Các công trình v n h c qu c ng mi n Nam

Ti t 5 : Ti u Thuy t

Hu nh Ái Tông

I.- Ð i C ng và th i m ti u thuy t ra i

Ti u thuy t mi n Nam tuy sinh sau mu n h n báo chí, th , truy n Tàu, nh ngnó ã mang l i cho v n h c mi n Nam thêm m t b c ti n trong quá trình c ach qu c ng .

Ti u thuy t mi n Nam khai sinh t lúc nào ? y là m t m quan tr ng c n ctìm hi u.

Theo các nhà v n hay các nhà kh o c u thì ti u thuy t s khai c in trong cácp sách qu ng bá c a các nhà thu c Tây (Pharmacie) hay nhà thu c Nh Thiên

ng th i b y gi , nh ng quy n sách y c ng ch còn l i trong ký c c a h ,sách xu t hi n vào kho ng nh ng n m 1910.

Khi nghiên c u v H Bi u Chánh, chúng ta bi t r ng quy n ti u thuy t u taya ông là quy n Ai Làm Ð c kh i th o t n m 1911, là th i gian ông làm vi ci Cà Mau và b i c nh chuy n c ng c ông ch n n i ó, theo s ti t l c a gia

ình thì quy n ti u thuy t n y ông kh i h ng vi t sau khi c chuy n Hoàng TOanh Hàm Oan c a Gilbert Tr n Chánh Chi u. Nh v y Tr n Chánh Chi u cònvi t ti u thuy t s m h n H Bi u Chánh. Nh ng sau n y ng i ta l i còn tìm th yTruy n Th y LAZAZO Phi n c a Nguy n Tr ng Qu n ã c n hành n m 1887.

Nh v y có th nói r ng ti u thuy t trong v n h c Qu c ng mi n Nam có tm 1887, nh ng nó không gây c nh h ng gì cho ng i sáng tác và gi i

th ng ngo n, nó b chìm trong lãng quên, mãi cho t i kho ng 25 n m sau, ti uthuy t m i gây c phong trào sáng tác và th ng ngo n.

Không k Nguy n Tr ng Qu n, nh ng nhà v n ti n phong vi t ti u thuy t nhTr n Chánh Chi u, Lê Hoàng M u, Nguy n Chánh S t là nh ng ti u thuy t giatruy n th ng mi n Nam, ti p n i có H Bi u Chánh, Phú Ð c, Tân Dân T , H

u T ng, Phi Vân, sau n y còn có Bình Nguyên L c và S n Nam.

Cho h là ti u thuy t gia truy n th ng mi n Nam, b i vì v n ch ng c a h cónh ng nét c thù mi n Nam, nó không mang tính ch t di m l qua l i hành

n, không ti u thuy t hóa nh ng câu i tho i. M t vài nhà v n nh H Bi uChánh ch ng h n, chúng ta th y v n ch ng c a ông là th v n " ròng mi nNam ", có l vì c tính y mà tr c ây nh ng nhà kh o c u ã b quên hayxem nh ti u thuy t mi n Nam.

Trong ph n n y, m c dù chúng tôi c g ng trình bày nh ng hi u bi t c a mình làm rõ nét vai trò ti u thuy t mi n Nam trong v n h c ch qu c ng , nh ngng là t l i úng v trí ti u thuy t mi n Nam trong n n v n h c n c nhà.

Công vi c t p trung các tài li u th t là khó kh n, b i vì nh ng quy n ti u thuy tban u không còn n a, báo chí bu i s khai càng quí hi m, các bài kh o c u

trong th p niên 70 c ng ch tr ng ra c m t s ít chi ti t nh vào ký c cácc lão thành, nhà v n ti n b i, nh v y, chúng ta m i có c s kh o c u.

II.- Các ti u thuy t gia u tiên

Trong ti t n y, chúng tôi thi t ngh ph i ành cho Nguy n Tr ng Qu n nhà v ntiên phong m t ch x ng áng là ti u thuy t gia u tiên c a mi n Nam, ti c

ng ti u thuy t c a ông không gây c nh h ng cho n n v n h c ti uthuy t, có l vì ch a có nh p c u n i li n t n n v n h c c sang n n v n h c

i. K ó Gilbert Tr n Chánh Chi u, vì ông ch ng nh ng là nhà v n vi t ti uthuy t gây c nh h ng cho phong trào vi t ti u thuy t, mà còn là nhà cách

ng có tâm huy t v i n c nhà.

1.- P.J.B. Nguy n Tr ng Qu n : Cho n nay ch a có tài li u tra c u rõ ràng ông, ch bi t ông là h c trò Tr ng V nh Ký, b n ng h c v i ông Di p V n

ng, t ng du h c t i Lycée d’Alger, có làm Hi u Tr ng Tr ng S H c t iSàigòn. Ngoài Truy n Th y LAZAZO Phi n, có l ông còn có nh ng bài vi t ngtrên Gia Ð nh Báo, ti c r ng chúng ta ch a có tài li u tra c u thêm.

Truy n Th y Lazazo Phi n c Nguy n Tr ng Qu n sáng tác n m 1886, ông vi ta ngày 1 tháng 12 n m 1886, và c nhà in J. Limage, Librairie - Editeur,

ng Catinat (1) Sàigòn, n hành n m 1887 (2)

ti u thuy t Truy n Th y Lazazo Phi n thu c lo i thu t s , c t truy n nh sau: Ðêm 12-1-1884, tác gi xu ng tàu t i b n Sàigòn i Bà r a, lúc lên pont (sàn)tàu, tác gi g p m t th y tu Lazazo Phi n, th y Phi n có tâm s bu n i V ngTàu ngh d ng b nh. Th y Phi n tâm s n m 1850 Th y c 13 tu i thì m

t, s ng v i cha là Trùm h o Ð t Ð Bà r a. N m 1860, Pháp ánh BiênHòa các ng i có o b b t c m tù, kh c trên mép tai 4 ch " Biên Hòa t o ".

m 1862 Pháp n Bà r a thì nhà tù b quan Annam t thiêu ba tr m tù nhân, còn s ng ch y thoát ch ng 10 ng i trong y có th y. Hai chân b ph ng, th y

té x u bên b i cây, c quan ba Pháp c u s ng và nuôi d ng sau ó quan baPháp v n c g i th y cho c cha Lefèvre, Th y c h c ch Qu c ng n

m 1864 vào h c tr ng ch La tinh. trong tr ng Th y k t ngh a v i ng in là Vero Li u, Li u có ng i em b n dì, sau cha m Li u g cho Th y. Th y

xu t thân tr ng College d’Adran nên i làm thông ngôn t i Bà r a. Khi làm thôngngôn Th y có quen quan Pháp nên hay vào n n c m, có v viên quan ba Pháplà ng i Vi t sanh tâm yêu Th y, Th y tr n tránh.

Trong khi ó Li u thôi làm vi c Sàigòn, xu ng Bà r a buôn ng a hay nhàTh y, Th y c th n c danh t cáo b n và v x ng b y, nên Th y l p tâm d nlính ph c kích b n ch t Li u, r i n a tháng sau Th y l i dùng thu c c c ang i Th ng d y b vào siêu thu c c a v Th y, v Th y u ng l m b nh ngàycàng tr m tr ng h n 11 ngày thì m t. Tr c khi v Th y m t, có l hi u c

u c c a Th y, nh ng ng i àn bà y ã nói : " Tôi bi t vì làm sao mà tôiph i ch t, song tôi c ng xin chúa th tha cho Th y."

Sau khi chôn c t v xong, Th y Phi n xin thôi vi c v Sàigòn xin vào nhà dòngTân Ð nh tu và chuy n tàu y Th y i d ng b nh.

Khi tác gi v n Sàigòn ngày 27-1-1884 thì c th c a Th y Phi n vi t t Bàa ngày 25-1-1884 thu t l i là khi Th y v n n i, ng i v c a quan ba Pháp

kia h i h n nên có c th c a cô ta vi t cho Th y thu t l i là chính cô ta ãcáo gian cho v Th y và Vero Li u Và Th y Lazazo Phi n ch t ngày 27-1-1884.

Truy n n y tác gi vi t in ra 28 trang kh 12 x 19 cm

Trích v n :

Ai xu ng Bà r a mà có i ngang qua t thánh trong cát t i làng Ph c L thì tôi xin b cvô t thánh y, ki m cái m có cây thánh giá b ng ván, s n n a en n a tr ng g n m t bênnhà th nh ng k T o mà th m m y k o t i nghi p Vì ã hai n m nay không ai th mvi ng, không ai màng ngó t i.

ó là m m t Th y ã ch u l ng tâm mình c n r t ã m i n m, bây gi m i ng n myên n i y....................

ng h nhà th nhà n c (3) v a ánh 8 gi ; tôi ã em xu ng tàu mà i Bà r a r i.Chi c Jean Depuis nh 10 gi m i ch y, nên còn 2 gi ch ng bi t làm i gì. Lên n sânth y tr ng thanh gió mát ( R m tháng ch p Annam là 12 Janvier 1884), thì tôi l i ng n i betàu mà hóng gió.

ng ó lòng bu n m t ít vì ph i xa cách c a nhà v con h n tám b a cho nên d u mà trênèn sáng nh ngày, k qua ng i l i xe ng a r m r m, nhà hàng d y y nh ng k vui

ch i, tôi c ng ch ng em trí mà xem các s y, c m t xem phía bên sông Th Thiêm mà thôi;vì phía ó ch ng ch i s sang tr ng vui ch i, ch ng t bày s phàm xác th t. N i y là n inghèo kh làm n ban ngày, thong th mà ngh ng i ban êm, nên còn m t hai ch còn ènleo lét mà ch vài nhà ch a ng mà thôi.Còn d i sông m t tr ng d i xu ng làm cho n c gi ng ra nh t m l a vàng có kim sa.

c n v n trích trên ây, chúng ta s có d p so sánh v i các nhà v n sau n ynh Lê Ho ng M u, Nguy n Chánh S t vi t sau ông trên d i 30 n m, Nguy nTr ng Qu n ã hành v n trong sáng.

i t a t ng Di p V n C ng và các b n ng i Vi t cùng h c Lycée d’Alger;ngoài c mu n cho Mi n Nam có t ng lai r c r , ti n b và v n minh, ông cònvi t :

" ...Tôi m t có d ng ý l y ti ng th ng m i ng i hàng ngày nói mà làm ra m t truy n h ucho k sau coi mà bày t cùng in ra ít nhi u truy n hay; tr c là làm cho con tr ham vui mà

p c, sau là làm cho dân các x bi t r ng : ng i Annam sánh trí sánh tài thì c ng ch ngthua ai ".

Qua l i t a n y, chúng ta xác nh c, tr c ông ch a có ai vi t ti u thuy t,ng nh Tr ng V nh Ký, tr c ông ch a có ai vi t " Chuy n i x a " v y, tha là dùng ti ng th ng nói sao vi t v y : Ðó chính là truy n th ng c a v n

ch ng mi n Nam.

2.- Tr n Chánh Chi u (1868-1919): Tr n Chánh Chi u t Gilbert Chi u, búthi u T H và Tr n Nh t Th ng, ông sinh t i làng Vân T p, sau i là V nh ThanhTân, t nh R ch Giá, cha là Tr n Th C u, h ng ch c trong làng.

Gia ình ông khá gi , sau khi h c xong tr ng t nh, ông lên Sàigòn h c tr ngCollege d’Adran và khi thành tài, ông làm giáo h c r i làm thông ngôn cho Thambi n Ch t nh R ch giá (4).

Ông có kh n t vùng Tràm V t, có ph xá t i ch R ch giá, nên sau ó ông thôilàm công ch c, tr v làng làm Xã tr ng (5) m t th i gian, ông c phongch c Ph hàm và gia nh p Pháp t ch.

Kho ng n m 1906, ông lên Sàigòn ho t ng trong phong trào Minh Tân - Danh n y có l l y ch trong sách Ð i H c. " Ð i h c chi o, t i minh minh c. t i

tân dân t i chí thi n ", phong trào Minh Tân là m t b ph n trong phong tràoDuy Tân.

m 1906 và 1907, ông làm Ch bút t Nông C Mín Ðàm và n m 1907 t L cnh Tân V n ra i, ông Làm Ch bút t n y d i bút hi u Tr n Nh t Th ng.

Ông có ho t ng bí m t v i K Ngo i H u C ng Ð , Sàigòn ông l p Minh TânCông Ngh Xã, Nam Trung khách S n, M Tho có Minh Tân khách s n là nh ng

i mà ông mu n ng i Vi t Nam kinh doanh, ng u v i ng i n cngoài, và c ng là n i g p g c a nh ng ng i trong phong trào.

Vì ho t ng bí m t và c nh tranh th ng m i, nên ông b ng i Pháp theo dõi,n tháng 10 n m 1908 ông b b t cho n tháng 4 n m 1909 ông m i c th

ra, sau ó ông v n ho t ng bí m t trong phong trào Ðông du, và ông m t t iSàigòn n m 1919.

Ngoài vi c làm báo, ho t ng cách m ng ra, ông d ch và vi t m t s tác ph msau :

- Ti n c n h u báo (d ch le Comte de Monte-Cristo c a Alexandre Dumas), tr cng trong L c T nh Tân V n. N m 1914, nhà in Imprimerie de l’Union n hành

sách.- Hoàng T Oanh hàm oan.- V n ngôn t p gi i.- Gia ph (1917)

Trích v n :

Th ng h i tang nTr i qua m t cu c b dâu, nh ng u trông th y mà au n lòng.Theo lu t l t o hóa, h h u hình thì h u ho i. V t chi h có hình, ho c ch ng lâu thì mau

ng ph i h nát. Còn trong ám tr n ai h h u sanh thì h u t , có sanh s n thì có t táng,có s ng thì có ch t.Vã l i, sông bi n núi non c ng hay i d i, ru ng dâu hóa ra bi n, bi n c n bày t thànhru ng dâu. Núi cao s p l thành ao h , non nh có ngày cao l n. M i ng i u th y, hchiêm nghi m thì u hi u.Nói sang qua phong t c thì l i th y nó m ng manh h n bánh tráng. X a v mình, dã, bãi,nh ba con cá nuôi l mi ng, u tr c, mình óng kh . Sau l n l n b t ch c lân bang, S máo qu n ngày càng tao nhã thanh l ch. Nay l i mu n b x a, i áo thay xiêm, dài thay

n, cúp tóc cho g n. X a i giày hàm ch l t b t. Nay i giày ính gót g n gàng. X a b tkh n, nay i nón. Muôn vi c c ng u b t ch c các n c, còn vi c c xão, vi c thông minh,bày v cho c n ti n thì mình thua sút xa th m th m.

Ngh l i s b t ch c c ng không mau c, ban u thì xài qu n tây, n sau cúp tóc, inóm, bây gi mu n i áo. M y ông t ng v y là cu c trí th i th c th sao ?Tôi t ng ch a, là vì vi c h l u còn y, s nghi nan còn n ng. Vi c c sách, c nh ttrình còn s , vi c c xão công ngh còn h p. Nay lo chuy n sua se là d n qu n ánh áo. Hà

t duy tân. y là có v nõ có ru t. Ph i ráng mà b n ch i v i i, lo cho con nhà n cNam thông ngh buôn, gi i nghi p ngh , ti n t n ch t lót, th quy n l i vì h có h ng s n m icó h ng tâm; b ng tay không chân r i, d u có m c áo g m c ng ch ng làm chi, b t quá thì

n con công m t thí mà thôi.Xin tri túc th ng túc. Có 10$ n 5$ dành 5$. Ð n khi có g p u ph i mà thi ân c.Ch " ng r ng trong túi v ng hoe, thì t là ki n ngh a nan vi, lâm nguy nan c u ".

HBài n y in ra ch c có các v Minh Tâm công lu n. Ph n tôi làm ch bút s c m cân.Ch Bút

2, ngày 21-11-1907

3. Nguy n Chánh S t (1869-1947) : Ông t ng làm ch bút Nông C MínÐàm, là m t nhà d ch truy n Tàu, c ng là m t trong nh ng nhà vi t ti u thuy tbu i s khai. L n th hai làm ch bút Nông C Mín Ðàm, truy n Tàu ã c d chnhi u r i, và ti u thuy t b t u ló d ng bu i bình minh, nên ông chuy n sangvi t ti u thuy t ng trong Nông C Mín Ðàm. Ti u thuy t Ngh a Hi p K Duyênlàm cho ông n i ti ng h n c , ng i ta g i ông v i bi t danh là Monsieur Ch n CàMun, ó là tên c a nhân v t chính trong chuy n.

Mu n hi u rõ h n v cu c i c a ông, xin xem l i ti u s ông Ti t 4, m c III,ti u m c 2.

ti u thuy t c a ông sáng tác g m có :

Gái tr thù cha (trinh thám ti u thuy t, 4 quy n 220 trang, n m 1920)Tài m ng t ng (tâm lý ti u thuy t, 2 quy n)Lòng ng i nham hi m (xã h i ti u thuy t, 1 quy n)Ngh a hi p k duyên, (n m 1920) ( 6 )Trinh hi p l ng mLê Thái T (4 quy n, n m 1931)

Trích v n :

y sao? C kh d ch a, v y mà tôi không bi t, ch anh nhà c a âu? Sao mà bi t conhai ây? Tr nh-th -X ng ch a k p tr l i, Lâm-th -Vi n li n r c mà nói r ng: " Ông bácây là ng i giàu có l n bên ch Tân Châu ". R i ó Lâm-trí-Vi n m i thu t h t u uôi s

tích l i cho Dì T bán cá nghe. Dì t bán cá mi ng nhai tr u tích hoát, tay x a thu c ba ngoaimà nói r ng: " Tr i t i! Ðây v i ó có bao xa mà không bi t, ph i tôi dè v y thì tôi nh ncho ông anh hay ã lâu r i ch âu mà cho t i ngày nay. T ngày tôi g p con hai nó i lth ngoài ch , tôi th y v y tôi th ng nên tôi em nó v mà v i tôi ây ã m y tháng nay.Dì cháu h m hút v i nhau thi t tôi th y tánh n t nó thi t thà tôi th ng nó quá. Lúc êm hôm

nh rang tôi c ng h i th m g c gát cha m nó thì nó không bi t chi h t, vì lúc h ch nó ithì nó còn nh quá ". Tr nh th X ng bèn thò tay vào túi l y ra (100 ng) m t tr m ng

c, trao cho Dì t bán cá mà nói r ng: " Con gái tôi nó ùm u ây trong m y thángthi t c ng nh cái lòng t t c a ch , mà b i tôi i thình lình nên không có b c em theo nhi u,

y thì xin ch nh n l y m t tr m ng b c n y, g i là c a tôi n áp n dày c a ch , vuilòng ng tôi em con gái tôi v , k o t t t i cái t m thân nó t i nghi p ".Trích Ngh a Hi p K Duyên

bài trích M Tào Tháo Ti t Báo Chí, n ph n trích trên ây, chúng ta th yNguy n Chánh S t hành v n nh nhàng, nh ng v n th hi n nét c thù c atruy n th ng v n ch ng mi n Nam.

4. Lê Ho ng M u : Ông sinh kho ng n m 1880 và m t kho ng n m 1940. Sinhi Cái C i t nh l B n Tre, ông có bút hi u M ng Huê L u, ông b t u sáng tác

vào kho ng n m 1917-1918, n n m 1921 ông làm ch bút t L c T nh Tânn cho n n m 1930.

Tác ph m c a ông g m có :

. Hà H ng phong nguy t. (7)

. Oán h ng qu n t c Phùng Kim Huê ngo i s (1920)

. Tô Hu Nhi (1920)

. Oan kia theo mãi t c Ba m i hai êm H C nh Tiên t thu t (1922)

. Ðêm r t c a ng i t t i ( 1930 ?)

. Ng i bán ng c

. Ð u tóc m n

Trích v n (8)

Oán H ng Qu n... Trên ch Tân Hi p nhà ga, d i ch o r o ng i ta lên xu ng.Huê khát n c th y d a mu n u ng, tính xu ng mua mà xu ng l i e, may âu con bán d aem l i g n xe, cho hành khách ti n b mua l y. Huê m ng d mau chân b c l i, kêu h i

th m m t trái m y ng. Xãy âu g n bên nàng có m t th y thông, ch t th y khách má h ngn r n. Tr ôi m t h i th m trong b ng: " Có ph i Túy Ki u x a, nay s ng l i ch ng ?

Th y m i l n tay toan m túi gió tr ng, ki m l i gh o H ng cung nguy t ".

Lê Ho ng M u hành v n theo l i bi n ng u, ó là nh h ng c a c v n TrungHoa, dùng trong thi phú t ch ng.

t n v n xuôi c a ông, chúng tôi th xu ng dòng các ch m câu, nó g ntr thành m t bài phú.

"...Chung th th n mày tr ng, m i m y n m m i b ra i.Tr n mà i Nam Vang, ng c i nghi p m àng s a sang tánh h nh.Có dè âu lên Nam Vang c ng ch ng ti c ph n son m t m nh; không th n u lá gió chimcành; h t T ng Ng c t i Tr ng Khanh, vui theo cu c l u xanh ang ná (9)...

So v i v n c a Nguy n Chánh S t, r i l n t i H Bi u Chánh, chúng ta s th y rõ chuy n th t thi ca sang v n xuôi, c n ph i có m t nh p c u, y là truy n

Tàu.Ð c l i n v n trên chúng ta th y ông hành v n t ng câu ng n, có ng icho ó là v n nhát g ng. Nh ng trong bu i giao th i y, ông là m t nhà v nsáng giá, theo nh bài vi t c a Lãng T ng trong tu n báo Mai s 68 pháthành ngày 6-1-1939, vi t v Lê Ho ng M u nh sau :

Sánh truy n h i ó ông vi t ra th t nhi u và u bán ch y nh tôm t i gi a bu i s m, ôngi danh quá l m, làm cho ông Nguy n V n C (10) trong m t lúc vui s ng vì ã có ng i

giúp vi c quí giá ã h a v i ông r ng s gi ông l i trong t báo tr n i. (11).

III. Ð c tính c a ti u thuy t s khai

Chúng ta ch a bi t nhi u v Lê Ho ng M u, nh ng Tr n Chánh Chi u, Nguy nChánh S t, n u k thêm Nguy n Tr ng Qu n thì h u là nh ng ng i có h cQu c Ng và Pháp V n, do ó ít nhi u h c ng b nh h ng v n ch ng TâyPh ng, nh ng c v n, Th , truy n Tàu v n có nh h ng n h , chính vì v ymà ti u thuy t thu ban u y, ã ch u m t s nh h ng sau ây :

1.- Ch u nh h ng ch ng h i c a ti u thuy t Trung Qu c

ch ng h i c a truy n Tàu, chúng tôi ã nói qua Ti t 4, m c V. T ng c ngn nh c l i, m i truy n Tàu chia thành nhi u ch ng, h i. Tr c m i h i u cót hay hai câu th gi i thi u t ng quát n i dung c a h i ó.

Ti u thuy t mi n Nam bu i s khai c ng v y, có ch ng h i. B n Ngh a Hi p KDuyên do nhà v n S n Nam s u t m và cho in l i trong t p san Nhân Lo i (12),không th y có phân chia thành h i, nh ng t ng n có ghi :

Lâm trí Vi n d ng m u.t ch c r t m u.

Còn ti u thuy t Nh n Tình m L nh a H Bi u Chánh, do Tín Ð c Th Xã inm 1928 có phân chia thành h i nh :

i th IIPhi Ph ng t tình bu n d khách,Duy Linh t c trí ki m ng vinh.

ho c H i th XVI

ng cay ng m i bi t th tình gian d i,m th m s u nên nhìn ng i ng c qu n au.

Sau n y H Bi u Chánh cho in l i, ông ã b b t các câu th gi i thi u các h i.

Gi t Máu Chung Tình c a Tân Dân T do nhà Ph m V n Thìn in n m 1954 v ncòn in ch ng h i theo c :

i th nh t

Thành Bình-Ð nh thu t s s tích,Võ- ông-S l t d m quan hà.

Nh v y cho th y, ban s ti u thuy t ch u nh h ng truy n Tàu v hình th cng phân chia thành ch ng h i.

2. Ch u nh h ng v n ch ng Trung qu c

Chúng ta ai c ng bi t r ng mi n Nam không ph o là m nh t ch u nh h nglâu i v v n ch ng Trung Qu c, mi n Nam ch có n m ba ông C , vài ông ti n

, r i Pháp chi m l y mi n Nam, n n v n h c Qu c ng c phát sinh. Qu cng ch là ph ng ti n cai tr c a ng i Pháp, còn con ng quan l i nh t thi tph i h c ch Pháp, b i vì các Ngh Ð nh, công v n u vi t b ng Pháp v n, chQu c ng ch dùng báo chí, v n ch ng. Nh ng ng i làm báo, sáng tác ti uthuy t u bi t Pháp v n, Hán V n và Qu c ng .

c dù h c Hán v n không nh m m c ích thi c , nh ng mà h c bi t ngh a lýthánh hi n, h c cho hi u àm lu n v n ch ng, cho nên nhà v n th i ó cònch u nh h ng r i r t l i v n ch ng bi n ng u c a Trung Hoa.

Ðây là n m u b Gi t Máu Chung Tình c a Tân Dân T :

a h v a tàn, gió thu lá, kèn xe h i r r , ti ng ngâm s u nh t nh t khoan khoan. N i cbóng le the, trang v c nh vàng vàng d t d t, kìa xóng róng m t ám r ng thông c m li u cây

ng x r , tr n m t tr tr , d ng nh gi n cái phong c nh tiêu u, mà phai màu x lá. m t giãi tr ng s n v i v i, n m d c theo mé bi n Ðông d ng, d s ng ph i s n, thiêm

thi p yêm li m d i tr i Nam, d ng nh bu n th m cái th i ti t i d i nên không ngng...

Còn n m u Ngh a Hi p K Duyên c a Tân Châu Nguy n Chánh S t :

a cu i ti t thu, tr i chi u mát m , trên nhành chim kêu chiu chít, d i sông cá l i v n v ;Lâm trí Vi n tay c m nh t báo, tay xách ba-ton (baton), r o b c thung dung, th th n l i

u ng núi Sam là ch h n hò v i tình nhân mà trao l i tâm s . G n trót gi lâu, ch ngth y d n nàng, anh ta bu n ý, li n d t nh t báo xem ch i cho tiêu khi n...

3. Ch u nh h ng v n n luân lý c a Trung Hoa

c dù ch u nh h ng ph n nào c a Tây ph ng nh ng nh h ng v luân lýa Trung Hoa v n n ng n , nh ng ó c ng là n n n p, phong hóa c a Vi t Nam

ta t lâu i.

Nh ng tam cang, ng th ng, tam tòng, t c ã n sâu vào i s ng ng iVi t Nam, khi ng i ta nói n l ngh a, i x v i nhau trong xã thôn và làng

c. Nó là chu n m c cho tác gi xây d ng nhân v t, hoàn c nh. Th m chí nnhân v t c a Nguy n Chánh S t, ông t tên bi u tr ng cho t ng cá tánh nhân

t.

m u sâu hi m c thì tên là Lâm-trí-Vi n, ng i gi m o, sau n y ph i ch ytr n tên là Ðào-phi-Ðáng, k h t lòng h t d c u giúp ng i tên là Tr n-tr ng-Ngh a, k có lòng th ng ng i tên là Tr nh-th -X ng, k ph i ch u phiêu b ttên là Tr nh Ph ng Lang, còn tên c b c n c p v t tên là Tr nh-b t-Thanh.

Bi u Chánh c ng v y, ng i con gái trinh tr ng ông t tên là B ch Tuy t, kcó chí ông t cho tên Chí Ð i ...

4. Hành v n tr n tu t nh l i nói

Có m t c tính cho v n ch ng mi n Nam, nó ã t o thành truy n th ng, kh iu t Tr ng V nh Ký, c tính y là hành v n tr n tu t, nói sao vi t v y,

Ch ng h n nh n trích trong Ngh a Hi p K Duyên tr c:

..." Tr i t i! Ðây v i ó có bao xa mà không bi t, ph i tôi dè v y thì tôi nh n cho ông anhhay ã lâu r i ch âu mà cho t i ngày nay. T ngày tôi g p con hai nó i l th ngoàich , tôi th y v y tôi th ng nên tôi em nó v mà v i tôi ây ã m y tháng nay. Dì cháu

m hút v i nhau thi t tôi th y tánh n t nó thi t thà tôi th ng nó quá. Lúc êm hôm r nhrang tôi c ng h i th m g c gát cha m nó thì nó không bi t chi h t, vì lúc h ch nó i thì nócòn nh quá "...

t n trích trong Ai Làm Ð c c a H Bi u Chánh, sáng tác n m 1912,nhu n s c in n m 1922, chúng ta th y rõ c tính v n ch ng mi n Nam.

... Quan Ph ã n i gi n mà bà còn châm chích thêm, ch ng khác nào l a cháy mà bà cònch thêm d u, b i v y quan Ph l y roi bi u B ch Tuy t n m xu ng ông ánh h n m t ch croi, c n r n tr n m t không cho B ch Tuy t khóc.Ông v a ánh v a nói r ng :- M y l y th ng Chí Ð i làm nh c nhã tao, t i y tao ch a nói, bây gi tao nh gã m y cho

y kh i mang ti ng x u, m y l i làm h i khôn lanh, mu n ch ng c v i tao n a à.ch Tuy t nghe m y l i y thì ch ng h ng, không bi t l y chi mà i n i c, kêu oan r ng

:- Oan c con l m cha ôi M ôi M d i c u tuy n xin m ch ng dùm con, k o t i nghi pthân con l m, m ôi !...

IV. Các nhà v n ti p n i

c dù Bình Nguyên L c và S n Nam u có tham gia vào v n ch ng, báo chítr c n m 1954, nh ng chúng tôi không x p các ông vào trong các nhà v n ti p

i mi n Nam vì Bình Nguyên L c ch n i ti ng v i tác ph m Ðò D c, sau khiông c gi i th ng V n Ch ng toàn qu c n m 1958-1959, còn S n Nam thì

i ti ng sau khi xu t b n quy n H ng R ng Cà Mau n m 1962. M c dù BìnhNguyên L c v i chuy n R ng M m, còn S n Nam v i quy n H ng R ng Cà Mau,

u là nh ng truy n có giá tr mang ch a tình yêu quê h ng m à, nh ng vìgi i h n v n ch ng mi n Nam t cu c Nam ti n cho n n m 1954, cu c di c

i y ã pha tr n v n ch ng, làm cho v n ch ng mi n Nam có s c tháikhác, thành ra m t th i k trong V n h c Vi t Nam.

Ph n n y chúng tôi c p n các nhà v n H Bi u Chánh, Tân Dân T , Phúc, Phi Vân và H H u T ng. Ng i c c p n tr c tiên là nhà v n H

Bi u Chánh.

1. H Bi u Chánh (1885-1958):

Bi u Chánh tên th t là H V n Trung, sinh ngày 1 tháng 10 n m 1885, t ilàng Bình Thành, t nh Gò Công, trong m t gia ình nghèo.

m lên 8, H Bi u Chánh h c ch Nho, n m lên 12 ông b t u h c Qu c ngvà ch Pháp t i tr ng t ng V nh L i, r i sau h c tr ng t nh Gò Công. N i âyông c c p h c b ng theo h c t i tr ng Chasseloup-Laubart Sàigòn.Cu i n m 1905 ông thi u b ng Thành Chung.

m 1906, ông thi làm Ký l c t i Soái ph Nam K (Sàigòn), tòng s t i DinhHi p Lý, n m 1912,1913 tòng s t i toà b t nh B c Liêu, Cà Mau. N m 1914,tòng s t i tòa b t nh Long Xuyên. N m 1917, H i Khuy n H c Long Xuyên xu t

n Ð i Vi t t p chí, ông có c ng tác v i t p chí n y, vi t v khoa h c, kinh t , lýtài.

m 1919, i v làm vi c t i tòa b Gia Ð nh. N m 1920, làm vi c t i v nphòng Th ng Ð c Nam K . Cu i n m 1921 thi u Tri Huy n.

m 1927 th ng tri ph , i i làm Qu n Tr ng qu n Càn Long, t nh Trà Vinh.m 1932, i i làm Qu n Tr ng qu n Ô Môn, t nh C n Th . N m 1934, i i

làm Qu n Tr ng qu n Ph ng Hi p, t nh C n Th .

m 1935, i v Sàigòn làm Phó Ch S phòng 3, ki m soát ngân sách t nh vàthành ph . N m 1936, th ng Ð c Ph S , trong n m n y ông làm n xin h utrí, ngh nh cho v h u tháng Giêng n m 1937, nh ng mãi n n m 1941, ông

i c v h u.

Ngày 4-8-1941, ông c c làm Ngh Viên H i Ð ng Liên Bang Ðông D ng,n ngày 26-8-1941, ông c c làm Ngh viên kiêm Phó Ð c Lý thành ph

Sàigòn. Cu i n m 1941, thành ph Sàigòn - Ch L n sáp nh p làm m t, ông làmNgh viên trong Ban Qu n Tr thành ph Sàigòn cho n n m 1945.

m 1946, ông làm Chánh V n phòng cho Chánh ph Nam k c a Th t ngNguy n V n Thinh. Sau khi Bác s Nguy n V n Thinh quyên sinh. H Bi u Chánh

i t b h n cu c i công ch c.

Sau khi v h u, ông Gò Công m t th i gian, r i tr l i Sàigòn, ông v n ti p t csáng tác cho n khi nh m m t lìa i ngày 4 tháng 11 n m 1958, t i bi t thBi u Chánh, ng H Bi u Chánh (g n ngã t Ngô Ðình Khôi và Tr n QuangDi u). Phú Nhu n, t nh Gia Ð nh.

Khi ông m t, thi s Ðông H l y tên các tác ph m c a ông, làm câu i i vi ngtang ông nh sau :

- Cay ng mùi i, Con nhà nghèo, Con nhà giàu, tác ph m vi t tr m l n m thiên, Vì ngh avì tình, Ng n c c ng gió ùa, T nh m ng, m y Ai làm c.- Cang th ng n ng gánh, c n Khóc th m, c n C i g ng, thanh c n tr i b y m i b ntu i, Thi t gi gi thi t, V n v n x a Ghé m t, Ðo n tình còn theo th i.(14)

Trong i công ch c, ông có nh ng huy ch ng sau :

- 28-12-1920: Khuê bài danh d b ng b c

06-04-1921: Kim Ti n26-08-1924: Monisaraphon25-03-1927: Ordre Royal du Dragon de l’Annam

02-09-1937: Ordre Royal du Cambodge09-08-1941: Chevalier de la Légion d’Honneur

v n nghi p, ngoài ti u thuy t ra, ông còn vi t nhi u th tài khác nh kh ou v tôn giáo, chánh tr , ti u thuy t. Vi t tu ng c i l ng, hát b i...

m 1942 và 1943, H Bi u Chánh làm ch nhi m Bán nguy n san Ð i Vi t T pChí (13) và Nam K Tu n Báo xu t b n t i Sàigòn.

ti u thuy t, ông ã sáng tác nh ng tác ph m sau ây :

1. Ai làm c sáng tác n m 1912, nhu n s c n m 19222. Chúa tàu Kim Qui 19223. Cay ng mùi i 19234. T nh m ng 19235. M t ch tình 19236. Nam c c tinh huy 19247. Nh n tình m l nh 19258. Ti n b c, b c ti n 19259. Th y thông ngôn 192610. Ng n c gió ùa 192611. Chút ph n linh inh 192812. K làm ng i ch u 192813. Vì ngh a vì tình 192914. Cha con ngh a n ng 192915. Khóc th m 192916 N ng gánh cang th ng 193017. Con nhà nghèo 193018. Con nhà giàu 193119. theo th i 193520. Ông C 193521 M t i tài s c 193522. C i g ng 193523. Dây oan 193524. Thi t gi , gi thi t 193525. N i 193626. Ðóa hoa tàn 193627. L c ng 193728. T hôn 193729. Tân phong n s 193730. L i th tr c mi u 193831. T i tôi 193832. B ch ng 193833. Ý và tình 193834. B v 193835. Ng i th t chí 193836. Tìm ng 193937. Hai kh i tình 193938. Ðo n tình 193939. Ái tình mi u 194140. C k nh 1941

41. M gh , con gh 194342. Th y Chung trúng s 194443. Hai Thà c i v 194444. M t óa hoa r ng 194445. Ng p ng ng 194446. Ch Hai tôi 194447. B c th h i h n 195348. Tr n ngh a v n tình 195349. N ng b u ân óan 195450. Ð n ng n ng báo oán 195451. Lá r ng hoa r i 1954-195552. T h ng v ng v n 195553. Hai ch ng 195554. Hai v 195555. Ð i ngh a di t thân 195556. Tr n cho cha 195557. Nh ng u nghe th y 1955-195658. Ông C Bình L c 1955-195659. M t duyên hai n 195660. Trong ám c hoang 1956-195761. V già ch ng tr 195662. H nh phúc l i nào 195763. S ng thác v i tình 195764. N tình 195765. Ðón gió mát, nh c chuy n x a 195766. Ch Ðào, ch Lý 195767. N trái oan 195768. T t l a lòng 195769. L y l ng hào khí 1957-195870. L n qua i m i 1958-?71. Hy sinh 1958--?

Ðáng l chúng tôi t nhà v n H Bi u Chánh vào hàng các ti u thuy t gia utiên, nh ng chúng tôi ngh t n m 1912, ông sáng tác Ai Làm Ð c, nh ng ph i

i 10 n m sau, ông m i s a ch a và cho in ra, th i gian 10 n m y v t i saoi, ti u thuy t ã i c nh ng b c v ng ch c r i.

i hành v n c a ông v t h n các nhà v n l p tr c, tuy nh ng quy n ti uthuy t c a nh ng n m u, th nh tho ng ông c ng dùng l i bi n ng u, nh nsau ây trong Nh n Tình m L nh :

"... Ðêm ã khuya nên trên ng ch ng còn ai i n a, tr ng th t t mà m y nhà d c theong l i kín c a ng h t. Duy Linh ra kh i c a ng c a ông Huy n hàm r i, thì th ng th ng

hu n b c mà v . Ði vài ch c b c ngó ngoái l i m t l n, thì th y vách t ng tr ng toác, nócu h ng h ng, tr c c a l u ng n èn chi u sáng tr ng, sau nhà b p d ng ng i còn náoc. Bóng tr ng vì nhanh áng nên ch m ch t , cây c b ng n gío àng nên l c l i l c qung ngâm nga nghe ti ng d khóc bên chân, bay s p s n th y cánh chim qu tr c m t ...

Tuy nhiên ti u thuy t c a ông ã có ranh gi i phân bi t rõ ràng th i k s khaiã ch m d t, cho nên chúng tôi a ông vào các nhà v n ti p n i.

Nghiên c u ti u thuy t H Bi u Chánh, chúng tôi th y nh ng nét c bi t b ngc trong h u h t các tác ph m c a ông.

luân lý, ông v n theo luân lý Kh ng M nh, nh ng luôn mu n có c i cách,uy n chuy n cho phù h p v i hoàn c nh ch không quá câu n , ch ng h n nhtrong Vì Ngh a Vì Tình :

"... T i l i cô ng không c, cô n m suy t i tính lui, làm thân àn bà con gái, n u t v iàn ông con trai m t l i không oan chánh, thì th n thùa x u h có chi b ng, mà n u mình vì

danh ti t, không ành khêu tình, ng mà c u cái sanh m ng c a ng i ta thì té ra mìnhtr ng ch " trinh " h n là ch " nh n ", làm ng i d ng y ch a ph i là ng i ng n.Cô cân phân t chút, cô xét nét t h i, n u cô gi v n ti t trinh thì Chánh Tâm ph i ch t, r iTr ng Quí ph i mang cái qu báo. Cô là ng i có lòng nhân t , cô không n vì ph n cô màcô cho k khác b h i, thà là cô mang ti ng th t ti t mà cô c u ng i ta, ch cô c ch pdanh ti t c a cô thì cái l i b t nh n nó còn n ng h n cái l i th t ti t nhi u l m. Mà t i sao l i

i r ng th t ti t? Ph n gái ph i gìn gi n t na, mình li c m t trêu hoa, mình t l i gh onguy t, mình làm gi d i ng cho khách bu n r u ng tình mà quên n i v con v y thôi,ch mình d i gì mà r m g n cho l a b t, th c tay vào cho chàm dính, mà s x ti t ô danh".

Nhân v t c a H Bi u Chánh ph n nhi u u có khuynh h ng phiêu l u, t Chíi trong Ai Làm Ð c, Phan V n Quí trong Gh Con Gh , Duy Linh trong

Nhân Tình m L nh, Châu T t Ð c trong Hôn, Lân trong i Th Tr c Mi u,cho n th ng H i, th ng Quì trong Vì Ngh a Vì Tình, th ng Ð c, th ng B trongCay Ð ng Mùi Ð i, th ng Hi p, th ng Cao trong c Ð ng là nh ng nhân v tphiêu b t, lang thang : " i m t ngày àng, h c m t sàng khôn ". Nh ng nhân

t phiêu l u y th ng ch n con ng th ng m i nên ng i. Ch c ch nông mu n thay i t p quán, khuy n khích ng i ta nên r i kh i con trâu, cáicày, m nh v n, ám ru ng i ó i ây, dùng con ng th ng mãi ti nthân.

Xã h i ti u thuy t c a ông ph n l n là xã h i c a nh ng n ch , H i ng thôn quê, c a ông Ph , ông Phán, th y Thông, cô Ký thành th , bên c nhnh ng Ba Có bán chè trong Ð i, T Cu trong Vì Ngh a Vì Tình, Lý Tr ng M utrong c Ð ng... l p tr ng gi y r y nh ng l ng l c, b t công, xa hoa, còntrong khuê phòng các con ông H i ng, n ch ch u nhi u n i gian truân, nàolà C m Vân trong Vì Ngh a Vì Tình, Phi Ph ng trong Nhân Tình m L nh, Thu Hàtrong Khóc Th m, B ch Tuy t trong Ai Làm Ð c..., còn nh ng ng i nghèo khó

t áng th ng tâm nh Tr n V n S u trong Cha Con Ngh a N ng, h ng HàoÐi u trong Khóc Th m.

Ông c ng ã phá v quan ni m hôn nhân c a ng i x a nh môn ng hi...Nh ng không ph i i m i hoàn toàn nh Ðo n Tuy t c a Nh t Linh, hay

ng c l i m t s c m hóa nh Cô Giáo Minh c a Nguy n Công Hoan, ông mu nkêu g i s th c t nh v quan ni m hôn nhân nh trong T i Tôi, m t ti ng kêutr m th ng cho bà c Kim, i di n cho l p tr ng gi mi n Nam th i b y gi ,không ph i m t s ph n kháng, không ph i do may r i tình c , mà là tr ng h p

n hình gây ra n i th ng tâm ray r c cho b c cha m .

n m 1927, ông là b c " Dân chi ph m u ", v y mà ti u thuy t ông t nh ngchuy n lo n luân, gi t ng i nh Lý Tr ng M u gi t Mái Chín Cúng gi t ti n cho

con, sau v con sa a, mãn tù anh ta tr v l i gi t v là Ba Trâm và con là

Cô Ba Hào, r i anh ta t t trong c Ð ng (1937), Trinh gi t bà L i c pti n trong N i Th t Chí (1938), H ng Hào Ði u gi t V nh Thái và Th Sen làôi gian phu dâm ph trong Khóc Th m (1929).

Ti u thuy t c a ông có h u, qu báo nhãn ti n, m i vi c u r n d y, ph ich ng nó ph n ánh cái xã h i ngang tàng th i ó ? c a th anh hùng " th thiênhành o "; n u ti u thuy t giáo hóa con ng i thì nó c ng có kh n ng làmcho ng i ta b t ch c, ngh a là nó có nh h ng t t và x u tu theo trình vàtr ng h p c a m i ng i. Nh ng ph i công nh n ây là s táo b o c a nhà v n

p tr c.

Nhi u ti u thuy t c a ông ã phóng tác theo ti u thuy t Tây ph ng r t tài tình,nh quy n Ai Làm Ð c, ông mô ph ng theo quy n André Cornelis c a P.Bourget, Chúa Tàu Kim Qui ph ng theo Le Comte de Monte-Cristo c a AlexandreDumas, Ng n C Gió Ðùa ph ng theo Les Miserables c a Victor Hugo, Cay Ð ngMùi Ð i ph ng theo San Famille c a Hecto Mailot, Ng i Th t Chí ph ng theo iÁc Và Hình Ph t c a Destoievski...

Trong i Ác Và Hình Ph t c a Dostoievski ám ch ý t ng hình ph t do lu t nh,không làm t i nh n s h i nhi u nh nh ng nhà làm lu t t ng, tr khi chính

n òi h i hình ph t ó trong tinh th n, nh ng cu i cùng r i Dostoievski c nga Raskôlnik p tr v nhà giam c a xã h i con ng i Tây Bá L i Á v i b n án

tám n m tù kh sai, còn H Bi u Chánh y Trinh t ph t mình h n m i n mxa lánh con ng i trong dãi Th t S n, vì chàng ta t òi h i cái hình ph t y chomình, ông ã v t quá Dostoievski.

n ch ng c a H Bi u Chánh c ng gi n d nh nh ng nhà v n l p tr c, nhi ukhi ông k chuy n h n là t chuy n, ông c ng dành l y quy n nói cho mình quánhi u mà không cho nh ng tình ti t t o thành câu chuy n. Ch ng h n m t

n trong Nhân Tình m L nh, ông s d ng l i y: ... i có nhi u cái v n h i llùng có khi vi c nên ã th y tr c mà r i l i hóa ra h , vi c qu y ã t t ng mà ai c ng cholà ph i. Mà vi c qu y thiên h cho là ph i, y là t i b ng ng i dua b nên ch ng lu n làmgì, chí nh vi c g n nên mà hóa ra h , ngh thi t không bi t sao mà li u tr c ...

i c nh ti u thuy t c a H Bi u Chánh ph n nhi u L c T nh, Sàigòn và Gianh, ó là nh ng n i ông ã s ng, làm vi c có nh n xét, có nhi u n t ng

vi t, nên khi t c nh ông ghi c nh ng nét tinh t , do ó ông t c nh thônquê, chúng ta th y nh m t b c tranh p có nhi u màu s c linh ng. M t c nhông t Xóm Tre Gò Công.

" Ð n n a tháng n m, tr i m a d m d ngày nào c ng nh ngày n y. Chi u b a n , tr n m ai t nh, bóng m t tr i chói chói phía b n ò; trong xóm nhà nhúm l a n u c m chi u khói

lên ngui-ngút; tre níu nhau m ng tr i mát lá gi ph t ph . Ngoài ng náo n c nông phu,n c y thá ví ti ng vang v y, công c y hát hò h i l nh lót. D i sông bao ng c ghe chài

ch lúa tr ng bu m r i th trôi theo giòng n c, chi c nào ch c ng kh m l . Trên l Câyng xe ng a a ng i núc nít ch y ch m xì, ti ng l c l c nh khua xa xa nghe nh ti ng

nhái."

t ng i, chúng ta xem qua k thu t c a ông, t Hu nh Phi Ph ng trong NhânTình m L nh : "... Cô tu i v a m i 17, n c da tr ng , u tóc en huy n, hàm tr ngtr ng mà u nh h t b u, ngón tay dài mà l i non nh da gi y, mình m c áo lãnh màu bôngph n qu n l a bom-bay m i tinh, ch n i giày thêu c m, bông tay cà rá, dây chuy n u

nh n h t xoàn sáng ánh." Ba Trâm, v c p r ng M u trong L c Ð ng :

"... Ba Trâm tóc tai dã d i trong bu n b c ra. Tuy cô h m hút trong cái chòi lá, tuy côc cái áo c t v i tr ng v i m yt cái qu n lãnh en c xì, nh ng mà n c da tr ng trong,

mái tóc d n sóng, tay chân d u nhi u, môi má ng h ng, tu i ã quá ba m i mà s c v n cònxinh p. Nhan s c n y l thì ph i nhà l u, ng i xe h i m i x ng áng."

n khi Ba Trâm l y ch ng khác, ã nhà l u, i xe h i r i, ông t l i cô ta :

" ... Cô b n m t b mát b ng l a m ng, màu bông h ng; n c da c a cô ã tr ng; mành màu áo gi i thêm, làm cho nhan s c c a cô pha v l l i v i v nghiêm ngh , nên coi p

vô cùng.. "

Cái l i vi t tr n tu t c a ông, t ng ch c n nghe th ng Ð c nói v i Ba Th i :

"- S ng a ! Tía tôi vìa ây tôi bi u tía tôi mua thép u n l i câu r i tôi i câu v i tía tôich i. N y má, hôm tr c th ng Phát i câu v i tía nó, nó câu c m t con cá trê l n quá,mà à... "

Còn n u c n n a, chung ta c luôn b c th c a tên H u, g i cho Ba Th i c ngtrong Cay Ð ng Mùi Ð i.

Xà-No, le 16 Decembre 19..Tao g i l i v th m m y c m nh gi i. Tao d i n y bình an nh th ng. N m nay taolàm n c ng khá khá. Nh m y có nghèo l m thì bán cái nhà l y b c i qua M Tho r i ng itàu mà xu ng ây.Mà n u m y ã có n i nào khác r i thì ph i g i th cho tao bi t. Nói dùm tao g i l i th manh Hai ch Hai và bà con l i xóm h t th y.

u ký

Nói chung, ti u thuy t c a H Bi u Chánh r p h p d n l p c gi trung l u vàbình dân th i b y gi , do c t truy n u áng th ng tâm vì nh ng hoàn c nh éole ngang trái. Nhân v t ng quê có, thành th có phô bày xã h i ng th ithích h p v i nhi u t ng l p. Truy n c a ông u nh m m c ích h ng th ng,ông luôn luôn cho nh ng nhân v t thi n c a ông nh c nh hành ng c amình i t i con ng l ng thi n.

thu t xây d ng truy n c a ông khá cao, ông d n y nh ng nhân v t chínhvào các tr ng hu ng th ng tâm, nh ng tình ti t d n d p d gây c m xúc cho

c gi .

n 50 n m s ng và vi t, vi t cho n h i th cu i cùng, ông ã l i cho v nc mi n Nam 71 quy n ti u thuy t, v n nghi p th t hi m có i v i m t nhàn. Trong v n h c s , ng i ta lãng quên nhi u nhà v n l p tr c c a mi n

Nam, nh ng ng i ta không th quên c tên tu i, v n nghi p c a H Bi uChánh. Ð c gi tr ng tu i v n còn a chu ng ti u thuy t c a H Bi u Chánh vì

t chuy n, và vì ng i ta còn tìm th y d vãng xã h i mình m t th i ã s ng an.

2. Tân Dân T ( ? ) :

Nói v ti u thuy t mi n Nam, không th b qua Tân Dân T , ông chuyên vi t vch s ti u thuy t, nó gi ng y nh truy n Tàu. C ng là m t th ti u thuy t có

ch ng h i, c ng d a vào s ki n l ch s . Ti u thuy t ông sáng tác kho ng1920-1924, g m nh ng b truy n r t n i ti ng, b Gi i Máu Chung Tình n m1954, in n l n th 8 và l n n y in 5.000 quy n.

Ti c r ng chúng tôi ch a s u t m c ti u s c a ông, v n nghi p c a ông g mcó :

. Gi t máu chung tình.

. Gia Long t u qu c.

. Gia long ph c qu c.

Chúng tôi trích m t n trong Gi t Máu Chung Tình :

i Th Hai M i B yn n n c, anh hùng ra t tr n

Tr n ân tình, li t n quy t li u thân.ng ô th m thoát phúc l ng ài tây, g ng nguy t l p lòa ã treo bóng th , n Võ ông cùng Thu Hà ng ng i tr c hoa viên àm o, b ng th y m t tên Ng lâm quân ngoàia, v i v b c vô, cúi u chào Ðông S và nói: B m Ðô húy, thánh ch d y òi v vi c

binh tình c p c p.Ðông S nghe nói li n b c l i ti p l y thánh ch c coi, thì th y nói nh v y:" Nay nh n Thanh tri u th , n c m nh binh nhi u, mu n xâm ph t l n n c ta, vì v y tr mph i ng giá thân chinh, quy t ánh cùng quân Tàu m t tr n .

y truy n cho Ðông S Ðô húy l p t c n t nh L ng S n qu ng xu t các o võ tam quân,và theo tr m mà lãnh ch c ng ti n H giá ".Ðông S c r i thì nét m t có s c bu n dào dào, ng ngó Thu Hà m t cách s ng s và nói :Ái khanh ôi ! C ng t ng hai ta ã h t c n ly bi t, n lúc trùng phùng, ng cùng nhau vuicu c l ng duyên, cho to i chí lúc bình sanh s nguy n, ch ng dè cái th i iên v n o, nó

theo i bu c ràng, h n thay cu c th a oan, khi n cho g p bu i n c nhà h u s , vìy cho nên tri u ình h ch òui tôi ra h giá Thánh hoàng, làm cho ôi ta ph i r ph ng

lìa loan, thì bi t ch ng nào m i ng v y vui giai ng u.Thu Hà nghe nói thì ng lòng ly bi t, càng thêm xót d ân tình, r i ngh cho nhà n c ng

p bu i ho n n n truân chuyên, thì g ng g o l y l i h n thua mà t bày khuy n nh , r inói :Lang quân ôi Hai ta v n ng lúc tình n ng ngh a m n, mà thình lình khi n cho én l c nh nxa, thì d u ai gan s t d ng g p lúc n y c ng ph i au lòng t ru t, nh ng mà tôi khuyênmình ph i l y ch ân làm tr c, r i sau s nói n chuy n tình, ân là ân qu c gia th y th ,tình là tình ân ái v ch ng, nay n c nhà ng g p lúc h u s phân vân, và m y v n ngbào ta ng âu c t âu l ng trong cõi chi n tr ng, mà xông pha gi a ch n l n tên m i

n. V y thì lang quân là m t ng nam nhi ph n s , l i th n ph c l c tri u ình, th ph ira mà v t nâng thành, l y m t gan m mà b i p cho quê h ng trong c n n c l a, tôi

ng ngày êm kh n vái mà c u chúc cho lang quân ng bình an vô d ng trong ch n m in l ng tên. Ngõ mau mau tr b c kh i hoàng, ch ng y ôi ta s hi p m t phòng lang, và

vui tình n m g i, thì c ng ch ng mu n... " (15)

Các b ti u thuy t c a Tân Dân T , ông vi t ch ng khác gì truy n Tàu t hìnhth c n n i dung, v n ch ng c a ông nh nhàng h n Lê Ho ng M u, nh ng

c gi ã quen c truy n Tàu, khi c t i ti u thuy t l ch s c a Tân Dân T ,ng i ta r t a chu ng, m c dù ti u thuy t c a Gilbert Chi u, Lê Ho ng M u,Nguy n Chánh S t ang trên à ti n tri n t t p, cho nên quy n Gi t Máu

Chung Tình c in n l n th 8, trong khi toàn b ti u thuy t c a H Bi uChánh, ch có nh ng b sau ây c in n 8 hay 9 l n:

. T nh m ng in l n th 8

. Ng n c gió ùa in l n th 8

. Cay ng mùi ì in l n th 9 (16)

Nh ng b còn l i c ng ch in t 1 n 3 l n, m t s ch ng trên báo, và m t sch a xu t b n l n nào (17).

Ti u thuy t c a T L c V n Ðoàn, ch a ch c ã có quy n nào tái b n nhi u nhth , cho nên m c dù là v n bi n ng u, nh ng c t truy n cao trung, hi u, ti t,ngh a l i l ng trong m t chuy n tình bi th ng, vì Võ Ðông S và B ch Thu Hà

u ch t s m, k hy sinh cho t qu c b o v non sông, ng i ch t cho th ychung v i tình yêu c a mình.

Nh th chuy n hóa ra không có h u, nên cu i chuy n tác gi có thêm ph n nhàvua ng phê tác h p l ng duyên cho hai linh h n, nh ng ng i c, sau khikhép sách l i v n còn ray r c ti c th ng.

nh h ng c a ti u thuy t Tân Dân T i v i l p thanh niên thôn quê th i b ygi không ph i là không có, m t là nó gieo vào tâm h n gi i thanh niên m t m ung i lý t ng c a thanh niên nh Võ Ðông S , m t trang anh hùng phò vuagiúp n c, hai là m i tình chung th y c a B ch Thu Hà, m i tình c a trai tài gái

c, làm cho bi t bao thanh niên p hoài bão tr thành ng i anh hùng nh VõÐông S , nó chính là ng c thúc y bi t bao nhiêu thanh niên ng quê mi nNam, gia nh p vào i ng thanh niên ti n phong, r i các l c l ng võ trang mi n Nam sau ó.

3. Phú Ð c (1901-1970):

Nói t i H Bi u Chánh là nói t i ti u thuy t tình c m, xã h i, còn nói t i ti uthuy t ki m hi p ph i nói t i Phú Ð c, ó là c tr ng c a hai nhà vi t ti uthuy t danh ti ng mi n Nam.

Nhà v n Phú Ð c tên th t là Nguy n Ð c Nhu n ( 18 ), sinh ngày 24-9-1901 t ixã Bình Hòa t nh Gia Ð nh, tên b n m ng là Joseph, ông t tr n ngày 4-3-1970

i Gia Ð nh, h ng th 70 tu i. Thân ph ông là Nguy n Ð c Tu n t ng làm Ð cc tr ng S h c t nh l Gia Ð nh và Cai t ng T ng Bình Tr Th ng t nh Gianh.

Tr c khi tr thành nhà v n, Phú Ð c là m t nhà giáo, d y t i tr ng Gia Ð nhdo thân ph ông làm Hi u tr ng. N m 1925 nhà giáo Nguy n Ð c Nhu n vi t

t truy n ng n Câu Chuy n Canh Tr ng, g i ng trên nh t báo Trung L p.Lúc ó t Trung L p do Tr ng Duy To n và Phi Vân ang phát ng phong trào

y chay hàng Bombay Sàigòn r t có hi u qu , do ng c l i ch tr ng c ath c dân Pháp, h thúc ép t Trung L p ph i ng ng phong trào n y, nên ch bút

nh T Tr ng Duy To n ph i ngh cách thu hút c gi , do nh n th y t ÐôngPháp Th i Báo nh ti u thuy t c a H Bi u Chánh c nhi u c gi , nên c

nh T ã m i tác gi Câu Chuy n Canh Tr ng, c ng tác vi t ti u thuy t cho Trung L p.

Phú Ð c b t u vi t " Cái Nhà Bí M t " i sau ó vi t ti p Châu V Hi p Ph ,t quy n ti u thuy t ã a tên tu i Phú Ð c lên cao. N m 1926, ông r i b

ngh d y h c và b t u làm ch bút t Công Lu n, sau n y kho ng th p niên50, ông c ng tác v i các Nh t báo Th n Chung, Ti ng Chuông, r i làm ch nhi mkiêm ch bút tu n báo Bình Dân và ch nhi m nh t báo Dân Thanh.

Ông hâm m th thao, ch i qu n v t, bóng tròn, ông c ng có luy n t p võ ngh ,nh ó ông vi t úng các th võ thu t, ông thích xem chi u bóng và c truy ntrinh thám c a Pháp nh t là tác gi Michel Zevaco. Nh ng s thích y, giúp choông vi t thành nh ng chi ti t c c gi thích thú và hâm m .

Nh ã nói, ti u thuy t Châu V Hi p Ph làm cho Phú Ð c n i ti ng nh t, l nu ng trên báo Trung L p, Công Lu n, s u ó nhà xu t b n X a Nay in thành

sách r i sau n y các nh t báo Th n Chung, Ti ng Chuông, Ðu c Nhà Nam ngi v n c c gi a chu ng.

Theo nh ông tr l i cu c ph ng v n c a báo Ngày M i n m 1959, ông ã sángtác trên 70 b ti u thuy t trong vòng 35 n m và nh ng ti u thuy t c a ông ngàynay ng i ta còn bi t c:

. Cái nhà bí m t.

. Châu v hi p ph .

. Ti u anh hùng Võ Ki t.

. L a lòng.

. M t m t hai lòng.

. Non tình bi n b c.

. Tình tr ng huy t l .

. M t thanh b u ki m.

. Ch ng vì tình.

. Mít Si Ma...

Trong làng báo, nhi u ký gi vi t v Phú Ð c, h có quan m nh nhau, Phúc là m t hi n t ng l trong làng báo :

. Ch có vi t ti u thuy t mà làm ch bút m t t báo ( làm ch bút mà không c nm ch tr ng, ng l i, không vi t xã lu n, m i ngày ch vi t ti u thuy t mà

thôi ). M t tu n báo Bình Dân ch ng toàn ti u thuy t c a ông, nó bán r t ch y và

nuôi t nh t báo Dân Thanh (th t ra tu n báo Bình Dân còn có ng v các kua ng a, nh ng ng i mê ánh cá ng a có th v a theo dõi các tr n ua, v ac ti u thuy t gi i trí).

. Ch có b n c Châu V Hi p Ph so n l i, mà ông t o ra xe h i, nhà l u.Ðúng ra ông là ti u thuy t gia b c u, trong làng báo mi n Nam, ông vi tti u thuy t không chú tr ng v v n ch ng, nh ng c nh ông t ch xác nhkhông và th i gian, trong b i c nh ph i có mà thôi, ch ng h n nh n Hi pLi t c u Hi u Liêm trong Châu V Hi p Ph .

..." Ðêm hôm sau vào lúc 9 gi , t i nhà Hoàn Ng c n, N m M nh và L c T c ang tròchuy n, thì bên ngoài m t tr n m a to, gió l n ang n c xu n ào ào ..."

Ông th ng hành v n hí ngôn, trong câu i tho i, dù th c t hi m có x y ranh n sau ây gi a thám t Ð Hi u Liêm và Ð i Tài :

- Th y Ð i hôm nay có chuy n gì mà th y i vào ây có g ng m t bu n teo nh th ?i Tài th dài:

- Rua x p ! Th t v y ông x p th y cái m t tôi hôm nay nh n nhó nh cái xíu m i khó th nglàm sao.- Có thím Ð i l nào ngâm câu : " Anh i àng anh, em i àng em " ch gì ?

i Tài m m c i :- Ph i nh th thì tôi " m ng phú " x p à, àn bà nh tr u xay tôi k gì. Hôm nay tôi n th m

p ng báo m t cái tin c bi t.- Tin chi v y h th y Ð i ?- M t v c p táo b o nhà máy Hu nh Long Bình Tây b b n c p khoét t s t không còn

t xu con.- B n c p th t hung ác, chúng âm anh Chà ban cà lì ru t ch t lòi cà ri không k p ngáp.

Ti u thuy t c a Phú Ð c c nhi u c gi a chu ng vì có nhi u nguyên nhân:

Ông l i d ng phong trào võ ta và quy n anh có s thách th c gi a võ s T ÁnhXém và Amadou vào kho ng n m 1924.Ti u thuy t ki m hi p có pha l n lo i trinh thám, m t th tài m i l và c ng cóph n g n g i v i truy n Tàu.Th tài n y không kén l a c gi nh lo i ti u thuy t tình c m hay lu n .Nghiên c u v ti u thuy t mi n Nam, không th b qua nhà v n Phú Ð c, nói

n ti u thuy t tình c m xã h i ph i nói n H Bi u Chánh, nói n ti u thuy ttrinh thám võ hi p ph i nói n Phú Ð c, b i vì ông là m t hi n t ng c bi ttrong làng báo mi n Nam.

4. Phi Vân (1917-1972?)

Phi Vân tên th t là Lâm Th Nh n sanh n m 1917 trong m t gia ình trung l u Cà Mau, ông chuyên vi t chuy n ng n và phóng s . N m 1943, quy n Ðông Quê

a ông t gi i nh t trong cu c thi v n ch ng do H i Khuy n H c C n Th tch c, t ó cho t i n m 1970, quy n n y ã c in 5 l n. Ngoài ra ông cònnh ng tác ph m :

. Dân quê

. Cô gái quê

. H n quê ( truy n dài ch a xu t b n )

. Nhà quê trong khói l a ( h i ký ch a xu t b n )

Ông còn là m t nhà báo, t ng c ng tác v i nhi u nh t báo và tu n báo, ông c ngng u khi n ban biên t p các nh t báo Ti ng Chuông, Dân Chúng, Ti ng Dân,

Dân Quí, Th Ðô, C p Ti n, c ng ã gi ch c T ng Th Ký Nghi p oàn ký giNam Vi t trong Liên oàn ký gi qu c t (I. F. J)

Ông m t t i Sàigòn vào u th p niên 70.

Nh ã nói, quy n Ð ng Quê c a ông c nhi u ng i a chu ng vì tác gi ã l i xã h i thôn quê mi n Nam vào ti n bán th k 20, nào là phong t c ám

i, th y pháp, th y bùa, hò i áp, i câu tr m...

i m t truy n c a ông v l i góc nh c a xã h i ng quê, cho ta th y vài khíanh c a phong t c t p quán, nh ng b n c ng hào ác bá, u tr m uôi c p

làm cho i s ng dân quê ch u nhi u n i áp b c. Nh ng dân quê v n s ng v ing ru ng, tình ngh a hàng xóm bên chung r u chén trà, gi i trí v i nh ng

gánh hát b i, gi ng hò câu hát trên sông trong nh ng êm tr ng thanh gió mátu tình, hay nh ng lúc ngày mùa nh n nh p. Mu n hi u phong t c t p quán

mi n Nam không th không c qua tác ph m c a ông.

i c nh tác ph m Ð ng Quê c a Phi Vân là vùng t Cà Mau, thôn quê là tàiphong phú cho nhà v n, h n n a n i ó r ng sâu n c c, là chân tr i m i, có

c h p d n l lùng cho c gi thành th , ph n khác m t s c gi g c thônquê nay n sinh s ng n i thành th , nh c nh nh quê, nh mái nhà x a, nhti ng d n non canh tr ng, nh ti ng ch nhái trong nh ng êm m a r rã, hnh mùa lúa chín, nh c ng r m, g c r , cho nên h c Ð ng Quê tìm hi u,

nh k ni m x a.

Cà Mau, còn nh ng nhà v n khai thác nh ng tài h p d n l lùng, nh S nNam d ng chuy n vùng R ch Giá Cà Mau trong H ng R ng Cà Mau, BìnhNguyên L c v i R ng M m ch a y tri t thuy t v xã h i mi n Nam.

Chuy n Phi Vân vi t có tánh cách trào l ng, dí d m, th c m t n c atruy n ng n Ð o:

" Riêng ông giáo X ch nhà, ã y u r u mà ráng theo m y ông khách g n h t h i.ng Phó Xã Vi t c i khè :

- Xin l i Ch , S Muôn gi i ngh a ch Ð o tr t l t còn Ch chi t t ra còn... sái nát h na!

Ông Ch gi t mình, m t ang gay, g n nh tái l i. Ông tr n m t :- Th ng Phó Xã m y nói sao? Tao gi i tr t à ? Tao mà tr t ? ch ngh a m y già h n, gi ngth nào cho trúng nghe th ?- B m Ch , t nhiên, chê c là gi i c. Ch ng quá nóng. Tôi ã nói " ngh a lý không

v " kia mà! Ðây v ch Ð o, thì t tôi thích ra nh v y :Hai ch m ph t là âm d ng, g ch ngang là hi p nh t, d i ch t , bên ch chi ph y, là " Tmình chi ó " !

mình thông tri âm d ng, bi t phân ph i trái, bi t l chánh tà, m i ph i là Ð o hoàn toànch y là tôi chi t t s s nh th , ch n u ph i gi i cho rành thì ph i c t ngh a t i sao ch

o có liên ti p n 12 nét, m i hai h i c a khí v n tu n h n, t " chí, s u " chí " tu t,i "...

Phó xã Vi t nh h ng chí, h ng ti t c m u nói, nói mãi quên dòm sau tr c, ch ng tr cnhìn l i, m y ông khách và ch nhà, anh ta tr n tròng, d t ngay : K g c qua, ng i g c l i,riêng Ðình Uýnh ã ngo o u ngáy khò khò ...Ðêm ã v khuya. Ng i nhà u ng m t, xa xa có ti ng chó s a u làng.Ông Ch ang ng a mình sau thành gh vùng a ra m t ti ng r t l n, r i chúi nh i xu ngbàn, c g ng :- Ð o! Hay... hay ... ! B t phe th ng Phó Xã ! B t phe th ng Phó Xã....

Chuy n c a Phi Vân, ng i ta có th c i c l i, nó v n có s h p d n, lôicu n y nh m i c l n u. Ngoài nh ng chuy n tình c m, Phi Vân dùng ng n

bút c a mình phá nh ng chuy n mê tín d oan c a ng i dân quê nhchuy n Sanh ngh t nghi p, Mét V n Quang, m t ông th y t ng s n a quê,

a ch ã b m t tên n ch cho m t tr n òn nên thân.

Chuy n Ông t ng th y Ba hay Châu X ng c thanh long ao, c ng là nh ngch m phá m nét trong b c tranh t chân c a ông, qua ó chúng ta th y d ingòi bút dí d m, Phi Vân ã v ch rõ nh ng u mê tín d oan y, và cho th yng i ta ã l i d ng lòng mê tín c a dân quê, l a d i m t cách tr ng tr n.

ng lên câu chuy n tình trong Phóng s ti u thuy t, Phi Vân c ng không b quaã phá mê tín d oan, nh ng s áp b c c a n n c ng hào ác bá, l i d ng

nh ng c h i ng i ta sa c th t th , hay nh ng ng i hi n lành d h t nh ngmánh l i l i d ng và bóc l t, chuy n y ai c ng bi t và th ng th y xãy ra,nh ng Phi Vân cho ta th y khía c nh c a cu c i, au th ng, nh c nhã è

ng lên i s ng hàng ngày c a ng i dân ch t phác, nghèo nàn.

Bút pháp Phi Vân ng n g n. Ông s d ng ch m, ph y g y g n làm cho v n c aông rõ ràng, ng tác nhanh nh n sau ây trong Phóng s ti u thuy t:

- Hay là th a lúc n y mình th bùa?... _y b y nà ! Con c a Th y mình ! Th y thì Th y ch , "th ch ph i " thi t " sao ?... Cha, r i Th y mình bi t?...Bi t làm sao c, ch có hai a nhà...R i Th y mình v b t t ?Tôi ph p phòng h i :- Cô hai i, Th y thím sao ch a v ?- Em c ng không bi t n a. H i i nói v s m mà t i bây gi ...Tôi nhóng :- Thôi thì tôi v v y, khuya r i !- Ý l i v i em chút n a anh Sáu à !Trong gi ng nói có chút m t chút gì nh van l n quy n luy n.

n b l ng l nh t . Phía sau l a cháy lách tách. Tôi qu quy t, c n môi : Thây k , thcàn...Toàn thân tôi b ng run lên, tr ng ng c tôi ánh r m r m. Hai hàm r ng tôi c n khít l i, r i ..." Ôm mà x r p... "Cô hai i, l i tôi ch cái n y !Thì l lùng thay, linh nghi m thay, tôi g i v a d t l i, cô Y n v n mình b c xu ng t,ngoan ngo n nh con mèo sau b p...Thình lình có ti ng chó s a, r i chó m ng. Tôi gi t mình ng d- Ba má v ...!Ðang i l i tôi, cô Y n tr mình " cái v t " m ng reo, ch y ra m c a.

ông dùng r t g i hình : " lúa ã tr uôi chín. C ng vun m t màu vàng m . hay "Vào m t êm không tr ng, tr i chuy n m t mù t i en, r i m a r r . "

Nh ng n trích trên, ph n nào ch ng t c Phi Vân là m t nhà v n truy nth ng mi n Nam, nh ng cái c thù c a ông là bút pháp dí d m, trào l ng, th mchí cho n cái ch t c a Mét V n Quang, ông c ng dùng bút pháp y, và nh v ynó làm r nét c thù c a ông.

Hai hôm sau, " Mét V n Quang " oán s mình không còn s ng n i n a, nên ã trút linhn t i x N m C n: cái x mà " Mét " ã ph vào m t chút công làm trôi m t ch t quê mùa!

ng c n trích thêm n k t trong Phóng s ti u thuy t, th y rõ tâm h nvà quan ni m s ng c a Phi Vân.

m n m tù và m i n m bi t x không dài bao nhiêu, nh ng nó thay tr n cu c i tôi. Tôimu n ng i ta cho tôi ng i trong khám mãi quên i, quên bi t, còn h n cho tôi tr v v ing i i.

m n m trong tù tôi h c rành ch Qu c ng và mon men c chút nh ch Tây.i n m bi t x khi n tôi có d p d n dày v i cu c i và n i r ng t m con m t.

Tù h n tr xong, tôi l n v làng c . C nh v t không còn nh x a n a. Ông và bà th y phápã vào c nh Tiên, Ph t; th ng Út ã i theo c i l ng; t ch Ngh a bán cho ng i khác;

con tám Én ã có ch ng v i m t d c con dài, ch ng nó là th ng t B .Tôi c t t m m t c n nhà trên hòn Ðá B c. ó, ngày ngày nghe ti ng gió thét, sóng g m. Chcó gió thét sóng g m m i an i c lòng tôi.Và chi u chi u, khi v ng thái d ng s p chìm vào n c bi n, tôi leo lên m t m m á cao chótvót ng nhìn v phía t li n.Sau r ng cây xanh bên y, ch y dài ng n y sang ng kia, ru ng n y sang ru ng khác.Trong nh ng ng ru ng mênh mông, hi n lành ó, n trú bi t bao nhiêu là tá n và ch

n..Mà thôi, d vãng ã ch t, còn nh c l i làm gì n a ! ...

không ph i là ng i gây nên t i ác, h ch là n n nhân c a hoàn c nh xã h i và c a m tth i k ...

5. H H u T ng (1910-1980)

Ông sanh t i làng Tr ng Th nh, qu n Châu thành t nh C n Th ngày 8-5-1910trong m t gia ình nông dân tá n. H c tr ng làng r i tr ng t nh. N m 1926tham gia vào cu c tranh u v i th c dân Pháp nhân d p tang l Phan Chu Trinh,và lãnh o cu c bãi khóa t i tr ng C n Th ch ng b n án Nguy n An Ninh,nên b i h c. Sau nh bà con cho ti n sang Pháp h c (19). N m 1930, chu n

thi th c s Toán thì phong trào cách m ng Vi t Nam bùng n , c ki u bàoa ra lãnh o cu c ch ng i b n án t hình 13 li t s Yên Bái. Ð u n m

1931 v Vi t Nam, d y h c, vi t báo, tham gia vào phong trào cách m ng cùngnh ng b n h c c b tr c xu t tr c khi ông v n c. Sáng l p t phái i l p Ðông d ng, và làm lý thuy t gia cho t ch c y. N m 1932, b b t và b k t ánba n m tù treo.

m 1933, cùng v i Phan V n Hùm ch tr ng t p chí Ð ng Nai. N m 1934,cùng v i nhi u nhà cách m ng nh Nguy n An Ninh, T Thu Thâu, Phan V nHùm ... sáng l p nhóm La Lutte. N m 1936 ch tr ng Phong Trào Ðông D ng

i H i. N m 1938, tách ra kh i nhóm La Lutte, thành l p t báo Militant, t p chíTháng M i và ch tr ng tu n báo Tia Sáng (sau thành nh t báo). Gi a n m1939 ly khai Ð t Qu c t C ng S n và r i b ch ngh Marx. Tháng 9 n m y b

t và b án tù 4 n m, b ày ra Côn o, n n m 1944 m i c th v .

Khi b an trí t i C n th , có g p giáo ch Hu nh Phú S , bàn lu n v ti n dânc, Sau ó ra Hà n i, Vi t minh c p chính quy n, b k t ó n cu i n m

1947, m i tr n vc v Sàigòn, trong th i gian Hà n i, ông có sáng tác m tlo t tác ph m, sau mang v xu t b n mi n Nam. Trong ó có T ng lai v nhóa Vi t Nam, T ng lai kinh t Vi t Nam, Mu n hi u chánh tr , Phi l c sang Tàu(Ngàn n m m t thu , t a in l n u n m 1949). N m 1948 gia nh p vào làng

báo Vi t Nam, sát cánh v i thi s Ðông H , vi t cho nhi u t báo Sàigòn, c ngtác v i nhóm S ng Chung, g m có S n Khanh Nguy n V n L c, Lý V n Sâm...xu t b n Thu H ng, Ch T p, Ngàn N m M t Thu .

m 1949 sang Pháp, ra t C o th m, m l p làm báo hàm th , xu t b n t p chísong ng Anh, Pháp Pacific theo ch tr ng thuy t ã g m trong tù " Ð ng l ith ba ". N m 1954, nh n có h i ngh Genève, ng ra ch tr ng nh t báoPh ng Ðông Sàigòn ph bi n " Trung l p ch ".

m 1955 mu n ng n s Nam B c t ng tranh sang Bình Xuyên (20) gi i hòagi a M t Tr n Th ng Nh t Toàn L c Qu c Gia g m : Cao Ðài, Hòa H o và BìnhXuyên v i Th T ng Ngô Ðình Di m, b m c k t trong binh l a gi a m t tr nQu c Gia v i Bình Xuyên, r i b b t. N m 1957 b k t án t hình, án ch a thihành nên b giam Côn Ð o. Cu c Cách M ng 1-11-1963 l t ch Ngô ÐìnhDi m, ông và m t s tù chánh tr c H i Ð ng Quân Nhân Cách M ng a vSàigòn, n n m 1964, án t hình gi m xu ng còn án tù 13 n m.

m 1965, gi ch c Phó Vi n Tr ng Vi n Ð i H c V n H nh, d y môn Xã h ic t i Phân Khoa V n H c và Khoa H c Nhân V n, n i ây ông c ng ch tr ng

ph bi n khoa EOMIR.

Th i gian n y ông cho tái b n m t s ti u thuy t c nh Phi L c Sang Tàu và choxu t b n m t s tác ph m m i vi t nh Nói Chuy n uân, Th ng Thu c Con NhàNông, Tr m T C a M t Tên T i T Hình, K Th , H i Ký 41 N m Làm Báo ...

m 1967, án t hình c a ông c ân xá. Ð c c Dân Bi u t i Sàigòn, n m1970, xu ng tóc tu t i gia theo phái B u S n K H ng c a c Ph t Th y TâyAn, t n m n y tr i, ông chuyên ho t ng v v n hóa, tài ông th ng di nthuy t cao n n V n hóa Dân t c. Ông có trí nh , hi u bi t sâu r ng vnhi u lãnh v c, do ó ông c nhi u ng i tôn tr ng là m t h c gi .

Sau ngày 30-4-1975, ông b H c T p C i T o, c th ra r i m t t i Sàigòn n m1980.

Cu c i c a ông lúc còn nh con nhà nghèo, h c gi i, c giúp sang Phápdu h c, ông có b ng Cao H c Toán, su t i ho t ng chánh tr và v n hóa, ôngdùng v n ch ng ch là ph ng ti n h tr cho ho t ng chánh tr và v nhóa c a, ông ch tr ng dùng v n hóa dành chi n th ng trong chi n tranhQu c C ng.

t lo t ti u thuy t Ngàn N m M t Thu , Phi L c Sang Tàu, Phi L c Ð i Náo Hoa, Phi L c B n Nga nói lên nh ng suy t chánh tr c a ông.

Ông c ng mu n làm sáng t huy t th ng c a mình, dòng dõi c a H Th mNguy n Hu , con cháu c a H Quí Ly c a Ð Thu n. Ch c n c l i n cu i

a Phi L c Sang Tàu chúng ta c ng th y rõ m n y.

là m y tháng tr c ây, khi bom nguyên t ch a n làm cho Nh t u hàng, thì có m tng i quê quán Nam b , i ra B c, nh v t biên gi i sang Nam kinh, Trùng Khánh mà duthuy t. Ð n Hà N i thì b Nh t b t, vì Nh t bi t ng i y là tay l i h i. Ng i y ch y tr n

i làng Phù Ninh, nh tôi c u và gi u dùm trong làng. Vì mu n tr n cho tôi và th y tôi anói khoác, ng i y m i bày ra chuy n trào phúng, du thuy t mà nói cho tôi nghe ch i cách

du thuy t bên Tàu, ph i làm gì, nói gì cho các nhân v t bên Tàu ph c. Ð n ây, tôi ch nhaii tràng lý lu n trào phúng y ch i, ch tôi nào có ph i là tay du thuy t gì âu ?

Còn nh tôi l làm cho chú, a quên ... làm cho ngài l m mà nhìn bà con, thì tôi xin nh n lMà ngh cho k cùng lý ã, d u tôi có thi t là h H hay ch ng u ó có quan h chi?Gi danh h H , mà làm cho r ng danh h H thì là m t u áng cho Ngài mang n v y ...

ng nh ai h Nguy n, ph i mang n ng i Tây S n áo v i là H Th m ã làm r ng danh mình v i cái tên Nguy n Hu .

Ðo n chót c a truy n ng n Con Th n L n Ch n Nghi p, H H u T ng cho chúngta th y ph n nào lý thuy t v n ngh ông ch tr ng :

- Chúng tôi ây là b n ch i v n gi n ch , quanh n m ch l y vi c em ý hay l i p mà làmcho vui lòng k c mình, r i l y s vui c a ng i làm s sung s ng c a mình, cho ó là s

c c a mình. N u ph i mong mu n u gì, thì c g ng trình bày cho bóng b y, v nhoa: c th i t t; b ng không thì thôi, ch ch ng h khi nào ph m n t do c a ng i...

Nghe n ó, thì m t m linh quang b t u hi n trong trí con th n l n. Ng ikhách th hai nói ti p:

- X a nay, trong b n chúng tôi c ng c m t vài tay l i l c, k m t chuy n lý thú, hát m tbài th hay, chuy n y th n y c truy n hàng tri u mi ng. V y, n u ng i có lòng mu n

h ng hà sa s chúng sanh, thì c g ng trau d i v n tài cho t ng x ng, v n ng i tung ralà có th c m hóa tri u tri u ng i... R i, c ng ph i luy n v n tâm, cho v n ng i có thnhen nhúm c trong lòng m i ng i m t m l a thiêng. L a b t cháy, v n c a ng i nh

u rót thêm vào, làm cho ng n l a sáng lên...

n nghi p c a ông g m có :

. Thu H ng,

. Ch T p.

. Phi L c Sang Tàu (còn có tên là Ngàn N m M t Thu , in l n u tiên n m 1949)

. Phi L c Ð i Náo Hoa K .

. Phi L c B n Nga.

. Th ng Thu c Con Nhà Nông.

. H n B m M Hoa.

. K Th .

. Tr m T C a M t Tên T i T Hình.

. H i Ký 41 N m Làm Báo.

. Nói Chuy n T i Phú Xuân.

Trích v n : Truy n ng n

Con Th n L n Ch n Nghi pGi a m t con ng truông th m th m, v ng v âm u, không m t xóm nhà, ít ng i qua l i,có m t cái am nh . Am y m i c t, non ba n m thôi. Trong am ch có m t s c già, thuith i m t mình quanh n m ch ng c ai th m vi ng. Tr c am, n i gi a sân, ch t s n m t

ng c i, v a l n, v a cao ng t; c i x p r t vuông v n, th ng th n, d ng nh c s n sócch ng khác m t v n ki ng do m t v lao tr ng gi ch m nom.

t hôm tr i a t i r i, nhà s v a lên èn c m t ch p, thì có hai ng i khách n tr cng ng c a, vái mà th a r ng:- B ch s c , nh ng n èn d t d n, chúng tôi m i doi n ây. Mong nh s c cho tá túc

t êm, sáng mai chúng tôi s lên ng.

Nhà s ung dung, ch p tay áp:- Mô Ph t. C a thi n bao gi c ng m r ng cho ng i l b c.

i d ng m t phút, d ng nh tr n t nh n i vui ng sôi n i trong lòng, nhà s ti p:- Ngót ba n m nay, tôi m am n i n y, không c m t ai n vi ng. Ngày nay là ngày cnguy n may c hai ngài quá b c, ghé ngh chân. Âu c ng là duyên tr c...Nói xong, nhà s d n c m chay cho khách dùng, và câu chuy n không , vô tình d n khách

n câu h i:- B ch s c , ch ng hay s c thích t ng kinh nào?Vui s ng, ví nh g p b n tri âm, nhà s áp:- Tôi quy y Ph t pháp t thu bé, r ng thi n có th nói r ng ã vi ng kh p n i. Cách ba n mnay, lòng hu c m ra... Và t y tôi ch t ng kinh Di L c.

t ng i khách h i:- S c có th cho tôi bi t duyên c vì sao ch ng?- Mô Ph t. Ch có l i nói, mà c ng i, tôi sao dám ti c l i! V y tôi xin vui lòng mà nóicho hai ngài rõ. B i tôi c qua các kinh sách, th y r ng Ph t Thích Ca khi c o, có d y:Hai nghìn n m tr m n m v sau, Ph t pháp s n ch chi li: y là h i m t pháp. Di L c sxu ng tr n, c u chúng sanh và ch nh o l i. Nay k c ng g n n k h n. Ch c là Ph tDi L c ã xu ng tr n mà k thành tâm tu hành. B i l y cho nên tôi có nguy n t ng

t nghìn l n kinh Di L c. N u l i nguy n c y, y là tôi s c o.Ng i khách th hai h i:- S c ã t ng c bao nhiêu l n r i?- Ðã c chín tr m chín m i chín l n r i. Bây gi , ch c n l n th m t nghìn, l n t ng c aêm nay. Ch c hai ngài tr c có duyên lành, êm nay n mà ch ng ki n tôi t ng l n th m t

nghìn y.n ây, b a c m chay ã mãn, khách m t m i, xin ng l ng. Nhà s d n d p trong am cho

thanh khi t, r i b c l i tr c bàn Ph t, khêu b c èn d u, m kinh ra mà kh i s t ng.Ti ng t ng kinh ch m rãi, nh n n vào không gian. Th nh tho ng m t ti ng chuông ngân lênánh d u chu i ti ng mõ dài ng ng...

Tr c khi nh m m t ng , hai ng i khách còn trao i vài câu:- T i nghi p thay cho s c già, quá mê tín, m t sáng su t, mà không giác ng . Ph t pháp l pra ã hai nghìn n m tr m n m v tr c, tránh sao cho ch ng có ch l i th i. Nh n th y ch

i th i, các môn t ph i lo tài b i, phát xi n m i o. Th là có t t ng này, h c thuy t; r i sinh ra môn, ra phái, y là ngu n g c c a s chi li. Nay r ng thi n có h n tám m in nghìn c i khác nhau, y là l d nhiên v y.

- Tôi c ng ng ý v i anh v ch ó, và ngh thêm r ng: n u bây gi có m t v Di L c xu ngtr n, thì v y có tr ng trách c t nh c Ph t pháp cho cao k p v i s ti n hóa c a m i s vi c

h n hai nghìn n m nay. Và trách nhi m c a m i tín c a Ph t là d n mình cho s n, ón r c cái pháp m i s p ra i. Ch mê m i trong vi c gõ mõ t ng kinh, há ch ng ph i là

ph lòng mong m i c a Thích Ca ch ng?i nói c a hai ng i khách, gi a m t cái am v ng v , không dè có k tr m nghe. K nghe

tr m n y là m t con th n l n, n am, khi am v a m i d ng lên, và ã t ng nghe chín tr mchín m i chín l n kinh, nên có linh giác, nghe c ti ng ng i, bi t suy ngh và phán oán.Câu phê bình c a hai ng i khách a giúp cho con th n l n giác ng . Nó v n bi t nguy n

ng c a nhà s : là h t ng xong l n th m t nghìn, thì nhà s s lên dàn h a mà t thiêu...i nó ngh : nhà s lòng còn mê tín, ch a c giác, ph ng có thiêu thân thì làm sao nh pc Ni t Bàn. Hay là ta tìm th ng n ng i, ng cho ng i thiêu thân, i ch ng nào

ng i giác, r i s hay.i con th n l n quy t nh: ph i ng n ng a, ng cho nhà s t ng xong l n th m t

nghìn. Nó ngh c m t k : y là bò lên bàn Ph t, n a èn d u, rán mà u ng c n au. B c s l n, èn t t, nhà s không th y ch mà t ng n a.

t s c m u nhi m a giúp con th n l n t c ý nguy n: ch trong m t h i mà a d u an; b kinh ch m i t ng quá n a mà thôi. Ðèn t t, nhà s ng c nhiên nh ng ngh : hay là

hai ng i khách là k phàm t c, không c duyên lành ch ng giám vi c c o c a mình?Âu là x p kinh, ngh , ch ngày mai khách lên ng, s t ng l n th m t nghìn y.Nh ng sau ó, êm nào c ng v y, bu i kinh c ch a xong mà èn l i t t i. Nhà s có lúctính t ng kinh l n n y vào kho ng ban ngày, nh ng nh l i r ng khi x a a có l i nguy n

ng kinh vào khuya, t nh m ch, nên không dám i.Và m t êm kia, d n lòng không c, tuy t ng kinh mà m t ch c ch c nhìn a d u xem

th do âu, nhà s b t g p con th n l n kê m mà u ng d u. N i gi n xung lên, nhà sng gõ mõ, mà m ng r ng:

- Loài nghi t súc! Té ra mi ng n ng a không cho ta c c o!i tay c m dùi mõ, nhà s nh m ngay u con th n l n mà p m nh. Con th n l n b ánh

u, ch t ngay. Hôm y, nhà s t ng xong l n kinh, b c lên dàn h a, t châm l a màthiêu mình.Và c ng êm y, hai cái linh h n c a n tr c tòa sen c a Ph t. Uy nghiêm, ngài g inhà s mà d y:- Nhà ng i theo c a thi n t thu bé, mà ch ng hi u bài h c v lòng c a Pháp ta là th nào!Pháp ta a d y ph i tr h t d c v ng thì m i c o, mà ng i d c v ng l i quá nhi u: b ivi c mu n c o, c thành Ph t kia c ng là m t cái d c v ng. Có d c v ng y làTHAM; b i tham nên gi n m ng con th n l n y là SÂN; b i sân nên t ng r ng tr ccon th n l n thì tha h t ng kinh, r i c o, y là SI. Có THAM, SÂN, SI, t t ph i ph m

i sát sanh, thì d u n chay tr ng tr n i c ng ch a bù c.i c a ng i l n l m, ph i tu luy n r t nhi u m i mong chu c c. V y ta truy n cho Kim

Cang, La Hán h t h t ng tro y tung kh p b n ph ng tr i. M i h t tro ó s hóa sanh làmt ng i. Ch ng nào m i ng i y c o, ám chúng sanh y s c qui nguyên, tr l i

hi p thành m t, thì nhà ng i s n ây mà thành chánh qui Ph t cho g i h n con th n l n mà d y:

- Nhà s ch a c giác mà làm t i, t i y áng giá là m t mà thôi. Còn nhà ng i, cnghe l i hai ng i khách, c giác m t ph n r i, mà làm t i, t i y áng k là m i.

n con th n l n l y mà th a r ng:- B ch Ph t t , lòng c a t v n là mu n nhà s , d u nát thân c ng không ti c. Ch nghay t có t i chi?Ph t phán:- Mu n ng i, k thi u chi cách, sao ng i ng n ón vi c t ng kinh c a ng i? Ðã ành

ng t ng kinh nh nhà s là m t vi c mê tín, song v n là m t tín ng ng. Coi Ph t v n là coi t i, n u ph m n t do tín ng ng, g i d t ng i vào, thì làm sao cho c? B i ng i

không dùng ph ng pháp t do, ng i là k m t t do, thì c hai làm sao c vào coi t t i?t l n n a, con th n l n c giác, quì l y mà xin t i:

- Xin Ph t T m lòng t bi, cho t hóa sanh m t ki p n a, dùng ph ng pháp t do mà vô s chúng sanh do nh ng h t tro, mà các v Kim Cang, La Hán v a tung ra ó.

Ph t áp:- Ta cho ng i c to i nguy n.

n con th n l n v a mu n l y Ph t mà i u thai, thì s c nh l i, nên b ch r ng:- Xin Ph t T d y t ph i hóa sanh làm ki p chi?Ph t áp:- Nhà ng i ã g n b n giác, ph i t mình ch n hình th mà hóa sanh. T do ch n l a m i cóth luy n mình b c vào coi t t i.

n con th n l n t y trôi theo mây gió, không bi t tr vào âu, có th v a dùng ph ngpháp t do mà ng i, v a có th c ông ng i, s ng i ông nh s h t tro do

t cái xác thiêu ra. Th t ch a h lúc nào có m t linh h n b tr ng ph t ph i au kh nth .

t hôm, trong h i xiêu b t, nó trông th y bóng c a hai ông khách khi x a ã n ng am.i va, nó bay theo, vái chào và k n i ni m au n:

- Hai ngài ã giúp cho tôi giác ng c m t ít, có hay âu tôi ph i mang cái nghi p vô nhnày. Ðã trót làm n, xin cho tôi n b b n.Hai ông khách áp:- Chúng tôi âu dám lên m t th y i mà d y ng i, hu ng chi l i dám èo bòng mang l i

t gi i pháp cho m t v n nan gi i. Nh ng ã l gieo trong trí ng i m t ý ngh làm chong i ph i kh nh bây gi , thì ph i góp ý ki n cho ng i suy xét mà g r i. y g i làchu c l i.

n con th n l n g t u, c m n tr c. M t ng i khách nói:- Chúng tôi ây là b n ch i v n gi n ch , quanh n m ch l y vi c em ý hay l i p mà làmcho vui lòng k c mình, r i l y s vui c a ng i làm s sung s ng c a mình, cho ó là s

c c a mình. N u ph i mong mu n u gì, thì c g ng trình bày cho bóng b y, v nhoa: c th i t t; b ng không thì thôi, ch ch ng h khi nào ph m n t do c a ng i...Nghe n ó, thì m t m linh quang b t u hi n trong trí con th n l n. Ng i khách thhai nói ti p:- X a nay, trong b n chúng tôi c ng c m t vài tay l i l c, k m t chuy n lý thú, hát m tbài th hay, chuy n y th n y c truy n hàng tri u mi ng. V y, n u ng i có lòng mu n

h ng hà sa s chúng sanh, thì c g ng trau d i v n tài cho t ng x ng, v n ng i tung ralà có th c m hóa tri u tri u ng i... R i, c ng ph i luy n v n tâm, cho v n ng i có thnhen nhúm c trong lòng m i ng i m t m l a thiêng. L a b t cháy, v n c a ng i nh

u rót thêm vào, làm cho ng n l a sáng lên...n con th n l n g t u ba cái t n và nói r ng:

- Con ng y khó i cho n h t c, song ch c ch n là i cùng ng, t có th ntr c tòa sen mà ch u Ph t T . V y tôi xin c g ng.

III .- K t lu n

Nh ng nhà vi t ti u thuy t mi n Nam còn có Lý V n Sâm v i Kòn-Trô, Vita v iMây Ngàn, Phan V n Hùm v i Ng i Tù Khám L n, Vi t Tha v i Tôi B Ðày Ði BàRá, S n Khanh Nguy n V n L c v i Tàn Binh, v n nghi p c a h không áng kso v i nh ng nhà v n ã trình bày trong ch ng n y, sau n y còn có BìnhNguyên L c, S n Nam, v n nghi p c a hai nhà v n n y r t áng k , tuy nhiêntác ph m c a h xu t b n h u h t sau 1954, vì v y chúng tôi không a vàoph n nh ng nhà vi t ti u thuy t mi n Nam, theo nh m c ích trình bày c aquy n sách n y.

Nhìn l i ti u thuy t mi n Nam, chúng ta th y rõ, tr c tiên ch u nh h ngtruy n Tàu, sau nh h ng ti u thuy t c a các nhà v n Pháp, d n d n m i có

ng i tr v v i ng quê, t n c và phong t c t p quán c a ng i Vi tchúng ta. Nh ó mang l i cho ng i th ng ngo n thích thú vì n i dung g n g i

i chúng ta h n. Ðó là b c ti n trên con ng dài h n n a th k ti u thuy tmi n Nam.

Ghi chú :

( 1 ) Ð ng Catinat : Ð ng T Do sau 1975 i ra Ð ng Kh i.( 2) Trích theo Bùi Ð c T nh Ph n Ðóng Góp c a v n h c mi n Nam.( 3 ) Nhà th nhà n c : Là nhà th Ð c Bà hay V ng Cung Thánh Ð ngSàigòn

( 4 ) Th i Pháp, toà t nh tr ng g i là Tòa B , quan ng u t nh g i là ChánhTham Bi n hay Ông Chánh.( 5 ) Th i Pháp thu c, t ch c hành chánh trong Nam K có ch cTh ng Ð c,

ng u Nam K , d i có Chánh Tham Bi n, ng u m t t nh, d i có qu ntru ng, ng u m t qu n, d i có Chánh T ng ng u m t s làng, d i cóBan H i T c a làng, g m có : H ng C hay Ð i H ng C , H ng Ch , H ng

, H ng Tr ng, H ng Chánh, H ng Thân, Xã Tr ng, H ng Qu n, H ngHào, H ng Thôn, Chánh L c B . Ban H i T thì H ng C là ch c v l n nh ttrong làng khi h i h p, nh ng Xã Tr ng là ng i th a hành, có nhi u quy n

n, k ó h ng Qu n là ng i trông nom v an ninh tr t t , có quy n b t b ,giam c m u tra. Nh ng ng i giúp vi c ghi chép g i là Bi n (Th ký), khôngcó chân trong Ban H i T .( 6 ) Tín Ð c Th Xã in quy n n y vào n m 1927 hay 1928, S n Nam có s u t mvà cho in l i trong Nhân Lo i T p San b m i n m 1960( 7 ) Có th ông sáng tác n m 1917 hay 1918( 8 ) Ph n óng góp c a v n h c mi n Nam c a Bùi Ð c T nh( 9 ) Danh t ng i Cam pu chia g i ng i Vi t Nam.( 10 ) Nguy n V n C a ch nhà in Imprimerie de l’Union và ch báo L c T nh Tân

n.( 11 ) T báo L c T nh Tân V n.( 12 ) Nhân Lo i, B m i, s 4, phát hành ngày 22 tháng 8 n m 1958( 13 ) Trong L ch S Báo Chí Vi t Nam, Hu nh V n Tòng cho là H Bi u Chánhlàm Ch bút Ð i Vi t T p Chí c a H i Khuy n H c Long Xuyên, th t ra Ð c PhLiêm làm ch bút, Ph m Qu nh có vi t bài h i ký M t Tháng Nam K , có ng

nh trong Nam Phong T p Chí n m 1918-1919, trong ó có ghi l i chuy n ith m T p Chí Ð i Vi t Long Xuyên.( 14 ) Ch nghiêng là tên tác ph m c a H Bi u Chánh.( 15 ) Chép nguyên v n b n in n m 1954( 16 ) Tính n n m 1975( 17 ) Th p niên 90, nhi u nhà xu t b n Vi t Nam, nh Thanh Niên, Ð ng Nai,

ng Tháp ... cho in l i nhi u tác ph m c a H Bi u Chánh, và có in nh ng tácph m ã ng báo hay ch a in tr c kia.( 18 ) Trong làng báo Sàigòn, có hai ông Nguy n Ð c Nhu n : Phúc Ð c Nguy n

c Nhu n, và ông Nguy n Ð c Nhu n ch ng bà Bút Trà ch nhi m Nh t báoSàigòn M i.( 19 ) Theo l i ông thu t l i, trong th i gian Pháp, ông có gia nh p ng C ng

n và cùng v i H Chí Minh, Nguy n Th Truy n ... vi t trên t Le Paria l ychung bút hi u nh ng bài báo là Nguy n Ái Qu c.( 20 ) L c l ng quân s do B y Vi n lãnh o, T ng hành dinh t bên kia c uch Y, Sàigòn.

Tài li u tham kh o

Bi u Chánh, Nhân Tình m L nh, Trí Ð c th xã, Sàigòn, 1928Nhân Lo i T p San B m i, Sàigòn, 1958

ng H ng S n, Saigòn N m X a, Khai Trí, Sàigòn, 1960Phi Vân, ng Quê, L a Thiêng xu t b n l n IV, Sàigòn, 1970Bùi Ð c T nh, Ph n Ðóng Góp C a V n H c Mi n Nam, L a Thiêng, 1975

p Truy n o T ng, Lá B i, Sàigòn, 1966 H u T ng, Phi L c Sang Tàu, Trí Ð ng, Sàigòn, 1972

Hu nh V n Tòng, ch S Báo Chí Vi t Nam, Trí Ð ng, Sàigòn. 1973

---------------------------------------

Ngu n: http://chimviet.free.fr/phuctrun/phul052d.htm

©2006 hobieuchanh.com