these gbv guidelines were independently translated by ... · 1...
TRANSCRIPT
ေရ၊ ပတဝနးကငသန႔ရငးေရးႏင တစကယေရ သန႔ရငးေရး
IASCInter-Agency Standing Committee
နညးပညာရပဆငရာ လမးညြန
လသားျခငးစာနာမႈ အကအညေပးေရး လပငနးစဥမားတြင ကား၊မ အေျချပ အၾကမးဖကမႈအား ထညသြငးေဆာင႐ြကျခငး လပငနးလမးညႊန
ေဘးအႏရာယ ေလာခေရး၊ ၾကခငမႈ ျမႇငတငေရး၊ ျပနလညထေထာငရာ အကအညေပးေရး
ကေလးသငယကာကြယေစာငေရာကေရး
အးအမ၊ ေျမယာႏင ဥစၥာပစၥညး
အသကေမြးဝမးေကာငးမႈ
အာဟာရ
ကာကြယေစာငေရာကမႈ
ေနထငစရာ၊ အေျခခေနထငမႈႏင ျပနလညထေထာငေရး
စခနး ညႇႏႈငးေဆာငရြကမႈႏငစခနး စမခန႔ခြမႈ
ပညာေရး
ကနးမာေရး
စားနပရကၡာဖလေရးႏင စကပးေရး
This Myanmar edition of ကနးမာေရး is published by UNFPA Myanmar in 2017. This is a translation from the English edition of Guidelines for Integrating Gender-Based Violence in Humanitarian Action: Reducing risk, promoting resilience and aiding recovery, Health, first published in 2015.
These GBV Guidelines were independently translated by UNFPA Myanmar. myanmar.unfpa.org
1
ကားမေရးရာအေျချပအၾကမးဖကမႈ (GBV) သတမတေဖာထတျခငးသည အဘယေၾကာင ကနးမာေရးက႑၏ အေလးထားစရာ အေၾကာငးအရာ တစရပျဖင ေဆာငရြကလပကငေနသလ။
ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားသည ကားမ ေရးရာအေျချပအၾကမးဖကမႈ(GBV)မ လြတေျမာကလာသမား အကအညရယရန တစခါတစရ ဥးစြာပထမႏင မၾကာခဏဆသလ တစခတညးေသာ ဆကသြယထေတြ႔ ရသညေနရာျဖစသည။ ေစာငေရာကကညမႈ ေပးႏငရန အႏရာယလြတေျမာကလာသမား အေနျဖင ကနးမာေရးအတြက လအပသည ပစၥညးအေထာကအပက လၿခစြာရရႏငရမည (ဥပမာ- ကနးမာေရး ေစာငေရာကေပးသည ေနရာသ႔ အသြားအျပနေဘးကငးလၿခမႈရျခငး၊ လေလာကေသာအလငးေရာင၊ ခြျခား ဆကဆမႈမရျခငး၊ လဝက ထနးသမးစြာ ဝနေဆာငမႈမား ရယျခငး၊ အခေၾကးေငြ ေပးစရာမလျခငးစသည) ၎အျပင အေရးေပၚ အေျခတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ေပးသမားအေနျဖင ခြျခားဆကဆမႈကငးၿပး အရညအေသြး ျပညမေသာ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈက အႏရာယလြတေျမာကလာသမားအား ပပးေပးရမည ျဖစသည။
အႏရာယမ လြတေျမာကလာသ တစေယာကအေနျဖင ကနးမာေရးေစာငေရာကသအား (သ႔မဟတ မညသည ေစာငေရာကသမဆ) ၎တ႔ရငဆငႀကေတြ႕ခေသာ အၾကမးဖကမႈက ဖြငေျပာလမမည မဟတပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ ဂယကရကခတမႈ၊ လမႈေရးအမညးစက၊ မသားစ/ အေဖာမား၏ ျငငးပယမႈႏင
ဤက႑မေလလာသရမညအေၾကာငးအရာမား
► ကနးမာေရးဆငရာညႏႈငးေဆာငရြကလပကငသညနညးလမးမား ► ကနးမာေရးလပကငေဆာငရြကေနသမား(ဝနထမးႏင ေခါငးေဆာငမႈရာထး): NGOs ၊
ရပရြာအေျချပလထအဖြ႕အစညးမား ( အမးသားၾကကေျခန/လျခမးနအဖြ႕မားအပါအဝင) ၊ အျပညျပညဆငရာလမႈေရးအဖြ႕အစညးမား (INGOs)၊ ကလသမဂၢအဖြ႕မား
► ေဒသေကာမတအဖြ႕မားႏင ရပရြာအေျချပအဖြ႕မား ( ဥပမာ- အမးသမးမား/ ဆယေကာသကမား/ လငယမား ႏင လႀကးမား ပါဝငသည အဖြ႕မား
► ႏငငေတာအဆငႏင ေဒသအဆငအစးရ၊ လထေခါငးေဆာငႏင အရပဖကအဖြ႕အစညးမား အပါအဝင အျခားေသာကနးမာေရးတြင ပါဝငပတသကလပေဆာငသမား
အေရးတႀကးသရရန လအပေသာအခကမား
ကနးမာေရးအဓပၸါယဖြငဆခက ကနးမာျခငးဆ သညမာ အနာေရာဂါ (သ႔) မသနစြမးမႈကငးေဝးရ သာမက ကာယပညာ၊ စတသခႏင ျပညစ ေနသညက ဆလသည။
ပဏာမနဒါနးအေနျဖင ကမၻာကနးမာေရးအဖြ႕က အျပညျပညဆငရာကနးမာေရးညလာခ နယေယာ ၁၉- ၂၂ ဇြန ၁၉၄၆ မ ၂၂-၆-၄၆ တြင ၆၁ လကမတေရးထး (ကမၻာကနးမာေရးအဖြ႔ ၂ စာမကႏာ ၁၀၀) ၁၉၄၈ ဧၿပ ၇ ရကမစ၍ လကနာကငသးသည။ < www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf>.)
2
အျခားေသာ အေၾကာငးျပခကမားစြာက စးရမးေၾကာကရြ႕ေသာေၾကာင ျဖစသည။ အကယ၍ ကနးမာေရး ေစာငေရာကသမား အေနျဖင ေကာငးစြာ သငတနးေပးထားျခငး မဟတပါက အၾကမးဖကမႈညႊနးကနးက ၎တ႔အေနျဖင ေတြ႔ရႏငမညမဟတပါ။ အႏရာယမလြတေျမာကလာသမားကလညး GBV ႏငစပလဥးေသာ ကနးမာေရး ျပနာမားအတြက အကအညေတာငးရန အမႈမအမတမ စတဓါတကေနလမမည။ ထအျဖစ မးက ကနးမာေရးေစာငေရာကသက မနကနေသာေမးခြနးကမေမးမေသာအခါမးႏင အကယ၍ ဌာနတြငး ရရေသာ ဆကသြယေရးပစၥညးမားက ဝနေဆာငမႈေပးႏငေသာ အမးအစားအားလးအတြက ရငးလငးမႈမရ ေသာ အခါမးႏင ၎ဝနေဆာငမႈတ႔သည အားလးရရေနေသာအခါမး၊ ဝနေဆာငမႈေပးသက မတခက ေပးတာမး (သ႔) အျခားနညးလမးမားအရ ဖြငဟေျပာဆမည သအေပၚေလးစားမႈ၊ စာနာမႈႏင လ႕ဝက ထနးသမးမႈရပမေပၚေသာအခါမးတြင ႀကေတြ႕ရတတပါသည။
အေရးေပၚအေျခအေနမားက မလကပငဝနပေနေသာ ကနးမာေရး စနစက ပၿပးဝနထပဝနးပ ျဖစေစပါသည။ ထသ႔ျဖစေနပါ ေသာလညး GBV၏ ရပပငးဆငရာႏင စတကနးမာေရး ဂယက ရကခတမႈက သတမျပမျခငးသည အခြငအေရး လြတေျမာက သြားျခငးမး မဟတဘ ေဆးဘကဆငရာ ကငဝတက ခးေဖာက ရာကသည။ မျဖစမေနလအပေသာ အသကကယရန ေစာငေရာကမႈျဖစသည HIV အႏရာယ ေတြ႕ၿပးေနာက ကာကြယ မႈေပးျခငး PEP၊ အေရးေပၚ သေႏၶတားေဆး၊ လငမတစဆင ကးစကေရာဂါ (STDs)၊ စတကနးမာေရး၊ စတဓါတေရးရာ အေထာကအပႏင တရားဥပေဒအတြက သငေလာလႊေျပာငးမႈ၊ အႏရာယမ လြတေျမာက လာသမားက အေထာကအပျဖစေစၿပး တစဖန သားေကာငဘဝျပနမေရာကရန ကာကြယေပးသည အျခားဝနေဆာငမႈမားက ကနးမာေရး ေစာငေရာကသအေနျဖင ျဖညဆညးေပးရန ပကကြကႏငသည။
3
စမက
နးတ
စေလ
ာက ေ
ဘးအ
ႏရာယ
ေလာခ
ေရး
၊ ေဘ
းဒဏ
ခခႏင
မႈစြမး
ရညႁမ
ငတငျ
ခငး
ႏငျပ
ညလ
ညထ
ေထာင
ရန ေ
ထာက
ပေပး
ျခငး
တ႔ႏင
ဆက
စပေသ
ာ အ
ဓကက
ေသ
ာ လ
ပငနး
မား
လပင
နးတ
စခခ
ငးစအ
လက
အ
ေရးေ
ပၚအ
ေျခအ
ေနအ
ဆငမ
ား
အေရ
းေပၚ
မတ
ငမ
ႀကတ
ငျပင
ဆငမ
ႈ
အေရ
းေပၚ
တည
ၿင
မျပ
နလည
ေက
ာငးမ
ြန ဖြ႔ၿ
ဖးျခ
ငး
အက
ျဖတ
ဆနး
စစျခ
ငး၊ ခ
ြျခမး
စတျဖ
ာျခငး
ႏင စ
မကနး
ေရးဆ
ြျခငး
၊ အ
မးသ
မးမ
ား၊ မ
နးက
ေလးမ
ားႏင
အျခ
ားအ
ႏရာယ
ရအပစ
မား
ကန
းမာေ
ရးဆ
နးစစ
ျခငး
လပင
နးအ
ားလ
းတြင
တက
ကြစြာ
ပးေ
ပါငး
ပါဝင
ႏငရန
အား
ေပးပ
ါ။
►
GBV
ႏငဆ
ကစပ
ေသာ
ယဥေ
ကးမ
ႈဓေလ
၊ လထ
အျမ
ငး၊ စ
သတ
မတခ
ကႏင
အေလ
အက
င ႏ
င GB
V ႏင
ဆ
ကစပ
ေသာ
ကန
းမာေ
ရးဝန
ေဆာင
မႈမား
က သ
တမတ
ေဖာထ
တပါ
။ (ဥပ
မာ- အ
ႏရာယ
လြတ
ေျမာ
ကလ
ာသမ
ားက
ဖယ
ကဥ
ျခငး
ေၾက
ာင ၎
တ႔က
ကန
းမာေ
ရးေစ
ာငေရ
ာကမႈရ
ရန အ
တား
အဆ
းျဖစျ
ခငး၊
လထ
က G
BV ၏
ရပ
ပငးဆ
ငရာ
စတက
နးမ
ာေရး
အျမ
င၊ G
BV ၏
အက
းအဆ
က၊ က
နးမ
ာေရး
ေစာင
ေရာက
မႈ ရာ
ေဖြျခ
ငး၏
အ
ကးေ
ကးဇ
း၊ အ
ႏရာယ
မ လ
ြတေျ
မာက
လာသ
မား
အား
လက
ရ လ
ထ၏
ပပး
မႈ၊ လ
ြတေျ
မာက
လာသ
မား
အေပ
ၚ လ
ထ၏
စတ
ေနသ
ေဘာထ
ား စ
သည
)
►
လက
ရ GB
V ႏင
ဆက
စပေသ
ာ က
နးမ
ာေရး
ဝနေဆ
ာငမႈမ
ား၏
လၿခ
မႈႏင
ရရႏ
ငမႈက
ဆနး
စစပါ
။ (ဥပ
မာ-
ေစာင
ေရာက
မႈရယ
သည
ေနရာ
မ အ
သြား
အျပ
န၊ စ
ရတ၊ ဘ
ာသာစ
ကား
၊ ဝနေ
ဆာင
မႈအတ
ြက ဓ
ေလႏင
ရပပ
ငးဆ
ငရာ
အဟ
န႔အတ
ား၊ အ
ထးသ
ျဖင
လမ
းစအ
ပစငယ
မား
၊ မသ
နစြမး
သမ
ား၊ ေ
ရြ႕လ
ားေဆ
းကခန
းရမႈ
စသည
ျဖင)
►
လက
ရ GB
V ႏင
ဆက
စပမႈရ
ေသာ
ကန
းမာေ
ရးဝန
ေဆာင
မႈက ဆ
နးစစ
ပါ။ (
ဥပမာ
- ကန
းမာေ
ရးဝန
ေဆာင
မႈ ေပ
းမႈ အ
တငး
အတ
ာမား
၊ သးသ
န႕ရမ
ႈ-လဝ
ကစြာ
ထနး
သမး
မႈ၊ အ
မးသ
မး မ
ား အ
ပခပ
ေရးႏ
င ေဆ
းဘက
ဆငရ
ာ ေစ
ာငေရ
ာကမႈတ
ြင အ
မးသ
မးမ
ား အ
ေရအ
တြက
၊ လြတ
ေျမာ
ကလ
ာသမ
ားအ
ား ေ
စာငေ
ရာက
မႈရယ
ႏငသ
ည
ေပၚလ
စႏင
လပထ
း၊ ေဘ
းကငး
လၿခ
မႈၿပ
း ကင
ဝတႏင
ကက
ညသ
ည ျဖ
စစဥမ
တတ
မးတ
ငျခင
းႏင
သတ
ငးေဝ
မျခ
ငး
လပင
နးစဥ
မား
၊ ဆေလ
ာေသ
ာေဆ
းဝါးႏ
င ပစ
ၥညးရ
ရမႈ စ
သည
ျဖင
4
စမက
နးတ
စေလ
ာက ေ
ဘးအ
ႏရာယ
ေလာခ
ေရး
၊ ေဘ
းဒဏ
ခခႏင
မႈစြမး
ရညႁမ
ငတငျ
ခငး
ႏငျပ
ညလ
ညထ
ေထာင
ရန ေ
ထာက
ပေပး
ျခငး
တ႔ႏင
ဆက
စပေသ
ာ အ
ဓကက
ေသ
ာ လ
ပငနး
မား
လပင
နးတ
စခခ
ငးစအ
လက
အ
ေရးေ
ပၚအ
ေျခအ
ေနအ
ဆငမ
ား
အေရ
းေပၚ
မတ
ငမ
ႀကတ
ငျပင
ဆငမ
ႈ
အေရ
းေပၚ
တည
ၿင
မျပ
နလည
ေက
ာငးမ
ြန ဖြ႔ၿ
ဖးျခ
ငး
►
လြတ
ေျမာ
ကလ
ာသမ
ားအ
ား ဥ
းတည
ေစာင
ေရာက
မႈ ေပ
းသည
ေဆ
းဘက
ဆငရ
ာကၽြမ
းကင
သ (ဝ
နထမး
)မား
၏
အသ
ျမငဗ
ဟသ
တမ
ားက
ဆနး
စစပါ
(ဥပမ
ာ - အ
ႏရာယ
လြတ
ေျမာ
ကလ
ာေသ
ာ လ
ႀကးႏ
င က
ေလးမ
ားအ
ား
ေစာင
ေရာက
မႈေပး
ရမည
နညးလ
မး၊ လ
ငအၾက
မးဖက
မႈျဖစ
ရပက
ေဘ
းကငး
လၿခ
ၿပး လ
႕ဝက
ထနး
သမး
မႈျဖင
မတတ
မးထ
ားရသ
ညနည
းလမး
၊ ဘက
စလႊေျ
ပာငး
နည
းလမး
ႏငဆ
ငေသ
ာ အ
သဗဟ
သတ
၊ ရငး
ႏးအ
ေဖာ၏
အၾက
မးဖက
မႈႏင
အျခ
ားေသ
ာ GB
V အ
ၾကမး
ဖကမႈမ
ားအ
ား ေ
စာငေ
ရာက
မႈ ေပ
းသည
နည
းလမး
၊ ဆေလ
ာေသ
ာနည
းလမး
ျဖင
ဥပေဒ
အေထ
ာကအ
ထား
ေပးရ
မညနည
းလမး
မား
စသ
ည)
►
ကန
းမာေ
ရးဝန
ထမး
အား
လးအ
ား က
ားမေ
ရးရာ
၊ GBV
၊အမ
းသမး
၊ လ႔အ
ခြငအ
ေရး၊
လမႈဝ
နးက
ငမ
ဖယရာ
းမႈ၊
လငမ
ႈေရးရ
ာအေပ
ၚ အသ
ျမငဗ
ဟသ
တမ
ားအ
ား ဆ
နးစစ
ပါ
►
GBV
ႏင ဆ
ကစပ
ေသာ
ကန
းမာေ
ရးဝန
ေဆာင
မႈေပး
ရာတ
ြင အ
ကးတ
ကေရ
ာကမႈရ
သည
ႏငင
ေတ
ာႏင
ေဒသ
ဆငရ
ာ GB
V ႏင
ဆက
စပသ
ည ဥ
ပေဒမ
ားက
စးစ
မးေလ
လာပ
ါ။ (ဥ
ပမာ-
မဒမ
းႏင
အျခ
ား G
BV အ
ျခား
ပစ
မား
၏ ဥ
ပေဒေ
ရးရာ
အဓပ
ၸါယ ဖ
ြငဆခ
က၊ လ
ကထ
ပႏငသ
ည အ
သက
အရြယ
၊ တရာ
းဝင
ကေလ
းဖက
ချခ
ငး၊
သေဘ
ာတခြင
ျပခ
က၊ အ
ေရးေ
ပၚတ
ားေဆ
းစသ
ည)
►
ေခါင
းေဆ
ာငမႈ/
ကန
းမာေ
ရးဝန
ႀကးဌ
ာနတ
႔အား
ပါဝ
ငေစၿ
ပး ေ
ဆးဘ
ကဆ
ငရာ
ေစာင
ေရာက
မႈခယ
မႈႏင
လႊေျ
ပာငး
မႈႏင
ဆက
စပေန
သည
လက
ရႏငင
ေတာအ
ဆင
ေပၚလ
စမား
ႏင လ
ပထးမ
ားက
အျပ
ညျပ
ညဆ
ငရာ
စမား
ႏင က
ကည
မႈရမရ
ဆနး
စစပါ
။ ( ဥ
ပမာ-
ဝနေ
ဆာင
မႈ ဥပ
ေဒအ
ရ တ
ရားဝ
ငျဖစ
ေသာ
ေနရာ
မား
တြင
PEP
အေရ
းေပၚ
တား
ေဆး၊
တရာ
းဝင
ကယ
ဝနဖ
ကခ
ျခငး
၊ ဖက
ခၿပ
းေနာ
က ေ
စာငေ
ရာက
မႈ)
5
စမက
နးတ
စေလ
ာက ေ
ဘးအ
ႏရာယ
ေလာခ
ေရး
၊ ေဘ
းဒဏ
ခခႏင
မႈစြမး
ရညႁမ
ငတငျ
ခငး
ႏငျပ
ညလ
ညထ
ေထာင
ရန ေ
ထာက
ပေပး
ျခငး
တ႔ႏင
ဆက
စပေသ
ာ အ
ဓကက
ေသ
ာ လ
ပငနး
မား
လပင
နးတ
စခခ
ငးစအ
လက
အ
ေရးေ
ပၚအ
ေျခအ
ေနအ
ဆငမ
ား
အေရ
းေပၚ
မတ
ငမ
ႀကတ
ငျပင
ဆငမ
ႈ
အေရ
းေပၚ
တည
ၿင
မျပ
နလည
ေက
ာငးမ
ြန ဖြ႔ၿ
ဖးျခ
ငး
►
လက
ရ/အ
ဆျပ
ထား
သည
ကန
းမာေ
ရးႏင
ဆငေ
သာ
လထ
ကြငး
ဆငး
ပညာေ
ပးပစ
ၥညးမ
ားတ
ြင GB
V သ
တငး
အခ
ကအ
လက
ပါဝ
ငမႈက
ေသ
ခာေ
စရန
ဆနး
စစမႈျ
ပလ
ပပါ။
(ေဘ
းအႏရ
ာယတ
ားဆ
း ကာက
ြယေရ
း၊ ေဘ
းအႏရ
ာယက
သတ
ငးပ႔တ
ငတနး
ရမည
ေနရာ
၊ GBV
ကန
းမာေ
ရးဆ
းကး၊
ကန
းမာေ
ရးေစ
ာငေရ
ာကမႈ၏
အ
ကးေ
ကးဇ
း၊ ေစ
ာငေရ
ာကမႈ
ရယသ
ညနည
းလမး
မား
)
အရင
းအျမ
စစည
းရးစ
ေဆာင
းျခငး
►GB
V အ
ႏရာယ
ႀကေ
သာလ
ထအ
တြက
GBV
ႏငဆ
ကစပ
သည
အျမ
ငက ထ
ငဟပေ
စသည
GBV
ႏင
ဆက
စပသ
ည
ကန
းမာေ
ရးစမ
ကနး
အတ
ြကအ
ဆျပ
လႊာက
ေရး
သား
ပါ။ ၎
အျပ
င က
နးမ
ာေရး
က႑
ႏငသ
ကဆ
ငေသ
ာ တ
ားဆ
းကာက
ြယျခ
ငးႏင
တ႔ျပ
နအေရ
းယျခ
ငးအ
တြက
နည
ဗးဟ
ာမား
ကလ
ညး ေ
ရးဆ
ြပါ။
►
အမ
းမးေ
သာ
ကန
းမာေ
ရးဝန
ေဆာင
ေပးသ
ညစန
စတြင
GBV
အႏရ
ာယမ
လြတ
ေျမာ
ကလ
ာသအ
ား
ေဆးဘ
ကဆ
ငရာ
ေစာင
ေရာက
မႈ အ
ေကာင
ထည
ေဖာရ
နအတ
ြက ေ
လက
ငထ
ားဝန
ထမး
မား
ႏင ဆ
ေလာေ
သာ
အေထ
ာကအ
ပမား
ျပနလ
ညေန
ရာခ
ထား
ပါ။ (
ဥပမာ
- ေဆ
းဝါး၊
ပစၥည
းကရယ
ာ၊ စမ
ေရးအ
တြက
အေထ
ာကအ
ပ၊
စတက
နမာ
ေရး၊
စတဓါ
တေရ
းရာလ
ႊေျပာ
ငး စ
သည
ျဖင)
►
လငမ
ႈဆငရ
ာေစာ
ကား
မႈႏင
ဆက
စပသ
ည လ
ပထးန
ညးမ
ားအ
ေပၚ အ
စးရ၊
ကန
းမာေ
ရးဌာ
န၊ အ
ပခပ
ေရးမ
းႏင
ဝနထ
မး၊ လ
ထက
နးမ
ာေရး
လပသ
ားမ
ားအ
ား သ
ငတနး
ပ႔ခေ
ပးပါ
။ (လ
ကသ
ည၊ တ
ငးရင
းေဆ
းဆရာ
အပါ
အဝင
)
6
စမက
နးတ
စေလ
ာက ေ
ဘးအ
ႏရာယ
ေလာခ
ေရး
၊ ေဘ
းဒဏ
ခခႏင
မႈစြမး
ရညႁမ
ငတငျ
ခငး
ႏငျပ
ညလ
ညထ
ေထာင
ရန ေ
ထာက
ပေပး
ျခငး
တ႔ႏင
ဆက
စပေသ
ာ အ
ဓကက
ေသ
ာ လ
ပငနး
မား
လပင
နးတ
စခခ
ငးစအ
လက
အ
ေရးေ
ပၚအ
ေျခအ
ေနအ
ဆငမ
ား
အေရ
းေပၚ
မတ
ငမ
ႀကတ
ငျပင
ဆငမ
ႈ
အေရ
းေပၚ
တည
ၿင
မျပ
နလည
ေက
ာငးမ
ြန ဖြ႔ၿ
ဖးျခ
ငး
အေက
ာငအ
ထည
ေဖာေ
ဆာင
ရြကျခ
ငးစမ
ခက
မား
ေရးဆ
ြျခငး
►
စမက
နး အ
မးသ
မးမ
ား၊ ဆ
ယေက
ာသက
မနးက
ေလးႏ
င အ
ျခား
အႏရ
ာယရ
အပစ
မား
အား
ကန
းမာေ
ရးစမ
ခက
ေရ
းဆြျခ
ငးႏင
ပပး
မႈေပး
ရာတ
ြက ပ
ါဝငေ
စပါ။(
GBV
အႏရ
ာယပရ
ႏငမည
က သ
တခ
ပပါ)
►
GBV
ႏင ဆ
ကစပ
သည
ဝနေဆ
ာငမႈက
ထည
သြငး
ထား
သည
ကန
းမာေ
ရးႏင
မးဆ
ကပြာ
းကန
းမာေ
ရးအ
ေထာက
အပမ
ား ရ
ရႏငမ
ႈက တ
းႁမငပ
ါ။ (ဥ
ပမာ-
ဌာန
သ႕ လ
ၿခစ
ြာသြား
ႏငရန
အေဖ
ာ၊ ေဆ
းခနး
ဖြငခ
န လ
ာေရာ
ကႏင
ေသာ
အဆ
ငေျပ
ျခငး
၊ မသ
နစြမး
သမ
ား အ
တြက
ႏငင
တက
ာစသ
တမတ
ခက
ႏငအ
ည ေ
စာငေ
ရာက
မႈ၊
အခမ
ဝနေဆ
ာငမႈေ
ပးျခ
ငး စ
သည
)
►
ကန
းမာေ
ရးက
႑တ
ြင လ
ြတေျ
မာက
လာသ
အတ
ြကေစ
ာငေရ
ာကမႈ
အရည
အေသ
ြးက ႁမ
ငတငထ
ားသ
ည
နညးဗ
ဟာမ
ားက
အေက
ာငထ
ညေဖ
ာပါ။
လငမ
ႈဆငရ
ာေစာ
ကား
ခရမႈ၏
ေဆ
းဘက
ဆငရ
ာေစာ
ငေရာ
ကမႈအ
တြက
စသ
တမတ
ခက
ႏင က
ကည
သည
လမး
ညႊနမ
ားအ
ေကာင
ထည
ေဖာျခ
ငး၊ သ
းသန႔ရ
ေသာႏ
စသမေ
ဆြးေ
ႏြးမႈအ
ခနး
ထား
ရျခင
း၊ ေဆ
းဝါးႏ
င အ
သးအ
ေဆာင
လလ
ေလာက
ေလာက
ထား
ရမႈ၊ ေ
နာက
ဆက
တြေစ
ာငေရ
ာကမႈေ
ပးျခ
ငး)
►
အရည
အေသ
ြးျပည
မေသ
ာေစာ
ငေရာ
ကမႈမ
ားက
လြတ
ေျမာ
ကလ
ာသမ
ားအ
ား ပ
ပးေပ
းႏငရ
နအတ
ြက က
နး
မာေရ
းေစာ
ငေရာ
ကမႈပ
ပးေပ
းသမ
ား၏
အရည
အေသ
ြးမား
က သ
ငတနး
ေပးျခ
ငး၊ အ
ေထာက
အပေ
ပးျခ
ငးႏင
ႀက
းၾကပေ
ပးျခ
ငးျဖ
င ႁမ
ငတငေ
ပးပါ
။(ျဖစ
ႏငေသ
ာေနရ
ာမား
တြင
GBVျ
ဖစရပ
ေဆာင
ရြကသ
မား
က
ဝနထ
မးအ
ျဖစခ
န႔ထား
ပါ)
►
ကန
းမာေ
ရးစမ
ကနး
အား
လးက
ေရရ
ညတ
ညတ
ခငၿမ
မႈမေဘ
ာငအ
တြငး
ကနဥ
းေဘ
းအႏရ
ာယျဖ
စ ခ
နက
ေကာလ
ြနၿပး
ေနာက
အေက
ာငအ
ထည
ေဖာပ
ါ။ ( ဥ
ပမာ-
ကန
းမာေ
ရးဌာ
နမား
ျပနေ
ဆာက
ျခငး
၊ မၾက
ာခဏ
အား
သြန
ခြနစက
သငတ
နးေပ
းျခငး
၊ ေရရ
ညေထ
ာကပစ
မခန႔ခ
ြမည မ
ဟာဗ
ဟာမ
ား) ေ
ရးပါ
။
7
စမက
နးတ
စေလ
ာက ေ
ဘးအ
ႏရာယ
ေလာခ
ေရး
၊ ေဘ
းဒဏ
ခခႏင
မႈစြမး
ရညႁမ
ငတငျ
ခငး
ႏငျပ
ညလ
ညထ
ေထာင
ရန ေ
ထာက
ပေပး
ျခငး
တ႔ႏင
ဆက
စပေသ
ာ အ
ဓကက
ေသ
ာ လ
ပငနး
မား
လပင
နးတ
စခခ
ငးစအ
လက
အ
ေရးေ
ပၚအ
ေျခအ
ေနအ
ဆငမ
ား
အေရ
းေပၚ
မတ
ငမ
ႀကတ
ငျပင
ဆငမ
ႈ
အေရ
းေပၚ
တည
ၿင
မျပ
နလည
ေက
ာငးမ
ြန ဖြ႔ၿ
ဖးျခ
ငး
ေပၚလ
စ
►လ
႕ဝက
ထနး
သမး
ေသာ၊
စာနာ
ေထာက
ထား
ေသာ
ႏင အ
ရညအ
ေသြးျပ
ညမမ
ႈရေသ
ာေစာ
ငေရာ
ကမႈ
ႏင လ
ြတေျ
မာက
လာသ
မား
အား
လႊေျ
ပာငး
စနစက
အေသ
ခာေ
စသည
GBV
ႏင
ဆက
စပေသ
ာ က
နးမ
ာေရး
စမက
နးအ
တြက
စသ
တမတ
ခက
ႏငက
ကည
သည
ေပၚ
လစမ
ားႏင
လပထ
းနည
းမား
က ေ
ရးဆ
ြပါ။
►
လြတ
ေျမာ
ကလ
ာသမ
ားႏင
GBV
အႏရ
ာယရသ
မား
အား
ေစာ
ငေရာ
ကမႈရ
ယရန
အဟ
န႕အ
တား
ျဖစေ
စသည
အ
မးသ
ားအ
ဆငႏ
င ေဒ
သအ
ဆင
ဥပေဒ
ႏငေပ
ၚလစမ
ားျပ
ငဆငရ
နအတ
ြက ရ
ငးလ
ငးတ
ငျပပ
ါ။
ဆက
သြယ
ျခငး
ႏင သ
တငး
ေဝမ
ျခငး
-
►က
နးမ
ာေရး
က႑
အတ
ြငးႏင
အျခ
ားက
ယျပ
န႔ေသ
ာ လ
သား
ခငး
စာနာ
ေထာက
ထား
သည
လပင
နး
ေဆာင
ရြကေန
သည
အဖြ႕
အား
GBV
၏အ
စရငခ
စာ ေ
ဝမသ
ည က
နးမ
ာေရး
ဆငရ
ာ စမ
ခက
မား
သည
ေဘ
းကငး
လၿခ
ၿပး စ
သတ
မတခ
ကႏင
အည
ေအာင
ေဆ
ာငရြက
ရန ေ
သခ
ာလပေ
ဆာင
ပါ။ (
ဥပမ
ာ-
သတ
ငးေပ
းရာတ
ြင မည
သမည
ဝါျဖ
စေၾက
ာငး မ
ေဖာျပ
ျခငး
ႏင လ
ြတေျ
မာက
လာသ
၊ မသ
ားစဝ
ငႏင
ရပရြာ
အား
ေဘ
းအႏရ
ာယမက
ေရာ
ကေစ
ျခငး
)
►
GBV
သတ
ငးအ
ခက
အလ
ကမ
ားက
ကန
းမာေ
ရးႏင
ဆက
စပသ
ည လ
ထအ
ားက
ြငးဆ
ငးျခ
ငး လ
ပငနး
ႏင
အျမ
ငဖြငေ
ဟာေ
ျပာျခ
ငးတ
႔တြင
ေပါင
းထည
ပါ။ (
ကာက
ြယေရ
း၊ ဘ
ယမာ
သတ
ငးပ႔ရ
န၊ G
BV ပ
စအမ
းမး၏
က
နးမ
ာေရး
အေပ
ၚသက
ေရာက
မႈ၊ က
နးမ
ာေရး
ေစာင
ေရာက
မႈ အ
ကးေ
ကးဇ
း မည
သ႕ေ
စာငေ
ရာက
မႈယရန
ပစ
အမ
းမးသ
း၍ ေ
စာငေ
ရာက
မႈယရန
)
8
စမက
နးတ
စေလ
ာက ေ
ဘးအ
ႏရာယ
ေလာခ
ေရး
၊ ေဘ
းဒဏ
ခခႏင
မႈစြမး
ရညႁမ
ငတငျ
ခငး
ႏငျပ
ညလ
ညထ
ေထာင
ရန ေ
ထာက
ပေပး
ျခငး
တ႔ႏင
ဆက
စပေသ
ာ အ
ဓကက
ေသ
ာ လ
ပငနး
မား
လပင
နးတ
စခခ
ငးစအ
လက
အ
ေရးေ
ပၚအ
ေျခအ
ေနအ
ဆငမ
ား
အေရ
းေပၚ
မတ
ငမ
ႀကတ
ငျပင
ဆငမ
ႈ
အေရ
းေပၚ
တည
ၿင
မးျပ
နလည
ေက
ာငးမ
ြန ဖြ႔ၿ
ဖးျခ
ငး
ညႏႈင
းေဆ
ာငရြက
ျခငး
-
►အ
မးသ
မးမ
ား၊ မ
နးက
ေလးင
ယမ
ားႏင
အျခ
ားအ
ႏရာယ
ရ အ
ပစမ
ားအ
တြက
ကာက
ြယမႈမ
ား ေ
သခ
ာေစရ
နႏင
GVB
အႏရ
ာယက
သတ
မတေဖ
ာထတ
ရနအ
လ႔ငာ
အျခ
ားက
႑မ
ားႏင
ညႏႈင
းေဆ
ာငရြက
မႈက လ
ပေဆ
ာငပါ
။
►
ေထာက
ပႏင
လမး
ညႊနမ
ႈအတ
ြက G
BV ည
ႏႈငးမ
ႈနညးလ
မးမ
ား ရ
ာေဖြပ
ါ။ ျဖ
စႏငလ
င- က
နးမ
ာေရး
တာဝ
နခတ
စဥးက
GB
V ည
ႏႈငးအ
စညးအ
ေဝးမ
ားတ
ြင ပမ
နတက
ေရာက
ႏငရန
ထား
ရပါ။
ေစာင
ၾကပၾ
ကည
ရႈျခင
းႏင
ဆနး
စစေဖ
ဝနျခ
ငး-
►
စမက
နးတ
စေလ
ာက G
BV ေ
ဘးအ
ႏရာယ
ေလာခ
ေရး
လပင
နးမ
ား ေ
စာငၾ
ကပၾ
ကည
ရႈႏငရ
နအတ
ြက အ
သက
၊ က
ားမ၊
မသ
နစြမး
မႈႏင
အျခ
ား ဆ
ေလာေ
သာထ
ခကလ
ြယမႈျ
ဖစေစ
သည
အေၾ
ကာင
းအရာ
မား
က ခ
ြျခား
ထား
သည
အ
ဓကည
ႊနးက
နးမ
ားက
သတ
မတ ေ
ကာက
ယစေ
ဆာင
း ခြျခ
မးေလ
လာပ
ါ။
►
စမက
နး၏
ရလ
ဒမား
(out
com
e) က
တငး
တာျခ
ငးအ
ားျဖ
င GB
V အ
ႏရာယ
ေလာခ
ေရး
လပင
နး မ
ားက
ဆ
နးစစ
အက
ျဖတ
ပါ (
အလ
ားအ
လာရ
ေသာ
တနျ
ပနသ
ကေရ
ာကမႈအ
ပါအ
ဝင) ၿ
ပးေန
ာက ဆ
းျဖတ
ခက
ခမႈ
ေဆာင
ရြကရန
အတ
ြက သ
တငး
ေပးရ
နႏင
တာဝ
နယတ
ာဝနသ
မႈက ေ
သခ
ာေစရ
န အ
ခက
အလ
က မ
ားက
အ
သးျပ
ပါ။
9
ထ႔အျပင အႏရာယမလြတေျမာကလာသႏင လပကငေဆာငရြကျခငးဆငရာ လမးညႊနစညးမဥးျဖစသည လဝကစြာ ထနးသမးမႈက အေလးမထားလင (သ႔) ကေလးမား၏ သးျခားလအပခကက မညသ႔ျဖညဆညး ေပးရမညက နားမလညျခငး စသညအခကမားက ကနးမာေရးေစာငေရာကသအေနျဖင ေကာငးမြနစြာ သငၾကားပ႔ခမႈမရခပါက လြတေျမာကလသမားအေနျဖင အေဖာမား၊ မသားစႏင (သ႕) လထအဖြ႕ဝငမား၏ ထပေဆာငးအၾကမးဖကခရမႈ အႏရာယျမငမားလာႏငသည။
အေရးေပၚအေျခအေန အေစာပငးကာလမ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈစနစသည လငမႈဆငရာေစာကား ခရျခငးမ လြတေျမာကလာသမားအား ေဆးဘကဆငရာ ေစာငေရာကမႈေပးရနအလ႔ငာ အေျခခကေသာ ကနဥး ဝနေဆာငမႈအစအစဥ (MISP) စသတမတခကႏငအည ေကာငးမြနၿပး အေရးအေသြးျပညမေသာ ဝနေဆာငမႈမားက ေထာကပေပးသငပါသည။ ထပေလာငး၍ အေရးေပၚအခနတြင ကနးမာေရး ေစာငေရာကသအေနျဖင ျမနႏငသမ အျမနဆး အျခားေသာ GBV ပစ အၾကမးဖကမႈမားက ေစာငေရာကမႈ ေပးသငသည။ (ဥပမာ- ရငးႏးအေဖာ၏ အၾကမးဖကမႈေၾကာင ထခကဒဏရာမားႏင ကယဝနေဆာင ေနာကဆကတြမား၊ ဥးစြာလငမႈဆငရာ ေစာကားမႈ၏ ထခကမႈမား၊ သကငယလကထပျခငး၊ ကယဝန၊ အမးသမး လငအဂၤါျဖတေတာကခရျခငး၏ ေနာကဆကတြရႈပေထြးမႈ စသညအားျဖင)။ ဝနေဆာငမႈမား ထေထာငၿပးသညႏင လထအား ေစာငေရာကမႈခယသည ေနရာႏင အကးေကးဇး မားက အသေပးရန အလြနအေရးႀကးပါသည။
SPHERE လကစြစာအပက ဘာေတြေျပာလ
အဓကကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမား - လငမႈဆငရာႏင မးဆကပြားကနးမာေရးစသတမတခက ၁ - မးဆကပြားကနးမာေရး
► ရပရြာလထအေနျဖင အေျခခကသည ကနဥး ဝနေဆာငမႈအစအစဥ (MISP) ၏ ဥးစားေပး မးဆကပြားကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈမားက အေရးေပၚအေျခအေနစျဖစသည အခနမစ၍ အေျခအေန တညၿငမးလင ၿပးျပညစေသာ မးဆကပြားကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ရယရမည။
အဓကကေသာလပငနးမား• လငမႈဆငရာအႏရာယေလာကေစရန အျခားေသာက႑ (သ႔) အဖြ႕ႏငပးေပါငးၿပး
အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကပါ။ • လငမႈဆငရာ အၾကမးဖကမႈမ လြတေျမာကလာသမားအတြက ေဆးဘကဆငရာ အကအညရႏငမႈႏင
အကးေကးဇးမားက ရပရြာလထအား အသေပးေျပာျပပါ။
ကနးမာေရးစနစ စသတမတခက ၂ - လသားအရငးအျမစလမးညႊနမတစ ၁- ဝနထမးအဆင
► ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈတြင အမးသမးဝနထမးတစဥး (သ႔) ေဘးဖယခရေသာအဖြ႕မ ကယစားလယ တစဥးတစေယာကေယာကရေနပါက လထအေနျဖင သသသာသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ပ၍ခယ လာမည။
ကနးမာေရးစနစ စသတမတခက ၅ - ကနးမာေရးသတငးအခကအလကစမခန႔ခြမႈလမးညႊနမတစ (၄)- လဝကထနးသမးထားမႈ
► တစဥးခငး၏ လၿခမႈႏင သတငးအခကအလက ( ညငးပနးႏပစကမႈ (သ႔) အျခားလ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ အခကအလကမား) က ေသခာစြာသတခပပါ။
(Sphere Project.2011.Sphere Handbook; Humanitarian charter and minimum standards in humanitarian response, www.sphereproject.org/resources/download-publications/?search=1&keywords=&language=English&category=22)
10
လေလာကေသာကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈက အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင အျခားအႏရာယရေသာ အပစမားအတြက အသကကယရသာမဟတဘ မညသညလသားခငးစာနာ ေထာကထားေသာ အေရးေပၚ အေျခအေန၏ ျပနာမားက အဓကကည ေျဖရငးေပးသညဌာနျဖစသည။ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမားသည လၿခမႈရျခငး၊ လ႕ဝကထနးသမးမႈရျခငး၊ ထေရာကမႈရေစရန ပစေရးဆြထားျခငး၊ အကဆတတ႔ျပနျခငး၊( လကလမးမျခငးႏင တညေနရာ) အရညေသြး ေကာငးမြနပါက ၎တ႔က
► အႏရာယမလြတေျမာကလာသမားအား ခကခငးေစာငေရာကမႈရရန ကညႏငသည။ ► ျပနလညထေထာငရန အစအစဥအစပးပါ။ ရပပငးဆငရာႏင စတကနးမာေရးဆငရာ အကးမားက
အႏရာယမလြတေျမာကလာသ တစဥးတညသာ ရမညသာမက ကယျပန႔ေသာ အကးေကးဇးမားက မသားစဝင၊ ရပရြာလထႏင လ႔ဖြ႕အစညးပါ အကးခစား ရႏငမညျဖစသည။
ကနးမာေရးက႑မ ေဆာငရြကသမားအေနျဖင GBV ကတားဆးကာကြယရနႏင တ႔ျပနအေရးယ ေဆာငရြကရန လသားခငးစာနာေထာကထားေသာလပငနး လပေဆာငေနသမားႏင GBV အထးျပ သမားႏင ညႏႈငး လပေဆာငသငသည။ ကနးမာေရးက႑တြင ေဆာငရြကလပကင ေနသမားအေနျဖင ကားမေရးရာ၊ စတကနးမာေရးႏင စတဓါတေရးရာပပးမႈ (MHPSS) HIV၊ အသကႏင သဘာဝ ပတဝနးကင ဆငရာ လပငနးမား ေဆာငရြကလပကငေနေသာ မတဖကအဖြ႕အစညးမားႏင လကတြပးေပါငး လပေဆာင သငသည။ (ေအာကေဖာျပပါ “ညႏႈငေဆာငရြကျခငး”က ၾကညပါ)
အေရးတႀကးသရနလအပေသာအခကမား
အေျခခ ကနဥးဝနေဆာငမႈအစအစဥ (MISP)အေရးေပၚလတတေလာအခနတြင အေျခခ ကနဥး ဝနေဆာငမႈေပးရန ျဖစသည။ ဤဝနေဆာငမႈက အေျခခကနးမာေရးလအပခကမားက ျပညမ၍ ေရရညအႏတသေဘာေဆာငေသာ ထခကမႈမား ေလာကေစမညျဖစသည။ (MISP) က ညႏႈငးထားသည ဥးစားေပးလပငနး အတြလကျဖစ၍ အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားအတြငး ကနးမာမႈ၊ ေသဆးမႈမားက ကာကြယရန ေရးဆြထားပါသည။ လငပငဆငရာ အၾကမးဖကမႈကာကြယျခငးႏင ၎၏ေနာကဆကတြ ျဖစစဥမား စမခန႔ခြျခငး၊ မခငႏင ေမြးကငးစ ကေလးငယမား နားမကနးျဖစမႈ၊ ေသေပာကမႈက ကာကြယျခငး၊ HIV ကးစကမႈေလာချခငးႏင ၿပးျပညစေသာ မးဆကပြား ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈက အေရးေပၚအေျခအေနတြင ေစာစးစြာ ရရႏငရန စမခကေရးဆြထားျခငးျဖစသည။
(For more information about the MISP, see the Women’s Refugee Commission website: <http://womensrefugeecommission.org/programs/reproductive-health/emergency-response/misp>)
11
စမကနးတစေလာကလး ကားမအေျချပ အၾကမးဖကမႈက သတမတ ေဖာထတျခငး
အကျဖတဆနးစစျခငး၊ ခြျခမးစတျဖာျခငးႏင စမကနးေရးဆြရာတြင GBV အတြက
ထညသြငး စဥးစားရမညအခကမား
အကျဖတဆနးစစျခငးျဖစစဥသည ေျခခကသည ကနဥးဝနေဆာငမႈ အစအစဥ ( MISP) ၏ စမကနး ေရးဆြျခငး၊ စမခကခမတျခငး၊ အေကာငအထညေဖာျခငးအတြက အဓကျဖစေသာျငားလညး၊ လငမႈဆငရာ ေစာကားခရမႈအတြက ေဆးဘကဆငရာေစာငေရာကမႈအပါအဝင အေရးေပၚအေျခအေနတြင ျဖစပြားႏငသည လငမႈဆငရာ အၾကမးဖကမႈႏငဆငေသာ ဗဟသတအေပၚအေျခခထားသည စသတမတ ခကႏငကကည သည တာဝနဝတရား တစရပပငျဖစသည။ သ႔ျဖစပါေသာေၾကာင MISP ကအသကသြငးရန အလ႔ငာ မညသည ဆနးစစျခငးမ လအပျခငးမရပါ။ သ႔ေသာ ကားမေရးရာအေျချပ ကနးမာေရးႏငဆငေသာ အကျဖတဆနးစစျခငးတစရပက အေရးေပၚအေျခအေန အတြကျပငဆငမႈ/ တ႔ျပနေဆာငရြကမႈ၏ အေစာဆး အေျခအေနမားတြင ေဆာငရြက လပေဆာငပါက ကားမေရးရာအၾကမးဖက မႈကအေျချပသည ကနးမာေရး အေလအထမား၊ လအပခကမားႏင ဝနေဆာငမႈရရမႈအေျခအေနမားက ကယကယျပန႔ျပန႔ သရႏငမည ျဖစသည။
ေအာကတြငေဖာျပထားေသာေမးခြနးမားမာ ကနးမာေရးက႑တြင ေဆာငရြကေနသမားမ ဆနးစစမႈ အမးမးႏင ပမနေစာငၾကညႀကးၾကပမႈမားတြင ေရြးခယထညသြငးႏငေျခရေသာ ေမးျမနးစစမးရန အေၾကာငးအရာနယပယအတြက အႀကျပခကမားျဖစသည။ ဆနးစစမႈမားတြင ျဖစႏငသညအခါတငး က႑စ၊ အေၾကာငးအရာစပါဝငေစသငၿပး ကနးမာေရးက႑တြငလပေဆာငသမားအေနျဖင ဌာခငးႏင စညးကမးေဘာငအတြငး ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမားမ အျခားက႑မားႏင မတဖကဖြ႕ျခငး၊ GBV အထးျပမားႏင ညႏႈငးေဆာငရြကသငသည။
ဤစးစမးမႈနယပယက အဓကတာဝန (၃)မးျဖစသည စမကနး ေပၚလစ၊ ဆကသြယေရးႏင သတငး ေဝမျခငးႏင ခတဆကေနၿပး “အေကာငအထညေဖာျခငး”ေခါငးစဥ ေအာကတြင ေသးစတေဖာျပထား သည။ ဤက႑မား က အကျဖတဆနးစစရာမ ထြကေပၚလာသည သတငးက ခြျခမးစတျဖာ၍ GBV အႏရာယကာကြယရန ႏင ေလာခရန ကနးမာေရးစမကနးသ႕ သတငးပ႔သငသည။ အႏရာယမ လြတေျမာကလာသမားအတြက တ႔ျပန ဝနေဆာငမႈမား ေခာေမြ႔ေစရနအတြကလညး သတငးေပးသငသည။ ဤသတငးအခကအလကမားက လကရစမခကမားက ညႏႈငရာတြငႏင စမခကအသစေရးဆြရာတြင သတမတေဖာထတရန လအပေသာ လအပခကမားႏင ဥးစားေပးရမည အခကမားက မးေမာငးထး ေပးျခငးျဖစသည။ စမခကေရးဆြျခငး၊ လၿခမႈႏင ကငဝတညစြာ ဆနးစစေလလာျခငး၊ အခကအလက စမခန႔ခြမႈႏင ေဝမျခငးႏငဆငေသာ အေထြေထြ သတငးအခကအလကမားက အပငး ၂ လမးညႊနေနာကခ သမငးက ၾကညပါ။
12
ဆနးစစေလလာျခငး၏အဓက ဥးတညအပစမား ► ကနးမာေရးက႑မ ေျပာေရးဆခြငရသမား၊ အစးရ၊ အရပဖကအဖြ႕အစညးမား၊ ေဒသႏင
ဘာသာေရး ေခါငးေဆာငမား၊ လထအဖြ႕ဝငမား၊ ကနးမာေရးက႑အပခပသမားႏင ဝနထမးမား၊ ကနးမာေရးဝနထမးမား၊ ကနးမာေရးလပသား ( သမားေတာ၊ သနာျပ၊ သားဖြား၊ မတဖက ကၽြမးကင ပညာရငမား၊ ( လမႈေရးလပသားမား၊ စတဓါတေရးရာ ကၽြမးကငသ၊ လထကနးမာေရးလပသား၊ အရပလကသည၊ တငးရငးေဆးစရာ… စသညမားႏင ကားမေရးရာႏင ဘကေပါငးစ ကၽြမးကငသမား၊
► ထခကနစနာသမားႏင ရပရြာလထမား ► ေနရပစြန႔ခြာေရႊ႕ေျပာငးေနထငရသည အေျခအေနမားႏင ဒကၡသညအေျခအေနမားတြင လကခေနရာ
ေပးထားေသာ အမရငလထ
စစမးမႈေဆာငရြကရန ျဖစႏငေျခရေသာ နယပယမား(မတခက ဤစာရငးမားသည ၿပးျပညစမႈ မရပါ)
ကနးမာေရးစမကနးႏင ဆကစပေနေသာနယပယမား
ပးေပါငးပါဝငမႈႏင ေခါငးေဆာငမႈ(က) အသက၊ ကားမ ႏင မသနစြမးကသ႔ေသာ ကြျပားမႈမား ကနးမာေရးဝနထမးတြင ရပါသလား
► ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈႏင အပခပမႈအပငးတြင အမးသား ဝနထမးႏင အမးသမးဝနထမးတ႔၏ အခးက ဘယေလာကလ
► အမးသမးဝနထမးမားအား သငတနးပ႔ခေပးရနႏင ငားရမးထားရနအတြက စနစထားရပါသလား။ ► အမးသားဝနထမးမ ကသေပးေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈတြင အႏရာယမ လြတေျမာကလာသ
အေနျဖင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ခယရာတြင ကနးမာေရးဝနထမးမဟတေသာ အမးသမး အေဖာျပလကပါေပးမည ယာယစနစ ထားရပါသလား။
(ခ) အမးသမးမားႏင ေဘးအႏရာယကေရာကေသာအဖြ႕မား အေနျဖင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈ ႀကးၾကပျခငးႏင စမခကေရးဆြျခငးႏင ဆကစပသည လထအေျချပလပငနးမားတြင တကကြစြာ ပါဝငမႈရပါသလား။ (ဥပမာ- ရပရြာအေျချပ ေကာမတ)။ ျဖစႏငလင သတ႔က ေခါငးေဆာငမႈ အခနးက႑မာ ပါဝငသလား။
(ဂ) ကနးမာေရးတ႔ျပနမႈတြင ဥးေဆာငသအေနျဖင အေရးေပၚအေျခအေနအတြက ကနးမာေရးစမခက ေရးဆြရာတြင GBV ကသတမတေဖာထတရနအတြက ႏငငတကားစညႊန ( ဤလကစြအပါအဝင) က သျမင သေဘာေပါကပါသလား။
ဓေလထးတမးမား၊ လထအျမင၊ စသတမတခကႏင အလအထမား(ဃ) လထအေနျဖင ေအာကအပါအေၾကာငးအရာမားက သျမငသေဘာေပါကပါသလား
► လငမႈဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားႏင အျခားGBV ပစမားအၾကမးဖကမႈ၏ ရပပငးဆငရာ စတပငးဆငရာ ေနာကဆကတြအကးအဆကမား
► GBV ႏငဆကစပသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၏ အကးေကးဇးမား ► GBV အႏရာယမ လြတေျမာကလာသမားအေနျဖင ကသမႈ/ ေစာငေရာကမႈခယႏငသည ေနရာမားက
ဘယမာလ
(င) လထမားက GBV ႏငဆကစပေသာ ဝနေဆာငမႈမား လၿခမႈရရန၊ လဝကထနးသမးရနႏင အေထာကအပ ရသညဟေသာ အျမငရပါသလား။
13
စစမးမႈေဆာငရြကရန ျဖစႏငေျခရေသာ နယပယမား(မတခက ဤစာရငးမားသည ၿပးျပညစမႈ မရပါ)
ကနးမာေရးစမကနးႏင ဆကစပေနေသာနယပယမား
(စ) အႏရာယမ လြတေျမာကလာသမား အေနျဖင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ရာေဖြရာတြင မညသ႔ေသာ ယဥေကးမႈ ဓေလ၊ စတပငးဆငရာႏင အျခားအဟန႔အတားမား ႀကေတြ႕ရသနညး။ (ဥပမာ- ဖယၾကဥျခငး၊ သးသန႔လ႕ဝက ထနးသမး မႈမရျခငး၊ ဘာသာစကားႏင ယဥေကးမႈဓေလမား၊ ဝနေဆာငမႈရေသာေနရာ၊ အကးေကးဇးႏင ဗဟသတမရျခငး၊ ဌာန တြငးမ (သ႔) သြားရနမသျခငး၊ ကနကေငြ စသညအားျဖင)
(ဆ) လကရတြင လထက မညသေတြက ပပးမႈေပးေနပါသလ။ ( ဥပမာ- သားဖြားဆရာမ၊ အမးသမးအဖြ႕မား၊ မသားစ ဝငမား၊ ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမား) ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက အႏရာယမ လြတေျမာကလာသအား ေပးႏငသမား
အေျခခအေဆာကအဥးမား(ဇ) တညေနရာ၊ လၿခမႈႏင ကနးမာေရးရယႏငမညေနရာ ဘယႏစခရလ (စတကနးမာေရးႏင စတဓါတ ေရးရာအပါအဝင (မဒမးျပကငမႈမ လြတေျမာကလာသအား ေစာငေရာက/ ေထာကပမႈက အျခား GBV ပစျဖင အၾကမးဖကခရသမား (ဥပ မာ- အရငးႏးဆးအေဖာ၏အၾကမးဖကမႈႏင အျခားပစျဖင အမတြငး အၾကမးဖကမႈ၊ အမးသမးလငအဂၤါျဖတေတာကျခငး၊ ဖကဆးျခငး စသည….)
► ေဆးခနးမားက ေဘးကငးလၿခေသာေနရာတြင ရပါသလား။ အမးသမးအေစာငမား ထားရပါသလား။ ► ကနးမာေရးဌာနတြင အႏရာယမ လြတေျမာကလာသအား လဝကထနးသမးမႈပစျဖင ကသမႈရယရန
သးသန႔အခနးမားရပါသလား။ ► သငတနးရၿပးသား ဝနထမးမားက ၂၄ နာရ- ရ၇က/ပါတ ရႏငလား။ ► လငမႈဆငရာေစာကားခရမႈႏင အျခားGBV ပစေစာကားခရမႈအတြက ေဆးဝါးရရမႈ၊ ပစၥညးပစၥယ ႏင
အပခပေရးဆငရာ အေထာကအပမားက ဘာေတြလ။ ► မသားစဝငမေစာငေရာကႏငေသာ အတြငးလနားအတြက လအပေသာေစာငေရာကမႈ ေပးရနအတြက
ဝနထမးထားရပါသလား။ ► ေကးလကေနလထအတြက ေရြ႕လားေဆးခနးထားရပါသလား။ ► ဝနေဆာငမႈမားက အျပညျပညဆငရာစသတမတခကက မျငမးထားပါသလား၊ သ႔မဟတ အေၾကာငး
ညညြတေသာေနရာတငးမာ ရရႏငလား။ မသနစြမးသမားအပါအဝင အႏရာယမ လြတေျမာကလာသအားလး လကလမးမမႈရလား။( ဥပမာ- ကယကာယမသနစြမးသ၊ ဒဏရာရသ သ႔မဟတ အျခားအာရခစားမႈခ႕ယြငး ေနသ စသျဖင)
► ဝနေဆာငမႈမားက မတတမးအေထာကအထားျပစထားပါသလား ( ဥပမာ- ဝနေဆာငမႈ လမးညႊန)၊ လထအတြငး ကနးမာေရးဝနထမးႏင အျခားဝနေဆာငမႈ ေပးသမားရပါသလား (ဥပမာ- ေရ႕ေန၊ ရ၊ စတကနးမာေရးႏင စတဓါတေရးရာပပးေပးသ၊ အႏရာယမလြတေျမာကလာ သအား ေစာငေရာကမႈအထး ကၽြမးကငသ)
(ဈ) မညသညေနရာတြငမဆ ျဖစႏငမညဆလင အႏရာယမ လြတေျမာကလာသမားအတြက ဝနေဆာငမႈမားက လကရ ကနးမာေရးဌာနမားက ဖယကဥမႈမရပ (သးျခားဌာနထားရျခငးထက) အႏရာယမ လြတေျမာကလာသအား လထက အလြယတကမသႏငသည ေနရာမးတြင ကသမႈရႏငသလား။
14
စစမးမႈေဆာငရြကရန ျဖစႏငေျခရေသာ နယပယမား(မတခက ဤစာရငးမားသည ၿပးျပညစမႈ မရပါ)
ကနးမာေရးစမကနးႏင ဆကစပေနေသာနယပယမား
ဝနေဆာငမႈမား(ည) ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈတြင GBV အႏရာယလြတေျမာကလာသအား လြေျပာငးေပးသညစနစ ထားရပါသလား။ ( ေဘးကငးလၿခမႈ/ ရ၊ လၿခေသာေနရာ၊ စတကနးမာေရး၊ စတဓါတေရးရာ ပပးေပးမႈ၊ ဥပေဒဝနေဆာငမႈ၊ လထဝန ေဆာငမႈ)
► ဤဌာမားသည လၿခမႈရရ႕လား။ (ဆလသညမာ ၎တ႔က အႏရာယမလြတေျမာကလာသအား ေနာကထပ အႏရာယမရေအာင)
► လြေျပာငးေပးသညေနာက ေနာကဆကတြဆကလကၾကညရႈေပးရန စနစထားရပါသလား။
(ဋ) GBV အစရငခစာႏင လြေျပာငးမႈအတြက မတတမးတငလပငနးစဥမားက ဘာေတြလ။ ► သေဘာတညခကပစမား၊ ေဆးစစခကပစမားႏင ေဆးဘကဆငရာဥေပေဒေထာကခခကလကမား
အားလးက ေဒသဘာသာစကားျဖငေရးသားထားေသာစာရြကစာတမးမား ရရႏငရ႕လား။ ► မညသည GBV ပစမး အမားဆဒးႀကေတြ႕ရၿပး မတတမးတငထားပါသလ။ ► မတတမးတငထားရနအတြက မညသ၏တာဝနျဖစသလ။ ► လ႕ဝကထနးသမးမႈေသခာေစရနအတြက မတတမးမားအား လၿခေသာေနရာ ၊ဆေလာေသာ
အမတအသား သေကၤတမားျဖင ထားရပါသလား။ ( ဥပမာ- ထးျခားစြာေဖာထတႏငသည နပါတမား)
(ဎ)ကနးမာေရးဝနထမးမားအၾကားႏင ကနးမာေရးဝနထမးႏင အျခားဘကစက႑မလပကင ေဆာငရြကေနသည သမားအၾကား သတငးေဝမျခငး၊ ညႏႈငးေဆာငရြကျခငး၊ အႀကျပခကေပးျခငး ႏငစနစမားတးတကမႈ ေဆာငရြကျခငး အတြက ဘယလနညးလမးမားရပါသလ။
► ဝနးထမးမားႏင အဖြ႕အစညးအားလးတ႔က ၎တ႔ေဆာငရြကလပကငေနသည လပငနးမားအား အခငးခငး သၾကပါသလား။
► ဝနေဆာငမႈေပးရာတြင ျဖစေပၚလာေသာ ျပနာမားႏင လအပခကမားက မညသ႔သတမတ ေဖာထတပါသလ။
► က႑ေပါငးစ တားဆးကာကြယျခငးႏင GBV တ႔ျပနျခငးအတြက စသတမတထားေသာ လပငနးလပထးနညးမားက ေရးဆြၿပးၿပလား။ ထသ႔ေရးဆြရာတြင ကနးမာေရးဝနထမးမားက ခန႔ထားပါ သလား။
(ဋ) ကနးမာေရးဝနထမးမားအေနျဖင GBVအႏရာယမ လြတေျမာကလာသႏင ဝနေဆာငေပးမႈအေပၚ ၎တ႔၏ စတေန သေဘာထားက ဘာေတြလ။ ( ဥပမာ- အေရးေပၚသေႏၶတားေဆးႏင ခြငျပခကရေသာဌာနတြင ကယဝနဖကချခငး)။ ထအရာမားက ဝနေဆာငမႈေပးသည အမးအစားႏင အဆငမားက မညသ႔ အကး သကေရာကမႈရသလ။
15
စစမးမႈေဆာငရြကရန ျဖစႏငေျခရေသာ နယပယမား(မတခက ဤစာရငးမားသည ၿပးျပညစမႈ မရပါ)
ကနးမာေရးစမကနးႏင ဆကစပေနေသာနယပယမား
(ဌ) ကနးမာေရးအထးျပဝနထမးမားက ( ဥပမာ- ဆရာဝနႏင သနာျပမားက အႏရာယလြတေျမာကလာသ မားအား ကနးမာေရးစစေဆးေပးျခငး၊ စတေရာဂါ၊ စတဓါတပငးဆငရာ၊ လမႈဝနထမးလပသား.. စသညတ႕) စဥဆကမျပတႀကးၾကပေပးျခငးႏင ေအာကေဖာျပပါ အေၾကာငးအရာမားအေပၚ သငတနးရရခပါသလား။
► စတကနးမာေရးႏင စတဓါတေရးရာအပါအဝင လငမႈဆငေစာကားခရၿပးေနာက ေဆးဘကဆငရာ ကသေစာငေရာကမႈ၊
► လ႕ဝကထနးသမးမႈ၊ သးသန႔ရမႈက ေဖာကဖကျခငးမရပ လနာအားေနာကထပ အႏရာယမျဖစေစပ ပသ႑ာနအမးမးရေသာ GBV က မညသ႔သတမတေဖာထတၿပး ကသမႈျပလပသလ။
► ေဘးကငးလၿခၿပး ကငဝတႏငကကညေသာ လြေျပာငးမႈေပးျခငး။
(ဒ) ရပရြာလထမကနးမာေရးလပသားမားအေနျဖင ( အရပဘကကနးမာေရးေစာငေရာကသအပါအဝင) ေအာကေဖာျပပါ သငတနးမား ရရခပါသလား။
► အမးမးေသာ အသြငသ႑ာနရေသာ GBV ၏ ရပပငးဆငရာႏင စတပငးဆငရာ ဂယကရကတခတမႈမား ► အႏရာယလြတေျမာကလာသအား မညကခကျခငးတ႔ျပနမႈလပေဆာငရမညနညး။ ► ေဘးကငးလၿခၿပး ကငဝတႏငကကညေသာ လြေျပာငးမႈက မညသ႔လပေဆာငရမညနညး။
ကနးမာေရးေပၚလစႏင ဆကစပေနေသာနယပယမား (က) GBV ႏငစပလဥးေသာ အမးသားအဆငႏင ေဒသအဆငေပၚလစေတြက ဘာေတြလ။
► မညသ႔ေသာ GBV အမးအစားမားက ေဖာျပထားပါသလ။ ၿပးေတာ GBV က မညသ႔သတမတ ေဖာထတ မညနညး။ ( ရငးႏးကၽြမးဝငသမား၏ အၾကမးဖကမႈႏင အျခားအမတြငးမႈအၾကမးဖကမႈ ပစမား၊ လငမႈဆငရာ ေစာကားျခငး၊ လငမႈဆငရာကာအေျႏၵေႏာငယကမႈ၊ အမးသမးလငအဂၤါ ခ႕ယြငးေစျခငးႏင ျဖတေတာကျခငး၊ ကေလးႏင (သ႔) အတငးအဓမၼလကထပေစခငးျခငး၊ ဂဏသကၡာအတြက အေသခရျခငး၊ ကေလးမားအေပၚလငမႈဆငရာ ေစာကားျခငး၊ အတငးအဓမၼႏင ျပညတနဆာလပခငးျခငး စသည….. )
(ခ) လငမႈဆငရာလပငနးမားအား မညသညအသကအရြယတြင တရားဝငခြငျပထားပါသနညး။ မနးကေလးမားႏင ေယာကားေလးမားအၾကား ကြျပားမႈရပါသလား။ လကထပျခငးျပငပတြင လငမႈဆငရာ ကစၥရပမားက တရားမဝငဟ သတမတပါသလား။ ထအရာမားက အႏရာယလြတေျမာကလာသအေနျဖင ေစာငေရာကမႈ ရရႏငမႈႏင လကလမးမမႈ အေပၚ မညသ႔ အကးသကေရာကသနညး။
(ဂ) မဒမးကငခရ၍ ရေသာကယဝနအပါအဝင အေရးေပၚသေႏၶတားေဆးႏင ကယဝနဖကခမႈအေပၚ တရားဝငျပဌာနး ထားေသာ အေျခအေနက ဘာေတြလ။ ထအရာမားက အႏရာယလြတေျမာကလာသ အေနျဖင ေစာငေရာကမႈ ရရႏငမႈႏင လကလမးမမႈအေပၚ မညသ႔အကးသကေရာကသနညး။
16
စစမးမႈေဆာငရြကရန ျဖစႏငေျခရေသာ နယပယမား(မတခက ဤစာရငးမားသည ၿပးျပညစမႈ မရပါ)
ကနးမာေရးစမကနးႏင ဆကစပေနေသာနယပယမား
(ဃ) လငမႈဆငရာေစာကားခရမႈႏင အျခား GBV ပစေစာကားခရမႈမားအတြက ေဆးဘကဆငရာ ကသေစာငေရာကမႈ ခယရနအတြက အမးသားအဆင ေပၚလစႏင လပထးနညးမား ရပါသလား။( ဥပမာ- PEP အေရးေပၚတားေဆး၊ ကယဝနဖကချခငးႏင ဖကခၿပးေနာက ေစာငေရာကမႈမား၊ မတတမးတင အေထာကအထားအတြက လအပခကမား၊ ကေလးမားႏင ဆငေသာ ဥပေဒမား)
► ဤေပၚလစမား/လပထးနညးမားက ႏငငတကားကငဝတႏငညၿပး ေဘးကငးလၿခေသာ စသတမတခကမားက မျငမးကးကားထားပါသလား။
► ဆေလာေသာကနးမာေရးဝနထမးမားအေနျဖင ဤေပၚလစမား/လပထးနညးမားက ရငးႏးကၽြမးဝငမႈရပါသလား။
(င) GBV ကတားဆးကာကြယမည အမးသားအဆငႏင အမးအဆငထက တစဆငနမေသာ ေပၚလစႏင လပငနးစဥ မားက ဘာေတြလ။
► မညသည GBV အမးအစားက စမခကမ ဥးတညပါသလ။ ► ကနးမာေရးက႑အေနျဖင ဘယလပါဝငသလ။
ကနးမာေရးဆငရာဆကသြယျခငးႏင သတငးျဖန႔ေဝျခငးႏင ဆကစပေနေသာနယပယမား(က) ကနးမာေရးႏင ဆကစပေသာကြငးဆငးလပငနးမားတြင GBV ေဘးအႏရာယႏင ကာကြယမႈႏငပတသကၿပး ရပရြာလထအား အျမငဖြငေပးပါသလား။
► အျမငဖြငေဟာေျပာရာတြင အႏရာယလြတေျမာကလာသအတြက လြေျပာငးလမးေၾကာငးႏင ဆငေသာ သတငးအခကအလကမား ပါဝငပါသလား။
► သတငးေပးရာတြင အသက၊ ကားမႏင ဓေလအရဆေလာမႈရေသာနညးလမးျဖင ေပးပါသလား။ ► ဤပညာေပးလပငနးမားတြင အမးသားမား အထးသျဖင ရပရြာေခါငးေဆာငမားက ေျပာငးလမႈ
ကယစာလယမားအေနျဖင ပါဝငေဆာငရြကခပါသလား။
(ခ) ကနးမာေရးႏငဆငေသာေဆြးေႏြးမႈ စကားဝငးတြင အသက၊ ကားမႏင ဓေလထးတမးအရ အကဆပမႈ ရပါသလား။ ထစကားဝငက အမးသမး၊ မနးကေလးငယမားႏင အႏရာယရေသာအပစမားအေနျဖင ပါဝငရန လကလမးမမႈ ရပါသ လား။ ( ဥပမာ- လဝကထနးသမးမႈ၊ အမးသမးႏင မနးကေလးငယမား ပါဝငေဆြးေႏြး ေသာ အပတြငအမးသမး ပပးေပး သထားရျခငး)။ သ႔မသာ ပါဝငေဆြးေႏြးသအေနျဖင GBV ဆငရာျပနာ ေဆြးေႏြးရန လၿခမႈကခစားရမညျဖစသည။
17
သငခနးစာရရမႈ
အျပညျပညဆငရာ ကယဆယေရးေကာမတက Kenya, Dabaab တြငရေသာ Hargadera ဒကၡသညစခနး အား ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးရန ဆနးစစမႈတစက လပေဆာငခပါသည။ ကနးမာေရးဌာနတြင သးျခားေဆြးေႏြးတငပငသည အခနးမရျခငး၊ သငတနးရရၿပးေသာ ဆရာမ မရျခငး၊ ေထာကပပစၥညးမရျခငး၊ ဝနေဆာငမႈညဖငးမႈ ပါဝငသည အႏရာယမလြတေျမာကလာသတ႔ တ႔ျပနသညစြမးအားႏငဆငေသာ ျပနာမားက ေဖာထတရာေဖြေတြ႕ရခသည။ ကနးမာေရးအေထာကအပမတစဆင အႏရာယလြတေျမာက လာသ ေစာငေရာကမႈခယသညလမးေၾကာငးက ေလလာၾကညေသာအခါ လနာအေနျဖင ကသေစာငေရာကမႈ ရယရန ေနရာ (၆) ေနရာက သြားေရာကခရေၾကာငး ေတြ႕ရခသည။ ဤအျဖစသည အႏရာယမ လြတေျမာကလာသအား လဝကသသပမႈႏင သးျခားျဖစမႈက ေျခာကလန႔ရမက သတ႔၏အျဖစအပကက အႀကမေပါငးမားစြာ ေျပာျပရေသာေၾကာင သတ႔အေနျဖင အႏရာယႏင ဆကစပေသာ စတဒဏရာပါ ရရပါသည။
Dabaab ကနးမာေရးအဖြ႕က ကနးမာေရးလပသားမားႏင ေဆးရအပခပေရးမ ဝနထမးအားလးက ေဆးဘကဆငရာႏင ေဆးဘကဆငရာမဟတေသာသ (အေစာငအပါအဝင) ဝနထမးအားလးက သငတနးေပးမည လပငနးစဥတစခ ေရးဆြခသည။ သငတနးေပးမညလပငနးတြင လနာ၏ လ႕ဝကစြာ ထနးသမးထားရမႈ၊ လငပငးဆငရာ ေစာကားမႈအေၾကာငးအျမငဖြငျခငး၊ အႏရာယမလြတေျမာကလာသအေပၚ စတေနသေဘာထား တးတကေကာငးမြနေစရနႏင လနာအားတကရက ေစာငေရာကမႈ ေပးေသာ နညးပညာတ႔ ပါဝငပါသည။ ဤလပငနးစမခကေအာကတြင ကနးမာေရးအဖြ႕က ေပာကဆးေနေသာ အရငးအျမစအားလး ( သေဘာတညမႈပစ၊ စစေဆးစမးသပမႈပစ၊ လနာသတငးေပး ပစၥညးမားႏင လြေျပာငး အခကအလကမား၊ ခနဆေသာကဒမားပါဝငသည)။ ေနာကဆးတြင ထလပငနးစဥမားအား ထေရာကစြာ ေဆာငရြကႏငရနအတြက ဝနထမးႏင လပငနးစဥၿပးေျမာကသညရကသတမတခကက ေဆာငရြကခသည။
အႏရာယမလြတေျမာကသအားလးက ယခအခနတြင ဝနေဆာငမႈအားလးက သးသန႔လ႕ဝကေသာေနရာ တြင တစၿပငနကတညးက ရရႏငသည။ လပထးနညးမား လညး ရရၿပး ျမငသာေသာေနရာတြင ျပသထားၿပး ဆရာဝနမားလညး အခနျပညရေနပါသည။ သးသန႔ႏင ေဘးကငးလၿခေသာအခနးမားအား လအပေသာ ပစၥညးမား ျဖညဆညးၿပး ၂၄ နာရဝနေဆာငမႈရရသည။ ေဆးႏင အျခားအေထာကအပမားက တစေနရာ တညးတြငရရၿပး ေဆးမတတမးမားကလညး ေသာခတထားေသာ ဗရတြငထားရျခငးျဖင လနာ၏ သတငး အခကအလကမားက လ႕ဝကစြာထနးသမးထားႏငပါသည။ ေနာကဆးတြင ႏစသမေဆြးေႏြးမႈက တစေနရာ တညးမာ ရရၿပး အျခားစတပငးဆငရာႏင ဥပေဒေရးရာဝနေဆာငမႈရရနအတြက လြေျပာငး လမးေၾကာငးမားက ဆကသြယရမည သပါဝငသည အခကအလကက ျမငသာေသာ ေနရာတြင ေဖာျပထားသည။
Smith Transcript 2011 . John Hopkins Traning Services,http://moodle.ccghe.net/course/search.php?search=GBV) မေကာကႏႈတထားပါသည။
18
အရငးအျမငစညးရးစေဆာငးရာတြင GBV အတြက ထညသြငးစဥးစားရမညအဓက
အခကမား
ေအာကတြင ေဖာျပထားသည သတငးအခကအလကသည GBV ႏင ပတသကေသာ အရငးအျမစမား စညးရးျခငး၊ အဆျပလႊာေရးသားျပစရာတြင ထညသြငးစဥးစားရမည အေရးႀကးေသာ အေၾကာငးအရာမားက မးေမာငးထးျပ ထားပါသည။ အေရးေပၚမတငမ (သ႕) အေရးေပၚအေျခအေနျဖစၿပးေနာက ျပနလညထေထာင ေရး/ ဖြ႕ၿဖးေရးအတြက ရပေငြ ေတာငးခရာတြင GBV ၏ ေဘးအႏရာယႏငဆငေသာ ဗဟသတႏင အႏရာယက ေျဖရငးေပးသည နညးဗဟာမား ထညသြငးလကေသာအခါ အဆျပလႊာသည ပ၍ပင အားျဖညရာ ျဖစေစပါသည။
MISP အေနျဖင လငမႈဆငရာ အၾကမးဖကမႈက ကာကြယျခငးႏင စမခန႔ခြျခငးတ႔သည နားမကနးမႈ၊ထခကမႈ၊ မသနစြမးမႈ၊ ေသဆးမႈက တားဆးကာကြယေပးသည အသကကယလပငနးစဥတစခအေနျဖင ယဆ သတမတပါသည။ အကးရလဒအေနျဖင MISP သည ဗဟအေရးေပၚတ႔ျပနမႈရပေငြ CERF ၏ သတမတခက ႏင ကကညေသာေၾကာင ထရပေငြမားအား ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈလပငနးစဥအတြက ရရပါသည။
(က) လသားခငးစာနာေထာကထားမႈဆငရာလအပခကမားအား လႊမးၿခရႈျမငမႈ ► အဆျပလႊာတြင GBV ႏင ဆကစပသည လၿခမႈအႏရာယမား၊ ကာကြယ ေရးအတြက လအပခကမားႏင
ထခကသ လထ၏ အခြငအေရးမားက ရငးရငးလငးလငးေဖာျပထားပါသလား။ ဤအခကမားသည ၎တ႔အတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးျခငးႏင ဆကစပမႈရေနပါသည။
► GBVက ကယကယျပန႔ျပန႔ အသးအႏႈနး တစခအေနျဖင မဟတဘ GBV ၏ သးျခားပစမားအတြက ေဘးအႏရာယမား ( လငမႈဆငရာေစာကားမႈ၊ ရငးႏးေဖာမ အၾကမးဖကမႈ၊ အမးသမးလငအဂၤါ ျဖတေတာကျခငး၊ အသကငယလကထပျခငး စသည) က ေဖာျပၿပး ျပနလညသးသပမႈျပလပ ပါသလား။
(ခ) စမခက၏ကးေၾကာငးဆေလာမႈ ► အေရးေပၚအေျခအေနျပငဆငမႈအတြက အဆျပလႊာေရးသားျပစေသာအခါ
• လငမႈဆငရာေစာကားခရမႈအတြက ေဆးဘကဆငရာေစာငေရာကမႈ အေပၚ သေဘာတထားသည မဟာဗဟာ ရပါသလား။ ထမဟာဗဟာ က အေကာငအထညေဖာေနပါသလား။ မဟာဗဟာထတြင အျခားပစ GBV မား ေကာပါဝငပါသလား။
• အစးရ၊ ကနးမာေရးဝနထမး၊ လထကနးမာေရးလပသား၊ (အရပ လကသညႏင ရးရာေဆးဆရာအပါ အဝင) ဒလပထးနညးအေပၚ သငတနးေပးရနအတြက နညဗဟာထားရပါသလား။
• ေကာငးမြနစြာေလကငထားၿပး ကၽြမးကငဝနထမးမား ခန႔အပရန အတြက နညးဗဟာ ရပါသလား။
အေရးတႀကးသရနလအပေသာ အဓကအခကမားရပေငြရရေစေရးထက ပလြနေသာ အေၾကာငးအရာမား
အရငးအျမစစညးရးျခငးသည ရပေငြရရမႈတစခသာ မဟတဘ လသားအရငးအျမစမားေထာကပမႈ၊ အေထာကအပႏင အလႈရငမား၏ ကတကဝတက ျမငတငလကျခငးျဖစသည။ အရငးအျမစစညးရးေရးႏင ဆငေသာ အေထြေထြစဥးစားမႈမားက အပငး ၂ အဓကအေၾကာငး အရာနယပယ လမးညႊန၏ေနာကခ သမငးေၾကာငး တြငေလလာပါ။ ထပေလာငးၿပး လသားခငး စာနာေထာကထားေသာအဖြ႕/ မတဖကအဖြ႕မားႏင ပးေပါငးၿပး အရငးအျမစစညးရးျခငး နညးဗဟာမားက ေအာကတြငရေသာ “ ညႏႈငးေဆာငရြကျခငး” ေခါငးစဥတြင စားျပစေဖာျပထားပါသည။
19
• အသက၊ ကားမ ႏင ဓေလအရဆေလာေသာ အေထာကအပမား ထားရရန နညးဗဟာ ရပါသလား။ (ဥပမာ- PEP အသးအေဆာငမား၊ ေဆးဝါးမား၊ သးသန႔ေနရာ စသညအားျဖင)
• GBV ႏင ဆကစပေသာ လထအတြက ကြငးဆငးသးသည ပစၥညးမား အတြက အပကနကစရတမား လအပပါသလား။ ( ဥပမာ- မကမျမင အတြက လကဟနေျခဟန၊ ရပပကားခပစသည)
► အေရးေပၚအေျခအေနတ႔ျပနမႈအတြက အဆျပလႊာေရးသားရာတြင• GBV အႏရာယလြတေျမာကလာသ၏ ရပပငးဆငရာႏင စတပငး ဆငရာ အခြငအေရးႏင လအပခက
မားက တ႔ျပနမႈေပးသည ကနးမာေရးႏငဆငေသာ လပငနးစဥစမခကမားက ရငးလငးစြာ ေဖာျပထားပါသလား။ ( အေျခခအေဆာကအဥး၊ လသားအရငးအျမစ၊ လပထးနညးႏင ေပၚလစ၊ လငပငးဆငရာ ေစာကားခရမႈႏင အျခားပစ GBV မား ေဆးဘကဆငရာေစာငေရာကမႈအတြက အ ေကာငအထည ေဖာမႈ စသညအားျဖင)
• အေရးေပၚအေျခအေနတ႔ျပနမႈအဖြ႕အေနျဖင လအပခကမားက ျဖညဆညးေပးရန စညးရးမႈလပသင ပါသလား။
• ကနးမာေရးက႑တြင အမးသမးဝနထမးမားအတြက ေဘးကငး လၿခၿပး ထေရာကေသာလပငနးခြင ျဖစေစရနအတြက ထပေဆာငး ကနကစရတမား လအပပါသလား။ ( ခရးသြားရာတြင အမးသမး ဝနထမး တစဥးထကမက တာဝနေပးျခငး သ႔မဟတ အမးသမး ဝနထမး၏မသားစဝငမားက ခရးစရတေပးၿပး အတတကြ သြားခငး ေစျခငး)
► အေရးေပၚ အေျခအေနၿပးေနာက ျပနလညထေထာငေရး အတြက အဆျပလႊာေရးသားရာတြင• ကနးမာေရးစမကနးက အႏရာယ လြတေျမာကလာသမား၏ ကနးမာ ေရး၊ လၿခေရးအတြက
လအပခကမားႏင GBV ၏ သးျခား အမးအစားအတြက အႏရာယေလာခႏငမည ေရရည တညတ ေသာ မဟာဗဟာက ေဖာျပရငးလငးထားပါသလား။
• ရပရြာလထအတြက ေရရညတညတမႈက ျဖစေစသည လပငနးႏင ဆငသည ကတကဝတက အဆျပလႊာတြင ထငဟပေစပါသလား။
(၈) စမခကအားရငးလငးတငျပျခငး ► အဆျပထားေသာ လပငနးမားသည GBV က သတမတေဖာထတရန လမးညႊနမႈ မဝါဒႏင
အဓက ခဥးကပပတ႔ ေပၚလြင ထငဟပေစ ပါသလား။ ( လ႔အခြငအေရးခဥးကပနညးလမး၊ ေဘးအႏရာယ လြတေျမာကလာသအား ဗဟျပျခငး၊ ရပရြာလထအေျချပႏင စနစကအေျချပျခငး) အႏရာယလြတေျမာကလာသအား ေဆးဘက ဆငရာ ေစာငေရာကမႈေပးရနအတြက ကငဝတႏင ကကညၿပး လၿခမႈရေသာ လမးညႊနက လကနာကငသးပါသလား။
► GBV လြတေျမာကလာသအတြက စမခက၏ အေထာကအပမားက လၿခမႈႏင လကလမးမမႈ ရပါသလား။ သငေတာေသာ အေထာက အပႏင ဝနထမးမား ထားရပါသလား။ စမခကက လငမႈဆငရာ ေစာကားမႈႏင GBV အျခားပစအၾကမးဖကမႈအတြက ေစာလငစြာ သတငးပ႔တငတနးမႈ က ႁမငတငထားပါသလား။ အႏရာယမ လြတေျမာကလာသအတြက အေထာကအပ အသးေဆာငႏင ေနာကဆကတြ ေစာငေရာကမႈက ကကညစြာရရမႈ ရမရ ေသခာေစရန ေစာငၾကပၾကညရႈေလလား သည စနစထားရပါသလား။
► စမခကက လထအေျချပကနးမာေရးစနစႏင ဖြ႕စညး တညေဆာကမႈ က ဥးစားေပးပါသလား။ ဖြ႕စညးပအတြငး GBV အႏရာယ ကေရာက သႏင အႏရာယမ လြတေျမာကလာသအတြက စြမးေဆာငရည ျမငတငျခငးႏင ပးေပါငးပါဝငျခငးအတြက ပပးမႈရပါသလား။
20
အေကာငအထညေဖာမႈတြင GBV ထညသြငးစဥးစာရမည အခကမား
ေအာကေဖာျပပါ အခကမားသည လသားခငးစာနာေထာကထားေသာ အကအညလအပသညေနရာတြင ကနးမာေရး စမခကမားက အေကာငအထညေဖာရာတြင ပါဝငေလရသည GBV ႏင ဆကစပသည စဥးစား ရနအခကမားျဖစသည။ ဤစဥးစားစရာအခကမားက အေၾကာငးအရာတစခခငးစအလက စဥးစား သငပါ သည။ အၿမစဥးစားရမည အခကမားက ဥးတညးထားေသာ ရပရြာလထ၏ အဓကကေသာ အခြငအေရး ႏင လအပခကမားႏင အရငးအျမစမား ျဖစသည။
ကနးမာေရးစမခကတြင GBV ကာကြယျခငး ႏင တ႔ျပနျခငးက ေပါငးထညရန
၁။ အမးသမးမား၊ ဆယေကာသကမနးကေလးမားႏင အျခားအႏရာယရ အပစမားက ကနးမာေရးစမခက ဒဇငးေရးဆြျခငးႏင အေကာငအထညေဖာရာတြင ပါဝငေစပါ။ (ဤပါဝငမႈက ၎တ႔၏လၿခမႈအတြက အလားအလာ ရေသာ အႏရာယ (သ႔မဟတ) GBV အႏရာယမား ပမားလာမညက သတထားၿပး ပါဝငေစပါ)
► အမးသမးမားက ကနးမာေရးစမခက၏ က႑အားလးႏင အႏရာယမလြတေျမာကလာသအား ကနးမာေရးေစာငေရာကသည ေနရာတြင ေဆးဘကဆငရာႏင ေဆးဘကဆငရာ မဟတေသာ ဝနထမးအျဖစလညေကာငး ၊ အပခပေရးႏင သငတနးေရးရာတြင အလပခန႔ထားျခငးျဖင ကားမ ေရးရာဟနခကညမႈက အေသခာျဖစေစသည။ သငတနးေပးျခငးႏင လပငနးခြငတြင ေလကင သငၾကားေပးျခငးျဖင ေခါငးေဆာငမႈရာထးႏင သငတနးေပးႏငသညအေနအထားအထ ပပးမႈေပးပါ။
► ေဒသႏရကနးမာေရးအဖြ႕ႏင ရပရြာလထအဖြ႕အစညးမားတြင အမးသမးမား၊ (ျဖစႏငလင ဆယေကာသက မနးကေလးမား)၏ တကကြစြာပးေပါငးပါဝငမႈႏင ေခါငးေဆာငမႈက ေသခာ လပေဆာငပါ။ အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား၏ အခနးက႑ေျပာငးလရန ႀကးပမးမႈတြင အလား အလာရေသာတငးမာမႈက သတျပပါ။ လအပပါက အမးသားမားႏင အေျခအတငေဆြးေႏြး ရမည အေျခအေနမးတြင ပါဝငေစျခငးျဖင သတ႔၏ ပပးမႈက ရရႏငမည။
► ကနးမာေရးဝနထမး ေခါငးေဆာငမႈႏင သငတနးေနရာတြင အႏရာယရအပစမပဂၢလမားက အလပခန႔အပပါ။ ထခကလြယမႈဆငရာ တကေသာျပနာမားက စမခကတြင သတမတ ေဖာထတမႈႏင ကယစားျပမႈလေလာကမႈရစြာ ေသခာေစရန ၎တ႔၏သြငးအားစ/ အျမငမားက ထညသြငးေတာငးခပါ။
► လပငနးစဥမားက GBV ျဖစေစသည အေၾကာငးအရာမားႏင ထငရားေသာ အကးအဆကမားက သတမတေဖာထတျခငးျဖင ဝနးကငတစခက ေျပာငးလရနႏင တးတကလာေစရနအတြက အကအည အေထာကအပျဖစေစပါသလား။ (ဥပမာ- ကနးမာေရး ပညာေပးမတစဆင တားဆး ကာကြယေရးက ရညရြယျခငးျဖစသည)
21
၂။ GBV ႏငဆကစပေနသည ဝနေဆာငမႈပါဝငသည မးဆကပြားကနးမာေရး အသးအေဆာငႏင ကနးမာေရး လကလမးမမႈက ျမငတငပါ။
► ကနးမာေရးဌာနအတြငးႏင အနးတစဝကတြင ေဘးကငးလၿခမႈက ႁမငတငပါ။ လေလာကသည အလငးေရာငထားရျခငး၊ ကနးမာေရးဌာနတြင အမးသမးဝနထမးထားရျခငး၊ ေသာခတ၍ရေသာ ကားမ သးသန႔ခြထားေသာအမသာ ႏင ေဆးေၾကာသန႔စငရနအတြကေရမား ထားရျခငး၊ အႏရာယမ လြတေျမာကလာသ၏ ေဘးကငးလၿခမႈက ပပးရနအတြက လထ ကနးမာေရးလပသားႏင ခတဆက လပကငျခငးႏင ကနးမာေရးဌာနသ႔ အသြားအျပနအတြက အေဖာျပေပးျခငး စသညတ႔ပါဝငပါသည။
► GBV ႏငဆငေသာ ကနကေငြက ေလာခပါ။ ► အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင အျခားအႏရာယရအပစမားက ၎တ႔၏ အမမႈတာဝန၊
ေကာငးခနအေပၚ အေျခခၿပး အဆငေျပမႈရေသာအခနမားတြင ဖြငထားေပးပါ။ ျဖစႏငပါက လငမႈ ဆငရာေစာကားမႈအတြက ၂၄ နာရဝနေဆာငမႈေပးပါ။
► အေထာကအပမားသည မသနစြမးသႏင သကႀကးမားလကလမးမႏငရန လပေဆာငပါ။ ► ျဖစႏငလင လငတ၊ ဘာသာတ ကနးမာေရးဝနထမးမား ထားရပါ။ အႏရာယလြတေျမာကလာသ
ေစာငေရာကမႈအတြက လမးညႊနစညးမဥးအေၾကာငးက သငတနးပ႔ခထားေသာ ဘာသာျပနသႏင လကဟနေျခဟန ေျပာတတသမားက ထားေပးပါ။
► GBV ဝနေဆာငမႈက လကရဝနေဆာငမႈ ( အထးသျဖင ပဏာမကနးမာေရးေစာငေရာကမႈႏင မးဆကပြားကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမား၊) ေပါငးထညျခငး သ႔ မဟတ သးျခားဌာနအျဖစ ရပတညရန စဥးစားပါ။ ဖယကဥသညကစၥေၾကာင အႏရာယမလြတေျမာကလာသမားတြင လြယကစြာ ေဖာထတ ႏငျခငးေၾကာင ဌာနတြငးဝငရန သတမရေၾကာငး စဥးစားရန။
► ေဝးလေခါငးပါးေသာေနရာမားတြင ေရြ႕လားေဆးခနးမား ထားရပါ။ ► ႏငငအဆငႏင ေဒသအဆငအစးရ၊ ကနးမာေရးတာဝနရသမား၊ GBV အထးျပမားႏင အတတကြ
အလပလပၿပး GBV ႏငဆကစပေသာ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈနညးလမးက ေပါငးစပပါ။ ဤလမးညႊနက လထမား၊ ကနးမာေရးဝနထမးမားႏင အျခားဝနေဆာငမႈေပးသမား ရရေအာင ထားေပးပါ။ ( ဥပမာ- စတကနးမာေရး၊ စတဓါတေရးရာအထးျပ၊ ေရ႕ေန၊ ရစခနး စသည)
► သယယသြားႏငမည ဖနးအသးျပ၍ရပါက အေရးေပၚဖနးလငးထားရၿပး ဝနထမးက ၂၄နာရ၊ တစပတ ၊ ေန႔တငး ႏင လစညကားေသာေနရာတြင ေၾကျငားထားပါ။ ဤသ႔လပေဆာငမႈေၾကာင အေရးေပၚကနးမာေရးဝနေဆာငမႈက အမညမေဖာလေသာ ေနရာတြငဖြငဟမေျပာလသအတြက ပထမဆးထေတြ႕မႈ ရငဆငရမညျဖစသည။
အေရးတႀကးသရန လအပေသာ အခကမားလငေျပာငးသမား
လမႈဝနးကင၏ ဖယကဥမႈ၊ စညးျခားထားမႈမားေၾကာင လငေျပာငးအမးသမးမား၊ လငေျပာငးအမးသားမား က ထးျခားစြာ အၾကမးဖကခရရန အလားအလာရႏငသည။ တစခနတညးမာပင အမားကေစာငေရာကမႈ မရႏငျခငး၊ ခြျခားဆကဆျခငး၊ ကာယေျႏၵေႏာငယကျခငး၊ ကနးမာေရးဌာနတြငးပင အၾကမးဖကမႈအႏရာယ ရႏငသည။ ကနးမာေရးစမခကမားက လငေျပာငးသအားလး၊ မေျပာငးသမားေကာ ကနးမာေရးေစာငေရာက ရနလအပေသာ ေစာငေရာကမႈအျပညအ၀၊ လငမႈဆငရာ၊ မးဆကပြားကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈရႏငရမည။ ကနးမာေရးဝနထမးမားကလညး လငေျပာငးသ အမးသမး/သား အၾကမးဖကခရႏငမႈက နားလညရမည။ ကနးမာေရးဝနထမးမားကလညး လငေျပာငးသအားလးက လအပခကက လလေလာကေလာကေပးႏင ရမည။
(For more information see: <www.transequality.org>)
22
၃။ ကနးမာေရးဌာနမားတြင အႏရာယမ လြတေျမာကလာသအား အရညအေသြးျပညမေသာ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈက ႁမငတငေပးသည နညးဗဟာမားက အေကာငအထညေဖာျခငး
► ကနးမာေရးဌာနအေနျဖင လငမႈဆငရာေစာကားရသအား စသတမတခကႏငကကညေသာ ေဆးဘကဆငရာေစာငေရာကမႈ ရယႏငရန ေသခာလပေဆာငပါ။ ႏငငေတာအဆငႏင တစဆငထက နမေသာ လပထးနညးမားႏင လကခထားေသာႏငငတကာစသတမတခကႏင ကကညမႈ ရရန အေသခာ လပေဆာငသညအျပင ဝနေဆာငမႈေပးသမားအား• ရပပငးဆငရာ စမးသပစစေဆးခကမျပလပမ သေဘာတညမႈ ရယပါ။• ရပပငးဆငရာ စမးသပေစေဆးခကျပလပရနႏင ကသမႈေပးရန( HIV အတြက PEP ၊
အေရးေပၚသေႏၶတားေဆး၊ STI ကာကြယေရးႏင လကၡဏာအလကကသမႈ၊ ဒဏရာမားျပစ ေပးပါ၊ အသကအႏရာယျဖစႏငမည ရႈပေထြးမႈမားအတြက ကယဝနေဆာငႏငႏစသမ ေဆြးေႏြးမႈေပးျခငး စသညတ႔ ပါဝငပါသည။)
• စတပငးဆငရာေရးဥျပစမႈ၊ လြတေျမာကလာသဗဟျပ စတကနးမာေရးႏင စတပငးဆငရာ ေစာငေရာကမႈ တ႔က ပပးေပးပါ ( ေနရာအေျခအေနလက၍ အကးေကးဇးႏင မလလားအပေသာ ကစၥမားအတြက ေစာငၾကပၾကညရႈပါ။
• ထခကဒဏရာမားက မတတမးတငပါ။ မႈခငးဆငရာအေထာကအထားက ေဒသဥပေဒအရ လအပခကအတငး အနညးဆးစေဆာငးထားပါ။ (လြတေျမာကလာသ၏ သေဘာတညခက ျဖငသာ သတငးအခကအလကမားက အသးျပႏငသည)
• အႏရာယမ လြတေျမာကလာသႏင ခကခငးလကငငး ေဘးကငးလၿခမႈ ျပနာမား ေဆြးေႏြးၿပးသညႏင တစၿပငနက ေဘးကငးလၿခမႈ အစအစဥမားက ၎ႏငအတေရးဆြပါ။
• လအပပါက အျခားဝနေဆာငမႈမားသ႕ ေဘးကငးလၿခၿပး လဝကထနးသမးမႈရစြာ လြေျပာငးေပးပါ။ (ဥပမာ- ေရရည (သ႔) အထးေစာငေရာကမႈ လအပလင)
• ေနာကဆကတြေစာငေရာကမႈရယရန လပေဆာငခကအားလးႏင လြေျပာငးေပးမႈအားလးက ဂရတစက မတတမးေရးထားပါ။ (ေဆး၊ စတကနးမာေရးႏင စတဓါတေရးရာ၊ ေဘးကငး လၿခမႈ၊ ဥပေဒေရးရာ၊ လထအေျချပ အေထာကအပမား၊) လြတေျမာကလာသက တရားစြရနအတြက မတတမးရရႏငေၾကာငး ေသခာလပေဆာငပါ။
• အကယ၍ လြတေျမာကလာသက သေဘာတလင ၎၏ကယစား ဆေလာသလ ကနးမာေရး၊ လမႈေရး၊ ဥပေဒေရးရာႏင လၿခမႈ အဖြ႕အစညးမားသ႕ တငျပေဆြးေႏြးပါ။ လြတေျမာကလာသ၏ ေတာငးဆခကအရေသာလညးေကာင၊ လအပသလ ထအဖြ႕အစညးမားအား ဆကလကေဆာငရြကေပးပါ။
► အမးမးေသာ အႏရာယႀကႏငသအပစမား (ဥပမာ- ကေလးမား၊ LGBT၊ မသနစြမးစသည တ႔၏ လအပခကမား ျဖညဆညးႏငမည သးျခားနညးလမးမားလညး ထညသြငးစဥးစားပါ။ • သးျခားတငပငေဆြးေႏြးခနး၊ စမးသပခနးမားသာရျခငးျဖင သးသန႔တညရမႈ
23
အေရးတႀကးသရရန လအပေသာ အခကမားလ႕ဝကစြာထနးသမးထားျခငး
ကနးမာေရးသတငးမားက သသပလၿခစြာထားရခြငအရ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒေအာက တြင အကာအကြယျပထားပါသည။ လပဂၢလတစဥး တစေယာက၏ မးဆကပြားကနးမာေရး၊ လငမႈဘဝ၊ လငမႈေရးရာႏင အျခားGBV အႏရာယမား စသည သတငးအခကအလကမားပါဝငပါသည။ ဤအခြင အေရးအရ သးသန႔တညရမႈက ဝနေဆာငမႈေပးသမား၊ ကနးမာေရးႏင ဆကစပေသာ အခကအလကေကာကယသတ႔က ထသတငးအခကအလကမားက လ႕ဝကထားရန တာဝနရပါသည။ ကနးမာေရးဌာနတစခတြငး လတစဥး၏ ကနးမာေရးအေျခအေနသတငးက လနာအား တကရကၾကညေပး သမားသာ ေျပာၾကားရမည။ ဤသတငးက ကသမႈအတြက လအပမသာ ေျပာၾကားရမည။ လတစဥး၏ သးျခားလၿခမႈသည ထသ၏ ကယပငအခြငအေရးျဖစၿပး လၿခ သးျခားစြာ ေတြ႕ဆမႈမးျဖစရမည။ ဆလသညမ မသားစဝငအား အျပငမာ ေစာငေပးရန ေျပာၾကားရမည။ လနာတစဥး၏သးသန႕တညရမႈက အကယ၍ ထသ၏ကနးမာေရးအေျခအေနက အျခားမညသႏငမဆ ထသ၏ ခြငျပခကမပါဘ ေဆြးေႏြးလင ထသ၏ သးသန႔တညရမႈက ခးေဖာကရာေရာကပါသည။ ဤသးသန႔တညရမႈ ခးေဖာကျခငးက ထသ၏ သးသန႔တညရမႈက ထးပါးရမက ထသ၏သသသာသာ ကာကြယေရးျပနာမားလညးျဖစႏငသည။ မသားစ (သ႔) လမႈေရးအသကအဝနးမ ျငငးပယခရျခငး၊ အၾကမးဖကခရျခငး၊ ၿခမးေျခာကခရျခငး (သ႕) ဝနေဆာငမႈ ယရာတြင ခြျခားဆကဆခရသမားရႏငသည။
စတထတြင အဓကမတထားရသညမာ- ► သတငးေပးသတစဥး သ/သမ ကနးမာေရးမးဆကပြား ကနးမာေရးအေျခအေနတြင GBV ျဖစစဥ
စသညအားလး က အၿမ ကာကြယထားရမည။ ► သ/သမ ကနးမာေရး၊မးဆကပြား ကနးမာေရးအေျခအေနတြင GBV အပါအဝင သတငးေပးသ မညသမဆ
အခကအလကစေဆာငးသည လပငနးစဥမစတငမ သေဘာတညခက ရယထားရမည။
ကနးမာေရးဌာန အတြငးတြင လ႕ဝကစြာ ထနးသမးမႈအခြငအေရးက ကေလးႏငလညး သကဆငသည။ ကေလးမား ကနးမာေရးအေျခအေနက မဘအပါအဝင တတယလက သေဘာတညခကမပါ မေျပာသငေသာျငားလညး ကေလး၏ သေဘာတညခကမပါ ကေလး၏ အသကရငကကမႈႏငလညး ဆငသည။ သ/သမ၏ စတပငးျဖတမႈႏငလညး ဆငပါသည။
(Adapted from Inter-Agency Working Group on Reproductive Health in Crises. 2010. Inter-Agency Field Manual on Reproductive Health in Humanitarian Settings: 2010 revision for field testing, p. 66, <http://iawg.net/resource/field-manual>. For more information about issues of confidentiality when working with child survivors, see International Rescue Committee and United Nations Children’s Fund. 2012. Caring for Child Survivors of Sexual Abuse: Guidelines for health and psychosocial service providers inhumanitarian settings, <www.unicef.org/protection/files/IRC_CCSGuide_FullGuide_lowres.pdf>.)
24
၄။ အႏရာယမလြတေျမာကလာသအား အရညအေသြးျပညမေသာ ေစာငေရာကမႈ ပပးေပးႏငရန သငတနးေပးျခငး ေထာကပျခငးႏင ႀကးၾကပေပးျခငးမတစဆင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈ ေပးသမား၏ စြမးေဆာငရညက ႁမငတငပါ။
► ကနးမာေရးဝနထမးအားလး (အပခပသ၊ လၿခေရးဝနထမး၊ ဧညႀက အပါဝင) က ကားမေရးရာ၊ အမးသမးအခြငေရး/ လ႔အခြငအေရး၊ လမႈဆငရာေဘးဖယထားမႈ၊ လငမႈဆငရာႏင စတပငးဆငရာ ေရးဥးသနာျပစမႈႏင ဆငေသာ အေၾကာငးအရာမား သငတနးေပးပ႔ခေပးၿပး လြတေျမာကလာသ အတြက ခႏငရညရေသာ ဝနးကငတစခက ဖနးတေပးရန ေသခာေဆာငရြကပါ။ သငတနး အက ဆပမႈက အသးျပၿပး လြတေျမာကလာသ အမးသား အမးသမးမားအတြက ကငဝတႏငအည ေစာငေရာကမႈက အဟန႔အတား ျဖစေစသည ဝနထမးမား၏ ခြျခားဆကဆသည စတေနသေဘာထားမားက သတမတ ေဖာထတပါ။ ကနးမာဝနထမးအားလးအား လငမႈဆငရာ ေခါငးပျဖတ အျမတထတ ျခငးႏင အႏငကငေစာကားျခငးအတြက တားဆးကားကြယရမည စသတမတခကမားအေပၚ နားလည ေစရနႏင လကမတထးရန ေသခာေဆာငရြကပါ။
► လြတေျမာကလာသအား ေစာငေရာကမႈေပးရန ကၽြမးကငစြာေလကငထားေသာပပးသအား ရငလငးေသာ တာဝနဝတရာမားႏင ခန႔အပထားပါ။ ( ဥပမာ- သးေခာငးေထာက၊ ေဆးကထး၊ စတကနးမာေရး၊ စတဓါတ အေထာကအပႏင လြေျပာငးေပးျခငး) • အေကာငးဆးအေနျဖင ဝနေဆာငမႈေပးသေျမာကမားအား GBV အထးျပဝနေဆာငမႈအတြက
သငတနးပ႔ခေပး ျခငးအားျဖင ဝနထမးႏႈတထြကျခငးျမငမားမႈအေပၚ ဆကလကၿပးလပငနး
အေရးတႀကးသရရန လအပခကမားမသနစြမးသမား
လနာလကခစဥ၊ ကသေပးစဥႏင ေဆးရဆငးခနတ႔တြင မသနစြမးသအတြက လပထးနညးမား ထားရရန အလြနအေရးႀကး ပါသည။ ဥပမာ-
► အကယ၍ကနးမာေရးဝနထမးက တတယလက အားကးၿပး (ဥပမာ- လကဟနေျခဟန) အႏရာယမ လြတေျမာကလာ ေသာ မသနစြမးသမားအား ေစာငေရာကမႈေပးေနရပါလင အႏရာယမ လြတေျမာကလာသ မသနစြမးသမား၏ လ႕ဝကထနးသမးမႈ တ႔က အေပးအယသေဘာတညခကညႏႈငးရမညျဖစသည။ မညသည တတယလမဆ အႏရာယလြတေျမာကလာသမားႏင အလပလပ မညဆပါက လမးညႊနမႈစညးမဥးမားက သငၾကားထားရမညျဖစၿပး လ႕ဝကထနးသမးမႈ ဆငရာကစၥရပမား အေပၚ လကမတထးရ မညျဖစသည။
► ကနးမာေရးဆငရာႏငရပရြာလထ၏ဝနေဆာငမႈမားက ဆငေျခေလာလမး၊ လကကငတနး၊ အဆငေျပမည ေရခးခနး ႏင ထမးစင တ႔ရႏငျခငး စသညအားျဖင ေထာကပေပးရမည။ မသနစြမးဒဏရာရသမားႏင ထခကဒဏရာရထားသ မားက အေထာကအက ပစၥညး၊ ဂငးေထာက၊ တြနးလညး၊ သးဘး၊ အၾကားကရယာ၊ မကမန၊ အဆစအကြက အက ပစၥညး၊ ပစၥညးအစားထး … စသည) ေထာကပေပးျခငးအားျဖင ဖယကဥျခငး၊ သးျခားထားတာမး နညးေအာင လပေဆာငပါ။
► ကနးမာေရးႏင ကာကြယေရးသတငးမား ရယသညအခါ အကဆပေသာနညးျဖငဆကသြယပါ။ (ဥပမာ- မကမျမငမား အတြက Braile မား၊ စာလးႀကးျဖင ပႏပသမား လကဟန၊ ရပပကားခပ… )
► ကနးမာေရေစာငေရာကမႈႏင လထဝနထမးမားအား မသနစြမးမားအားအကဆပသည ဝနေဆာငမႈေပးရန မသနစြမး အမးအစား အလက အခကအလကမား ခြျခားထားမႈအေပၚ သငတနးပ႔ခေပးရမညျဖစသည
► ကနးမာေရးဝနထမးမားအေနျဖင မသနစြမးမႈတားဆးကာကြယေရးႏင ထခကမႈ၊ နာမကနးျဖစမႈ၊ အၾကမးဖကမႈ ျဖစေပၚလာသည ဆတယတပကဆးမႈအတြက လပကငေဆာငရြကသငသည။
(Information provided by Handicap International, Personal Communication, 7 February 2013)
25
လညပတႏငၿပး လတစဥးတစေယာကတညးထမ ေစာငေရာကမႈခယရေသာ လြတေျမာက လာသ အေနျဖင ႀကေတြ႕ရေသာ ကရ႕ျပစဆ ေဝဖနမႈကလညး တားဆးကာကြယ ႏငမည ျဖစသည။
• အထးျပကနးမာေရးေစာငေရာကသမားအား (ဆလသညမာ လြတေျမာကလာသအား ေဆးစစခက ေဆာကရြကေနေသာ ဆရာဝနႏင သနာျပမား၊ စတဓါတေရးရာေဖးမေပးသႏင လမႈေရးလပသား) ေမတာေစတနာထားၿပး လ႕ဝကထနးသမးမႈျဖင ေစာငေရာကမႈေပးရန တကေသာနညးလမးျဖင ေလကငေပးျခငးႏင စဥဆကမျပတ ႀကးၾကပမႈမား ေဆာငရြကေပးပါ။
• ကနးမာေရးေစာငေရာကသမားက ဆေလာေသာ ဥပေဒ၊ ေပၚလစမား (GBV ႏငဆငေသာ) ဥပမာ- ကေလးဖကခသည ဥပေဒမား၊ တရားမတမႈမားႏင အေျခအတင /ရပစမား၊ မျဖစမေန အစရင ခမည ဥပေဒမား ၊ ရးေတာတြင သကေသခစသည တ႔ကလညးေျပာျပထားပါ။
• အဆငေျပလင GBV ျဖစစဥေဆာငရြကလပကငေနေသာ ဝနထမးမားက ကနးမာေရးဌာနတြင ပါဝငေစျခငးအားျဖင လြတေျမာကလာသမားအတြက အေထာကအပျဖစေစပါသည။
► ကနးမာေရးေစာငေရာကသမားအား လငအၾကမးဖကမႈႏင အျခား GBV အၾကမးဖကမႈ ပစမား၊ အၾကမးဖကခရမႈတြင ေဖာထတတတရန သငတနးေပးပါ။ (ဥပမာ- အမးသမးမား၊ မနးကေလးငယ မားႏင အျခားအႏရာယရအဖြ႕မားက အၾကမးဖကမႈ ၊ ေစာကားမႈက စနစကစြာ ေမးျမနးျခငးႏင ကနးမာေရးဌာနအေနျဖင ပမန ေစာငၾကပၾကညရႈျခငး လပငနးမားက ကနးမာေရးေစာငေရာကသ မားအား အေသအခာသငတနးေပးၿပး GBV ပစအမးမးအတြက အေတြ႕အႀကရၿပးမသာ ေစာငၾကပေလလာမႈက ေဆာငရြကသင ပါသည။ သ႔မသာ အႏရာယက သတမတေဖာထတမႈျဖစစဥ တြင ေဘးဥပါဒမျဖစေအာင ေဆာငရြကႏငမညျဖစသည။
အေရးတႀကးသရန လအပေသာအခကမားအႏရာယမ လြတေျမာကလာေသာ ကေလးသငယႏငဆယေကာသကမား
ကနးမာေရးဌာနမားႏင ကနးမာေရးဝနေဆာငေပးသမားအေနျဖင လြတေျမာကလာသ ကေလးသငယႏင ဆယေကာသကမား၏ လအပခကႏင အခြငအေရးမားက သနားလညသေဘာေပါကရနလအပသည။ သ႕မသာ လြတေျမာကလာသမားက ေဘးကငးလၿခၿပး ကငဝတႏငညေသာ ေစာငေရာကမႈ ရရရန ေသခာစြာ လပေဆာငႏငမည။ အရြယမေရာကေသးေသာ (လကမထပရေသးေသာမနးကေလးငယ)မားက မးဆကပြား ကနးမာေရးလပငနးမားတြင ပါဝငခြငျပမညမဟတပါ။ သ႔ျဖစပါေသာေၾကာင ကနးမာေရး ဌာနတြင ထမနးကေလးငယမား၏ တညရေနျခငးက သတမျပမေသာေၾကာငး သတ႔ဘယသ ဘယဝါျဖစေၾကာငး လ႕ဝကမႈက ကာကြယၿပးျဖစပါသည။
လြတေျမာကလာေသာ ကေလးသငယႏင ဆယေကာသကမနးကေလးက ေမးျမနးျခငးႏင ကညေပးေနေသာ သအေနျဖင
► ကေလးသငယဖြ႕ၿဖးမႈႏင လငမႈဆငရာအၾကမးဖကမႈ အသဗဟသတ ရရမည ► ဆနးသစေသာနညးလမးက အသးျပပါ( ဥပမာ- ဂမးကစားေပးျခငး၊ အရပ၊ ပျပငေျပာျပျခငးႏင
ပနးခဆြျခငး) ၎အျပင အသက၊ ကားမ ႏင ဓေလႏငေလာညေသာ အသးအႏႈနးမားက ေျပာဆပါ။ ► အဆငေျပပါက ယၾကညရေသာမသားစမားက ပါဝငေစျခငးအားျဖင ကေလးသငယ/ဆယေကာသကက
မလအေျခအေနသ႔ျပနေရာကေအာင ကညေထာကပသငသည။
For more information on working with child survivors see the thematicarea on Child Protection. Also see International Rescue Committee and United Nations Children’s Fund. 2012. Caring for Child Survivors of Sexual Abuse: Guidelines for health and psychosocial service providers in humanitarian settings, <www.unicef.org/protection/files/IRC_CCSGuide_FullGuide_lowres.pdf>
26
• ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးသ ဝနထမးမားႏင ရႏငဥပေဒက႑ အပါအဝင ဘကေပါငးစ က႑ဆငရာစနစ အတြငးရ အျခားေစာငေရာကေပးသမားအၾကား အျပနအလနသငတနး ေပးျခငးျဖင ညႏႈငး ပးေပါငးမႈက ႁမငတငပါ။
• ကနးမာေရးေစာငေရာကသမားအား လြတေျမာကလာသမားႏင အလပလပျခငးေၾကာင ျဖစလာသည စတခစားခကဆငရာအကးအဆကႏင စတခးခးကသညျပနာမား ေဆြးေႏြးရန အခြငအေရး ေပးပါ။
၅။ ကနးမာေရး စမခကအားလးက ကနဥး အခကအခအဆင ေကာလြနၿပး တညၿငမမႈ မေဘာငအတြငး အေကာငအထည ေဖာပါ။
► အေရးေပၚအေျခအေနၿပးဆးလင အႏရာယမ လြတေျမာကလာသမား၏ စဥဆကမျပတႏင ကယျပန႔ေသာ ဝနေဆာငမႈအတြက ေရရညတညတေသာ မဟာဗဟာက အစးရႏင အရပဖက အဖြ႕အစညးမ ဥးေဆာငၿပး ေရးဆြပါ။ ဤမဟာဗဟာသည ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားက ျပနလည တညေဆာကျခငး၊ လငမႈဆငရာေစာကားမႈႏင GBV ၏အျခားပစအၾကမးဖကမႈအေပၚ ေဆးဘက ဆငရာေစာငေရာကမႈေပးႏငသည ဆရာဝနမား၊ သနာျပမား၊ သားဖြားႏင အျခားကနးမာေရး ဝနထမးမားအတြက အတတပညာဆငရာသငရးကထပခ႕ျခငး၊ ကနးမာေရးဝနထမးမားအား မၾကာ ခဏ အနးကပသငတနးေပးျခငး၊ ေရရည အေထာကအပစမခန႔ခြမႈနညးဗဟာမား ေရးဆြျခငး ႏင ေဆးဘကဆငရာ ဥပေဒအေထာကအထားမား ရရသည လပထးမား တးတကေစျခငး စသညတ႔ ပါဝငပါသည။
အေရးတႀကးသရန လအပေသာအခကမားအမးသမးလငအဂၤါဖကဆးျခငးႏင ျဖတေတာကျခငး
မးဆကပြားကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမားအေနျဖငလငအဂၤါဖကဆးျခငး၊ ျဖတေတာကျခငးခရသ (FGM/C) အမးသမးမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈလပႏငရမည။ ၎က ဆေလာေသာသတငး၊ ႏစသမ ေဆြးေႏြးျခငး၊ ပပးမႈ၊ ကသမႈ သ႔/ႏင (FGM/C) ၏ ေနာကဆကတြစမခန႔ခြမႈအတြက စစဥေဆာငရြကေပး ႏငရမည။ ဤကစၥအားလးက သသသပသပ သးသန႔ထားၿပး ေဝဖနမႈမပါေသာ အျပအမျဖင လပကငရမည။ အမးသမးလငအဂၤါေစ (Clitoris) ဖယပစေသာအေျခအေန၊ အမးအစား III FGM/C က အမားဆး ေတြ႕ရၿပး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ေပးရမညလညး သရနလအပပါသည။ တားဆးကာကြယမႈ ႀကးပမး လပေဆာင ရာတြင ကနးမာေရးဝနထမးအေနျဖင ေဒသခမားႏင (အထးသျဖင အမးသမး NGO မားႏင ကၽြမးကငေသာ အဖြ႕အစညးမား)ပးေပါငးလကတြၿပး အေလအထမားက ရပတန႔စြန႔ပစသြားရန ရပရြာလထ ႏငအတတကြ ဆးျဖတခကခရာတြင ေထာကပေပးရမညျဖစသည။
(Adapted from Inter-Agency Working Group on Reproductive Health in Crises. 2010. Inter-Agency Field Manual on Reproductive Healthin Emergencies, <iawg.net/resources2013/tools-and-guidelines/field-manual>)
27
ကနးမာေရးေပၚလစမားတြင
GBV ကာကြယေရးႏင တ႔ျပနမႈက တစေပါငတညးထားရန
၁။ အႏရာယမ လြတေျမာကလာသမားအား လ႕ဝကထနးသမးမႈရေသာ၊ စာနာရငးပငးေသာ၊ အရညအေသြး ျပညဝေသာ ေစာငေရာကမႈမားႏင က႑စအေထာကအပအတြက လႊေျပာငးမႈက ေသခာေဆာငရြကသည ကနးမာေရးႏင ဆငေသာ စမခကမားအတြက လပထးနညးမားႏင စညးမဥးမား ေရးဆြျခငးႏင စသတမတ ျခငး
► အျပညျပညဆငရာ စသတမတခကအရ လငအၾကမးဖကမႈမ လြတေျမာကလာသမားအား ေဆးဘကဆငရာ ေစာငေရာကမႈေပးႏင သေဘာတညသည လပထးနညးမားက ေရးဆြပါ။ အရငးႏးဆး အေဖာ၏ အၾကမးဖကမႈ၊ သကငယလကထပျခငးႏင အမးသမးလငအဂၤါျဖတေတာက ျခငးႏင ခတဆကေနသည ကနးမာေရးလအပခက သတမတေဖာထတသည လပထးနညးမားက ေရးဆြပါ။ ဤလပထးနညးမားက ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖန႔ျဖး အေကာငအထညေဖာရန ေသခာ ေဆာငရြကပါ။
► GBV အထးျပႏင တငပငၿပး စသတမတခကႏင ကကညသည ေစာငေရာကမႈစနစမားက ေရးဆြ ျပဌာနးပါ။ ေဘးကငးလၿခၿပး လဝကထနးသမးစြာျဖင အႏရာယလြတေျမာကလာသအား ထပေဆာငး ဝနေဆာငမႈမားႏင ခတဆကေပးသည (ဆလသညမာ လြေျပာငးလမးေၾကာငး) ႏင လပထးနညးမား (အျပညျပညဆငရာ စသတမတခကက လကနာၿပး)က ေရးဆြပါ။ (ဥပမာ- ဥပေဒတရားေရး အေထာကအပမား၊ စတကနးမာေရး၊စတဓါတေရးရာအေထာကအပ၊ ရဝနေဆာငမႈ စသညျဖင) ဤစနစမားႏင လပထးနညးမားသည ေဒသအတြက ဆေလာမႈရၿပး အဓက ကနးမာေရး လပငနးတြင အပခပေရးဌာနမ အတညျပေပးျခငးျဖစေအာင ေသခာေဆာငရြကပါ။
အေရးတႀကးသရန လအပေသာအခကမားအႏရာယလြတေျမာကလာသ အမးသား
ေဆးဝါးကသသအားလးတ႔သည အတတပညာဆငရာႏင ကငဝတလကနာရန တာဝနတ႔သမေမြ႕ၿပး ကၽြမးကငမႈ ျပည၀သညအမအယာျဖင လငမႈဆငရာအေစာကားခရၿပး လြတေျမာကလာသ အမးသားႏင ဆကဆရမည။ ထကသ႔ ေဆာငရြကႏငရန ဆရာဝနမားသထားရသညမာ အမးသားမားသညလညး လငမႈဆငရာ အၾကမးဖကမႈ ရေၾကာငးႏင အကဆပမႈရေသာ ေမးခြနးမးက သတထားၿပး အကျဖတဆနးစစမႈ ျပလပရမညျဖစသည။ အကယ၍ ရပပငးဆငရာ အေထာကအထားမားက လငမႈဆငရာေစာကားမႈ (သ႕) မဒမးမႈျဖစသညဟ ညႊနးလင ဆရာဝနမားက စစမးျခငး၊ ႏစသမေဆြးေႏြးျခငး၊ ကသျခငးႏင အႏရာယလြတ ေျမာကလာသ အမးသားမားက သငေတာေသာ ေစာငေရာကပပးမႈ ျပလပရမညျဖစသည။ အကယ၍ ရပပငးဆငရာအရ မဒမးမႈႏငဆငေသာ ဒဏရာမေတြ႕ရပါက ဆရာဝနအေနျဖင အျခားအမအကငဆငရာ ညႊနးကနးက အေလးထားရမညျဖစသည။ လကၡဏာမားစြာရျခငး ( စတပပနးျခငးက ထတလန႔စရာတစခခ ျဖစၿပးေနာက ေတြ႕ရျခငး၊ အပမေပာမႈအတြက အေႏာငအယကမား၊ အပမကဆးမား၊ တစဥးဥးကးေကာ လာမညက စးရမမႈမားျခငး၊ အေၾကာငးမေဒါသ ထြကျခငး၊ လငမႈဆငရာျပနာမား၊ မးယစေဆး (သ႔) အရကေသာကသးျခငး၊ မမ၏ ပငကယစြမးရညကဆငးျခငးႏင အျခားသမားႏငမကလးျခငး မဆမေအာင ေရာငရားျခငး ) စသညတ႔က လငေစာကား ခရမႈႏင ဆကစပမႈရသည။ ဆရာဝနမ ဤ “ အလန” ျပအခကမားက အမးသားအႏရာယလြတေျမာကလာသႏင ေတြ႕ပါက အဖြငေမးခြနးမားျဖင စတငပါ။ တကရကဆကစပေမးျမနးျခငးျပလပပါ။ ေမးျမနးရန ေရးထားၿပးသား ဆေလာေသာ ေမးခြနးမားရလင ဆရာဝန အတြက အေထာကအကပရမည။
(Adapted from Yeager, J., and Fogel, J.2016.’ Male Disclosure of Sexual Abuse and Rape’, Topics in Advanced Practice Nursing eJournal. 2006; 6(1). For more information, see: www.medscape.com/viewarticle/528821)
28
► ထခကမႈရေသာလထႏင ထေတြ႕မႈရေသာ ကနးမာေရးဝနထမးအားလး က အႏရာယမ လြတေျမာက လာသမား ဘယက လႊေျပာငးဝနေဆာငမႈ ရယမည သတငးက ေရးသားသည အခကအလက မားက ေပးပါ။ ပမနသတငးတြင ေနာကဆးအေျခအေနက ေဖာျပထားပါ။
၂။ GBV အႏရာယရသမားႏင လြတေျမာကလာသမားအား အရညအေသြးျပညမသည ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈႏင အျခားဝနေဆာငမႈရရရန အဟန႔အတားျဖစသည ႏငငအဆငႏင ေဒသအဆင ဥပေဒမား ႏင ေပၚလစမား ျပနလညးျပျပငရန တငးျပရငးလငးျခငးႏင ေရရညတညတမႈအတြက ရပေငြလားထားျခငး
► GBV လြတေျမာကလာသမားအား ေဘးကငးလၿခၿပး ကငဝတႏငကကညေသာ ကနးမာေရး ေစာငေရာကသည အခြငအေရးရရရန တငျပရငးလငးပါ။ ကားမေရးရာ ကစၥရပမားက ထညသြငး ထားသည အမးသားအဆငလပငနးစဥမား(ဥပမာ- ကနးမာေရးနညဗဟာမား) ေရးဆြ အေကာင အထညေဖာရာတြင ႏငငေတာအဆငႏင ေဒသအဆင အစးရမား၊ NGOs ႏင အျခားပါဝငပတသက ေနသမားအား ပပးမႈေပးပါ။
► လြတေျမာကလာသမား၏ အရညအေသြးျပညမေသာ ေစာငေရာကမႈ(ဥပမာ- PEP ရရမႈ၊အေရးေပၚ တားေဆးႏငဆငေသာေပၚလစ၊ ကေလးဖကခၿပးေနာက ေစာငေရာကမႈ၊ မဒမးမႈ၏ ဥပေဒဆငရာ အဓပၸါယဖြငဆခကမား စသညျဖင )ရယရန ၾကန႔ၾကာေစသည GBV ႏင ဆကစပေနသာ ေပၚလစမား၊ ဥေပေဒေရးရာအဓပၸါယဖြငဆမႈႏင ဥပေဒမား (ဓေလထးတမးဥပေဒ အပါအဝင) က ျပနလညး သးသပ ျပငဆငရာတြင ပပးမႈေပးပါ။
► သကဆငရာဝနႀကးဌာနမားအား GBV ႏငဆငေသာ ေပၚလစ ႏင စမခကမား အေကာငအထည ေဖာမည နညးဗဟာမား ဆြရာတြင ကညပါ။ ရပရြာလထ၏အေထာကအပက အားေပးရနႏင တ႔ျပနမႈက ေလာခေစရနအလ႔ငာ ထ႔ကသ႔ေသာ ေပၚလစႏင လပငနးစဥမားက ရပရြာလထအား မညသ႔မညပ အကးျပမႈရေၾကာငးက ထငဟပေစသည အျမငးဖြင စညးရေရးတစခက ေဆာငရြကပါ။
► သကဆငရာ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနမားႏင အျခားအဖြ႕အစညးမားႏင အလပလပၿပး GBV ၏ အမးမးေသာ အသြငသ႑ာနေၾကာင ျဖစလာေသာ ထခကမႈမားအတြက ကနးမာေရးႏငဆငေသာ ေစာငေရာကမႈမား အေၾကာငးက ေဆးဘကဆငရာ ေကာငးသငရးညႊနးတမးႏင ကနးမာေရးႏင ဆကစပေနသည စဥဆကမျပတေသာ ပညာေရးစမခကမားတြင ထညသြငးႏငရန ေသခာ ေဆာကရြကပါ။
29
ကနးမာေရးဆငရာ ဆကသြယျခငးႏင သတငးမေဝျခငးတြင
GBV တားဆးကာကြယေရးႏင တ႔ျပနမႈက တေပါငးတညးထားရန
၁။ ကနးမာေရးစမခကက ကနးမာေရးဌာနအတြငး (သ႔) ကယျပန႔ေသာ လသားခငးစာနာ ေထာကထား ေသာ အဖြ႕မားသ႕ GBV သတငးပ႔တငတနးမႈ ႏငဆငေသာ သတငး အခကအလကမား ေဝမရာတြင လၿခမႈႏင ကငဝတ စသတမတခကႏင အညေဆာငရြကရန ေသခာလပေဆာငပါ။
► လြတေျမာကလာသမား၊ ၎တ႔မသားစႏင လထအား လၿခမႈအႏရာယမျဖစေစျခငး သ႔မဟတ မညသမညဝါ ျဖစေၾကာငး ထတေဖာျခငးမရသည ဌာနခငးႏင ဌာနအတြငး သတငးေဝးမသည စသတမတခကမားက ေရးဆြပါ။ အျပညျပညဆငရာ ကားမအေျချပ အၾကမးဖကမႈဆငရာ သတငးအခကအလက စမခန႔ခြျခငး စနစ (GBVIMS) အသးျပမႈက စဥးစားသးသပၿပး လကရ ကနးမာေရးဆငရာ သတငးအခကအလက စမခန႔ခြမႈစနစႏင (GBVIMS) ၏ ခတဆကမႈက ရာေဖြေဖာထတပါ။
အေရးတႀကးသရန လအပေသာ အခကမားႏစထပသစၥာေစာငသျခငးႏင ကားမ ေရးရာအေျချပ အၾကမးဖကမႈ GBV
တခ႕ျဖစစဥမားတြင လကနာရမည ကငဝတႏစခက ဝေရာဓျဖစေနသည။ အျပညျပညဆငရာ လပထးနညး ႏင ကငဝတဆငရာ မဝါဒမားတြင ညငးပနးႏပစကျခငးႏင ေကာငးမြနစြာ မဆကဆျခငး အေၾကာငးက တာဝနရသထ သတငးပ႔ျခငးက ဥပေဒအေၾကာငးအရ လအပမႈ တစချဖစေနသည။ တခ႕ျဖစစဥမားတြင ဤကစၥအတြက အျခားဖြငဟေျပာဆသမား စမးသပ ခရေသာ အေတြ႕အႀကသတငးရသ (သတ႔ႏင သတ႔မသားစက လကတ႕ျပနမာ ေၾကာကမျခငး ဆမည။ ဤအေျခအေနမးတြင ကနးမာေရးဆငရာ အတတပညာရငက လနာႏင ကယျပန႔ေသာ ရပရြာအတြက တာဝန ႏစမးရေနသည။ ရပရြာေနျဖင ေစာကားအၾကမးဖကမႈ ကးလြနသမားအတြက တရားမတစြာတရားစရငေရးက အတြကေဆာငရြကသညက စတဝငးစားသည။
အေျခခကေသာစညးမဥး “ အႏရာယမရေအာင ေဆာငရြကပါ” ဆသည အရာသည အကပရကမႈ အတြက စဥးစားရာတြင ပၿပးအသားေပးထားပါသည။ ကနးမာေရးအတတပညာရင မားက လနာ၏ လ႕ဝကစြာထနးသမးမႈ အခြငအေရးမားက လညး မခးေဖာကဘ တရားမတမႈႁမငတငရန အႏရာယ ႏင အေျဖရာသငသည။ စတခယၾကညရေသာ အခြငအေရး အဖြ႕အစညးမားထမ အႀကဥာဏ ရယျခငး၊ တခ႕အေျခအေနမားတြင ျပညတြငးေဆးဖကဆငရာ အဖြ႔အစညး (သ႔) အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမားတြငလညး ေတာငးယႏငသည။ လြတေျမာကလာ သမားက မညသညအခါမ သတ႔လ႕ဝကထနးထားမႈအေၾကာငး တာဝနရသမားက အတငးအၾကပ သေဘာတ ေျပာဆရန မတကတြနးသငပါ။ မညသညကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမဆ ဤျဖစစဥက အစရငခရန လပပငခြငရသက လြတေျမာကလာသအား ေမးျမနးမႈမလပမ အသေပးေျပာၾကားရမည။
(For more information on dual loyalty, see World Medical Association. 2009. Medical Ethics Manual, <www.wma.net/en/30publications/30ethicsmanual/pdf/ethics_manual_en.pdf> and the Istanbul Protocol, <www.ohchr.org/Documents/Publications/training8Rev1en.pdf>. See also Physicians for Human Rights and University of Cape Town. 2002. Dual Loyalty and Human Rights inHealth Professional Practice: Proposed guidelines and institutional mechanisms, <https://s3.amazonaws.com/PHR_Reports/dualloyalties-2002-report.pdf>.)
30
၂။ GBV သတငးအခကအလကမားက ကနးမာေရးႏငဆကစပေသာ လထသ႔ကြငးဆငး လပငနးမားႏင အသပညာအျမငဖြငလပငနးမားတြင ထညသြငးပါ။
► GBV အထးျပမားႏင အလပလပ၍ GBV အေၾကာငး ကနးမာေရးကြငးဆငးလပငနးမားတြင ေပါငးထညပါ။ (ဥပမာ- လထႏင စကားအေျခအတငေဆြးေႏြးမႈ၊ အလပရေဆြးေႏြးပြမား၊ လထ ေခါငးေဆာငမားႏင အစညးအေဝးမား ကနးမာေရးသတငးေပး)• ထအျမငဖြငလပငနးမားတြင ေဘးအႏရာယႏင၎တ႔ ျဖစေစသည အေၾကာငးမား၊ ကးလြနးခ
ရသအေပၚ အျပစတငျခငး/ ျငငးဆနျခငး/သးျခားထားရျခငး၊ အမးသမး/သား အတြက ဝနေဆာငမႈမားရရႏငမႈ အေျခအေန၊ လငပငးဆငရာ ေစာကားမႈအတြက မတ႔မဆငးေသာ ေစာငေရာက၏မႈအေရးပါပ၊ က႑စဝနေဆာငမႈမား၊ တားဆးကာကြယမႈေပးသတငး အခက လကမား၊လြတေျမာကလာသမား ၏ အခြငအေရးမား၊ရပရြာအဆငဝနေဆာငမႈ ေပးရာတြင လ႕ဝက ထနးသမးထားမႈမား စသညအေၾကာငးအရာမား ပါဝငေအာင အျမငဖြငလပငနး မားအား ေသခာေဆာငရြကပါ။
• ပစအမးမးႏင ဘာသာစကားမးစသးပါ။ (ဥပမာ- မကမျမငအတြက Bralie၊ လကဟနေျခဟန၊ ရးရငးေသာ သတငးရပပကားခပမား စသညျဖင)
• အမးသမးမား၊ မနးကေလးငယမားႏင အမးသားမား ေယာကားေလးမား (လအပလင သးျခား) သတငးစကားျပစျခငးႏင ျဖန႔ျဖးရာတြင ပါဝငေစျခငးအားျဖင အသက ၊ ကားမေရးရာႏင ဓေလအရ ဆေလာမႈရေအာင ေဆာငရြကႏငသည။
► GBV၊ အမးသမးအခြင အေရး/ လ႔အခြငအေရး၊ လမႈဝနးကငမ ေဘးဖယခရျခငး၊ လငမႈေရးရာ၊ စတဓါတေရးရာေရးဥး သနာျပစမႈ ( ဥပမာ- လြတေျမာကလာသမားက မညသ႔ ေဖးေဖးမမ ဆကဆရနႏင သတငးေပးရာတြင လၿခမႈကငဝတ အညလ႕ဝက ထနးသမးမႈ စသညတ႔က) အေၾကာငးအရာမားက ကြငးဆငးေလလာေရးဝနထမးမားအား ေၾကေၾက ညကညက သငေပးပါ။
► အမးသားမား၊ ဆယေကာသကမားအား အမးသား/သမး ႏစဥးစလးအတြက လင အၾကမးဖကမႈေၾကာငျဖစလာသည ကနးမာေရးအႏရာယမားအေၾကာငးႏင အႏရာယမ လြတေျမာကလာသမားအေနျဖင ေစာငေရာကမႈ ရယရန အေရးႀကးသည အေၾကာငး စသည သတငးအခကအလကမားက ေထာကပေပးပါ။ အမးသားမားက အထးသျဖင ရပရြာလထ ေခါငးေဆာငမားက GBV ႏင ဆကစပေသာတားဆးကာကြယေရး ႀကးပမးမႈႏင အႏရာယမ လြတေျမာကလာသမား ေစာငေရာကမႈရယႏငသည အခြငအေရးမား ႁမငတငရာတြင ေျပာငးလေရး ကယစားလယမား အေနျဖင ပါဝငေစပါ။
► အမးသမးမား၊ မနးကေလးငယမားႏင အျခားအႏရာယရအပစမား ကြငဆငးလပငနးမားတြင ေဆြးေႏြးေဟာေျပာပြ မားတြင ေဘးကငးလၿခစြာ ပးေပါငးပါဝငမႈအတြက ရငဆင ႀကေတြ႕ ရသည အဟန႔အတားမားက သတမတေဖာထတမည မဟာဗဟာမား ေရးဆြပါ။ (ဥပမာ- ပ႔ေဆာငဆကသြယေရး၊ ေနာကဆကတြ အႏရာယမား၊ ကေလးေစာငေရာကမႈ စသည) ေဆြးေႏြးပြစကားဝငတြင အသက၊ ကားမႏင ဓေလအရ အကဆပမႈျဖစေစရန ေရးဆြထားေသာ မဟာဗဟာမားက ေကာငအထညေဖာပါ။ (လ႕ဝကထနးသမးမႈ၊ အမးသမး မနးကေလးငယ မားေဆြးေႏြးေသာ အဖြ႔တြင အမးသမးပပးေပးထားရျခငး) သ႔မသာ တကေရာကသ မားအေနျဖင GBV ႏင ဆငေသာ ျပနာမားက တငျပေဆြးေႏြးရန လၿခမႈက ခစားရမည ျဖစသည။
► ကနးမာေရးဝနထမးမား လကရ လကနာကငသးရမည စသတမတခကစညးမဥးမား ႏငဆငေသာ သတငးအခကအလကမားက ရပရြာလထအဖြ႕ဝငမားအား ေျပာျပပါ။၎အျပင ကနးမာေရး ဝနထမးမား ကးလြနသည လငမႈဆငရာ ေခါငးပျဖတမႈႏင ေစာကားမႈတ႔က တငတနးရမည ေနရာမားလညး ၎တ႔အားေျပာျပပါ။ ဝနထမးမားႏင မတဖကအဖြ႕မားအား ဆေလာေသာသငတနးေပးၿပး လငမႈဆငရာ ေစာကားမႈႏင ေခါငးပျဖတမႈက တားဆး ကာကြယပါ။
31
ေအာငျမငႏငေခရေသာ အလားအလာေကာငးေသာ အေလအကငမား
Drafer ေျမာကပငး ေဆးခနးမ ဝနထမးမားက အေရးေပၚသေႏၶတားေဆးက ေကးရြာသားဖြား ဆရာမမားအား ( Arabic) ဘာသာစကားျဖင ေရးထားသည (MISP ညႏႈငးမးမား) လငမႈလြတေျမာကလာသမားအတြက ေစာငေရာကမႈရေသာ အကးေကးဇးမားရရႏငေသာ ေစာငေရာကမႈမားအေၾကာငး ေရးထားပါသည။ ေျမာက Drafer ရ အာဖရကယနယ (AU) တပမးခပတ႔အား ( MISP) ညႏႈငးေရးမးက မဒမးမႈမတ လြတေျမာက လာသအားလး ကသမႈခယရန ေဒသရေဆးခနးသ႔ လြေပးရန အေၾကာငးၾကားထားကပါသည။ (AU) မ ျပညသရ႕ (CIVPOL) က သတငးပါစာရြကမားက ျဖန႕ေဝပါသည။ MISP ညႏႈငးေရးမးက (CIVPOL) အဖြ႕ဝငမားက မဒမးမ လြတေျမာကလာသအားလး ေဆးကသမႈ အေရးႀကးေၾကာငးေျပာၾကားသည။ အေနာက Drafer တြင သားဖြားဆရာမမားႏင လငအၾကမးဖကမႈ တာဝနခအျဖစထားသည။ ေဒသတြငး ေျပာငးေရႊ႕ေနထငသအမးသမးမားက ဤတာဝနခက လ႕ဝကစြာထနးသမးမႈျဖင ဆကသြယႏင၍ ၎တ႔က လအပေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက လႊေျပာငးေပးသည။ Drafer ေတာငပငးတြင အမးသမးကနးမာ ေရးအဖြ႕မားက လြတေျမာကလာသမားထ ကြငးဆငးေတြ႕ဆသည။ တစခ႕အဖြ႕ဝငမားက စခနးတြငးအမးသမး ဌာနမားထေထာငသည။ ဤဌာနမားက လြတေျမာကလာသမားလ႕ဝကစြာ ေစာငေရာကမႈက လမႈေရးဖယကဥမႈကငးေသာ ပတဝနးကငတြင ေဆာငရြကေပးသည။ ေအာကပါ အဓက အခကမားက ဤစမခက ထေရာကမႈက ျဖစေစျခငး၊ အျခားစမကနးမားကလညး အသးျပႏငသည။
► အေရးေပၚသေႏၶတားေဆးႏင ဆငေသာ သတငးအခကအလကမားက ေဒသဘာသာစကားျဖင ရပရြာလထ ရငးႏးကၽြမးဝငမႈရေသာ ဝနထမးမားမ ေျပာျပေပးျခငးျဖစသည။
► မဒမးမႈေၾကာင လြတေျမာကလာသအား အေစာပငးလႊေျပာငးရာတြင ရမားပါဝငပါသည။ ► လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈ ပညာေပးႏင ေစာငေရာကမႈရရႏငမႈက အာဏာရေသာ ဝနထမးမားမ
ျဖန႔ေဝေပးသည။ ► သကဆငရာ တာဝနခမားကလညး ရပရြာထတြင ေဖာျပထားပါသည။
(Adapted from Women’s Refugee Commission. 2006 [revised 2011]. ‘Minimum Initial Service Package [MISP] for Reproductive Health in Crisis Situations: A distance learning module’, <http://misp.iawg.net>.)
အေရးတႀကးသရရန လအပေသာအခကမားလထက ဝနေဆာငမႈမားအေၾကာငးေျပာၾကားေပးျခငး
ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားအား တညေထာငၿပးသညႏင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသမား အေနျဖင ရပရြာလထအား GBV အႏရာယႀကေတြ႔ၿပးေနာက လပေဆာငရမညအရာမား၊ ကနးမာေရးေစာင ေရာကမႈယျခငး၏ အကးေကးဇး ဝနေဆာငမႈတညေနရာ၊ ဝနေဆာငမႈ ရႏငသည အခနမားက သတငးေပးပါ။ အျပညျပညဆငရာ အသးျပေသာပစမား……တြင ရႏငသည။ ဤပစမား တြင မမေဒသႏင ယဥေကးမႈႏင ကကညသညတဆပ၊ ဝနေဆာငမႈေပးသညေနရာ၊ ရက၊ နာရ၊ သတငးမားရနခြငျပထားပါသည။ GBV အေၾကာငး သတငးေပးရန GBV အထးျပမဟတေသာသမားက GBV အထးျပမားႏင ညႏႈငးေဆာငရြကသငသည။
(For more information on dual loyalty, see World Medical Association. 2009. Medical Ethics Manual, <www.wma.net/en/30publications/30ethicsmanual/pdf/ethics_manual_en.pdf> and the Istanbul Protocol, <www.ohchr.org/Documents/Publications/training8Rev1en.pdf>. See also Physicians for Human Rights and University of Cape Town. 2002. Dual Loyalty and Human Rights in Health Professional Practice: Proposed guidelines and institutional mechanisms, <https://s3.amazonaws.com/PHR_Reports/dualloyalties-2002-report.pdf>.)
32
အျခားေသာ လသားခငးစာနာေထာကထားသည က႑လပကငေနသမားႏင
ညႏႈငးရာ တြင GBV ထညသြငးစဥးစားရမညအခကမား
ညႏႈငးျခငးပထမအဆငတြင ကနးမာေရးစမခကတာဝနခမားက GBV ညႏႈငးေဆာငရြကသည နညးလမးက ရာေဖြၿပး ႏငငအတြငး GBV ကၽြမးကငသမားက ေဖာထတျခငးျဖင GBV အထးျပမားက စားရငးျပစထားႏငၿပး ကနးမာေရး လပေဆာငသမားက ကညေပးႏငသည။
► GBV အႏရာယႏငသကဆငသည ကနးမာေရး မားစမခကမားအား ဆနးစစေပးသည ကနးမာေရး ဆငရာ အကျဖတဆနးစစမႈက ဒဇငးေရးဆြၿပး ေဆာငရြကပါ။ ၎အျပင ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈ ေပးသမားႏင GBV အႏရာယမားက ေလာခႏငသည မဟာဗဟာမားေရးဆြ လပေဆာငပါ။
► ကနးမာေရးဝနထမး မား (ေဆးဘကဆငရာ ဟတသႏင / မဟတသအပါအဝင) ဝနထမးမားက ကား/မ ေရးရာအေၾကာငး ၊ GBV အမးမး၊ လ႔အခြငအေရးမား၊ လြတေျမာကလာသမားႏင မညသ႕ ေလးစားမႈ ၊ ပပးမႈ၊ ဂရဏာပါေသာ ေစာငေရာကမႈေပးရန စသညတ႔က သငတနးေပးပါ။
► GBV မလြတေျမာကလာသမားက ကနးမာေရးဝနထမးက ဖြငဟဝနခမည သအတြက စသတမတ ခကပါဝငသည လြေျပာငးလမးေၾကာငး စနစျပစပါ။ ကနးမာဝနထမးမားအား လၿခမႈ၊ ကငဝတႏင အည လ႕ဝကထနးသမးသည လြေျပာငးေပးမႈမညသ႔ ေဆာငရြကရမညက သငတနးပ႔ခေပးပါ။
► GBV ႏငဆငေသာ ေဆးဘကဆငရာေစာကေရာကမႈ ရရရနအတြက လကရအမးသားအဆင ကနးမာေရးလမးညႊနမားႏင လပထးနညးမားက သတမတေဖာထတၿပး ႏငငတကာစသတမတႏင ကကညေစရန လအပပါက တငျပရငးလငးပါ။
► ထခကမႈရေသာ လထက ကား/မ ေရးရာႏငဆငေသာ ျပနာမား၊ GBV ႏင အမးသမး အခြင အေရး/ လ႔အခြငေရးမားအေၾကာငး သငတနးပ႔ခေပးျခငးႏင အျမငဖြငေဟာေျပာပြမား လပေပးပါ။ အဘယေၾကာင ဆေသာ ထအေၾကာငးအရာမားသည ကနးမာေရးႏင ခတဆကေန ေသာေၾကာငျဖစသည။
ထ႔ျပင ကနးမာေရးစမကနးမားက အျခားလမႈေရးက႑မားႏင ခတဆကေပးျခငးျဖင GBV အႏရာယ ပေလာ ႏငမည။ အျခားက႑မားႏင ညႏႈငးေဆာငရြကႏငမည အႀကျပခက ေထာကခခကမားက ေအာကတြင ေဖာျပထားပါသည။(လသားခငးစာနာေထာကထားမႈတ႔ျပနျခငးအရ စညးရးလႈ႔ေဆာသည က႑မားအရ စဥးစားရန)ဇယားတြင မပါေသာလညး ကနးမာေရးလပငနးလပေဆာငေနသမားက ရခလင အျခားမတဖကမားက ရခလင အျခားမတဖကမားက ကားမေရးရာ စတ၊ ကနးမာေရးႏင စတဓါတေရးရာ ပပးမႈ (MHPSS) HIV အသကႏင သဘာဝ ပတဝနးကငစသည မတဖကမားႏင ညႏႈငးလပေဆာငသငသည။ GBV ႏငဆငေသာ ညႏႈငးလပေဆာငရြကမႈတာဝနမားက အပငး ၂ ေခါငးစဥအလက လမးညႊနတြင ၾကညပါ။
33
ကန
းမာေ
ရးစခနးအတြငးညႏႈငးေဆာငရြကျခငးႏင
စခနးတြငးစမခန႔ခြျခငး (CCCM) ► စခနးတြငး CCCM လပကငေဆာငရြကသမားႏင
ညႏႈငးေဆာငရြကပါ။• ထခကသမားအတြက ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈႏင
လြေျပာငးမႈ စသညမားရယႏငမႈက အကျဖတ ေလလာပါ။
• GBV အႏရာယရသႏင လြတေျမာကလာသမား၏ လအပခကမားႏင လၿခမႈအေပၚ အေျခခ၍ ကနးမာေရး ေစာငေရာကမည တညေနရာႏင လကလမးမမႈမားအတြက အစအစဥေရးဆြပါ။
• ဆေလာသလ ေဒသအတြငး ေျပာငးေရႊ႕ေနထငသမား၊ ဒကၡသညမားထ သြားေရာကႏငသည ေရြ႕လားေဆးခနးဖြငထားရရနႏင လနာထသြားေရာကၾကညရႈမည အခနဇယားမား ျပလပထားပါ။
ကေလးသငယကာကြယေစာငေရာကမႈ ► ကေလးသငယမား ေစာငေရာကေရး လပငနးေဆာငရြကသမား စားရငးျပစထားပါ။• ကနးမာေရးလပသားမားအား ကေလးသငယ
ေစာငေရာကေရး၊ GBV၊ စတကနးမာေရးႏင စတလမႈ ႏစသမေဆြးေႏြးမႈ သငတနးမား ပ႔ခေပးပါ။
• ကေလးႏင ကၽြမးဝငမႈရေသာ ကနးမာေရးဌာနတြင GBV လြတေျမာကလာသ ကေလးသငယမား အေနျဖင ဝနေဆာငမႈ ရယႏငေအာင ေသခာလပေဆာငပါ။
ပညာေရး ► ပညာေရးဝနထမးမားႏင အတ အလပလပပါ။ • လငမႈေရးရာႏင မးဆကပြားကနးမာေရး၊
မသားစအစအစဥ၊ HIV ကးစကမႈမ တားဆးကာကြယျခငး၊ GBV စသည သတငးအခကအလကမားက လကရပညာေရး သငရးတြင ေပါငးထညရနႏင ေကာငးတြင ေဟာေျပာရန။
• ကနးမာေရးႏင GBV ျပနာမားအေၾကာငးက ဆရာ/မ မား၊ ေကာငးသား/သ မား၏ မဘမားႏင လထအား အျမငဖြငေျပာျပပါ။
စားနပရကၡာႏင စကပးေရး ► အစားအစာလၿခေရးႏင စကပးေရးလပကငေဆာငရြကသမားႏငအတ အလပလပပါ• GBV အႏရာယလြတေျမာကလာသမားက လအပသလ
အစားအစာမားပပးေပးပါ။• ေဆးရတကကသမႈခယေနရေသာ GBV အႏရာယ
လြတေျမာကလာသမားက အစားအစာ ေဝမခနက ညေပးပါ။
34
ကန
းမာေ
ရးအးအမ၊ ေျမယာႏင ဥစၥာပစၥညး ► HLP ေဆာငရြကသမားႏင ခတဆကပါ။
► HLP လပေဆာငရြကေနသမားႏင ခတဆကၿပး ယာယကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ဌာနအေနျဖင အသးျပထားေသာ ေျမကြကမားႏင ျပညသပင အသးအေဆာင မားအေပၚ မလလားအပေသာ တငးမာမႈႏင အႏတသေဘာေဆာငေသာ အကးတကေရာကမႈက ေလာခရန။
အသကေမြးဝမးေကာငး ► အသကေမြးဝမးေကာငးေဆာငရြကသမားႏင ခတဆက၍ GBV အႏရာယမ လြတေျမာကလာသမား က ကနးမာေရးဌာနအတြငးႏင ကြငးဆငး ကနးမာေရး လႈပရားမားတြင အလပအခေပးၿပး ခန႔အပပါ။ (အမးသားမားႏင အမးသမးမားသညလညး တနးတ လစာရေအာင လပေဆာငပါ)
အဟာရ ► အဟာရစမခက ေဆာငရြကသမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကပါ။• GBV အႏရာယမ လြတေျမာကၿပး
ေဆးကသမႈယေနသမားက အဟာရဆနးစစၿပး အကအညလအပလင ေပးပါ။
• ဆေလာသလ အဟာရဝနေဆာငမႈက ကနးမာေရးဌာနမားတြင ထေထာငပါ။ အႏရာယမ လြတေျမာကလာၿပး ေဆးရတကေနသႏင/ ျပငပလနာတ႔အတြက အခနအဆငေျပေအာင ညႏႈငးေပးပါ။
• GBV သတငးမားျပစၿပး ျဖန႔ေဝပါ။ ဥပမာ- ဘယမာ အႏရာယသတငးပ႔ရန ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမား၏ အကးမား၊ ကနးမာေရးႏင အဟာရမညကသ႔ ရယရန သတငးေပးပါ။
ကာကြယေစာငေရာကေရး ► အကာအကြယေပးသႏင ပးေပါငးပါ• အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင အျခား GBV
အႏရာယရအပစမားအတြက ကနးမာေရးဌာန၊ သြား/ျပနမႈက လၿခေစရန အကာအကြယေပးပါ။ (လအပလင ဥပေဒအရ အေရးယမႈ)
• အကာအကြယေပးသမားက GBV ႏင ဆကစပေသာ ကနးမာေရး အေၾကာငး၊ လၿခစြာ ဆေလာမႈရေသာ လႊေျပာငးေပးပမား သငၾကားေပးပါ။
• လကရ GBV ႏငဆငေသာ ဥပေဒအႏရာယ လြတေျမာကလာသမားအတြက ကနးမာေရးဌာန၏ တာဝနမားက ဆနးစစပါ။
35
စမကနးအား ေစာင႔ၾကပၾကည႔ရႈျခငးႏင႔ ဆနးစစအကျဖတျခငးလပငနးမားတြင GBV
က ထည႔သြငးစဥးစား ရမည႔ အဓကအခကမား
► ေအာကတြငေဖာျပထားေသာ ညႊနးကနးမားမာ ဤအေၾကာငးရာနယပယတြင ပါရသည ေထာကခ အႀကျပခကမားေပၚတြင အေျခခထားျခငးျဖစၿပး ၿပးျပညစမႈ မရေသးပါ။ ဤညႊနးကနးမားက စမကနးသကတမးတစေလာက ေဆာငရြကခေသာ လပငနးမား၏ တးတကမႈႏင ရလဒမားက တငးတာရန အသးျပႏငပါသည။ ေနာကဆးရညရြယသညမာ ထေရာကမႈရေသာ စမကနးျဖစေစရန ႏင ထခကခစားရေသာ လထအတြက တာဝနခယမႈက တးတကေစရနျဖစသည။ “ညႊနးကနးမား၏ အဓပၸါယဖြငဆခက” သည ညႊနကနးက တငးတာရန လအပေသာ အခကအလကမားက ေဖာျပ သည။ “ျဖစႏငေခရသည အခကအလကအရငးအျမစ”သည က႑ သ႔မဟတ မတဖကအဖြ႕ မားႏင လအပေသာ သတငးအခကအလက ေကာကယႏငရန လကရ ရေနေသာ အရငးအျမစမား က အႀကျပေပးပါသည။ “ပနးတငသတမတခက” မာ ေအာငျမငမႈရေအာင အေကာငထညေဖာ လပေဆာငရနအတြက သတမတေပး ထားေသာ အဆငျဖစပါသည။ “အေျခခညႊနးကနးမား”မာ စမကနး၏ အေစာဆးအခနမားတြင ေကာကယၿပး ေနာကထပ တငးတာမႈမားအတြက ရညညႊနး အမတအျဖစ သးရနျဖစသည။ လပငနးရလဒ (output) မာ လပငနးတစခမ ထြကေပၚလာသည ျမငသာသည လတတေလာ ရလဒျဖစသည။ စမကနးရလဒ (outcome) မာ လမႈေရး အမအကင ႏငပတဝနးကငး အေျခအေန တးတက ေျပာငးလမႈမားက တငးတာပါသည။ လပငနးပနးတငက လပငနးတစခမေဆာငရြကမ သတမတသငၿပး စမခကအား ေဆာငရြကစဥတစေလာက စမခက၏ အခနအတငးအတာ၊ ရရႏငေသာ အရငးအျမစမားႏင ေနာကခအေျခအေနတ႔အေပၚ အေျခခ၍ လကရအေနအထားႏင သငေလာေစရန ညႏႈငးျပငဆငႏငသည။
ဤအေၾကာငးအရာနယပယက ကယစားျပသည သကဆငရာက႑မားမ ညႊနးကနးမားက ေကာကယၿပး အစရငခစာ ပ႔သငသည။ ညႊနးကနးအခးအား ထက႑၏ ကယပငလမးညႊနခကႏင အရငးျမစမားမ ရရႏငသည။ (ဇယား၏ ေအာကတြငၾကညပါ)။ ေစာငၾကညႀကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက ပမသရလပါက အပငး (၂)- အဓက အေၾကာငးအရာ နယပယအလက လမးညႊန၏ ေနာကခသမငးေၾကာငးမား- တြငၾကညပါ။
ညႊနးကနးမားက ျဖစႏငသည အတငးအတာအထ အသကအရြယ၊ ကားမ၊ မသနစြမးမႈႏင အျခားထခကလြယမႈအခကအလကမားအရ ခြျခားေဖာျပသငသည။ အႏရာယကလြယေသာ အပစမား၏ ထခကလြယမႈႏင စပလဥး၍ ပမသရလပါက အပငး (၁) - မတဆက တြငၾကညပါ။
ကန
းမာေ
ရးကယဆယေရးစခနး၊
ေနရာခထားေရးႏင ျပနလည ထေထာငေရး
► SS&R လပကငေဆာငရြကသမားႏင အတ အလပလပ၍ ကနးမာေရးဌာန ျပနေဆာကရန ေနရာမား စစဥပါ။
ေရ၊ တစကယေရ သန႔ရငးေရးႏင ပတဝနးကငသန႔ရငးေရး
► WASH လပငနးလပေဆာငသမားႏင ညႏႈငး၍ ကနးမာေရးတြင ေဘးကငးလၿခရမႈ၊ သးျခားရမႈက လငခြျခား၍ အသးျပႏငေအာင ညႏႈငးေဆာငရြကပါ။ (ဥပမာ- အမသာ၊ ေရခးခနး၊ သန႔ရငးေသာ ေနရာ၊ ကနးမာေရးႏင ဆငေသာ ပစၥညးရရမႈ)
36
ေစာငၾကညၾကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက အညႊနးကနးမား စမကနးအဆင
အညႊနးကနးမားအညႊနးကနး
အဓပၸါယသတမတခကအခကအလက
ရႏငေသာ ရငးျမစ ပနးတ
င
အေျ
ခခ
လပင
နးရလ
ဒ
စမက
နး ရ
လဒ
ဆနးစစျခငး၊ စတျဖာေလလာျခငး ႏင အစအစဥေရးဆြျခငး
ကနးမာေရးက႑အတြက ဆနးစစေလ႔လာမႈ မားတြင GBV ေမးခြနးမားက ထည႔သြငးျခငး
GBV လမးညႊနးမားx GBV ႏင႔ ဆကႏြယ ေသာ ေမးခြနးမား ပါဝငသည႔ ကနးမာေရး
က႑ ဆနးစစေလ႔လာမႈအေရအတြက x ၁၀၀_______________________
ကနးမာေရး က႑ဆနးစစေလ႔လာမႈ အေရအတြက
ဆနးစစေလ႔လာမႈ ေမးခြနးမားတြင ဆေလာသလ ျပျပင ထည႔သြငးႏင သည႔ ေလ႔လာရမည႔ GBV နယပယမား အား စာမကႏာ (၁၁)တြင ၾကည႔ပါ။
ဆနးစစမႈ အစရငခစာမားႏင႔ လပငနးအ ေထာက အကမား သ႔မဟတ က႑ အဆင႔
၁၀၀%
ဆနးစစေလလာမႈတြငအမးသမးမား၏ပးေပါငးပါဝငမႈ
ဆနးစစေလလာမႈတြင ေျဖၾကားသည အမးသမး
အေရအတြက x ၁၀၀__________________ဆနးစစေလလာမႈတြင ေျဖၾကားသ
အေရအတြက x ၁၀၀
ဆနးစစေလလာမႈအဖြ႕၏ အမးသမးအဖြ႕ဝင
အေရအတြက x ၁၀၀_________________ဆနးစစေလလာမႈအဖြ႕၏အဖြ႕ဝင
အေရအတြက x ၁၀၀
ဆနးစစမႈ အစရငခစာမားႏင႔ လပငနးအ ေထာက အကမား သ႔မဟတ က႑ အဆင႔
၅၀%
37
ေစာငၾကညၾကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက အညႊနးကနးမား စမကနးအဆင
အညႊနးကနးမားအညႊနးကနး
အဓပၸါယသတမတခကအခကအလက
ရႏငေသာ ရငးျမစ ပနးတ
င
အေျ
ခခ
လပင
နးရလ
ဒ
စမက
နး ရ
လဒ
GBV ႏငဆကစပသည ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈကဆနးစစေလလာရာတြငထခကခစားရေသာ အပစ အားတငပငေဆြးေႏြးျခငး
ေဆြးေႏြးတငပငမႈမားကကားမႏင အသကအရြယခြျခားပါ
GBV ႏငဆကစပသည ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈက
ဆနးစစေလလာရနထခကခစားရေသာ အပစ အားတငပငေဆြးေႏြးမႈျပလပသည ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈ အေရအတြက
x ၁၀၀________________ ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈအေရအတြက
အရညအေသြးဆငရာ အခကအလက ထခကခစားရသအေနျဖင GBVႏင ဆကစပသည ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈရရရန မညသညအတားအဆးမားႀကေတြ႕ရပါသလ။
အဖြ႕အစညးမတတမး၊အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး(FGD)၊ ဥးတညအပစေမးျမနးမႈ ( KII)
၁၀၀%
လငမႈဆငရာေစာကားမႈႏငအျခားအသြငသ႑န GBV အတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈေပးရန သငတနးေပးထားသည ဝနထမးမားပါရသည ကနးမာေရးအေထာကအပ/ဌာန
သငတနးပ႔ခထားသည ဝနထမးမားႏငဆငသညအခကအလကမားကကားမခြျခားပါ
CCSA ႏင GBV အျခားအသြငမားအေပၚ သငတနးပ႔ခ
ထားသည ဝနမားပါရသည ကနးမာေရးဌာန
အေရအတြက x ၁၀၀_____________________ကနးမာေရးဌာနအေရအတြက
ကနးမာေရးအေထာကအပ/ဌာနက စစတမးေကာကယျခငး
၁၀၀%
38
ေစာငၾကညၾကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက အညႊနးကနးမား စမကနးအဆင
အညႊနးကနးမားအညႊနးကနး
အဓပၸါယသတမတခကအခကအလက
ရႏငေသာ ရငးျမစ ပနးတ
င
အေျ
ခခ
လပင
နးရလ
ဒ
စမက
နး ရ
လဒ
အရငးအျမစမား စညးရးစေဆာငးျခငး
ကနးမာေရးရနပေငြအတြက ဆျပလႊာ သ႔မဟတ နညးဗဟာထတြင GBV တားဆးကာကြယေရးႏင တ႔ျပနေဆာငရြကမႈမား ထညသြငးျခငး
အနညးဆး GBV ေဘးအႏရာယေလာခေရး
ရညမနးခကႏင လပငနးစဥတစခမ သ႔မဟတ GBV လမးညႊနမညႊနးကနး
ထညသြငးသည ကနးမာေရးဆငရာရနပေငြ အဆျပလႊာ သ႔မဟတ နညးဗဟာအေရအတြက X
၁၀၀________________________
ကနးမာေရးရနပေငြအတြက အဆျပလႊာ သ႔မဟတ နညးဗဟာအေရအတြက
အဆျပလႊာအား ဆနးစစေလလာျခငး( အဖြ႕အစညး သ႔မဟတ က႑အဆင)
၁၀၀%
GBV လမးည႔ႊနခကမား အေပၚ ကနးမာေရးဝနထမးမားအား ပ႔ခေပးသည သငတနး
GBV လမးညႊနခကႏငဆငသည သငတနးအား တကေရာကသည
ကနးမာေရဝနထမးအေရအတြက x ၁၀၀_______________________
ကနးမာေရးဝနထမးအေရအတြက
သငတနးတကေရာကသည မတတမး၊ အစညးအေဝးမတတမး၊ဆနးစစေလလာခက၊( အဖြ႕အစညး သ႔မဟတ က႑အဆင)
၁၀၀%
CCSA အတြက အေထာကအပထားရရန ရရႏငမည သေလာငထားသည ပစၥညးမား
အေျခခအဆငေအာကသ႔ေရာကရေနသည ပစၥညးအဆငရေနသည CCSA
အေထာကအပအေရ အတြက_______________________CCSA အေထာကအပအေရအတြက
စမခကေရးဆြျခငးႏင၀ယယေရးမတတမး၊ ကနးမာေရးအေထာက အပအားစစတမး ေကာကယျခငး
၀%
39
ေစာငၾကညၾကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက အညႊနးကနးမား စမကနးအဆင
အညႊနးကနးမားအညႊနးကနး
အဓပၸါယသတမတခကအခကအလက
ရႏငေသာ ရငးျမစ ပနးတ
င
အေျ
ခခ
လပင
နးရလ
ဒ
စမက
နး ရ
လဒ
စမခကေရးဆြျခငး
စမခကဒဇငတြင အမးသမး ပးေပါငးပါဝငမႈက ဥးစားေပးထားျခငး
စမခကဒဇငမေရးဆြမ တငပငေဆြးေႏြးမႈ ျပလပခသည
ထခကခစားရေသာ အမးသမးအေရအတြက x ၁၀၀______________________
စမခကဒဇငမေရးဆြမ တငပငေဆြးေႏြးမႈ ျပလပခသည ထခကခစားရသ
အေရအတြက x ၁၀၀
အရညအေသြးဆငရာ အခကအလကမားအမးသမးမားႏင မနးကေလးမားအေနျဖင စမခက ဒဇငးေရးဆြရာတြင ၎တ႔၏ ပးေပါငးပါဝငမႈအဆင အေပၚ မညသ႔ ထငျမငသနညး၊ စမခက ဒဇငး ေရးဆြရာတြင အမးသမးႏင မနးကေလးမား၏ ပးေပါငးပါဝငမႈက ႁမငတငရန ဘာလအပသလ။ အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား၏ ပးေပါငးပါဝငမႈ အတြက အဟန႔အတား ျဖစေစသည အရာမားက ဘာလ။
အဖြ႕အစညးမတတမး၊အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး(FGD)၊
ကြငးဆငး ေလလာ သည အခါ ဆးျဖတရန
ကနးမာေရးအေထာကအပ တြင အမးသမး ဝနထမးမား
ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသည အမးသမးကနးမာ ေရးဝနထမး
အေရအတြက x ၁၀၀________________________ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈေပးသည ကနးမာ
ေရးဝနထမး အေရအတြက x ၁၀၀
အဖြ႔အစညးမတတမး ၅၀%
40
ေစာငၾကညၾကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက အညႊနးကနးမား စမကနးအဆင
အညႊနးကနးမားအညႊနးကနး
အဓပၸါယသတမတခကအခကအလက
ရႏငေသာ ရငးျမစ ပနးတ
င
အေျ
ခခ
လပင
နးရလ
ဒ
စမက
နး ရ
လဒ
CCSA ႏင GBV အျခားပစ အတြကဝနေဆာငမႈေပးသည ကနးမာေရးဌာနအတြငးႏင အနးတစဝကရ GBV အႏရာယက ျဖစေစသည အေၾကာငးအရာမား
CCSA ႏင GBV အျခားပစ အတြကဝန ေဆာငမႈေပး သည က
နးမာေရးဌာနအားလကလမးမမႈအေၾကာငး ေမးျမနးသညအခါ
GBV က ေတြ႕ႀကရသညဟ တငတနးသတငးေပးသည
ထခကမႈခစားရသ အေရအတြက X ၁၀၀_____________________________CCSA ႏင GBV အျခားပစ အတြကဝန
ေဆာငမႈေပး သည ကနးမာေရးဌာနအားလကလမးမမႈအေၾကာငး ေမးျမနးသည
ထခကမႈခစားရသ အေရအတြက X ၁၀၀
အရညအေသြးဆငရာ အခကအလကထခကခစားရမား အေနျဖင CCSA ႏင GBV အျခားပစ အတြက ဝနေဆာငမႈ ေပးသည ကနးမာေရးဌာနသ႔ သြားေရာက သည အခါ GBV မ ေဘးကငး လၿခမႈရသညဟ ခစားရ ပါသလား။ ထခကခစားရသ အေနျဖင မညသ႔ေသာ လၿခမႈအမးအစားက ေဖာျပပါ သလ။
စစတမးေကာကယျခငး၊အပစဖြ႔ေဆြးေႏြးျခငး (FGD)၊ ဥးတညအပစ ေမးျမနးေဆြးေႏြးမႈ (KII) ၊ ရပရြာလထ ပးေပါငးပါဝင ဆနးစစမႈ ျပလပျခငး
၀%
ကနးမာေရးဌာနတြငး GBV ႏင CCSA အတြက အခမဝနေဆာငမႈ ရရႏငမႈ
CCSA ႏင GBV အျခားပစအတြက အခမဝနေဆာငမႈ ေပးသည CCSA
ပါရသည ကနးမာေရးဌာန အေရအတြက x ၁၀၀________________________
CCSA ပါရသည ကနးမာေရးဌာန အေရအတြက x ၁၀၀
ကနးမာေရး အေထာကအပစစတမး ေကာကယျခငး၊ KII
၀%
41
ေစာငၾကညၾကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက အညႊနးကနးမား စမကနးအဆင
အညႊနးကနးမားအညႊနးကနး
အဓပၸါယသတမတခကအခကအလက
ရႏငေသာ ရငးျမစ ပနးတ
င
အေျ
ခခ
လပင
နးရလ
ဒ
စမက
နး ရ
လဒ
CCSA ႏင GBV အျခားပစ အတြက ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈႏင ဆငသည ရပရြာလထ၏ အသအျမငဗဟသတ
CCSA ႏင GBV အျခားပစ အတြက ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈ ရသညေနရာက
ေမးျမနးရာတြင မတကနစြာ ခကျခငးေျဖဆႏငသည ထခကခစားရသ
အေရအတြက x ၁၀၀________________________ထခကခစားရသအား
စစတမးေကာကသည အေရအတြက x ၁၀၀
စစတမးေကာကယျခငး ၁၀၀%
ကနးမာေရးဌာနတြင အရည အေသြးျပည၀သည CCSA ကသခယရန ေဘးကငး လၿခမႈရသည အေထာက အပ
အေရးေပၚသေႏၶတားေဆး၊ ကယဝနဖကခၿပးေနာက
ေစာငေရာကမႈႏင လငမကးစကသညေရာဂါမားအား
ကသမႈခယရန သးသန႔အခနးထားရသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ဌာန______________________
လကလမးမမႈရသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ဌာန
MISP စစတမး ေကာကယမႈ၊ ကနးမာေရး အေထာကအပအားဆနးစစေလလာျခငး
ကြငးဆငး ေလလာ သည အခါ ဆးျဖတရန
► စမကနးေရးဆြျခငး
GBV အတြက က႑စေစာင ေရာကမႈအတြက စသတမတ ခကႏင ကကညေသာ လပငနး လပထးမားႏင သကဆငသည ဝနထမးမား၏ အသအျမင ဗဟသတ
GBV လြတေျမာကလာသအတြက လႊေျပာငးလမးေၾကာငးအား
မနကနစြာ ခကခငး ေျဖၾကားႏငသည ဝနထမးအေရအတြက x ၁၀၀______________________
စစတမးေကာကယေမးျမနးသည ဝနထမးအေရအတြက x ၁၀၀
စစတမးေကာကယျခငး ၁၀၀%
► ေပၚလစမား
GBV လြတေျမာကလာသမား အတြက စသတမတခကႏင ကကညသည လႊေျပာငး လမးေၾကာငး တညရမႈ
GBV လြတေျမာကလာသမား အတြက စသတမတခကႏင ကကညသည လႊေျပာငး လမးေၾကာငးပါရသည
ကနးမာေရးတညေနရာ အေရအတြက__________________
ကနးမာေရးတညေနရာ အေရအတြက
အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး(KII)
၁၀၀%
42
ေစာငၾကညၾကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက အညႊနးကနးမား စမကနးအဆင
အညႊနးကနးမားအညႊနးကနး
အဓပၸါယသတမတခကအခကအလက
ရႏငေသာ ရငးျမစ ပနးတ
င
အေျ
ခခ
လပင
နးရလ
ဒ
စမက
နး ရ
လဒ
CCSA အတြက ႏငငတကာ စသတမတခကႏင ကကညသည အမးသားအဆင ေပၚလစမား တညရမႈ
CCSA အတြက WHO သတမတခကက လကနာသည ဆနးစစေလလာမႈျပထားသည
အမးသားအဆင ေပၚလစအေရတြက x ၁၀၀
______________________ဆနးစစေလလာမႈျပထားသည
အမးသားအဆင ေပၚလစအေရတြက x ၁၀၀
PEP၊ အေရးေပၚသေႏၶတားေဆးႏင ကယဝနဖကခ ၿပးေနာက ေစာငေရာကမႈ၊ STD ကသမႈတ႔ပါဝင သည အမးသားအဆငေပၚလစမား
စာရြကစာတမးမား၊ အစရငခစာမားႏင လမးညႊနမားက ဆနးစစ ေလလာျခငး၊အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး(KII)
၀%
ဆကသြယေရးႏင သတငးအခကအလက ေဝမေရး
GBV သတငးေပးတငတနးမႈ မားအား လ႕ဝကထနးသမးစြာ ေဝမေပးရန ဝနထမးမား ၏ အသအျမငဗဟသတ
GBV ႏင ဆကစပသည သတငးအခကအလက ေဝမရာတြင
လြတေျမာကလာသအား မညသ မညဝါျဖစေၾကာငး ေဖာျပ၍မရဟ
ေျဖၾကားသည ဝနထမးအေရအတြက____________________ဆနးစစေလလာမႈျပသည
ဝနထမးအေရအတြက
ဆနးစစမႈ (လပငနးအ ေထာက အကမား သ႔မဟတ က႑ အဆင႔)
၁၀၀%
ရပရြာလထကြငးဆငးလပငနးတြင CCSA ႏင GBV အျခား ပစအတြက အခနႏင တေျပည ေစာငေရာကမႈ ခယရန တညေနရာႏင အကးအျမတ စသညႏင သကဆငသည သတငးအခကအလကမား ထညသြငးထားမႈ
CCSA ႏင GBV အျခား ပစအတြက အခနႏင တေျပည ေစာငေရာကမႈ
ခယရန တညေနရာႏင အကးအျမတ စသညႏင သကဆငသည
သတငးအခကအလကမားထညသြငး ရပရြာလထ
ကြငးဆငးလပငနးစဥ အေရအတြက x ၁၀၀_______________________
ရပရြာလထ ကြငးဆငးလပငနးစဥ အေရအတြက x ၁၀၀
စာရြကစာတမးမား၊ အစရငခစာမားႏင လမးညႊနမားက ဆနးစစ ေလလာျခငး၊အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး(KII)
ကြငးဆငး ေလလာ သည အခါ ဆးျဖတရန
43
ေစာငၾကညၾကးၾကပျခငးႏင ဆနးစစသးသပျခငးအတြက အညႊနးကနးမား စမကနးအဆင
အညႊနးကနးမားအညႊနးကနး
အဓပၸါယသတမတခကအခကအလက
ရႏငေသာ ရငးျမစ ပနးတ
င
အေျ
ခခ
လပင
နးရလ
ဒ
စမက
နး ရ
လဒ
အျခားက႑မားႏင GBV အႏရာယေလာ ခေရး ဆငရာလပငနးမား ၏ ညႏႈငး ေဆာငရြကျခငး
GVB အႏရာယေလာ႔ခေရးလပငနးမား သတမတေဖာထတရန ေဆြးေႏြးသည
ကနးမာေရးမဟတေသာ က႑အေရအတြကx ၁၀၀_________________________
လသားခငးစာနာေထာကထားသညတ႔ျပနေဆာငရြကေနမတြငပါဝငသည ကနးမာေရးမဟတေသာ
က႑အေရအတြက
က႑မားႏင GBV ေဘးအႏရာယ ေလာခေရး လပငနးမား စာမကႏာ ၁၅၉ တြငေဖာျပထားသည။
KII၊ အစညးအေဝး မတတမးမား၊(အဖြ႔အစညးအဆငႏင က႑အဆင)
ကြငးဆငး ေလလာ သည အခါ ဆးျဖတရန
˅ ˅
44
အဓကကေသာ အရငးအျမစမား
► World Health Organization. 2003. Guidelines for Medico-LegalCare of Victims of Sexual Violence. Geneva, <http://whqlibdoc.who.int/publications/2004/924154628X.pdf>
► For an example of a medical history and examination form thatcan be used as a guide when treating survivors of violence against women and girls, see World Health Organization, United Nations Population Fund, and United Nations High Commissioner for Refugees. 2004. Clinical Management of Rape Survivors: Developing protocols for use with refugees and internally displaced persons – Revised Edition, pp.44–47, <www.who.int/reproductivehealth/publications/emergencies/924159263X/en>
► International Rescue Committee. 2009 (revised 2014). Clinical Care for Sexual Assault Survivors, <http://iawg.net/ccsas/ccsas-resources>. The goal of this training tool is to improve the clinical care of sexual assault survivors in low-resource settings by encouraging compassionate, competent and confidential care in keeping with international standards.
► United Nations High Commissioner for Refugees, United Nations Population Fund, and World Health Organization. 2009. ‘Clinical Management of Rape Survivors: E-Learning programme’, <www.who.int/reproductivehealth/publicationsemergencies/9789241598576/en>. The course is a selfinstructional, interactive e-learning programme based on the content of the WHO/UNHCR guidance on Clinical Management of Rape Survivors, and the training materials used by UNHCR and UNFPA in field-based face-to-face training sessions.
► World Health Organization. 2013. Responding to Intimate Partner Violence and Sexual Violence against Women:WHO clinical and policy guidelines, www.who.int/reproductivehealth/publications/violence/9789241548595/en
► United Nations Population Fund/United Nations Children’s Fund Joint Programme on Female Genital Mutilation/Cutting, 2009.‘The End Is in Sight: Moving toward the abandonment of female genital mutilation/cutting’, www.unfpa.org/publications/endsight-2009-annual-report
► For guidelines for the clinical care of FGM/C designed for application in England and Wales, see HM Government, 2011. Multi-Agency Practice Guidelines: Female Genital Mutilation, https://www.gov.uk/government/ uploads/system/uploads/attachment_data/file/380125/MultiAgencyPracticeGuidelinesNov14.pdf
► United Nations Population Fund, 2012. ‘Research, Health Care and Preventive Measures for FGM/C and the Strengthening of Leadership and Research in Africa’, www.unfpa.org/resources/ research-health-care-and-preventive-measures-fgmc-and-strengthening- leadership-and
► World Health Organization. 2014. Health Care for WomenSubjected to Intimate Partner Violence or Sexual Violence: A clinical handbook. WHO/RHR/14.26, Field testing version,September 2014, <www.who.int/reproductivehealth/publications/violence/vaw-clinical-handbook/en>
45
► Yeager, J., and Fogel, J. 2006. ‘Male Disclosure of Sexual Abuse and Rape’, Topics in Advanced Practice Nursing eJournal 2006;6(1), www.medscape.com/viewarticle/528821 Minimum Initial Service Package
► Women’s Refugee Commission. 2006 (revised 2011). ‘Minimum Initial Service Package (MISP) for Reproductive Health in Crisis Situations: A distance learning module, http://misp.iawg.net
► Inter-Agency Working Group on Reproductive Health in Crises. 2010. Inter-Agency Field Manual on Reproductive Health in Humanitarian Settings, <http://iawg.net/resource/field-manual>. This field manual includes information on the Minimum Initial Services Package (MISP) and comprehensive reproductive health. One chapter is devoted to gender-based violence, and addresses sexual violence, intimate partner violence, female genital mutilation and child and/or forced marriage.
► Inter-Agency Working Group on Reproductive Health in Crises. 2011. Inter-Agency Reproduction Health Kits for Crisis Situations, fifth edition, <http://iawg.net/resources/184151_UNFPA_EN.pdf>. The essential drugs, equipment and supplies to implement the MISP have been assembled into a set of specially designed prepackaged kits, the Inter-Agency Reproductive Health Kits. The kits complement the objectives laid out in Reproductive Health in Humanitarian Settings: An inter-agency field manual. The resource is also available in French and Spanish.
► Women’s Refugee Commission. ‘Universal and Adaptable Information, Education and Communication (IEC) Templates on the MISP’. In an effort to provide clear and consistent messages onthe MISP for Reproductive Health, the Women’s Refugee Commission developed information, education and communication(IEC) templates on two of the MISP-related objectives to better inform communities on the importance of seeking care, knowingwhen and how to seek care, and what services to expect from field agencies. Electronic and hard copies of a facilitator’s toolkit are available from the Women’s Refugee Commission: <http://iawg.net/resource/iec-misp>
<www.gbvguidelines.org>
<http://gbvaor.net> <https://interagencystandingcommittee.org>
IASCInter-Agency Standing Committee