tibbĠ laboratuvar lÖsemĠ tanisinda kullanilan …esaglikonline.com/moduller 16.04.2017...

T.C.

MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI

TIBBĠ LABORATUVAR

LÖSEMĠ TANISINDA KULLANILAN

TESTLER 725TTT098

Ankara, 2011

Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve

Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak

öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıĢ bireysel öğrenme

materyalidir.

Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiĢtir.

PARA ĠLE SATILMAZ.

i

AÇIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GĠRĠġ ........................................................................................................................................ 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 ..................................................................................................... 3 1. LÖSEMĠLERĠ KAVRAMA ................................................................................................. 3

1.1. Lösemiler ....................................................................................................................... 3 1.2. Lösemilerin Sınıflandırılması ........................................................................................ 5

1.2.1. Akut Lösemiler ....................................................................................................... 5 1.2.2. Kronik Lösemiler ................................................................................................. 10

1.3. Lösemi TeĢhisinde Kullanılan Testler ......................................................................... 13 1.3.1. Formül Lökosit / Periferik yayma ........................................................................ 13 1.3.2. Kemik Ġliği Yayması ............................................................................................ 13

UYGULAMA FAALĠYETĠ ............................................................................................... 17 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ..................................................................................... 18

ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 ................................................................................................... 19 2. KEMĠK ĠLĠĞĠ PREPARATINI BOYAMA ....................................................................... 19

2.1. Wright Boyası ile Kemik Ġliği Preparatını Boyama .................................................... 19 2.2. Lösemi Tiplerini Ayırt Etmede Kullanılan Boyalar .................................................... 23

2.2.1. Periodik Asit – Schiff (PAS) Reaksiyonu ........................................................... 23 2.2.2. Lökosit Peroksidaz Boyası ................................................................................... 25 2.2.3. Sudan Black B Stain ............................................................................................. 27 2.2.4. Lökosit Alkalen Fosfataz Boyası ( LAP ) ............................................................ 29

UYGULAMA FAALĠYETĠ ............................................................................................... 32 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME ..................................................................................... 33

CEVAP ANAHTARLARI ...................................................................................................... 36 ÖNERĠLEN KAYNAKLAR .................................................................................................. 37 KAYNAKÇA .......................................................................................................................... 38

ĠÇĠNDEKĠLER

ii

AÇIKLAMALAR

KOD 725TTT098

ALAN Tıbbi Laboratuvar

DAL/MESLEK Tıbbi Laboratuvar Teknisyenliği

MODÜLÜN ADI Lösemi Tanısında Kullanılan Testler

MODÜLÜN TANIMI Kemik iliği preparatı hazırlama ve boyama ile ilgili bilgi ve

becerilerin kazandırıldığı öğrenme materyalidir.

SÜRE 40/16

ÖNKOġUL

YETERLĠK Lösemi tanısında kullanılan testleri yapmak

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç

Gerekli araç gereç ve ortam sağlandığında hematoloji

laboratuvarında, tekniğine uygun olarak lösemi tanısında

kullanılan testleri yapabileceksiniz.

Amaçlar

1. Lösemileri kavrayabileceksiniz.

2. Kemik iliği preparatını tekniğine uygun olarak

boyayabileceksiniz.

EĞĠTĠM ÖĞRETĠM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Donanım: Lâm, eldiven, lâm koyma sehpası, kemik iliği,

boyama küveti, pens, mezür, pipet, cam çubuk.

Metil alkol, Wright, PAS, lökosit peroksidaz, sudan black B

Stain ve LAP boyası.

Ortam: Hematoloji laboratuvarı

ÖLÇME VE

DEĞERLENDĠRME

Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra verilen ölçme

araçları ile kazandığınız bilgileri ölçerek kendi kendinizi

değerlendireceksiniz.

Öğretmen, modülün sonunda ölçme aracı (test, çoktan

seçmeli, doğru-yanlıĢ, v.b) kullanarak modül uygulamaları

ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi

değerlendirecektir.

AÇIKLAMALAR

1

GĠRĠġ Sevgili Öğrenci,

Bu modül, hematoloji laboratuvarının rutin çalıĢması olan kemik iliğinden preparat

hazırlama ve boyama iĢlemlerini içermektedir.

Kemik iliği preparatı, kan hastalıklarının tanısında kullanılan temel laboratuvar

yöntemlerinden biridir. Kan hastalıklarının seyri sırasında oluĢabilecek kan hücrelerinde

morfolojik değiĢiklikleri ve oluĢum safhalarını tespit etmek amacıyla yapılır.

Hastanın, tedaviye verdiği cevabın izlenmesinde ve lösemilerde nükslerin kontrolünde

bilgi verir.

Bu modül sonunda edineceğiniz yeterlik ile kemik iliğinden preparat hazırlama ve

boyama becerilerini kazanacaksınız.

GĠRĠġ

3

ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1

Bu faaliyette kazandığınız bilgilerle löseminin tanımını ve sınıflandırılmasını

kavrayarak lösemi tanısında kullanılan testleri yapacaksınız.

Hematoloji laboratuvarına giderek lösemi teĢhisinde kullanılan testler ve yapılıĢ

tekniği hakkında bilgi edininiz.

Hematoloji laboratuvarına giderek lösemilerin teĢhisinde kullanılan testlerin

yapılıĢını izleyiniz, gözlemlerinizi arkadaĢlarınızla paylaĢınız.

1. LÖSEMĠLERĠ KAVRAMA

1.1. Lösemiler

Lösemi, kanda bulunan lökosit hücresinin anormal, kontrolsüz bir Ģekilde

çoğalmasıyla karakterize olan, etiyolojisi bilinmeyen bir hastalıktır. Lösemi ilk kez 1847

yılında Virchov tarafından tanımlanmıĢtır.

Lösemi, vücuttaki kan üretim yerlerini (lenf sistemi ve kemik iliği) etkileyen

kanserdir. Kesin sebebi bilinmemekle birlikte, lökositlerin normalden çok fazla artması ve

differansiasyona (Doku veya oluĢumun yapı veya görev bakımından kendine has özellik

taĢıyacak Ģekilde geliĢmemesi; farklılaĢması) uğraması sonucu görülür. Yüksek sayıdaki

olgunlaĢmamıĢ ve malign hücrelerin normal ilik hücrelerinin yerini alması ile kemik iliğinde

hasar meydana gelir; Böylece kanın pıhtılaĢmasında rol oynayan trombositlerin ve

savunmada rol oynayan lökositlerin sayısı azalmaya baĢlar. Bu durum, lösemi hastalarında

doku zedelenmeleri ve kanamaların yoğun görülmesine; hastaların kolay enfeksiyon

kapmasına neden olur. Savunma mekanizması zayıflar. Ġleri aĢamalarda görülebilecek

kırmızı kan hücresi eksikliği, anemi ve nefes darlığına neden olabilir. Bunun dıĢında;

zayıflık, yorgunluk, ateĢ, bazı nörolojik belirtiler ile diĢ etlerinde ĢiĢkinlik ve kanamalar gibi

bulgular görülebilir.

Çocukluk çağında lösemi tipleri; diğer kanser tiplerine göre daha sık görülür.

Löseminin etiyolojisi bilinmemekle birlikte bu konuda bazı teoriler ve deneysel

bulgular üzerinde durulur.

AMAÇ

ARAġTIRMA


4

Resim 1.1: Kemik iliğinde blast hücreler Resim 1.2: Periferik kanda blast hücreler

Resim 1.3: Kemik iliğinde miyeloblast

hücreler

Resim 1.4: Periferik kanda miyeloblast

hücreler

Neoplasti Teorisi

Lösemilerin klinik seyri, amaçsız, geri dönüĢümü olmayan, kontrol altına alınamayan,

atipik hücre çoğalması ve genellikle ölümle sonuçlanması maling tümörlere benzer. Lösemik

hücrede de kanser hücresi gibi anormal mitoz Ģekiller ve birden fazla çekirdekli hücreler sık

görülür. Bu hücrelerin olgunlaĢıp farklılaĢmasındada duraklama görülür. Kemik iliği ve

diğer dokuların iĢgal edilmesine (infiltrasyonuna ) sebep olarak normal faaliyetlerini bozar.

Radyasyon Teorisi

Hayvanlar üzerinde yapılan deneylerde radyasyonun lösemilerde etkili olduğu

ispatlanmıĢtır. Ġnsanlarda bazı gözlem sonucu radyasyon ile lösemi arasında bir iliĢki olduğu

gösterilmiĢtir. Radyasyonun dozu ile lösemi görülmesi arasında doğrudan iliĢki vardır.

Radyasyon ıĢınlarına maruz kalan, nükleer enerji ve radyoloji ünitesi

çalıĢanlarında,

Bazı hastalıkların tedavisinde kullanılan yüksek dozda röntgen ıĢınlarına

maruz kalan kiĢilerde,

Japonya’ya atılan atom bombasına maruz kalan kimselerde,

Gebelik esnasında film çektirilmesi sonucu bebekte lösemi insidansının

arttığı gözlenmiĢtir.

5

Kimyasal Maddeler Teorisi

Kimya, plastik, boya, lastik ve deri sanayinde çalıĢanlarda benzen (benzol)ve petrol

ürünleri ile temas nedeniyle akut lösemi riski yüksektir. Dar, basık tavanlı, havalandırma

sistemi yetersiz olan yerlerde benzen buharını solumaları nedeni ile yüksek oranda lösemi ve

aplastik anemi görülür.

Ġlaç Teorisi

Fenilbütazon, arsenik, etilen oksit ve kloramfenikol kullanımının akut lösemi geliĢimi

riski taĢıdığı bilinmektedir. Asıl lökomojenik (Lösemi hastalığın baĢlaması, geliĢmesi ve

ilerlemesi.) olan ise kanser ilaçlarıdır.

Ġmmun Yetmezliği

DoğuĢtan veya sonradan meydana gelen immun yetmezliklerde lösemi daha sık

görülür. Son yıllarda organ nakli nedeni ile uzun süre immünsüpresif (immün sistemi

baskılayıcı) tedavi alan hastalarda görülme sıklığı artmıĢtır.

1.2. Lösemilerin Sınıflandırılması

1.2.1. Akut Lösemiler

Kemik iliğindeki kan hücrelerinin maturasyon ( olgunlaĢma; geliĢimini tamamlayarak

olgun hale gelmek) ve farklılaĢma özelliklerini kaybederek kontrolsüz bir Ģekilde çoğalması

ile meydana gelen bir hastalıktır. Akut lösemilerde kemik iliği hipersellüler, blast hücreler

(fazla miktarda olgunlaĢmamıĢ hücreler) çoğunlukta olup normal olgun kemik iliği

hücrelerine nadir rastlanır. Blast hücreler kemik iliğini infiltre eder.

Akut lösemilerin sınıflandırılması; temel olarak olgunlaĢmayan hücrelerin tiplerine,

blast hücrenin morfolojik görünümüne, cinsine, olgunlaĢma derecesine göre yapılır. Bu

sınıflandırma sayesinde; hastalığın seyri, hastanın tedaviye verdiği yanıt bakımından

gruplandırma yapılabilmektedir. Akut lösemiler lenfositlerden köken alan Akut Lenfoblâstik

Lösemi (ALL) ve Miyeloid hücrelerden köken alan Akut Miyeloblastik Lösemi (AML)

olarak iki gruba ayrılır.

Akut Lenfoblâstik Lösemi (ALL)

Lenfosit hücresine dönüĢmesi gereken lenfoblâst isimli olgunlaĢmamıĢ kan

hücrelerinin artması sonucu oluĢur. RES organlarında granülasyon (bir hücre ya da dokuda

yuvarlak küçük bir kütle görünümünde olan normal ya da patolojik oluĢumlar) göstermeyen

lenfoblâst hücresinin fazla sayıda üretilmesi sonucu ortaya çıkan hastalıktır. Bu lenfoblâstlar

az miktarda sitoplâzma içeren, yuvarlak ve homojen çekirdek yapısı gösterir. Lenfoblâstlar

artarak genelde lenf düğümlerinde birikerek ĢiĢliklere neden olur. ALL, çocukluk çağında sık

görülür. 15 yaĢ altındaki çocuklarda gözlenen lösemilerin % 80’i ALL’dir.

6

Resim 1.5: ALL Lenfoblastlar.

FAB grubunun (Fransız, Amerikan ve British- Ġngiliz) yaptığı lösemi

sınıflandırmalarına göre, akut lenfoblastik lösemiler Lı, L2 ve L3 olmak üzere 3 gruba

ayrılmaktadır. Bu sınıflandırmalar, hastaya uygun tedavi seçeneklerinin belirlenmesinde

önemlidir.

L1: Hücre çapı genellikle küçüktür, çekirdek normal, sitoplâzma miktarı azdır.

Resim 1.6: ALL L1 grubu lenfoblastik hücre görünümü.

L2: Hücre büyüktür, çekirdek irreguler (düzensiz), sitoplâzma immatür (yeterince

geliĢmemiĢ) yapıda ve boldur.


7

L3: Hücre büyüktür, çekirdek yuvarlak veya oval, sitoplâzma boldur.


Akut lenfoblâstik lösemide prognoz, iyi, orta ve kötü olmak üzere üç tipe ayılır.

Prognozu iyi olan grupta tedavi ile % 70-99’a varan iyileĢme Ģansı vardır.

Klinik belirtileri: Anemiye bağlı olarak halsizlik, çabuk yorulma, efor

dispnesi, ciltte solukluk, ateĢ ve inatçı enfeksiyonlar, kanamalar (burun,

diĢ eti, sindirim sistemi) deride ekimoz (morarma) ve peteĢi (cilt altında

kanamaya bağlı olarak, cilt üzerinde meydana gelen nokta Ģeklindeki

kırmızı lekeler) görülür. Lenf bezleri, karaciğer ve dalakta hafif büyüme,

eklem ve kemik ağrıları da görülür.

Laboratuvar bulguları: Normokrom normositik anemi vardır. Kanama

sebebiyle trombositopeni görülür. Lökosit sayısı normaldir veya artabilir.

Vakaların % 30-40’ ında lökosit sayısı 10.000’in altındadır. Diğer

vakalarda 10.000-200.000 arasında bulunur. Kanda yapılan periferik

yaymada immatür ve blast hücreler görülür. Blast hücrelerden emin

olmak ve lösemi tipini belirlemek için kemik iliği yayma preparatı

hazırlanır ve boyama yapılır. Hazırlanan boyalı preparat incelendikten

sonra lösemi tipi belirlenir. Kemik iliği hipersellüler (çok küçük

hücrelerden oluĢan) olup normal hücreler azalır. Kanda sedimantasyon

çökme hızı ve ürik asit seviyesi yükselir.

Akut Miyeloblâstik Lösemi (AML)

Malign miyeloblastların ve diğer immatur miyelositer hücrelerin proliferasyonu ( hızla

çoğalma, sayıca artma ve bölünme suretiyle yeni hücrelerin oluĢması) ve normal kan

hücrelerinin hasara uğraması ile karakterize hematolojik malign bir hastalıktır. Akut

miyeloblâstik lösemi, kemik iliğinde üretilen miyeloblast hücrelerinin normal kan

hücrelerine dönüĢememesi ve olgunlaĢmamıĢ kan hücrelerinin çoğalması ile oluĢur.

Resim 1.9: Akut miyeloblastik lösemide miyeloblast hücreler

8

AML her yaĢta görülür; ani ve sinsi Ģekilde ortaya çıkar. Akut baĢlangıcı genellikle

enfeksiyon, kanama ve anemi bulguları gösterir. Kemik iliği yayma preparatı hazırlanıp

incelenerek hücre tipi belirlenir. Ergenlik çağında ve 20’li yaĢlarda belirlenen lösemilerin %

50’ sini; yetiĢkinlerdeki lösemilerin de % 20’sini AML oluĢturur. FAB sınıflandırmasına

göre; AML’ler M1, M2, M3, M4, M5, M6, M7 olmak üzere 7 gruba ayrılır.

M1: OlgunlaĢma göstermeyen akut miyeloblastik lösemi

Resim 1.10: AML M1 grubu miyeloblastik hücre görünümü.

M2: Granülositik olgunlaĢma gösteren akut miyeloblastik lösemi.


M3: Akut promiyelositik lösemi.


9

M4: Akut miyelo-monositik lösemi.


M5: Akut monoblastik lösemi.


M6: Akut eritrolösemi.


10

M7: Akut megakaryoblastik lösemi.


Klinik belirtileri: Eritrosit hücresi üretimi azalmasına bağlı olarak anemi

görülür. Anemiye bağlı olarak halsizlik, çabuk yorulma, efor dispnesi,

ciltte solukluk, lökosit hücresi üretimi azalmasına bağlı; yüksek ateĢ ve

inatçı enfeksiyonlar, kanamalar (burun, diĢ eti, sindirim sistemi) deride

ekimoz (morarma) ve peteĢi (Cilt altında kanamaya bağlı olarak, cilt

üzerinde meydana gelen nokta Ģeklindeki kırmızı lekeler.) görülebilir.

Lenf bezleri, karaciğer ve dalakta hafif büyüme, eklem ve kemik ağrıları

olur.

Laboratuvar bulguları: Periferik kan yaymasında normokrom

normositik anemi bulgusu gözlemlenir. Trombositopeni görülür. Lökosit

sayısı normal veya yüksek çıkar. Kemik iliği yaymasında immatür ve

blast hücreler bol görülür. Kemik iliği hipersellülerdir ve normal hücreler

azalır. Hücrelerin % 70-95’ ini lenfoblastlar oluĢturur. Sedimantasyon

çökme hızı ve ürik asit seviyesi yüksek, retikülosit sayısı düĢüktür.

1.2.2. Kronik Lösemiler

Kronik lösemiler görünüĢte lenfositer ve myelositer tiptedir. Akut lösemilerden farkı

lökosit hücrelerinin daima yüksek oluĢu, sitopenilerin (eritrosit ve trombosit hücrelerinin

normal değerlerinden az olması) daha az belirgin oluĢu ve görülen lösemik hücrelerin blast

hücre olmayıp matür formda (geliĢmiĢ, olgunlaĢmıĢ hücre) hücreler oluĢudur. Kronik

lösemiler 30 yaĢ altında nadirdir; ancak görülme sıklığı yaĢla beraber artarak 50-60 yaĢ

arasında görülme oranı fazladır. Hastalık sinsi baĢlar, ilerleyen safhalarında yorgunluk,

halsizlik gibi belirtilerle teĢhis konur. Hastalığın baĢlangıcında eritrosit hücre sayısı normal

olup ilerleyen safhasında anemi tablosu görülür. Kronik lösemi; akut lösemilere göre daha

yavaĢ ilerler. Lenfositer ve myelositer olmak üzere iki alt grupta incelenir.

11

Kronik Lenfositer Lösemi (KLL)

KLL, lenfositlerin anormal, kontrolsüz olarak çoğalması sonucu oluĢan bir hastalıktır.

Olgun görünüĢe sahip lenfositlerin kemik iliğinde aĢırı üretimi ile kendini gösterir. Kandaki

lenfositlerin sayıları çok artar. Bu anormal hücreler, tam olarak olgunlaĢmıĢ normal

lenfositler gibi görünür; ancak normal lenfositler gibi vücudumuzu enfeksiyonlara karĢı

koruyamaz. KLL’de, kanser hücreleri kemik iliğinde, kanda ve lenf nodüllerinde bulunur.

Lenf düğümlerinde ĢiĢmeler meydana gelir. Anormal lenfositler lenf bezleri, karaciğer ve

dalakta birikerek bu organların büyümesine neden olur. KLL, tüm lösemilerin %30’unu

oluĢturur, 30 yaĢın altında nadiren görülür, görülme sıklığı yaĢla birlikte artarak 50-70 yaĢ

arasında daha çok görülür.

Resim1.17: Kronik Lenfositer Lösemide lenfosit hücresi

Klinik belirtileri: Hastalığın baĢlangıcı sinsidir. Bazen hastalık

tesadüfen kan tahlilleri esnasında teĢhis edilir. Anemiye bağlı halsizlik ve

yorgunluk ilk belirtileri arasındadır. Yüzeyel lenf nodülü büyümesi ve

lenfadenopati (lenf bezlerinin büyümesi) yaygındır. Çoğu bölgede lenf

bezleri büyümüĢtür. ĠĢtahsızlık, bulantı, kusma, diyare, kilo kaybı, ateĢ

görülür. Deride kızarıklık ve morluklar meydana gelebilir.

Laboratuvar bulguları: Hastalığın baĢlangıcında anemi yoktur veya

hafif Ģiddette görülür. Hastalık ilerledikçe anemik durum artar. Anemi

genellikle normokrom normositerdir. Otoimmün hemolitik anemi

oluĢtuğunda hemoliz belirtileri görülür. Bu durumda coombs testi

pozitiftir. Lökosit sayısı 20.000–200.000 / mm³ arasındadır. Periferik

yaymada görülen lökosit hücrelerinin % 90-99’unu küçük lenfositler

oluĢturur. Kemik iliğinde lenfosit artıĢı gözlenir; eritrosit ve myeloid

hücreler değiĢik derecelerde olmak üzere azalmıĢtır.

Kronik Miyelositer Lösemi (KML)

KML, en sık görülen miyeloproliferatif (myelositlerin hızla çoğalması, sayıca artması)

hastalıktır. 30-60 yaĢları arasında özellikle 45 yaĢ civarında görülür. 20 yaĢından önce

görülmesi nadirdir. Bu hastalık olgun görünüĢlü ancak fonksiyon kaybı bulunan myeloid

hücrelerin (beyaz kan hücrelerin) aĢırı üretimi ile kendini gösterir. Klinik seyrine göre;

kronik, akselere ve blastik evreleri vardır. Hastalığın evresi, kan ve kemik iliğindeki

olgunlaĢmamıĢ (blast) lösemi hücre sayısı ve belirtilerin ciddiyetine dayanarak belirlenir.

12

Kronik Evre: Kanda ve kemik iliğinde blast hücre sayısı %5’ten azdır. Herhangi bir

belirti bulunmayabilir veya hafif belirtiler görülebilir.

Akselere Evre: Hasta, er geç lösemi hücrelerinin daha hızlı arttığı ve daha tehlikeli bir

evre olan akselere evreye geçer. Blast sayısı yaklaĢık %15’e yükselir. Bu evre, haftalar veya

aylar sürebilir. Akselere evrede enfeksiyon olmaksızın ateĢ, kemik ağrısı ve dalak büyümesi

meydana gelir.

Blastik Evre ya da Blastik Kriz: Genellikle 5 yıl içinde, olgunlaĢmamıĢ lökosit (lösemi

hücresi) sayısının çok fazla olduğu “blastik kriz” ortaya çıkar. Blastik evredeki lösemilerin

tedavisi çok zordur. Bu evrede, kemik iliği yetmezliğine bağlı olarak kanama ve

enfeksiyonlar görülebilir. Blast hücre sayısı %30’un üzerine çıkar. Bazen bu hücreler

kemikte veya lenf nodlarında tümörler oluĢturabilir. Bu noktada kronik lösemi, hızlı

ilerleyen akut bir lösemi halini almıĢtır.

Resim 1.18: Kronik Miyelositer Lösemide

kronik faz

Resim 1.19: Kronik Miyelositer Lösemide

blastik faz

Resim 1.20: Periferik yaymada miyelositer

hücrelerde artıĢ

Resim 1.21: Periferik yaymada miyelositer

hücrelerde artıĢ

Klinik belirtileri: Hastalık, genellikle sinsi baĢlar. Anemi ve dalakta

büyüme ilk belirtilerdendir. Dalak büyüklüğüne bağlı belirtiler arasında

karında dolgunluk hissi, sol üst katranda ağrı vardır. Bulantı, kusma,

iĢtahsızlık, kilo kaybı, sürekli yorgunluk hissi görülür. Lenf düğümlerinde

de ĢiĢlikler tespit edilir. Hemorajik belirtiler arasında, büyük hematomlar,

veya mikoz membran kanamaları, (burun, diĢ eti, cilt altı kanaması gibi)

ciltte kızarıklık, peteĢi görülür. Lezyonlar spesifik veya nonspesifik

olabilir. Kemik ve eklem ağrıları ara sıra görülür.

13

Laboratuvar bulguları: Hastalığın baĢlangıcında genellikle hafif veya

orta derecede anemi mevcut olup genellikle normokrom normositer

tiptedir. Periferik kan yaymasında eritrositler morfolojik olarak

anizositoz, polikromazi, bazofilik noktalı görünümdedir. Retikülositoz

vardır. Hastalığın baĢlangıcında hemoglobin seviyesi % 8-10 gr

arasında olması olağandır. Lökosit sayısı artmıĢ olup 100.000 ile 300.000

/ mm³ arasındadır. Trombositopeni görülür.

1.3. Lösemi TeĢhisinde Kullanılan Testler

Lösemi teĢhisi; kan ve kemik iliğinden hazırlanan yayma preparatın boyanarak

hücrelerin morfolojik incelenmesi ile koyulur.

1.3.1. Formül Lökosit / Periferik yayma

Formül lökosit/Periferik yayma, bilindiği üzere kemik iliği ve kan örneklerinde; Ģekilli

elemanların morfolojik tiplerinin ayırt edilmesi, üretim, oluĢum, geliĢim safhalarının

incelenmesi ve lökositlerin % oranlarının belirlenmesi amacıyla yapılan bir iĢlemdir.

Periferik yayma anemi ve lösemi tiplerinin belirlenmesi, ayrıca bazı hastalıkların tanı ve

tedavisinde önemlidir.

Resim 1.22: Formül lökosit/Periferik yayma hazırlanma aĢamaları

Resim 1.23: Boyanmaya hazır yayma preparat

1.3.2. Kemik Ġliği Yayması

Amaç

Kemik iliği hücrelerinin morfolojik ve geliĢim özelliklerini tespit etmektir.

14

Araç-Gereçler

Lam

Kemik iliği

ÇalıĢma sehpası (lâmın 60º-70o açı ile konulabileceği Ģekilde hazırlanmıĢ

olmalıdır.)

Resim 1.24: ÇalıĢma sehpası.

Teknik

Temiz iki lâm alınır.

Resim 1.25: Ġki adet temiz lâm alınır.

Hastanın adı ve soyadı, lâmın üzerine yazılır.

Resim 1.26: Hasta bilgilerinin lâma yazılması.

15

Lâm çalıĢma sehpasına koyulur.

Resim: 1.27: Lâmların çalıĢma sehpasına koyulması.

Lamın uç kısmına kemik iliği örneğinden yan yana iki damla damlatılır.

Resim: 1.28: Kemik iliğinin lâma damlatılması.

Kemik iliği damlalarının, lâmın alt ucuna doğru dağılması için 1-2 dakika

beklenir.

Resim: 1.29: Kemik iliğinin lâma dağılımı.

16

Ġkinci (yayıcı) lâm alınır. Yayma yapılan lâmın üzerine damlanın önüne

gelecek Ģekilde 30° açı ile örneğe temas ettirilir. Yayıcı lâm biraz öne

çekilir ve diğer lâmın üzerine kapatılır.

Resim: 1.30: Yayıcı lâmın preparat üzerine kapatılması.

Ġki lâmın uç kısmından tutulur. Lâmlar zıt yönde çekilerek birbirinden

ayrılır.

Resim 1.31: Yayma yapılan lâmların ayrılması.

Yayma yapılan kısımlar yukarı gelecek Ģekilde temiz kâğıt üzerine

koyulur ve oda ısısında kurumaya bırakılır.

Resim 1.32: Yayma preparatın oda ısısında kurutulması.

17

UYGULAMA FAALĠYETĠ

Bu faaliyette kazandığınız bilgilerle tekniğine uygun olarak kemik iliği preparatı

hazırlayabileceksiniz.

ĠĢlem Basamakları Öneriler

Lâm yöntemi ile kemik iliği yayma

preparatı yapmak için araç gereçleri

hazırlayınız.

KiĢisel güvenlik önlemlerini almayı

unutmamalısınız.

Temiz iki lâm alınız. Lâmların temiz ve kenarlarının düzgün

olup olmadığını kontrol etmelisiniz.

Hastanın adını ve soyadını lâmın üzerine

yazınız.

Hastanın adını ve soyadını doğru ve

okunaklı yazmalısınız.

Lâmı çalıĢma sehpasına koyunuz.

Lamın uç kısmına kemik iliği

örneğinden yan yana iki damla

damlatınız.

Kemik iliği damlalarının birbirine temas

etmemesine özen göstermelisiniz.

Damlaların çok küçük veya büyük

olmamasına dikkat etmelisiniz.

Kemik iliği damlalarının lâmın alt ucuna

doğru dağılması için 1-2 dakika

bekleyiniz.

Kemik iliği damlasının kurumaması için

belirtilen süreye uymalısınız.

Ġkinci bir lâm alınız. Yayma yapılan

lâmın üzerine damlanın önüne gelecek

Ģekilde 30° açı ile örneğe temas ettiriniz.

Yayıcı lâmı biraz öne çekiniz ve diğer

lâmın üzerine kapatınız.

Kemik iliği damlasının yayıcı lamın uç

kısmına dağılımını sağlamalısınız.

Kemik iliğinin iki lam arasında düzgün

bir Ģekilde yayılmasını sağlamalısınız.

Ġki lâmın uç kısmından tutunuz. Lâmları

zıt yönde çekerek birbirinden ayırınız.

Lâmları zıt yönde çekerken lâm üzerine

fazla basınç uygulamamalısınız.

Yayma yapılan kısımlar yukarı gelecek

Ģekilde temiz kâğıt üzerine koyunuz ve

oda ısısında kurutmaya bırakınız.

Preparatı kuruturken toz vb. partiküllerin

üzerine konmaması için önlem alınız.


18

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği iĢaretleyiniz.

1. Kemik iliğindeki kan hücrelerinin maturasyon ve farklılaĢma özelliklerini kaybederek

kontrolsüz bir Ģekilde çoğalması ile meydana gelen hastalık, aĢağıdakilerden

hangisidir?

A) Akut lösemi.

B) Kronik lösemi.

C) Anemi.

D) Tüberküloz.

E) Kronik myelositer lösemi.

2. Lenfoblast isimli olgunlaĢmamıĢ kan hücrelerinin artması ile oluĢan lösemi,

aĢağıdakilerden hangisidir.

A) Kronik lösemi.

B) Akut miyeloblastik lösemi.

C) Akut lenfoblastik lösemi.

D) Kronik lenfositer lösemi.

E) Monositer lösemi.

AĢağıdaki cümleleri dikkatlice okuyarak boĢ bırakılan yerlere doğru sözcüğü

yazınız.

3. Lösemi teĢhisi; ……………… ve ........................................hazırlanan yayma

preparatın boyanarak incelenmesi ile konur.

4. Kanda bulunan lökosit hücresinin anormal, kontrolsüz bir Ģekilde çoğalmasıyla

karakterize olan ve etiyolojisi bilinmeyen hastalığa, ………………................ adı

verilir.

5. Akut lösemilerde kemik iliği hipersellüler,……………………………… hücreler

çoğunlukta olup, normal olgun kemik iliği hücrelerine nadir rastlanır.

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME

19


Bu faaliyette kazandığınız bilgilerle tekniğine uygun olarak kemik iliği preparatını

boyayabileceksiniz.

Hematoloji laboratuvarına giderek lösemilerin teĢhisinde yapılan testlerin

boyanma tekniği hakkında bilgi edininiz.

Hematoloji laboratuvarına giderek kemik iliği boyama tekniğini izleyiniz,

gözlemlerinizi arkadaĢlarınızla paylaĢınız.

2. KEMĠK ĠLĠĞĠ PREPARATINI BOYAMA

2.1. Wright Boyası ile Kemik Ġliği Preparatını Boyama

Amaç

Kemik iliği preparatını tekniğine uygun olarak boyayarak kemik iliği hücrelerinin

geliĢimlerini, morfolojik özelliklerini ve patolojik durumlarını incelemektir.

Prensip

Tekniğine uygun olarak hazırlanan kemik iliği preparatını wright boyası ile boyayarak

hücrelerin morfolojik özelliklerinin incelenmesi esasına dayanır.

Araç-Gereçler

Kemik iliği preparatı

Boyama sehpası

Pens

Mezür

Reaktifler

Metil alkol

Distile su

Stok wright boyası


AMAÇ

ARAġTIRMA

20

Resim 2.1: Renkli ĢiĢede stok wright boyası

Teknik

Stoktan sulandırılmıĢ wright boyası hazırlanır. Bu amaçla; 1 ml distile

suya 1-2 damla stok wright boyası konur; homojen Ģekilde karıĢtırılır.

Resim 2.2: Distile suya stok boya ilavesi ve karıĢtırılması

Boyama sehpası, çalıĢma standına konur.

Resim 2.3: Boyama sehpası

21

Tekniğine uygun olarak hazırlanan ve oda ısısında kurutulan kemik iliği

preparatı, yayma yapılan kısım yukarıya gelecek Ģekilde boyama

sehpasının ızgarası üzerine koyulur.

Resim 2.4: Kemik iliği preparatının boyama sehpasına yerleĢtirilmesi

Metil alkol yayma preparat üzerini kaplayacak Ģekilde dökülerek 5 dakika

tespit edilir.

Resim 2.5: Kemik iliği preparatına metil alkol dökülmesi.

Lamın kenarından pens ile tutulur ve üzerindeki metil alkol dökülür.

Resim 2.6: Metil alkolun kemik iliği preparatından dökülmesi.

22

SulandırılmıĢ wright boyası, yayma preparat üzerini kaplayacak Ģekilde

konur.

Resim 2.7: Kemik iliği preparatına wright boyasının konması.

Kemik iliği hücrelerinin boyanması için 15-30 dakika beklenir.

Lâmın kenarından pens ile tutulur ve üzerindeki boya dökülür.

Resim 2.8: Preparattan boyanın dökülmesi.

Boyama yapılan yayma preparat, son damlası berrak oluncaya kadar

distile su ile yıkanır.

Resim 2.9: Preparatın distile su ile yıkanması.

23

Distile su ile yıkanan yayma preparat oda ısısında temiz bir zemin

üzerinde kurumaya bırakılır.

Resim 2.10: Preparatın temiz kağıt üzerinde kurutulması.

Hazırlanan yayma preparat, incelenmek üzere uzman hekime gönderilir.

2.2. Lösemi Tiplerini Ayırt Etmede Kullanılan Boyalar

2.2.1. Periodik Asit – Schiff (PAS) Reaksiyonu

Periodik asit boyası, polisakkarit, mukopolisakkarit, mukoprotein ve

glukoproteinlerin varlığını gösterir. Tüm geliĢme safhalarındaki granüler seri hücreleri PAS

ile pozitif reaksiyon verir. En fazla nötrofiller pozitif reaksiyon verir. Eozinofiller boyayı iyi

almaz, lenfosit ve monositlerde çok az pozitif boyanan granüller görülür. Çekirdekli

eritrositler boya almaz.

Araç- Gereçler


Boyama sehpası

Pens

Mezür

ġale (yayma kavanozu)

Hassas terazi

Pipet

Reaktifler

Periodik asit çözeltisi %1

o Periodik asit (H104 2H,0) 1 gr

o Distile su 100 ml

Schiff'in lökobasik füksini

o Basik füksin 1 gr

o Kaynayan distile su 400 ml

o Çözelti, 50 dereceye kadar ılıdıktan sonra süzülür. Üzerine 1 gr

tionil klorit (SOCL2) ilâve edilir ve karanlıkta 12 saat bekletilir.

Üzerine 2 gr aktif kömür (active charcoal) ilâve edilir, bir dakika

karıĢtırılır ve süzülür. Karanlıkta 0-4°C de saklanır.

24

Hematoksilin boyası

o Hematoksilin 2 gr.

o Distile su 100 ml.

Metanol Testin YapılıĢı

Kemik iliği ve periferik kan yaymaları alınır, methanol ile 10 dakika

tespit edilir.

Yaymalar 15 dakika musluk suyunda yıkanır.

% 1’lik periodik asit bulunan Ģale içine alınır, 10 dakika tutulur.

10 dakika sonunda yaymalar alınır; schiff'in lökobasik füksin boyası

bulunan Ģaleye konur ve 30 dakika tutulur.

Musluk suyunda çalkalandıktan sonra distile suda 5 dakika yıkanır.

Hematoksilin bulunan diğer bir Ģale içine konur, 15 dakika tutulur.

Distile su ile yıkanır ve havada kurutulur.

Hazırlanan preparat, incelenmek üzere uzman hekime gönderilir.

Testin Değerlendirilmesi

Hücrede polisakkarit, mukopolisakkarit, mukoprotein ve glukoproteinler varsa hücre

kırmızımsı, mor renkte boya alır. Kronik lenfositik lösemi, lenfosarkom ve hodgkin

hastalığında lenfositlerde PAS pozitif boyanmıĢ granüller görülür. Eritrolösemi ve

talasemide çekirdekli eritrositler pozitif reaksiyon gösterebilir. Demir eksikliği anemisi, bazı

hemolitik anemiler, pernisiyöz anemi, aplastik anemi ve polisitemide bir kısım eritrositler

PAS pozitif boyanır. Normalde granülositer seri hücreleri PAS pozitif reaksiyon verir. Akut

miyeloblastik ve akut lenfoblastik lösemilerin her ikisinde de pozitif reaksiyon görülür.

Resim 2.11: Blast hücrede pozitif PAS boyası Resim 2.12: Promiyelositer hücrede negatif

PAS boyası

Resim 2.13: Akut lenfositer lösemide PAS boyası pozitifliği görünümü

25

2.2.2. Lökosit Peroksidaz Boyası

Peroksidaz boyası, hücrede peroksidazın varlığını gösterir. Peroksidaz normalde

granüler seri hücrelerinde bulunur; monositlerde daha az miktardadır. Çok genç

myeloblastlar peroksidaz boyası ile negatif reaksiyon verir. Ġmmatüre ve matüre granülositler

pozitif boya alırken lenfositik seri hücreleri ve bazofiller negatif boya alır; böylece lösemi

tipleri ayırt edilmeye çalıĢılır.

Amaç

Lösemi tiplerini ayırt etmektir.

Prensip

Granülosit, monosit ,eozinofil, bazofil ve lenfosit hücrelerinin peroksidaz boyası ile

boyanma özelliklerine göre değerlendirilmeleri esasına dayanır.

Araç- Gereçler


Boyama sehpası

Pens

pH metre

Mezür

Hassas terazi

Pipet

Reaktifler

Tamponlu formolin aseton fiksatifi, pH 6.6 - 6.8

o Dibasik sodyum fosfat (NaHP04) 2.2 gr

o Monobasik potasyum fosfat (KH2PO4) 1.0 gr

o Distile su 300 ml

o Aseton 450 ml

Aseton ve formalin, çözelti hazırlanırken sonradan ilave edilir, buzdolabında saklanır.

Asetik asit 0.025 M

o Glasial Asetik Asit 1,16 ml

o Distile su 1000 ml’ye tamamlanır.

Sodyum asetat 0.02 M

o Sodyum asetat 2.72 gr

o Distile su 1000 ml

Asetat tamponu 0.02 M, pH 5.0-5.2

o Asetik asit 0.02 M 176 ml

o Sodyum asetat 0.02 M 800 ml

o Buzdolabında saklanır.

26

Hidrojen peroksit % 0,3

o Hidrojen peroksit % 30 0.1 ml

o Distile su 9.9 ml

Boya, pH 5.5

o 3 Amino-9-etil karbazol 10 mg

o Dimetil sülfoksit 6 ml

o Asetat tampon 50 ml

o 0.02 M, pH 5.0-5.2

o Hidrojen peroksit % 0.3 0.4 ml

kullanılmadan önce filtre edilir.

Mayer'in hematoksilini

o Sodyum iodat 0.5 gr

o Hematoksilin 5.0 gr

o Aluminyum amonyum sülfat 50 gr

o Distile su 700 ml

o Asetik asit 20 ml

o Gliserol 300 ml

aylarca dayanıklıdır.

Gliserol jelatin

o Jelatin 20 gr

o Distile su 105 ml

o Gliserin 125 ml

Jelatinin çözünmesi için ısıtılarak karıĢtırılır, buzdolabında saklanır. Kullanılmadan

önce bir miktar alınır, ısıtılarak mayi haline getirilir.

Teknik

Kapiller, venöz kandan ve kemik iliğinden preparat hazırlanır.

Bir Ģalenin içi tamponlu aseton fiksatifi ile doldurulur, içine yaymalar

konur, 15 saniye tutulur.

Akan musluk suyunda dikkatlice yaymalar yıkanır.

Yaymalar bundan sonra boya karıĢımı içinde 2,5 dakika tutulur.

Yaymalar musluk suyunda yıkanır.

Yaymalar mayerin hematoksilin boyası bulunan diğer bir Ģale içine alınır

ve 8 dakika tutulur; tekrar musluk suyu ile yıkanır.

Yaymalar havada kurutulur ve derhal boyanın solmasını önlemek için

gliserol-jelatin karıĢımından damlatılarak üzeri lamel ile kapatılır.

Hazırlanan preparat incelenmek üzere uzman hekime gönderilir.

27


Granülosit ve monositlerin stoplasmasmda kırmızı-kahverengi granüllerin bulunuĢu

peroksidazın varlığını gösterir. Eozinofillerde daha koyu renkte granüller görülür. Bazofil ve

lenfositler boya almaz. Akut miyeloblastik ve akut miyelomonositer lösemide blast hücreler

peroksidaz boyası ile pozitif reaksiyon verir. Akut lenfoblastik lösemi ve eritrolösemilerde

hücreler peroksidaz boyası almaz.

Resim 2.14: Kemik iliği blast hücrede peroksidaz boyası pozitif görünümü

2.2.3. Sudan Black B Stain

Sudan black B boyası sterol, fosfolipit ve nötral yağlar gibi çeĢitli lipitlerden meydana

gelir.

Amaç

Lösemi tiplerini sudan black B boyası ile ayırt etmektir.

Prensip

Sudan black B boyası ile boyanan preparatlarda, nötrofil, eosinofil ve lenfosit

hücrelerin boyanma özelliklerine göre ayırt edilmeleri esasına dayanır.

Araç ve Gereçler:


Boyama sehpası

Pens

Mezür

Hassas terazi

pH metre

ġale,

Petri kutusu.

Pipet

28

Reaktifler

Stok tampon çözelti

o Kristal fenol 16 gr

o Ethanol 30 ml

o Di sodyum fosfat 0.3 gr

o (Na2HPO4,12 H20)

o Distile Su 100 ml

Önce sodyum fosfat distile suda çözünür sonra diğer 2 madde ilâve edilir.

Stok Sudan çözeltisi

o Sudan black B 0.3 gr

o Ethanol 100 ml

Çözelti, kullanılmadan bir kaç gün önce hazırlanıp oda sıcaklığında saklanır ve

boyanın iyice çözünmesi için sık sık karıĢtırılır.

Sudan Black B boya çözeltisi

o Stok tampon çözelti 20 ml.

o Stok Sudan çözeltisi 30 ml. Çözelti 2-3 ay

dayanıklıdır.

Formalin % 40

Asetat tamponu, 0.1 N, pH. 5.0

o Sodyum asetat 4.797 gr

o (CH3 COONa. 3. H.0) Asetik asit, 1 N 14.75 ml


Önce sodyum asetat asetik asitte çözünür sonra distile su ilâve edilir.

Asetik asit 1 N

o Glasial asetik asit 6 ml


Tamponlu % 1 nötral kırmızısı çözeltisi

o Nötral kırmızısı (neutral red) 1 gr pH 5 (ılık)

Hazırlanıp soğuduktan sonra filtre edilir.

Etil alkol % 70

Teknik

Kemik iliği ve kandan periferik yayma yapılır.

Bir petri kutusunun dibine % 40 formaldehid ile nemlendirilmiĢ filtre

kağıdı koyulur.

29

Yaymalar petri kutusunun içine alınıp kapağı kapatılır. Yaymalar 10

dakika formaldehid buharında tutulur ve musluk suyunda yıkanır.

Sudan black B boyası bulunan bir Ģale içinde 30 dakika boyanır.

Sonra % 70 etil alkol ile yaymalar üzerindeki fazla boyaları alacak

Ģekilde yıkanır.

Akan musluk suyunda 2 dakika yıkanır.

% 1 lik nötral kırmızısı çözeltisi bulunan Ģaleye alınır ve 10 dakika tekrar

boyanır.

Musluk suyu ile yıkanır ve sentetik yapıĢtırıcı kullanılarak lamelle

kapatılır.

Hazırlanan preparat incelenmek üzere uzman hekime gönderilir.


Nötrofil ve eosinofil lökositler boyayı alır, küme halinde ince granüller görülür.

Monositlerde daha az miktarda granüller görülür. Lenfositler boya almaz. En fazla akut

miyeloblastik lösemilerde blastlar boya alır; akut lenfoblastik lösemiler boya almaz.

Resim 2.15: Blast hücrede sudan black boyası

pozitif görünümü

Resim 2.16: Blast hücrede sudan black

boyası negatif görünümü

2.2.4. Lökosit Alkalen Fosfataz Boyası ( LAP )

LAP, miyeloit seri hücrelerinin granüllerinde bulunan bir enzimdir. Promiyelosit,

miyelosit, metamiyelosit ve nötrofil hücrelerde bulunur; lenfosit, monosit, trombosit ve

eritrositte bulunmaz.

Amaç

Lökosit alkalen fosfataz boyası ile kronik miyelositer lösemiyi, lökomoid reaksiyon,

polisitemia vera ve agnojenik miyeolidik metaplaziden ayırt etmektir.

Prensip

Hücrelerde bulunan alkalen fosfataz enzimi naftol AS-BL substrat’ı ile reaksiyona

girerek fosfat ve aril naftolamide dönüĢür. Meydana gelen aril naftolamid fast red-violet LB

ile birleĢerek solubl (eriyebilir, çözülebilir) olmayan insolubl (erimeyen, çözülemeyen)

boyalar meydana getirir. Nötrofil hücresinin granülleri insolubl boyayı alma esasına dayanır.

30

Araç ve Gereçler


Boyama sehpası

Pens

Mezür

Hassas terazi

pH metre

ġale

Petri kutusu

Pipet

Reaktifler

Tespit solüsyonu

o % 37 lik Formaldehid 100 ml

o saf metanol ilave edilir. 900 ml

- 200C de saklanır.

Tampon solüsyonu

o Stok solüsyon

- 2 amino-2metil-1,3 propandiol 21 gr.

- Distile su 1000 ml

o ÇalıĢma Solüsyonu

- 0,1 m HCL 50 ml

- Stok solüsyon 250 ml

- Distile su 700 ml

+ 40C saklanır. Kullanılacağı zaman oda ısısında olmalıdır.

Boyama karıĢımı (boyama solüsyonu)

o Naftol AS-BL-fosfat 5 mg

o Di-metil formamid 0.3 ml

o Eritilir

o ÇalıĢma solüsyonu 60 ml

o Fas red violet salt LB tuzu 40 mg karıĢtırılır. Kullanmadan

önce filtre edilir ve bir defa kullanılır.

Zemin boyası

o Hematoksilen 1 gr

o Distile su 500 ml kaynama noktasına kadar

ısıtılır.

o Distile su 500 ml

o Sodyum iodat 200 mg

o Potasyum alimünyum sülfat 50 gr karıĢtırılır. Renkli ĢiĢede oda

sıcaklığında saklanır.

31

Teknik

Periferik, yayma boyama sehpasına konur.

Üzerine tespit solüsyonu konur, 30 saniye tespit edilir.

ÇeĢme suyunda 30-60 saniye yıkanır.

Preparat kurutulur.

Üzerine boyama solüsyonu konur,10 dakika beklenir.

ÇeĢme suyunda 30-60 saniye yıkanır.

Preparat kurutulur.

Üzerine zemin boyası konur,8 dakika beklenir.

ÇeĢme suyunda yıkanır.

Preparat oda ısısında kurutulur.

Hazırlanan preparat, incelenmek üzere uzman hekime gönderilir.


100 adet nötrofil sayılarak nötrofildeki granüllerin boya alma derecelerine göre 0 ila +

4 arasında değerler verilir. 100 nötrofildeki (+) lar toplanır. Lenfositler, bazofil ve

eozinofiller bu toplama dahil edilmez. Normal değeri, 13-130 arasındadır. Kronik myelositer

lösemide ve paroksismal nokturnal hemoglobinüri de düĢük; polisitemia vera, akut

lösemilerde, lökomoid reaksiyonda, bakteriyel infeksiyonlarda, sepsiste, tümörlerde yüksek

değerler bulunur. Hasta olan kiĢilerde nötrofiller boyayı az aldıkları için sonuç normalden

düĢük çıkar.

Resim 2.17: Sağlıklı kiĢilerde LAP boyası

pozitif görünümü

Resim 2.18: Hasta kiĢilerde LAP boyası

negatif görünümü

32


Bu faaliyette kazandığınız bilgilerle tekniğine uygun olarak kemik iliği preparatını

boyayabileceksiniz.

ĠĢlem Basamakları Öneriler

Kemik iliği yayma preparatını

boyamak için gerekli araç gereç ve

malzemeleri hazırlayınız.

Koruyucu güvenlik önlemlerini

almalısınız.

Yayma preparatı tespit ederken kullanılan

metil alkolun saf olması gerektiğini

unutmamalısınız.

1 ml distile suya 1-2 damla stok wright

boyası koyunuz.

Distile su ile boyanın cam baget ile

homojen karıĢımını sağlayabilirsiniz.

Preparatı boyama sehpası üzerine

koyunuz.

Havada kurutulmuĢ kan yaymasını,

boyama ızgarasına koyarken pens

kullanabilirsiniz.

Lamın yayma yapılan kısmının yukarıya

gelmesine dikkat etmelisiniz.

Preparatın üzerini kaplayacak Ģekilde

metil alkol dökerek 5 dakika tespit

ediniz.

Süreye dikkat etmelisiniz.

Preparat üzerindeki metil alkolü

dökünüz. Pens ile lâm/lâmelin kenarından tutarak

metil alkolü dökmelisiniz.

Preparatın üzerine wright boyası

dökünüz. SulandırılmıĢ wright boyasını, preparatın

üzerini kaplayacak Ģekilde dökmelisiniz.

15-30 dakika bekleyiniz. Süreye dikkat etmelisiniz.

Bekleme sırasında preparatın zarar

görmemesine özen gösteriniz.

Preparatın üzerindeki boyayı dökünüz. Lam/lamelin kenarından pens ile

tutabilirsiniz.

Preparattan boyayı dökerken lâm/ lâmelin

çizilmemesine, boyanan kısmın özelliğini

kaybetmemesine dikkat etmelisiniz.

Preparatı distile su ile yıkayınız. Preparatı lâm/lâmelin kenarından pens ile

yan vaziyette tutabilirsiniz.

Preparatı son damlası berrak oluncaya

kadar tazyiksiz distile su ile yıkamalısınız.

Preparatı oda ısısında kurumaya

bırakınız.

Boyama yapılan preparatı temiz bir zemin

üzerinde kurumaya bırakabilirsiniz.

Preparata toz vb. partiküllerden

korumalısınız.

Preparatı mikroskobik inceleme için

uzman hekime gönderiniz.


33

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği iĢaretleyiniz.

1. AĢağıdakilerden hangisi, kemik iliği hücrelerinin geliĢimlerini, morfolojik

özelliklerini ve patolojik durumlarını incelemek için yapılan boyama yöntemidir?

A) Gram boyama.

B) Ehrlic ziehl-neelsen boyama.

C) Metilen mavisi ile boyama.

D) Wright boyama.

E) Giemsa ile boyama.

2. Polisakkarit, mukopolisakkarit, mukoprotein ve glukoproteinlerin varlığını gösteren

boya aĢağıdakilerden hangisidir?

A) Giemsa boyası.

B) Periodik asit schiff boyası.

C) Wright boyası.

D) Lökosit Alkalen fosfotaz boyası.

E) Çini mürekkebi boyası.

3. AĢağıdakilerden hangisi, kronik miyelositer lösemiyi; lökomoid reaksiyon, polisitemia

vera ve agnojenik miyeolidik metaplaziden ayırt etmede kullanılan boyadır?

A) Gram boyama.

B) Ehrlic ziehl-neelsen boyası.

C) Lökosit Alkalen fosfataz boyası.

D) Wright boyası.

E) Giemsa boyası.


yazınız.

4. Granülosit ve monositlerin stoplasmasında kırmızı-kahverengi granüllerin bulunuĢu,

……………………….. varlığını gösterir.

5. ………………………… boyası, miyeloit seri hücrelerinin granüllerinde bulunan bir

enzimdir.

DEĞERLENDĠRME



Cevaplarınızın tümü doğru ise “Modül Değerlendirme”ye geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME

34

MODÜL DEĞERLENDĠRME AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği iĢaretleyiniz.

1. AĢağıdaki teorilerden hangisi, lösemilerin etyolojisi ile ilgili değildir?

A) Neoplasti teorisi.

B) Radyasyon teorisi.

C) Kimyasal maddeler teorisi.

D) Ġmmun yetmezliği.

E) Beslenme teorisi.

2. AĢağıdakilerden hangisi, kemik iliğinde üretilen miyeblast hücrelerin normal kan

hücrelerine dönüĢmemesi ve olgunlaĢmamıĢ kan hücrelerinin üretimi ile oluĢan

lösemidir?

A) Kronik miyelositer lösemi.

B) Kronik lenfositer lösemi.

C) Akut lenfositer lösemi.

D) Akut miyelositer lösemi.

E) Monositer lösemi.

3. AĢağıdakilerden hangisi, çocukluk çağında sık görülen lösemi tipidir?

A) AML

B) KML

C) ALL

D) KLL

E) KBM

4. Lösemi hastalarında doku zedelenmesi, kanamanın yoğun görülmesi ve hastaların

kolay enfeksiyon kapmasının nedeni, aĢağıdakilerden hangisidir?

A) Eritrosit ve Trombosit sayısının artması.

B) Hemoglobin miktarının düĢmesi.

C) Retikülosit sayısının artması.

D) Eritrosit sayısının az olması.

E) Trombosit ve lökosit sayısının az olması.

5. AĢağıdakilerden hangisi, lösemilerde laboratuvar bulgusu değildir?

A) Yüksek ateĢ.

B) Ürik asit yüksekliği.

C) Retikülosit sayısının düĢük olması.

D) Yüksek sedimantasyon.

E) Lokosit sayısının yükselmesi.

MODÜL DEĞERLENDĠRME

35

6. Kemik iliği preparatının boyanması sonucu granülosit ve monositlerin stoplasmasında

kırmızı-kahverengi granüllerin bulunuĢu hangi enzimlerin varlığını gösterir?

A) Laktaz.

B) Peroksidaz.

C) Üreaz.

D) Amilaz.

E) Fosfataz.

7. AĢağıdakilerden hangisi, lösemi tiplerinin ayırt edilmesinde kullanılan boyama

yöntemi değildir?

A) Alkalen fosfataz boyama.

B) Sudan Black boyama.

C) Lökosit Peroksidaz boyama.

D) Gram boyama.

E) Periodik asit – schiff boyama.


yazınız.

8. Gebelik esnasında radyasyona maruz kalınması sonucu bebekte,

……………………….. arttığı gözlenmiĢtir.

DEĞERLENDĠRME



Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize baĢvurunuz.

36

CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALĠYETĠ 1’ĠN CEVAP ANAHTARI

1 A

2 C

3 Kan ve kemik

iliğinden

4 Lösemi

5 Blast

ÖĞRENME FAALĠYETĠ 2’NĠN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 B

3 C

4 Peroksidaz

5 Alkalen fosfataz

MODÜL DEĞERLENDĠRME CEVAP ANAHTARI

1 E

2 D

3 C

4 E

5 A

6 B

7 D

8 Lösemi insidansı

CEVAP ANAHTARLARI

37

ÖNERĠLEN KAYNAKLAR AÇIKGÖZ Sebahat, Klinik Hematoloji X.Sınıf, Türk Sağlık Eğitimi Vakfı,

Ankara, 2001.

AZAK Muallâ, Hematoloji, Hatiboğlu yayınları Özkan matbaası Ankara, 1997.

BERK Önder, Atlaslı Kan Hastalıkları Tanı ve Tedavi ilkeleri, Hekimler

Birliği Vakfı Türkiye Klinikleri Yayınevi, 1.Baskı, Ankara, 1989.

MÜFTÜOĞLU Ekrem, Klinik Hematoloji ve immünoloji, 2. Baskı,

Diyarbakır, 1987.

ÖZGÜR Nilgün, Klinik Hematoloji XI. Sınıf, Türk Sağlık Eğitimi Vakfı,

Ankara, 2001.

TANYER Gülten, Hematoloji ve Laboratuvar, Ayyıldız Matbaası, Ankara,

1985.

ÖNERĠLEN KAYNAKLAR

38

KAYNAKÇA

AÇIKGÖZ Sebahat, Klinik Hematoloji X.Sınıf, Türk Sağlık Eğitimi Vakfı,

Ankara, 2001.

AZAK Muallâ, Hematoloji, Hatiboğlu yayınları Özkan matbaası Ankara, 1997.

BERK Önder, Atlaslı Kan Hastalıkları Tanı ve Tedavi ilkeleri, Hekimler

Birliği Vakfı Türkiye Klinikleri Yayınevi, 1.Baskı, Ankara, 1989.

MÜFTÜOĞLU Ekrem, Klinik Hematoloji ve immünoloji, 2. Baskı,

Diyarbakır, 1987.

ÖZGÜR Nilgün, Klinik Hematoloji XI. Sınıf, Türk Sağlık Eğitimi Vakfı,

Ankara, 2001.

TANYER Gülten, Hematoloji ve Laboratuvar, Ayyıldız Matbaası, Ankara,

1985.

http://www.Kan bilimi.com internet adresi

http://www.Uludağ üniversitesi edu.tr internet adresi

KAYNAKÇA

http://www.uludağ/

tibbĠ laboratuvar lÖsemĠ tanisinda kullanilan …esaglikonline.com/moduller 16.04.2017...

Documents