thiết kế giáo án dạy học thí nghiệm hóa học lớp 10 + 11, ban nâng cao theo...

8/18/2019 Thiết kế giáo án dạy học thí nghiệm Hóa học lớp 10 + 11, ban nâng cao theo hướng phát huy năng lực thực hàn…

http://slidepdf.com/reader/full/thiet-ke-giao-an-day-hoc-thi-nghiem-hoa-hoc-lop-10-11 1/252

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ

KHOA SƯ PHẠM ------------

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP

THIẾT KẾ GIÁO ÁN DẠY HỌC THÍ NGHIỆM HÓA HỌC LỚP 10, BAN NÂNG CAO THEO HƯỚNG

PHÁT HUYNĂNG LỰC THỰC HÀNH CỦA HỌC SINH

Chuyên ngành: Sư phạm Hóa học

Cán bộ hướng dẫn: Họ tên SV: TS.GVC.Bùi Phương Thanh Huấn Nguyễn Thị Cẩm Nhung

MSSV:2111838Lớp: Sư phạm Hóa học K37

CẦN THƠ – 2015

WW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON

WWW.BOIDUONGHOAHOCQUYNHON.BLOGSPOT.COMng góp PDF b ở i GV. Nguy ễ n Thanh Tú



Luận văn tốt nghiệp Thiết kế giáo án dạy học thí nghiệm lớp 10, ban nâng cao theo hướng phát huy năng lực thực hành của học sin

GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhungi

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN

-------- --------

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................






GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhungii

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN 1

-------- --------

Đề tài “Thiết kế giáo án dạy học thí nghiệm hóa học lớp 10, ban nâng cao theohướng phát huy năng lực thực hành của học sinh” là đề tài rất thiết thực, giúp học sinrèn luyện các kĩ năng thực hành hóa học ở trường phổ thông.

Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả đã hệ thống được các phương pháp dạhọc truyền thống và dạy học tích cực, đưa ra được các ưu điểm và nhược điểm ctừng phương pháp. Tác giả đã thiết kế được 7 giáo án dạy học thí nghiệm lớp 10 nâcao theo hướng phát huy các năng lực của học sinh. Đây là các tư liệu bổ ích cho họ

sinh khi ra trường.

Nhược điểm của đề tài là phần thực nghiệm sư phạm chỉ dừng ở mức độ thădò, phỏng vấn giáo viên THPT để rút ra kết luận. Nếu dạy thực nghiệm để đối chứthì thuyết phục hơn.

Giáo viên phản biện

Nguyễn Văn Bảo






GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhungiii

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN 2

-------- --------

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................






GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhungiv

LỜI CẢM ƠN

----- -----

Trong quá trình thực hiện đề tài, em đã nhận được sự động viên, sự giúp đỡnhiệt tình và sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô và bạn bè. Nhờ vậy mà luận văn đưhoàn thành đúng thời hạn.

Lời đầu tiên, em xin chân thành gửi lời cảm ơn sâu sắc đến:

Thầy Bùi Phương Thanh Huấn, GV hướng dẫn luận văn, TS.GVC – Bộ mônHóa – Khoa Sư phạm – Trường Đại học Cần Thơ, thầy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ,truyền đạt kiến thức cho em trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành đề tài luậvăn tốt nghiệp.

Cô Thái Thị Tuyết Nhung – cố vấn học tập, cùng tất cả quý thầy cô Bộ mônHóa đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá trình thực hiện đề tà

Thầy Võ Quốc Cường, cô Phan Thị Tươi – giáo viên trường trung học phổthông Bùi Hữu Nghĩa đã động viên, giúp đỡ, đóng góp ý kiến và tạo mọi điều kiệthuận lợi cho em hoàn thành luận văn.

Và cuối cùng, em chân thành gởi lời cảm ơn đến tập thể lớp Sư phạm Hóa K3gia đình và tất cả bạn bè đã giúp đỡ, động viên em trong suốt quá trình thực hiện đtài.

Chân thành cảm ơn!

Nguyễn Thị Cẩm Nhung






GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhungv

TÓM TẮT LUẬN VĂN

------ ------

Nghiên cứu đề tài “Thiết kế giáo án dạy học thí nghiệm hóa học lớp 10, bannâng cao theo hướng phát huy năng lực thực hành của học sinh ” nhằm đáp ứng yêucầu đổi mới của giáo dục hiện nay chuyển từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát trtoàn diện năng lực của người học. Với các giáo án được thiết kế theo hướng phát hnăng lực thực hành của học sinh; giúp người học chủ động, tích cực trong giờ học thựhành sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn hóa học ở trường THPT, hìnthành khả năng tự học và giải quyết vấn đề bằng thí nghiệm trực quan của HS.

Đề tài đã cung cấp cho người đọc những kiến thức cơ bản về dạy và học thựhành thí nghiệm ở trường phổ thông. Đề tài đã thiết kế được 7 giáo án thực hành thínghiệm của chương trình hóa học lớp 10, ban nâng cao được soạn bằng phần mềthiết kế sơ đồ tư duy kết hợp với các phần mềm thí nghiệm hóa học như ChemwCrocodile Chemistry 6.05,...

Đề tài được thực nghiệm ở trường THPT Bùi Hữu Nghĩa. Qua quá trình phỏn

vấn ý kiến giáo viên và đánh giá, kết quả nghiên cứu bước đầu của đề tài cho thấy vithiết kế giáo án thực hành thí nghiệm theo hướng phát huy năng lực thực hành của họsinh là cần thiết và phù hợp với thực tiễn hiện nay.






GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhungvi

MỤC LỤC ----- ----

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN.............................................................i

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN 1 ........................................................... ii NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN 2 .......................................................... iiiLỜI CẢM ƠN.................................................................................................................ivTÓM TẮT LUẬN VĂN.................................................................................................. vMỤC LỤC......................................................................................................................viDANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT................................................................................ixDANH MỤC CÁC HÌNH VẼ TRONG LUẬN VĂN.................................................... xDANH MỤC CÁC BIỂU BẢNG TRONG LUẬN VĂN ............................................ xiiDANH MỤC PHỤ LỤC ............................................................................................. xiiiMỞ ĐẦU......................................................................................................................xiv

1. Lý do chọn đề tài.................................................................................................. xiv2. Mục tiêu đề tài ...................................................................................................... xiv3. Giả thuyết khoa học.............................................................................................. xiv

4. Nhiệm vụ của đề tài.............................................................................................. xiv5. Phạm vi nghiên cứu............................................................................................... xv6. Phương pháp và phương tiện nghiên cứu.............................................................. xv7. Các giai đoạn thực hiện......................................................................................... xvi

NỘI DUNG...................................................................................................................... 1Chương 1: CỞ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN............................................................. 1

1.1 Quá trình dạy học.............................................................................................. 11.1.1 Định nghĩa................................................................................................. 11.1.2 Bản chất của quá trình dạy học................................................................. 11.1.3 Nhiệm vụ của quá trình dạy học................................................................ 11.1.4 Quá trình dạy học hóa học......................................................................... 1

1.2 Phương pháp dạy học hóa học.......................................................................... 21.2.1 Khái niệm.................................................................................................. 2

1.2.2 Các phương pháp dạy học hóa học ........................................................... 31.2.2.1 Phương pháp dùng lời........................................................................ 3






GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhungvii

1.2.2.2 Phương pháp trực quan...................................................................... 51.2.2.3 Phương pháp dạy học khám phá........................................................... 61.2.2.4 Phương pháp dạy học thực tiễn.......................................................... 7

1.2.2.5 Phương pháp đánh giá trong dạy học................................................... 81.3 Phương pháp dạy học tích cực.......................................................................... 9

1.3.1 Phương pháp dạy học tích cực là gì ?............................................................. 91.3.1.1 Tính tích cực học tập là gì ?..................................................................... 91.3.1.2 Phương pháp dạy học tích cực............................................................. 10

1.3.2 Đổi mới phương pháp dạy học...................................................................... 101.3.2.1 Mục đích................................................................................................. 10

1.3.2.2 Đổi mới phương pháp dạy học hóa học ................................................ 111.3.2.3 Làm thế nào để dạy tốt môn hóa học?.................................................... 15

1.3.3 Dấu hiệu đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực ............................... 151.3.4 Một số phương pháp dạy học tích cực......................................................... 16

1.4 Thí nghiệm hóa học........................................................................................ 161.4.1 Khái niệm[12] ............................................................................................ 161.4.2 Vai trò của thí nghiệm hóa học............................................................... 161.4.3 Phân loại thí nghiệm hóa học.................................................................. 171.4.4 Những phương pháp cơ bản trong việc sử dụng thí nghiệm hóa học ..... 18

1.5 Thực trạng dạy học thực hành thí nghiệm Hóa học ở trường THPT .............. 191.6 Giới thiệu một số phần mềm sử dụng trong quá trình dạy học ...................... 20

1.6.1 Phần mềm ChemWin.............................................................................. 201.6.2 Phần mềm ChemOffice........................................................................... 25

1.6.3 Phần mềm Crocodile Chemistry 6.05 ..................................................... 31Chương 2: THIẾT KẾ GIÁO ÁN DẠY HỌC THÍ NGHIỆM LỚP 10, BAN NÂNGCAO ............................................................................................................................... 36

2.1 Giáo án bài thực hành số 1: Một số thao tác thực hành thí nghiệm hóa học. Sự biến đổi tính chất của các nguyên tố trong chu kỳ và nhóm. .................................... 362.2 Giáo án bài thực hành số 2: Phản ứng oxi hóa – khử .......................................... 462.3 Giáo án bài thực hành số 3: Tính chất của các halogen....................................... 552.4 Giáo án bài thực hành số 4: Tính chất của các hợp chất halogen ........................ 632.5 Giáo án bàithực hành số 5: Tính chất của oxi, lưu huỳnh .................................. 70






GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhungviii

2.6 Giáo án bài thực hành số 6: Tính chất các hợp chất của lưu huỳnh .................... 782.7 Giáoán bài thực hành số 7: Tốc độ phản ứng và cân bằng hóa học ................... 88

Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM...................................................................... 95

3.1 MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM............................................................................ 953.2 NHIỆM VỤ THỰC NGHIỆM............................................................................ 953.3 ĐỐI TƯỢNG THỰC NGHIỆM.......................................................................... 953.4 CHUẨN BỊ THỰC NGHIỆM............................................................................. 953.5 TIẾN HÀNH THỰC NGHIỆM........................................................................... 953.6 KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM............................................................................... 95

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ....................................................................................... 99

TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................... 101PHỤ LỤC.................................................................................................................... 103






GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhungix

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

----- -----

dd : dung dịch

GV : Giáo viên

GVHD : giáo viên hướng dẫn

HS : Học sinh

pp : phương pháp

PPDH : phương pháp dạy học

PTHH : phương trình hóa học

SGK : Sách giáo khoa

THPT : Trung học phổ thông






GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhungx

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ TRONG LUẬN VĂN

----- -----

STT Số hình vẽ Tên hình vẽ Trang

1 Hình 1.1 Cách lấy hóa chất rắn 40

2 Hình 1.2 Cách đun chất lỏng trong cốc thủy tinh 41

3 Hình 1.3 Cách châm lửa đèn cồn 42

4 Hình 1.4 Cách xác định thể tích chất lỏng 42

5 Hình 1.5 Khoảng đổi màu của dung dịch phenolphtalein

43

6 Hình 1.6 Phản ứng giữa Natri và nước 43

7 Hình 1.7 Phản ứng giữa Kali và nước 44

8 Hình 2.1 Phản ứng giữa kẽm và axit sunfuric 50

9 Hình 2.2 Phản ứng giữa đinh sắt và dung dịch CuSO4 51

10 Hình 2.3 Điều chế CO2 52

11 Hình 2.4 Mg cháy trong CO2 53

12 Hình 2.5 Phản ứng oxi hóa – khử trong môi trườngaxit

53

13 Hình 3.1 Thí nghiệm thử tính tẩy màu của khí clo ẩm 59

14 Hình 3.2 Benzen vào hỗn hợp Cl2 + NaBr 60

15 Hình 3.3 Hồ tinh bột vào hỗn hợp Cl2 + NaI 61

16 Hình 3.4 Hồ tinh bột vào hỗn hợp Br 2 + NaI 61






GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhungxi

17 Hình 3.5 Tác dụng của iot với hồ tinh bột 62

18 Hình 4.1 Tính axit của axit clohiđric 68

19 Hình 4.2 Tính tẩy màu của nước Gia– ven 69

20 Hình 5.1 Điều chế khí oxi 74

21 Hình 5.2 Dây thép cháy trong oxi 75

22 Hình 5.3 Thí nghiệm thử tính oxi hóa của lưu huỳnh 76

23 Hình 5.4 Lưu huỳnh cháy trong oxi 77

24 Hình 5.5 Sự biến đổi trạng thái của lưu huỳnh theonhiệt độ

77

25 Hình 6.1 Thí nghiệm điều chế và chứng minh tínhkhử của H2S

82

26 Hình 6.2 Điều chế lưu huỳnh đioxit 83

27 Hình 6.3 Thí nghiệm chứng minh tính khử của lưuhuỳnh đioxit

84

28 Hình 6.4 Điều chế khíH2S 84

29 Hình 6.5 Thí nghiệm chứng minh tính oxi hóa của

lưu huỳnh đioxit

85

30 Hình 6.6 Thí nghiệm chứng minh tính oxi hóa củaaxit sunfuric đặc

86

31 Hình 6.7 Tính háo nước của axit sunfuric đặc 86

32 Hình 7 Thí nghiệm chứng minh ảnh hưởng của

nhiệt độ đến cân bằng hóa học

94






GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhungxii

DANH MỤC CÁC BIỂU BẢNG TRONG LUẬN VĂN

----- -----

STT Số biểu bảng Tên biểu bảng Trang

1 Bảng 1 Bảng so sánh sự khác nhau giữa PPDHcổ truyền và PPDH tích cực

12

2 Bảng 2 Sự phát triển mô hình dạy học 14

3 Bảng 3 Kết quả phỏng vấn ý kiến giáo viên 97






GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhungxiii

DANH MỤC PHỤ LỤC

----- -----

Tên phụ lục TrangPHIẾU ĐIỀU TRA THĂM DÒ Ý KIẾN GIÁO VIÊN 104






GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhungxiv

MỞ ĐẦU

----- -----

1. Lý do chọn đề tài Giáo dục luôn là quốc sách hàng đầu để phát triển đất nước. Do đó, giáo dục

không ngừng đổi mới và phát triển phương pháp dạy và học để phù hợp với yêu cầucấp bách của xã hội. Thực hiện Nghị quyết số 29 của Trung ương Đảng, giáo dục đmới căn bản và toàn diện theo hướng chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu tra bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học.

Để phù hợp với sự đổi mới của giáo dục, đặc biệt đối với môn hóa học – mộtmôn học đòi hỏi khả năng vận dụng và thực hành cao cần chú trọng hơn vào vấn đ phát huy năng lực thực hành của học sinh. Nhằm đổi mới phương pháp dạy và họmôn hóa học, thay vì chú trọng vào lý thuyết thì thực hành thí nghiệm phải là cơ sởcủa việc dạy và học môn hóa học. Thí nghiệm hóa học phải được lồng ghép vào c bài giảng, là phương pháp để học sinh tự giải quyết các vấn đề, giải thích được các phản ứng hóa học xảy ra trong cuộc sống.

Vì vậy, nghiên cứu đề tài “Thiết kế giáo án dạy học thí nghiệm hóa học lớp 10,ban nâng cao theo hướng phát huy năng lực thực hành của học sinh” là cần thiết và phù hợp với thực tiễn hiện nay.

2. Mục tiêu đề tài

Nghiên cứu thiết kế giáo án dạy học thí nghiệm hóa học lớp 10, ban nâng caotheo hướng phát huy năng lực thực hành của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng

và hiệu quả của quá trình dạy học Hóa học ở trường Trung học phổ thông.

3. Giả thuyết khoa học

Đề tài nghiên cứu thành công góp phần phát huy năng lực thực hành, khả năngtư duy của học sinh, giúp học sinh có thói quen giải quyết vấn đề bằng thí nghiệm trquan, nâng cao chất lượng dạy và học môn hóa học ở trường Trung học Phổ thông.

4. Nhiệm vụ của đề tài

- Tìm hiểu cơ sơ lí luận và thực tiễn của việc dạy học thí nghiệm trong quá trìndạy học.






GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhungxv

- Nghiên cứu thực trạng dạy học thí nghiệm ở lớp 10, ban nâng cao.

- Nghiên cứu cách thiết kế giáo án dạy học thí nghiệm môn Hóa học.

- Nghiên cứu cách sử dụng các phần mềm dành cho hóa học như Chemwin,Chemoffice, Chemlab, Chemsteck,...

- Xây dựng một số hình ảnh trực quan, mô hình ảo thí nghiệm trong bài giảngchương trình Hóa học lớp 10, ban nâng cao.

- Thiết kế giáo án và bài giảng điện tử các bài thí nghiệm, thực hành chương trìnhhóa học lớ p 10, ban nâng cao.

- Áp dụng kết quả nghiên cứu đề tài để thực nghiệm sư phạm phương pháp dạvà học thí nghiệm trong chương trình hóa học lớp 10, ban nâng cao để kiểmchứng giả thuyết khoa học đặt ra.

5. Phạm vi nghiên cứ u

Bài thực hành thí nghiệm trong chương trình Hóa học lớp 10, ban nâng cao.

6. Phương pháp và phương tiện nghiên cứu

6.1 Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu lý thuyết

- Các tài liệu về lý luận dạy học, giáo dục học, thực tập phương pháp dạy học.

- Nội dung chương trình học sách giáo khoa lớp 10, ban nâng cao.

- Việc đổi mới phương pháp dạy học môn hóa học.

-

Nghiên cứu cách sử dụng các phần mềm dành cho hóa học như Chemwin,Chemoffice, Chemlab, Chemsteck,...

- Tài liệu liên quan tới việc sử dụng thí nghiệm hóa học trong dạy học hóa học.

- Thiết kế giáo án dạy học thực hành thí nghiệm.

Nghiên cứu thực tiễn

- Điều tra, thăm dò ý kiến về việc sử dụng thí nghiệm hóa học trong dạy học

các trường Trung học Phổ thông.

- Thực nghiệm sư phạm.






GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhungxvi

Nghiên cứu toán học: tổng hợp và xử lý số liệu thực nghiệm sư phạm.

6.2 Phương tiện nghiên cứu

- Tài liệu tham khảo có liên quan đến đề tài.

- Máy tính có các phần mềm dành cho hóa học như Chemwin, Chemoffice,Chemlab, Chemsteck,...

- Phiếu điều tra.

- Dụng cụ, hóa chất, thiết bị thí nghiệm.

7. Các giai đoạn thực hiện

- Giai đoạn 1: Từ 24/06/2014đến 31/08/2014, nhận đề tài từ giáo viên hướng dẫn,tìm tài liệu có liên quan, xây dựng và hoàn thiện đề cương nghiên cứu.

- Giai đoạn 2: Từ 01/09/2014 đến 01/02/2015:

+ Nghiên cứu tài liệu liên quan đến đề tài.

+ Nghiên cứu cách thiết kế giáo án dạy học thí nghiệm môn Hóa học.

+ Xây dựng một số hình ảnh trực quan, mô hình thí nghiệm ảo

+ Tiến hành thiết kế giáo án dạy học thí nghiệm trong chương trình Hóa học lớ10, ban nâng cao.

- Giai đoạn 3: Tiến hành thực nghiệm sư phạm ở trường THPT trong đợt thực tậpsư phạm từ 01/02/2015đến 11/04/2015.

- Giai đoạn 4: Từ 11/04/2015 đến31/05/2015, tổng hợp kết quả và hoàn thành báo

cáo luận văn tốt nghiệp.





Luận văn tốt nghiệp Thiết kế giáo án dạy học thí nghiệm lớp 10, ban nâng cao theo hướng phát huy năng lực thực hành của học sinh

GVHD: TS. Bùi Phương Thanh Huấn SVTH: Nguyễn Thị Cẩm Nhung 1

NỘI DUNG

Chương 1: CỞ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

1.1 Quá trình dạy học[8], [9]

1.1.1 Định nghĩa

Quá trình dạy học là quá trình hoạt động những hành động liên tiếp và phốihợp giữa giáo viên và học sinh; dưới sự tổ chức lãnh đạo củagiáo viên, người học tựgiác, chủ động, sáng tạo trong hoạt động học của mình nhằm thực hiện mục tiêu vnhiệm vụ của dạy học; qua đó phát triển nhân cách của học sinh.

1.1.2 Bản chất của quá trình dạy học

- Là quá trình nhận thức một cách độc đáo của học sinh dưới sự hướng dẫn củagiáo viên.

- Cơ sở xác định bản chất của quá trình dạy học:

+ Mối quan hệ giữa hoạt động nhận thức cótính chất lịch sử xã hội loài người (thểhiện ở hoạt động nghiên cứu của các nhà khoa học) với hoạt động dạy học.

+ Mối quan hệ giữa dạy và học, giữa giáo viên và học sinh.

1.1.3 Nhiệm vụ của quá trình dạy học

- Tổ chức học sinh nắm vững hệ thống tri thức khoa học, phổ thông, cơ bản, hiệnđại về tất cả các lĩnh vực của cuộc sống như tự nhiên, xã hội - nhân văn, kỹ thuật vàcách thức hoạt động.

- Hình thành và pháttriển năng lực, phẩm chất cho học sinh, đặc biệt phát triển tưduy một cách vững chắc, độc lập, sáng tạo.

- Giáo dục nhân cách cho học sinh, bồi dưỡng cho học sinh có thái độ và hành vi,thói quen cư xử đúng đắn, điều khiển học sinh hình thành cơ sơ thế giới quan khoahọc.

1.1.4 Quá trình dạy học hóa học

Quá trình dạy học hóa học gồm ba thành phần chính có mối quan hệ mật thiếvới nhau: môn học, việc dạy và việc học. Trong đó:







- Môn học: là nội dung của việc dạy học. Nội dung môn hóa học ở trường trunhọc phổ thông gồm 4 phần:

+ Những cơ sở khoa học của hóa học như các học thuyết, định luật, khái niệm,

sự kiện...

+ Những phương pháp kỹ thuật chủ yếu của hóa học và ứng dụng của nó.

+ Phát triển năng lực nhận thức.

+ Hình thành thế giới quan duy vật biện chứng.

- Việc dạy:

+ Dạy là sự điều khiển quá trình học sinh chiếm lĩnh khoa học, từ đó hình thànhvà phát triển nhân cách của học sinh.

+ Chức năng:

Truyền đạt thông tin.

Điều khiển hoạt động của học sinh.

- Việc học: là toàn bộ hoạt động của học sinh dưới sự chỉ đạo của giáo viên,nhằm nắm vững kiến thức hóa học. Ngoài ra, học sinh còn rèn luyện các kỹ năng, kỹxảo đặc trưng của hóa học.Từ đó, học sinh phát triển năng lực nhận thức, hình thànhthế giới quan duy vật biện chứng.

Chức năng: Học là lĩnh hội kiến thức và tự điều khiển quá trình nhận thức.

1.2 Phương pháp dạy học hóa học

1.2.1 Khái niệm[2], [10]

- Phương pháp dạy học là cách thức hoạt động của giáo viên và học sinh trong

quá trình dạy học, có sự phối hợp thống nhất giữa giáo viên và học sinh dưới sự hướngdẫn củagiáo viênnhằm hoàn thành tốt các nhiệm vụ dạy học, giúp cho học sinh tựgiác tích cực, tự lực nắm vững kiến thức, kỹ năng, phát triển nhận thức.

- Phương pháp dạy học hóa học là cách thức hoạt động, cộng tác có mục đíchgiữa giáo viên và học sinh. Trong đó, thống nhất sự điều khiển của giáo viên đối vớisự bị điều khiển - tự điều khiển của học sinh, nhằm làm cho học sinh chiếm lĩnh kháiniệm hóa học.







1.2.2 Các phương pháp dạy học hóa học[2]

Tùy theo cách thức hoạt động, nhiệm vụ và mục tiêu dạy học mà có nhiều các phân loại phương pháp dạy học hóa học khác nhau.

Trong quá trình dạy học, không ai chỉ sử dụng một phương pháp dạy học mà các phương pháp dạy học được sử dụng phối hợp xen kẽ nhau tạo nên sự hoàn chỉnh các phương pháp tác động đến học sinh bởi vì “ Không có một phương pháp tối ưu nàodạy khoa học cho tất cả học sinh”. Vì vậy, việc gọi tên chính xác một phương phádạy học chỉ mang tính chất tương đối.

Phương pháp dạy học hóa học được chia thànhcác nhóm sau:

1.2.2.1 Phương pháp dùng lời

a. Phương pháp thuyết trình[8], [9]

- Khái niệm:

Phương pháp thuyết trình là phương phápgiáo viêndùng lời nói sinhđộng để trình bày tài liệu mới hoặc để tổng kết những tri thức mà học sinh thu được.

- Các loại phương pháp thuyết trình: + Diễn giảng: là phương phápgiáo viêndùng lời nói để trình bày nội dung

bài một cách có hệ thống và chặt chẽ. Phương pháp diễn giảng được dùng phổ biến giáo viêngiảng một kiến thức mới, bổ sung những tư liệu không có trong sách giáokhoa, làm rõ một vấn đề phức tạp, để hệ thống hóa kiến thức,...

+ Phương pháp giải thích: là phương pháp phụ, được kết hợp với các

phương pháp khác. Ví dụ như khi đang sử dụng phương pháp diễn giảng, học sin không hiểu một vấn đề nào đó thìgiáo viênsẽ giải thích.

+ Phương pháp kể chuyện:giáo viêndùng lời kể một câu chuyện nào đónhằm lôi cuốn học sinh. Từ nội dung câu chuyện dẫn dắt học sinh vào nội dung kiếnthức bài học cần truyền đạt. Câu chuyện phải ngắn gọn và có nội dung liên quan đ bài giảng. Môn hóa học có thuận lợi là có nhiều ứng dụng liên quan tới đời sống vsản xuất,do đó có nhiều mẫu chuyện nhỏ đểgiáo viênsử dụng phương pháp này. Phương pháp kể chuyện thường kết hợp với phương pháp diễn giải và đàm thoại.







Ưu điểm của phương pháp thuyết trình

- Cho phép giáo viêntruyền đạt một khối lượng lớn thông tin tại một thời điểm,truyền đạt những nội dung thông tin trừu tượng, khá phức tạp, chứa đựng nhiều thô

tin màhọc sinh không thể tự mình tìm hiểu.

- Phương pháp thuyết trình không chỉ giúpgiáo viênsử dụng lời nói mà còn sửdụng những hành vi, cử chỉ, thái độ thể hiện niềm tin, phẩm chất nhân cách của mìntác động đến tư tưởng, tình cảm học sinh.

- Cách thuyết trình có thuyết phục củagiáo viên là bài học quí báu cho học sinh vềviệc sử dụng ngôn ngữ để trình bày một vấn đề trong cuộc sống, về cách tư duy log

về cách đặt và giải quyết vấn đề.

* Nhược điểm của phương pháp thuyết trình

- Học sinh thụ động khiến cho các em mệt mỏi, chán nán, buồn ngủ.

- Học sinh không có điều kiện phát triển ngôn ngữ nói.

- Giáo viênkhó trong điều khiển, điều chỉnh quá trình dạy học và khó quan sát đốitượng.

b. Phương pháp đàm thoại[9]

* Khái niệm: Phương pháp đàm thoại là phương pháp trao đổi giữa thầy vàtrò.. Trong đó, giáo viên nêu câu hỏi, học sinh quan sát, phán đoán,... cùng với kiếnthức sẵn có để trả lời nhằm giúp học sinh tiếp thu kiến thức mới, củng cố, ôn tậpmở rộng,đào sâu tri thức. Đàm thoại là giữa giáo viên với học sinh, tập thể lớp, câu trlời đúng có thể do một hoặc nhiều học sinh đóng góp.

* Ưu điểm của phương pháp đàm thoại

+ Kích thích tính tích cực, độc lập tư duy của học sinh.

+ Rèn luyện năng lực diễn đạt bằng lời nói, sự nhanh trí và óc sáng tạo cho họsinh.

+ Tạo được bầu không khí sôi nổi, sinh động trong lớp học.

+ Giúp học sinh hiểu bài nhanh hơn.

* Nhược điểm của phương pháp đàm thoại







+ Giáo viên mất nhiều thời gian chuẩn bị bài học.

+ Giải quyết vấn đề bằng hệ thống câu hỏi tốn nhiều thời gian.

+ Nếu giáo viên không có kinh nghiệm trong khâu điều khiển lớp học hoặc đặkhông chính xác câu hỏi sẽ dẫn đến đàm thoại thất bại.

c. Phương pháp dùng SGK và các tài liệu học tập khác[3], [9]

- Sách giáo khoa là nguồn kiến thức chính đối với HS phổ thông giúp ngườiđọc mở rộng, đào sâu những tri thức có được qua bài giảng của GV, tự luyện tập qucác bài tập và tự kiểm tra qua các câu hỏi được nêu trong SGK. Mỗi môn có một bộsách giáo khoa bao gồm sách giáo khoa, sách bài tập,...Tùy thuộc vào hệ thống giáodục, mỗi quốc qua có bộ sách giáo khoa giống nhau hoặc khác nhau.

- Ngoài ra, còn các tài liệu học tập khác như báo, tạp chí,sách tham khảo,máy tính và các phương tiện truyền thống,.... Nếu có cách sử dụng hợp lí sẽ đem lhiểu quả cao cho con người.

Ưu điểm phương pháp dùng lời nói

- Truyền đạt thông tin một lượng lớn trong thời gian ngắn

- Phát triển tư duy trừu tượng

Nhược điểm phương pháp dùng lời nói

- HS khó tiếp thu được kiến thức.

- Không phát triển được kinh nghiệm của HS.

1.2.2.2 Phương pháp trực quan[8]

Trong quá trình dạy học giáo viên hướng dẫn học sinh thực hiện các biện pháquan sát sự vật, hiện tượng hay hình ảnh của chúng để trên cơ sở đó hình thành khniệm.

Có 2 loại phương pháp trực quan:

a. Phương pháp quan sát







Quan sát là phương pháp hình thành nhận thức cảm tính tích cực nhằm thuthập những sự kiện, hình thành những biểu tượng ban đầu về đối tượng của thế gxung quanh để trên cở sở làm tư liệu cho quá trình tư duy.

b. Phương pháp trình bày trực quan

Là phương pháp sử dụng những phương tiện trực quan, những phương tiệkỹ thật dạy học trong quá trình dạy học.

Trong quá trình dạy học có 4 phương tiện trực quan:

- Vật tự nhiên: các mẫu vật hóa chất, các khoáng vật,.....

- Vật tượng trưng: bản đồ, đồ thị, sơ đồ, hình vẽ,...

- Vật tạo hình: tranh ảnh, mô hình, phim,...

- Thí nghiệm hóa học.

Ưu điểm của phương pháp dạy học trực quan

- Phát triển năng lực tư duy, quan sát, óc tò mò, hứng thú của học sinhtrong học tập.

- Nâng cao hiệu quả dạy học nhờ biểu tượng rõ ràng.

- Tạo điều kiện cho học sinh liên hệ với cuộc sống.

Nhược điểm của phương pháp dạy học trực quan

- Giáo viên cần nhiều thời gian chuẩn bị bài học.

- Hạn chế phát triển tư duy trừu tượng.

- Học sinh dễ bị phân tán.

1.2.2.3 Phương pháp dạy họckhám phá [7]

Phương pháp dạy học khám phá là phương pháp mà trong đó HS đóng vai tròtrung tâm tích cực hoạt động để đi đến kiến thức cần tiếp thu, GV chỉ đóng vai trngười hướng dẫn hoặc giúp đỡ, cố vấn.

Dạy học khám phá không những dạy kiến thức mà còn dạy HS con đường đđến kiến thức và khám phá ra vấn đề mới. Quá trình khám phá của HS bao gồm bước:







- Xác định vấn đề cần khám phá.

- Vạch kế hoạch khám phá, đề ra giả thuyết, thu nhập dữ liệu.

- Thực hiện kế hoạch.

- Rút ra kết luận.

Có 3 mức độ dạy học khám phá: khám phá có hướng dẫn, khám phá có giúpđỡ và tự do khám phá. GV phải tạo ra tình huống có vấn đề kích thích HS đi tìm tòi.GV có thể tạo tình huống bất ngờ dựa vào mâu thuẫn giữa kiến thức mà HS đã biết vkiến thức mới, hay dựa vào thực tế để nêu ra vấn đề mà HS có thể gặp trong cuộc sốhoặc đặt ra câu hỏi có vấn đề chứa đựng mâu thuẫn, gợi tính tò mò thúc đẩy HS tìtòi.

Ưu điểmPPDH khám phá

Giúp phát triển trí tuệ của HS, tạo động lực thúc đẩy HS học tập mộtcách tự giác. Kiến thức được HS hiểu một cách cặn kẽ sẽ có độ bền kiến thức cToàn bộ quá trình dạy học đều hướng vào nhu cầu, khả năng và hứng thú của HS(người học trung tâm). Phương pháp này còn góp phần làm tăng tính tự tin và pháttriển nhiều khả năng: tổ chức, giao tiếp, phát hiện vấn đề, vạch kế hoạch.... cho Htránh được các hiện tượng như học vẹt, phụ thuộc vào tài liệu, chấp nhận kết quảkhông suy xét,...

Nhược điểm PPDH khám phá

Để sử dụng phương pháp này, cần có đủ điều kiện về cở sở vật chất: phòng học, dụng cụ, hóa chất, tài liệu tham khảo,... phải rèn luyện cho HS khả năngkhám phá từ thấp đến cao, tốn nhiều thời gian thực hiện. Với lớp có số lượng đông msố GV đảm nhận ít thì việc sử dụng phương pháp này gặp nhiều khó khăn. Không sửdụng phương pháp này đối với những vấn đề quá phức tạp và trừu tượng.

1.2.2.4 Phương pháp dạy học thực tiễn[8]

Phương pháp dạy học thực tiễn được xây dựng trên cơ sở hoạt động thực tiễcủa HS như là một phương tiện, một nguồn tri thức.

Phương pháp dạy học thực tiễn bao gồm các phương pháp:







- Phương pháp luyện tập: là lặp đi lặp lại nhiều lần những hành động nhấtđịnh nhằm hình thành và phát triển các kỹ năng, kỹ xảo.

- Phương pháp ôn tập: là phương pháp dạy học giúp HS mở rộng và đào sâu,

khái quát hóa hệ thống tri thức đã học, nắm vững chắc nhũng kỹ năng, kỹ xảo đđược hình thành, phát triển trí nhớ, tư duy độc lập.

- Phương pháp làm thí nghiệm là phương pháp HS sử dụng những thiết bịvới phương pháp thực nghiệm để làm sáng tỏ khẳng định những luận điểm lý thuymà GV đã trình bày nhằm củng cố đào sâu những tri thức đã lĩnh hội hoặc vận dụng luận để nghiên cứu những vấn đề do thực tiễn đề ra.

1.2.2.5 Phương pháp đánh giá trong dạy học[8]

- Khái niệm: Đánh giá trong dạy học là quá trình hình thành những nhận định, phán đoán về học tập của học sinh dựa vào sự phân tích những thông tin thu được qukiểm tra đối chiếu với yêu cầu học tập đã đề ra đề từ đó có cơ sở đề xuất những quđịnh thích hợp nhằm cải thiện thực trạng học tập của học sinh, điều chỉnh, nâng cachất lượng dạy học.

- Những thành tố đánh giá bao gồm: + Mục đích đánh giá.

+ Xác định những thông tin làm căn cứ đánh giá.

+ Đánh giá: giải thích những kết quả như thế nào? Sử dụng những tiêu chuẩnnhững tiêu chí nào để đánh giá?

+ Sử dụng: sử dụng kết quả đánh giá để làm gì? để chuẩn đoán, phân loại vra những quyết định trong giảng dạy.

- Vai trò của đánh giá trong dạy học:

+ Đánh giá và giảng dạy có mối quan hệ mật thiết với nhau. Giáo viên liên tụcsử dụng đánh giá học sinh của mình so với mục tiêu học tập để đưa ra những quyđịnh điều khiển, điều chỉnh trong giảng dạy và học tập. Đưa ra quyết định trước kgiảng bài để đặt ra những mục tiêu học tập, lựa chọn những hoạt động giảng dạy thíchhợp và chuẩn bị tài liệu học tập. Trong khi lên lớp, cần có những quyết định cách thứvà nhịp độ giới thiệu thông tin bài giảng, kiểm soát hành vi của học sinh, điều chỉnh k







hoạch giảng dạy. Sau bài giảng, giáo viên đánh giá sự học tập của học sinh, đánh gicác hoạt động giảng dạy và đánh giá chính bản thân giáo viên để cải tiến, nâng cachất lượng giảng dạy và học tập.

+ Đánh giá là một phần của công tác đào tạo, sẽ không thể có giảng dạy vàhọc tập chất lượng nếu không có đánh giá phù hợp và đáng tin cậy. Người ta ước tínrằng hoạt động liên quan tới đánh giá chiếm khoảng một phần ba lượng thời gian côviệc của giáo viên.

- Các phương pháp kiểm tra:

+ Kiểm tra vấn đáp.

+ Kiểm tra kiểu tự luận: kiểm tra 10-15 phút, kiểm tra một tiết, kiểm tra chấtlượng, thi học kỳ,...

+ Kiểm tra trắc nghiệm.

1.3 Phương pháp dạy học tích cực

1.3.1 Phương pháp dạy học tích cực là gì ?

1.3.1.1 Tính tích cực học tập là gì ?[11]

* Tính tích cực

- Tính tích cực là một phẩm chất vốn có của con người. Con người luôn chủđộng sản xuất ra của cải, vật chất phục vụ cho sự tồn tại và phát triển, chủ động biến môi trường tự nhiên, cải tạo xã hội.

- Hình thành và phát triển tính tích cực là một nhiệm vụ chủ yếu của nền GD

nước ta, nhằm đào tạo những con người năng động, có trí thức và khả năng thích ứngóp phần vào công cuộc phát triển xã hội.

* Tích cực học tập

- Tích cực trong hoạt động học tập là tích cực nhận thức. Đặc trưng ở khát vọnhiểu biết, có trí tuệ và nghị lực cao trong quá trình chiếm lĩnh tri thức.

- Trong học tập, HS phải biết tự khám phá ra những kiến thức mới đối với bả

thân dưới sự tổ chức và hướng dẫn của GV. Đến một trình độ nhất định thì sự học t







tích cực sẽ mang tính nghiên cứu khoa học và người học cũng có thể khám phá ranhững tri thức mới cho khoa học.

- Tính tích cực trong hoạt động học tập liên quan trước hết đến động cơ học tậ

Động cơ thích hợp tạo nên hứng thú. Hứng thú là tiền đề của tự giác. Tính tích cực tạra nếp tư duy độc lập. Tư duy độc lập là mầm móng của sự sáng tạo.

1.3.1.2 Phương pháp dạy học tích cực

- PPDH tích cực là một thuật ngữ rút gọn, được dùng ở nhiều quốc gia để chnhững phương pháp giáo dục và dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ độnvà sáng tạo của người học.

- PPDH tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tính tích cực hóa các hoạt độngnhận thức của người học. Nghĩa là, tập trung vào việc phát huy tính tích cực của ngưhọc chứ không phải phát huy tính tích cực của người dạy, người dạy chỉ có nhiệm vhướng dẫn người học khám phá tri thức. PPDH tích cực hàm chứa cả phương pháp dạyvà phương pháp học tích cực. Để dạy học theo phương pháp tích cực thì người GV phải kiên trì dùng cách hoạt động để dần dần xây dựng cho HS phương pháp học t

chủ động, một cách vừa sức, đi từ thấp đến cao, từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phtạp, cần phải có sự phối hợp nhịp nhàng giữa hoạt động dạy và học.

1.3.2 Đổi mới phương pháp dạy học[5]

1.3.2.1 Mục đích

Mục đích của việc đổi mới PPDH ở trường THPT là thay đổi lối dạy học truyềthụ một chiều sang dạy học theo PPDH tích cực, nhằm giúp HS phát huy tính tích cự

chủ động, tự giác, tìm tòi, sáng tạo; rèn luyện kỹ năng và thói quen tự học, tinh thầhợp tác, làm việc nhóm; khả năng vận dụng kiến thức vào những tình huống khác nhatrong học tập và trong thực tiễn; tạo niềm tin, hứng thú trong học tập.

Làm cho “Học” là quá trình kiến tạo. HS tìm tòi, khám phá, phát hiện, luyệntập, khai thác, xử lý thông tin; dần dần tự hình thành tri thức, năng lực, phẩm chất.

Tổ chức hoạt động nhận thức cho HS, hướng dẫn HS con đường tìm ra chân lý

Chú trọng hình thành cho HS các năng lực (tự học, sáng tạo, hợp tác,...),phương pháp học tập; các phương pháp và kỹ năng, kỹ xảo lao động khoa học. Học để tích lũy kiến







thức, kinh nghiệm, đáp ứng nhu cầu của cuộc sống và sự vận động, phát triển của hội.

1.3.2.2 Đổi mới phương pháp dạy học hóa học

Quy luật vận động và phát triển của dạy học hóa học là phải tìm ra nhiều biệ pháp làm cho HS chủ động, tích cực, sáng tạo trong dạy học hóa học, trong đó yêu cầtăng cường sử dụng thí nghiệm hóa học và các phương tiện trực quan, phương tiện thuật dạy học.

* Định hướng đổi mới PPDHHH hiện nay là[4], [11]:

- Chuyển từ mô hình dạy học truyền thụ một chiều sang mô hình dạy học hợtác hai chiều.

- Chuyển từ quan điểm PPDH “ lấy GV làm trung tâm” sang quan điểm “ lấyHS làm trung tâm”

- Dạy cách học bồi dưỡng năng lực tự học, tự đánh giá.

- Học không chỉ nắm kiến thức mà cần biết cả phương pháp để khám phá kiếthức.

- Học lấy việc áp dụng kiến thức và bồi dưỡng thái độ làm trung tâm.

- Sử dụng phương pháp tích cực.

- Sử dụng các phương tiện kỹ thuật hiện đại.

* Chuyển đổi mô hình dạy học[4], [11]

Giáo dục Việt Nam đang chuyển dịch mối quan hệ tác động chủ yếu và phổ

biến một chiều từ GV đến HS sang mối quan hệ tương tác hai chiều GV-HS, HS-HS.Khi đó, GV chỉ đóng vai trò chủ đạo nhằm phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạovà tự học của HS.

Điểm khác nhau giữa PPDH cổ truyền vàPPDHtích cực:







Bảng 1 Bảng so sánh sự khác nhau giữa PPDH cổ truyền và PPDH tích cực

Dạy học cổ truyền

(GV làm trung tâm)

Dạy học tích cực

(HS làm trung tâm)Quan niệm Học là quá trình tiếp thu và

lĩnh hội, qua đó hình thành kiếnthức, kỹ năng, tư tưởng, tìnhcảm.

Học là quá trình kiến tạo; HStìm tòi, khám phá, phát hiện... tựhình thành hiểu biết, năng lực, phẩm chất.

Bản chất Truyền thụ tri thức, truyền thụ

và chứng minh chân lý của GV.

Tổ chức hoạt động nhận thức

cho HS, dạy HS tìm ra chân lý.

Mục tiêu Chú trọng cung cấp tri thức,kỹ năng, kỹ xảo, HS đối phó vớithi cử.

Chú trọng hình thành các nănglực (sáng tạo, hợp tác,... ), dạy phương pháp và kĩ thuật khoahọc, dạy cách học để đáp ứng yêucầu của cuộc sống hiện tại.

Cách tiếp cận Tiếp cận cơ bản lên nội dung. Tiếp cận cơ bản lên các vấn đề.

Vai trò củaGV và HS

GV chủ động điều khiển, HStiếp thu. Mối quan hệ chủ yếu:

GV HS

GV chủ động, HS chủ động,tích cực, sáng tạo. Mối quan hệ:

GV HS, HS HS

Nội dung SGK + GV Từ nhiều nguồn khác nhau:

SGK, GV, các tài liệu khoa học phù hợp, bảo tàng, thực tế,... gắnvới vốn hiểu biết, kinh nghiệm vànhu cầu của HS, tình huống thựctế, bối cảnh và môi trường địa phương, những vấn đề HS quantâm.







Phương pháp Các PPDH truyền thống trongđó, chủ yếu GV độc thoại, phátvấn, áp đặt kiến thức có sẵn,

độc quyền đánh giá, cho điểmcố định; HS nghe, ghi, họcthuộc và trả bài,...

Các PPDH hiện đại trong đó,GV hướng dẫn; HS học cách học,cách giải quyết vấn đề, cách sống

và trưởng thành như tìm tòi, điềutra, giải quyết vấn đề, dạy họctương tác. HS tự đánh giá, tự điềuchỉnh làm cơ sở cho GV điểm diđộng.

Phương tiện

dạy học

Chưa được quan tâm đúng

mức.

Sử dụng các thí nghiệm, các

thiết bị hiện đại và đặc biệt ứngdụng công nghệ thông tin vàogiảng dạy.

Hình thức

tổ chức

Cố định, giới hạn trong bốn bức tường của lớp học, GV đốidiện với cả lớp.

Cơ động, linh hoạt: học ở lớp, phòng thí nghiệm, ở hiện trường,trong thực tế,...; học cá nhân, đôi

bạn, nhóm và cả lớp đối diện vớiGV.

Kết quả Chủ yếu bồi dưỡng cho HS trínhớ, tư duy tái hiện, khó có khảnăng thích ứng với cuộc sống.

Bồi dưỡng cho HS tính tự chủ,năng động, sáng tạo; năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề,khả năng hợp tác,... có khả năng

thích ứng cao trong cuộc sống.

- Đổi mới PPDH theo hướng “Dạy cách học” là thực hiện việc chuyển dịch mhình dạy học từ “Truyền thụ một chiều” sang “Hợp tác hai chiều”.

- GV sử dụng sự thông hiểu và kiến thức đã có của HS làm cơ sở xuất phát củviệc truyền đạt kiến thức. GV trình bày nội dung môn học theo cách giới thiệu nhữnquan niệm, những quá trình, chú trọng làm cho lớp học được định hướng vào sự tươn







tác và vào hoạt động nhóm, nhằm dẫn dắt HS tự kiến tạo kiến thức cho mình, tìm hithực tiễn theo cách của mình.

- Mục đích của việc dạy là làm cho HS biết học đúng cách, tức là biết học đ

hiểu.

Bảng 2 Sự phát triển mô hình dạy học

Mô hình Đối tượng tập trung Vai trò của HS Phương tiện

Truyền thống GV Thụ động Bảng đen, rađio, tivi

Cá thể HS Chủ động Máy tính kết nốiinternet, projector

Hợp tác Nhóm Thích ứng

* Dạy cách học[4], ]11]

Thế kỷ XXI với nền kinh tế tri thức, đòi hỏi con người phải không ngừng tự vậđộng, học tập để có thể tồn tại và phát triển. Nhờ đó, năng lực của con người đưnâng lên mạh mẽ; trước hết là nhờ người học biết “Học cách học” và người dạy b“Dạy cách học”.

Cần hướng dẫn cách học hiệu quả cho HS ngay từ những bước đầu tiên trên cođường học tập. Khi dạy cách học, cũng như dạy cách tự học, cần chú ý một số quđiểm sau:

- Học: cốt lõi là tự học.

- Hỏi: học phải hỏi thì học mới hiểu, mới đạt hiệu quả, cần hỏi để học; có thểhỏi, tự trả lời, hoặc hỏi người khác.

- Hiểu: học thì phải hiểu. Chưa hiểu thì xem như là chưa học, hiểu sai thì phảhiểu lại cho đúng, hiểu đúng thì hiểu sâu hơn nữa. Quá trình hình thành hiểu biết phtriển từ thấp đến cao, từ nông đến sâu, từ đơn giản đến phức tạp. Quá trình hiểu qđịnh quá trình học tập phải diễn ra như thế nào để đạt được mục đích hiểu. Cần ph biệt biết và hiểu trong quá trình học tập.

+ Biết: có thể hiểu một phần, có thể chưa hiểu.







+ Hiểu: nắm rõ bản chất của đối tượng. Khi đó, có thể truyền đạt lại chongười khác theo cách riêng của mình.

Học không chỉ dừng ở biết, mà phải hiểu. Như thế, mới thật sự là học, thật sự

có kiến thức. Cách học theo hướng tự học là nhằm mục đích hiểu, chứ không chỉ là gnhớ, biết.

- Hành: là mục đích của việc học. Học, hiểu mà không biết vận dụng vào hànvẫn chưa đạt được mục đích của việc học.

Học Hỏi Hiểu Hành

Việc bồi dưỡng phương pháp tự học cho HS là vấn đề mang tầm chiến lượcquan trọng.

1.3.2.3 Làm thế nào để dạy tốt môn hóa học?[4]

Để dạy tốt môn hóa học, người GV phải đặt người học vào vị trí chủ thể choạt động nhận thức, làm cho HS hoạt động trong giờ học, rèn luyện HS giải quyết cvấn đề của khoa học từ dễ đến khó, có như vậy HS mới có điều kiện tốt để tiếp thu vàvận dụng kiến thức một cách chủ động sáng tạo.

Hóa học là một môn khoa học tự nhiên và là môn học vừa thực nghiệm vừa líthuyết. Vì vậy, GV dạy cho HS cách tư duy trừu tượng, cách “nhìn bằng óc” để nhìvào thế giới vi mô mà mắt thường không nhìn thấy được, đó là các hạt nguyên tử, phâtử, ion, electron,...

GV dạy cho HS cách quan sát và dạy các thao tác tư duy:

- Dạy quan sát và so sánh.

- Dạy quy nạp và suy diễn.

- Dạy phân tích và tổng hợp.

- Rèn luyện trí thông minh cho HS.

1.3.3 Dấu hiệu đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực[2]

- Dạy học thông qua các hoạt động học tập của HS.

- Dạy học chú trọng rèn luyện pp tự học.







- Dạy học tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác.

- Kết quả đánh giá của GV với tự đánh giá của HS.

1.3.4 Một số phương pháp dạy học tích cực[4]

- Nhóm pp trực quan: sử dụng thí nghiệm, mô hình, bản vẽ,...

- Nhóm pp thực hành: HS được trực tiếp tác động vào đối tượng (quan sát mẫuchất, lắp dụng cụ thí nghiệm, làm thí nghiệm,... ) tự lực khám phá tri thức mới.

- Vấn đáp tìm tòi: GV là người tổ chức sự tìm tòi, còn HS là người tự lực phát hiệkiến thức mới.

Một số phương pháp hiện đại: - Dạy học sử dụng tình huống có vấn đề.

- Dạy học theo nhóm (được sử dụng trong các giờ học thực hành, ít được áp dụntrong dạy bài mới).

Ngoài ra, còn có một số phương pháp tích cực khác như: phương pháp grap dạyhọc, phương pháp algorit,...

1.4 Thí nghiệm hóa học

1.4.1 Khái niệm[12]

Theo từ điển Tiếng Việt NXB Khoa học Xã Hội năm 1992 thì thí nghiệm có hainghĩa. Nghĩa thứ nhất “gây ra một hiện tượng, một sự biến đổi nào đó trong điều kixác định để quan sát, tìm hiểu, nghiên cứu, kiểm tra hay chứng minh”. Nghĩa thứ hai“làm thử để rút kinh nghiệm”. Theo đại từ điển Tiếng Việt Văn hóa Thông tin năm

1999 thì thí nghiệm là: “làm thử theo những điều kiện nguyên tắc đã được xác định đểnghiên cứu, chứng minh”. Thí nghiệm hóa học được hiểu thực hiện các phương trìn phản ứng hóa học phục vụ cho việc dạy học hóa học.

1.4.2 Vai trò của thí nghiệm hóa học[1], [3]

Đáp ứng sự nghiệp Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa đất nước, khoa học- kĩ thuậtngày càng phát triển do đó các phương tiện dạy học càng ngày càng trở nên hiện đạ

hợp lí hơn, mô phỏng ngày càng tốt hơn đối với đối tượng cần nghiên cứu. Vì vậchúng hỗ trợ đắc lực cho thầy và trò trong quá trình dạy học nếu biết cách sử dụn







đúng đắn. Phương pháp dạy học thực tiễn có sử dụng phương tiện trực quan sẽ pháthuy những điều kiện thuận lợi trên, phù hợp với xã hội có nền khoa học- kĩ thuật tiêntiến và phát triển, đồng thời cũng đáp ứng những yêu cầu đổi mới trong phương pháp

dạy học theo hướng tích cực và phát huy năng lực thực hành của học sinh như hiệnay.

Trong các phương pháp dạy học thực tiễn thì phương pháp dạy học làm thí nghiệmlà quan trọng nhất. Thí nghiệm hóa học đóng vai trò quan trọng trong việc nghiên cứvà quá trình hoạt động dạy học hóa học. Thí nghiệm hóa học ở các trường THPT lcông việc không thể thiếu trong quá trình dạy học hóa học và giữ vai trò chủ đạo tronviệc thực hiện mục tiêu đào tạo. Bởi vì thí nghiệm hóa học:

- Có vai trò hết sức quan trọng trong sự phát triển nhận thức của con người về thgiới hiện thực khách quan.

- Là cầu nối giữa lý thuyết và thực tế. Có nhiều thí nghiệm rất gần gũi với đsống và sản xuất. Do đó, thí nghiệm giúp học sinh vận dụng các điều đã học vào thtế.

-

Là nền tảng của của dạy học hóa học. Nó giúp học sinh chuyển từ tư duy cụ thểsang trừu tượng và ngược lại.

- Rèn luyện kĩ năng thực hành hình thành đức tính của người lao động mới: cẩnthận, khoa học và kỷ luật.

- Giúphọc sinh phát triển tư duy, tin tưởng hơn vào kiến thức đã học khi tận mắtthấy được những hiện tượng hóa học xảy ra hoặc tự tay làm thí nghiệm.

1.4.3 Phân loại thí nghiệm hóa học

Các hình thức sử dụng thí nghiệm ở trường THPT gồm: thí nghiệm biểu diễn củgiáo viên, thí nghiệm của học sinh, thí nghiệm thực hành, thí nghiệm tại nhà,...mỗiloại thí nghiệm có ưu điểm và nhược điểm riêng. Trong đó, thí nghiệm biểu diễn củagiáo viênlà quan trọng nhất, là nền tảng mẫu mực về các thao tác cho học sinh học tậvà làmtheo, sau đó học sinh có thể học được cách thức và tự làm thí nghiệm.







* Những ưu điểm thí nghiệm biểu diễn củagiáo viên :

- Thí nghiệm do giáo viên làm ít tốn dụng cụ và hóa chất, giúp học sinh hiểu bàisâu hơn, nâng cao lòng tin vào khoa học và sự yêu thích môn hóa học.

- Có thể thực hiện được các thí nghiệm phức tạp, có chất cháy nổ,...mà không thểchohọc sinh tự làm.

* Những yêu cầu khigiáo viên biễu diễn thí nghiệm hóa học:

- Phải đảm bảo an toàn: không dùng lượng lớn các chất dễ cháy nổ, đảm bảo atoàn cho bản thân và học sinh.

- Bảo đảm kết quả và khoa học của thí nghiệm.

- Thí nghiệm phải rõ ràng, bố trí thí nghiệm hợp lí: không bị che lấp, dụng cụ dnhìn, phông màu sắc thích hợp,...

- Thínghiệm phải đơn giản, vừa sức học sinh.

- Tốn ít thời gian.

- Trongmột bài, số lượng thí nghiệm vừa phải.

- Nội dung thí nghiệm phải phù hợp với bài giảng.

1.4.4 Những phương pháp cơ bản trong việc sử dụng thí nghiệm hóa học[1]

Có 2 phương pháp:

- Phương pháp nghiên cứu: dùng thí nghiệm để xác nhận giả thuyết, tự rút rakiến thức.

-

Phương pháp minh họa: dùng thí nghiệm để minh họa những kiến thức đã học Tùy theo tính phức tạp vấn đề nghiên cứu mà dùng phương pháp nghiên cứu hay

minh họa. Nếu đối tượng nghiên cứu phức tạp đòi hỏi tư duy và trí nhớ thì dùn phương pháp nghiên cứu. Ngược lại, nếu vấn đề không đòi hỏi nhiều về hoạt độngduy của học sinh thì dùng phương pháp minh học.

Với những thí nghiệm khó, nguy hiểm, độc hại có thể dùng hình vẽ để thay thếGiáo viên có thể sử dụng các phần mềm thí nghiệm ảo để thiết kế thí nghiệm hóa hvà chiếu trên Overhead cho học sinh hoặc dùng các băng ghi hình.







1.5 Thực trạng dạy học thực hành thí nghiệm Hóa học ở trường THPT

Trong thời đại khoa học kỹ thuật phát triển nhanh chóng như hiện nay, đòi hỏi phảcó một nguồn năng lực mới đáp ứng cho sự phát triển đó. Khoa học kỹ thuật phát triể

nâng cao tri thức và khả năng tư duy của con người, con người phải nghiên cứu, tìmtòi ra cái mới, cái hay thông qua việc thực hành. Hóa học là một ngành học có vai tròrất quan trọng trong việc nghiên cứu, tìm ra cái mới như vật liệu, chất liệu,...để phvụ đời sống con người.

Trên thế giới, nhiều nước đã chú trọng việc học thực hành thí nghiệm trong qutrình dạy và học môn hóa học.

Ở Việt Nam, việc học môn hóa học bắt đầu từ năm lớp 8 trong chương trình Trunghọc cơ sở, bắt đầu từ những mầm giống kiến thức cơ bản, những thí nghiệm đơn gSau đó, kiến thức môn hóa học nâng lên kiến thức lý thuyết khoa học, những thnghiệm phức tạp.

Nước ta là một nước nông nghiệp, từ một nước phong kiến đi lên Chủ nghĩa Xãhội, phát triển thành một nước Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa đất nước thì việc nâng

cao chất lượng công tác thí nghiệm thực hành là một giải pháp tốt để phát triển đấtnước.

Tuy nhiên, hiện nay, thí nghiệm thực hành nói chung và thí nghiệm thực hành hóahọc nói riêng ở các trường THPT về số lượng lẫn chất lượng chưa đáp ứng yêu cầu quá trình đổi mới mới dạy học nói riêng và quá trìnhdạy học nói chung. Hầu hết, các bài thí ngiệm hóa học ở THPT trong chương trình và SGK được bố trí ở cuối mỗchương mang tính chất minh họa cho kiến thức lý thuyết đã được trình bày trong cá bài học trong chương trình dưới hình thức phần lớn là hướng dẫn từng bước cho hsinh. Hơn nữa, số tiết thực hành quy định trong chương trình SGK cũng còn rất hạchế.

Ngoài ra, tình trạng học thực hành thí nghiệm hóa học ở các trường THPT còn hạnchế với những lý do sau:

- Một số còn chưa có nhiều phòng thí nghiệm hóa học, thậm chí nhiều trường ch

có một phòng thí nghiệm hóa học.

- Trường chưa có nhân viên phụ trách phòng thí nghiệm.







- Trang bị vật chất cho các phòng còn đơn sơ: chưa có tủ hút, hệ thống điện nướchưa được đảm bảo.

- Hóa chất còn thiếu nhiều.

- Việc chuẩn bị phòng thí nghiệm cho học sinh thực hành mất nhiều thời gian.

- Việc di chuyển của học sinh từ lớp học đến phòng thí nghiệm sẽ ảnh hưởnđến lớp học khác, tốn thời gian.

1.6 Giới thiệu một số phần mềm sử dụng trong quá trình dạy học

1.6.1 Phần mềm ChemW in

ChemWin là phần mềm vẽ công thức hóa học, các phản ứng hóa học và các dụngcụ thí nghiệm trong hóa học khá thông dụng của Bio-R ad Laboratories. So với phầnmềm đàn anh trong lĩnh vực vẽ công thức khác như ChemOffice thì ChemWin cònthiếu nhiều tính năng, nhưng cũng đủ để các bạn sử dụng ở mức độ phổ thông.

ChemWindow 6.0 có thư viện hình vẽ khoảng 4500 chất hữu cơ, dược phẩm vớtên thôngthường và tên thương mại, thư viện hình vẽ các dụng cụ thí nghiệm thủtinh, các ký hiệu trong công nghệ hóa học. Do đó ChemWin 6.0 là công cụ hỗ trợ đắlực cho các bạn muốn soạn thảo cấu trúc và các quá trình hóa học. Điểm nổi bật củaChemWin 6.0 là việc vẽ các phân tử rất dễ dàng, nhanh chóng và gọn nhẹ không kémso với khi dùng các phần mềm khác. Các hình vẽ có dung lượng không lớn nên bạn cóthể cắt dán các hình ảnh này sang MS Word, MS Powerpoint... mà không làm tăngdung lượng các file này lên đáng kể. Tuy nhiên, chương trình này đòi hỏi phải có máyin mới chạy được. Nếu máy tính bạn chưa có máy in thì bạn phải cài một máy in ả

mặc định trong máy tính. Cách cài đặt máy in ảo cho máy tính:

- Bước 1: Nhấn vào Menu Start (nằm ở góc dưới bên trái của màn hình) sau đóchọn Printers and Faxes.







- Bước 2:TrongPrinters and Faxes chọn Add a Printer.

- Bước 3:TrongWelcome to the Add Printer Wizard chọn Next.

- Bước 4:TrongLocal or Network Printer chọn Local Printer attached to thiscomputer và không đánh dấu trong ô Automatically detect and install my Plug and

Play printer. Nhấn Next để tiếp tục.

- Bước 5:TrongSelect a Printer Port bạn giữ nguyên các thiết lập mặc nhiên như

trong hình và nhấn Next.



http://www.buaxua.vn/images/stories/computer/printer/printer_local.jpg

http://www.buaxua.vn/images/stories/computer/printer/printer_start.jpg





- Bước 6:TrongInstall Printer Software bạn có thể chọn bất kỳ máy in nào cũngđược bằng cách chọn Nhà sản xuất ở phần Manufacturer và Model máy in ở

phần Printers. Sau khi chọn xong nhấn Next để tiếp tục.

- Bước 7:TrongNames Your Printer bạn có thể đặt tên cho máy in hoặc để tên đãđịnh sẵn, nhấn Next để tiếp tục.

- Bước 8:TrongPrinter Sharing chọn Do not share this printer, nhấn Next.



http://www.buaxua.vn/images/stories/computer/printer/printer_name.jpg

http://www.buaxua.vn/images/stories/computer/printer/printer_software.jpg

http://www.buaxua.vn/images/stories/computer/printer/printer_port.jpg





- Bướ c 9: TrongPrint Test Page chọn No và nhấn Next để tiếp tục.

- Bước 10:TrongCompleting the Add Printer Wizard nhấn Finish để hoàn tấtviệc cài đặt máy in.

- Sau khi máy in đã được cài đặt xong sẽ có một biểu tượng (Icon) và tên của máy

in nằm trong cửa sổPrinters and Faxes.



http://www.buaxua.vn/images/stories/computer/printer/printer_finish.jpg

http://www.buaxua.vn/images/stories/computer/printer/printer_test.jpg

http://www.buaxua.vn/images/stories/computer/printer/printer_no_share.jpg





Như vậy là từ nay bạn có thể xem trước (Preview, Print Preview) tài liệu của bạntrong bất cứ chương trình nào có hỗ trợ in.

Khởi động chương trình: Start Chemwin 6.0Cách sử dụng: khá đơn giản, chỉ cần mở chương trình Chemwin sau khi cài đặt

xong, dùng chuột chọn các tiện ích trên thanh công cụ sẽ vẽ được như hình sau

Saukhi vẽ xong cấu trúc hoặc hình vẽ, copy hình vào Microsoft Word, có thể điềuchỉnh độ lớn của hình vẽ ở Microsoft Word hoặc ChemWin.

Ưu điểm của phần mềm ChemWin

- Dung lượng nhỏ, dễ cài đặt, sử dụng.

- Vẽ công thức nhanh gọn.

- Vẽ được các mô hình thí nghiệm.

- Cắt, dán hình ảnh qua word hoặc powerpoint.

Nhược điểm của phần mềm ChemWin



http://www.buaxua.vn/images/stories/computer/printer/printer_icon.jpg





- Không vẽ hình ảnh 2D, 3D.

- Dụng cụ thí nghiệm trong thư viện có sẵn còn thiếu.

- Chất lượng hình ảnh thấp.

- Không liên kết được với các phần mềm khác.

- Không chỉnh được hiệu ứng.

1.6.2 Phần mềm ChemOffice

ChemOffice là phần mềm rất tốt để biểu diễn công thức hóa học, công thức phân ttrên máy tính cá nhân. Chemoffice bao gồm các công cụ vẽ như ChemDraw, Chem

3D, ChemFinder và Chem ACX dành cho nhà hóa học; Biooffice, BioAssay,BioVizvà BioDraw cho nhà sinh học vàInventory, E-Notebook, The Merck Index ch nhàkhoa học.

ChemOffice và BioOffice có thể chạy trên hệ điều hành Microsoft Windows.Chemoffice chỉ dành cho hệ điều hành Windows.

Cài đặt phần mềm ChemOffice:

- Bước 1: Tải phần mềm ChemOffice trên Google. Mở thư mục chứa tập tinChemOffice. Nháy đúp vào biểu tượng để cài đặt

Khi đó sẽ xuất hiện cửa sổ







- Bước 2: Chọn Next tiếp tục

- Bước 3: Chọn “I accept the term in the license agreement”. Sau đó chọn Next







- Bước 4: Điền bảng đăng ký theo mẫu

- Bước 5: Chọn Next để tiếp tục

- Bước 6: Chọn Install







- Bước 7: Chương trình cài đặt vào máy

-

Bước 8: Nhấn Finish để kết thúc quá trình cài đặt

Hướng dẫn sử dụng: Chương trình ChemOffice có rất nhiều tính năng và hỗ trợnhiều chương trình Hóa học khác nhau

- Vẽ công thức hóa học

+ Khởi động chương trình: StartProgram ChemOffice ChemDrawUltra 10.0







+ Màn hình làm việc xuất hiện

Ưu điểm của phần mềm ChemOffice

- Dễ cài đặt và sử dụng.

- Chất lượng hình ảnh cao.

- Vẽ được công thức dạng 2D, 3D.

- ChemDraw có thể chuyển từ tên sang cấu trúc và ngược lại từ cấu trúc sangtên.

Nhược điểm phần mềm ChemOffice

- Dung lượng lớn.

- Không được sử dụng miễn phí nên trong quá trình làm việc dễ bị lỗi phần mềm.

- ChemDraw chỉ làm việc dưới dạng Structure Mode.

1.6.3 Phần mềmCrocodile Chemistry 6.05

Là phần mềm mô phỏng các thí nghiệm hóa học rất hữu ích trong việc giảndạy và học tập của giáo viên và học sinh .

Thế mạnh: mô phỏng phòng thí nghiệm Hóa Học ngay trên chính PC của bạn

nơi bạn có thể thực hiện các cuộc thí nghiệm hóa học một cách an toàn và dễ dàng. Có bản quyền, có quy mô, giao diện đẹp, dễ nhìn,…. và có tính ứng dụng cao.







* Hướng dẫn cài đặt phần mềm Crocodile Chemistry 6.05

Sau khi tải CrocoDile 6.05 về chạy file CrocoDile 6.05 .exe để cài đặt.

- Bước 1: Chọn OK, chọn Next

- Bước 2: Chọn Next

- Bước 3: Chọn Next

- Bước 4: Chọn Install







- Bước 5: Chọn Finish

* Hướng dẫn Key

• Nhập Name: cyanua1201

• Nhập Serial: CH000SS-605-QXXVP

Sau đó, chọn Next







Cuối cùng, chọn Finish để hoàn thành

Màn hìnhkhởi động của phần mềm:

Đóng cửa sổ “Welcom to Crocodile Chemistry 6.05”, màn hình làm việc sẽxuất hiện:







Ưu điểm phần mềm Crocodile Chemistry 6.05

- Có sẵn một thư viện các thí nghiệm khá đa dạng để lựa chọn.

- Học sinh có thể tự học, tự làm thí nghiệm.

- Tiết kiệm thời gian, hóa chất phòng thí nghiệm.

- Tránh được sự độc hại của hóa chất.

Nhược điểm phần mềm Crocodile Chemistry 6.05

Các thí nghiệm chỉ giới hạn trong hóa đại cương - vô cơ mà không có hóa hữucơ.

Ngoài ra, còn một số phần mềm khác có tính năng tương tự nhưChemSketch –phần mềm soạn thảo các công thức hóa học, ChemLab Eval v2.5.1–phầnmềm thí nghiệm ảo.

Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu đề tài, phần mềm Chemwin vàCrocodile Chemistry 6.05 được sử dụng chủ yếu để thiết kế các hình vẽ thnghiệm.







Chương 2: THIẾT KẾ GIÁO ÁN DẠY HỌC THÍ NGHIỆM LỚP 10,

BAN NÂNG CAO

2.1 Giáo án bài thực hành số 1: Một số thao tác thực hành thí nghiệm hóa học. Sựbiến đổi tính chất của các nguyên tố trong chu kỳ và nhóm.

Mục tiêu







Nội dung







Giáo án chi tiết

Bài 15: Bài thực hành số 1

MỘT SỐ THAO TÁC THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM HÓA HỌC. SỰ BIẾN ĐỔITÍNH CHẤT CỦA CÁC NGUYÊN TỐ TRONG CHU KÌ VÀ NHÓM

I. Chuẩn bị

1. Dụng cụ

- Cốc thủy tinh 200ml : 3

-Ống nghiệm: 2

- Kẹp ống nghiệm :1

- Kẹp hóa chất: 1

-Ống nhỏ giọt : 1

- Giá ống nghiệm : 1

- Đũa thủy tinh : 1

- Thìa xúc hóa chất: 1 - Đèn cồn : 1

2. Hóa chất

- Tinh thể Natri.

- Tinh thể Kali.

- Tinh thể Magiê.

- Muối KClO3

- Dung dịch phenolphtalein.

- Nước cất.







II. Nội dung

1. Một số thao tác thực hành thí nghiệm

a. Lấy hóa chất

- GV: Hướng dẫn HS cách lấy hóa chất an toàn.

+ Khi mở nút lấy hóa chất, phải đặt ngửa nút trên mặt bàn để đảm bảo độ tinhkhiết của hóa chất và tránh hóa chất dây ra bàn.

+ Hóa chất rắn: dùng thìa hoặc kẹp, không dùng tay.

+ Hóa chất lỏng: dùng ống hút nhỏ giọt.

+ Khi đổ hóa chất từ lọ này sang lọ khác dùng phễu.

+ Khi rót hóa chất vào ống nghiệm dùng cặp giữ ống nghiệm, tránh hóa chấtdây ra tay.

Hình 1.1.Cách lấy hóa chất rắn

- GV: Yêu cầu HS dùng ống hút nhỏ giọt lấy một ít nước trong cốc thủy tinh 200ml chvào ống nghiệm và đặt trên giá ống nghiệm.

- HS: Lấy một ít cho vào ống nghiệm bằng ống nhỏ giọt .

b. Trộn các hóa chất

- GV: Hướng dẫn HS trộn các hóa chất .

+ Khi trộn hoặc hòa tan các chất trong cốc hoặc ống nghiệm có lượng hóa chấchiếm khoảng ½ ống phải dùng đũa thủy tinh.

+ Trộn (hòa tan) các hóa chất trong ống nghiệm phải cầm miệng ống bằng cácngón tay trỏ, cái và giữa của bàn tay. Để ống hơi nghiêng và lắc bằng cách đập phần







dưới của ống vào ngón tay trỏ hoặc lòng bàn tay bên kia cho đến khi chất lỏng đượctrộn đều. Không dùng ngón tay bịt miệng ống nghiệm và lắc.

- GV: Yêu cầu HS làm một ví dụ trộn các hóa chất: dùng thìa lấy một ít NaCl cho vào

ống nghiệm đặt trên giá rồi rót nước vào khoảng ¼ chiều cao ống nghiệm rồi hòa tan

- HS thực hành hòa tan NaCl.

c. Đun nóng hóa chất

- GV: Hướng dẫn HS các thao tác đun nóng hóa chất an toàn.

+ Hóa chất rắn: cần cặp ống nghiệm ở tư thế nằm ngang trên giá thí nghiệmmiệng ống hơi chúc xuống để đề phòng hơi nước từ hóa chất thoát ra, đọng lại và chảyngược xuống đáy ống nghiệm đang nóng và làm vỡ ống.

+ Hóa chất lỏng:

Trongcốc thủy tinh phải dùng lưới (thép không gỉ hoặc đồng) lót dưới đáycốc thủy tinh để tránh nứt vỡ. Không được cúi mặt gần miệng cốc đang đun nóng.

Trong ống nghiệm: trong quá trính đun nóng phải lấy nhẹ ống nghiệm, để

ống nghiệm nằm nghiêng hơi hướng lên và nghiêng miệng ống nghiệm về phía khônngười.

Hình 1.2.Cách đun chất lỏng trong cốc thủy tinh

- GV: Yêu cầu HS làm ví dụ đun sôi nước và nhiệt phân muối KClO3.

- HS thực hành.







d. Sử dụng một số dụng cụ thí nghiệm thông thường

- GV: Hướng dẫn HS cách sử dụng một số dụng cụ thí nghiệm thông thường.

+ Dùng cặp gỗ hoặc kim loại cặp ở vị trí cách miệng ống nghiệm bằng 1/chiều dài của ống nghiệm. Chỉ nên nắm chắc nhánh dài của cặp và đặt ngón tay cái lênnhánh ngắn, không dùng bàn tay nắm cả hai nhánh của cặp.

+ Đèn cồn: khi châm phải dùng que đóm, không nghiêng đèn châm lửa từ đènnày sang đèn khác. Khi tắt đèn cồn phải dùng chụp đậy, không thổi ngọn lửa bằnmiệng.

Hình 1.3.Cách châm lửa đèn cồn

+ Đun chất lỏng trong các dụng cụ thủy tinh nên đặt ở vị trí 1/3 chiều cao củangọn lửa tính từ trên xuống.

+ Khi đọc các mực chất lỏng trong các dụng cụ đong, đo chất lỏng, cần để tầmmắt nhìn ngang với đáy vòm khum của chất lỏng chứa trong các dụng cụ.

Hình 1.4. Cách xác định thể tích chất lỏng

a) dung dịch không màu b) dung dịch có màu







- HS: lắng nghe và ghi nhớ.

2. Thực hành về sự biến đổi tính chất các nguyên tố trong chu kỳ và nhóm.

a. Sự biến đổi tính chất của các nguyên tố trong nhóm

- GV: hướng dẫn HS tiến hành thí nghiệm

+ Lấy 2 cốc thủy tinh, mỗi cốc khoảng 60ml nước. Nhỏ vào mỗi cốc vài giọ phenolphtalein và khuấy đều.

+ Cốc 1 một mẫu nhỏ natri, cốc 2 một mẫu kali.

+ Quan sát hiện tượng xảy ra.

- GV chú ý HS

Do Na và K phản ứng mãnh liệt với nước, cháy và tỏa nhiều nhiệt nên dùngnhiều sẽ rất nguy hiểm. Vì vậy chỉ nên dùng Na và K một lượng bằng hạt đậu xanh.

- GV thông tin cho HS khoảng đổi màu của dung dịch phenolphtalein

Hình 1.5. Khoảng đổi màu của dung dịch phenolphtalein

- HS tiến hành thí nghiệm

- HS nêu hiện tượng

+ Cả 2 cốc đều có hiện tượng dung dịch chuyển sang màu hồng, sủi bọt kh

mạnh. + Cốc 2 (K) phản ứng xảy ra mãnh liệt hơn, nhanh hơn, lượng nhiệt tỏa nhiề

hơn cốc 1 (Na).

Hình 1.6.Phản ứng giữa Natri và nước







- Câu hỏi phát triển năng lực

1. Cách đọc mực chất lỏng trong các dụng cụ đong, đo chất lỏng của chất lỏntrong suốt không màu và có màu giống hay khác nhau ?

2. Vì sao trong phản ứng thí nghiệm về sự biến đổi tính chất của các nguyên ttrong nhóm, ta chỉ sử dụng mẫu Natri và Kali bằng hạt đậu xanh? Viết phương trìnhhóa học xảy ra ?

3. Vì sao trong phản ứng thí nghiệm về sự biến đổi tính chất của các nguyên ttrong chu kỳ, dung dịch trong cốc 2 lại xuất hiện màu hồng ?

4. So sánh hiện tượng xảy ra ở ba cốc trong thí nghiệm về sự biến đổi tính chấcủa các nguyên tố trong chu kỳ ?







2.2 Giáo án bài thực hành số 2: Phản ứng oxi hóa – khử

Mục tiêu







Nội dung









PHẢN ỨNG OXI HÓA – KHỬ

I. Chuẩn bị

1. Dụng cụ

-Ống nghiệm: 4

-Ống nhỏ giọt: 4

- Kẹp ống nghiệm: 1

- Đèn cồn: 1

- Kẹp hóa chất: 1

- Bình erlen: 1

- Giá ống nghiệm: 1

- Bình cầu có nhánh: 1

- Chậu thủy tinh: 1 -Ống dẫn khí bằng cao su: 1

- Phễu nhỏ giọt: 1

- Thìa xúc hóa chất: 1

2. Hóa chất

- Kẽm viên - Đinh sắt

- Băng Magiê (hoặc miếng Magiê)

- Dung dịch axit sunfuric, HCl loãng

- Dung dịch CuSO4 loãng

- CaCO3

- Dung dịch FeSO4







- Dung dịch KMnO4 loãng

- Nước cất

II. Nội dung thí nghiệm

1. Thí nghiệm 1: Phản ứng giữa kim loại và dung dịch axit

- GV thông tin cho HS

Để phản ứng xảy ra nhanh, nên dùng dung dịch H2SO4 30%, các viên kẽm nênrửa với dung dịch HCl loãng, rồi sau đó rửa lại bằng nước cất.

- HS lắng nghe và tiến hành thí nghiệm

+ Cho vào ống nghiệm khoảng 2ml dung dịch H2SO4 loãng, rồi cho tiếp vàoống một viên kẽm nhỏ.

+ Quan sát và giải thích hiện tượng.

- Hiện tượng xảy ra.

Trong ống nghiệm có xuất hiện bọt khí.

Hình 2.1 Phản ứng giữa kẽm và axit sunfuric

- Giải thích hiện tượng.

Kẽm (kim loại) tác dụng vớiH2SO4 loãng (axit) tạo ra muối và giải phóng khíH2. PTHHxảy ra như sau:

Zn + H2SO4 ZnSO4 + H2

(kim loại) (axit)







2. Thí nghiệm 2: Phản ứng giữa kim loại và dung dịch muối

- GV nhắc nhở HS

Nên dùng đinh sắt còn mới và được lau sạch. Nếu dùng đinh sắt cũ phải đánhsạch gỉ bằng giấy nhám.


+ Cho vào ống nghiệm khoảng 2ml dung dịch CuSO4 loãng. Thả vào ốngnghiệm 1 đinh sắt đã được đánh sạch bề mặt. Để yên ống nghiệm khoảng 10 phút.


- Hiện tượng thí nghiệm + Đinh sắt bị phủ một lớp đồng.

+ Dung dịch CuSO4 bị nhạt màu dần.

Hình 2.2 Phản ứng giữa đinh sắt và dung dịch CuSO4


Kim loại mạnh đẩy được kim loại yếu ra khỏi dung dịch muối của nó. Sắt chất có tính kim loại mạnh hơn đồng. Vì vậy, sắt tác dụng với dung dịch CuSO4 tạo rađồng (màu đỏ) bám vào đinh sắt. PTHH xảy ra như sau:

Fe + CuSO4 FeSO4 + Cu

(màu đỏ)

3. Thí nghiệm 3: Phản ứng oxi hóa- khử giữa Mg và CO2

- GV : hướng dẫn HS cách điều chế và thu khí CO2 trong phòng thí nghiệm.Điều chế CO2 :







Hình 2.4. Mg cháy trong CO2

- GV hỏi HS: Có thể dập tắt magie đang cháy bằng bình phun khí CO2 hay không?

- HS trả lời.

4. Thí nghiệm 4: Phản ứng oxi hóa- khử trong môi trường axit.


+ Cho vào ống nghiệm 2ml dung dịch FeSO4 1M, thêm vào 1ml dung dịch H2SO4

2M, nhỏ vào từng giọt dung dịch KMnO4 0,2M,lắc nhẹ ống nghiệm sau mỗi lần thêmvào.


- Hiện tượng thí nghiệm

Dung dịch KMnO4 bị mất màu, dung dịch trong ống nghiệm đậm màu dần.

Hình 2.5. Phản ứng oxi hóa – khử trong môi trường axit


Cho KMnO4 vào ống nghiệm chứa FeSO4 trong môi trường axit xảy ra phản

ứng oxi hóa – khử theo PTHH sau:







10FeSO 4 + 8H 2SO4 + 2KMnO 4 5Fe 2(SO 4)3 + K 2SO4 + 2MnSO 4 + 8H 2O(maøu xanh) (maøu vaøng naâu)

Dung dịch KMnO4 mất màu tím, dung dịch trong ống nghiệm đậm màu dần.

III. Củng cố - GV củng cố, dặn dò và rút kinh nghiệm cho bài thực hành tiếp theo.

- HS dọn dẹp, rửa dụng cụ thí nghiệm.

- GV yêu cầu HS viết bài tường trình theo mẫu và trả lời câu hỏi.

* Mẫu bài tườngtr ình.

1. Họ và tên:....... Lớp:.....

2. Tên bài thực hành số 2

PHẢN ỨNG OXI HÓA – KHỬ

3. Khung điểm, lời phê của GV

Điểm Lời phê của GV

4. Nội dung bảng tường trình

STT Tên thí nghiệm Cách tiến hành Hiện tượng – giải thích-

phương trình hóa học

5. Trả lời câu hỏi


1. Trong thí nghiệm 1, nếu ta thay viên kẽm bằng lá đồng thì hiện tượng xảy rnhư thế nào ?







2.3 Giáo án bài thực hành số 3: Tính chất của các halogen

Mục tiêu







Nội dung









TÍNH CHẤT CỦA CÁC HALOGEN

1. Chuẩn bị

1. Dụng cụ

-Ống nghiệm: 5

- Cặp ống nghiệm: 1

- Giá ống nghiệm: 1

-Ống hút nhỏ giọt: 2

- Nút cao su đục lỗ: 1


-Ống nhỏ giọt có đầu bóp cao su: 1


2. Hóa chất

- Dung dịch HCl đặc

- Tinh thể KClO3 hoặc KMnO4

- Giấy màu ẩm

- Dung dịch NaCl, NaBr và NaI.

- Nước Clo, nước Brom, nước Iot. - Hồ tinh bột.

2. Nội dung thí nghiệm

1 . Thí nghiệm 1: Điều chế clo. Tính tẩy màu của khí clo ẩm


Dung dịch HCl rất dễ bay hơi và khí Clo rất độc, vì vậy khi làm thí nghiệm phảđể ống nghiệm trên giá. Nếu ta thay KClO3 bằng KMnO4 thì cần lượng nhiều hơn.








+ Lắ p dụng cụ thí nghiệm thử tính tẩy màu của khí cloẩm như hình 5.9 SGK Hóahọc 10, nâng cao.

+ Bóp nhẹ phần cao su của ống nhỏ giọt để dung dịch HCl chảy xuống ốngnghiệm.

+ Quan sát hiện tượng và giải thích.


+ Có khí màu vàng bay lên trong ống nghiệm.

+ Giấy màu ẩm mất màu.

Hình 3.1. Thí nghiệm thử tính tẩy màu của khí clo ẩm


+ Dung dịch HCl đặc tác dụng với KClO3 điều chế ra khí clo (màu vàng).

+ Khí clo tác dụng với nước trong giấy màu ẩm tạo thành axit hipoclorơ theo

phản ứng thuận nghịch sau:

Cl2 + H 2O HCl + HClOaxit hipoclor ô

Axit hipoclorơ có tính oxi hóa rất mạnh, nó phá hủy các chất màu, vì vậy cloẩm có tác dụng tẩy màu. Do đó, giấy màu ẩm mất màu.







2. Thí nghiệm 2: So sánh tính oxi hóa của clo, brom và iot


+ Để nhận biết lượng brom tách ra trong phản ứng, ta có thêm vào ống một ít benzen để brom được tách ra hòa toàn trong benzen. Lắc nhẹ ống nghiệm và để mộlúc sau brom tan trong benzen sẽ tạo thành một lớp dung dịch màu nâu nổi trên mặnước clo.

+ Để nhận biết lượng iot tách ra trong phản ứng, ta có thêm vài giọt hồ tinh bộvào ống nghiệm, hiện tượng: dung dịch có màu xanh tím.

- HS tiến hành thí nghiệm.

+ Lấy ba ống nghiệm có ghi nhãn, mỗi ống chứa một trong các dung dịch NaCl(ống 1), NaBr (ống 2) và NaI (ống 3).

+ Nhỏ vào mỗi ống vài giọt nước clo. Quan sát hiện tượng.

+ Lặp lại thí nghiệm như trên, thay nước clo bằng nước brom. Quan sát hiệntượng.

+ Lặp lại thí nghiệm với nước iot. Quan sát hiện tượng. + Rút ra kết luận qua 3 lượt thí nghiệm.


* Khi cho clo vào:

+ Ống 1: không có hiện tượng.

+ Ống 2: dung dịch đậm màu dần, cho benzen vào một lớp dung dịch màu nâunổi trên mặt nước.

Hình 3.2. Benzen vào hỗn hợp Cl2 + NaBr







+ Ống 3: dung dịch sậm màu hơn ống 2, cho hồ tinh bột vào xuất hiện dung dịchmàu xanh tím.

Hình 3.3. Hồ tinh bột vào hỗn hợp Cl2 + NaI

* Khi cho Brom vào:

+ Ống 1 và ống 2: không có hiện tượng.

+ Ống 3: dung dịch sậm màu, cho hồ tinh bột vào xuất hiện dung dịch màu xanhtím.

Hình 3.4. Hồ tinh bột vào hỗn hợp Br2 + NaI

* Khi cho iot vào: cả 3 ống nghiệm không có hiện tượng

- Rút ra kết luận.

Tính oxi hóa giảm dần từ clo đến iot.

3 . Thí nghiệm 3: Tác dụng của iot với hồ tinh bột


Tinh bột có trong gạo, khoai tây, khoai lang, chuối xanh,... Do đó, chúng ta cóthể cắt một miếng khoai tây hoặc chuối xanh. Sau đó, nhỏ một giọt iot lên bề m







2.4 Giáo án bài thực hành số 4: Tính chất của các hợp chất halogen

Mục tiêu







Nội dung









TÍNH CHẤT CÁC HỢP CHẤT CỦA HALOGEN

I. Chuẩn bị

1. Dụng cụ

-Ống nghiệm: 5



- Giá để ống nghiệm: 1

-Ống đong: 1


- Lọ thủy tinh được đậy nút có ống nhỏ giọt: 4

2. Hóa chất

- Dung dịch NaOH

- Dung dịch CuSO4

- Bột CuO

- Bột CaCO3

- Kẽm viên

- Nước Gia- ven- Miếng vải hoặc giấy màu.

- Dung dịch NaBr

- Dung dịch HCl

- Dung dịch NaI

- Dung dịch NaCl

- Dung dịch AgNO3








1. Thí nghiệm 1: Tính axit của axit clohiđric


+ Đầu tiên phải điều chế Cu(OH)2 theo sự hướng dẫn SGK, sau đó mới tiến hànhthí nghiệm.

+ Axit clohiđric độc nên khi làm phải cận thận với một lượng nhỏ.


* Điều chế Cu(OH)2 màu xanh: nhỏ dung dịch NaOH vào dung dịch CuSO4 rồi

gạn lấy kết tủa cho vào ống nghiệm 1. * Lấy 4 ống nghiệm:

+ Ống nghiệm 1: cho vào 1 ít Cu(OH)2.

+ Ống nghiệm 2: cho vào 1 ít bột CuO.

+ Ống nghiệm 3: cho vào 1 ít bột CaCO3.

+ Ống nghiệm 4: cho vào 1 viên kẽm.

* Dùngống nhỏ giọt lần lượt cho vào mỗi ống nghiệm một ít dung dịch axitclohiđric, lắc nhẹ.

* Quan sát hiện tượng xảy ra và giải thích.


+ Ống 1: Lúc đầu Cu(OH)2 có màu xanh đậm, sau khi nhỏ HCl vào, Cu(OH)2 tan

tạo thành dung dịch màu xanh lam trongsuốt.+ Ống 2:CuO tan,tạo thành dung dịch màu xanh lam trongsuốt.

+ Ống 3:CaCO3 tan,xuất hiện các bọt khí CO2, dung dịch trong suốt không màu.

+ Ống 4: Zn tan dần, có bọt khí H2 nổi lên.







Hình 4.1. Tính axit của axit clohiđric


Axit clohiđric (HCl) là một axit mạnh nên có đầy đủ tính chất chung của một

axit. Do đó, HCl tác dụng được với Cu(OH)2, CuO, CaCO3 và Zn theo các PTHH sau:2HCl + Cu(OH)2 CuCl2 + H2O

(màu xanh lam)

2HCl + CuO CuCl2 + H2O

2HCl + CaCO3 CaCl2 + CO2 + H2O

2HCl + Zn ZnCl2 + H2 2. Thí nghiệm 2: Tính tẩy màu của nước Gia – ven

- GV gợi ý HS

Có thể cho miếng vải vào trước, rót từ từ nước Gia – ven vào ống nghiệm theothành ống nghiệm.


+ Cho vào ống nghiệm khoảng 1ml nước Gia – ven.

+ Bỏ tiếp vào ống một miếng vải hoặc giấy màu. Để yên một thời gian.

+ Quan sát hiện tượng xảy ra và giải thích.

- Hiện tượng thí nghiệm.

Miếng vải mất màu.







Hình 4.2. Tính tẩy màu của nước Gia– ven


Nước Gia-ven là hỗn hợp dung dịch natri clorua (NaCl) và natri hipoclorit

(NaClO). Natri hipoclorit là muối của một axit rất yếu nên dễ tác dụng với cacbođioxit của không khí tạo thành axit hipoclorơ.

NaClO + CO2 + H2O NaHCO3 + HClO

HClO có tính oxi hóa mạnh, có tác dụng tẩy trắng sợi, vải, giấy. Vì vậy, saumột thời gian miếng vải mất màu.

3. Thí nghiệm 3: Bài tập thực nghiệm phân biệt các dung dịch

- GV yêu cầu HS nêu phương pháp nhận biết các chất.

- HS trả lời

Để nhận biết bốn dung dịch:

+ Đầu tiên, dùng quỳ tím để nhận biết 4 dung dịch. Dung dịch nào làm quỳ tímhóa đỏ là HCl. Còn lại là NaBr, NaCl, NaI không làm đổi màu quỳ tím.

+ Kế tiếp, dùng dung dịch AgNO3 để nhận biết các dung dịch còn lại. Ốngnghiệm nào có kết tủa màu trắng là NaCl, có kết tủa màu vàng nhạt là NaBr và có ktủa màu vàng là NaI.

- HS tiến hành thí nghiệm kiểm chứng.

III. Củng cố

- GV củng cố, dặn dò và rút kinh nghiệm cho bài thực hành tiếp theo.









* Mẫu bài tườngtrình

1. Họ và tên:.......

Lớp:.....


TÍNH CHẤT CÁC HỢP CHẤT CỦA HALOGEN




STT Tên thí nghiệm Cách tiến hành Hiện tượng – giải thích- phương trình hóa học



1. Tại sao dung dịch clohiđric có tính axit ?Thí nghiệm chứng minh ? 2. Trong phòng thí nghiệm, hiđroclorua được điều chế bằng cách nào ?

3. Nước Gia – ven là gì? Thành phần hóa học ?

4. Tại sao nước Gia – ven có tính tẩy màu ? Nếu nước Clo và nước Gia – ven cócùng nồng độ thì dung dịch nào có tính tẩy màu mạnh hơn ? Tại sao ?

5. Nếu dùng dung dịchH2SO4 loãng và NaCl loãng có tạo ra hiđroclorua được

không ?

6. Nhận biết các dung dịch sau: NaCl, NaNO3 , HCl, HNO3







2.5 Giáo án bài thực hành số 5: Tính chất của oxi, lưu huỳnh

Mục tiêu







Nội dung









TÍNH CHẤT CỦA OXI, LƯU HUỲNH

I. Chuẩn bị

1. Dụng cụ

- Kẹp đốt hóa chất: 1

- Đèn cồn: 1

- Bình erlen 250ml chứa khí oxi.

- Muỗng đốt hóa chất: 1

-Ống nghiệm: 2



- Đũa thủy tinh: 1

- Đế sứ: 1

2. Hóa chất

- Dây thép

- Bột sắt

- Bột lưu huỳnh

- Que diêm hoặc than gỗ 3. Bình đựng khí oxi

Phương pháp điều chế khí oxi trong phòng thí nghiệm bằngH2O2:

- Cho vào bình cầu có nhánh một ítMnO2.

- Rót vào phễu nhỏ giọt dung dịchH2O2 3%.

- Nối bình cầu có nhánh với ống dẫn khí vào erlen chứa đầy nước (lật ú p trongchậu thủy tinh đầy nước).







- Mở khóa phễu nhỏ giọt cho dung dịch H2O2 chảy từ từ xuống, với MnO2 làmxúc tác, H2O2 bị phân hủy tạo ra O2.

- Thu O2 vào erlen, đến khi O2 đẩy hết nước ra ngoài thì đậy erlen lại bằng nút

cao su hoặc tấm kính thủy tinh, thay erlen khác, tiếp tục thu O2 (mỗi erlen phải chừalại một ít nước).

Hình 5.1. Điều chế khí oxi


1. Thí nghiệm 1: Tính oxi hóa của các đơn chất oxi và lưu huỳnh

a. Tính oxi hóa của các đơn chất oxi - GV kiểm tra kiến thức cũ

+ Oxi trong phòng thí nghiệm được điều chế như thế nào ?

+ Tại sao, oxi được điều chế bằng phương pháp đẩy nước ?

- HS trả lời

+ Trong phòng thí nghiệm, oxi được điều chế bằng cách phân hủy những hợpchất chứa oxi, kém bền với nhiệt nhưKMnO4 , KClO3 , H2O2 ,...

+ Do oxi tan ít trong nước nên dùng phương pháp đẩy nước để điều chế khí oxi

- GV yêu cầu HS

+ Đánh sạch gỉ hoặc lau sạch dầu mỡ phủ trên mặt đoạn dây thé p.

+ Uốn đoạn dây thép thành hình xoắn lò xo để tăng diện tích tiếp xúc.

+ Cột thêm đoạn thân gỗ của que diêm vào đoạn dây thép và đốt que diêm trênngọn lửa đèn cồn, sau đó đưa nhanh vào bình chứa khí oxi.








+ Đốt nóng đỏ một đoạn dây thép xoắn trên ngọn lửa đèn cồn rồi đưa nhanh vào bình đựng khí oxi.



Dây thép cháy trong oxi sáng chói, không thành ngọn lửa, không khói, tạo racác hạt nhỏ màu nâu bắn tung tóe.

Hình 5.2. Dây thép cháy trong oxi

b. Tính oxi hóa của các đơn chất lưu huỳnh

- GV yêu cầu HS

Để đốt cháy hỗn hợp sắt và lưu huỳnh cần dùng ống nghiệm trung tính, chịunhiệt cao. Do đó, ta có thể dùng đũa thủy tinh trộn đều hỗn hợp và trộn hỗn hợp theolệ S: Fe = 4:7 về khối lượng.


+ Cần trộn lưu huỳnh và sắt theo tỉ lệ là S: Fe = 4:7 về khối lượng vìnS

nFe=

4/ 32

7/ 56= 1

Tỉ lệ mol này vừa đủ để tạo FeS không tạo ra các sản phẩm phụ khác.

+ Phải trộn đều hỗn hợp phản ứng Fe và S để chúng tiếp xúc đều và hỗn hợp tnên đồng nhất, phản ứng xảy ra nhanh hơn và hiệu suất cao.








+ Cho một ít hỗn hợp bột sắt và lưu huỳnh vào đáy ống nghiệm. Đun nóng ốngnghiệm trên ngọn lửa đèn cồn đến khi phản ứng xảy ra.

+ Quan sát hiện tượng.


Lúc đầu hỗn hợp bột Fe và S có màu vàng xám nhạt.

Sau đó đưa ống nghiệm có chứa hỗn hợp lên ngọn lửa đèn cồn xảy ra phản ứncháy mãnh liệt, tạo thành chất có màu xám đen.

Hình 5.3. Thí nghiệm thử tính oxi hóa của lưu huỳnh

2. Thí nghiệm 2: Tính khử của lưu huỳnh


Lấy vào muỗng một lượng nhỏ lưu huỳnh bằng hạt đậu xanh, hơ nóng chảy trêngọn lửa đèn cồn đến khi lưu huỳnh cháy trong không khí rồi đưa nhanh vào bìnhđựng khí oxi.



Lưu huỳnh cháy trong oxi mãnh liệt hơn nhiều so với cháy ngoài không khí, tạothành khói màu trắng (khí SO2 có lẫn khí SO3), ngọn lửa màu xanh.







Hình 5.4. Lưu huỳnh cháy trong oxi

3. Thí nghiệm 3: Sự biến đổi trạng thái của lưu huỳnh theo nhiệt độ


+ Dùng ống nghiệm trung tính, chịu nhiệt cao.

+ Do hơi lưu huỳnh độc nên trong suốt quá trình làm thí nghiệm, phải hướngống nghiệm về phía chỗ không người để tránh hít phải hơi lưu huỳnh.



Chất rắn, màu vàng chất lỏng, màu vàng quánh nhớt, màu nâu đỏlưu huỳnh sôi, màu da cam.

Hình 5.5. Sự biến đổi trạng thái của lưu huỳnh theo nhiệt độ

III. Củng cố










* Mẫu bài tường trình.

1. Họ và tên:.......

Lớp:.....


TÍNH CHẤT CỦA OXI, LƯU HUỲNH







1.Viết các phương trình phản ứng điều chế oxi trong phòng thí nghiệm từ

KMnO4 , KClO3 , H2O2 ?2. Tại sao, oxi được điều chế bằng phương pháp đẩy nước ?

3.Tại sao các chất cháy trong oxi lại mạnh hơn các chất cháy trong không khí ?

4. Tại sao cần phải trộn S: Fe = 4:7? Tại sao chúng ta cần trộn đều hỗn hợp sắtvà lưu huỳnh ?

5. Trong thí nghiệm Fe tác dụng với S thì sản phẩm tạo ra có thể gồm những

chất nào? Viết phương trình hóa học minh họa ?

6. Nguyên nhân nào dẫn đến sự thay đổi màu sắc và độ nhớt của lưu huỳnh ?







Nội dung









TÍNH CHẤT CÁC HỢP CHẤT CỦA LƯU HUỲNH

I. Chuẩn bị

1. Dụng cụ

-Ống nghiệm có nhánh, có nút đậy cao su có ống nhỏ giọt: 1

-Ống dẫn thủy tinh đầu vuốt nhọn: 1

- Bình cầu : 1

- Phễu nhỏ giọt: 1

- Erlen 250ml: 1

- Đèn cồn: 1

- Lưới amiăng: 1

- Giá kẹp ống nghiệm, bình cầu có nhánh: 1

-Ống dẫn khí: 1

-Ống nghiệm: 3




- Cốc thủy tinh 100ml: 1 2. Hóa chất

- Nước cất

- Dung dịch HCl

- FeS

- Dung dịchH2SO4 đặc

- Na2SO3 khan.







- Dung dịch NaOH

- KMnO4 loãng

- Miếng Cu

- Đường kính hoặc bột gạo


1. Thí nghiệm 1: Điều chế và chứng minh tính khử của hiđro sunfua

Hình 6.1. Thí nghiệm điều chế và chứng minh tính khử củaH2S


H2S là khí không màu, mùi trứng thối, rất độc; dung dịch HCl đặc là chất dễ bay hơi. Vì vậy cần dùng một lượng nhỏ hóa chất, sử dụng thiết bị khép kín để tráchất độc bay ra ngoài.

- GV hướng dẫn HS

+ Đặt ống nghiệm trên giá.

+ Cho vào ống nghiệm có nhánh khoảng một muỗng FeS, nhỏ dung dịch HCl vàoống nghiệm cho tới khi ngập FeS.

+ Đậy ống nghiệm bằng nút cao su có kèm ống thủy tinh có đầu vuốt nhọn.

+ Khí H2S bay ra ở đầu dẫn khí. Đốt k hí H2S bay ra ở đầu ống dẫn khí.



Khí H2S cháy trong không khí với ngọn lửa màu xanh nhạt.







2. Thí nghiệm 2: Điều chế và chứng minh tính chất hóa học của lưu huỳnh đioxit

Hình 6.2. Điều chế lưu huỳnh đioxit


SO2 là khí độc, mùi hắc, không màu.Vì vậy cần dùng một lượng nhỏ hóa chất, sửdụng thiết bị khép kín để tránh chất độc bay ra ngoài.

a.Tính khử

- GV hướng dẫn HS làm thí nghiệm

+ Gắn ống dẫn khí cao su vào bình cầu có nhánh. + Cho vào bình cầu có nhánh khoảng một thìa Na2SO3.

+ Đặt bình cầu trên giá, phía dưới có để tấm lưới amiăng.

+ Cho vào phễu nhỏ giọt dung dịchH2SO4 đặc. Sau đó đặt lên bình cầu được đậynút cao su.

+ Cho vào ống nghiệm có nút cao su được nối với ống dẫn khí khoảng ¼ ốngnghiệm dung dịchKMnO4.

+ Đốt đèn cồn. Quan sát hiện tượng.



Dung dịchKMnO4 bị mất màu.







Hình 6.3. Thí nghiệm chứng minh tính khử của lưu huỳnh đioxit

b. Tính oxi hóa

- GV hướng dẫn HS làm thí nghiệm

+Điều chế khí H2S như thí nghiệm 1, thay ống nghiệm bằng ống nghiệm cónhánh, nối ống dẫn khí cao su vào nhánh của ống nghiệm và một ống nghiệm khác cnút có chứa khoảng 1/3 ống nghiệm nước.

Hình 6.4. Điều chế khíH2S

+ Điều chế khíSO2 như thí nghiệm 2, dẫn khíSO2 sinh ra vào ống nghiệm chứadung dịch axit sunfuhiđric, đậy bằng nút cao su.







- HS tiếp tục làm thí nghiệm


Có xuất hiện kết tủa mùa vàng.

Hình 6.5.Thí nghiệm chứng minh tính oxi hóa của lưu huỳnh đioxit

3. Thí nghiệm 3: Tính oxi hóa và tính háo nước của axit sunfuric đặc.


H2SO4 đặc rất nguy hiểm, có thể gây bỏng da. Vì vậy khi sử dụng axit sunfuric phải hết sức thận trọng. Có thể nhúng sẵn một cái khăn ướt, khi axit bị rớt xuống bhoặc dính bên ngoài ống nghiệm thì dùng để lau.

a. Tính oxi hóa


+ Nhỏ vài giọtH2SO4 đặc vào ống nghiệm, cho một mảnh nhỏ Cu vào ống

nghiệm, đun nóng nhẹ trên ngọn lửa đèn cồn. + Quan sát hiện tượng.


Cu tan dần, dung dịch trong ống nghiệm từ không màu chuyển sang màu xanh.







Hình 6.6. Thí nghiệm chứng minh tính oxi hóa của axit sunfuric đặc

b. Tính háo nước - HS tiến hành thí nghiệm

+ Cho một thìa nhỏ đường kính hoặc bột gạo vào cốc thủy tinh. Nhỏ vài giọH2SO4 đặc vào cốc thủy tinh.

+ Quan sát hiện tượng và giải thích.


Cóhiện tượng sủi bọt khí đẩy cacbon (màu đen) dâng lên trongcốc thủy tinh.

Hình 6.7. Tính háo nước của axit sunfuric đặc

- Giải thích hiện tượng

Đường tác dụng với H2SO4 đặc bị biến thành cacbon (than):

C12H22O11 12 C + 11H 2OH2SO4 ñaëc

Tiếp theo, một sản phẩm C bị H2SO4 đặc oxi hóa thành khí CO2 cùng với SO2 bay lên làm sủi bọt, đẩy cacbon trào ra ngoài cốc.







C + 2H2SO4 CO2 + 2SO2 + 2H2O

III. Củng cố





1. Họ và tên:.......

Lớp:.....


TÍNH CHẤT CÁC HỢP CHẤT CỦA LƯU HUỲNH







1. Viết các phương trình hóa học xảy ra ở các thí nghiệm ? Xác định vai trò cácchất tham gia phản ứng ở thí nghiệm 1 và 2 ?

2. Khí SO2 có thể được điều chế bằng phương pháp đẩy nước không ? Tại sao ?







3. Ở thí nghiệm 1, nếu ta dẫn khí H2S sinh ra vào ống nghiệm chứa dung dịchPb(NO3)2 thì sẽ có hiện tượng như thế nào ? Viết phương trình hóa học xảy ra ?

4. Ở thí nghiệm 1, nếu ta đốt khí sinh ra có màu vàng thì nguyên nhân là do đâu ?

5. Nếu ta thay thế dung dịch HCl đặc bằng dung dịch axit HNO3 hoặc H2SO4 thìta có thể điều chế được H2S không? Tại sao ?

6. Ở thí nghiệm tính khử của SO2, nếu thay dung dịch KMnO4 bằng dung dịchBr 2 thì có hiện tượng như thế nào ?

7. Ở hình 6.12 trang 180 SGK, có sử dụng bông tẩm dung dịch NaOH. Vậy tácdụng của bông tẩm NaOH là gì ?







2.7 Giáo án bài thực hành số 7: Tốc độ phản ứng và cân bằng hóa học

Mục tiêu







Nội dung









TỐC ĐỘ PHẢN ỨNG VÀ CÂN BẰNG HÓA HỌC

I. Chuẩn bị

1. Dụng cụ

-Ống nghiệm: 6

-Ống nghiệm có nhánh: 2



- Cốc thủy tinh 500ml: 2


-Ống cao su có khóa K: 1

- Đèn cồn: 1

-Ống đong 5ml: 1

2. Hóa chất

- Dung dịch HCl nồng độ khoảng 18%.

- Dung dịch HCl nồng độ khoảng 6%.

- Kẽm có kích thước nhỏ.

- Kẽm có kích thước lớn. - Dung dịch H2SO4 nồng độ khoảng 15%.

- Lá đồng.

- Nước cất.

- Nước đá.

- Nước nóng khoảng 800C – 900C.








1. Thí nghiệm 1: Ảnh hưởng của nồng độ đến tốc độ phản ứng

- GV lưu ý HS

+ Nếu không dùng ống đong, có thể dùng ống hút nhỏ giọt. Cả 2 ống nghiệm phcùng một dụng cụ lấy hóa chất để việc sai số ở 2 ống nghiệm là như nhau, kết quảchính xác hơn.

+ Ta có thể thay dung dịch HCl bằng dung dịch H2SO4 có nồng độ khoảng 15%và 5%.


Chuẩn bị 2 ống nghiệm:

-Ống 1: 3ml dung dịch HCl nồng độ khoảng 18% + một viên kẽm.

- Ống 2: 3ml dung dịch HCl nồng độ khoảng 6% + một viên kẽm (cùngkíchthước với ống1).

Quan sát hiện tượng xảy ra.


Để tiết kiệm hóa chất, sau mỗi thí nghiệm nên rửa sạch các viên kẽm, làm khô rcho vào lọ.

- Kết quả thí nghiệm

Ống 1, viên kẽm tan nhanh hơn, bọt khí nổi lên nhiều hơn so với ống 2.

- GV yêu cầu HS rút ra kết luận và giải thích. - HS trả lời.

- GV nhận xét và bổ sung (nếu có).

2. Thí nghiệm 2: Ảnh hưởng của nhiệt độ đến tốc độ phản ứng


Chuẩn bị 2 ống nghiệm:

-Ống 1: 3ml dung dịch H2SO4 nồng độ khoảng 15%, đun gần sôi.







-Ống 2: 3ml dung dịch H2SO4 nồng độ khoảng 15%.

Cho đồng thời vào mỗi ống một hạt Zn có kích thước giống nhau.

Quan sát hiện tượng.


Ống 1 hạt Zn tan nhanh hơn, bọt khí nổi nhiều hơn so với ống 2.

- GV yêu cầu HS rút ra kết luận và giải thích.

- HS trả lời.


3. Thí nghiệm 3: Ảnh hưởng của diện tích tiếp xúc đến tốc độ phản ứng

- GV lưu ý HS

Dùng cân điện tử xác định khối lượng 1 hạt Zn lớn, sau đó chọn một số hạt Zn ckích thước nhỏ hơn nhiều nhưng có tổng khối lượng bằng hạt Zn lớn.


* Chuẩn bị 2 ống nghiệm: + Ống 1: 3ml dung dịch H2SO4 nồng độ khoảng 15% + viên Zn có kích thước

lớn.

+ Ống 2: 3ml dung dịch H2SO4 nồng độ khoảng 15% + viên Zn có kích thướcnhỏ.

* Khối lượng 2 mẫu Zn bằng nhau.

* Quan sát hiện tượng.


Ống 2, viên Zn nhỏ bị tan nhanh hơn, các bọt khí nổi lên nhiều hơn ống 1.


- HS trả lời.








4. Thí nghiệm 4: Ảnh hưởng của nhiệt độ đến cân bằng hóa học

- GV hướng dẫn HS cách làm thí nghiệm

+ Chuẩn bị 2 ống nghiệm có nhánh để vào giá ống nghiệm. Nối 2 nhánh của 2ống nghiệm với nhau bằng ống cao su có khóa K.

+ Cho vào ống nghiệm khoảng 1ml dung dịch HNO3 đặc và một lá đồng. Đậy kín bằng nút cao su.

+ Đun một ít nước nóng trong cốc thủy tinh ở nhiệt độ khoảng 800C – 900C vàchuẩn bị một cốc thủy tinh đựng nước đá.

+ Ngâm ống 1 vào nước đá và ngâm ống 2 vào nước nóng.


Hình 7. Thí nghiệm chứng minh ảnh hưởng của nhiệt độ

đến cân bằng hóa học



Ống 1 nhạt màu hơn ống 2.


- HS trả lời.


III. Củng cố











1. Họ và tên:.......

Lớp:.....


TỐC ĐỘ PHẢN ỨNG VÀ CÂN BẰNG HÓA HỌC







1.Ở thí nghiệm 1, nếu ta thay dung dịch HCl bằng dung dịch H2SO4 có nồng độkhoảng 15% (ở ống 1) và 5% (ở ống 2) thì hiện tượng thí nghiệm như thế nào ?

2. Tại sao, khi sử dụng 2 ống nghiệm để so sánh, ta nên lấy hóa chất ở cả 2 ốnnghiệm cùng một dụng cụ ?

3. Ở thí nghiệm 1, 2 và 3, ta có thể thay viên kẽm bằng lá đồng hoặc miếng

Magie được không ? Tại sao ?

4. Ở thí nghiệm 4, tại sao phải dùng ống cao su có khóa K ?







Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

3.1 MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM

Thực nghiệm được tiến hành ở trường THPT Bùi Hữu Nghĩa nhằm khẳng địnmục đích của đề tài là đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp giáo dục hiện nay, phhuy năng lực thực hành của HS, giúp HS có thói quen giải quyết vấn đề bằng thnghiệm trực quan, nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn hóa học ở trường THP

3.2 NHIỆM VỤ THỰC NGHIỆM

- Khảo sát ý kiến của GVHD thông qua phiếu phỏng vấn GV, nhận xét củaGVHD thực tập.

- Thu nhận kết quả, xử lý và đánh giá số liệu thực nghiệm.

- Đánh giá và phân tích kết quả thu được từ đó đưa ra kết luận và kiến nghị.

3.3 ĐỐI TƯỢNG THỰC NGHIỆM

GV ở trường THPT Bùi Hữu Nghĩa.

3.4 CHUẨN BỊ THỰC NGHIỆM

- Thiết kế toàn bộ giáo án thực hành thí nghiệm của chương trình hóa học lớp 10 ban nâng cao.

- Phiếu phỏng vấn GV.

3.5 TIẾN HÀNH THỰC NGHIỆM

- Gửi GVHD các bài giáo án thực hành chương trình lớp 10, ban nâng cao đãđược thiết kế để GV nghiên cứu.

- Gửi GV phiếu phỏng vấn GV để lấy ý kiến của GV.

3.6 KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM

Quá trình thực nghiệm được đánh giá thông qua phiếu phỏng vấn ý kiến GV (phụlục) ở trường THPT Bùi Hữu Nghĩa (2 GV), nhận xét của GVHD thực tập sư phạm.

3.6.1 Cách trình bày kết quả thực nghiệm sư phạm

- Tiến hành thống kê phiếu thăm dò ý kiến GV.

- Đánh giá kết quả thu được.







3.6.2 Phiếu thăm dò ý kiến GV

Sử dụng phiếu thăm dò ý kiến GV để ghi nhận ý kiến của GV tổ Hóatrường THPT Bùi Hữu Nghĩa về việc “Thiết kế giáo án dạy học thí nghiệm hóa học

lớp 10, ban nâng cao theo hướng phát huy năng lực thực hành của học sinh” .

Kết quả thu được trình bày ở bảng sau:

Bảng 3 Kết quả phỏng vấn ý kiến giáo viên

Nội dung phỏng vấn Ý kiến giáo viên

Ít Bình

thường

Khá Tốt Rất

tốt

Câu 1. Mức độ khả thi của bài dạythực hành thí nghiệm hóa học đượcthiết kế theo hướng phát huy năng lựcthực hành của học sinh

2

Câu 2. Việc “Thiết kế giáo án thựchành theo hướng phát huy năng lựcthực hành của học sinh” có phù hợpvới đổi mới phương pháp dạy học hóahọc hiện nay ?

2

Câu 3. Bài dạy thực hành thí nghiệm

có phối hợp được mặt mạnh của các phương pháp dạy học, tạo điều kiệncho học sinh:

a. Phát triển tư duy 2

b. Phát triển năng lực thực hành 2

c. Nhớ lâu, khắc sâu kiến thức 2







Câu 4. Bài dạy thực hành thí nghiệmcó giúp học sinh phối hợp hoạt độngvới giáo viên cùng xây dựng bài học ?

2

3.6.3 Phân tíc h định tính kết quả thực nghiệm

Về phía giáo viên: việc “Thiết kế giáo án thực hành theo hướng phát huynăng lực thực hành của học sinh” được soạn thảo dựa trên phần mềm MindjetMindManager Pro phát huy được năng lực thực hành của HS; phát triển khả năng tưduy, sáng tạo; phù hợp với HS khá, giỏi; giúp HS giải quyết được một số vấn đề thôqua thí nghiệm trực quan.

Ý kiến của thầy Võ Quốc Cường – GV trường THPT Bùi Hữu Nghĩa, CầnThơ







Ý kiến của cô Phan Thị Tươi – GV trường THPT Bùi Hữu Nghĩa, Cần Thơ

3.6.4. Kết luận

Kết quả thực nghiệm tại trường THPT Bùi Hữu Nghĩa đã khẳng định:

Đề tài: “Thiết kế giáo án dạy học thí nghiệm hóa học lớ p 10, ban nâng cao

theo hướng phát huy năng lực thực hành của học sinh” là thật sự cần thiết.

Việc nghiên cứu, thiết kế giáo án dạy học thí nghiệm có các câu hỏi phát triểnăng lực là phù hợp, có tính khả thi cao và phát triển được năng lực của HS.

Việc thiết kế giáo án thí nghiệm nhằm phát huy năng lực thực hành của họcsinhrất cần được phát huy và nhân rộng cho các ngành học và bậc học phổ thông.







KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

--- ---

1. Kết luận

Quá trình thực hiện đề tài “Thiết kế giáo án dạy học thí nghiệm lớp 10, bannâng cao theo hướng phát huy năng lực thực hành của học sinh” đã thu được kếtquả sát với mục đích đề ra: thiết kế được 7 giáo án dạy học thực hành thí nghiệlớp 10, ban nâng cao theo chương trình hóa học phổ thông hiện hành. Kết quả thựnghiệm sư phạm tại trường THPT Bùi Hữu Nghĩa thông qua phiếu phỏng vấn GVnhận xét của GV đã khẳng định tính đúng đắn và khả thi của đề tài nghiên cứu.

Luận văn hoàn thành sẽ cung cấp cho GV và những người yêu thích môn hóahọc có thêm tài liệu tham khảo hữu ích về việc thiết kế giáo án dạy học thí nghiệgóp phần nâng cao năng lực thực hành, phát triển tư duy của HS, nhằm hướng đếnmục đích đổi mới và nâng cao chất lượng dạy và học môn hóa học ở trường THPhiện nay.

Đề tài nghiên cứu chỉ giới hạn trong các bài thực hành của chương trình hóa

học lớp 10, ban nâng cao. Hướng nghiên cứu tiếp theo là thiết kế giáo án dạy họthí nghiệm theo quy trình trên cho cả các bài thực hành hóa học lớp 10, ban cơ bản

2. Kiến nghị

Sau quá trình thực hiện đề tài luận văn tốt nghiệp, em có một số kiến nghị sau:

- Thiết kế giáo án dạy học thực hành thí nghiệm lớp 10, ban nâng cao theohướng phát huy năng lực thực hành của học sinh vào quá trình dạy bài thực hành

thí nghiệm có nhiều ưu điểm, cần được phát huy và nhân rộng cho tất cả các môkhoa học và các bậc học để nâng cao chất lượng dạy và học, phát triển khả năng duy, năng lực thực hành của HS, giúp HS có thói quen giải quyết vấn đề bằng thnghiệm trực quan.

- Nhà trường THPT cần được trang bị nhiều đầy đủ cơ sở vật chất kỹ thuậcũng như dụng cụ thí nghiệm, hóa chất để phục vụ cho việc dạy học thực hành

nghiệm theo hướng phát huy năng lực thực hành của HS.







- GV cần trang bị đầy đủ về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, có năng lực sư phạm và khả năng nắm bắt tâm lý HS.

- HS cần được bồi dưỡng ý thức tự học và rèn luyện khả năng tự giải quyết v

đề bằng thí nghiệm trực quan.

- Khuyến khích sinh viên tham gia nghiên cứu khoa học, đặc biệt là các đề tàivề vận dụng thực hành thí nghiệm theo hướng phát huy năng lực thực hành tronquá trình dạy và học.

Trên đây là tất cả những công việc mà đề tài luận văn đã thực hiện với mongmuốn đóng góp phần nhỏ vào việc nâng cao chất lượng dạy học hóa học ở nước

Do một số hạn chế về thời gian và điều kiện thực hiện nên đề tài chỉ giới hạn đđây.







TÀI LIỆU THAM KHẢO

----- -----

(1) Trịnh Văn Biểu (2001),Thực hành thí nghiệm phương pháp dạy học hóa học,Khoa Hóa, trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.

(2) Nguyễn Cương (2007), Phương pháp dạy học ở trường phổ thông và đại học –

một số vấn đề cơ bản, Nhà xuất bản Giáo dục.

(3) Lê Hồ Minh Giang (2004), Nghiên cứu thiết kế các bài thí nghiệm thực hànhhóa học – lớp 10 – chương trình phân ban mới theo hướng dạy học tích cực,luận văn tốt nghiệp ngành sư phạm Hóa học, khoa Sư phạm, trường Đại họCần Thơ.

(4) Trần Mỹ Giàu (2012),Thiết kế bài dạy hóa học lớp 10 – ban cơ bản theo sơ đồtư duy của Tony Buzan, luận văn tốt nghiệp ngành sư phạm Hóa học, khoa Sư phạm, trường Đại học Cần Thơ.

(5) Bùi Phương Thanh Huấn (2009), Đổi mới phương pháp dạy học ở trườngTrung học Phổ thông vùng đồng bằng sông Cửu Lon g , luận án tiến sĩ Giáodục học, Hà Nội.

(6) Bùi Phương Thanh Huấn (2010),Giáo trình Thực hành phương pháp giảngdạy hóa học, bộ môn Hóa học, khoa Sư phạm, trường Đại học Cần Thơ.

(7) Võ Thị Bích Huyền (2012),Thiết kế bài giảng hóa học lớp 10 – ban nâng cao

theo hướng tích cực hóa hoạt động của học sinh, luận văn tốt nghiệp ngành sư phạm Hóa học, khoa Sư phạm, trường Đại học Cần Thơ.

(8) Bùi Thị Mùi (2011), Bài giảng Giáo dục học, trường Đại học Cần Thơ.

(9) Đoàn Thị Kim Phượng (2010), Bài giảng Lý luận dạy học hóa học, trường Đạihọc Cần Thơ.

(10) Nguyễn Ngọc Quang, Nguyễn Cương, Nguyễn Xuân Trinh (1982), Lý luận dạyhọc hóa học, Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội, tập 1.

(11) Nguyễn Xuân Trường (2005), Phương pháp dạy học hóa học ở trường Trunghọc Phổ thông , Nhà xuất bản Giáo dục.







(12) Võ Phương Uyên (2009),Sử dụng thí nghiệm trong dạy học môn hóa lớp 10,11trường Trung học Phổ thông tỉnh Dak Lak , luận văn Thạc sĩ trường Đại họcSư phạm Thành phố Hồ Chí Minh.

Địa chỉ trang web:

http://tailieu.vn/doc/giao-an-hoa-hoc-lop-10-nang-cao-bai-15-bai-thuc-hanh-so-740245.html

http://123doc.org/document/1941282-giao-an-hoa-hoc-lop-10-nang-cao-bai-28-bai-thuc-hanh-so-2-phan-ung-oxi-hoa-khu-doc.htm

http://www.kilobooks.com/hoa-hoc-bai-thuc-hanh-so-2-phan-ung-oxi-hoa-khu-113715

http://idoc.vn/tai-lieu/giao-an-hoa-hoc-lop-10-nang-cao-bai-38-bai-thuc-hanh-so-3-tinh-chat-

cua-cac-halogen.html

http://idoc.vn/tai-lieu/giao-an-hoa-hoc-lop-10-nang-cao-bai-39-thuc-hanh-so-4-tinh-chat-cua-cac-halogen.html

http://tailieu.vn/doc/giao-an-hoa-hoc-lop-10-nang-cao-bai-39-thuc-hanh-so-4-tinh-chat-cua-cac-halogen-740306.html

http://123doc.org/document/1941207-giao-an-hoa-hoc-lop-10-nang-cao-bai-39-thuc-hanh-so-

4-tinh-chat-cua-cac-halogen-docx.htm http://idoc.vn/tai-lieu/giao-an-hoa-hoc-lop-10-nang-cao-bai-47-bai-thuc-hanh-so-5-tinh-chat-cua-oxi-luu-huynh.html

http://tailieu.vn/doc/giao-an-hoa-hoc-lop-10-nang-cao-bai-47-bai-thuc-hanh-so-5-tinh-chat-cua-oxi-luu-huynh-740290.html

http://tailieu.vn/doc/giao-an-hoa-hoc-lop-10-nang-cao-bai-48-bai-thuc-hanh-so-6-740277.html

http://tailieu.vn/doc/giao-an-hoa-hoc-lop-10-nang-cao-bai-52-bai-thuc-hanh-so-7-toc-do- phan-ung-va-can-bang-hoa-hoc-740257.html










http://idoc.vn/tai-lieu/giao-an-hoa-hoc-lop-10-nang-cao-bai-38-bai-thuc-hanh-so-3-tinh-chat-cua-cac-halogen.html









http://123doc.org/document/1941207-giao-an-hoa-hoc-lop-10-nang-cao-bai-39-thuc-hanh-so-4-tinh-chat-cua-cac-halogen-docx.htm



http://idoc.vn/tai-lieu/giao-an-hoa-hoc-lop-10-nang-cao-bai-47-bai-thuc-hanh-so-5-tinh-chat-cua-oxi-luu-huynh.html









http://tailieu.vn/doc/giao-an-hoa-hoc-lop-10-nang-cao-bai-52-bai-thuc-hanh-so-7-toc-do-phan-ung-va-can-bang-hoa-hoc-740257.html



























PHỤ LỤC

--- ---

PHIẾU ĐIỀU TRA THĂM DÒ Ý KIẾN GIÁO VIÊN

Câu 1. Mức độ khả thi của bài dạy thực hành thí nghiệm hóa học được thiết kế thehướng phát huy năng lực thực hành của học sinh:

A. Ít B. Bình thường C. Khá D. Tốt E. Rất tốt Câu 2. Việc “Thiết kế giáo án thực hành theo hướng phát huy năng lực thực hành củahọc sinh” có phù hợp với đổi mới phương pháp dạy học hóa học hiện nay ?

A. Ít B. Bình thường C. Khá D. Tốt E. Rất tốt

Câu 3. Bài dạy thực hành thí nghiệm có phối hợp được mặt mạnh của các phươn pháp dạy học, tạo điều kiện cho học sinh:

a. Phát triển tư duy

A. Ít B. Bình thường C. Khá D. Tốt E. Rất tốt b. Phát tr iển năng lực thực hành

A. Ít B. Bình thường C. Khá D. Tốt E. Rất tốt c. Nhớ lâu, khắc sâu kiến thức

A. Ít B. Bình thường C. Khá D. Tốt E. Rất tốt Câu 4. Bài dạy thực hành thí nghiệm có giúp học sinh phối hợp hoạt động với giáoviên cùng xây dựng bài học ?

A. Ít B. Bình thường C. Khá D. Tốt E. Rất tốt Câu 5. Theo thầy (cô), việc “Thiết kế giáo án thực hành theo hướng phát huy năng lựcthực hành của học sinh” có ưu điểm và hạn chế như thế nào ?

-Ưu điểm:.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

- Hạn chế:.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................. Xin chân thành cảm ơn quý thầy cô! ! !







Nhận xét chung của giáo viên

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................





TRƢỜNG ĐẠI HỌC C ẦN THƠ KHOA SƢ PHẠM

----- -----

LUẬN VĂN TỐT NGHI ỆP ĐẠI HỌC

“THIẾT K Ế GIÁO ÁN DẠY HỌC THÍNGHI ỆM HÓA HỌC LỚP 11,BAN NÂNG

CAO THEO HƢỚNG PHÁT HUY NĂNGLỰ C TH ỰC HÀNH CỦA HỌC SINH”

Chuyên ngành: Sƣ phạm Hóa học

Cán bộ hướ ng d ẫ n: Sinh viên thự c hiện: Lâm Thị M ỹ Đẹp

TS. Bùi Phƣơng Thanh Huấ n Mã số sinh viên:2111808

Lớ p : Sƣ phạm Hóa học K37

CẦN THƠ – 2015





L u ận văn tố t nghi ệp

GVHD: TS Bùi Phƣơng Thanh Huấ n i SVTH: Lâm Thị M ỹ Đẹp

LỜ I C ẢM ƠN

----- -----

Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã nhận đƣợ c sự động viên, sự giúp đỡ nhiệt tình,sự đóng góp ý kiến của quí thầy cô và bạn bè. Nhờ vậy, lu ận văn hoàn thành đúng thờ i

hạn. Nhân đây tôi xin chân thành gửi lời cám ơn đến :

- TS. Bùi Phƣơng Thanh Huấ n – Phó trƣở ng B ộ môn Sƣ phạm Hóa học – Khoa Sƣ phạm – Trƣờng Đại học Cần Thơ – GV hƣớ ng dẫn thực hiện đề tài luận văn, thầyđã tận tình hƣớ ng dẫn, giúp đỡ , truyền đạt kiến thức cho tôi trong suốt quá trình

thực hiện và hoàn thành đề tài luận văn tốt nghiệ p.

- Cô Liêu Ngọc Nhã Khanh – GVHD Th ực tập Sƣ phạm môn Hóa học năm học

2014 – 2015 trƣờ ng THPT Nguy ễn Vi ệt Hồng – Tp. C ần Thơ, cô đã giúp đỡ tôitrong quá trình làm luận văn, đóng góp những ý kiến quí báu để luận văn hoàn thiệnhơn, giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra l ấy ý kiến giáo viên.

- Thầy Tr ần Văn Vũ, cô Nguy ễ n Th ị Thanh Lý – GV trƣờ ng THPT Nguy ễn Việt

Hồng – Tp. C ần Thơ đã đóng góp nhiều ý kiến quí báu, chân thành để luận vănhoàn thiện hơn.

- Quí thầy cô trong Bộ môn Sƣ phạm Hóa học – Khoa Sƣ phạm – Trƣờng Đại họcCần Thơ đã truyền thụ kiến thức và nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình làm luận

văn. - Các bạn trong l ớp Sƣ phạm Hóa học K37 đã giúp đỡ, động viên tôi trong quá trình

thực hiện đề tài luận văn này.

Và tôi cũng xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, động viên của tất cả ngƣời thântrong gia đình và bạn bè khác trong suốt thờ i gian qua.

Chân thành cảm ơn!

Cần Thơ, Ngày…..tháng…..năm 2015

Sinh viên: Lâm Thị M ỹ Đẹp






GVHD: TS Bùi Phƣơng Thanh Huấ n ii SVTH: Lâm Thị M ỹ Đẹp

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƢỚ NG D ẪN----- -----

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................






GVHD: TS Bùi Phƣơng Thanh Huấ n iii SVTH: Lâm Thị M ỹ Đẹp

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BI ỆN----- -----

Cán bộ phản biện: cô Nguyễn Th ị Thu Th ủy

Nhận xét về hình thứ c của lu ận văn Về bố cục, Luận văn tốt nghiệ p với đề tài:“ Thi ế t k ế giáo án dạy h ọc thí nghiệm Hóa

h ọc l ớp 11 ban nâng cao theo hƣớng phát huy năng lự c th ực hành của h ọc

sinh ” g ồm 36 trang đánh máy, đƣợc chia thành các phần nhƣ sau:

Mở dầu 1-4

Chƣơng 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn 5-40

Chƣơng 2: Thực nghi ệm 41-113

K ết luận và kiến ngh ị trang 114

Tài liệu tham kh ảo 115-116

Nhìn chung, luận văn trình bày sạch, đẹ p.

Nh ận xét về n ội dung c ủa lu ận văn Các công việc và nội dung đã đạt đƣợ c

Trong đề tài tác giả đã tập trung vào các nội dung chính:

- Soạn đƣợc giáo án của 7 bài Thực hành hóa học lớp 11 ban nâng cao - Đánh giá những ƣu nhƣợc điểm của giáo án đã soạn dựa trên ý kiến của ba GV

trƣờ ng THPT Nguy ễn Việt Hồng – Thành phố Cần Thơ. Công cụ đánh giá là phiếuthăm dò.

Điểm đề ngh ị: 9,0 (chín) Cần Thơ, ngày… tháng 5 năm 2015

GV ph ản biện

Nguyễn Th ị Thu Th ủy






GVHD: TS Bùi Phƣơng Thanh Huấ n iv SVTH: Lâm Thị M ỹ Đẹp

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BI ỆN----- -----

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................






GVHD: TS Bùi Phƣơng Thanh Huấ n v SVTH: Lâm Thị M ỹ Đẹp

MỤC L ỤC----- -----

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................. i NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƢỚ NG D Ẫ N ..........................................................ii

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢ N BIỆ N ........................................................... iii

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢ N BIỆ N ............................................................ iv

MỤC LỤC ................................................................................................................... v

DANH M ỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... xvii

DANH M ỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ TH Ị TRONG LU ẬN VĂN .............................. xviii

DANH M ỤC CÁC BIỂU BẢ NG TRONG LU ẬN VĂN ........................................... xx

TÓM TẮT LUẬN VĂN ........................................................................................... xxi

PHẦ N 1: M Ở ĐẦU ..................................................................................................... 1

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ..................................................................................... 1

2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI ................................................................................. 1

3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨ U .............................................. 1

3.1 Khách thể nghiên cứu: ................................................................................. 1

3.2 Đối tƣợng nghiên cứu: ................................................................................. 2

4. GIẢ THUY ẾT KHOA H ỌC .............................................................................. 2

5. NHI ỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI ................................................................................ 2

6. PHẠM VI NGHIÊN CỨ U ................................................................................. 2

7. PHƢƠNG PHÁP VÀ PHƢƠNG TIỆN NGHIÊN CỨ U .................................... 2

7.1 Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................. 2

7.2 Phƣơng tiện nghiên cứu ............................................................................... 3

PHẦ N 2: N ỘI DUNG .................................................................................................. 5

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰ C TIỄ N ..................................................... 5

1.1 QUÁ TRÌNH DẠY HỌC HÓA HỌC [2] ................................................................. 5

1.1.1 Quá trình dạy học ...................................................................................... 5

1.1.2 Các thành tố của quá trình dạy học hóa học ............................................... 51.2 PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC ................................................................................. 6






GVHD: TS Bùi Phƣơng Thanh Huấ n vii SVTH: Lâm Thị M ỹ Đẹp

1.3 .5.2 Phƣơng pháp thảo luận nhóm[16] ....................................................... 25

1.3.6 Đổi mớ i PPDH [6] ................................................................................. 27

1.3.6.1 M ục đích của việc đổi mớ i PPDH ..................................................... 27

1.3 .6.2 Đổi mớ i PPDHHH ............................................................................ 28

1.3 .6.3 Làm thế nào để dạy tốt môn hóa học ? [8] ............................................ 32

1.4 PHƢƠNG TIỆ N DẠY HỌC HÓA HỌC ............................................................ 33

1.4.1 Khái niệm phƣơng tiện dạy học .......................................................... 33

1.4.2 Vai trò của phƣơng tiện dạy học trong d ạy học hóa học ...................... 33

1.4.3 Các loại phƣơng tiện dạy học trong d ạy học hóa học .......................... 33

1.4.4 Yêu cầu đối với phƣơng tiện dạy học .................................................. 341.4.5 Nguyên tắc sử dụng phƣơng tiện dạy học ............................................ 34

1.5 NHỮNG ĐIỀU KIỆ N CẦ N THI ẾT ĐỂ HS CÓ THỂ HỌC TẬP SÁNG TẠO . 34

1.6THÍ NGHIỆM HÓA HỌC ................................................................................... 34

1.6.1.Khái niệm ................................................................................................... 34

1.6.2.S ử dụng thí nghiệm trong d ạy học hóa học ................................................. 35

1.6.2.1 Vai trò của thí nghiệm trong d ạy học hóa học .................................. 35

1.6.2.2 Các loại thí nghiệm hóa học .............................................................. 35

1.6.2.3 Thí nghiệm thực hành hóahọc .......................................................... 36

1.7 NHỮ NG V ẤN ĐỀ CHUNG V Ề THỰC HÀNH HÓA HỌC ................................ 37

1.7.1 Vai trò của thực hành đối vớ i HS b ậc THPT ............................................... 37

1.7.2 Th ực tr ạng về thực hành thí nghiệm hóa học THPT và các giải pháp cải tiếnthực tr ạng ............................................................................................................ 37

1.7.3 Nh ững yêu cầu cần thiết cho vi ệc dạy thực hành hóahọc có hiệu quả......... 38

1.7.4 Qui trình cho một bài thí nghiệm ................................................................ 39

CHƢƠNG 2:THỰ C NGHI ỆM ................................................................................. 41

2.1 THI ẾT K Ế GIÁO ÁN DẠY HỌC THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM LỚP 11, BAN NÂNG CAO[1], [5], [7], [10], [11], [14] .................................................................................. 41

Bài thực hành số 1: .................................................................................................... 41

TÍNH AXIT- BAZƠ. PHẢ N ỨNG TRAO ĐỔI ION TRONG DUNG D ỊCH CÁCCHẤT ĐIỆ N LY ....................................................................................................... 41






GVHD: TS Bùi Phƣơng Thanh Huấ n viii SVTH: Lâm Thị M ỹ Đẹp

Bài thực hành số 2: .................................................................................................... 51

TÍNH CHẤT CỦA MỘT SỐ HỢP CHẤT NITƠ, PHOTPHO. PHÂN BIỆT MỘT SỐ

LOẠI PHÂN BÓN HÓA HỌC .................................................................................. 51 Bài thực hành số 3 ..................................................................................................... 63

PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH. ĐIỀU CHẾ VÀ TÍNH CHẤT CỦA METAN ................. 63

Bài thực hành số 4: .................................................................................................... 71

TÍNH CHẤT CỦA HIĐROCACBON KHÔNG NO.................................................. 71

Bài thực hành số 5: TÍNH CHẤT MỘT SỐ HIĐROCACBON THƠ ........................ 81

Bài thực hành số 6: .................................................................................................... 89

TÍNH CHẤT CỦA MỘT VÀI DẪ N XU ẤT HALOGEN, ANCOL VÀ PHENOL .... 89

Bài thực hành số 7 : TÍNH CHẤT CỦA ANĐEHIT VÀ AXIT CACBOXYLIC ..... 101

2.2 ĐÁNH GIÁ GIÁO ÁN GIÁO ÁN DẠY HỌC THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM LỚP11, BAN NÂNG CAO ............................................................................................. 108

2.2.1 M ỤC ĐÍCH THỰ C NGHI ỆM SƢ PHẠM ......................................... 108

2.2.2 NHI ỆM VỤ THỰ C NGHI ỆM ........................................................... 108

2.2 .3 ĐỐI TƢỢ NG THỰ C NGHI ỆM ......................................................... 108

2.2 .4 MÔ TẢ K ẾT QUẢ THỰ C NGHI ỆM ................................................ 108

2.2 .5 PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH KẾT QU Ả THỰ C NGHI ỆM SƢ PHẠM . 108

K ẾT LUẬN VÀ KIẾ N NGH Ị .................................................................................. 114

TÀI LIỆU THAM KH ẢO........................................................................................ 115

PHỤ LỤC ................................................................................................................ 117






GVHD: TS Bùi Phƣơng Thanh Huấ n ix SVTH: Lâm Thị M ỹ Đẹp

DANH M ỤC HÌNH

----- -----

Hình 1.1. Sơ đồ tích cực học tậ p. .......................................................................................... 17

Hình 1.2. Nguyên tắc xây dựng Grap n ội dung d ạy học ........................................................ 23

Hình 2.1.1 Đo độ pH c ủa dung d ịch HCl .............................................................................. 44

Hình 2.1.2 Đo độ pH c ủa các dung d ịch NH 4Cl, CH 3COONa, NaOH ................................... 44

Hình 2.1.3 Phản ứng trao đổi ion gi ữa Na 2CO 3 và CaCl2 ...................................................... 45

Hình 2.1.4 Phản ứng giữa CaCO 3 và dung dịch HCl ............................................................ 46

Hình 2.1.5 Phản ứng trao đổi ion gi ữa NaOH và HCl........................................................... 47

Hình 2.1.6 Phản ứng điều chế k ết tủa Zn(OH) 2 ..................................................................... 48Hình 2.1.7 Phản ứng thể hiện tính lƣỡng tính của Zn(OH) 2 .................................................. 49

Hình 2.2.1 Phản ứng thể hiện tính chất của NH 3 ................................................................... 53

Hình 2.2.2 Phản ứng thể hiện tính oxi hóa của HNO 3 đặc ..................................................... 55

Hình 2.2.3 Phản ứng tính oxi hóa của HNO 3 loãng............................................................... 56

Hình 2.2.4 Tính oxi hóa của muối kali nitrat nóng chảy........................................................ 57

Hình 2.2.5 Thí nghiệm nhận biết phân đạm amonisunfat ...................................................... 59

Hình 2.2.6 Thí nghiệm nhận biết phân kali clorua và supephotphat kép ................................ 60

Hình 2.3.1 Xác định sự có mặt của C,H trong h ợ p chất hữu cơ ............................................. 65

Hình 2.3.2 Điều chế và thử tính chất metan .......................................................................... 68

Hình 2.4.1 Điều chế và thử tính chất của etilen .................................................................... 73

Hình 2.4.2 Điều chế và thử tính chất của axetilen ................................................................. 76

Hình 2.4.3 Phản ứng của tecpen (d ầu thông) với nƣớ c brom................................................. 78

Hình 2.4.4 Phản ứng của tecpen (cà chua) với nƣớ c brom .................................................... 79

Hình 2.5.1 Tính chất của benzen .......................................................................................... 83

Hình 2.5.2 Tính chất của toluen............................................................................................ 85

Hình 2.6.1 Phản ứng thủy phân dẫn xuất halogen ................................................................. 91

Hình 2.6.2 Tác dụng của glixerol v ới đồng (II) hiđroxit........................................................ 93

Hình 2.6.3 Tác dụng của phenol v ớ i brom ............................................................................ 95

Hình 2.6.4 Phân biệt etanol, glixerol và phenol .................................................................... 98

Hình 2.7.1 Phản ứng tráng gƣơng..................................................................................... 103






GVHD: TS Bùi Phƣơng Thanh Huấ n x SVTH: Lâm Thị M ỹ Đẹp

DANH M ỤC BẢNG----- -----

Bảng 1.1. So sánh sự khác nhau giữa PPDH c ổ truyền và PPDH tích cực .................. 29Bảng 1.2. S ự phát triển mô hình dạy học.................................................................... 31






GVHD: TS Bùi Phƣơng Thanh Huấ n xi SVTH: Lâm Thị M ỹ Đẹp

DANH M ỤC CÁC TỪ VIẾT T ẮT----- -----

HS Học sinh

GV Giáo viên

PPDH Phƣơng phápdạy học

PPDHHH Phƣơng pháp dạy học Hóa học

TN Thí nghiệm

SGK Sách giáo khoa

THPT Trung h ọc phổ thông

GDPT Giáo dục phổ thông

PTHH Phƣơng trình Hóa học






GVHD: TS Bùi Phƣơng Thanh Huấ n xii SVTH: Lâm Thị M ỹ Đẹp

TÓM TẮT LU ẬN VĂN ----- -----

Thực hành giữ một vai trò hết sức quan tr ọng trong vi ệc giảng dạy và nghiên cứu Hóahọc. Sự k ết hợ p chặt chẽ giữa lí thuyết và thực hành không chỉ giúp ngƣờ i học nắm bắt

kiến thức một cách chính xác mà còn rèn luyện đƣợc tính thận tr ọng, phát huy tínhsáng tạo và kĩ năng thực hành của học sinh. Đề tài “ Thi ết k ế giáo án dạy học thí

nghi ệmH óa học lớp 11 ban nâng cao theo hƣớng phát huy năng lự c th ực hànhcủa h ọc sinh”đã thiết k ế 7 giáo án, cụ thể nhƣ sau: Giáo án bài1: Tính axit – bazơ. Phản ứng trao đổi ion trong dung d ịch các chất điện li.

Giáo án bài 2: Tính chất một số hợ p chất nitơ, photpho. Phân biệt một số loại phân bón hóa học.

Giáo án bài3: Phân tích định tính. Điều chế và tính chất của metan.

Giáo án bài4: Tính chất của hiđrocacbon không no.

Giáo án bài5: Tính chất của một số hiđrocacbon thơm.

Giáo án bài6: Tính chất của một vài dẫn xuất halogen, ancol và phenol

Giáo án Bài7: Tính chất của anđehit và axit cacboxylic.

Các giáo án đƣợ c thiết k ế 1 cách khoa học, mỗi thí nghiệm GV đều đặt ra nhi ều câuhỏi nhằm tạo sự hứng thú, tìm tòi khám phá của HS trong lúc thực hành. Nhằm pháthuy đƣợc năng lực thực hành của HS. Đề tài đƣợ c GV ở Trƣờ ng phổ thông đánh giá

cao. Vì thế, những giáo án này có thể giảng dạy tốt các bài thí nghiệm thực hành bannâng cao ở chƣơng trình phổ thông.






GVHD: TS Bùi Phƣơng Thanh Huấ n 1 SVTH: Lâm Thị M ỹ Đẹp

PH ẦN 1: M Ở ĐẦU

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Từ yêu cầu của xã hội hiện đại, mục tiêu của giáo dục cũng cần đƣợc thay đổi để

đào tạo những con ngƣời thích ứng với xã hội phát triển, vớ i bản thân ngƣờ i học.

Trong m ục tiêu giáo dục của các cấ p học, bậc học đã có điểm mới là tậ p t rung hơnnữa vào việc hình thành năng lực cho h ọc sinh đó là: năng lực nhận thức, năng lựchành động, năng lực thích ứng với điều kiện xã hội.

Trong m ục tiêu của môn hóa học đã xác định rõ: “ Ngoài những kiến thức, kĩ nănghóa học cơ bản học sinh ph ải đạt đƣợ c, cần chú ý hơn nhiều tớ i việc hình thành các kĩ

năng vận dụng kiến thức, kĩ năng tiến hành nghiên cứu khoa h ọc hóa học nhƣ: quansát, phân loại, thu th ập thông tin, dự đoán khoa học, đề ra gi ả thuyết, giải quyết vấn đề,tiến hành thí nghiệm từ đơn giản đến phức tạp…để học sinh có thể tự phát hiện và giảiquyết một cách chủ động, sáng tạo các vấn đề thực tế có liên quan tới hóa học.

Vì vậy, thí nghiệm do h ọc sinh t ự làm khi nghiên cứu tài liệu mới đóng vai trò tolớ n trong d ạy học hóa học. Qua vi ệc tiến hành thí nghiệm giúp học sinh hình thành hệ

thống kiến thức mới, có cách tƣ duy hợp lí, rèn luyện óc độc lập suy nghĩ và làm việc

phát triển các kĩ năng kĩ xảo làm thí nghiệm. Để kích thích đƣợ c khả năng thực hànhthí nghiệm của học sinh bu ộc giáo viên phải có giáo án thực hành thí nghiệm một cáchhoàn thiện. Xuất phát từ lí do trên ngƣời nghiên cứu đã chọn đề tài “ Thiết k ế giáo ándạy học thí nghiệm hóa học lớp 11 ban nâng cao theo hƣớng phát huy năng lự c

thực hành của h ọc sinh”. 2. M ỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI

Nghiên cƣ u thiết kế mô t sô gia o a n da y ho c th nghiê m thƣ c ha nh môn Ho a ho c, lơ p 11 ban Nâng cao nhăm pha t huy năng lƣ c thƣ c ha nh cu a ho c sinh, góp phần nâng cao chấtlƣơ ng da y ho c môn Ho a ho c ơ trƣơ ng THPT.

3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨ U

3.1 Khách thể nghiên cứ uQuá trình dạy học môn hóa học ở trƣờ ng THPT

3.2 Đối tƣợng nghiên cứ u

Thí nghiệm thực hành hóa học lớp 11, ban nâng cao.







4. GI Ả THUY ẾT KHOA H ỌC

Đề tài nghiên cứu thành công sẽ góp phần nâng cao tính chủ động, t ích cực của học

sinh từ đó nâng cao chất lƣợ ng dạy và học, đáp ứng đƣợc định hƣớng đổi mới phƣơng

pháp dạy học trong giai đoạn hiện nay.

5 . NHI ỆM V Ụ CỦA ĐỀ TÀI

Nghiên cứu cơ sở lí luận về thí nghiệm hóa học ở trƣờ ng THPT.

Nghiên cứu thực tr ạng dạy và học c ác bài thực hành thí nghiệm ở trƣờ ng THPT

hiện nay.

Nghiên cứu cách sử dụng các phần mềm nhƣ Chemwin, Chemlad, Chemsketch,ChemOffice….

Xây dựng, thi ết k ế 7 giáo án dạy học thí nghiêm lớp 11, ban nâng cao kết hợ p

sử dụng các phần mềm mô tả thí nghiệm.

Tiến hành thực nghi ệm sƣ phạm để kiểm tra, đánh giá chất lƣợng và khả năngchủ động tiến hành thí nghiệm của học sinh.

6. PH ẠM VI NGHIÊN CỨ U

Chƣơng trình hóa học lớp 11, ban nâng cao.

7. PHƢƠNG PHÁP VÀ PHƢƠNG TIỆN NGHIÊN CỨ U

7.1 Phƣơng pháp nghiên cứ u

Nghiên cứu lý thuyết. Các tài liệu về lý luận dạy học, tâm lí học, giáo dục học môn hóa học.

Việc đổi mới phƣơng pháp dạy học Hóa học. Cơ sở lí luận về thí nghiệm hóa học.

Nội dung chƣơng trình sách giáo khoa Hóa học lớp 11, ban nâng cao.

Nghiên cứu cách sử dụng c ác phần mềm nhƣ Chemwin, Chemlad, Chemsketch,ChemOffice….

Nghiên cứu thực tiễn.

Điều tra, t ổng hợp ý kiến các nhà nghiên cứu giáo dục, các giáo viên dạy hóa ở trƣờ ng

THPT v ề nội dung, ki ến thức và kĩ năng sử dụng các thí nghiệm hóa học.







7.2 Phƣơng tiện ng hiên cứ u Các tài liệu sách báo, các đề tài nghiên cứu khoa h ọc có liên quan.

Máy tính, phần mềm nhƣ Chemwin, Chemlad, Chemsketch, ChemOffice….

Dụng cụ, thiết b ị và hóa chất cần thiết Phiếu điều tra.

8. CÁC BƢỚ C TH Ự C HI ỆN ĐỀ TÀI

Giai đoạn Công việc Th ờ i gian th ự c hi ện

1. Nhận đề tài, tham khảo tài liệu liên quan

và xây dựng đề cƣơng chi tiết.

Lúc nhận đề tài đến

đầu tháng 8/2014

2.

Nắm vững chƣơng trình sách giáo khoalớp 11, đặc biệt là những bài thực hành thínghiệm - ban nâng cao. Nghiên cứu cáchsử dụng các phần mềm nhƣ Chemwin,Chemlad, Chemsketch, ChemOffice…

Từ giữa tháng 8 đếntháng 12/2014

3.

Đặt vấn đề về những hiện tƣợng, tínhchất,… của các phản ứng hóa học chƣơngtrình lớp 11, ban nâng cao. Sau đó, thực

hành làm thí nghiệm thử và giải đápnhững

vấn đề đã đặt ra trƣớc đó.

Xây dựng các hình vẽ mô tả thí nghiệm bằng các phần mềm đã nghiên cứu.

Từ tháng 12/2014 đếntháng 01/2015.

4.

Tiến hành viết luận văn bƣớc đầu Từ tháng 01/2015 đếntháng 02/2015.







5.

Tiến hành thực nghi ệm sƣ phạm. Từ giữa tháng 02/2015đến giữa tháng

04/2015

6.

Phân tích kết quả thực nghi ệm sƣ phạm.

Hoàn thiện luận văn và nộ p cho GVHD

đóng góp ý kiến, sửa chữa để hoàn thànhtốtbài luận văn.

Nộ p luận văn và báo cáo trƣớ c hội đồng

phản biện.

Từ tháng 4 đến tháng5/2013







1.2 PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC

1.2.1 Các khái niệm- Phƣơng pháp dạy h ọc[9]

PPDH là hình thức làm việc của thầy và của trò trong sự phối hợ p thống nhất dƣớ i sự

chỉ đạo của thầy nhằm làm trò tự giác tích cực, tự lực đạt tớ i mục đích học tậ p.

- Phƣơng pháp d ạy học hóa học[3]

“PPDHHH có thể hiểu là cách thức ho ạt động cộng tác có mục đích giữa GV và HS,trong đó thống nhất sự điều khiển của GV v ớ i sự b ị điều khiển – tự điều khiển của HS,

nhằm làm cho HS chiếm lĩnh khái niệm hóa học”.

1.2 .2. Đặc trƣng riêngcủa PPDHHH

- Những đặc trƣng của phƣơng pháp nhận thức hóa học phải đƣợ c phản ánh vàotrong PPDH hóa học. Đó là phải k ết hợ p thống nhất phƣơng pháp thực nghiêm – thực

hành với tƣ duy khái niệm, đó cũng là phƣơng pháp học tập có lậ p luận, trên cơ sở TN

tr ực quan. Định luật tổng quát của nhận thức về mối quan h ệ nhân quả giữa cấu tạo vàtính chất của chất phải đƣợ c sử dụng nhƣ một PPDH cơ bản trong môn hóa học.

- Học tập môn hóa học đòi hỏi HS m ột trình độ phát triển nhất định về tƣ duy trừutƣợ ng, kĩ năng sử dụng mô hình, phƣơng pháp mô hình hóa. Nguyên nhân là do đối

tƣợ ng của hóa học là chất – cấu tạo bở i những phần tử vi mô ( phân tử, nguyên tử, ion,

hạt nhân nguyên tử, electron…), không quan sát đƣợ c bằng mắt thƣờng. Chúng tƣơngứng vớ i những khái niệm tr ừu tƣợ ng cần đƣợc HS lĩnh hội vững chắc. Bên cạnh đó,diễn biến của các cơ chế phản ứng hóa học cũng đều ở kích thƣớc vi mô nhƣng lại lànhững kiến thức cơ bản về hóa học mà HS phải lĩnh hội. Vì vậy, PPDH hóa học gắn

liền với cách học bằng mô hình cụ thể, dựa vào các dấu hiệu bề ngoài của hiện tƣợ nghóa học để suy ra b ản chất hóa học của đối tƣợng nghiên cứu.

1.2.3. H ệ th ống các PPDHHH[3]

Trong quá trình dạy học không ai chỉ sử dụng một PPDH mà các PPDH đƣợ c sử dụng

phối hợ p xen k ẻ nhau t ạo nênsự hoàn chỉnh về các phƣơng pháp tác động đến HS b ở ivì “ Không có một phƣơng pháp tối ƣu nào dạy khoa h ọc cho t ất cả HS”. Cho nên việc

gọi tên chính xác một PPDH ch ỉ mang tính chất tƣơng đối.







Dựa vào phƣơng tiện sử dụng chức năng của PPDH, các PPDH chủ yếu hiện nay đƣợ c

phân thành các nhóm sau:

1.2.3.1. Các phƣơng pháp dùng lờ i

Đây là PPDH sử dụng lời nói và chữ viết để tác động đến HS. S ự tạo thành các biểutƣợng và hình thành các khái niệm trong d ạy học hóa học có thể ch ỉ thuần túy thôngqua vi ệc mô tả bằng lờ i.

1.2.3.1.1. Phương pháp diễ n giảng

- Phƣơng pháp diễn giảng cũ: là phƣơng pháp GV trình bài đơn thuần bài giảng.

GV làm việc là chính, HS thụ động tiếp thu bài.

- Phƣơng pháp diễn giảng mới: GV dùng lời trình bài nội dung bài học một cách cóhệ thống và lậ p luận chặt chẽ, k ết hợ p vớ i việc đặt những câu hỏi thích hợp để khuyến

khích sự học tậ p của HS. Bên cạnh đó, GV còn bổ sung nh ững tƣ liệu chƣa có trongSGK và sử dụng các phƣơng tiện tr ực quan thích hợp giúp HS tiếp thu bài hiệu quả.

HS tích cực tham gia vào quá trình dạy học, nghe gi ảng, tr ả lời các câu hỏi, có thể hỏi

và đƣa ra nhận xét riêng của mình. Không khí lớp sing động.

- Các bƣớ c tiến hành:+ Đặt vấn đề: giớ i thiệu hấ p dẫn vấn đề nhằm lôi cuốn HS t ập trung vào học tậ p ( cóthể đi từ thực tế vào bài giảng khi gi ớ i thiệu bài). + Phát biểu vấn đề: có thể phát biểu vấn đề bằng cách nối kiến thức mớ i vớ i kiến thức

đã học hoặc cung c ấp cho HS khung sƣờ n của bài mớ i.

+ Trình bày vấn đề: GV dùng lời trình bày bài giảng, k ết hợ p đặt các câu hỏi nêu vấn

đề để khuyến khích sự học tậ p của HS. GV s ử dụng thêm các phƣơng tiện tr ực quan

thích hợ p (bảng viết, thí nghiệm hóa học, tranh, m ẫu vật,…) nhằm làm tăng sức thuy ết phục và giúp HS nhớ lâu. Chú ý phân chia thờ i gian di ễn giảng hợ p lí. + K ết thúc bài: tiến hành tái hiện nội dung chính để đi đến k ết luận tổng quát chungcho toàn bài. - Ƣu điểm của phƣơng pháp: phƣơng pháp diễn giảng dẫn dắt HS tìm hiểu kiến

thức mớ i một cách có hệ thống, thông qua các bƣớ c học cụ thể, giúp HS thấy đƣợ c cả

mục đích và kết quả của từng bƣớ c. Vớ i một thờ i gian ng ắn, GV có thể trình bày các

bài giảng có khối lƣợ ng kiến thức lớ n cho nhi ều ngƣời nghe. GV có thể bổ sung m ột







vớ i kiến thức mớ i, hay d ựa vào thực tế để nêu ra vấn đề mà HS có thể gặ p trong cu ộc

sống, ho ặc đặt câu hỏi có vấn đề chứa đựng mâu thuẫn, gợi ý tính tò mò thúc đẩy HS

tìm tòi.

- Ƣu điểm của phƣơng pháp: PPDH – khám phá giúp phát triển trí tuệ của HS,tạo động lực thúc đẩy HS h ọc tậ p một cách tự giác. Kiến thức đƣợ c HS hi ểu một cáchcặn k ẽ sẽ có độ bền kiến thức cao. Toàn bộ quá trình dạy học đều hƣớng vào nhu cầu,

khả năng và hứng thú của HS ( ngƣờ i học là trung tâm). Phƣơng pháp này góp phần

làm tăng tính tự tin và phát triển nhiều khả năng: tổ chức, giao ti ếp, phát hiện vấn đề,vạch k ế hoạch,… cho HS, tránh đƣợc các hiện tƣơng nhƣ học vẹt, phụ thuộc vào tàiliệu, chấ p nhận k ết quả mà không suy xét,… - Nhƣợc điểm: Để sử dụng phƣơng pháp, cần có đủ cơ sở vật chất: phòng học,

dụng cụ, hóa chất, tài liệu tham kh ảo,…phải rèn luyện cho HS kh ả năng khám phá từ thấp đến cao, t ốn nhiều thờ i gian th ực hiện. Vớ i lớp có số lƣợng HS đông mà số GV

đảm nhận ít thì việc sử dụng phƣơng pháp này gặ p nhiều khó khăn. Không sử dụng

phƣơng pháp này đối vớ i những vấn đề quá phức tạp và trừu tƣợ ng.

1.2.3.5. Các phƣơng pháp kiểm tra, đánh giá các kết qu ả học tập hóa học

- Các tiêu chí của kiểm tra - đánh giá: + Tính toàn diện: đánh giá toàn diện các mặt kiến thức, k ỹ năng, năng lực, thái

độ, hành vi của HS.

+ Độ tin cậy: tính chính xác, trung thực, minh b ạch, khách quan, công bằng

trong đánh giá phản ánh đƣợ c chất lƣợ ng thật của HS và các cơ sở giáo dục.

+ Tính khả thi: nội dung, hình thức, phƣơng tiện tổ chức kiểm tra, đánh giá phải phù hợ p với điều kiện HS, cơ sở giáo dục, đặt biệt là phù hợ p vớ i mục tiêu theo từng

môn học.

+ Tính phân hóa: phân loại đƣợc chính xác trình độ, năng lực của HS. D ải phânhóa càng rộng càng tốt.

+ Tính hiệu quả cao: đánh giá đƣợ c tất cả lĩnh vực cần đánh giá HS, cơ sở giáodục, thực hiện các mục tiêu đề ra, tác động tích cực vào quá trình dạy học hóa học.

- Có nhiều phƣơng pháp đánh giá trong dạy học. Tùy thuộc vào nội dung và mục

tiêu đánh giá mà lựa chọn phƣơng pháp đánh giá cho phù hợp. Không có phƣơng pháp







nào là tối ƣu cho tất cả các mục tiêu nên cần có sự linh ho ạt khi áp dụng các phƣơng pháp.

1.2.3.5.1. Ki ể m tra v ấn đáp ( kiể m tra mi ệng)

- Thƣờ ng tiến hành vào đầu tiết học, vừa có tác dụng củng cố và làm chính xác kiếnthức, vừa làm “cầu nối” cho bài học mới và rèn luyện khả năng trình bày bằng lờ isao cho ng ắn gọn, dễ hiểu trƣớc đông ngƣờ i.

- Với hình thức kiểm tra này, GV phải đƣa ra câu hỏi chính xác, rõ ràng, phù hợp vàtạo điều kiện thuận lợ i cho HS tr ả lời. Đối với HS nhút nhát, GV cần khuy ến khíchđể các em tự tin hơn.

- Tùy theo bài mới và nội dung c ần kiểm tra mà GV sử dụng thờ i gian cho h ợp lý.Bên cạnh đó, việc cho điểm phải công bằng, tránh thiên vị, không cho điểm “r ộng”quá hay “chặt” quá.

1.2.3.5.2. Ki ể m tra vi ế t- Kiểm tra vi ết là hình thức kiểm tra ph ổ biến, đƣợ c sử dụng đồng thờ i vớ i nhiều

HS ở cùng một thời điểm, thƣờng đƣợ c sử dụng sau khi h ọc xong m ột phần của

chƣơng, một chƣơng hay nhiều chƣơng. Nội dung ki ểm tr a có thể bao quát từ vấn đề lớn có tính chất tổng hợp đến vấn đề nhỏ. HS ph ải diễn đạt câu trả lờ i bằng ngôn ngữ viết.

- Phƣơng pháp tự luận: bao g ồm:

+ Kiểm tra 10 - 15 phút: đƣợ c tiến hành đầu hay cu ối tiết học và không báo trƣớ c,

dùng thay cho kiểm tra mi ệng.

+ Kiểm tra m ột tiết: thƣờng đƣợ c tiến hành theo một chƣơng và chỉ thực hiện cho các

chƣơng đầu và giữa học k ỳ. Mỗi đề kiểm tra có nhiều loại câu hỏi khác nhau ( tái hiện,vận dụng, viết và cân bằng phản ứng,…) và một hoặc hai bài toán.

+ Kiểm tra ch ất lƣợ ng, thi h ọc k ỳ và tốt nghiệ p phổ thông: là hình thức kiểm tra nh ằm

nắm tình hình chung và đánh giá kết quả học tậ p, ph ải có thời gian thích hợp để HS ôntậ p.

1.2.3.5.3 Phương pháp trắ c nghi ệm

- Kiểm tra theo phƣơng pháp này thời gian thƣờng làngắn và số lƣợng câu hỏinhiều hơn hẳn so vớ i kiểm tra t ự luận.







- Căn cứ vào nhiệm vụ của HS, có bốn loại tr ắc nghi ệm đƣợc dùng đánh giá kết quả

học tập hóa học:

+ Tr ắc nghi ệm khách quan: mỗi câu hỏi gồm ph ần câu dẫn và phần phƣơng án

gồm hai, ba ,b ốn hoặc năm phƣơng án. HS có nhiệm vụ chọn câu đúng nhất. Thôngthƣờ ng dạng câu hỏi bốn phƣơng án đƣợ c sử dụng nhi ều nhất.

+ Loại câu trả lờ i: mỗi câu gồm câu hỏi hay câu mệnh lệnh và một hay hai hàngtr ống để HS điền câu trả lờ i ngắn gọn.

+ Xác định câu đúng, sai: Mỗi câu gồm một câu hỏi hay câu mệnh lệnh, một câutr ả lời đúng và một câu trả lời sai. HS có nhiệm vụ ghi vào bên cạnh câu trả lời đó làđúng hay sai.

+ Điền vào chỗ tr ống: HS điền một hay vài từ vào chỗ tr ống trong câu chƣa đầy

đủ. Những từ hay c ụm từ để HS ph ải điền là phần quan tr ọng nhất của đơn vị kiến

thức.

1.3 PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰ C

1.3.1 Nh ững quan điểm ch ỉ đạo đổi mới giáo dục THPT [4]

Việc đổi mới giáo dục THPT d ựa trên những đƣờ ng lối, quan điểm ch ỉ đạo giáo dụccủa nhà nƣớc, đó là những định hƣớ ng quan tr ọng về chính sách và quan điểm trong

việc phát triển và đổi mới giáo dục. Vi ệc đổi mớ i PPDH c ần phù hợ p vớ i những định

hƣớng đổi mớ i chung c ủa chƣơng trình giáo dục THPT.

Những đƣờ ng lối và quan điểm ch ỉ đạo của nhà nƣớ c về đổi mới giáo dục nói chungvà THPT nói riêng đƣợ c thể hiện trong nhi ều văn bản, đặc biệt trong các văn bản sau

đây:

- CT30/1998/CT-TTg v ề chủ trƣơng phân ban; - Ngh ị quyết 40/2000/QH10 v ề đổi mới chƣơng trình GDPT;

- Chỉ th ị 14/2001/CT-TTg v ề thực hiện NQ 40;

- Chiến lƣợc phát triển giáo dục 2011-2020;

- Luật GD ngày 14 tháng 6 năm 2005 và Luật sửa đổi, bổ sung m ột số điều của Luật

GD ngày 25 tháng 11 năm 2009.

Ngay sau cách mạng tháng 8/1945 cùng vớ i việc xây dựng một nền giáo dục mớ i, mục

tiêu và nguyên lý giáo dục Vi ệt Nam đã đƣợc xây dựng. Nội dung căn bản của mục







tiêu giáo dục là xác định đào tạo con ngƣời phát triển toàn diện. Mục tiêu này đƣợ c

khẳng định trong điều 2 của Luật giáo dục (2005).

Nguyên lý giáo dục cũng đƣợ c khẳng định trong điều ba c ủa Luật giáo dục là hoạt

động giáo dục phải thực hiện theo nguyên lý “ Học đi đôi với hành, giáo dục k ết hợ pvới lao động sản xuất, lý luận gắn vớ i thực tiễn, giáo dục của nhà trƣờ ng gắn với giáodục của gia đình và xã hội” (Luật giáo dục 2005).

Về PPDH, lu ật giáo dục qui định “Phƣơng pháp giáo dục phải phát huy tính tíchcực, tự giác, chủ động, tƣ duy sáng tạo của ngƣờ i học; bồi dƣỡng cho ngƣờ i học nănglực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vƣơn lên.” (Luật giáo dục

2005, điều 5).

Luật giáo dục cũng đƣa ra những qui định về mục tiêu, nội dung và phƣơng phápGDPT cho t ừng cấ p học. Về nội dung d ạy học, điều 28 Lu ật giáo dục qui định: “ Nội

dung GDPT ph ải đảm bảo tính phổ thông, cơ bản, toàn diện, hƣớ ng nghi ệp và có hệ thống; gắn vớ i thực tiễn cuộc sống, phù hợ p với tâm sinh lý lứa tuổi của HS, đáp ứng

mục tiêu giáo dục ở mỗi cấ p học” (Luật giáo dục 2005).

Về phƣơng pháp GDPT, điều 28 lu ật giáo dục qui định: “ Phƣơng pháp GDPT phải

phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS, phù hợ p với đặc điểm của

từng lớ p học, môn học; bồi dƣỡng phƣơng pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm;rèn luyện k ỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại

niềm vui, h ứng thú học tập cho HS”(Luật giáo dục 2005).

Mục tiêu giáo dục, nguyên lý giáo dục và những quy định về nội dung, PPDH đãđƣợ c khẳng định trong lu ật giáo dục trên đây là những định hƣớng cơ sở quan tr ọng

cho vi ệc xây dựng chƣơng trình dạy học, xác định các mục đích, nội dung và phƣơng

pháp và tổ chức dạy học. Những định hƣớng này phù hợ p vớ i những quan điểm hiệnđại và tiến bộ giáo dục trong ph ạm vi qu ốc tế, trong đó có mục tiêu đào tạo con ngƣờ i

phát triển toàn diện nhân cách cũng nhƣ định hƣớ ng gắn giáo dục vớ i thực tiễn cuộc

sống, gắn lý thuyết vớ i thực tiễn, phát triển động cơ, hứng thú học tập, phát huy tínhtích cực, tự lực và sáng tạo của HS. Nh ững định hƣớng này cũng phù hợ p với yêu cầucủa sự phát triển kinh t ế, xã hội trong điều kiện mới đối với đội ngũ lao động mớ i.







1.3.2 Th ự c tr ạng v ề PPDH ở nƣớ c ta

1.3.2.1 Th ự c tr ạng v ề tình hình sử d ụng các PPDH môn hóa học c ủa GV ở cáctrƣờ ng THPT [3]

- Các PPDHHH đƣợ c sử dụng thƣờng xuyên ở trƣờ ng phổ thông: phƣơng pháp dùnglời, phƣơng pháp trực quan, ki ểm tra đánh giá,…

- Các PPDHHH đƣợ c sử dụng không thƣờng xuyên: biểu diễn thí nghiệm, thí nghiệm

thực hành, phƣơng pháp nghiên cứu, dạy học nêu vấn đề.- Các PPDHHH ít đƣợ c sử dụng: phƣơng pháp Grap dạy học, phim video, tham quan

sản xuất, câu lạc bộ khoa h ọc.

- Các PPDHHH mới đƣợ c sử dụng phổ biến ở trƣờ ng phổ thông: phƣơng pháp đàmthoại- vấn đáp kết hợ p sử dụng các phƣơng tiện tr ực quan. S ử dụng giáo án điện tử

k ết hợ p với các phƣơng pháp dùng lời khác.

1.3.2.2 Th ự c tr ạng v ề tình hình học t ập môn hóa học c ủa HS ở trƣờ ng ph ổ thông [3]

- Các hình thức học đƣợc dùng thƣờng xuyên: nghe, ghi chép, trả lời câu hỏi khi GV

vấn đáp, HS làm việc với SGK, làm bài tập hóa học và toán hóa học, làm bài kiểm

tra.

- Các hình thức hoạt động đƣợc dùng không thƣờng xuyên: quan sát thí nghiệm, thínghiệm minh h ọa,…

- Các hìnhthức hoạt động đƣợ c sử dụng r ất ít hoặc không sử dụng: xem phim video,

tham quan s ản xuất,…

K ết lu ận và nhận xét - Hầu hết HS chƣa có phƣơng pháp học tập phù hợ p với đặc thù của môn học.

- HS chƣa có ý thức tự học và động cơ học tập đúng đắn.- HS v ẫn còn lúng túng trong việc tiế p thu ki ến thức hóa học theo phƣơng pháp mớ i

của GV.

- Trong gi ờ học hóa học, tính chủ động tích cực của HS đã đƣợ c cải thiện nhƣng vẫncòn một số HS ít đƣợ c hoạt động, đặc biệt hoạt động tƣ duy.

- Nhiều GV r ất ít sử dụng các PPDH trực quan.

- Số lƣợ ng HS trong m ột lớp còn khá đông gây khó khăn cho việc áp dụng PPDH

thảo luận nhóm.







- Hình thức kiểm tra- đánh giá đƣợ c GV s ử dụng nhi ều nhất là trắc nghi ệm k ết hợ p

vớ i tự luận.

1.3.3 PPDH tích cực là gì?

1.3.3.1 Th ế nào là tính tích cự c h ọc t ập ? [15]

Tính tích cự c

- Tính tích cực là một phẩm chất vốn có của con ngƣời. Con ngƣời luôn chủ động sản

xuất ra của cải, vật chất phục vụ cho s ự tồn tại và phát triển, chủ động cải biến môitrƣờ ng tự nhiên, cải tạo xã hội.

- Hình thành và phát triển tính tích cực làmột trong nh ững nhi ệm vụ chủ yếu của nền

GD nƣớ c ta, nh ằm đào tạo nên những con ngƣời năng động, có tri thức và khả năngthích ứng, góp phần vào công cuộc phát triển xã hội.

Tích cự c học t ậ p

- Tích cực trong ho ạt động học tập là tích cực nhận thức, đặc trƣng ở khát vọng hiểu

biết, có trí tuệ và nghị lực cao trong quá trình chiếm lĩnh tri thức.

- Trong h ọc tậ p, HS ph ải biết tự khám phá ra những kiến thức mới đối vớ i bản thânvớ i sự tổ chức và hƣớ ng dẫn của GV. Đến một trình độ nhất định thì sự học tập tíchcực sẽ mang tính nghiên cứu khoa h ọc và ngƣờ i học cũng có thể khám phá ra những

tri thức mớ i cho khoa h ọc.

- Tính tích cực trong ho ạt động học tập liên quan trƣớ c hết đến động cơ học tậ p.

Động cơ thích hợ p tạo nên hứng thú. Hứng thú là tiền đề của tự giác. Tính tích cựctạo ra nếp tƣ duy độc lập. Tƣ duy độc lập là mầm mống của sự sáng tạo.

- Sự hiểu biết và cấp độ của tính tích cực học tậ p, mối liên hệ giữa động cơ và hứng

thú trong học tập đƣợ c biểu đạt bằng sơ đồ sau :







Hình 1.1. Sơ đồ tí ch c ự c h ọc t ập.

1.3.3.2 PPDH tích cự c [15]

- PPDH tích cực là thuật ngữ rút gọn để ch ỉ những phƣơng pháp giáo dục và dạy học

theo hƣớng phát huy tính tích cực, tính chủ động và sáng tạo của ngƣờ i học; tạo chongƣờ i học niềm tin, ni ềm vui và sự hứng thú tronghọc tậ p; rèn luyện thói quen vàkhả năng tự học, tinh th ần hợp tác, kĩ năng vận dụng kiến thức vào những tìnhhuống khác nhau trong học tập và thực tiễn.

- PPDH tích cực hƣớ ng tớ i việc hoạt động hóa, tích cực hóa các hoạt động nhận thức

của ngƣờ i học. Nghĩa là, tập trung vào việc phát huy tính tích cực của ngƣờ i học

chứ không phải phát huy tính tích cực của ngƣờ i dạy, ngƣờ i dạy ch ỉ có nhiệm vụ

hƣớ ng dẫn ngƣờ i học khám phá tri thức. PPDH tích cực hàm chứa cả phƣơng phápdạy và phƣơng pháp học tích cực. Để dạy học theo phƣơng pháp tích cực thì ngƣờ i

TÍCH CỰ C H ỌC T ẬP

BIỂU HI ỆN CẤP ĐỘ

- Khao khát học tậ p- Hay nêu thắc mắc- Chủ động vận động- Tập trung chú ý

- Bắc chƣớ c- Tìm tòi - Sáng tạo

Động cơ

Hứng thú

Độc lậ pTích cực

Sáng tạoTự giác







GV ph ải kiên trì dùng cách dạy hoạt động để dần dần xây dựng cho HS phƣơng pháp học tậ p chủ động, một cách vừa sức, đi từ thấp đến cao, t ừ dễ đến khó, từ đơngiản đến phức tạ p, cần phải có sự k ết hợ p nh ịp nhàng giữa hoạt động dạy và học.

- PPDH tích cực hội tụ các yếu tố + Thể hiện rõ vai trò của nguồn thông tin và nguồn lực sẵn có. + Thể hiện rõ đƣợc động cơ học tậ p của ngƣờ i học khi b ắt đầu môn học.

+ Thể hiện rõ đƣợ c bản chất và kiến thức cần huy động.

+ Thể hiện rõ đƣợc vai trò của ngƣờ i học, ngƣờ i dạy, vai trò của các mối tƣơng táctrong quá trình học.

+ Thể hiện đƣợ c k ết quả mong đợ i của ngƣờ i học.

1.3.4 Các dấu hi ệu đặc trƣng của PPDH tích cự c[3]

1.3.4.1 D ạy h ọc thông qua các hoạt động h ọc t ập c ủa H S

Trong ho ạt động dạy học, GV là tác nhân, là ngƣờ i tổ chức, ch ỉ đạo, hƣớ ng dẫn, động

viên để HS tìm tòi, khám phá, phát hiện, luyện tập, khai thác và xử lý thông tin,… tự hình thành hiểu biết, năng lực và phẩm chất. GV đặt HS vào những tình huống có vấn

đề của đờ i sống thực tế, từ đó HS thảo luận, làm thí nghiệm, giải quyết vấn đề đặt ratheo cách suy nghĩ của mình. Qua đó, HS nắm đƣợ c kiến thức mớ i, k ỹ năng mớ i, vừa

nắm đƣợc phƣơng pháp tìm ra kiến thức, không rậ p theo nh ững khuôn mẫu sẵn có, phát huy tìm năng sáng tạo.

1.3.4.2 D ạy h ọc chú trọng rèn luyện phƣơng pháp tự h ọc

Trong phƣơng pháp học thì cốt lõi là phƣơng pháp tự học. Nếu rèn luyện cho HS cóđƣợc phƣơng pháp, kĩ năng, thói quen và ý chí tự học, biết linh ho ạt vận dụng những

điều đã học vào những tình huống mớ i, biết tự lực phát hiện và giải quyết những vấn

đề gặ p phải trong th ực tiễn thì kết quả học tậ p của HS s ẽ đƣợc nâng cao, tạo cho HS

lòng ham học, khơi dậy tìm năng vốn có trong mỗi ngƣờ i.

Hoạt động tự học của HS không chỉ ở nhà mà ngay cả trong các giờ lên lớp có sự hƣớ ng dẫn của GV.







1.3.4.3 D ạy h ọc tăng cƣờ ng h ọc t ập cá thể ph ố i h ợ p v ớ i h ọc t ập h ợp tác

Phẩm chất, năng lực của HS s ẽ đƣợ c bộc lộ và phát triển tốt hơn trong tậ p thể. Thôngqua các hoạt động thảo luận, tranh lu ận ý kiến vớ i tậ p thể, mỗi cá nhân ngƣờ i học sẽ

nâng mình lên một trình độ mớ i, lớ p học sẽ sinh động và kích thích đƣợ c sự hứng thúhọc tập. Qua đó, ý thức tổ chức, tình bạn và tinh thần tƣơng thân tƣơng trợ cũng đƣợ c

phát triển.

1.3.4.4 K ế t h ợp đánh giá của th ầy v ớ i t ự đánh giá của trò Trong ho ạt động dạy học, việc đánh giá HS nhằm mục đích nhận thức thực tr ạng vàđiều ch ỉnh hoạt động dạy- học của cả thầy và trò. Trong phƣơng pháp tích cực, bên

cạnh sự đánh giá của GV, GV ph ải hƣớ ng dẫn cho HS k ỹ năng tự đánh giá và tạo điềukiện thuận lợi để HS đánh giá lẫn nhau. T ự đánh giá đúng và điều ch ỉnh hoạt động k ị p

thời là năng lực r ất cần cho s ự thành đạt trong cu ộc sống mà nhà trƣờ ng phải trang b ị

cho HS.

1.3.5 M ột số PPDH tích cự c

- Nhóm phƣơng pháp trực quan: s ử dụng thí nghiệm, m ô hình, bản vẽ,…

- Nhóm phƣơng pháp thực hành: HS đƣợ c tr ực tiếp tác động vào đối tƣợng (quan sátmẫu chất, lắ p dụng cụ thí nghiệm, làm thí nghiệm,…) tự lực khám phá tri thức mớ i.

- Vấn đáp tìm tòi: GV là ngƣờ i tổ chức sự tìm tòi, còn HS là ngƣờ i tự lực phát hiệnkiến thức mớ i.

M ột số phương pháp hiện đại:

- Dạy học sử dụng tình huống có vấn đề.

- Dạy học theo nhóm (đƣợ c sử dụng trong các giờ dạy thực hành, ít đƣợc áp dụng

trong d ạy bài mớ i).

- Ngoài ra, còn có một số phƣơng pháp tích cực khác nhƣ : phƣơng pháp Grapdạyhọc, phƣơng pháp algorit,…

1.3.5.1 D ạy h ọc đặt và giải quy ế t v ấn đề [3]

- Đây không phải là một PPDH riêng biệt, mà là một tậ p hợ p nhiều PPDH đƣợ c k ết

hợ p chặt chẽ và tƣơng tác lẫn nhau. Trong đó, phƣơng pháp xây dựng tình huống có

vấn đề và hƣớ ng dẫn HS gi ải quyết vấn đề giữ vai trò trung tâm, gắn k ết các PPDHkhác trong tậ p hợ p vớ i nhau.







+Tình huống vận dụng : HS ph ải biết cách vận dụng kiến thức trong h ọc tậ p, trong

thực tiễn và tìm lờ i giải đáp cho câu hỏi “Tại sao ? ”.

- Câu hỏi có tính chất nêu vấn đề :

+ Câu hỏi nêu vấn đề khác với câu hỏi thông báo. Câu hỏi nêu vấn đề là câu hỏi về cáichƣa biết, thƣờng do HS đặt ra hơn là do GV.

+ Ba đặc điểm của câu hỏi nêu vấn đề :

Chứa đựng mâu thuẫn nhận thức.

Chứa đựng phƣơng pháp giải quyết vấn đề, thu h ẹ p phạm vi tìm kiếm câu trả lờ i. Phản ánh đƣợ c sự ngạc nhiên của HS khi nh ận ra mâu thuẫn nhận thức, khi ch ạm

đến vấn đề. Hƣớ ng d ẫn HS cách giải quy ế t v ấn đề Các bướ c của quá trình hướ ng d ẫ n HS gi ải quyế t một vấn đề học t ậ p.

- Giúp HS hiểu rõ vấn đề.

- Xác định hƣớ ng giải quyết, tức là xác định phạm vi ki ến thức tìm kiếm, nêu giả

thuyết. Nếu là vấn đề lớ n, cần chia nh ỏ ra và giải quyết dần dần từng vấn đề nhỏ.

- Kiểm tra tính đúng đắn của các giả thuyết bằng lý luận hay th ực nghi ệm. Xác nhận

một thuyết đúng. - GV điều ch ỉnh, bổ sung gi ả thuyết đúng và chỉ ra kiến thức mớ i cần lĩnh hội.- Kiểm tra l ại và ứng dụng kiến thức mớ i vừa thu đƣợ c.

Các mức độ c ủa vi ệc áp dụng d ạy h ọc gi ải quy ế t v ấn đề - Mức dộ thứ nhất : GV th ực hiện cả ba khâu ( đặt vấn đề, phát triển vấn đề, giải

quyết vấn đề). Đây là phƣơng pháp thuyết trình có nêu vấn đề.

- Mức độ thứ hai : GV đặt vấn đề và phát triển vấn đề, HS gi ải quyết vấn đề.- Mức độ thứ ba : GV đặt vấn đề, HS phát triển và giải quyết vấn đề.- Mức độ thứ tƣ : GV t ổ chức, kiểm tra và hƣớ ng dẫn HS t ự tìm ra vấn đề, tự phát

triển và giải quyết vấn đề. Mức độ này tƣơng đƣơng với phƣơng pháp nghiên cứu

trong d ạy học.

Ƣu điểm và tác dụng c ủa PPDH đặt và giải quy ế t v ấn đề - Phát triển trí tuệ.

- Học đƣợc con đƣờng khám phá.- Kích thích hứng thú học tậ p.







- Nguyên tắc xây dự ng Grap n ội dung d ạ y học : [12], [13]

Hình 1.2. Nguyên tắc xây dự ng Grap n ội dung d ạy h ọc

- Sáu hình thức xây dự ng Grap (t ừ d ễ đến khó) :+ GV tri ển khai Grap n ội dung có sẵn cho n ội dung bài học.

+ Xây dựng Grap cho m ột phần của bài giảng.

+GV cho trƣớ c một Grap n ội dung chƣa hoàn chỉnh (chƣa có đỉnh và chƣa cócung),

HS tự lực hoàn thành.

+ HS xây dựng Grap n ội dung d ựa vào sơ đồ câm và những gợi ý của GV.+Bài giảng đƣợ c tiến hành dựa trên nội dung do HS t ự chuẩn b ị trƣớ c ở nhà. HS lập Grap cho bài học ngay t ừ đầu giờ dựa vào SGK theo sự hƣớ ng dẫn của GV,

bằng hệ thống câu hỏi và bài tập. Sau đó, HS trình bài, thảo luận để hoàn thiện Grap.

Cuối cùng, GV đƣa ra Grap hoàn chỉnh.

Các bƣớ c c ụ th ể l ập Grap n ội dung d ạy h ọc :

- Bướ c 1 : T ổ chức các đỉ nh. Gồm :

+ Chọn kiến thức tr ọng tâm, tối thiểu, cần và đủ.+ Mã hóa cho thật súc tích, có thể dùng ký hiệu quy ƣớ c.

+Đặt đúng các đỉnh trên mặt phẳng.

- Bướ c 2 : Thi ế t l ập các cung . Thật chất là nối các đỉnh lại vớ i nhau b ằng các mũitên để diễn tả các mối liên hệ phụ thuộc giữa nội dung các đỉnh với nhau, làm thế nàođể phản ánh đƣợc logic phát triển của nội dung.

Nội dung Ki ến thức ch ốt

Đỉ nh Đỉ nh Đỉ nh

Logic







- Bướ c 3 : Hoàn thiện Grap . Làm sao cho Grap trung thành vớ i nội dung đƣợ c

mô hình hóa về cấu trúc logic, nhƣng lại giúp HS dễ dàng tiếp thu đƣợ c những kiến

thức đó ; bên cạnh đó, cũng cần đảm bảo tính mỹ thuật của Grap.

Ƣu điể m c ủa phƣơng pháp Grap dạy h ọc- HS dễ nắm đƣợ c tr ọng tâm của bài học.

- HS dễ hiểu và khắc sâu trọng tâm bài học.

- Có lợ i cho s ự ghi nh ớ kiến thức.

Ph ạm vi áp dụng

- Thiết k ế nội dung d ạy học

+ Ôn tậ p, luy ện tập chƣơng.

+ Cũng cố hệ thống kiến thức một bài học.

+ Phƣơng pháp giải bài tậ p.

- Thiết k ế PPDH Grap n ội dung bài học cần tuân thủ tính khoa học, tính sƣ phạm vàcả tính thẫm mỹ.

1.3.5.3 Phƣơng pháp Algorit [3]

- Algorit thƣờng đƣợ c hiểu là bản ghi chính xác, tƣờ ng minh nh ững thao tác sơ

đẳng, nh ững đơ n vị theo m ột trình tự nhất định ( theo t ừng trƣờ ng hợ p cụ thể) để giải

quyết vấn đề bất k ỳ, thuộc cùng một loại.- Algorit gi ải có hai dạng :

+ Algorit gi ải dùng lờ i.

+ Algorit gi ải dạng sơ đồ block.

- Các kiể u Algorit d ạ y học :

+ Algorit nh ận biết : là Algor it dẫn tớ i k ết quả là sự phán đoán kiểu x Є A ; trong đó, xlà đối tƣợ ng nhận biết, A là một loại nào đó. + Algorit bi ến đổi : tất cả những Algorit không phải là Algorit nhận biết.

- Ba khái niệm cơ bản khi tiế p cận Algorit :

Mô tả Algorit → Bản ghi Algorit → Quá trình Algorit của hoạt động.

+ Mô tả Algorit : là mô hình hóa cấu trúc của hoạt động, là bƣớc đầu tiên của việc

Algorit hóa hoạt động. Bản thân Algorit không giải quyết đƣợc bài toán nào, nhƣng là

cơ sở xuất phát của quá trình Algorit hóa.







+ Bản ghi Algorit : là tậ p hợ p những mệnh lệnh, thao tác sơ đẳng, đơn trị, theo m ột

trình tự nhất định. Bản ghi Algorit ch ứa các chức năng điều khiển quá trình giải bàitoán, cho ta biết phải hành động nhƣ thế nào, theo logic nào, bắt đầu từ đâu, qua những

bƣớc nào và đi đến mục đích gì. + Quá trình Algorit của hoạt động : dựa trên sự hƣớ ng dẫn của bản ghi Algorit, ngƣờ i

giải bài toán chỉ việc chấp hành chính xác những mệnh lệnh trong b ản ghi đó và đi tớ i

đáp án một cách chắc chắn.

- Những nét đặc trưng cơ bản của Algorit d ạ y học :

+ Tính chính xác.

+ Tính đại trà.

+ Tính hiệu quả.

- Các mức độ của Algorit d ạ y học :

+ Mức 1 : GV đƣa ra Algorit giải bài toán, HS áp dụng Algorit đã cho.

+ Mức 2 : gi ải bài toán mẫu, GV phân tích phƣơng pháp giải và chỉ dẫn cho HS, HS

dựa vào đó để giải những bài toán cùng dạng.

+ Mức 3 : phân tích những bài toán đầu tiên, GV yêu cầu HS t ự vạch ra Algorit gi ải

bài toán.

1.3.5.4 Phƣơng pháp thảo lu ận nhóm[16]

- Thảo luận nhóm là phƣơng pháp trong đó nhóm lớ n (lớ p học) đƣợc chia thànhnhững nhóm nhỏ để tất cả thành viên trong lớp đều đƣợc làm việc và thảo luận về

một chủ đề cụ thể và đƣa ra ý kiến chung c ủa nhóm mình về vấn đề đó. - Tùy mục đích, yêu cầu của vấn đề học tập, các nhóm sẽ đƣợc phân chia một cách có

chủ định hay ng ẫu nhiễn, đƣợ c duy tr ì ổn định hay thay đổi theo t ừng phần của tiết

học, đƣợc giao cùng một nhiệm vụ hay m ỗi nhóm có nhiệm vụ khác nhau. - Nhóm tự bầu nhóm trƣở ng (nếu cần). Trong nhóm, mỗi thành viên đều phải tham

gia tích cực, không đƣợ c ỷ lại vào những ngƣờ i hiểu biết và năng động hơn. Cácthành viên trong nhóm giúp đỡ nhau tìm hiểu vấn đề nêu ra trong không khí thi đuavới các nhóm khác. Kết quả làm việc của mỗi nhóm sẽ đóng góp vào kết quả học

tậ p chung c ủa cả lớp. Khi trình bài kết quả làm việc của mình trƣớ c cả lớp, nhóm có

thể cử đại diện hoặc mỗi thành viên trong nhóm sẽ trình bày một phần.







- Phương pháp hoạt động nhóm có thể tiến hành :+ Làm việc chung c ả lớ p :

Nêu vấn đề, xác định nhi ệm vụ nhận thức.

Tổ chức và giao nhiệm vụ cho các nhóm. Hƣớ ng dẫn cách làm việc trong n hóm.

+ Làm việc theo nhóm

Phân công trong nhóm.

Cá nhân làm việc độc lậ p r ồi trao đổi hoặc đƣa ra ý kiến thảo luận trong

cả nhóm.

Cử đại diện hoặc phân công trình bày kết quả làm việc của nhóm.

+ Tổng k ết trƣớ c lớ p

Các nhóm lần lƣợt báo cáo kết quả.

Cả lớ p thảo luận chung.

GV tổng k ết, đặt vấn đề tiế p theo.

- Phƣơng pháp hoạt động nhóm giúp các thành viên trong nhóm chia sẽ các thắc mắc,

cũng nhƣ kinh nghiệm của mỗi cá nhân, từ đó có thể cùng nhau tìm ra kiến thức

mớ i. Bằng cách nói ra những suy nghĩ của mình, mỗi thành viên có thể nhận ra m ức

độ hiểu biết của mình về vấn đề nêu ra, từ đó ý thức đƣợc mình cần tìm hiểu thêmnhững gì để nắm đƣợc toàn bộ vấn đề. Bài học tr ở thành quá trình trao đổi, học hỏi

lẫn nhau, ch ứ không còn là sự tiế p nhận thụ động một chiều từ GV đến HS.

- Sự thành công của bài học phụ thuộc vào sự tham gia tích cực của mọi thành viên

trong l ớp, vì vậy phƣơng pháp này còn gọi là phƣơng pháp “ Cùng tham gia”. Tuynhiên, phƣơng pháp này bị chi ph ối bởi không gian chật hẹ p của lớ p học, bở i thờ igian qui định của một tiết học. Do đó, GV cần biết cách tổ chức hợp lý và HS đãđƣợc làm quen với cách học này thì mới đạt đƣợ c hiệu quả.

- Trong ho ạt động nhóm, tƣ duy tích cực của HS ph ải đƣợc phát huy. Ý nghĩa quantr ọng của phƣơng pháp này là giúp rèn luyện năng lực hợp tác giữa các thành viêntrong môi trƣờng làm việc cụ thể. Cần tránh khuynh hƣớng hình thức và đề phòng

tình trạng lạm dụng, cho r ằng tổ chức hoạt động nhóm là dấu hiệu tiêu biểu nhất của

đổi mới PPDH và hoạt động nhóm càng nhiều thì chứng tỏ sự đổi mớ i PPDH.







Ƣu điể m c ủa phƣơng pháp thảo lu ận nhóm

- Tạo cơ hội cho m ỗi thành viên trong nhóm bộc lộ sự hiểu biết và quan điểm của

mình về nội dung và phƣơng pháp học tậ p.

- Tạo điều kiện thuận lợi để các thành viên học hỏi lẫn nhau.- Tạo điều kiện thuận lợi để các thành viên trong lớ p học làm quen, trao đổi và hợ p

tác vớ i nhau.

- Tạo nhiều cơ hội co GV t ổng hợp thông tin phản hồi về HS.

H ạn ch ế c ủa phƣơng pháp thảo lu ận nhóm

- Các nhóm và cá nhân trong nhóm dễ bị chệch hƣớ ng vớ i chủ đề ban đầu.

- Tốn nhiều thờ i gian.

- Hiệu quả học tậ p ph ụ thuộc vào ý thức cá nhân, vào tinh thần tham gia h ọc tậ p của

các thành viên trong nhóm.

- Dễ tạo ra tr ạng thái mệt mỏi và trì trệ.Các hình thứ c th ảo lu ận nhóm

- Nhóm nhỏ thông thườ ng : GV chia l ớ p học thành các nhóm nhỏ (từ 4 đến 6 HS). N ội

dung th ảo luận thƣờng là các vấn đề nhỏ, cần ít thờ i gian.

- Nhóm rì rầm: GV chia l ớ p học thành những lớ p r ất nhỏ (từ 2 đến 3 HS) để trao đổi.Việc chia l ớ p học thành các nhóm rất nhỏ là để hạn chế tình trạng HS không thamgia làm việc, giúp tăng hiệu quả của phƣơng pháp thảo luận nhóm.

- Nhóm kim tự tháp: k ết hợ p từ 2 đến 3 nhóm rì rầm để hoàn thiện vấn đề chung.

- Nhóm đồng tâm (nhóm bể cá): GV chia lớp thành 2 nhóm, nhóm thảo luận vànhóm quan sát, sau đó 2 nhóm sẽ hoán đổi vị trí cho nhau.

- Nhóm t hảo luận: có nhiệm vụ thảo luận và trình bài vấn đề đƣợ c giao.

- Nhóm quan sát : đóng vai trò là ngƣời quan sát và phản biện.

1.3.6 Đổi mớ i PPDH [6]

1.3.6.1 M ục đích của vi ệc đổ i m ớ i PPDH

Mục đích của việc đổi mớ i PPDH ở trƣờ ng phổ thông là thay đổi lối dạy học truyền

thụ một chiều sang d ạy học theo PPDH tích cực, nhằm giúp HS phát huy tính tích cực,

chủ động, tự giác, tìm tòi, sáng tạo; rèn luyện k ỹ năng và thói quen tự học, tinh th ần

hợp tác, làm việc nhóm; khả năng vận dụng kiến thức vào những tình huống khác nhau

trong h ọc tập và trong thực tiễn; tạo niềm tin, h ứng thú trong học tậ p.







Làm cho “ Học” là quá trình kiến tạo. HS tìm tòi, khám phá, phát hiện, rèn luyện,

khai thác, xử lý thông tin; dần dần tự hình thành tri thức, năng lực, phẩm chất.

Tổ chức hoạt động hận thức cho HS, hƣớ ng dẫn HS tìm ra con đƣờng tìm ra chân

lý. Chú trọng hình thành cho HS các năng lực (tự học, sáng tạo, hợp tác,…), phƣơng pháp học tập; các phƣơng pháp và kỹ năng, kỹ xảo lao động khoa h ọc. Học để tích lũykiến thức, kinh nghi ệm, đá p ứng nhu c ầu của cuộc sống và sự vận động, phát triển của

xã hội.

1.3.6.2 Đổi mớ i PPDHHH

Quy lu ật vận động và phát triển của dạy học hóa học là phải tìm ra nhiều biện pháp

làm cho HS đƣợ c chủ động, tích cực, sáng tạo trong d ạy học hóa học, trong đó có yêu cầu tăng cƣờ ng sử dụng thí nghiệm hóa học và các phƣơng tiên trực quan, phƣơng tiện

k ỹ thuật dạy học.

- Định hƣớng đổi mớ i PPDHHH hi ện nay là:[15]

+ Chuy ển từ mô hình dạy học truyền thụ một chiều sang mô hình dạy học hợp tác haichiều.

+ Chuy ển từ quan điểm PPDH “Lấy GV làm trung tâm” sang quan điểm “Lấy HS làm

trung tâm”. + Dạy cách học, bồi dƣỡng năng lực tự học, tự đánh giá. + Học không chỉ nắm kiến thức mà cần biết cả phƣơng pháp để khám phá kiến thức.

+ Học lấy việc áp dụng kiến thức và bồi dƣỡng thái độ làm trung tâm. + Sử dụng phƣơng pháp tích cực.

+Sử dụng các phƣơng tiện k ỹ thuât hiện đại.- Chuy ển đổi mô hình dạy h ọc[15]

Tầm nhìn Việt Nam đến năm 2020, Việt Nam s ẽ tr ở thành một quốc gia phát triển theo

định hƣớng “Việt Nam dân giàu, nƣớ c mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”.Con ngƣờ i tự chủ, năng động, sáng tạo; con ngƣời có khả năng phát hiện và giải quyết

những vấn đề nảy sinh trong cu ộc sống xã hội, là mục tiêu động lực của sự phát triểnxã hội Việt Nam. Để đáp ứng nhu c ầu này, giáo dục Vi ệt Nam đang chuyển d ịch mối

quan h ệ tác động chủ yếu và phổ biến một chiều từ GV đến HS trong m ối quan h ệ

tƣơng tác hai chiều GV-HS, HS- HS. Khi đó GV chỉ đóng vai trò chủ đạo nhằm pháthuy tính chủ động, tích cực, sáng tạo và tự học của HS.







Điểm khác nhau giữ a PPDH c ổ truyền và PPDH tích cự c:

B ảng 1.1. So sánh sự khác nhau giữ a PPDH c ổ truy ền và PPDH tích cự c

D ạy h ọc c ổ truy ền

(GV làm trung tâm)

D ạy h ọc tích cự c

(HS làm trung tâm)

Quan điểm

- Học là quá trình tiếp thu và lĩnhhội, qua đó hình thành kiến thức, k ỹ

năng, tƣ tƣởng, tình cảm.

Học là quá trình kiến tạo; HS tìmtòi, khám phá, phát hiện…tự hìnhthành hiểu biết, năng lực, phẩm

chất.

Bản chất

-Truy ền thụ tri thức, truy ền thụ vàchứng minh chân lí của GV.

Tổ chức ho ạt động nhận thức cho

HS, d ạy HS tìm ra chân lí.

Mục tiêu

- Chú trọng cung c ấ p tri th ức, k ỹ

năng, kỹ xảo, HS đối phó vớ i thi

cử.

Chú trọng hình thành các nănglực (sáng tạo, hợp tác…), dạy phƣơng pháp và kĩ thuật khoa

học, dạy cách học để đáp ứng yêucầu của cuộc sống hiên tại.

Cách tiế pcận

Tiế p cận cơ bản lên nội dung. Ti ế p cận cơ bản lên các vấn đề.

Vai trò củaGV và HS

GV ch ủ động điều khiển, HS ti ế p

thu. M ối quan h ệ chủ yếu:

GV → HS

GV ch ủ đạo; HS ch ủ động, tíchcực, sáng tạo. Mối quan h ệ:

GV HS, HS GV

Nội dung

SGK + GV T ừ nhiều nguồn khác nhau: SGK,GV, các tài liệu khoa h ọc phù

hợ p, bảo tang, th ực tế,… gắn vớ ivốn hiểu biết, kinh nghi ệm và nhu







cầu của HS, tình huống thực tế,

bối cảnh và môi trƣờng địa

phƣơng, những vấn đề HS quan

tâm.

Phƣơng pháp

Các PPDH truy ền thống (trong đó,chủ yếu GV độc thoại, phát vấn, ápđặt kiến thức sẵn có, độc quyền

đánh giá, cho điểm cố định; HS

nghe, ghi, h ọc thuộc và trả bài,…

Các PPDH hiện đại trong đó, GVhƣớ ng dẫn; HS h ọc cách tự học,

cách giải quyết vấn đề, cách sống

và trƣởng thành nhƣ tìm tòi, điều

tra, gi ải quyết vấn đề, dạy họctƣơng tác. HS tự đánh giá, tự điềuchỉnh làm cơ sở cho GV cho điểmdi động.

Phƣơng

tiện dạyhọc

Chƣa đƣợc quan tâm đúng mức. Sử dụng các thí nghiệm, các thiết

bị hiện đại và đặc biệt là ứng

dụng CNTT vào giảng dạy.

Hình thứctổ chức

Cố định, giớ i hạn trong b ốn bức

tƣờ ng của lớ p học, GV đối diện vớ icả lớ p.

Cơ động, linh ho ạt: học ở lớ p,

phòng thí nghiệm, ở hiện trƣờ ng,

trong th ực tế,…; học cá nhân, đôi bạn, nhóm và cả lớp đối diện vớ iGV.

K ết quả

Chủ yếu bồi dƣơng cho HS trí nhớ ,

tƣ duy tái hiện, khó có khả năngthích ứng vớ i cuộc sống.

Bồi dƣơng cho HS tính tự chủ,

năng động, sáng tạo; năng lực

phát hiện và giải quyết vấn đề,khả năng hợp tác,… có khả năng

thích ứng cao trong cu ộc sống.







- Đổi mới PPDH theo hƣớng “Dạy cách học” là thực hiện việc chuy ể dịch mô hìnhdạy học từ “Truyền thụ một chiều” sang “Hợp tác hai chiều”.

- GV s ử dụng sự thông hiểu và kiến thức đã có của HS làm cơ sở xuất phát của việc

truyền đạt kiến thức. GV trình bày nội dung môn học theo cách giớ i thiệu nhữngquan ni ệm, nh ững quá trình, chú trọng làm cho lớ p học đƣợc định hƣớng vào sự

tƣơng tác và vào hoạt động nhóm, nhằm dẫn dắt HS t ự kiến tạo kiến thức cho mình,tìm hiểu thực tiễn theo cách của mình.

- Mục đích của việc dạy là làm cho HS biết học đúng cách, tức là biết học để hiểu.

B ảng 1.2. S ự phát triển mô hình dạy h ọc

Mô hình Đối tƣợ ng t ập

trungVai trò của HS Phƣơng tiện

Truyề n thố ng GV Th ụ độngBảng đen. Radio,

tivi

Cá thể HS Ch ủ động Máy tính kết nốiinternet, projector

H ợp tác Nhóm Thích ứng

- D ạy cách họcThế k ỷ XXI v ớ i nền kinh t ế tri thức, đòi hỏi con ngƣờ i phải không ngừng tự vận động,

học tập để có thể tồn tại và phát triển. Nhờ đó, năng lực học tậ p của con ngƣời đƣợ c

nâng lên mạnh mẽ; trƣớ c hết là nhờ ngƣờ i học biết “Học cách học” và ngƣờ i dạy biết

“Dạy cách học”.

Cần hƣớ ng dẫn cách học hiệu quả cho HS ngay t ừng những bƣớc đầu trên con đƣờ ng

học tậ p. Khi d ạy cách học, cũng nhƣ dạy cách tự học, cần chú ý một số điểm sau:

- H ọc: cốt lõi là tự học.

- H ỏi : học phải hỏi thì học mớ i hiểu, mới đạt hiệu quả, cần hỏi để học; có thể tự hỏi,

tự tr ả lờ i hoặc hỏi ngƣời khác.

- H i ể u : học thì phải hiểu. Chƣa hiểu thì xem nhƣ chƣa học, hiểu sai thì phải hiểu lại

cho đúng, hiểu đúng thì hiểu sâu hơn nữa. Quá trình hình thành hiểu biết phát triểntừ thấp đến cao, t ừ nông đến sâu, từ đơn giản đến phức tạp. Quá trình hiểu qui định







quá trình học tậ p phải diễn ra nhƣ thế nào để đạt đƣợ c mục đích hiểu. Cần phân biệt biết và hiểu trong quá trình học tậ p.

+ Biết : có thể hiểu một phần, có thể chƣa hiểu.

+ Hiểu : nắm rõ bản chất của đối tƣợng. Khi đó. Có thể truyền đạt cho ngƣời khác theocách riêng của mình.

Học không chỉ dừng ở biết, mà phải hiểu. Nhƣ thế, mớ i thật sự là học, thật sự là cókiến thức. Cách học theo hƣớ ng tự học là nhằm mục đích hiểu, chứ không chỉ ghi nh ớ ,

biết.

- Hành : là mục đích của việc học. Học, hiểu mà khôngbiết vận dụng vào hành thìvẫn chƣa đạt đƣợ c mục đích của việc học.

H ọc H ỏi H i ể u Hành

Chúng ta cần xem vi ệc bồi dƣỡng phƣơng pháp tự học cho HS là vấn đề mang t ầm

chiến lƣợ c quan tr ọng.

1.3 .6.3 Làm thế nào để dạy tốt môn hóa học ? [8]

Để dạy tốt môn hóa học, ngƣờ i GV ph ải đặt ngƣờ i học vào vị trí chủ thể của hoạt động

nhận thức, làm cho HS hoạt động trong gi ờ học, rèn luyện HS gi ải quyết các vấn đề

của khoa h ọc từ dễ đến khó, có nhƣ vậy HS m ới có điều kiện tốt để tiếp thu và vậndụng kiến thức một cách chủ động sáng tạo.

Hóa học là một môn khoa học tự nhiên và là môn học vừa thực nghi ệm vừa lí thuyết.Vì vậy, GV d ạy cho HS cách tƣ duy trừu tƣợng, cách “nhìn bằng óc ”để nhìn vào thế giới vi mô mà mắt thƣờng không nhìn đƣợc, đó là các hạt nguyên tử, phân tử, ion,

electron,…

GV d ạy cho HS cách quan sát và dạy các thao tác tư duy :

- Dạy quan sát và so sánh.

- Dạy qui n ạp và suy diễn.

- Dạy phân tích và tổng hợ p.

- Rèn luyên trí thông minh cho HS.







1.4.4 Yêu cầu đối với phƣơng tiện d ạy h ọc

- Đảm bảo an toàn cho HS và GV khi sử dụng.

- Có tính thẩm mỹ cao.

- Có độ chuẩn xác cao để đảm bảo độ tin cậy trong quá trình nhận thức.- Không gây các tác động xấu tớ i sức khỏe cũng nhƣ nhận thức của GV và HS.

1.4.5 Nguyên tắc sử dụng phƣơng tiện d ạy h ọc

- Đảm bảo an toàn : an t oàn về điện, an toàn thị giác, an toàn thính giác,… - Đảm bảo tính vừa sức: sử dung phƣơng tiện k ỹ thuật dạy học đúng lúc, đúng chỗ,

phù hợ p với tâm sinh lý HS,…

- Đảm bảo tính hiệu quả.

1.5 NH ỮNG ĐIỀU KI ỆN C ẦN THI ẾT ĐỂ HS CÓ THỂ HỌC T ẬP SÁNGTẠO

Năng lực nói chung và năng lực sáng tạo nói riêng không phải là bẩm sinh mà đƣợ c

hình thành và phát triển trong quá trình hoạt động của chủ thể. Bở i vậy, mu ốn hìnhthành năng lực học tậ p học tập sáng tạo, phải chuẩn b ị cho HS nh ững điều kiện cần

thiết để họ có thể thực hiện thành công hoạt động đó. Những điều kiện đó là: - Lựa chọn một logic n ội dung thích hợp để có thể chuyển kiến thức khoa h ọc thành

kiến thức của HS, phù hợ p với trình độ của HS.

- Tạo động cơ, hứng thú hoạt động nhận thức sáng tạo.

- Rèn luyện k ỹ năng,k ỹ xảo, phƣơng pháp hoạt động nhận thức.

- Cung c ấ p những phƣơng tiện hoạt động nhận thức và huấn luyện việc sử dụng

chúng.

- Kiểm tra, đánh giá, động viên, khuyến khích kị p thờ i.

1.6 THÍ NGHIỆM HÓA HỌC

1.6.1.Khái niệmThí nghiệm : Theo T ừ điển tiếng Vi ệt, thí nghiệm có hai nghĩa: nghĩa thứ nhất là “gâyra một hiện tƣợ ng, một sự biến đổi nào đó trong điều kiện xác định để quan sát, tìmhiểu, nghiên cứu, kiểm tra hay ch ứng minh; nghĩa thứ hai là “làm thử để rút kinhnghiệm”. Theo Đại từ điển tiếng Vi ệt NXB Văn hóa thông tin 1999, thí nghiệm là “làm thử theo nh ững điều kiện, nguyên tắc đã đƣợc xác định để nghiên cứu, chứng







minh”. Trong đề tài này, khái niệm thí nghiệm đƣợ c giớ i hạn trong m ột phạm vi h ẹ p

hơn “ thực hiện các phản ứng, quá trình hóa học phục vụ cho vi ệc dạy học hóa học”.

1.6.2. Sử dụng thí nghiệm trong d ạy h ọc hóa học

1 .6.2.1 Vai trò của thí nghiệm trong d ạy h ọc hóa họcThí nghiệm hóa học có vai trò to lớ n trong d ạy học hóa học, nó giữ vai trò cơ bảntrong vi ệc thực hiện những nhi ệm vụ của việc dạy học hóa học ở trƣờ ng phổ thông. - Thí nghiệm có vai trò hết sức quan tr ọng vì chúng không chỉ là phƣơng tiện, công

cụ lao động sƣ phạm của ho ạt động d ạy học mà còn giúp cho quá trình khám phá,lĩnh hội tri thức của HS tr ở nên sinh động, nh ẹ nhàng hơn và đạt hiệu quả cao hơn.

- Thí nghiệm sẽ làm HS dễ hiểu, hiểu chính xác, hiểu sâu, nhớ lâu và vận dụng tốt

các kiến thức hóa học.

- Thí nghiệm giúp nâng cao lòng tin của HS vào khoa học, kích thích hứng thú học

tập môn hóa học của HS.

- Thí nghiệm là cơ sở, điểm xuất phát cho quá trình nhận thức, là cầu nối giữa lýthuyết và thực tiễn, hình thành cho HS kỹ năng nhận thức và tƣ duy kỹ thuật.

1.6.2.2 Các loại thí nghiệm hóa học- Thí nghiệm của GV là thí nghiệm do GV trình bày trƣớ c HS

- Thí nghiệm của HS do HS t ự làm với các dạng:

+ T hí nghiệm đồng loạt của HS trong khi h ọc bài mớ i ở trên lớp để nghiên cứu sâumột vài nội dung bài học. Khi không có điều kiện cho t ất cả HS làm thì một vài HSđƣợ c ch ỉ định biểu diễn một vài thí nghiệm khi nghiên cứu bài mớ i.

+ Thí nghiệm thực hành ở lớ p học nhằm củng cố kiến thức đã học và rèn luyện kĩnăng, kĩ xảo làm thí nghiệm, thƣờng đƣợ c tổ chức sau m ột số bài hoặc vào cuối họck ỳ.

+ Thí nghiệm ngo ại khóa, ở nhà (ngoài lớp) nhƣ thí nghiệm vui trong các buổi hội vui

về hóa học hoặc HS t ự làm ở nhà riêng.

1.6.2.3 Thí nghiệm th ực hành hóa học Khái niệm : là hình thức thí nghiệm do HS t ự làm khi hoàn thiện kiến thức nhằm minh

họa, ôn tập, cũng cố kiến thức đã học và rèn luyện k ỹ năng, kỹ xảo.

Tác dụng của thí nghiệm thực hành







- Thực hành là phƣơng tiện để HS cụ thể hóa, củng cố kiến thức đã học.

- Giúp HS vận dụng kiến thức một cách độc lậ p. Tạo hứng thú học tập môn hóa họccho HS.

- Rèn luyện cho HS các năng lực nhƣ: + Dự đoán hiện tƣơng trên cơ sở các lí thuyết đã học.

+ Quan sát và vạch ra nh ững dấu hiệu bản chất của các hiện tƣợng thí nghiệm.

+ Giải thích các hiện tƣơng quan sát đƣợ c.

- Rèn luyện cho HS các kỹ năng thực hành nhƣ:

+ Sử dụng các dụng cụ trong phòng thí nghiệm.

+ Cách lấy hóa chất r ắn, hóa chất lỏng hoặc dung d ịch.

+ Đo thể tích chất lỏng và chất khí, đo nhiệt độ. Xác định khối lƣợ ng bằng cân kỹ thuật,…

+ Lắ p dụng cụ từ những chi ti ết đã chuẩn b ị sẵn.

+ Tiến hành những động tác cơ bản của thí nghiệm hóa học (nghi ền, tr ộn, hòa tan, lọc,

cô cạn dung d ịch,…) + K ỹ năng quan sát và ghi chép kết quả thí nghiệm.

+ K ỹ năng viết tƣờng trình thí nghiệm và tổ chức lao động.

Chuẩn b ị thí nghiệm thực hành - GV ph ải chuẩn b ị bản hƣớ ng dẫn làm thí nghiệm thực hành cho HS nghiên cứu

trƣớ c ( trong sách hoặc do GV so ạn ra).

- Căn cứ vào nội dung c ủa giờ thực hành, GV cần làm trƣớc các thí nghiệm để viết

bảng hƣớ ng dẫn cụ thể, chính xác, phù hợ p vớ i thực tế, điều kiện thiết b ị của phòngthí nghiệm.

- Chuẩn b ị sẵn dụng cụ, hóa chất cho t ừng nhóm và phải đảm bảo đầy đủ mọi thứ cầnthiết.

Nh ững yêu cầu đố i v ới thí nghiệm th ự c hành

- Thí nghiệm phải đảm bảo an toàn.

- Phải tƣơng đối đơn giản, phù hợ p với điều kiện phòng thí nghiệm.

- Phải có tác dụng củng cố kiến thức và hình thành kỹ năng.







1.7 NH Ữ NG V ẤN ĐỀ CHUNG V Ề TH ỰC HÀNH HÓA HỌC

1.7.1 Vai trò của th ực hành đối vớ i HS b ậc THPT

Đối với quà trình dạy học các môn khoa học tự nhiên, khoa học thực nghi ệm, quan

sát và thí nghiệm cũng là phƣơng pháp làm việc của HS, nhƣng vớ i HS nh ững bài tậ pquan sát hoặc các thí nghiệm đƣợc GV trình bày hay do chính các em tiến hành một

cách độc lậ p (th ực hành quan sát, thí nghiệm của HS) dƣớ i sự tổ chức, hƣớ ng dẫn của

GV thƣờng để giải quyết những vấn đề đã biết trong khoa h ọc, rút ra những k ết luận

cũng đã biết tuy vậy đối với các em học sinh v ẫn là mớ i.

Thông qua quan sát, thí nghiệm, bằng các thao tác tƣ duy phân tích, tổng hợ p, tr ừu

tƣợng hóa và khái quát hóa giúp các em xây dựng các khái niệm. Bằng cách đó các emnắm kiến thức một cách vững chắt và giúp cho tƣ duy phát triển.

Quan sát và thí nghiệm không ch ỉ cho phép học sinh lĩnh hội tri th ức một cách sâusắc, vững chắc mà còn tạo cho các em một động lực bên trong, thúc đẩy các em thêmhăng say học tậ p.

Tục ngữ có câu : Trăm nghe không bằng mắt thấy, trăm thấy không bằng một làm/một sờ”, đủ nói lên vai trò của thực hành thí nghiệm. Ngƣờ i Ấn Độ và ngƣờ i Trung

Hoa cũng đã nói: “Nghe thì quen, nhìn thì nhớ, làm thì hiểu”. Những k ết quả phân tích trên đây không chỉ cho chúng ta thấy rõ tầm quan tr ọng

của thí nghiệm thực hành hóa học mà còn nhấn mạnh đến phƣơng pháp sử dụng cácthí nghiệm thực hành hóa học đó nhƣ thế nào để có thể đạt đƣợ c hiệu quả cao, đáp ứng

mục tiêu dạy học hiện nay c ủa sự nghiệp giáo dục.

1.7.2 Th ự c tr ạng v ề th ực hành thí nghiệm hóa học THPT và các giải pháp cải tiến

thự c tr ạngHiện nay s ố lƣợng và chất lƣợ ng thực hành hóa học chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu của

việc dạy học nói chung và đặc biệt là yêu cầu việc đổi mớ i dạy học nói riêng. Tìnhtr ạng đó có thể có nhiều nguyên nhân, phần vì kinh phí cho khu vực này còn hạn hẹ p

tuy đã có nhiều cố gắng, phàn vì trách nhiệm của nhà sản xuất, phần vì thiếu một sự

quản lí chỉ đạo, động viên những ngƣờ i tốt, việc tốt trong s ử dụng và cải tiến sáng tạothí nghiệm thí nghiệm thực hành hiện có…

Nhƣ đã phân tích, hiệu quả dạy học còn tùy thuộc vào phƣơng pháp sử dụng các thínghiệm thực hành hóa học. Nếu một bức tranh, m ột thí nghiệm ch ỉ đƣợ c sủ dụng để







nghiệm làm cùng lúc là đƣợc nhƣng học sinh không thể hình thành đƣợ c k ỹ năng cũngnhƣ rèn luện đƣợ c những đức tính cần thiết của ngƣời làm khoa học. Còn nếu để HS tự

làm thì lại phải chia l ớp thành các nhóm nhỏ tối đa khoảng 10 em thì các em mới có

thể tự làm this nghiệm đƣợc và HS chỉ hình thành đƣợ c k ỹ năng khi đƣợc làm đi làmlại nhiều lần một k ỹ năng nhất định.

Một quan ni ệm không đúng về dạy thực hành là GV thƣờng không đƣa ra các tìnhhuống khác thƣờng để dạy HS cách phân tích rút ra các kết luận phù hợp cũng nhƣkhông biết cách tìm ra nguyên nhân khi thí nghiệm không thành công. HS đƣợc yêucầu phaii r tìm ra nguyên nhân (đƣa ra giả thuyết) và làm thí nghiệm ch ứng minh gi ả

thuyết của mình là đúng. Nhƣ vậy, mục đích cốt lõi của dạy thực hành là rèn các kỹ

năng khéo léo trong các thao tác tay chân, các kỹ năng bố trí thí nghiệm, thu th ậ p k ết

quả, giải th ích kết quả thực nghi ệm, lý giải đƣa ra các giả thuyết và tự tiến hành các thínghiệm chứng minh gi ả thuyết của mình là đúng chứ không đơn thuần là minh họa cho

các bài lý thuyết. Nhƣ vậy, dạy thực hành phát triển các kỹ năng tổng hợp và do vậytất cả cácHS cần đƣợ c dạy thực hành.

1.7.4 Qui trình cho một bài thí nghiệm

+ Chu ẩn b ị thí nghiệm: GV ph ải có kết hoạch đảm bảo chuẩn b ị đầy đủ dụng cụ, hóachất, mẫu vật và các điều kiện cần thiết khác để thí nghiệm thành công. Có thể giao

cho HS chu ẩn b ị nhƣng phải kiểm tra.

- Bƣớ c 1: GV nêu mục tiêu thí nghiệm (ho ặc hƣớ ng dẫn HS phát biểu mục tiêuthực hành), phải đảm bảo mỗi HS nh ận thức rõ mục tiêu làm thí nghiệm để làm gì? Phổ biến nội qui an toàn phòng thí nghiệm: Ngay khi b ắt đầu một bài thực hành, GVcần phải hƣớ ng dẫn cho HS v ề qui tắc an toàn phòng thí nghiệm. Điều này là hết sức

cần thiết và phải làm ngay mỗi lần HS vào phòng thí nghiệm. Bên cạnh đó cũng cần

phổ biến cách cấ p cứu trong nh ững trƣờ ng hợ p cần thiết nhƣ bỏng hóa chất, băng bókhi b ị thƣơng…

- Bƣớ c 2: GV hƣớ ng dẫn HS cách tiến hành thí nghệm, ph ải đảm bảo mỗi HS

nhận thức rõ làm thí nghiệm nhƣ thế nào? Bằng cách nào?

GV gi ớ i thiệu qui trình thí nghiệm: HS có thể tự đọc qui trình thí nghiệm nếu có sẵn

trong SGK ho ặc GV gi ớ i thiệu cho t ừng HS. Sau đóHS tự kiểm tra các loại hóa chấtthiết b ị, mẫu vật xem có đáp ứng đƣợ c với yêu cầu bài thực hành hay không.







Tiến hành thí nghiệm: HS t ự tiến hành thí nghiệm theo qui trình đã cho để thu th ậ p số

liệu.

- Bƣớ c 3: Mô tả k ết quả thí nghiệm. HS vi ết ra (ho ặc nói ra) các kết quả quan sát

thấy trong quá trình làm thí nghiệm.Xử lí số liệu thực nghi ệm: HS ghi l ại hiện tƣợ ng, số liệu thí nghiệm (n ếu có) và viết báo cáo thí nghiệm nộ p cho GV. Cu ối buổi GV có thể đƣa ra các tình huống khác vớ i

thí nghiệm để HS suy ng ẫm và tìm cách lý giải.Giải thích các hiện tƣợng quan sát đƣợc: đây là giai đoạn có nhiều thuận lợi để có thể tổ chức HS h ọc theo phƣơng pháp tích cực. GV có thể dùng hệ thống câu hỏi dẫn dắt

theo ki ểu nêu vấn đề giúp HS tự giải thích các kết quả.

+ Rút ra kết luận cần thiết: GV yêu cầu HS căn cứ vào mục tiêu ban đầu trƣớc khi làmthí nghiệm để đánh giá công việc đã làm.

Chú ý: Các thí nghiệm hóa học có thể là thí nghiệm định tính hay định lƣợng. Các thínghiệm định tính thì không nên quá tiết kiệm nguyên liệu, sẽ khó quan sát kết quả. Cácthí nghiệm định lƣợng thì cần chính xác hàm lƣợng các chất làm thí nghiệm mới có kếtquả.

Tóm tắt qui trình một bài thực hành

Bƣớc 1: Xác định mục tiêu. Yêu cầu của bƣớc này là HS phải nhận thức đƣợc và phát biểu rõ mục tiêu(tr ả lời câu hỏi: để làm gì?)

Bƣớ c 2: Ki ểm tra ki ến thức cơ sở và kiểm tra s ự chuẩn b ị thực hành (trả lời câu hỏi:có làm đƣợc không?)

Bƣớc 3: Xác định nội dung th ực hành (trả lời câu hỏi: làm nhƣ thế nào?)

Bƣớ c 4: Ti ến hành các hoạt động thực hành (trả lời câu hỏi: quan sát thấy gì? Thu

đƣợ c k ết quả ra sao?

Bƣớ c 5: Gi ải thích và trình bày k ết quả, rút ra kết luận (tr ả lời câu hỏi: tại sao? M ục

tiêu đã hoàn thành hay chƣa?

Bƣớ c 6: Vi ết báo cáo thực hành.







CHƢƠNG 2:THỰ C NGHI ỆM

2.1 THI ẾT K Ế GIÁO ÁN DẠY HỌC TH ỰC HÀNH THÍ NGHIỆMHÓA HỌC LỚP 11, BAN NÂNG CAO THEO HƢỚNG PHÁT HUY

NĂNG LỰ C TH ỰC HÀNH CỦA HỌC SINH [1], [5], [7], [10], [11], [14]

Giáo án Bài1:

TÍNH AXIT-BAZƠ. PHẢN ỨNG TRAO ĐỔI ION TRONG DUNG D ỊCHCÁC CHẤT ĐIỆN LI

1. Mục tiêu







2. Nội dung







3. Giáo án chi tiết

I. Thí nghiệm 1: Tính axit- bazơ

Thí nghiệm 1.1

GV: Hướ ng d ẫ n HS tiến hành thí nghiệm đo độ pH của HCl 0,1M

- Đặt một mẫu giấy ch ỉ th ị pH lên mặt kính đồng hồ.

- Nhỏ lên mẫu giấy đó một giọt dung d ịch HCl 0,10M.

- So sánh màu của mẫu giấy vớ i mẫu chuẩn để biết giá trị pH.

H S: Tiến hành thí nghiệm:

Hình 2.1.1 Đo độ pH c ủa dung d ịch HCl

GV: Yêu cầu HS quan sát sự thay đổi màu của giấ y ch ỉ thị pH và xác định giá trị pH

của HCl 0,1M.

H S: Quan sát hiện tượ ng, ghi nh ận k ế t quả và giải thích.

HCl 0 ,1M có giá trị pH ≈ 1 => môi trƣờ ng axit m ạnh.

Do dung d ịch HCl là axit mạnh: HCl H + + Cl -

Thí nghiệm 1.2

GV: Hướ ng d ẫ n HS tiến hành các thí nghiệm như trên với các dung dịch NH 4Cl0,1M,

CH 3COONa 0,1M, NaOH 0,1M.

Dung d ịch HClGiấy pH







H S :Tiế p t ục tiến hành làm thí nghiệm l ần lượ t với các dung dịch trên.

Hình 2.1.2 Đo độ pH c ủa các dung dịch NH 4Cl, CH 3COONa, NaOH

GV: Yêu cầu HS quan sát sự thay đổi màu của giấ y ch ỉ thị pH và xác định giá trị pH

của các chấ t.

H S: Quan sát hiện tượ ng, ghi nh ận k ế t quả và giải thích.

Vớ i NH 4Cl , giá trị pH ≈ 5 => môi trƣờ ng axit y ếu.

Gi ải thích: Muối NH 4Cl tan trong nƣớc phân li ra cation NH4+

PTHH: NH 4Cl NH 4+ + Cl -

NH 4+ + H 2O NH 3 + H 3O+

Dung d ịch có tính axit.

Dun d ịch CH 3COONaGiấy pH

Giấy pH Dung d ịch NH 4Cl

Dung d ịch NaOHGiấy pH







GV: T ại sao ph ải để ố ng nghi ệm m ột vài phút cho lắng xu ống ròi m ớ i l ấ y k ế t t ủa màkhông cho trự c ti ếp HCl vào dung dị ch ch ứ a CaCO 3 v ừ a t ạo thành ?

HS: Để quan sát khí tạo ra đƣợc rõ hơn.

Thí nghiệm 2.3

GV : Hướ ng d ẫn các nhóm HS tiến hành thí nghiệm.

- Cho vào ống nghi ệm kho ảng 2 ml dung d ịch NaOH loãng.- Nhỏ vào đó vài giọt phenolphthalein. Nh ận xét màu của dung d ịch.

- Nhỏ từ từ dung d ịch HCl loãng vào ống nghi ệm trên, vừa nhỏ vừa lắc cho đến khi

mất màu.

H S : Tiến hành thí nghiệm:

Hình 2.1.5 Phản ứng trao đổi ion gi ữa NaOH và HCl

GV: Quan sát các nhóm làm thí n ghiệm, yêu cầu HS ghi nh ận hiện tượng và giải thích.

H S: Quan sát và ghi nhận k ế t quả.K ế t qu ả:

- Nhỏ vào dung dịch NaOH vài giọt phenolphthalein: dung d ịch có màu hồng.

- Thêm tiếp HCl loãng đến dƣ dung dịch mất màu hồng.

GV: T ại sao dung d ị ch l ại chuy ể n sang màu hồng, thêm tiếp HCl loãng đến dƣdung d ị ch m ất màu hồng?

H S gi ải thích:

Phenolphtalein NaOH loãng

HCl







- Các ion OH- trong dung d ịch NaOH làm cho phenolphthalein không màu chuyển

sang màu hồng. Khi cho dung d ịch HCl vào dung dich NaOH, chỉ có các ion H+ của

dung d ịch HCl ph ản ứng với các ion OH- của NaOH t ạo thành chất điện li r ất yếu là

H2O.

- Khi màu của dung d ịch trong c ốc mất, đó là lúc các ion H+ của HCl đã phản ứng hết

với các ion OH- của NaOH.

PTPH: NaOH + HCl NaCl + H 2O

PT ion rút gọn: OH -+H + H2O

Thí nghiệm 2.4

GV: Hướ ng d ẫn các nhóm HS tiến hành thí nghiệm điề u chế k ế t t ủa Zn(OH) 2

Nhỏ dung d ịch NaOH vào ống nghi ệm đựng dung d ịch ZnSO 4

H S :Tiến hành làm thí nghiệm

Hình 2.1.6 Phản ứng điều ch ế k ết tủa Zn(OH) 2

GV: Quan sát HS làm thí nghiệm và yêu cầu ghi nh ận hiện tượ ng.

H S: Quan sát hiện tượng và ghi nhận k ế t quả.

Hiện tượ ng: xuất hiện k ết tủa tr ắng Zn(OH) 2.

PTHH: ZnSO 4 + 2 NaOH Zn(OH) 2 + Na 2SO 4

GV: Hướ ng d ẫn các nhóm H S tiến hành thí nghiệm hòa tan Zn(OH)2 vớ i NaOH.

- Sau khi k ết tủa lắng xuống, gạn phần chất lỏng ở trên, giữ lại phần k ết tủa.

↓

Dung d ịchZnSO 4

Dung d ịch NaOH







- Thêm từ từ vào ống nghi ệm có kết tủa dung d ịch NaOH cho đến dƣ.

H S : Tiến hành thí nghiệm:

Hình 2.1.7 Ph ản ứ ng th ể hiện t ính lƣỡng tính của Zn(OH) 2

GV: Quan sát các nhóm làm thí nghiệm, yêu cầu HS ghi nh ận hiện tượng và giải thích.

H S: Quan sát và ghi nhận k ế t quả.

H i ện tƣợ ng : Zn(OH) 2 tan.

PTPH: H 2ZnO 2+ 2NaOH Na 2ZnO 2 + 2H 2O

(Natri zincat)

Gi ải thích:

Zn(OH) 2 là một hiđroxit lƣỡng tính (vừa tác dụng đƣợ c vớ i axit, v ừa tác dụng đƣợ c

với bazơ) nên tan trong dung dịch NaOH dƣ.

III . Công việc sau bu ổi th ực hành

GV: - Nhận xét kết quả buổi thực hành và hƣớ ng dẫn HS thu d ọn hóa chất, dụng cụ,

vệ sinh phòng thí nghiệm.

- Hƣớ ng dẫn HS vi ết tƣờng trình.

HS: - Thảo luận k ết quả buổi thực hành

- Vệ sinh phòng thí nghiệm.

- Viết tƣờng trình thí nghiệm.

Dungdịch HCl

K ết tủaZn(OH) 2







N ỘI DUNG TƢỜNG TRÌNH THÍ NGHIỆ M

Tên thí nghiệm Ph ản ứng hóa học H i ện tƣợ ng Gi ải thích

1. Tính axit – bazơ

2. Ph ản ứ ng traođổ i ion trong dungd ịch các chất điệnli

CÂU HỎI TH Ả O L U Ậ NCâu 1: Giải thích tại sao ở cùng nồng độ mol

1. pH ( dung d ịch HCl) < pH ( dung d ịch CH 3COOH)?

2. pH (dung d ịch NaOH) > pH (dung d ịch NH 4OH)?

Câu 2: T ừ thí nghiệm 2 rút ra kế t luận gì?

- Bản chất trao đổi ion trong dung d ịch chất điện li là gì?

- Cho bi ết điều kiện để phản ứng trao đổi xảy ra?

Câu 3: Có 4 lọ không nhãn đựng 4 dung d ịch: HCl, Na 2SO 4, NaCl, Ba(OH) 2. Ch ỉ

dùng quì tím để nhận biết lọ nào đựng dung d ịch gì?

Câu 4: Hãy giải thích tại sao nƣớc nguyên chất có pH=7 nhƣng khi nƣớc có hòa tanCO 2 (để nƣớ c cất ngoài không khí) lại có pH<7.

Giáo án Bài 2

Tên: ……………………………………………

Lớ p : …………………………………………….

Bài thực hành số 1:

TÍNH AXIT – BAZƠ. PHẢN ỨNG TRAO ĐỔI IONTRONG DUNG D ỊCH CÁC CHẤT ĐIỆN LI







3. Giáo án chi tiếtI . Thí nghiệm 1: Th ử tính chất của dung d ịch amoniac.

GV: Hướ ng d ẫn các nhóm HS tiến hành thí nghiệm.

- Lấy dung d ịch amoniac vào hai ống nghi ệm nhỏ.

- Cho vài giọt dung d ịch phenolphthalein vào ống thứ nhất.

- Cho 5-6 gi ọt dung d ịch mu ối nhôm clorua vào ống thứ hai.

HS: Tiến hành thí nghiệm.

Hình 2.2.1 Phản ứ ng th ể hiện tính chất của NH 3

GV: Quan sát HS tiến hành thí nghiệm yêu cầu HS nh ận xét sự xuấ t hiện màu củadung d ịch ở ố ng nghi ệm thứ nhất và cho biế t dung d ịch amoniac có môi trường gì? Ở

ố ng nghi ệm thứ hai xả y ra hi ện tượng gì?Viết phương trình hóa học của ph ản ứ ng.

Ống nghi ệm 1:

HS: Quan sát hiện tượng và ghi nhận k ế t quả.

H i ện tƣợ ng : Dung d ịch có màu hồng, ch ứng tỏ dung d ịch tạo thành có môi trƣờ ng

bazơ.

Dung d ịchNH 3

Phenolphtalein

Dung d ịchNH 3

Dung d ịch AlCl 3

K ết tủa keo







GV: Gi ải thích rõ tại sao dung d ị ch chuy ển sang màu hồng?

HS: Vì NH3 trong nƣớc có sự điện li tạo ion OH -, làm phenolphthalein không màuchuyển sang màu hồng.

NH3 + H

2O NH

4

+ + OH -

Ống nghi ệm 2:

H i ện t ƣợ ng: Xuất hiện k ết tủa keo tr ắng.

GV: Quá trình hình thành kế t t ủa keo tr ắng do đâu? HS giải thích:

NH 3 + H 2O NH 4+ + OH -

AlCl 3 Al 3+ + 3Cl -

AlCl 3 + 3NH 3 + 3H 2O Al(OH) 3 + 3NH 4Cl

( keo tr ắng)

II. Thí nghiệm 2: Tính oxi hóa của axit nitric.

Thí nghiệm 2.1: HNO 3 đặc.

GV: Hướ ng d ẫ n HS tiến hành thí nghiệm

K ẹp bình cầu trên giá thí nghiệm, c ho vào bình một mảnh đồng kim lo ại. Đậy

miệng bình cầu bằng nút cao su có hai lỗ, một lỗ cắm ống nhỏ giọt có chứa dungdịch HNO 3 đặc, một lỗ có ống dẫn khí xuyên qua, đầu ống đƣợ c cắm vào cốc chứa

dung d ịch NaOH.

Bóp nhẹ quả bóp của ống nhỏ giọt, dung d ịch HNO 3 đặc nhỏ xuống đáy bình cầutác dụng với đồng (Có thể dùng đèn cồn hơ nhẹ đáy bình).

Lƣu ý:Trướ c khi l ấy đèn cồn ra c ần bẻ g ậ p ố ng d ẫn khí lại, dùng kẹ p k ẹ p chặt chỗ g ậ p l ại.

GV: T ại sao ph ải nh ỏ t ừ t ừ H NO 3 đặc?

HS: Quan sát hiện tƣợ ng dễ hơn Nếu cho nhanh s ẽ nguy hi ểm

GV: Trƣớ c khi l ấy đèn cồn r a c ần b ẻ g ập ố ng d ẫn khí lại, dùng kẹp k ẹp ch ặt ch ỗ g ập

l ại. Làm thao tác ngƣợ c l ại đƣợc không? Tại sao?

HS: Không đƣợc làm ngƣợ c lại vì khi lấy đèn cồn ra trƣớc áp suất giảm đột ngột làmdung d ịch NaOH d ồn sang bình cầu làm vỡ bình đang nóng. Nhƣ vậy, b ẻ ống dẫn khílại trƣớc có tác dụng ngăn không cho dd NaOH chảy sang bình cầu.

↓







GV: Trong thí nghiệm ch ất nào gây ô nhiễm không khí, là khí độc?

HS tr ả lờ i: Khí NO2

GV: Do “ cơ địa” mỗi ngƣời khác nhau, nế u c ó bạn ng ử i th ấ y NO 2 b ị ng ấ t, em s ẽ

làm gì? HS: Đƣa bạn ra kh ỏi phòng thí nghiệm, xuống phòng y tế.Tìm nguyên nhân thoát khí, xem lại hệ thống lắp ráp thí nghiệm chỗ nào thoát ra khí.


Hình 2.2.2 Tính oxi hóa của axit nitric đặc

Thí nghiệm 2.2: HNO 3 loãng.


Dùng kẹ p k ẹ p ống nghi ệm, r ồi lấy vào ống nghi ệm 10 gi ọt dung d ịch HNO 3 2M r ồi

cho tiế p một mảnh đồng kim lo ại vào.

Đun nhẹ ống nghi ệm trên đèn cồn trong t ủ hút.

Khi đã quan sát màu của khí thoát ra, lậ p tức đậy ống nghi ệm lại bằng bông có tẩmdung d ịch NaOH.

Cu

HNO 3 đặc

Dung d ịch NaOH







HS: Tiến hành thí nghiệm

Hình 2.2.3 Phản ứng tính oxi hóa của HNO 3 loãng

GV: Yêu cầu HS quan sát hiện tượ ng xả y ra, gi ải thích và viết phương trình phản ứ ng.

HS: Quan sát và ghi nhận k ế t quả.

Ống nghi ệm: Xuất hiện khí màu nâu ở gần ống nghi ệm, dung d ịch chuy ển sang màuxanh, do có các phản ứng sau:

3Cu+ 8HNO 3 (loãng) 3Cu(NO 3)2 + 2 NO + 4H 2O

( màu xanh) ( khí không màu)

Phƣơng trình ion:

3Cu + 2NO 3- + 8H + 3Cu 2+ + 2NO + 4H 2O

2NO + O 2 2NO 2

(khí màu nâu) GV: T ại sao thí nghi ệm đƣợ c ti ến hành trong tủ hút?

HS: Vì thí nghiệm có sinh ra khí NO2 là khí độc nên cần tiến hành trong tủ hút để antoàn.

GV: Đậy ố ng nghi ệm b ằng mi ếng bông có tẩ m dung d ịch xút hoặc nƣớc vôi có tácd ụng gì? HS: Có tác dụng hấ p thụ khí NO2 sinh ra.

Phƣơng trình phản ứng: 2NaOH + NO 2 2NaNO 3 + NaNO 2 + H 2O

GV: T ại sao sau kh i ố ng nghi ệm ngu ội th ả vào chậu nƣớc vôi?

HS: Để khử độc.

↑

↑

CuDung d ịch HNO 3 loãng

↑







III. Thí nghiệm 3. Tính oxi hóa của mu ối kali nitrat nóng chảy.

GV: Hướ ng d ẫ n HS tiến hành thí nghiệm:

Lấy một ống nghi ệm ch ịu nhiệt khô và cặ p thẳng đứng trên giá sắt, r ồi đặt giá sắttrong ch ậu cát. Bỏ một ít tinh thể KNO 3 vào ống nghi ệm và đốt cho mu ối nóngchảy.

Khi mu ối KNO 3 đƣợc đun nóng bắt đầu phân hủy trong ống nghi ệm thì dùng kẹ p

hóa chất có thỏi than đã đƣợc đốt nóng đỏ vào.

GV: Khi nào ta biế t KNO 3 b ắt đầu phân hủy để cho than vào?

HS: Khi ch ất r ắn KNO 3 nóng chảy, sau đó gợn sôi. Lúc này, có khí O2 thoát ra và là

thời điểm cho hòn than nóng đỏ vào ống nghi ệm.

GV: Chúng ta có nên lấ y th ỏi than to, dày để làm thí nghiệm không? Tại sao?

HS: Không nên lấy thỏi than to, dày để làm thí nghiệm vì thời gian đốt cho than cháyhồng ngoài không khí quá dài. Mặc khác, khi dùng thỏi than to cháy trong lƣợ ng

KNO 3 nóng chảy nhiều có thể gây ra hiện tƣợ ng nổ làm bể ống nghi ệm do lƣợ ng nhi ệt

phản ứng tỏa ra. R ất nguy hi ểm.

HS: Tiến hành thí nghiệm:

Hình 2.2.4 Tính oxi hóa của mu ối kali nitrat nóng chảyGV: Yêu cầu HS quan sát hiện tượ ng, giải thích và viế t PTHH minh h ọa.

HS: Quan sát hiện tượng và ghi nhận k ế t quả:

H i ện tƣợ ng: Than h ồng sẽ bùng cháy sáng trong ống nghi ệm.

KNO 3 nóng chảy

Than nón đỏ







GV: T ại sao đố m than h ồng l ại bùng cháy?

H S gi ải thích: Do KNO 3 nóng chảy b ị phân hủy ở nhiệt độ cao, gi ải phóng khí oxitheo ph ản ứng sau:

2KNO 3 2KNO 2+O 2

C+ O 2 CO 2

Phương trình tổng quát:

2 KNO 3 + C 2KN O 2 + CO 2

IV. Thí nghiệm 4: Phân biệt m ột số loại phân bón hóa học


Cho các mẫu phân bón hóa học sau đây: amoni sunfat, kali clorua và supephotphatkép. Lấy mỗi loại một ít (cỡ bằng hạt ngô) vào từng ống nghi ệm riêng. Cho vào mỗi

ống nghi ệm 4 – 5 ml nƣớ c cất và lắc nhẹ ống nghi ệm cho đến khi các chất tan h ết.


Thí nghiệm 4.1: Nh ận bi ết phân đạm amoni sunf at

GV: Hướ ng d ẫ n HS tiến hành thí nghiệm.

Lấy khoảng 1 ml dung d ịch của mỗi loại phân bón vừa pha ch ế vào từng ống nghi ệm

riêng. Cho vào mỗi ống nghi ệm kho ảng 0,5 ml dung d ịch NaOH r ồi đun nóng nhẹ, đƣamẫu giấy quì tím ẩm lên miệng ống nghi ệm.

t0

t ↑

t

↑

↑








Hình 2.2.5 Thí nghiệm nh ận bi ết phân đạm amonisunfat

GV: Yêu cầu HS quan sát sự đổi màu giấy quì ở ố ng nghi ệm chứ a dung d ịch amoni

sunfat? Gi ải thích và viế t PTHH.

HS: Quan sát hiện tượng và ghinhận k ế t quả.

H i ện tƣợ ng :Ở ống nghi ệm chứa dung d ịch amoni sunfat s ẽ có khí bay lên, khí này làmxanh gi ấy quì tím ẩm. Đó là khí NH3.

PTHH: (NH 4)2SO4 + 2NaOH Na 2SO 4 + 2NH 3 + 2H 2O

Hay NH 4+ + OH - NH 3 + H 2O

GV: Chúng ta thử tr ự c ti ế p gi ấy quì tím vào dung dịch mà không cần đun nóngđƣợc không?

HS: Không thấy đƣợ c hiện tƣợng rõ vì trong dung dịch sẽ có sẽ chuyển hóa qua lại NH 4

+ + OH - NH 3 + H 2O. Vìvậy, cần đun nóng cho khí NH3 thoát ra. Hiệntƣợng quan sát đƣợ c sẽ rõ hơn.

GV: Ta thay gi ấy quì tím bằng gi ấy đo pH đƣợc hay không?

HS: Có thể thay th ế giấy quì tím bằng giấy đo pH vì NH3 có tính bazơ nên độ pH > 7.

↑

↑

↑

Quì tím muì tím ẩm

Dung d ịch NaOH

( NH 4)2SO 4







Thí nghiệm 4.3: Nh ận bi ết phân kali clorua và supephotphat kép

GV : Hướ ng d ẫ n HS tiến hành thí nghiệm:

Lấy khoảng 1 ml dung d ịch vừa pha ch ế của mỗi loại phân bón còn lại vào từng ống

nghiệm. Nh ỏ vài giọt dung d ịch AgNO 3 vào từng ống.

HS: Ti ến hành thí nghiệm:

Hình 2.2.6 Thí nghiệm nh ận bi ết phân kali clorua và supephotphat kép

GV: Yêu cầu HS quan sát màu của k ế t t ủa ở ố ng nghi ệm đựng KCl, supephotphat kép.Giải thích và viế t PTHH.


Ống nghi ệm KCl: Có kết tủa màu trắng do có phản ứng:

AgNO 3+ KCl AgCl + KNO 3

(k ết tủa tr ắng)

Ống nghi ệm supephotphat kép có kết tủa màu vàng do có phản ứng:

6AgNO 3 + Ca(H 2PO 4)2 2Ag 3PO 4 + Ca(NO 3)2+4HNO 3

(vàng)

↓

↓

Dung d ịch KCl

Dung d ịch Na 2CO 3

dd superphotphatkép

Dung d ịch AgNO 3







V. Công việc sau bu ổi th ực hành:

GV: Nhận xét kết quả buổi thực hành và hƣớ ng dẫn HS thu d ọn hóa chất, dụng cụ, vệ

sinh phòng thí nghiệm.

HS: Vệ sinh phòng thí nghiệm

GV: Hƣớ ng dẫn HS vi ết tƣờ ng trình.

HS: Viết tƣờng trình thí nghiệm.


Tên thí nghiệm Ph ản ứng hóah ọc

H i ện tƣợ ng Gi ảithích

1. Thử tính chấ t của dung d ịchamoniac

2. Tính oxi hóa của axit nitric

3. Tính oxi hóa của muố i kalinitr at nóng chả y

4. Phânbiệt một số loại phânbón hóa

4.1. Phân đạmamoni sunfat

Tên: ……………………………………………

Lớ p: ……………………………………………


TÍNH CHẤ T C Ủ A M ỘT S Ố H Ợ P CH ẤT NITƠ. PHÂNBI Ệ T M ỘT S Ố L O ẠI PHÂN BÓN HÓA HỌC







học

4.2. Phân kaliclorua và supephotphat kép

CÂU HỎI TH ẢO LU ẬN

Câu 1: Cho m ột ít chất ch ỉ thị phenolphthalein vào dung dịch NH 3 loãng ta thu đƣợ c

dung d ịch A. Màu của dung d ịch A bi ến đổi nhƣ thế nào trong các thí nghiệm sau:

1. Đun nóng dung dịch A h ồi lâu? 2. Thêm một số mol HCl b ắng số mol NH 3 có trong dung dịch A?

3. Thêm một ít Na2CO 3?

4. Thêm AlCl3 tới dƣ?

Câu 2: Giải thích vì sao khi bón các loại phân đạm NH 4 NO 3, (NH 4)2SO 4 độ chua c ủađất tăng lên?

Giáo án Bài3:

PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH. ĐIỀU CH Ế VÀ TÍNH CHẤT C ỦA METAN







3. Giáo án chi tiếtI. Thí nghiệm 1: Xác định s ự có mặt của C,H trong h ợ p ch ất h ữu cơ.

GV: Hướ ng d ẫn các nhóm tiến hành thí nghiệm :

Cần chuẩn b ị sẵn bột CuSO 4 khan (màu trắng) bằng cách nghiền nhỏ các tinh thể CuSO 4.5H 2O (màu xanh) bằng cối sứ r ồi sấy khô trong bát sứ nung.

Cần nghi ền nhỏ, tr ộn thật kĩ hỗn hợ p chất hữu khoảng 0,2 – 0,3 g và 1 g bột CuO

r ồi cho vào tận đáy ống nghi ệm khô. Cho tiếp 1 g CuO để phủ kín hỗn hợp, dùngk ẹ p lấy hóa chất để k ẹ p một nhúm bông và nhúng vào bột CuSO 4 khan r ồi đƣa vàoống nghi ệm, nơi gần miệng ống.

Hƣớ ng dẫn HS đặt ống nghi ệm nằm ngang trên giá thí nghiệm. Lƣu ý đƣa điểm

nóng nhất của ngọn lửa đèn cồn (kho ảng 1/3 chi ều cao ng ọn lửa tính từ trên xuống)

tiếp xúc vớ i phần đáy ống nghi ệm.

Đậy miệng ống nghi ệm bằng nút cao su có gắn ống dẫn khí hình chữ L, đầu còn lạicủa ống dẫn khí sục vào ống nghi ệm có chứa nƣớc vôi trong.

Dùng đèn cồn đun nóng nhẹ toàn bộ ống nghi ệm, sau đó đun nóng mạnh phần cóchứa hỗn hợ p phản ứng.

GV: Làm thí nghiệm đến khi nào thì dừ ng l ại?

HS: Đun hỗn hợp đến khi có khí thoát ra sục vào nƣớc vôi trong làm nƣớc vôi trongvẫn đục.

HS: Ti ến hành thí nghi ệm:

Hình 2.3.1. Xác định s ự có mặt của C, H trong h ợ p ch ất h ữu cơ

Nƣớc vôi trong

Bông gòn có CuSO4 khan

Tinh b ột và CuO







GV: Yêu cầu HS quan sát hiện tượ ng, giải thích và viế t PTHH minh h ọa?


H i ện tƣợ ng: Nung nóng hỗn hợ p, bột CuSO 4 khan t ừ màu trắng chuy ển màu xanh.

Xuất hiện k ết tủa tr ắng trong dung d ịch.

Một phần hỗn hợp còn lại trong ống nghi ệm chuy ển màu đỏ.

Gi ải thích: Khi đun nóng hỗn hợ p, ph ản ứng hóa học đã xảy ra:

Chất hữu cơ + CuO Cu + CO2 + H 2O

Bột CuSO 4 chuyển sang màu xanh do hơi nƣớ c vừa mới sinh ra đã kết hợ p vớ i CuSO 4

khan t ạo thành CuSO4.5H 2O

Khí CO2 tác dụng vớ i dung d ịch Ca(OH) 2 tạo thành kết tủa CaCO 3

PTHH: Ca(OH) 2 + CO 2 CaCO 3 + H 2O

(k ết tủa tr ắng)

GV: Hãy cho biết tác dụng c ủa CuO trong thí nghiệm trên?

HS: CuO là chất oxi hóa có tác dụng oxi hóa chất hữu cơ thành khí CO2

II. Thí nghiệm 2: Nh ận bi ết halogen trong h ợ p ch ất h ữu cơ

Thí nghiệm 2.1


Lấy một mẩu dây đồng dài 20 cm có đƣờng kính khoảng 0,5 mm và cuộn thành hìnhlò xo khoảng 5 cm. Đốt nóng phần lò xo trên ngọn lửa đèn cồn đến khi ng ọn lửa không

còn bị nhuốm màu xanh lá mạ.

HS: Tiến hành thí ng hiệm

GV: Quan sát HS tiến hành thí nghiệm, yêu cầu HS quan sát hiện tượ ng, giải thích.

HS: Quan sát hiện tượng và ghi nhận k ế t quả

H i ện tƣợ ng : Đốt nóng phần lò xo trên ngọn lửa đèn cồn đến khi ng ọn lửa không còn

nhuộm màu xanh lá mạ, khi đó đã tạo thành lớ p CuO ph ủ trên bề mặt đoạn dây đồng.

t

↓







Thí nghiệm 2.2


Nhúng phần lò xo vào ống nghi ệm đựng hợ p ch ất hữu cơ có chứa halogen nhƣ CHCl3,

CCl 4, C 6H5Br, ho ặc áp phần lò xo nóng đỏ vào vỏ bọc dây điện hay m ẫu dép nhựa r ồi

đốt phần lò xo đó trên ngọn lửa đèn cồn. Quan sát màu của ngọn lửa.


GV: Quan sát HS tiến hành thí nghiệm, yêu cầu HS quan sát hiện tượ ng, giải thích.


H i ện tƣợ ng: Nhúng phần lò xo vào ống nghi ệm đựng hợ p chất hữu cơ có chứahalogen nhƣ CHCl3, CCl 4, C 6H5Br hoặc áp phần lò xo nóng đỏ vào vỏ bọc dây điệnhay mẫu dép nhựa r ồi đốt phần lò xo đó trên ngọn lửa đèn cồn, ngọn lửa có màu xanhđặc trƣng.

Gi ải thích: Khi đốt nóng,hợ p chất hữu cơ bị phân hủy, clo tách ra dạng HCl. ChínhHCl đã tác dụng vớ i CuO ph ủ trên bề mặt đoạn dây đồng tạo thành CuCl2 và H2O. Các

phân tử CuCl 2 phân tán vào ngọn lửa làm cho ngọn lửa có màu xanh lá.

GV: Khi đốt cháy hợ p ch ấ t h ữu cơ có mùi hắc là do đâu?

HS: Mùi hắc là mùi đặc trƣng của clo.

III. Thí nghiệm 3: Điều ch ế và thử một vài tính chất của metan


Chuẩn b ị sẵn vôi tôi xút và CH3COONa khan trƣớ c khi th ực hành:

Tán nhỏ vôi sống khan ( không dùng vôi bột có sẵn) r ồi tr ộn nhanh v ớ i xút hạt theo

tỉ lệ 1,5:1 v ề khối lƣợ ng.

Sau đó trộn nhanh CH 3COONa khan v ới vôi tôi xút theo tỉ lệ 2:3 về khối lƣợ ng.







Ống nghi ệm chứa hỗn hợ p phản ứng đƣợ c lắp theo hƣớ ng nằm ngang.

Khi tiến hành thí nghiệm, lúc đầu đun nhẹ đều cả ống nghi ệm, sau đó đun nóngmạnh phần có chứa hóa chất. Không nên thu khí bay ra trong những phút đầu tiên,

khoảng 3 phút khí metan bay ra mạnh, lần lƣợ t thực hiện các thao tác:

+ Thí nghiệm 3.1 : Đƣa đầu ống dẫn khí sục vào dung dịch KMnO 4 1%.

+ Thí nghiệm 3.2 : Đƣa đầu ống dẫn khí sục vào nƣớ c brom.

+ Thí nghiệm 3.1: Đƣa que diêm đang cháy tới đầu ống dẫn khí.

+ Thí nghiệm 3.2: Đƣa một mẩu sứ tr ắng chạm vào ngọn lửa của metan.

GV : Vai trò c ủa CaO trong thí nghiệm là gì? Tại sao ph ải dùng CaO mới khôngdùng CaO đã hút nƣớ c trong không khí?

HS: Vai trò của CaO là chất hút ẩm, hút hơi nƣớc sinh ra trong quá trình đun nóng hỗn

hợ p. Ngoài ra, CaO có tác dụng tránh vỡ ống nghi ệm do có phản ứng:

CaO + SiO 2 (có trong thủy tinh) CaSiO 3

GV: Có nên thu khí sớ m trong nh ững phút đầu tiên không? Vì sao?

H S: Không nên thu khí sinh ra trong những phút đầu tiên vì có thể CH 3COONa và vôitôi xút trong ống nghi ệm còn ẩm, khi nung nóng nƣớc bay hơi vì vậy khi ta thu khísớm có thể bị lẫn hơi nƣớ c, không đƣợ c tinh khi ết.

GV: Yêu cầu HS ti ến hành thí nghiệm.


Hình 2.3.2 Điều ch ế và thử tính chất của metan

dd Br 2

CH 3COONa + vôi tôi xút

Dung d ịch KMnO 4







GV: Yêu cầu HS nêu hiện tượ ng? Gi ải thích và viế t PTHH?


H i ện tƣợ ng:

- Đƣa đầu ống dẫn khí sục vào dung dịch KMnO 4 1% và nƣớc brom, không có hiệntƣợ ng mất màu. - Đƣa que diêm đang cháy tới đầu ống dẫn khí vuốt nhọn, CH 4 đƣợ c dẫn ra từ ốngnghiệm bốc cháy vớ i ngọn lửa xanh nh ạt.

- Đƣa mặt đế sứ vào phía trên ngọn lửa, có các giọt nƣớc đọng trên mặt sứ.

Gi ải thích:

CH 4 không làm mất màu dung dịch KMnO 4 và nƣớ c brom, ch ứng tỏ không xảy ra phản ứng hóa học. Vì CH4 ch ỉ có liên kết đơn rất bền, khó tham gia phản ứng cộng

(không làm mất màu dung dịch brom) hay ph ản ứng oxi hóa k hử (không làm mấtmàu KMnO4).

Khi đốt cháy CH4 tạo ra CO 2, H 2O và tỏa nhiều nhiệt.

CH 4 + 2O 2 CO 2 + 2H 2O

GV: N ế u thay th ế các tinh thể CH 3 COONa khan và NaOH khan bằng dung d ị ch

CH 3 COONa và dung dịch NaOH thì có điều ch ế đƣợ c CH 4 không ? T ại sao ?

HS: Không thu đƣợ c CH 4 vì nếu ở tr ạng thái dung dịch thì CH3COONa và NaOH lànhững chất điện li r ất mạnh nên sẽ phân li thành các ion và chỉ xảy ra ph ản ứng thủy

phân:

CH 3COONa CH 3COO - + Na +

NaOH Na+

+ OH-

GV: Vi ết phƣơng trình điều ch ế khí metan?

HS: Phƣơng trình phản ứng:

CH 3COONa(r) + NaOH(r) CH 4 + Na 2CO 3

CaO

nung

t ↑

↑







IV. Công việc sau bu ổi th ực hành:



HS: Vệ sinh phòng thí nghiệm.

GV: Hƣớ ng dẫn HS vi ết tƣờng trình.

HS: Viết tƣờng trình thí nghiệm.


Tên thí nghiệm Ph ản ứ nghóa học

H i ện tƣợ ngqua n sát

Gi ải thích

1. Xác định sự có mặtcủa C,H trong h ợ p chấ thữu cơ.

2. Nhận biế t halogentrong h ợ p chấ t hữu cơ.

3. Điề u chế và thử mộtvài tính chấ t của

metan.

CÂU HỎI TH Ả O L U Ậ NCâu 1: Viết phƣơng trình phản ứng đốt cháy tinh bột, đƣờ ng kính bằng CuO. Rút rak ết luận về thành phần định tính nguyên tố trong h ợ p chất hữu cơ? Câu 2: Tác dụng của CuO trong thí nghiệm?

Tên:……………………………..

Lớ p: …………………………….


PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH. ĐIỀ U CH Ế VÀ TÍNH CHẤ T

C Ủ A METAN







Giáo án Bài4TÍNH CHẤT C ỦA HIĐROCACBON KHÔNG NO

1. Mục tiêu







2. Nội dung







3. Giáo án chi tiếtI. Thí nghiệm 1: Điều ch ế và thử tính chất của etilen


- Cho 2 ml ancol etylic khan vào ống nghi ệm khô có sẵn vài viên đá bọt, sau đó chothêm từng giọt dung d ịch H 2SO 4 đặc (4 ml), đồng thờ i lắc đều.

- Đun nóng hỗn hợ p phản ứng sao cho h ỗn hợp không trào lên ống dẫn khí.- Dẫn khí lần lƣợt vào dung dịch brom, dung d ịch KMnO 4.

- Đốt khí sinh ra ở đầu vuốt nhọn của ống dẫn khí.

Chú ý: Thí nghiệm tiến hành trong tủ hút.

GV: B ỏ đá bọt vào ố ng nghi ệm có tác dụng gì?

HS: Để hỗn hợp sôi đều và sự sôi xảy ra êm dịu ngăn không cho hỗn hợp trào rangoài, tránh hiện tƣợng sôi cục bộ làm vỡ ống nghi ệm.

GV: Khi mu ố n ng ừng thí nghiệm th ự c hi ện thao tác nào trƣớc? Làm ngƣợ c l ại

đƣợc không? Tại sao?

HS: Khi mu ốn ngừng phản ứng phải tháo rời các ống nối trƣớ c khi t ắt đèn. Khôngđƣợc làm ngƣợ c lại vì khi đó giảm áp suất đột ngột dẫn đến dung d ịch đột ngột chảy

sang ống nghi ệm. Làm vỡ ống nghi ệm khi còn nóng.

HS: Ti ến hành thí nghiệm:

Hình 2.4.1 Điều ch ế và thử tính chất của etilen

C2H5OH

+H 2SO 4 đ

dd Br 2

KMnO 4







GV: Yêu cầu HS quan sát sự thay đổi màu của các dung dịch, gi ải thích và viế t

phương trình hóa học.


Hiện tượ ng:

Sục khí etilen vào dung dịch KMnO 4, màu tím của dung d ịch nhạt dần, xuất

hiện k ết tủa màu đen.

GV: T ại sao C 2 H 4 có thể tham gia ph ản ứ ng v ớ i KMnO 4 ?

HS: Xảy ra ph ản ứng oxi hóa etilen. Do phản ứng vớ i KMnO 4 loãng, lạnh là tác nhânoxi hóa yếu nên xảy ra sự hiđroxil hóa chỉ có thể cắt đứt liên kết π, biến đổi etilen

thành etilen glycol, làm mất màu tím dung dịch KMnO 4, đồng thờ i tạo k ết tủa màu nâuđen của MnO 2.

Phƣơng trình phản ứ ng:

3CH 2=CH 2 + 4H 2O + 2KMnO 4 3HOCH 2CH 2OH + 2MnO 2 + 2KOH

(k ết tủa nâu đen)

Sục khí etilen vào nƣớc brom màu vàng da cam, nƣớ c brom nh ạt dần và mấtmàu.GV: T ại sao etilen có thể làm mất màu dung dị ch brom?

HS: Do etilen có liên kết π kém bền dễ tham gia ph ản ứng cộng vớ i dung d ịch brom

Phƣơng trình phản ứ ng :

CH 2=CH 2 + Br 2 CH 2Br- CH 2Br

(vàng da cam) (không màu) Đốt khí sinh ra ở đầu vuốt nhọn của ống dẫn khí, có ngọn lửa xanh m ờ , do

etilen t ạo thành đã bốc cháy:

PTPƢ: CH2=CH 2 + 3O 2 2CO 2 + 2H 2O

GV: Khi cho ancol etylic vào H 2 SO 4 đậm đặc ròi đun nóng, ta thấy màu dung dị ch

s ậm d ần, gi ải thích hiện tƣợng trên?

HS: Do H 2SO 4 đậm đặc có tính háo nƣớc, nên hút nƣớ c mạnh, làm cho ancol etylic bị

mất nƣớ c tạo thành muội than.

t0

↓

↑







GV: Cho bi ết các sản ph ẩm có thể có của ph ản ứng điều ch ế eti len?

HS: Các sản phẩm có thể có của phản ứng điều chế etilen: CH 3 – O – CH 3, CO 2, SO 2,

(C 2H5)2SO4.

GV: T ại sao thí nghiệm đƣợ c ti ến hành trong tủ hút?

HS: Do tạo thành các khí độc hại và gây ô nhiễm môi trƣờng nhƣ CO2, SO 2…

GV: Vi ết phƣơng trình điều ch ế eti len?

HS: Phƣơng trình phản ứng:

CH 3CH 2OH CH 2=CH 2 + H 2O

II. Thí nghiệm 2: Điều ch ế và thử tính chất của axetilen


Chuẩn b ị:

+ Ống nghi ệm 1: 5 ml dung d ịch Br 2.

+Ống nghi ệm 2: 5 ml dung d ịch KMnO 4.

+ Ống nghi ệm 3: 3 ml dung d ịch AgNO 3 + 2 ml dung d ịch NH 3.

Cho vài mẫu đất đèn bằng hạt ngô vào ống nghi ệm có nhánh (nhánh đƣợ c nối vớ i mộtdây cao su còn đầu kia c ủa dây cao su gắn vớ i ống dẫn bằng thủy tinh).

Đậy ống nghi ệm bằng nút cao su có lỗ, lỗ đƣợ c cắm vào lỗ ống hút nhỏ giọt chứa đầynƣớ c.

- Khi khí bắt đầu thoát ra, lần lƣợ t thực hiện các thao tác sau:

+ Đƣa đầu ống dẫn khí lần lƣợt vào các dung dịch trong ống nghi ệm 1, 2, 3.+ Đốt cháy đầu ống dẫn khí. + Đƣa một mẫu sứ tr ắng lại gần ngọn lửa.

GV: Trƣớc khi châm lửa đốt khí axetilen ở đầu ố ng d ẫn khí cần cho khí thoát ram ột ph ần để đuổi không khí ra khỏi ố ng nghi ệm. Làm nhƣ vậy có tác dụng gì?

HS: Do axetilen d ễ xảy ra ph ản ứng cháy nổ với không khí (O2) khi có tỉ lệ thích hợ p

vì vậy trƣớc khi châm lửa đốt khí axetilen ở đầu ống dẫn khí cần cho khí thoát ra một

phần để đuổi không khí ra khỏi ống nghi ệm. Tránh đƣợ c hiện tƣợng cháy nổ.

H2SO 4, 170 0C








Hình 2.4.2 Điều ch ế và thử tính chất của axetilen

GV: Yêu cầu HS quan sát hiện tượng và giải thích? Viết phương trình phản ứ ng minhhọa?


Ống nghi ệm 1:

Sục khí axetilen vào nƣớc brom màu vàng da cam, nƣớ c brom nh ạt dần và mất màu.

GV: Yêu cầu H S gi ải thích hiện tƣợng trên?

HS: Vì axetilen có liên kết ba C≡C gồm 1 liên kết σ và 2 liên kết π kém bền. Dễ dàngtham gia ph ản ứng cộng.

Phương trình phản ứ ng

CH≡CH + 2Br 2 CHBr 2- CHBr 2

(vàng da cam) (không màu)

Ống nghi ệm 2:

H i ện tƣợ ng: Sục đầu ống dẫn khí axetilen vào dung dịch KMnO 4 thấy màu tím củadung d ịch nhạt dần đồng thời có xuất hiện k ết tủa màu nâu đen.

Gi ải thích: Do axetilen b ị oxi hóa ở liên kết ba tạo ra các sản phẩm phức tạp, cònKMnO 4 bị khử thành MnO2 (k ết tủa màu nâu đen)

CaC 2

H2O

dd KMnO 4 dd AgNO 3/NH 3 dd Br 2







3HC≡CH + 8KMnO4 3(COOK) 2 + 8MnO 2 + KOH + H 2O

Ống nghi ệm 3:

H i ện tƣợ ng: Sục đầu ống dẫn khí axetilen vào dung dịch AgNO 3 trong NH 3, trong

dung d ịch xuất hiện màu vàng nhạt:Bạc axetilua.

Gi ải thích: Do ph ản ứng tạo ra k ết tủa bạc axetilua (màu vàng nhạt). Nguyên tử H

đính vào cacbon mang liên kết ba linh động hơn rất nhiều so với H đính vớ i cacbon

mang liên kết đôi và liên kết đơn, do đó có thể thay th ế bằng nguyên tử kim lo ại.

AgNO 3 +3NH 3 +H 2O [Ag(NH 3)2]OH+ NH 4 NO 3

(phức chất, tan trong nƣớ c)

HC≡CH +2[Ag(NH3)2]OH AgC≡CAg +4NH 3 + 2H 2O

(vàng nhạt)

Đốt cháy đầu ố ng d ẫn khí: H i ện tƣợ ng: Axetilen cháy vớ i ngọn lửa sáng, tỏa nhiều nhiệt tạo ra CO 2 và nƣớ c, khi

đƣa mẫu sứ tr ắng lại gần xuất hiện các giọt nƣớc trên bề mặt sứ.

PTPƢ: CH≡CH +5

2 O2 2CO 2 + H 2O

GV: Có thể thay th ế axeti len b ằng propin hay but – 2 – in tr ong ph ản ứng tác dụng

v ớ i dung d ị ch AgNO 3 /NH 3 không? Tại sao?

HS: - Propin có thể tham gia ph ản ứng vì còn H linh động ở cacbon có liên kết ba

(CH≡C – CH 3).

- But – 2 – in (CH 3 – C ≡ C – CH 3) do không còn H linh động nên không có phảnứng.

III. Thí nghiệm 3: Ph ản ứ ng c ủa tecpen v ới nƣớ c brom

Thí nghiệm 3.1


Cho vài giọt dầu thông vào ống nghi ệm chứa 2 ml nƣớ c brom, l ắc kĩ, để yên.

t

↓

↓

↑








Hình 2.4.3 Phản ứ ng c ủa tecpen (d ầu thông) với nƣớ c brom

GV: Yêu cầu HS quan sát hiện tượng và giải thích


H i ện tƣợ ng: Thấy nƣớ c brom b ị nhạt, nếu để một thời gian lâu sẽ bị mất màu.

Gi ải thích: Dầu thông là một tecpen có trong thiên nhiên (α – pinen C 10H16). Khi ph ản

ứng hó học xảy ra brom c ộng vào nối đôi của tecpen có trong dầu thông tạo thành dẫn

xuất đihalogen không màu.

GV: Có thể thay th ế dung d ị ch brom b ằng KM nO 4 đƣợ c hay không? Tại sao?

HS: Vì dầu thông là một tecpen có liên kết đôi. Có thể tham gia ph ản ứng oxi hóa –

khử vớ i KMnO 4 tƣơng tự etilen.

Thí nghiệm 3.2


Nghiền nát quả cà chua chín đỏ, lọc lấy nƣớ c trong. Nh ỏ từ từ từng giọt nƣớ c brom

vào ống nghi ệm chứa 2 ml nƣớc cà chua.

Dầu thông

dd Br 2








Hình 2.4.4 Ph ản ứ ng c ủa tecpen (cà chua) với nƣớ c brom

GV: Yêu cầu HS quan sát hiện tượng và giải thích?


H i ện tƣợ ng: Nhỏ từ từ từng giọt nƣớc brom (màu vàng da cam) vào nƣớc cà chua(màu đỏ), lắc kĩ rồi để yên có sản phẩm phản ứng là dung dịch màu tím nhạt. Tiế p tục

nhỏ vài giọt nƣớc brom vào, lắc kĩ rồi để yên dung dịch chuy ển màu xanh nhạt.

GV: T ại sao l ại có sự thay đổi màu nhƣ trên? HS giải thích: Nƣớc cà chua có thành phần chính là một tecpen (licopen C 12H36), trong

phân tử có nhiều liên kết đôi liên hợ p khi ph ản ứng hóa học xảy ra, brom c ộng vào mộtliên kết đôi dẫn đến màu của nối đôi liên hợp thay đổi. Mặt khác, trong nƣớc cà chuangoài tecpen ra còn những chất khác đã ảnh hƣởng đến các màu của sản phẩm phản

ứng.

IV. Công việc sau bu ổi th ực hành GV: - Nhận xét kết quả buổi thực hành và hƣớ ng dẫn HS thu d ọn hóa chất, dụng cụ,

vệ sinh phòng thí nghiệm.

- Hƣớ ng dẫn HS vi ết tƣờng trình.

HS: - Thảo luận k ết quả buổi thực hành. - Vệ sinh phòng thí nghiệm.

- Viết tƣờng trình thí nghiệm.

Nước cà chua

Nước Br 2 Nước Br 2









H i ện tƣợ ng Gi ải thích

1. Điề u chế vàthử tính chấ tcủa của etilen.

2. Điề u chế vàthử tính chấ t của

axetilen3. Ph ản ứ ng củanướ c tecpen v ớ inướ c brom

CÂU HỎI TH Ả O L U Ậ NCâu 1: So sánh màu ngọn lửa của etylen v ớ i metan?

Câu 2: So sánh màu ngọn lửa của axetilen v ới etylen và metan? Câu 3: Bằng phƣơng pháp hóa học phân biệt các khí đựng trong bình riêng biệt khôngdán nhãn gồm CH 4, C 2H4, C 2H2?

Tên:……………………………..

Lớ p: …………………………….


TÍNH CHẤT C ỦA HIĐROCACBON KHÔNG NO







Giáo án Bài5

TÍNH CHẤT C ỦA MỘT SỐ HIĐROCACBON THƠM

1. Mục tiêu







2. Nội dung








GV: G ợi ý câu hỏi cho H S gi ải thích:

- Cho bi ết tính chấ t v ật lí của benzen, t ừ đó dự đoán khả năng hòa tan các chấ t

c ủa benzen?

- Kh ả năng phản ứ ng c ủa benzen v ới nƣớ c brom?

- Nêu thành phần c ủa d ầu thông, từ đó cho biế t kh ả năng phản ứ ng c ủa tecpen?

- Cho bi ế t tính chấ t v ật lí của hexan, t ừ đó dự đoán khả năng hòa tan các chấ t c ủa

hexan? Kh ả năng phản ứ ng c ủa hexan v ới nƣớ c brom?


Ống nghi ệm 1:

H i ện tƣợ ng : Chất lỏng phân thành hai lớ p, lớp trên là dung dịch brom trong benzen cómàu vàng, lớp dƣới là nƣớc không màu.

Gi ải thích: Benzen không phản ứng với nƣớc brom nhƣng hòa tan brom tốt hơn nƣớ c,

mặt khác benzen là chất lỏng không màu, nhẹ hơn nƣớc, không tan trong nƣớc nên phân lớp và nằm ở phía trên.

Ống nghi ệm 2:

H i ện tƣợ ng: Nƣớ c brom b ị nhạt màu dần, để lâu sẽ mất màu.

Gi ải thích: Do dầu thông là một tecpen trong t ự nhiên (α- pinen). Trong phân tử cóchứa các liên kết đôi C=C nên có khả năng phản ứng với nƣớ c brom t ạo thành dẫnxuất đibrom không màu.

Ống nghi ệm 3:

H i ện tƣợ ng: Chất lỏng phân thành hai lớ p, lớp trên là dung dịch brom trong hexan cómàu vàng, lớp dƣới là nƣớc không màu.

Gi ải thích: Hexan là chất lỏng không màu, nhẹ hơn nƣớc, không tan trong nƣớc, phânlớp và nằm phía trên. Hexan là dung môi không phân cực nên hòa tan tốt trong nh ững

dung môi không phân cực nhƣ brom, iot,…









Hiện tƣợ ng:

Ống nghi ệm A : Dung d ịch có màu tím, không còn mẫu iot ch ứng tỏ iot tan

trong toluen.

GV: K ế t lu ận gì về tính chấ t c ủa iot?

HS: Iot tan trong dung môi hữu cơ.

Ống nghi ệm B: Lớp toluen không màu nổi lên trên, dung dịch KMnO 4 không

bị mất màu nằm phiá dƣới. Điều đó chứng tỏ toluen không phản ứng vớ i dungdịch KMnO 4 ở nhiệt độ phòng.

GV: T ại sao toluen n ổi lên trên, KMnO4 ở phía dƣới mà không phải ngƣợ c l ại?

HS: Vì dKMnO4 > d toluen

Ống nghi ệm C : Toluen hòa tan brom và tạo thành lớ p chất lỏng màu hung nhạtnổi lên phía trên.

GV: T ại sao có hiện tƣợng trên?

HS: Nƣớc hòa tan brom kém hơn toluen nên nƣớ c brom ở phía dƣớ i bị nhạt màu đi. Nhƣ vậy brom b ị toluen đẩy lên trên mà không xảy ra ph ản ứng hóa học.

GV: Yêu cầu HS g ắ n ố ng nghi ệm B lên giá, đun nóng ố ng nghi ệm và quan sát hiệntượ ng xả y ra.



HS: Quan sát hiện tƣợng và ghi nhận k ết qu ả:

Hiện tượ ng: Thấy màu tím dung dịch nhạt, dần dần chuy ển sang màu nâu nhạt sau đóchuyển thành dung dịch không màu, đồng thờ i xuất hiện k ết tủa nâu đen.

Giải thích: Dung d ịch mất màu do KMnO4 oxi hóa toluen thành kali benzoat và bản

thân nó bị khử thành MnO2.







PTHH:

CH 3

+ 2KMnO 4

COOK

+ 2MnO 2 + KOH + H 2O

GV: N ế u thay th ế toluene b ằng etyl bezen thì hiện tƣợng thu đƣợc có tƣơng tự nhƣtrên không?

HS: Các ankylbezen khi đun nóng vớ i dung d ịch KMnO 4 xảy ra ph ản ứng oxi hóakhử. Nhóm ankyl bị oxi hóa. Hiện tƣợ ng giống toluen.

III. Công việc sau bu ổi th ực hành:



H S: Vệ sinh phòng thí nghiệm.

GV: Hƣớ ng dẫn HS vi ết tƣờng trình.

H S: Viết tƣờng trình thí nghiệm.

t ↓









1. Tính chấ t củabenzene.

2. Tính chấ t của

toluen

CÂU HỎI TH Ả O L U Ậ NCâu 1: K ết luận tính chất của benzen?

Câu 2: Nếu thay toluen b ằng benzen thì hiện tƣợng thu đƣợc có giống nhƣ vậy không?Giải thích?

Câu 3: Có 3 lọ hóa chất không nhãn sau: benzen, toluen và hex-1-en. Dùng phƣơng pháp hóa học để nhận biết 3 lọ hóa chất trên? Câu 4: Để xảy ra ph ản ứng thế giữa benzen và dung dịch brom thì phải cần có chấtxúc tác gì?

Tên: ……………………………………….

Lớ p: …………………………………….

Bài thực hành số 5 :

TÍNH CHẤ T C Ủ A M ỘT S Ố HIĐROCACBON THƠM







Giáo án Bài 6

TÍNH CHẤT C ỦA MỘT VÀI DẪN XU ẤT HALOGEN, ACOL VÀPHENOL

1. Mục tiêu







2. Nội dung








I. Thí nghiệm 1: Th ủy phân dẫn xu ất halogen


- Thêm 2 ml nƣớ c cất vào ống nghi ệm chứa 0,5 ml 1,2- đicloetan hoặc clorofom (đãr ửa sạch Cl - bằng nƣớ c cất).

- Cho ti ế p 1 ml dung d ịch NaOH 20% vào ống nghi ệm.

- Đun sôi. Gạn lấy lớp nƣớc, axit hóa bằng HNO 3 r ồi thử bằng dung d ịch AgNO 3.

GV: D ự đoán hiện tƣợ ng x ảy ra?

HS: Có kết tủa tr ắng là của AgCl.


Hình 2.6.1 Phản ứ ng th ủy phân dẫn xu ất halogen


GV: Cho bi ế t:

- C ấu trúc của 1,2- đicloetan? C ho bi ế t kh ả năng phản ứ ng v ớ i NaOH?

- K ế t t ủa xu ấ t hi ện, ch ứng minh điều gì?


H i ện tƣợ ng: Trong ống nghi ệm xuất hiện k ết tủa tr ắng.

Gi ải thích:

- 1,2- đicloetan là dẫn xuất loại ankyl halogenua, có liên kết C- Cl phân cực có thể b ị

thủy phân bởi NaOH khi đun nóng tạo ra etan-1,2- điol (etylen glycol).

AgNO 3 t0

HNO 3 dd NaOH 20%

1,2- đicloetan







- Có kết tủa tr ắng xuất hiện, chứng minh 1,2 – đicloetan bị thủy phân tạo ra ion Cl -

PTHH: C 2H4Cl2 + NaOH C 2H4(OH) 2 + 2NaCl

AgNO 3+ NaCl AgCl + NaNO 3

GV: T ại sao ph ải axit hóa dung dị ch?

HS: Phải axit hóa dung dịch để trung hòa hết lƣợng NaOH còn dƣ tránh Ag+ k ết tủa

dạng AgOH. Khó quan sát kết tủa tr ắng AgCl.

PTHH: NaOH + AgNO 3 AgOH + NaNO 3

AgOH Ag 2O + H 2O

(đen)

II. Thí nghiệm 2: Tác dụng c ủa glixerol v ới đồng (II) hiđroxit.


- Cho vào 2 ống nghi ệm, mỗi ống 3 gi ọt dung d ịch CuSO 4 5% và 2 ml dung d ịch

NaOH 10%. L ắc nhẹ.

- Nhỏ tiếp vào ống thứ nhất 5 giọt glixerol, vào ống thứ hai 5 gi ọt etanol r ồi lắc nhẹ.

GV: T ại sao ta không điều ch ế Cu(OH ) 2 trƣớc (1 ngày) để ti ế t ki ệm th ời gian màđiều ch ế sau đó sử d ụng ngay?

HS: Do Cu(OH) 2 dễ điều chế. Phản ứng glyxerol ph ải thực hiện trong môi trƣờ ng

kiềm nên lúc điều chế tr ực tiếp ngƣời ta thêm NaOH. Nếu điều chế trƣớ c Cu(OH) 2, khi

gặp điều kiện thích hợ p sẽ tạo thành CuO có màu đen.

t0

↓








Hình 2.6.2 Tác dụng c ủa glixerol v ớ i đồng (II) hiđroxit

GV: Yêu cầu HS quan sát sự biến đổ i của k ế t t ủa và màu của dung d ịch. Sau đó nhỏ t ừ t ừ dung d ịch axit clohiđric vào cả hai ố ng nghi ệm và quan sát hiện tượ ng xả y ra.


H i ện tƣợ ng:

Khi cho NaOH vào ống nghi ệm đựng dung d ịch CuSO 4 thấy màu xanh của dung

dịch nhạt dần. Đồng thờ i thấy xuất hiện k ết tủa màu xanh.

CuSO 4+ 2NaOH Cu(OH) 2↓ + Na2SO 4

Khi cho glixerol vào ống nghi ệm chứa Cu(OH) 2 thấy k ết tủa tan. Đồng thờ i xuất

hiện màu xanh lam do Cu(OH)2 tạo phức vớ i glixerol, ở ống nghi ệm chứa etanol

không có hiện tƣợng gì.

Gi ải thích: Do glixerol ph ản ứng vớ i Cu(OH) 2 tạo ra ph ức có màu xanh đặc trƣng.

Cu(OH) 2

Cu(OH) 2

Dung d ịch NaOH

Dung d ịch CuSO 4

glixerol HCl

Dung d ịch NaOH

Dung d ịch CuSO 4

etanol HCl







III. Thí nghiệm 3: Tác dụng c ủa phenol v ớ i brom

GV: Hướ ng d ẫ n HS tiến hành thí nghiệm Nhỏ từ từ từng giọt nƣớc brom vào ống nghi ệm chứa dung d ịch phenol.

GV lƣu ý : Dùng dung dịch bão hòa phenol ở nhiệt độ thƣờng. Phenol gây bỏng da nên phải r ất thận tr ọng trong ti ến hành thí nghiệm.


Hình 2.6.3 Tác dụng c ủa phenol v ớ i brom

GV: Yêu cầu HS quan sát hiện tượ ng xảy ra và viết phương trình hóa học của ph ảnứ ng.

HS: Quan sát hiện tượng và ghi nhận k ế t quả H i ện tƣợ ng: Thấy xuất hiện k ết tủa tr ắng.

Gi ải thích: Do có phản ứng giữa phenol và bromtạo ra 2,4,6-tribromphenol.

PTPƢ:

OH

+ 3Br 2

OH

Br

Br

Br

(↓ tr ắng) + 3HBr

GV: Sau khi có kế t t ủa tr ắng, n ếu dùng dƣ brom thì kế t t ủa có bị đổi màu không?T ại sao?

Dung d ịch phenol

Nƣớ c Br 2







HS: Đổi từ màu trắng sang màu vàng do có xảy ra ph ản ứng sau:

PTPƢ:

OH

+ 3Br 2

OBr

Br

Br

Br

(↓ tr ắng) + 3HBr

GV: T ại sao Brom có thể tham gia ph ản ứ ng th ế d ễ dàng tại v ị trí o và p?

HS: Cặp electron chƣa tham gia liên kết của nguyên tử oxi do ở cách các electron πcủa vòng bezen chỉ một liên kết σ nên tham gia liên hợ p với các electron π cuả vòng benzen làm cho mật độ electron d ịch chuy ển vào vòng benzen dẫn đến mật độ electronở vòng bezen tăng lên, nhất là ở các vị trí o và p, làm cho phản ứng thế dễ dàng hơn sovới bezen và đồng đẳng của nó.

GV: Ngoài dung dị ch brom d ễ cho ph ản ứ ng th ế t ại v ị trí o và p của phenol. Hãycho ví dụ 1 ch ất khác tham gia phản ứ ng v ớ i phen ol tƣơng tự brom? (th ự c hi ện thínghi ệm n ếu có hóa chấ t).

HS: Thay th ế dung d ịch brom b ằng dung d ịch HNO 3 đậm đặc. Tạo ra axit piric có màuvàng.

PTHH:

OH

+ 3HNO 3

OH

NO 2O 2 N

NO 2 + 3H 2O

IV. Thí nghiệm 4: Phân biệt etanol, glixerol và phenol


Phân biệt hai hóa chất bằng những phản ứng đặc trƣng, từ đó suy ra hóa chất thứ ba.

GV: Yêu cầu H S l ập b ảng phân biệt ba ch ấ t etanol, gli xerol, phenol b ằng thu ố c th ử đặc trƣng?







Hình 2.6.4 Phân biệt etanol, glixerol và phenol

Hình 2.6.4 Phân biệt etanol, glixerol và phenol

GV: Yêu cầu HS nêu cách nhận bi ế t ba dung d ịch phenol, etanol và glixeol:

HS: Ghi nh ận cách tiến hành nhận biế t ba ch ất trên:

Nhỏ từ từ từng giọt nƣớc brom vào ba ống nghi ệm. Ống nghi ệm nào xuất hiện k ết tủa

tr ắng k ết luận là phenol.

PTPƢ:

OH

+ 3Br 2

OH

Br

Br

Br

(↓ trắng) + 3HBr

Cu(OH) 2

Etanol

Cu(OH) 2

Glixerol

Dung d ịch phenol

Nƣớ c Br 2









1. Thủy phân dẫ n xuấ thalogen.

2. Tác dụng của glixerol v ới đồng(II)hiđroxit. 3.Tác dụng của phenolvớ i brom.4. Phân biệt etanol,

glixer ol và phenol

CÂU HỎI TH Ả O L U Ậ N

Câu 1 : Phản ứng giữa phenol v ớ i brom. T ại sao có khi chúng ta không thu đƣợ c k ết

tủa tr ắng mà chỉ là dung dịch trong su ốt? Giải thích? Câu 2 : Dùng phƣơng pháp khác để phân biệt etanol, glixerol và phenol.

Câu 3 : Tại sao phenol để ngoài không khí lại b ị chảy r ửa và chuyển sang màu hồng ?

Nêu cách bảo quản phenol ?

Câu 4 : Giải thích tại sao phenol l ại có tính axit yếu hơn axit H2CO 3 ? Vi ết phƣơngtrình phản ứng chứng minh ?

Câu 5 : Giải thích tại sao anc ol và phenol đều có nhóm hiđroxit nhƣng phenol lại cókhả năng tác dụng vớ i dung d ịch NaOH còn ancol thì lại không ?

Tên: ………………………………………………

Lớ p: …………………………………………


TÍNH CHẤT C ỦA MỘT VÀI DẪN XU ẤTHALOGEN, ANCOL VÀ PHENOL







Giáo án Bài7

TÍNH CHẤT C ỦA AN ĐEHIT VÀ AXIT CACBOXYLIC

1. Mục tiêu







2. Nội dung








I. Thí nghiệm 1: Ph ản ứng tráng bạc


- Điều chế thuốc thử: cho 1ml dung d ịch AgNO 3 1% vào ống nghi ệm đã rửa sạch,

nhỏ thêm từ từ từng giọt dung d ịch NH 3 5% và lắc ống nghi ệm cho đến khi v ừa hòatan k ết tủa. Dung d ịch thu đƣơc gọi là thuốc thử bạc nitrat trong amoniac. Thu ốc

thử này sẽ kém nhạy nếu cho dƣ dung dịch NH 3.

- Nhỏ vài giọt dung d ịch fomanđehit vào dung dịch thu ốc thử. Đun nóng hỗn hợp vài phút trên nồi nƣớc nóng 60 – 70 0C.

GV: Lƣu ý HS : Ống nghi ệm chứa fomanđehit cần r ửa thật sạch bằng cách cho vào ống

nghiệm 1- 2 ml NaOH đặc, đun nóng nhẹ, r ồi đổ đi và tráng ống nghi ệm nhiều lần bằng

nƣớ c cất.

- Sau khi nh ỏ dung d ịch fomanđehit 40% vào dung dịch thu ốc thử, có thể đun nóngnhẹ hỗn hợp (không lắc) trong ống nghi ệm trên ngọn lửa đèn cồn.

GV: T ại sao r ử a th ật s ạch ố ng nghi ệm b ằng dung d ịch NaOH đặc?

HS: Ống nghi ệm sạch thì lƣợ ng bạc tạo thành mới bám đƣợc vào thành ống nghi ệm.

Nếu bẩn thì sẽ tạo thành kết tủa bạc r ờ i r ạc.

GV: T ại sao không nên lắc m ạnh ố ng nghi ệm khi đun nóng? HS: Để lƣợ ng bạc tạo thành bám hết trên thành ống nghi ệm


Hình 2.7.1 Phản ứng tráng gƣơng

t0 từ 60-70 0CAgNO 3/ NH 3

Fomanđehit







GV: Yêu cầu HS quan sát lớ p bạc kim loại tách ra bám vào thành ố ng nghi ệm và giảithích? Viết phương trình phản ứ ng minh h ọa?

HS: Quan sát hiện tượng và ghinhận k ế t quả.

H i ện tƣợ ng: Sau khi đun nóng nhẹ hỗn hợ p chứa trong ống nghi ệm, xuất hiện lớ p bạc

kim lo ại sáng bóng nhƣ gƣơng bám vào thành ống nghi ệm.

Gi ải thích: Khi nh ỏ từ từ 1ml dung d ịch AgNO 3 1% vào dung dịch NH 3 5% lúc đầutạo thành kết tủa AgOH. Nh ỏ tiế p dung d ịch NH 3 vào, AgOH bị hòa tan hoàn toàn tạothành hợ p chất phức tan.

[Ag(NH 3)2OH] (thu ốc thử bạc nitrat trong amoniac)

AgNO 3 + 3NH 3 + H 2O [Ag(NH 3)2OH] + NH 4 NO 3

(phức chất tan)

Dung d ịch fomanđehit đƣợ c nhỏ vào tác dụng vớ i phức [Ag(NH 3)2OH], anđehit khử Ag+ thành Ag kim loại.

HCHO + 4[Ag(NH 3)2OH] (NH 4)2CO 3 + 4Ag + 6NH 3 + 2H 2O

Nhận xét: HCHO là chất khử.

Ag+ là chất oxi hóa.

GV: Đôi khi tạo k ế t t ủa đen, có nên loại b ỏ thí nghiệm không ? T ại sao ?

HS : Không nên vì ở đây vẫn có sự khử bạc nhƣng bạc xuất hiện ở dạng k ết tủa đenr ờ i r ạc.

II. Thí nghiệm 2: Ph ản ứng đặc trƣng của anđehit và axit cacboxylic

GV: Hướ ng d ẫ n HS l ậ p sơ đồ phân biệt ba ch ất axit axetic, anđehit fomic và etanol.

Phân biệt hóa chất bằng những phản ứng đặc trƣng, từ đó suy ra hóa chất thứ ba.

↓







Thu ố cth ử

Ch ấ t

Gi ấy quì tím Thu ố c th ử b ạc nitrattrong amoniac

CH 3COOH Chuy ển màu hồng Không kết tủaHCHO Không đổi màu Xuất hiện bạc kim

loại màu trắngC2H5OH Không đổi màu Không kết tủa

Từ bảng trênGV yêu cầu HS đề xu ất sơ đồ có thể nh ận bi ế t ba ch ất trên? HS: Thảo luận và đưa ra sơ đồ phân biệt ba ch ất trên:

+ Gi ấy quì tím

Không đổi màu Chuyển màu hồng

+[Ag(NH 3)2OH]

Không kế t t ủa Xuấ t hiện bạc kim loại


Điều chế một lƣợ ng nhỏ thuốc thử dung d ịch AgNO 3 trong NH 3 trong ống nghi ệm.

Dùng quì tím nhận ra CH 3COOH.

Dùng thuốc thử dung d ịch AgNO 3 trong NH 3 để nhận ra anđehit và axit axetic(phản ứng tráng bạc).

Còn lại là etanol.

C2H5OH HCHO

CH 3COOH, HCHO, C 2H5OH

HCHO, C 2H5OH CH 3COOH








CÂU HỎI TH Ả O L U Ậ N

Câu 1: Nêu cách khác để nhận biết axit axetic, anđehit fomic và etanol?Câu 2: Nêumột số chất oxi hóa thƣờ ng gặ p. Vi ết phƣơng trình phản ứng giữa axetanđehit với cácchất oxi hóa đó?


H i ện tƣợng quan sát Gi ải thích

1. Phản ứng trángbạc

2. Phản ứ ng đặctrưng của anđehit vàaxit cacboxylic

Tên: …………………………………………

Lớ p: ………………………………………


TÍNH CHẤ T C ỦA ANĐEHIT VÀ AXIT

CACBOXYLIC







2.2 ĐÁNH GIÁ GIÁO ÁNGIÁO ÁN DẠY HỌC TH ỰC HÀNH THÍNGHI ỆM HÓA HỌC LỚP 11, BAN NÂNG CAO THEO HƢỚ NG

PHÁT HUY NĂNG LỰ C TH ỰC HÀNH CỦA HỌC SINH

2.2.1 M ỤC ĐÍCH- Đề tài đƣợ c thực hiện tại trƣờ ng THPT Nguy ễn Việt Hồng nhằm đánh giá khả năngứng dụng của giáo án:“Dạy h ọc thí nghiệm hóa học l ớp 11 ban nâng cao theohƣớng phát huy năng lự c th ực hành của h ọc sinh”. - Đề tài góp phần giúp cho GV biết vận dụng những câu hỏi “ hay” mang tính chất

khám phá nhằm phát huy đƣợc năng lực thực hành của HS trong thí nghiệm hóa học.

2.2.2 NHI ỆM V Ụ

Lấy ý kiến của GV v ề tính khả thi của việc vận dụng giáo án đƣợ c thiết k ế theo hƣớ ng

phát huy năng lực của HS trong d ạy học hóa học.

2.2 .3 ĐỐI TƢỢ NG

GV trƣờ ng THPT Nguy ễn Vi ệt Hồng

2.2 .4 MÔ TẢ K ẾT QU Ả Đề tài nghiên cứu đƣợc đƣợc đánh giá thông qua phiếu điều tra thăm dò ý kiến GV

(phụ lục ).

2.2 .5 PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH KẾT QU Ả

- Trong đợ t thực nghi ệm sƣ phạm, khi đƣợc GV xem xét nghiên cứu đề tài thì đa phầnGV cho r ằng: Tính khả thi của giáo án rất cao, r ất phù hợ p vớ i việc đổi mớ i phƣơng pháp dạy học hiện nay.

-Sử dụng phi ếu điều tra thăm dò ý kiến GV (ph ụ lục) để ghi nh ận ý kiến của GV (3

GV) ở trƣờ ng THPT Nguy ễn Vi ệt Hồng về việc dạy học theo giáo án “ phát huy nănglực thực hành của HS l ớp 11 ban nâng cao”.







K ết qu ả thu đƣợc nhƣ sau:

Bảng 3.1.K ết qu ả thăm dò ý kiến GV

Nội dung ph ỏng vấn

Ý kiến GV

Ít Bình

thƣờ ngKhá Tốt R ất tốt

1.Mức độ khả thi của bài dạythực hành thí nghiệm hóa họcđƣợ c thiết k ế theo hƣớng pháthuy năng lực thực hành của họcsinh?

3

2. Vi ệc “Thiết k ế giáo án thựchành theo hƣớng phát huy nănglực thực hành của học sinh” có phù hợ p với đổi mới phƣơng pháp dạy học hóa học hiện nay ?

3

3. Bài dạy thựchành thí nghiệmcó phối hợp đƣợ cmặt mạnh của các phƣơng pháp dạyhọc, tạo điều kiệncho học sinh:

Phát triển tưduy 3

Phát triể nnăng lự c

thực hành 2 1

Nhớlâu, khắ c sâu kiế n thứ c

3







4. Bài dạy thựchành thí nghiệmcó giúp học sinh

phối hợ p hoạt

động với giáoviên cùng xâydựng bài học ?

3







Ý kiế n GV 1

GV Hóa học trườ ng THPT Nguy ễ n Việt H ồng – Tp.C ần Thơ







Ý kiế n GV 2








Ý kiế n GV 3








K ẾT LU ẬN VÀ KIẾN NGH Ị ------ ------

1. K ẾT LU ẬN

Quá trình thực hiện đề tài “Thiết k ế giáo án dạy học thí nghiệm hóa học lớ p 11 ban

nâng cao theo hƣớng phát huy năng lực thực hành của học sinh” đã thu đƣợ c k ết quả

sát vớ i mục đích đề ra: thi ết k ế đƣợ c bảy giáo án dạy học thực hành thí nghiệm lớ p 11

ban nâng cao theo chƣơng trình hóa học phổ thông hiện hành. Kết quả TTSP t ại trƣờ ng

THPT Nguy ễn Vi ệt Hồng thông qua phiếu thăm dò ý kiến GV, nh ận xét của GV đãkhẳng định tính đúng đắn và khả thi của đề tài nghiên cứu.

Luận văn hoàn thành sẽ cung c ấp cho GV giáo án thực hành thí nghiệm hữu ích, phát huy đƣợc năng lực thực hành của HS, nh ằm hƣớng đến mục đích đổi mới và nângcao ch ất lƣợ ng dạy và học môn hóa học ở trƣờ ng phổ thông hiện nay.

Đề tài nghiên cứu chƣa đƣợc áp dụng vào việc dạy học ở trƣờ ng phổ thông do cơ sở

vật chất chƣa đầy đủ, thời gian dành cho thực hành thí nghiệm còn quá ít.2. KI ẾN NGH Ị

Sau quá trình thực hiện đề tài LVTN, đặc biệt là TTSP ở trƣờng THPT, em có một

số kiến ngh ị nhƣ sau: Thờ i gian cho ti ết thực hành là quá ít (45 phút) vì vậy việc áp dụng giáo án “thiế t k ế

theo hướng phát huy năng lự c thực hành” của GV g ặ p nhi ều khó khăn.Kiến ngh ị giờ thực hành Hóa học đƣợ c tổ chức một buổi học riêng.

Trang b ị đầy đủ cơ sở vật chất kĩ thuật (phòng thí nghiệm, dụng cụ, hóa chất,…)đầy đủ phục vụ cho vi ệc dạy và học theo phƣơng pháp mớ i.

Trên đây là tất cả những công việc mà luận văn đã thực hiện đƣợ c. Do th ời gian cònhạn chế, đề tài chỉ dừng lại ở đây; vì trình độ hiểu biết có mức độ, nên đề tài còn nhiềuhạn chế. R ất mong đƣợ c sự ch ỉ dẫn và đóng góp quí báu của quý thầy cô và các bạn.

Xin chân thành cám ơn!







TÀI LIỆU THAM KH ẢO------ ------

[1] Nguy ễn Duy Ái (2005). M ột số phản ứng trong Hóa học vô cơ. NXB Giáo dục.

[2] Nguy ễn Văn Bảo (1999). Giáo trình Lý luận d ạ y học Hóa học – Nhiệm vụ của b ộ

môn Hóa học. Trƣờng Đại học Cần Thơ.

[3] Nguy ễn Cƣơng (2007). Phương pháp dạ y học ở trườ ng phổ thông và đại học – một

số vấn đề cơ bản. NXB Giáo dục.

[4] Nguy ễn Văn Cƣờ ng – Bernd Meier (2010). M ột số vấn đề chung v ề đổ i mớ i phương pháp dạ y học ở trườ ng trung h ọc phổ thông, dự án phát triển giáo dục trung

học phổ thông Berlin/Hanoi

[5]Tr ần Th ị Thùy Dung (2005). Nghiên cứ u thiế t k ế các bài thí nghiệm thực hành hóahọc – l ớ p 11 – Chương trình phân ban mới theo hướ ng d ạ y học tích cự c. Luận văn tốt

nghiệp khoa sƣ phạm ngành Hóa, Trƣờng Đại học Cần Thơ.

[6] Bùi Phƣơng Thanh Huấn (2009). Đổ i mới phương pháp dạ y học hóa học ở trườ ngtrung h ọc phổ thông vùng Đồng bằng sông Cử u Long. Luận án tiến sĩ giáo dục học,

Hà Nội.

[7] Bùi Phƣơng Thanh Huấn (2010). Thực hành phương pháp giảng d ạy Hóa học.

Trƣờ ng Trƣờng Đại học Cần Thơ.

[8] Phan Tr ọng Ngọ (2005), Dạ y học và phương pháp dạ y học trong nhà trườ ng. NXB

Đại học Sƣ phạm.

[9] Nguy ễn Ngọc Quang, Nguy ễn Cƣơng, Nguyễn Xuân Trinh (1982). Lý luận d ạ y

học Hóa học. NXB Giáo dục, Hà Nội, Tậ p 1.

[10]Tr ần Quốc Sơn (2001). M ột số phản ứ ng của hợ p chấ t hữu cơ. NXB Giáo dục.

[11] Thái Hoàng Tân (2013).Thiế t k ế thí nghiệm ảo và xây dựng các bài thực hành thí

nghiệm hóa học chương trình THPT – Ban cơ bản. Luận văn tốt nghiệp khoa sƣ phạmngành Hóa, Trƣờng Đại học Cần Thơ.







[12 ] Lê Thanh Thủy (2009). Thiế t k ế giáo giảng d ạy Hóa học l ớp 12 ban cơ bản thôngqua s ự k ế t hợp sơ đồ Grap – Bloom . Luận văn tốt nghiệp khoa sƣ phạm ngành Hóa,Trƣờng Đại học Cần Thơ.

[13 ] Võ Thị Thu Th ủy (2008), Thiế t k ế giáo án theo phương pháp dạ y học tích cự c

thông qua sự k ế t hợ p Grap – Bloom. Luận văn tốt nghiệp khoa Sƣ phạm ngành Hóa.Trƣờng Đại học Cần Thơ.

[14] Lê Xuân Trọng, Tr ần Quốc Đắc, Phạm Tu ấn Hùng, Đoàn Việt Nga, Lê Trọng Tín(2005). H óa học l ớ p 11, ban Khoa h ọc T ự nhiên. NXB Giáo dục.

[15] Nguy ễn Xuân Trƣờ ng (2005). Phương pháp dạ y học Hóa học ở trườ ng phổ thông. NXB Giáo dục.

[16] Ph ạm Vi ết Vƣợ ng (2008), Giáo dục học, NXB Đại học Sƣ phạm Hà Nội.







PH Ụ LỤC

PHI ẾU ĐIỀU TRA THĂM DÕ Ý KIẾN GIÁO VIÊN

------ ------

Câu 1. Mức độ khả thi của bài dạy thực hành thí nghiệm hóa học đƣợ c thiết k ế theohƣớng phát huy năng lực thực hành của học sinh:

A. Ít B. Bình thƣờng C. Khá D. Tốt E. R ất tốt

Câu 2. Việc “Thiết k ế giáo án thực hành theo hƣớng phát huy năng lực thực hành củahọc sinh” có phù hợ p với đổi mới phƣơng pháp dạy học hóa học hiện nay ?


Câu 3. Bài dạy thực hành thí nghiệm có phối hợp đƣợ c mặt mạnh của các phƣơng pháp dạy học, tạo điều kiện cho h ọc sinh:

a. Phát triển tư duy A. Ít B. Bình thƣờng C. Khá D. Tốt E. R ất tốt

b. Phát triển năng lự c thự c hành A. Ít B. Bình thƣờng C. Khá D. Tốt E. R ất tốt

c. Nhớ lâu, khắc sâu kiế n thứ cA. Ít B. Bình thƣờng C. Khá D. Tốt E. R ất tốt

Câu 4. Bài dạy thực hành thí nghiệm có giúp học sinh ph ối hợ p hoạt động với giáoviên cùng xây dựng bài học ?


Câu 5. Theo th ầy (cô), việc “Thiết k ế giáo án thực hành theo hƣớng phát huy năng lựcthực hành của học sinh” có ƣu điểm và hạn chế nhƣ thế nào ?

-Ƣu điểm: …………………………………………………………………….......................................................................................

…………………………………………………………………………………………..........................................................................................

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………….........................................................................................

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..






……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

- Hạn chế: …………………………………………………………………………..................................................................................

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………….….……………………………………………………………………………………….


thiết kế giáo án dạy học thí nghiệm hóa học lớp 10 + 11, ban nâng cao theo...

Documents