Tholen in Transitie:visie, strategie, actie

Jan Rotmans

Tholen, 10 Februari 2014

www.twitter.com/janrotmans

We leven niet in tijdperk van verandering

maar in een verandering van tijdperken

Unieke Kanteling

1. weefsel van de samenleving verandert

2. structuur van de economie verandert

3. disruptieve technologische doorbraken

Laatste Kantelperiode

Modernisering

1850-1920

industriële revolutie staal, elektriciteit, verbrandingsmotor

fundament voor Nederland 2.0

onderwijs, kiesrecht, zorg, sociale structuren

vernieuwing in kunsten architectuur, schilderkunst, literatuur

Verschil met jaren 60toen

generatieconflict, verzet tegen burgercultuur

vanuit ideologie en religie

nu

brede maatschappelijke verandering

technologische doorbraken vergroten autonomie

glocalisering

Kantelperiode

chaos, instabiliteit, turbulentie

=

dé kans om het anders te doen

Kantelfase

energiebedrijven vallen om

massale ontslagen in thuiszorg

welzijnsorganisaties verdwijnen

bouwbedrijven saneren op grote schaal

Indicaties voor Kantelperiode

-collectief unheimisch gevoel dat verandering in lucht hangt

-chaos door turbulentie, instabiliteit en onzekerheid

-enorme dynamiek van onderop, nieuwe macht van onderop

-geen duidelijke richting, weinig inzicht en overzicht

-creatieve mensen breken door het systeem heen

-steeds meer conflicten tussen bestaande en nieuwe orde

25 jaar

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase

25 jaar

Transitie naar Samenleving 3.0

Decentraal

Horizontaal

Bottom-upKa

ntel

perio

de Centraal

Verticaal

Top-down

Tijd

O

pbou

w va

n du

urza

me

sam

enle

ving

We zitten hier

Paradigma Wisseling

oude wereldbeeld nieuwe wereldbeeld

exploitatiemodel co-operatiemodel

economisch rendement maatschap. rendement

lineaire processen kringlopen

waarde ontlenen waarde creëren

zelfredzaam samenredzaam

Samenleving 3.0

do it ourselves society

samenleving van onderop

participatiesamenleving

burgerkracht sociaal doe het zelven

Economie 3.0transregionaal

glokaal omgevingsbewust

biobased CO2-arm

organisch circulair

maatschappelijk rendement langere termijn

naoberschap 3.0

Evolutionaire Revolutie

silo’s worden afgebroken

nieuwe instituties ontstaan

mensen breken door structuren heen

glocalisering

Waar zien we die verandering?

energie van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam

welzijn van zorgen voor naar zorgen dat

bouw van aanbod & product naar vraag & dienst

zorg van doelmatig & efficiënt naar mensgericht

Burgerinitiatieven

500 lokale energie initiatieven

60 lokale zorgcoöperaties

collectief particulier opdrachtgeverschap

tientallen lokale munteenheden

Buurtzorg

brengt verpleging en verzorging weer bij de mensen

zelfsturende buurtzorgteams met wijkverpleegkundigen

zorg op maat in de buurt

integratie in sociaal netwerk (gezin, vrienden, buurt)

platte, horizontale organisatie zonder managers

Bedrijven

Philips transformeert tot zorgbedrijf

DSM transformeert tot fijn/biochemie

schoonmaakbedrijf stapt in de zorg

energiebedrijven gaan in verzekeringen

verdient niet zozeer geld met bouwen zelf

maar met het faciliteren van de klant

decentrale energie

telecommunicatie

interieurverzorging

Bouwbedrijf 3.0

verdient niet zozeer geld met zorgen voor

klanten maar met faciliteren van de klant

van 100% zorg naar 20% zorg

helpen met netwerk ontwikkelen

helpen met scholing, baan zoeken

Zorgbedrijf 3.0

verdient geld met energiebesparing

produceert schone, decentrale energie

heeft grote energiecentrales gesloten

is gespecialiseerd in smart-grids

co-produceert met klanten in wijk/buurt

Energiebedrijf 3.0

Waar staan we nu?

duizenden koplopers & koploperprojecten

ca. 250.000 mensen bij betrokken

nodig is: 2.500.000 miljoen mensen

kritische massa voor omslagpunt

Economie 3.0

Groene Economie

1. schoon en veilig schone producten, materialen en energie

2. circulair afval als grondstof voor nieuw producten: sluiten kringlopen

3. ‘bio-based’ groene grondstoffen als basis: planten & rest producten

mondiale economie rondom ‘clean tech industry’

snelst groeiende industrie ter wereld

2012: 300 miljard dollar (30% groei t.o.v. 2011)

China 60 miljard Duitsland 45 miljardAmerika 40 miljardItalië 17 miljard

Nederland 2.5 miljard

Groene Economie is ‘booming’

groene economie is van cruciaal belang voor Europain potentie 22 miljoen Europeanen betrokken

in 2012: 2-4 % van totale werkgelegenheid

in 2020: 5-10 % van totale werkgelegenheid

Duitsland is de absolute koploper

Denemarken doet het heel goed

Engeland doet het goed

Nederland doet het niet goed

topsectoren & green deals

Groene Economie in Europa

Groene Economie = ca. 5% van Totale Economie

Groene Productiesector = ca. 2% van Totale Economie

Clean Tech = ca. 1% van Totale Economie

bron: PBL 2013

Groene Economie in Nederland

snijdt dwars door (top)sectoren heen

nu nog 2-4% van de totale economie

in 2025 11 - 21% bij 15% groei per jaar

in 2030 22 - 43% bij 15% groei per jaar

Groene Economie

elke euro geïnvesteerd in de groene economie

levert 3 euro rendement op voor economie

elke euro geïnvesteerd in de zwarte economie

kost de samenleving 3 euro

PBL, 2013

Rendement Groene Economie

Regionale Kansen

Pijlers van Regionale Economie 3.0

1. bio-economie

2. duurzame bouw

3. nieuwe maakindustrie

4. duurzame afvalverwerking

5. duurzame zorg

biobased bouwen

renoveren/bouwen met biomaterialen

biolandbouw

vlas, hennep, lupine

algen, zeewier

Bio-Economie

http://www.agro-chemie.nl/assets/sites/3/Green-Chemistry-Campus-2.jpg

Green Chemistry Campus

parel van de bio-economie

campus gecreëerd door petrochemisch bedrijf SABIC

SABIC opent haar laboratoria voor entrepreneurs

resulteert in biobased radicale innovaties

biopolymeren, biobased bouwmaterialen, bionatuurkleuren

investeren in proeftuinen voor bio-economie

verbind boeren en bio-experts

opschalen van proeftuinen bij gebleken succes

Bio-Economie

Verduurzaming van Woningvoorraad

alle woningen energieneutraal in 2025

huurwoningen: corporaties via Stroomversneller

koopwingen: via regionale netwerken

bouwers, gemeenten, corporaties, Energiesprong

Verduurzaming Gebouwde Omgeving

alle gebouwen, bedrijventerreinen, kerken,

sportverenigingen energieneutraal in 2025

organiseren via gemeenschappen

via lokale & regionale netwerken

Lessons

Lessons

Duurzame Afvalverwerking

minder afval

grondstoffen keten sluiten

Rova in Zwolle

75% van restafval bruikbaar als grondstof

afvalloos West Brabant

investeer in digitalisering van maakindustrie

campus voor leren, werken, ondernemen

vmbo, mbo, hbo & bedrijven & overheden

RDM-campus en Leerpark Dordrecht

Innovatie Campus 3.0

nieuwe industriële revolutie

digitale revolutie in de maakindustrie

fundamentele verandering van:

hoe wij dingen maken en vooral wie het maakt

álles kan op een pc worden gemaakt!

iedereen wordt producent

Nieuwe Maakindustrie

prosument: nieuwe macht, digitaal georganiseerd

prosument: wordt ontwerper, bouwer, fabrikant

prosument: maakt eigen huis, kleding, voedsel

van consument tot prosument tot fabricent

Consumenten worden Fabricenten

Tholen in Transitie

Succesvolle Praktijkvoorbeelden • optimaliseren mineralenbalans van akkerbouwpercelen

• kunststofrecyclebdrijven met grondstofstromen verbonden

• B-Con Energy Systems heel actief in Tholen

• 15 windmolens die elektriciteit leveren voor alle huishoudens

• 7 cursussen Duurzaam Ondernemen; club van ondernemers

Succesvolle Praktijkvoorbeelden • C2C-bedrijven: glas en kuntstof

• afvalcollectief St. Maartensdijk

• HEMI: hergebruik bedrijfsafval voor energieopwekking

• HAZACOM: kunststoffen met biobased hulpstoffen

• Energiek Vosmeer: lokaal energiebedrijf en sociale projecten

Duurzaam Beleidsplan vanuit Rentmeesterschap

verleiden, verbinden, verzilveren, vernieuwen, versnellen, verankeren

goed doordachte opzet

kan wel wat ambitieuzer!

Duurzaam Beleidsplan zonne-pv

zonne-veld van 15-20 ha op slechte grond

op alle gemeentelijke gebouwen

op alle nieuwbouwwoningen

duurzaam bouwenbestaande bouw energieneutraal

gebouwen energieneutraal

Duurzame Bedrijventerreinen drie grote bedrijventerreinen

restwarmte benutten van elkaar

duurzame energie opwekken

afval hergebruiken ter plaatse

lokaal energiebedrijf van ondernemers?!

Duurzame Opgave Tholen wonen

vervoer

eten

Verduurzaming Woningvoorraad woningen energieneutraal maken

woningen zonder energierekening

Stroomversnelling: 110.000 woningen in 5 jaar

huurwoningen en koopwoningen

Woningvoorraad in Tholen aantal huurwoningen: 8115aantal koopwoningen: 2973leegstaande woningen: 380

0 woningen met label A++34 woningen met label A+194 woningen met label B618 woningen met label C1413 woningen met label D

Woningvoorraad in Tholen in 2020 11.000 woningen energieneutraal

Stadlander wordt geholpen door Energiesprong

plaatselijke aannemers + grote bouwer

koopwoningen: 45.000 euro extra hypotheek

regeling mogelijk via de Stroomversnelling

Verduurzaming Vervoer elektrische bussen

vanaf 2015 in Breda elektrische bussen

elektrische auto’s

oplaadpunten bij huizen & publieke voorzieningen

Verduurzaming Vervoer Tholen elektrische bussen vanaf 2016

elektrische gemeente auto’s vanaf 2016

vertienvoudiging elektrische oplaadpunten

elektrische taxi’s vanaf 2016

Verduurzaming Voedsel Tholen van 1 biologische winkel naar 5

verduurzaming van supermarkten

biologisch boeren en biovergisting

stimuleren aantal flexitariërs

St. Annaland Toekomstproof zorg en welzijn op peil houden in toekomst

oprichting van een zorgcoöperatie

mensen met beperking in dorp blijven wonen

zijn al 60 lokale zorgcoöperaties

Tholen Energieneutraal in 2020 kantelplan

doorbraakprojecten

woningen gebouwenvervoer industrie landbouw