kv 550.000

Konsumatorët 0.4 kv – Bizneset,

Jo-Buxhetore

1.000.000

Humbjet e OSHEE 850.000

Konsumatorët jashtë Shqipërisë 450.000

TOTALI 6.235.000 6.235.000 TOTALI

Viti 1 Vitit 3

Dizajni konceptual i tregutTregu i përbashkët një ditë përpara me Kosovën

10

Tregu me shumicë

Tregu me pakicë

Import/EksportIRJM

Import/EksportGreqi

Import/EksportMali i Zi

Tregu një ditë përpara(Spot çmimet çdo orë)

OSHEE (Konsumatorët e rregulluar) Konsumatorët e

kualifikuar

(Industrial, Komercial

dhe Agregatorët)

Import/EksportSerbi

KESH

Hidro ofertat

KEK

Ofertat

termike

KESCO (Konsumatorët e rregulluar)

IPPs

Nord Pool Consulting- 2017. 10

Hapat e ardhshëm në Shqipëri për themelimin e APEX

Themelimi i Bursës së Energjisë kërkon ndryshime në Ligjin për Sektorin e Energjisë Grupi Punues, siç përcaktohet në Modelin e Tregut, arriti në përfundim se ka

nevojë për ndryshime në LSE Ndryshimet e propozuara janë dërguar në Ministri dhe janë nën përpunim

Ngritja e organizatës së Bursës OST duhet të filloj të punoj në drejtim të themelimit të organizatës së Bursës

ashtu siç përcaktohet në LSE dhe Modelin e Tregut Do të jetë fillimisht një spin-off nga funksioni i Operatorit të Tregut OST Modeli i Tregut është i hapur për OST-të fqinje që të bashkëngjiten në

organizatën e Tregut të Energjisë - Bursës

Rregullat e Reja të Tregut të energjisë elektrike në Shqipëri janë në proces Krijuar në bashkëpunim në mes të OST, Sekretariatit të Komunitetit të

Energjisë dhe Nord Pool Consulting Në përputhje me Modelin e ri të Tregut dhe Ligjin për Sektorin e Energjisë


Ofruesi i Shërbimeve - ”PX në Kuti”

12

Tregu i Një Dite Përpara

Tregu Brenda Ditës

Pastrimi, Zgjidhja, Rreziku

Pajtueshmëria

Fillimi i Tregut të Energjisë nga pikëpamja e Ofruesit të Shërbimit

Pjesa e konsulencës

Themelimi dhe testimi i Sistemit, trajnimet (TDP,

Zgjidha, Zvogëlimi)

Operimet

Mbështetja dhe zhvillimi i

vazhdueshëm (IDM, MC project etj.)

13

Marrëveshje

bashkëpunimi/konsulence

Marrëveshje për ofrim të

TI

Marrëveshje

Operacionale /SLA-të

Nord Pool Consulting- 2017.

Këto janë disa vendime kyçe që duhet të ndërmerren në KosovëLegjislacioni (primar dhe sekondar) Duhet të përshtatet në rregullimet e njëjta kryesore të bëra në Shqipëri për

Modelin e Tregut dhe Rregullat e Tregut

Bashkërendimi i projektit Nevojitet një projekt lokal me një komision të përbashkët drejtues Nuk është e domosdoshme të lëvizet si një dhe me hapa të njëjtë – por të

ketë koordinim

Pronësia e Tregut të Energjisë Legjislacioni i Shqipërisë lejon përfshirjen e OST-ve të vendeve fqinj A duhet që KOSTT të bashkohet që nga fillimi ose OST të ndërmarrë hapin e

parë që të sigurohet një themelim i shpejtë? Dhe si të kontraktohet Ofruesi i Shërbimit?


Matias PeltoniemiKonsulent i lartë, Nord Pool ConsultingEmail: [email protected]

N

o

r

d

P

o

o

l

C

Faleminderit

mailto:[email protected]

themelimi i apex statusi deri më tani - mzhe-ks. · pdf filetregtimi ndër kufitar...

Documents