Tip cn sm tr gip php l trong

cc qu trnh t tng hnh s:

S tay cho cc nh hoch nh

chnh sch v cc nh thc tin TUYN TP N PHM V T PHP HNH S

Cun S tay ny c xy dng trn c s tham vn vi t chc Sng kin T php X hi M nh ba: Tri v phi: Photodisc.com

C QUAN PHNG CHNG MA TY V TI PHM CA LIN HP QUC

ti Vin

Tip cn sm tr gip php l

trong qu trnh t tng hnh s:

S tay cho cc nh hoch nh

chnh sch v cc nh thc tin

TUYN TP N PHM V T PHP HNH S

LIN HP QUC

New York, 2014

Lin Hp Quc, thng hai nm 2014. Gi bn quyn, trn ton th gii.

Vic thit k v trnh by ti liu trong n phm ny lm khng bao hm vic th hin bt k

quan im no ca Ban Th k ca Lin Hip Quc v tnh trng php l ca bt k quc

gia, lnh th, thnh ph hoc khu vc, hoc thm quyn ca mnh, hoc lin quan n vic

phn nh bin gii hay ranh gii.

Thng tin v a ch v lin kt n cc trang web Internet trong n phm ny c cung cp

to thun tin cho ngi c v c tnh chnh xc ti thi im pht hnh. Lin Hp Quc

khng chu trch nhim v tnh chnh xc ca cc thng tin ti thi im sau ny hoc v

ni dung ca bt k trang web bn ngoi no.

n phm ny cha c hiu nh chnh thc.

Xut bn bng: ting Anh, Ban Xut bn v Th vin, Vn phng Lin Hp Quc ti Vin.

Li ni u

Cun S tay ny c d kin c vai tr nh mt hng dn thit thc cho vic xy dng v

thc hin cc chnh sch v cc chng trnh nhm m bo tip cn sm tr gip php l,

bao gm vic thc hin cc tiu chun quc t c thit lp bi Cc Nguyn tc v Hng

dn v Tip cn Tr gip Php l trong cc H thng T php Hnh s ca Lin Hp Quc.

Cun s tay ny c xy dng gii quyt mt s thch thc m nhng ngi thc hin

phi i mt trong vic m bo s tip cn tr gip php l , thng qua:

Gii thch cc iu khon ca Cc Nguyn tc v Hng dn lin quan ti Tip cn

sm Tr gip Php l

Tm hiu mt cch h thng nhng thch thc v tr ngi i vi vic cung cp hiu

qu tip cn sm tr gip php l

Cung cp cho cc nh hoch nh chnh sch, cn b cng chc v nhng ngi thc

hin (lut s, thm phn, cng t vin, nhn vin cnh st, cn b tri giam, cc thnh

phn tham gia x hi dn s v nhng ngi khc) cc cng c tng cng nng lc

nhm h tr h trong vic khc phc nhng thch thc v tr ngi

xut mt s gii php sng kin thc t, s dng cc v d t cc quc gia khc nhau

Cung cp ti liu o to cho nhng ngi thc hin tr gip php l v cnh st (hoc

cc c quan iu tra khc).

Chng I, v tip cn sm tr gip php l, a ra l do ti sao vic cung cp tr gip php

l sm gp phn vo mt h thng t php hnh s cng bng, nhn o v hiu qu, cng

nh nhng ng gp ca n i vi s pht trin ca con ngi. Sau mt nh gi nhanh v

hin trng ton cu v tip cn sm tr gip php l, chng ny kho st cc chun mc v

tiu chun quc t c lin quan ti lnh vc ni trn, v bao gm mt phn v gii thch cc

thut ng chnh.

Chng II, v cc li ch v thch thc lin quan n tip cn sm tr gip php l, s dng

v d t mt lot cc quc gia tm hiu nhng li ch ca vic cung cp tr gip php l

sm i vi nhng ngi b tnh nghi v b co buc, v i vi cng ng ni chung.

Chng ny cng nh gi cc thch thc v ro cn ln i vi vic cung cp tr gip php

l sm thng qua cc nghin cu trng hp minh ha cch thc hot ng ca cc

chng trnh trn thc t.

Chng III, v khung php l c bn v quyn tip cn sm ti tr gip php l, xem xt cc

yu cu php l v quy nh i vi vic thit lp v thc thi hiu qu quyn tip cn sm tr

gip php l.

Chng IV, v t chc v thc hin tip cn sm tr gip php l, nh gi hai yu t ring

bit trong cc chng trnh cung cp tr gip php l sm: cch sp xp v th ch nhm t

chc, ti tr v thc hin cc chng trnh , v tm hiu cc c ch cho vic thc hin tip

cn sm tr gip php l cng nh cc m hnh cung cp dch v php l cho nhng ngi b

tnh nghi hay b co buc phm ti. Chng ny cng cp n mt vn quan trng l

m bo cht lng dch v.

Chng V, v vai tr v trch nhim ca ngi thc hin tr gip php l, bao gm mt phn

lit k chi tit cc nhim v v chc nng ca cc lut s, nhn vin php ch (paralegal) v

cc thnh phn tham gia tr gip php l khc trong vic cung cp tr gip php l cho cc

giai on ban u ca qu trnh t tng hnh s. iii

Chng VI, v vai tr v trch nhim ca cnh st, cng t vin v thm phn, ghi nhn vai

tr quan trng ca cc c nhn ny trong vic m bo quyn tip cn tr gip php l sm,

hiu qu v xem xt vai tr v trch nhim ca h trong vic bo m s tn trng quyn

tip cn ni trn trong thc t.

Chng VII, v vic xy dng cc chin lc thc hin sm tr gip php l, hng dn

y dng chin lc thc hin cc quy nh v tip cn sm ti tr gip php l da trn Cc

Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc.

Cc ph lc bao gm cc chng trnh o to mu cho nhng ngi thc hin tr gip php

l v cnh st (v cc c quan iu tra khc), cng vi cc ti liu khc c th hu ch cho

vic xy dng cc chng trnh hiu qu v thc hin tip cn sm ti tr gip php l.

iv

Li cm n

Cun S tay ny c C quan Phng chng Ma ty v Ti phm Lin Hp Quc (UNODC)

v Chng trnh Pht trin Lin Hp Quc (UNDP) hp tc xy dng trn c s tham vn

vi Sng kin T php X hi M. Cun S tay c son tho cho UNODC v UNDP bi

Ed Cape, Gio s Lut, i hc West of England, Bristol.

cng u tin ca cun S tay c xem xt v tho lun trong mt cuc hp nhm

chuyn gia t chc ti Budapest vo ngy 16 v 17 thng 10 nm 2012. UNODC v UNDP

mong mun ghi nhn nhng kin v ng gp ca cc chuyn gia tham gia cuc hp,

bao gm: Allison Hannah, Alvon Kurnia Palma, Isadora Fingermann, Jennifer Smith,

Khishigsaikhan Batchuluun, Madhurima Dhanuka, MarinaIlminska, Marion Isobel, Nadejda

Hriptievschi, Thushari Sakunthala Karunasinghe v Zaza Namoradze.

UNODC v UNDP cng ghi nhn s h tr ca t chc Sng kin T php X hi M ti

Budapest v ng cai t chc cuc hp nhm chuyn gia v h tr vic tham gia ca mt

s chuyn gia.

D tho cun s tay c xem xt ti mt cuc hp nhm chuyn gia c t chc ti

Vin t ngy 27 n 29 thng 5 nm 2013. UNODC v UNDP ghi nhn nhng ng gp c

gi tr ca cc chuyn gia sau y tham gia cuc hp: Ajay Shankar Jha Rupesh, Allison

Hannah, Chimwemwe Ndalahoma, David McQuoid-Mason, Guilherme de Almeida, Guo Jie,

Hadeel Abdel Aziz, Jennifer Smith, Khishigsaikhan Batchuluun, Lina C. Sarmiento,

Madhurima Dhanuka, Marion Isobel, Saiful Alam, Nadejda Hriptievschi, Simone Cusack,

Sofia Libedinsky Ventura, Stanley Ibe, Stefan Schumann, Thomas Speedy Rice, Valentine

Namakula, Yoav Sapir v Zaza Namoradze.

Cc nhn vin UNODC sau y cng ng gp vo qu trnh xy dng cun S tay: Miri

Sharon, Marie Grandjouan, Alexandra Martins, Mario Hemmerling, Polleak Ok Serei,

Stephen Thurlow, v Valrie Lebaux. Cc nhn vin UNDP sau y gp phn vo qu trnh

xy dng cun S tay: Shelley Inglis, Aparna Basnyat, Monjurul Kabir, Rustam Pulatov v

Sehen Bekele. Cun S tay ny cng nhn c s gp t Kerry L. Neal v Anthony Nolan

ca Qu Nhi ng Lin hp quc (UNICEF) v Robert Husbands t Vn phng Cao y Lin

Hp Quc v Nhn quyn (OHCHR).

v

Mc lc

Trang Li ni u. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iii

Danh mc cc thut ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ix

I. Tip cn sm tr gip php l. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

A. Gii thiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

B. Hin trng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

C. Cc chun mc v tiu chun quc t . . . . . . . . . . . . . . . 6

II. Cc li ch v thch thc lin quan ti tip cn sm tr gip php l . . . . . . . . . 9

A. Gii thiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

B.

Li ch ca vic tip cn sm tr gip php l i vi ngi b tnh nghi v b

co buc. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

C. Nhng li ch rng ln hn ca tip cn sm tr gip php l . . . . . . . . . . . . . 26

D. Nhng thch thc v ro cn i vi tip cn sm tr gip php l . . . . . . . . . 35

III. Quyn tip cn sm tr gip php l: khung php l c bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

A. Gii thiu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

B. Quyn tip cn sm tr gip php l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

C. Thng tin v quyn tip cn sm tr gip php l. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

D. T b quyn c tr gip php l. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

E. Thc hin mt ngh tip cn sm tr gip php l. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

F. Quy nh v vai tr ca ngi thc hin tr gip php l. . . . . . . . . . . . . . . 57

G. Bo m quyn tip cn sm tr gip php l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

IV. T chc v thc hin tip cn sm tr gip php l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

A. Gii thiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

B. Cc t chc tr gip php l, trch nhim v kinh ph . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

C. Thc hin tip cn sm tr gip php l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

D. Cc m hnh thc hin tr gip php l. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

E. m bo cht lng dch v . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

V. Vai tr v trch nhim ca nhng ngi thc hin tr gip php l 89

A. Gii thiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

B. Vai tr ca ngi thc hin tr gip php l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90

C. Trch nhim ca ngi thc hin tr gip php l . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

vii

VI. Vai tr v trch nhim ca cnh st, cng t vin v thm phn . . . . . . . . . . . . 103

A. Gii thiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

B. Vai tr v trch nhim ca cnh st v cc c quan iu tra khc . . . . . . . . 103

C. Vai tr v trch nhim ca cc cng t vin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

D. Vai tr v trch nhim ca thm phn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

VII. Xy dng cc chin lc tip cn sm tr gip php l . . . . . . . . . . . . . . . . 115

A. Gii thiu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

B. Xy dng mt chin lc quc gia v tip cn sm tr gip php l . . . 116

C. Khung php l cho tip cn sm tr gip php l . . . . . . . . . . . . . . . . . 117

D. T chc v thc hin tip cn sm tr gip php l . . . . . . . . . . . . . . . . 118

E. Vai tr v trch nhim ca ngi thc hin tr gip php l . . . . . . . . . 121

F. Vai tr v trch nhim ca cnh st, cng t vin v thm phn . . . . . . . . . 122

Ph lc

I. Chng trnh o to cho nhng ngi thc hin tr gip php l . . . . . . . . . 125

II. Chng trnh o to cho nhn vin cnh st . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131

III. Cc ti liu hu ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

IV. Mu th thng bo v quyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

V. Bng kim mu cho ngi thc hin tr gip php l . . . . . . . . . . . . . . . . 141

viii

Danh mc cc thut ng

Mt s thut ng c s dng trong cun S tay ny c mt ngha c th, hoc c s

dng cho mt mc ch c th. Cc khi nim di y c trch dn trc tip t ni dung

Cc Nguyn tc v cc Hng dn ca Lin Hp Quc, hoc c xy dng lm r

ngha ca mt s thut ng.

Tr gip php l

Thut ng "tr gip php l" c nh ngha trong Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin

Hp Quc nh sau:

"Tr gip php l" bao gm t vn php l, h tr v i din cho ngi b tm

giam, b bt hoc b t giam, b tnh nghi hay b co buc, hoc b buc ti phm ti

hnh s v cho cc nn nhn v nhn chng trong qu trnh t tng hnh s, c

cung cp min ph cho nhng ngi khng c iu kin hoc khi li ch ca cng

l i hi nh vy. Hn na, "tr gip php l" cng c ch ch bao hm cc khi

nim v gio dc php lut, tip cn thng tin php l v cc dch v khc c cung

cp cho cc i tng thng qua cc c ch gii quyt tranh chp v qu trnh t

php phc hi.1

Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hip Quc quan tm ch yu ti quyn c tr

gip php l, phn bit vi quyn c h tr php l,2 v nhm pht huy v em li hiu

lc cho mt chun mc quc t m theo , mt ngi c quyn c t bo cha thng qua

h tr php l.3 Khi nim "tr gip php l" bao hm c dch v c cung cp - t vn, h

tr v i din php l4 - v vic cung cp dch v min ph cho ngi c quyn c

hng. V mc ch ca cun S tay ny, i khi cn phi phn bit gia hai khi nim ny.

ng thi, cng cn phn bit gia cc dch v php l c ti tr ca Nh nc (ca quc

gia, khu vc hoc a phng) v dch v nhng ti tr bi cc ngun khc, chng hn nh

cc t chc x hi dn s. Do , cc khi nim sau y c p dng cho cc mc ch ca

cun S tay ny.

Tr gip php l c ngha l t vn, h tr v/hoc i din php l v cung cp cc dch v

trn mt cch min ph cho ngi c quyn c hng. Nhm phc v mc ch ca cun

s tay ny, "tr gip php l khng c dng ch gio dc php lut, cng khng phi

ch mt hnh thc gii quyt tranh chp thay th hoc cc qu trnh t php phc hi, m

s c tn gi c th thch hp.

Trng hp cn thit phi phn bit gia tr gip php l v t vn, h tr v i din php

l, th p dng cc khi nim di y.

Tr gip php l do Nh nc ti tr c ngha l vic Nh nc ti tr cho dch v t vn, h

tr v/ hoc i din php l, c cung cp min ph cho ngi nhn, hoc nh nc tr cp

cc chi ph cho ngi nhn (c ngha l, ngi nhn ng gp mt phn, phn chi ph cn li

do Nh nc tr).

1 Ngh quyt i hi ng 67/187, on 8. 2 Nh trn, on13. 3 Cngc Quc t v cc Quyn Dn s v Chnh tr, iu 14, on 3(d). 4 N cng bao gm cc dch v khc, chng hn nh gio dc php lut, thng tin v cc c ch gii quyt tranh chp. m

bo s r rng, nhm phc v cc mc ch ca cun S tay ny, cc dch v trn khng c bao gm trong khi nim v s

c cp mt cch r rng khi thch hp.

T vn, h tr v i din php l c ngha l cc dch v c cung cp cho ngi nhn. "T

vn php l" dng ch vic cung cp cc li khuyn v vic p dng cc lut c lin quan i

vi trng hp ca ngi nhn, v cc hnh ng m ngi nn thc hin mt cch thch

hp. "H tr" c ngha l h tr trong vic thc hin bt k hnh ng thch hp no m mt

ngi c th thc hin, cho d bng cch thay mt hoc bng cch h tr ngi thc hin

hnh ng.5 "i din" ch hnh vi pht biu thay mt cho (c ngha l, hnh ng thay mt)

ngi nhn trc mt ta n. Thng thng, t vn, h tr v i din php l c cung cp

bi mt lut s hoc nhn vin php ch (paralegal), mc d, ty thuc vo tng quc gia v

ty vo cc trng hp, cc dch v ny c th c cung cp bi mt ngi c o to ph

hp khc.

Tip cn sm tr gip php l

Nhm phc v mc ch ca cun S tay ny, tip cn sm tr gip php l c ngha l tip cn

vi tr gip php l t thi im m mt ngi b tnh nghi, b bt gi hoc b tm giam, hoc

b buc ti phm ti hnh s (ty thuc vic no din ra sm nht) v trong sut thi gian t

ti v trong ln xut hin u tin trc khi mt thm phn vi mc ch xc nh liu ngi

s b tm giam hoc c th t do trong thi gian ch xt x.6 nh ngha tip cn sm tr

gip php l theo cch ny khng vt qu phm vi quyn c tr gip php l theo quy nh

ca Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc, m nhm tp trung vic p dng cun

S tay ny vo cc giai on u ca qu trnh t tng hnh s.

"B bt gi", "b tm giam", "b tnh nghi " v "b buc ti"

Cc thut ng "bt gi" v "b tm giam" c nh ngha trong Tp hp cc Nguyn tc v

Bo h Tt c nhng Ngi b Tm giam hoc Pht t di Bt k Hnh thc no,7 v c p

dng phc v mc ch ca Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc.8

Bt gi l hnh vi bt gi mt ngi b co buc thc hin mt hnh vi phm ti hoc bi

hnh ng ca mt c quan c thm quyn. Do , nn p dng cch tip cn ngha ca t bt

gi theo ni dung thay v theo hnh thc.9

Ngi b tm giam c ngha l bt k ngi no b tc ot t do c nhn, tr trng hp l do

b kt n v mt ti.

Vic tm giam c ngha l tnh trng ca ngi b tm giam nh nh ngha trn.

Thut ng "b tnh nghi" khng c nh ngha mt cch r rng, nhng Cc Nguyn tc v

Hng dn ca Lin Hp Quc lu rng "quyn c tr gip php l ca cc i tng b

tnh nghi pht sinh trc khi thm vn, khi h nhn thc c rng h ang l i tng iu

tra, v khi h ang b e da b lm dng v b hm da, v d, nh trong cc mi trng b tm

giam".10

5iu ny c th bao gm, v d, tm cch m phn vi cnh st hay thc hin cc hnh ng thch hp thc y li ch ca mt ngi trong khi ngi b cnh st tm gi. 6Lut php ca cc quc gia khc nhau quy nh cc khong thi gian ti a trc khi mt ngi b bt gi phi c mt thm

phn xt x, v vy gii hn thi gian cho vic tip cn sm s thay i ph hp theo . 7Ngh quyt i Hi ng 43/173, ph lc. 8 Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc, on 10. 9y l cch tip cn ca Ta n Nhn quyn Chu u. Xem Ta n Nhn quyn Chu u, v Subinski kin Slovenia, n

s19611/04, Phn quyt ngy18 thng 1 nm 2007, on 62-63. Xem thm cch tip cn p dng bi Ta n Ti cao Hoa K trong v Miranda kin Arizona, 384 US436 (1966), v Ta n Ti cao

Vng quc Lin hip Anh v Bc Irelandtrong v Ambrose kin Harris [2011] UKSC43. 10Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc, ch thch th hai cho on10.

Thut ng "b buc ti" cng khng c nh ngha mt cch r rng trong Cc Nguyn tc

v Hng dn ca Lin Hp Quc. Khi p dng thut ng ny i vi cc quc gia tham gia

k kt Cng c chu u v Bo v Nhn quyn v cc Quyn t do c bn, Ta n Nhn

quyn Chu u nh ngha "buc ti" nh sau:

"Buc ti" ... c th c nh ngha l "vic thng bo chnh thc cho mt c nhn

bi mt c quan c thm quyn v mt co buc rng ngi thc hin mt

hnh vi phm ti", mt nh ngha cng tng ng vi vic kim tra xem "tnh trng

[ca ngi b tnh nghi] b nh hng ng k'.11

xut p dng phng php tip cn tng t nhm mc ch ny ca cun S tay ny.

H thng t php hnh s v phm ti hnh s

Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc quan tm ti quyn tip cn tr gip php

l trong cc h thng t php hnh s, v p dng khi nim v "qu trnh t php" theo

Hng dn T php v Cc vn lin quan n Nn nhn v Nhn chng ca Ti phm l

Tr em:

"Qu trnh t php" bao gm vic pht hin ti phm, lm n khiu ni, iu tra, truy t, v

cc th tc xt x v sau xt x, bt k v n c x l thng qua h thng t php hnh s

quc gia, quc t hoc khu vc cho ngi ln hoc ngi cha thnh nin, hoc trong mt h

thng t php tp qun hay khng chnh thc.12

Nhm phc v cc mc ch ca Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc, "qu

trnh t tng hnh s" cng bao gm vic dn , chuyn giao phm nhn v cc th tc

tng tr t php.13

Ngi thc hin tr gip php l Cc lut s hoc nhn vin php ch (paralegal) (hoc ngi c o to ph hp khc),

cung cp tr gip php l.14

T chc thc hin dch v tr gip php l

L t chc thc hin cc dch v tr gip php l, hoc t chc m mt ngi thc hin tr

gip php l hot ng thay mt. Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc quy

nh rng cc lut s l cc i tng thc hin tr gip php l c bn, nhng cc Quc

gia c th huy ng s tham gia rng ri ca cc bn lin quan trong vai tr cc t chc thc

hin dch v tr gip php l bao gm cc t chc phi chnh ph (PCP), cc t chc da vo

cng ng, cc t chc t thin tn gio v phi tn gio, c quan chuyn mn hoc cc hip

hi v cc t chc gio dc.15

11Ta n Nhn quyn Chu u, v Eckle kin c, n s 8130/78, Phn quyt ngy 15 thng 7 nm 1982, on 73. 12Ngh quyt ca Hi ng Kinh t X hi 2005/20, ph lc, on 9(c). 13Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc, ch thch cho on 14 (nguyn tc 1). 14Cc Nguyn tc vHng dn ca Lin Hp Quc, on 9 15 Nh trn

I. Tip cn sm tr gip php l

A. Gii thiu

Cc giai on u ca qu trnh t tng hnh s - nhng gi u hoc ngy u b cnh st tm

gi, tm giam - l cc k quan trng i vi nhng ngi b bt gi hoc b tm giam lin quan

ti mt hnh vi phm ti hnh s. Cc quyt nh v hnh ng, c thc hin hoc khng

c thc hin, s quyt nh vic h c kh nng bo cha cho bn thn mt cch hiu qu hay

khng, thi gian b tm giam l bao lu, liu h c c v khi no c xut hin trc ta,

liu cc quyt nh ph hp c c a ra v vic truy t hoc chuyn hng khng x l

thng qua h thng t php hnh s v cui cng l, liu h c nhn c mt phin x cng

bng hay khng.

Trong thi gian ny, ngi b tnh nghi v ngi b co buc c nguy c cao nht b tra tn hoc

phi chu cc hnh thc ngc i khc, t vic b b mc v b i hi l, b p buc nhn ti

v tm giam tri php lut.16

Vic c i x th no v tri nghim ca h s khng ch nh

hng n quan nim ca nhng ngi ny v cnh st, cc nhn vin thc thi php lut khc

v h thng t php hnh s, m cn c tc ng n gia nh, bn b v cng ng ca h, c

kh nng hy hoi nim tin i vi h thng t php hnh s ni chung.17

V d, vic c i

x v tri nghim nh vy c th c tc ng quyt nh i vi s sn sng hp tc ca cc nn

nhn v nhn chng vi cnh st v qu trnh t tng hnh s.

Nhiu ngi trong s nhng ngi b bt hoc b tm giam l ngi ngho, ngi c trnh

gio dc thp hoc ngi c hon cnh thit thi v mt s l do khc. H thng thiu kin

thc hoc kinh nghim cn thit hiu v vn dng h thng t php hnh s v cng c

ngun lc ti chnh hn ch c th tn dng hiu qu h thng ny.18

Nhiu tr em, ngha l

nhng ngi di 18 tui,19 ngoi nhng bt li trn, cn c th b thiu nng lc php l t

a ra quyt nh, v cn c h tr m bo rng tr c x l mt cch thch hp.

16 Moritz Birk v cng s, Giam gi v Tra tn Trc khi xt x:Ti sao Ngi b tm giam Trc khi xt x phi i mt vi Ri

ro Ln nht (New York: Qu X hi M, 2011). 17 T Tyler, Ti sao Ngi ta Tun th Lut php (Princeton, New Jersey, Princeton University Press, 2006); J Jackson v cng s,

"Ti sao ngi ta tun th lut php? Tnh hp php v nh hng ca cc th ch php lut", Tp ch Ti Phm Anh, cun 52, s 6 (2012), tr 1051-1071. 18 Ta n T php Lin bang c tuyn b mt cch r rng rng ti thi im cuc thm vn u tin ca cnh st, ngi b tnh

nghi thng khng c chun b cho mt tnh hung nh vy nu khng c ngi t vn v trong mt mi trng ngi khng quen thuc, thng b nhm ln gia cc s kin v s hi do tnh hung thm vn. (c, Entscheidungen des Bundesgerichtshof

trong Strafsachen, 38, 214). 19 Cng c v Quyn tr em (Lin Hp Quc, Tuyn tp iu c, quyn 1577, s27.531), iu 1.

Cc giai on u ca qu trnh t tng hnh s cng rt quan trng i vi hiu sut v

hiu qu ca h thng t php hnh s ni chung. Giai on ny quyt nh mc v cht

lng ca bng chng thu thp c, cng nh trin vng c mt phin x cng bng v cc

quyt nh xc ng v c ti hay v ti. Cc quyt nh c a ra v vic tm giam trc

khi xt x c hu qu su rng khng ch i vi c nhn lin quan v kh nng h tr ca h

vi gia nh v ngi thn,20 m cn vi cc ngun lc cn thit duy tr cc c s ni h

b tm giam.

Nhanh chng tip cn t vn v h tr php l l yu t then cht m bo vic xt x

cng bng v nguyn tc php quyn.21

Can thip sm ca nhng ngi thc hin tr gip

php l gip m bo rng cc quyn c tn trng, ci thin hiu qu v s cng bng ca

h thng t php hnh s v l mt bin php bo v quan trng nhm chng tra tn v cc

hnh thc ngc i khc.22

iu ny cng c kh nng lm gim chi ph, cho c h thng

ni chung v cho cc c nhn v gia nh c lin quan, v d, v cc chi ph lin quan n

vic a hi l hoc mt thu nhp do b tm giam.

Tr gip php l do Nh nc ti tr, cng vi h tr ca cc t chc thc hin dch v tr

gip php l khc, l cc k quan trng trong vic m bo tnh sn c ca dch v t vn v

h tr php l v bo m nng cao quyn nng php l cho ngi ngho. Nu khng tip

cn c tr gip php l, h c xu hng b i x bt cng, phi chu nhng hnh ng

tri php lut v b i hi hi l. nhiu quc gia, bt gi c th dn n b tm giam trong

nhiu thng, v i khi nhiu nm, m khng c kt ti, xt x hoc kt n. Cc c s tm

giam thng b qu ti nghim trng v nguy him, v tr thnh mi trng thun li cho tra

tn, ti phm v tham nhng. y cng ni d hnh thnh cc dch bnh; vic th cc phm

nhn vn cn cc bnh tt mc phi trong tri giam m cha c iu tr nh hng xu n

sc khe ca cng ng ni chung.23

Tip cn tr gip php l nng cao quyn nng cho

ngi ngho, cho php tng cng ting ni v v th cng nh kh nng yu cu v thc

hin cc quyn ca h. Nng cao quyn nng cho mi ngi d tip cn cng l, bao gm

thng qua vic cung cp cc dch v tr gip php l, l ti quan trng i vi vic gim

ngho v phng nga xung t.24

Theo tuyn b ca Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc v Tip cn Tr gip

Php l trong cc H thng T php Hnh s, tr gip php l l mt thnh phn thit yu

ca mt h thng t php hnh s cng bng, nhn o v hiu qu, da trn nguyn tc php

quyn. Tr gip php l l nn tng cho vic th hng cc quyn khc, trong c quyn

c xt x cng bng, l bin php bo v quan trng nhm m bo s cng bng c bn

20 Qu X hi M v Chng trnh Pht trin Lin Hp Quc, Tc ng Kinh t X hi ca Tm giam Trc khi Xt x (New York: Qu X hi M nm 2011). Trong Tuyn b Salvador v cc Chin lc Ton din cho nhng Thch thc Ton cu:

Phng chng Ti phm Hnh s v cc H thng T php Hnh s v S pht trin ca chng trong mt Th gii Thay i (Ngh quyt i Hi ng 65/230, ph lc, on 52), cc quc gia thnh vin ca Lin Hip Quc khuyn co rng cc nc

thnh vin nn c gng gim tnh trng tm giam, khi thch hp, v thc y vic tng cng tip cn t php v cc c ch bo

v php l. 21 Ed Cape, Ci thin T php Trc khi Xt x: Vai tr ca Lut s v Nhn vin php ch (paralegal) (New York: Qu X

hi M nm 2012), phn 4,1-4,7. 22 Vn phng Cao y Lin Hip Quc v Nhn quyn, Hip hi Phng chng Tra tn v Din n Chu Thi Bnh Dng ca

cc T chc Nhn quyn Quc gia, Phng chng Tra tn: Hng dn Hot ng cho cc T chc Nhn quyn Quc gia, HR

/PUB /10/1 (thng 5 nm 2010). 23 Joanne Csete v Dirk van Zyl Smit, Tm giam Trc khi Xt x v Sc khe: Nhng Hu qu Ngoi mun, cc Kt qu

Cht ngi(New York: Qu X hi M, nm 2011). 24 Chng trnh pht trin Lin Hp Quc, Hnh dung v Nng cao quyn nng: Mt Danh mc cc Sng kin t c s

Tham gia v Pht trin (New York: UNDP, 2009), tham kho ti www.undp.org/content/dam/aplaws/publication/en/publications/democratic-governance /legal-empowerment / envisioning-empowerment/ Envisioning% 20Empowerment_full.pdf.

v nim tin ca cng chng vi qu trnh t tng hnh s.25 N c th ng

gp vo cc mc tiu pht trin chung ca quc gia, chng hn nh bng cch ngn khng

nhng ngi b thit thi nht ln su vo i ngho qua vic m bo rng h c quyn tip

cn cc dch v c th gip bo v quyn li ca h.

Cun S tay ny quan tm ti quyn tip cn sm tr gip php l cho nhng ngi b bt gi,

b tm giam hoc b tnh nghi hay b co buc, hoc buc ti phm ti. Vi trng tm nh vy,

S tay c thit k khng nhm chuyn hng s ch khi nn nhn v cc nhn chng,

cng nh khng nh gi thp tm quan trng ca vic cung cp tr gip php l ph hp cho

h. Thay vo , n tha nhn mt thc t rng cc nhu cu lin quan n cc dch v php l

ca nhng ngi b tnh nghi v ngi b co buc, v nhu cu ca cc nn nhn v nhn

chng l khc nhau. Trong khi c hai loi nhu cu ny phi c xem xt v gii quyt mt

cch thch hp, v li ch ca cng l v xt x cng bng, cch thc p ng cc nhu cu

cng nh cc c ch cho vic cung cp tr gip php l cho nhng ngi lin quan cng khc

nhau. Hn na, trong khi cc phng php tip cn khc nh t php phc hi v cc phng

php da vo cng ng khc i ph vi ti phm c th lin quan n nn nhn, nhn

chng v nhng ngi tnh nghi hay co buc phm ti, nhn chung khng thch hp nu mt

ngi thc hin tr gip php l cung cp dch v php l ng thi cho c ngi b tnh

nghi/b co v nn nhn/nhn chng, bi cc nhu cu khc nhau v i khi mu thun ca h.

Ngy cng c nhiu phng php tip cn a ngnh c p dng lin quan n vic cung cp

tr gip php l, trong cng nhn tnh cht a chiu ca cc vn m ngi dn phi i

mt, c bit l nhng ngi c ngun lc rt hn ch v nhng ngi ang sng bng hoc

di ngng ngho i. Trong khi S tay ny c th khng trc tip gii quyt mt s vn ,

n tha nhn rng tnh hnh thc t c th thng l kh phc tp v cc v n hnh s cng c

th c cc yu t dn s/ gia nh/ hnh chnh i hi mt phng php tip cn ton din v

tng th i vivn tr gip php l.

B. Hin trng

Mc sn c v tip cn sm tr gip php l trong t tng hnh s l rt khc nhau trn th

gii. Kh c th a ra mt bc tranh chnh xc, v nhiu quc gia cc s liu thng k

thng khng c thu thp nh k v cc bng chng khc th tng i hn ch.26 mt

chng mc no , s khc bit c th do mc giu c ca quc gia hoc bi tp qun v t

tng l cn c cho mt h thng t php hnh s c th l khc nhau. Nhng y khng phi l

ton b cu chuyn. Gia cc quc gia c mc giu c tng ng, v gia cc nc c

tp qun t tng tng t cng c khc bit ng k. Ngay c nhng nc m php lut quy

nh v quyn tip cn sm i vi lut s, vic tip cn hiu qu t vn v h tr php l

giai on u ca qu trnh t tng hnh s thng l mt ngoi l hn l mt quy tc.

Quyn c t vn v h tr php l giai on u ca qu trnh t tng hnh s c quy

nh trong hin php hoc lut php nhiu quc gia, v mt s nc php lut quy nh h

tr php l l bt buc trong qu trnh thm vn ca cnh st. V d, Hin php ca Nam Phi

quy nh l ngi b bt v ngi b tm giam c quyn c mt lut s t thi im b bt

hoc tm giam ca h , v cc quy nh tng t cng c trong D tho v o lut v cc

25 Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc v Tip cn Tr gip Php l trong cc H thng T php Hnh s (Ngh

quyt i Hi ng 67/187, ph lc), on 1. 26V d, nh gi Tc ng km theo xut Ch th ca Ngh vin Chu u v ca Hi ng v Quyn Tip cn Lut s, ca

Thng bo v vic Tm gi cho Mt ngi th ba trong T tng Hnh s, ti liu ca y ban chu u SEC (2011) 686 (Brussels,

ngy 08 thng 6 nm 2011), cho thy su quc gia thnh vin ca Lin minh Chu u khng th cung cp s liu thng k v chi tiu quc gia cho tr gip php l trong hot ng t tng hnh s.

Quyn ca Niu-di-ln 1990.27

Mt s quc gia chu u nh B, Php v Scotland bt u p

dng quyn tip cn sm vi lut s vo nm 2010, phn ln l h qu ca quyt nh ca Ta

n chu u v Nhn quyn.28 nhiu nc M Latinh, ngi b tnh nghi c quyn tham vn

hp php mt lut s khi b cnh st tm giam, v c-hen-ti-na, Colombia, Peru v mt s

nc khc, s hin din ca lut s l yu cu bt buc trong cc cuc thm vn ca cnh st

hoc, nh M-hi-c, trong cc cuc thm vn bi cc cng t vin.

Tuy nhin, ngay c cc nc m quyn t vn hoc h tr php l giai on u ca qu

trnh t tng hnh s c m bo trong lut hoc l quy nh bt buc, hiu qu cc quyn c

th cn hn ch. mt s nc, lut php p t gii hn v phm vi cc quyn. V d, H

Lan, trong khi mt ngi b tnh nghi ang b cnh st tm gi c quyn tham kho kin lut

s, nhn chung l ngi khng c quyn c s hin din ca lut s trong cuc thm vn ca

cnh st. Tng t nh vy, Ca-na-a mt ngi b bt c quyn c v yu cu lut s, theo

Hin chng v cc Quyn v cc Quyn t do,29

nhng quyn khng bao gm quyn c s

hin din ca lut s trong qu trnh thm vn.30 Mt hn ch na c pht hin mt s

nc l cc quyn c h tr php l c th b tr hon hoc b t chi trong mt s trng hp

nht nh. V d, o quyn tip cn t vn php l ca mt ngi b bt c th tm thi gii

hn nhng t vn chung nu iu ny l cn thit trnh cn tr cuc iu tra.31 cc nc

khc, cc hn ch v quyn ang c g b.V d, Trung Quc, hn ch trc y v quyn

c h tr php l, theo ch p dng sau ln thm vn u tin, c g b, v hin nay

c p dng t thi im tin hnh cuc thm vn u tin hoc thi im thc hin cc bin

php iu tra bt buc.32 (Xem chng III di y v phn tho lun chi tit khung php l c

bn cho vic thit lp quyn tip cn sm tr gip php l.)

S sn c cc dch v tr gip php l c nh nc ti tr thc thi cc quyn t vn v h

tr php l cn hn ch hoc khng tn ti nhiu quc gia. hu ht cc nc thuc lc a

chu Phi, tip cn vi tr gip php l thng khng c bt c giai on no trong qu trnh

t tng hnh s, v him khi sn c ti n cnh st hoc trong giai on iu tra. Ngay c khi

mt h thng tr gip php l chnh thc tn ti, bao ph ca n thng khng y .33

Tuy nhin, c mt s trng hp ngoi l ng ch , v d, mt s chng trnh ti Angola,

Ma-la-uy, Ni-gi-ri-a, Xi--ra L-n, Nam Phi, Su-ng v Uganda trong s dng lut s,

sinh vin lut tt nghip hoc nhn vin php ch (paralegal) cung cp tip cn sm tr gip

php l.34 Chu u, mc sn c ca tr gip php l c nh nc ti tr trong giai on

u ca qu trnh t php hnh c s khc bit ng k. Ti nhng nc p dng thm tra thu

nhp, mc thu nhp t iu kin tham gia (ngng thu nhp) thng thp, v ni chung ch

mt t l tng i nh nhng ngi b tnh nghi v b co buc c nhn t vn v h tr

27Phn 23, on 1 28Xem Salduz kin Th Nh K (Ta n Nhn quyn Chu u, Phng ln (Grand Chamber), n s 36391/02,

Phn quyt ngy 27 thng 11 nm 2008). 29iu 10 (b). 30R kin Sinclair, 2010 SCC 35. 31B lut T tng Hnh s, on 59 (1). 32Lut T tng Hnh 2012, iu 33. 33C quan Phng chng Ma ty v Ti phm Lin Hp Quc, Tip cn Tr gip Php l trong cc H thng T php Hnh s

Chu Phi: Bo co Kho st (Vin, 2011), tr 21 34Nh trn, tr 31-32

php l khi b cnh st tm gi.35 Hoa K, quyt nh ni ting ca Ta n Ti cao trong v

Miranda kin Arizona36 nm 1966 xc lp rng mt ngi b tnh nghi b bt gi bi cnh st

phi c thng bo v quyn c lut s ca h trc khi thc hin bt k thm vn no ca

cnh st. Tuy nhin, phng n cung cp tr gip php l sm c s khc bit ng k trong v

gia cc vng v cc khu vc khc nhau. Nhiu khu vc hin ang qu ti, vi mc i din

thp, v ch c mt s t nhng ngi b tnh nghi c th thc hin hiu qu quyn c lut s.37

Ti Niu-di-ln, C quan Dch v php l thc hin mt chng trnh h tr php l i vi

nhng ngi b cnh st tm giam, khng ph thuc vo iu kin ti chnh ca ngi nhn,

nhng t vn thng c lut s cung cp qua in thoi.38 c, php lut quy nh quyn

ca nhng ngi b tnh nghi cnh st tm gi c tham kho kin lut s, nhng khng c

phng n c lut s trc ti n cnh st, v trn thc t, tr trng hp ngoi l ca th dn

v ngi tnh nghi l v thnh nin (nhng ngi d tip cn vi cc dch v php l dnh cho

th dn hoc t vn qua in thoi), vic tip cn c h tr php l ti n cnh st rt him

khi xy ra.

C rt nhiu m hnh khc nhau cung cp t vn v h tr php l cho nhng ngi b tnh

nghi v nhng ngi b co buc giai on u ca qu trnh t tng hnh s. V d, nhiu

quc gia chu u s dng lut s hnh ngh t nhn cung cp dch v tr gip php l vi

mt s phng php tr th lao. Nhng ni khc, nh nhiu nc M Latinh, Gru-di-a, I-xra-

en, v mt s tiu bang Hoa K, cung cp tr gip php l cho cc v n hnh s thng qua

mt h thng bo cha cng. Cung cp dch v tr gip php l theo cch ny c th c li th

ng k so vi cc hnh thc khc, nhng kinh nghim Hoa K v chu M Latinh cho thy,

cc chng trnh nh vy thng b thiu kinh ph v khng c ngun lc cung cp tr

gip php l giai on u caqu trnh t tng hnh s. mt s nc, khng c s lut

s hoc cc lut s sn sng v c kh nng cung cp tip cn sm tr gip php l. Mt s

quc gia nh Ma-la-uy, Xi--ra L-n v Nam Phi i tin phong trong vic s dng cc nhn

vin php ch (paralegal) gii quyt vn ny. (Xem chng IV sau y v m t cc m

hnh cung cp tr gip php l v cc li ch v thch thc ca vic s dng nhn vin php ch

(paralegal)).

Nhn chung, quyn tip cn sm tr gip php l theo quy nh ca Cc Nguyn tc v Hng

dn Lin Hp Quc v Tip cn Tr gip Php l trong cc H thng T php Hnh s i hi

cc hnh ng phi hp nhiu quc gia m bo s tun th. mt s nc, tun th s l

mt mc tiu m phi mt mt thi gian mi c th t c. Tuy nhin, cun S tay ny c

nhiu v d v cc thc hnh tt v phng php tip cn sng to, c th l mt ngun d liu

c gi tr cho nhng ngi mun hin thc ha kh nng tip cn sm tr gip php l trong cc

h thng t php hnh s.

35 Xem Ed Cape v cng s, Bo cha Ti phm Hnh s Hiu qu chu u (Antwerp, B, Intersentia, 2010), Ed Cape v Zaza

Namoradze, Bo cha Ti phm Hnh s Hiu qu ng u (Qu Soros -Mn--va, 2012) v

S. Schumann, K. Bruckmller v R. Soyer, eds., Bin h Khn cp Trc khi Xt x (Antwerp, B, Intersentia, 2012), tr 363. 36 Miranda kin Arizona, 384 US 436 (1966). 37Xem, v d, R. Leo, Thm vn ca Cnh st v T php M (Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, 2008), tr 280; v K. Houppert, Chasing Gideon: Tm kim Cng l y kh khn cho Ngi ngho (New York,New Press,

2013). 38 Tuy nhin, c th cung cp t vn trc tip nu v n phc tp hoc ngi b tnh nghi d b tn thng

C. Cc chun mc v tiu chun quc t

Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc c c rt t cc tiu chun quc t,

m cn c mang tnh nn tng l quyn c xt x cng bng theo quy nh ca Tuyn

ngn Quc t v Nhn quyn.39 iu 11 ca Tuyn ngn cp n quyn ca mt ngi b

co buc phm ti c mt "phin x cng khai m ngi c tt c nhng bo m cn

thit c bo v". iu ny c m rng ti Cng c Quc t v cc Quyn Dn s v

Chnh tr, trong cc iu khon sau y:

3. Trong qu trnh xt x v mt ti hnh s, mi ngi u c quyn (d) c c

mt trong khi xt x v c t bo cha hoc thng qua s tr gip php l theo s

la chn ca mnh; c thng bo v quyn ny nu cha c s tr gip php l; v

c nhn s tr gip php l theo ch nh trong trng hp li ch ca cng l i

hi v khng phi tr tin cho s tr gip nu khng c iu kin tr.40

Cc quy nh tng t c nu trong Cng c chu u v Bo v Nhn quyn v cc

Quyn T do C bn (iu 6, Khon 3 (c)); Cng c chu M v Nhn quyn (iu 8,

Khon. 2), mc d trong m cho cc quc gia k kt xc nh s cung cp loi h tr

php l g do nh nc ti tr; Hin chng Nhn quyn Arp (iu 16); v Hin chng

chu Phi v Nhn quyn v cc Quyn ca cc Dn tc (iu 7, Khon.1 (c)), cng vi Cc

Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc v Quyn c Xt x Cng bng v H tr

php l chu Phi ca y ban Chu Phi v Nhn quyn v Quyn ca cc Dn tc.41

Cc Nguyn tc C bn v Vai tr ca Lut s,42 quy nh rng "tt c mi ngi c

quyn yu cu s gip ca mt lut s do h la chn bo v v xc lp cc quyn ca

h v bo v cc quyn trong tt c cc giai on ca t tng hnh s" (nguyn tc 1) v

rng bt k ngi no nh vy s, trong mi trng hp m li ch cng l i hi nh vy,

c quyn c lut s c kinh nghim v c nng lc tng xng vi tnh cht ca hnh vi

phm ti c ch nh cho h nhm cung cp tr gip php l c hiu qu, m h khng

phi tr tin nu khng c iu kin tr tin cho cc dch v nh vy (nguyn tc 6).43

Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hip Quc ng vai tr nh l mt "khun kh hu

ch hng dn cc nc thnh vin v cc nguyn tc lm cn c cho mt h thng tr

gip php l trong qu trnh t tng hnh s.44 Cc quy nh ch yu lin quan n tip cn

sm tr gip php lc dn chiu trong ton b cun S tay ny.

39 Tuyn ngn Quc t v Nhn quyn (Ngh quyt ca i Hi ng 217 A (III)), iu 11, on 1. 40 Cng c Quc T v cc Quyn Dn s v Chnh tr (Ngh quyt ca i hi ng 2200 A (XXI), ph lc), iu 14, on 3

(d). 41 y ban chu Phi v Con ngi v Quyn con ngi, Cc Nguyn tc v Hng dn v Quyn c Xt x Cng bng v Tr

gip Php l chu Phi, nm 2001, phn H. 42 Hi ngh ln th 8 ca Lin Hp Quc v Phng chng Ti phm v i x vi Ngi phm ti, Havana, ngy 27 thng 8-

ngy 7 thng 9 nm 1990: Bo co son tho bi Ban Th k (n phm ca Lin Hp Quc, s xut bn E.91.IV.2), chng 1, phn B.3, ph lc. 43 V cc vn kin quc t khc c cc quy nh lin quan ti tr gip php l, xem bo co ca c phi vin v tnh c lp

ca thm phn v lut s (A / HRC / 23/43), chng III. 44 Ngh quyt i Hi ng 67/187, on 2.

Tm lc cc vn ch cht

1. Cc giai on u ca qu trnh t tng hnh s - nhng gi u hoc ngy u b cnh

st tm gi hoc tm giam - l cc k quan trng i vi nhng ngi b bt gi hoc b

tm giam lin quan ti mt hnh vi phm ti hnh s. Cch thc i x vi ngi b tnh

nghi v ngi b buc ti trong giai on trc v trong ln u xut hin trc ta ca h,

c mt tc ng ng k i vi hiu sut v hiu qu ca h thng t php hnh s.

2. Tr gip php l l mt yu t c bn ca mt h thng t php hnh s cng bng,

nhn o v hiu qu da trn nguyn tc php quyn. N cung cp mt nn tng cho cc

quyn c bn khc, bao gm quyn c xt x cng bng, v l mt bo m quan trng

m bo s cng bng c bn v nim tin ca cng chng vo qu trnh t tng hnh

s.

3. Tip cn tr gip php l trong giai on u ca qu trnh t tng hnh s bo v mi

ngi ti mt thi im khi h d b tn thng nht, v l mt bin php bo v chnh

nhm chng tra tn v ngc i. N cng m bo rng ngi ngho v d b tn thng

c i x vi s tn trng v c x l vi cng bng, v gip cng c cc th ch t

php hnh s v lm cho chng p ng nhanh hn vi nhu cu ca ngi dn.

4. Cc quy nh hin hnh v tip cn sm tr gip php l c s khc bit ng k trn

th gii. Trong khi nhiu nc, php lut quy nh v quyn c t vn v h tr php

l trong giai on u ca qu trnh t tng hnh s, trn thc t kh nng tip cn hiu qu

t vn v h tr php l thng khng sn c.

5. Cc Nguyn tc v Hng dn Tip cn Tr gip Php l trong H thng T php Hnh s ca Lin Hp Quc c c rt t v nhm mc ch mang li hiu lc cho cc tiu chun quc t, bao gm quyn c xt x cng bng, theo quy nh ca Tuyn ngn Quc t v Nhn quyn (iu 11) v Cng c Quc t v cc Quyn Dn s v Chnh tr (iu 3).

II. Cc li ch v thch thc lin quan

ti tip cn sm tr gip php l

A. Gii thiu

Tip cn tr gip php l, c bit l trong giai on u ca qu trnh t tng hnh s, l mt

yu t trung tm ca vic m bo tip cn cng l cho ngi ngho v ngi c hon cnh

kh khn, nhng ngi thng t tip cn c vi cc thng tin v t nhn thc c cc

quyn v quyn li ca h. Chnh lch v quyn lc gia cc c quan Nh nc v ngi b

bt l ng k trong mi trng hp, nhng khong cch ny cn r rt hn trong nhng

trng hp m cc thnh phn t nhm ngi ngho v nhm yu th b bt v b tm giam,

v h thng khng nhn thc c cc quyn ca mnh hoc khng c cc ngun lc

c t vn v i din php l. Nhng li ch ca tip cn sm tr gip php l m bo

tt c mi ngi c bo v bnh ng trc php lut bn thn n l mt mc ch.

Ngoi ra, tip cn sm tr gip php l c th gip m bo rng mi ngi khng phi ch

i mn mi khi b tm giam trc khi xt x, v ngc li iu ny c th lm gim ng k

chi ph cho cc c nhn, gia nh v cng ng. Chng hn nh, mt nghin cu ca Chng

trnh pht trin Lin Hp Quc (UNDP) v Sng kin T php X hi M Ty Phi ch ra

rng nhng ngi b tm giam trc khi xt x thng b mt vic lm, b buc phi t b

vic hc hnh, b ui ra khi nh, v phi tip xc vi bnh tt v chu thit hi v th cht

v tm l. Cc gia nh b mt thu nhp, tr em b tch khi gia nh v c th khng c kh

nng c tip tc hc hnh. Ngoi ra, cng ng v nh nc phi hng chu nhng mt

mt tim nng v tc ng kinh t x hi ca vic tm giam trc khi xt x, bao gm tc

ng tiu cc tim tng v pht trin con ngi v ngho i ni chung.

Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hip Quc cng nhn rng tip cn tr gip php l,

ngoi vic bn thn n mt quyn, cng mang li nhng li ch cho nhng ngi b tnh

nghi v nhng ngi b co buc, cho h thng t php hnh s v cng ng ni chung.

Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hip Quc v Tip cn Tr gip Php l

trong cc H thng T php Hnh sa

Gii thiu

3. Mt h thng tr gip php l hot ng c hiu qu, mt b phn ca mt h thng t php

hnh s hot ng c hiu qu, c th gim bt thi gian m cc i tng tnh nghi b tm gi ti

cc n cnh st v cc trung tm tm giam, bn cnh vic gim s lng phm nhn, gim tnh

trng kt n oan sai, qu ti tri giam v n tc ti cc ta n, gim ti phm v tnh trng nn nhn

ha. N cng c th bo v v bo m cc quyn ca cc nn nhn v nhn chng trong qu

trnh t tng hnh s. Tr gip php l c th c s dng ng gp vo cng tc phng

chng ti phm bng cch nng cao nhn thc v php lut.

4. Tr gip php l ng mt vai tr quan trng trong vic thc y chuyn hng x l v p dng

cc hnh pht v bin php da vo cng ng, bao gm cc bin php khng tm giam; thc y s

tham gia nhiu hn ca cng ng vo h thng t php hnh s; gim vic p dng khng cn thit

hnh thc tm giam v pht t; hp l ha cc chnh sch php lut hnh s; v m bo s dng

hiu qu cc ngun lc ca Nh nc.

a Thng qua bi i Hi ng LHQ ti ngh quyt 67/187 ngy 20 thng 12 nm

Trong mt s trng hp, chi ph ca cc dch v tr gip php l khin cho cc quc gia

khng mun cung cp cc dch v ny giai on u ca qu trnh t tng hnh s. ng tic

l chi tiu dnh cho tr gip php l c xu hng c tnh ton m khng xem xt cc li ch

x hi v nhng tit kim v kinh t m cc dch v mang li, ngoi tc ng tch cc ca

chng i vi quyn ca cc c nhn v gia nh ca h. Mt s li ch c th d dng nh

lng, chng hn nh cc khon tit gim chi ph cho h thng tri giam v c t ngi cn

phi tm giam trc khi xt x. Cc li ch khc kh nh lng hn v do thng b b

qua, nhng iu quan trng l phi cng nhn gi tr ca chng trong vic xy dng nim tin

ca cng ng v bo v sc khe cho tt c mi ngi. i khi, cc li ch khng nh lng

c thm ch c th c gi tr hn nhng li ch nh lng c,c bit l trong cc trng

hp xung t hay hu xung t. V vy, cn thit phi xem xt nhng li ch ca vic cung cp

tr gip php l bn cnh cc chi ph.

Chng ny tho lun v nhng li ch ca vic tr gip php l i vi cc c nhn, cc h

thng t php hnh s v ton x hi. Khi tr gip php l c thc hin, n mang li li ch

trc tip cho cc c nhn v h thng t php hnh s, thng qua lm li cho x hi ni

chung. Ngc li, iu ny nhn ln nhng li ch i vi cc c nhn v h thng t php

hnh s, khi nim tin ca cng chng vo h thng gia tng v cc chi ph tit kim c v

cc can thip tr gip php l c s dng cho cc nhu cu cng cng khc. Chng ny

cng xem xt mt s nhng thch thc ln i vivic cung cp tip cn sm tr gip php l

v xut cch thc gii quyt cc thch thc ny.

Cc li ch ca tr gip php l

Tr gip php l gp phn vo mt h thng t php hnh s hot ng hiu qu. N cng tng cng nim tin ca cng chng vo h thng, gp phn tng cng hiu sut v hiu qu

Tr gip php l m bo cc

quyn v sc khe cho cc c

nhn v gia nh. L mt thnh

vin ca cng ng, cc c

nhn c hng cc li ch

m tr gip php l mang li

cho x hi

Tr gip php l mang li li ch cho

x hi bng cch bo v cc cng

ng lnh mnh, tit kim ngun lc,

v to cm gic an ton cho ngi

dn

Chng ny cng xem xt mt s nhng thch thc ln i vi vic cung cp

tip cn sm tr gip php l v xut cch thc gii quyt cc thch thc ny.

B. Li ch ca vic tip cn sm tr gip php l i vi ngi b tnh nghi v b co buc

Trn th gii, mi nm c hng triu ngi phi tham gia trc tip vo h thng t php hnh

s vi t cch l ngi b tnh nghi phm hay ngi b co buc. Nhiu ngi trong s h s

b bt gi, d l hp php hay bt hp php, hoc tm giam bi cnh st hoc cc c quan thc

thi php lut khc v b a n n cnh st hoc cc c s tm giam, ni h c th phi

hng gi, hng ngy, hng thng hoc thm ch nhiu nm trc khi c a ti trc mt

thm phn hoc ta n xc nh tnh hp php v s cn thit phi tm giam h. Trong thi

gian ny, nhng ngi b tnh nghi hay b co buc rt d b tn thng: h ph thuc vo

lng tt ca nhng ngi tm giam h. n cnh st v cc c s tm giam khc thng ng

kn vi ngi ngoi, c rt t hoc khng c s gim st c lp v nhng g din ra trong

nhng bc tng ca chng. Cc nhm ngi ngho v d b tn thng trong cng ng c

nhiu kh nng l i tng ca hnh ng thc thi php lut, khng c "ting ni", khng c

kh nng tr tin bo lnh ti ngoi hay tin hi l v khng c kh nng c c h tr

ca mt ngi thc hin tr gip php l.45

Trong bi cnh ny, ngi b tnh nghi v b co buc, b bt hoc tm giam bi cnh st hoc

cc c quan thc thi php lut khc c th c hng li t vic c tip cn sm tr gip

php l thng qua mt s cch thc khc nhau, nh c tho lun di y.

Bo v chng li s e da, ngc i v tra tn

nhiu nc, vic cnh st hoc nhn vin thc thi php lut hnh x ng lut khng c

coi l mt iu ng nhin. Hnh vi tri php lut ca h thng hoc l "v hnh", hoc l h

thng c b qua bi cc cng t vin, c quan t php v cc c quan khc. B nhn vin

cnh st tng tin l hin tng ph bin mt s quc gia, v c th l ng c hng u cho

mt v bt gi.46 Ngi ngho v ngi d b tn thng c th b bt, tm giam v truy t v

h khng th kh nng tr tin thot thn. Lm dng th cht v thm ch tra tn nhng

ngi b tnh nghi v b co buc din ra ph bin mt s nc, v ph n c bit d b tn

cng tnh dc. c phi vin v tra tn, i x hay trng pht tn bo, v nhn o hoc h thp

nhn phm khc pht hin rng tnh trng tra tn xy ra ph bin rng ri 11 trong 15 nc

n thm trong giai on t 2005 ti 2009,47 v cng lu rng nguy c ln nht b tra tn v

ngc i v th cht xy ra trong qu trnh tm giam ca cnh st.48

Thng thng nht, tra tn

c s dng p cung v nhn ti, nhng cng c s dng e da, tng tin, nh mt

phng tin trng pht v th hin quyn lc.49

45 Xem Qu X hi M v Chng trnh Pht trin Lin Hp Quc, Tc ng Kinh t X hi ca Tm giam trc khi xt x. 46 Nh trn, tr 18-19 47 Xem cc bo co quc gia ca c phi vin v tra tn v i x hoc trng pht tn nhn, v nhn o hoc h thp nhn

phm khc,xem ti www.ohchr.org/EN/Issues/Torture/SRTorture/Pages/SRTortureIndex.aspx. 48 y ban chu u v Phng chng Tra tn v i x hoc Trng pht V nhn o hay H thp Nhn phm ca Hi ng chu

u cng i ti mt kt lun tng t. Xem Hi ng chu u, y ban chu u v Phng chng Tra tn v i x hoc Trng

pht V nhn o hay H thp Nhn phm (CPT), Tiu chun CPT (2006), tr 9. 49 Xem Birk v cng s, Tm giam v Tra tn Trc khi xt x: Ti sao Ngi b tm giam Trc khi Xt x phi i mt vi

Nguy c Cao nht (New York, Qu X hi M, 2011).

S tham gia tch cc ca nhng ngi thc hin tr gip php l giai on u ca qu trnh

t tng hnh s c th gp phn m bo s bo v chng li vic e da, ngc i v tra tn.

c phi vin v tnh c lp ca thm phn v lut s tuyn b rng s hin din ca mt

lut s trong qu trnh thm vn l mt bin php t v chnh chng ngc i,50

v c phi

vin v vn tra tn khuyn co rng "khng mt li th ti no ca mt ngi b tc ot

t do, ngoi nhng li th ti trc s hin din ca mt thm phn hoc lut s, c gi tr lm

chng c ti ta n".51 Ngoi ra, trong qu trnh r sot nh k chung, cc quc gia thng

khuyn ngh rng phi m bo vic tip cn tr gip php l, i vi c nhm ngi ngho v

ngi b thit thi, v rng tt c nhng n lc cn thit c thc hin ngn chn vic tra

tn, s dng v lc qu mc v tm giam v bt gi ty tin.

Hp 1. y ban chu u v Ngn nga Tra tn v i x hoc Trng pht V nhn o hoc

H thp Nhn phm

Theo li ca y ban chu u v Ngn nga Tra tn v i x hoc Trng pht V nhn o hoc

H thp Nhn phm:

Kh nng ngi b cnh st tm gi c quyn tip cn mt lut s trong [giai on sau khi b

tc quyn t do] l mt bin php bo v c bn chng li s ngc i. S tn ti ca kh nng

s c tc dng rn e i vi nhng ngi c t tng ngc i ngi b tm giam; hn na,

lut s cng c t v tr ph hp thc hin hnh ng thch hp nu vic ngc i thc

s xy ra.a

y ban cp c th n vic bo v chng li tra tn v ngc i, nhng nhng tuyn b

ca y ban c ngha tng t i vi cc vi phm v nhn quyn khc, chng hn nh vic bt

gi hay tm giam bt hp php hoc ty tin.

a y ban chu u v Ngn nga Tra tn v i x hoc Trng pht V nhn o hoc Lm mt phm gi

(CPT) , Tiu chun CPT, tr . 9.

Bo m quyn c xt x cng bng

Quyn c xt x cng bng l c bit quan trng trong qu trnh t tng hnh s. Tip cn

sm vi tr gip php l l mt iu kin tin quyt cho vic th hng quyn c xt x

cng bng mt cch "thc s v thc t"52.

Xt x cng bng nn c hiu t c gc kt qu v qu trnh. Mt phin ta xt x cng

bng, vi ngha ta n xc nh ng hay thch hp v vic c ti hay khng, s ph thuc

mt phn vo vic liu chng c c c thu thp (t c b co) v c trnh by trc ta n

mt cch cng bng , hp php v ng th tc. S tham gia ca ngi thc hin tr gip php

l giai on u ca qu trnh ny c th gip m bo rng cc cuc thm vn ngi b tnh

nghi c tin hnh ng, tun th php lut, rng nhn chng tim nng v chng c c xc

50 E/CN.4/1998/39/Add.4, on 47. 51 E/CN.4/2003/68, on 26 (e) v A/56/156, on 39 (d). 52 Thut ng ny thng xuyn c Ta n Nhn quyn Chu u s dng cng nhn mt thc t l vic quy nh chnh thc

cc quyn, v d, trong lut l khng m bo rng cc quyn c th hng trn thc t. Xem, v d, Ta n Nhn quyn

Chu u, Artico kin Italy (1981) 3 EHRR 1; Airey kin Ireland (1979) 2EHRR 305; v Ta n Nhn quyn Chu u,

Pishchalnikov kin Nga, n s 7025/04, Phn quyt ngy 24 thng 9 nm 2009, on 66.

nh v cc thng tin lin quan t cuc thm vn c cnh st ch ti.

Mt qu trnh cng bng c vai tr quan trng khng ch m bo tnh ton vn ca cc

chng c cui cng s c a ra trc ta m cn v phin ta thc s c th khng bao gi

din ra bi mt lot cc l do. iu ny c th l do v n khng c khi t - c th v

khng c bng chng buc ti, hoc c th do cnh st khng bao gi c nh khi t

v n. (Nh ni trn, mt ngi c th b bt phi a hi l, hoc cnh st c th bt

gi v tm gi mt ai nh mt hnh thc k lut hoc trng pht ngi ). Ti nhiu quc

gia, cc v n c th b hy b bi mt hnh pht do cnh st hoc cng t vin t ra, do

ngi b tnh nghi b trng pht m khng bao gi xut hin trc to n.53 Nhiu quc gia c

th tc cho nhn ti hay xt x nhanh, ng ngha vi vic cc chng c khng c trnh by

y cho ta n, v c bng chng t mt lot cc quc gia rng ngi ta c th p dng

nhng p buc khng ph hp vi ngi b tnh nghi thuyt phc h hp tc trong cc qu

trnh nh vy.54 Hn na, mt ngi b tnh nghi cui cng c tuyn b trng n ti phin

ta hay sau khi khng co, sau nhiu thng hoc nhiu nm b tm giam tri php lut hoc

khng cn thit, s cm thy rng quyn c xt x cng bng ca h khng c tn

trng cho d h c tha bng.

Bo v cc quyn t tng

Gn lin vi quyn c xt x cng bng l mt lot cc quyn v t tng m c s nht

tr tng i cao tm quc t. Cc quyn ny bao gm:

Mi ngi u c quyn hng t do v an ton c nhn. Khng ai b bt hoc b tm

giam v c. Khng ai b tc quyn t do tr trng hp vic tc quyn l c l do

v theo ng nhng th tc m lut php quy nh.55

Bt c ngi no b bt gi u phi c thng bo vo lc b bt v nhng l do h b

bt v phi c thng bo ngay lp tc v vic h b buc ti.56

53 Theo s liu tng hp c vo nm 2009, c thm nhiu v n c kt thc bng cch "trng pht" ngi b tnh nghi trn

c s cc pht hin trc xt x thay cho vic ra quyt nh ti mt phin x cng khai (bt k c cui cng b co b kt lun c

ti hay khng). Xem c, Statistisches Bundesamt, Justiz auf einen Blick (Wiesbaden, 2011), tr 11. Xem thm Schumann, Bruckmller v Soyer, Bin h Hnh s Khn cp Trc khi Xt x (Antwerp, B, Intersentia, 2012), tr 354. 54 V d, Gru-di-a 80% cc v n hnh s c gii quyt bng mt "tha thun nhn ti", v c bng chng rng cnh st hay

cng t vin thng xuyn gy p lc i vi ngi b tnh nghi hng lut s vo vic hp tc vi mt tha thun nhn. Xem Cape v Namoradze, Bin h Hnh s c Hiu qu ng u, tr 170. 55 Cng c Quc t v cc Quyn Dn s v Chnh tr, iu 9. iu 7 ca Cng c Chu M v Nhn Quyn cng gn nh

tng t, cng nh iu 6 ca Hin chng Chu Phi v Nhn quyn v Quyn ca cc Dn tc v iu 14, on 1 ca Hin

Chng Arp v Nhn quyn. Cng c chu u v Bo v cc Quyn con ngi v cc Quyn T do C bn, trong iu 5,

khng bao gm lnh cm r rng v s chuyn quyn, mc d iu ny c Ta n Nhn quyn Chu u coi l c bn, nhng Cng c ny a ra mt danh sch di cc trng hp ngoi l. iu 5, on 1 (c), cho php tc quyn t do qua vic bt gi

hoc b giam gi hp php vi mc ch a mt ngi ra trc c quan php lut c thm quyn v mt nghi ng hp l rng

ngi phm ti hoc khi iu l cn thit ngn chn mt ngi phm ti hoc b trn sau khi lm nh vy. 56 Cng c Quc t v cc Quyn Dn s v Chnh tr, iu 9, on 2, v Hin chng Arp v Quyn con ngi, iu 14, on

33. iu 5, Khon 2, ca Cng c Chu u v Bo v cc Quyn con ngi v cc Quyn T do C bn cng tng t, nhng ngoi ra i hi rng cc thng tin c a ra bng mt ngn ng m mt ngi hiu c. Cng c chu M v Nhn quyn,

trong iu 7, khon 4, yu cu cc thng tin c trao cho bt c ai ang b giam gi". Khng c iu khon tng ng

trong Hin chng chu Phi v Nhn quyn v Quyn ca Mi ngi.

Bt c ngi no b bt hoc b tm giam v ti hnh s phi c sm a ra to n hoc

mt c quan ti phn c thm quyn thc hin chc nng t php v phi c xt x

trong thi hn hp l hoc c tr t do. Vic tm giam mt ngi trong thi gian ch

xt x khng c a thnh nguyn tc chung, nhng vic th t do cho h c th phi

km theo nhng iu kin bo m h s c mt ti to n xt x.57

Ngi b co buc l phm ti hnh s c quyn c coi l v ti cho ti khi hnh vi

phm ti ca ngi c chng minh theo php lut.58

Trong qu trnh quyt nh v ti hnh s i vi mt ngi, mi ngi u c quyn

c xt x m khng b tr hon mt cch v l.59

Trong qu trnh quyt nh v mt ti hnh s i vi mt ngi, mi ngi u c quyn

c thi gian v iu kin thun li chun b bo cha.60

Ngoi ra, Cng c Quc t v cc Quyn Dn s v Chnh tr quy nh rng, trong qu trnh

quyt nh v mt ti hnh s, mt ngi khng b buc phi a ra li khai chng li chnh

mnh hoc buc phi nhn l mnh c ti.61

Mt quy nh tng t c tm thy trong Cng

c chu M v Nhn quyn v Hin chng Arp v Nhn quyn.62

V khng th gi nh rng cc quyn t tng s c tn trng, tip cn sm tr gip php l

cung cp mt c ch quan trng c gng m bo rng nhng ngi b tnh nghi v co buc

c th c hng li t cc c ch ny.

Hp 2. Gii thch v quyn c xt x cng bng bi Ta n Nhn quyn Chu u

Ta n Nhn quyn Chu u cho rng nu lut quc gia quy nh cc hu qu i vi vic mt ngi b tnh nghi ni hoc khng ni g trong qu trnh thm vn ca cnh st, th quyn c xt x cng bng nhn chung s i hi rng ngi b tnh nghi c hng quyn c tr gip php l trong cc cuc

thm vn nh vy.a

57 Cng c Quc t v cc Quyn Dn s v Chnh tr, iu 9, on 3. Cc quy nh tng t cng c tm thy trong Cng c

chu u v Bo v cc Quyn con ngi v cc Quyn T do C bn, iu 5, on 3; Hin chng Arp v Quyn con ngi, iu14,

on 5; v Cng c chu M v Nhn quyn, iu 7, on 5. Hin chng chu Phi v Nhn quyn v Quyn ca cc Dn tc, trong

iu 7, khon 1 (d), khng quy nh quyn c xt x trong mt thi gian hp l trc khi mt ta n v t nhng khng c quy nh v vic c a ngay ra trc mt thm phn, v cng nh quy nh v th t do trong khi ch xt x, mc d y l nhng

iu ny c quy nh trong Cc nguyn tc v Hng dn v Quyn c Xt x Cng bng v Tr gip php l chu Phi nm 2001 (phn M.1 v M.3 trong y ban Nhn quyn v Quyn ca mi ngi chu Phi). 58 Cng c Quc t v cc Quyn Dn s v Chnh tr, iu 14, on 2. Xem thm Cng c chu u v Bo v Nhn quyn v cc

Quyn T do C bn, iu 6, khon 2; Cng c chu M v Nhn quyn, iu 8, khon 2; Hin chng chu Phi v Nhn quyn v Quyn ca cc Dn tc, iu 7, on 1 (b); v Hin chng Arp v Quyn con ngi, iu 16. 59 Cng c Quc t v cc Quyn Dn s v Chnh tr, iu 14, on 3. Xem thm Cng c chu u v Bo v Nhn quyn v cc

Quyn T do C bn, iu 6, on 1, trong cp n quyn c xt x trong mt thi gian hp l, cng nh Cng c chu M v Nhn quyn, iu 8, on 1, Hin chng Arp vQuyn con ngi, iu 14, on 5, v Hin chng chu Phi v Nhn quyn v

Quyn ca cc Dn tc, iu 7, on 1 (d). 60 Cng c Quc t v cc Quyn Dn s v Chnh tr, iu 14, on 3 (b); Cng c chu u v Bo v Nhn quyn v cc Quyn

T do C bn, iu. 6, on 3 (a); Cng c chu M v Nhn quyn, iu. 2 (b); v Hin chng Arp v Nhn quyn, iu. 16,

on 2. Hin chng chu Phi v Nhn quyn v Quyn ca cc dn tc khng c mt quy nh tng ng, mc d iu 7, khon 1

(c)quy nh quyn bo cha, v quyn c thi gian v iu kin c quy nh bi cc Nguyn tc v Hng dn v Quyn c

Xt x Cng bng v Tr gip Php l Chu Phi, nm 2001, phn N.3. 61 Cng c Quc t v cc Quyn Dn s v Chnh tr, iu. 14, on 3 (g). 62 Cng c chu M v Nhn quyn, iu. 8, on 2 (g) v on 3; v Hin chng Arab v Nhn quyn, iu. 16, on 6.

Trong khi Cng c chu u v Bo v cc Quyn con ngi v cc Quyn t do c bn khng bao

gm mt s m bo rng mt ngi khng b "bt buc phi lm chng chng li mnh", Ta n Nhn

quyn Chu u vn nht qun cho rng quyn khng buc ti bn thn v quyn c im lng l cc

kha cnh c bn ca quyn c xt x cng bng, l "cc tiu chun quc t c cng nhn chung

l ct li ca khi nim v mt th tc cng bng".b

Ta n Nhn quyn Chu u, ghi nhn rng ngi b tnh nghi c bit d b tn thng trong giai

on iu tra ca qu trnh t tng hnh s, cho rng "trong hu ht cc trng hp, s c bit d

b tn thng ny ch c th c b p bi vic h tr ca lut s m nhim v ca ngi ny,

ngoi nhng nhim v khc, l gip m bo s tn trng quyn ca ngi phm ti khng t buc ti

mnh".c

a Xem v Salduz kin Th Nh K (Ta n Nhn quyn Chu u, Phng x ln (Grand Chamber), n s 36391/02,

Phn quyt ngy 27 thng 11 nm 2008), on. 52. Xem thm Demirkaya kin Th Nh K (Ta n Nhn quyn Chu

u, Ta Phc thm (Grand Chamber), n s 31721/02, Phn quyt ngy 13 Thng Mt nm 2010). Trong on 17

ca phn quyt, Ta n kt lun rng "mc d ng n c c hi c i din bi mt lut s trong khi b

thm vn bi cc thm phn iu tra, s vng mt ca mt lut s trong qu trnh thm vn cnh st nh hng

vnh vin n quyn bo cha ca ngi ny v li khai ca ng vi cnh st c s dng kt ti ng". b Xem Ta n Nhn quyn Chu u, Funke kin Php, n s 10828/84, Phn quyt ngy 25 thng 2 nm 1993,

on. 41-44; Ta n Nhn quyn Chu u, Saunders kin Vng quc Anh, Phn quyt ngy 17 thng 12 nm 1996, Bo co 1996-VI, on 68; Ta n Nhn quyn Chu u, John Murray kin United Kingdom, n s 18731/91, Phn quyt ngy 08 thng 2 nm 1996, on 45; Ta n Nhn quyn Chu u, Heaney v McGuiness kin Ireland, n s 34720/97, Phn quyt ngy 21 thng mi hai nm 2000, on 40; v Ta n Nhn quyn Chu u, Getiren kin Th Nh K, n s 10301/03, Phn quyt ngy 22 thng 7 nm 2008, on 123. Lu rng Ta n Nhn quyn Chu u cho rng quyn c gi im lng c th b hn ch, vi iu kin l cc c quanc thm quyn c th chng minh l do chnh ng (John Murray kin United Kingdom, on 47; Danielle v McGuiness kin Ireland, on 47). cSalduz kin Th Nh K (Ta n Nhn quyn Chu u, Phng X ln, ngy 27 thng 11 nm 2008, n

s36391/02, Phn quyt ngy 27 thng 11 nm 2008), on 54.

Trnh tm giam ty tin v qu mc

Cc tiu chun quc t lin quan n tm giam trc khi xt x coi y khng phi l mt

chun mc. Mt ngi b co buc m cha b kt n ch nn b tm giam nu c cn c hp l

tin rng ngi phm ti, v rng c nguy c r rng ngi s khng c mt ti ta,

thc hin mt hnh vi phm ti nghim trng mi hoc gy cn tr ti tin trnh t php. Hn

na, cc bin php khng cn tm giam, chng hn nh th c iu kin, nn c p dng

nhng khi thch hp.63 Tuy nhin, tm giam ang b lm dng nhiu quc gia, v mt t l

ng k trong khong 3 triu ngi ang b tm giam trc khi xt x vo bt k ngy c th

no64 cui cng s c tha bng hoc c p dng mt bn n khng giam gi.

C mt s nguyn nhn cho vic s dng ty tin v thi qu tm giam trc khi xt x, bao

gm thiu cc quy nh lut r rng, cc thm phn khng dnh thi gian hoc p dng cc

tiu ch ph hp ra quyt nh v khng cung cp hoc xem xt cc bin php thay th.

Nhng ngi b co buc phm ti thng thiu kin thc hoc k nng c th lm n xin

th t do trong khi ch xt x, v thng khng bit v tiu ch php l v thc t m cc ta n

xt n khi ra quyt nh. Cung cp dch v tr gip php l c th c tc ng ng k n

quyt nh tm giam trc khi xt x, nh cc v d sau y.

63 Xem, v d, Ta n Nhn quyn Chu u, Nevmerzhitsky kin Ukraine, n s 54825/00, Phn quyt ngy 05 thng 4 nm 2005;

v Ta n Nhn quyn Chu u, Smirnova kin Nga, n s 46133/99 v 48182/99, Phn quyt ngy 24 thng 4 nm 2003. 64 M. Schnteich, "Quy m v hu qu ca vic giam gi trc khi xt x trn th gii", Cc Sng kin T php: Giam gi Trc khi xt x (New York, Vin X hi m, 2008), tr 11.

Hp 3. Gii quyt tnh trng s dng qu mc bin php tm giam trc khi xt x - v d

t Bulgaria v Bra-xin

Ti Bulgaria, thm phn thng xuyn ch th tm giam b co trc khi xt x ch da trn mc

nghim trng ca hnh vi phm ti b co buc. iu ny l tri vi cc quyn t do theo iu 5 ca

Cng c chu u v Bo v cc Quyn con ngi v cc Quyn t do c bn. Cc lut s tr

gip thnh cng mt s lng ln cc ng n khiu ni cc quyt nh nh vy thng qua To

n Nhn quyn chu u, dn ti vic cc thm phn phi ra cc quyt nh ph hp vi tiu chun

chu u.a

Ti Bra-xinBra-xin, gn mt na dn s trong tri giam l nhng ngi ang b tm giam trc khi

xt x. Trong mt d n v tc ng ca tr gip php l n i sng ca cc phm nhn b giam

trc khi xt x ti thnh ph Rio de Janeiro, ngi ta pht hin ra rng hai phn ba trong s h b

giam gi bt hp php. Gn mt phn ba trong s nhng ngi b tm giam trc khi xt x nhn

c h tr t cc lut s ca d n c th trong vng 20 ngy, so vi di 14% trong s

nhng ngi khng nhn c h tr php l.b

a Cape v Namoradze, Bo cha Ti phm Hnh s Hiu qu ng u, tr. 135

b Qu X hi M, "Tc ng ca tr gip php l n i sng ca cc phm nhn trc khi xt x: Mt d n

th im thnh ph Rio de Janeiro", bo co cui cng (thng 8 nm 2011).

m bo i x hp php v ph hp

Khng phi tt c cc vi phm php lut ca cc nhn vin cnh st v nhn vin thc thi php

lut u cu thnh vi phm nhn quyn, hoc cng khng nht thit cn tr quyn c xt x

cng bng. Tuy nhin, cc vi phm ny c th c tc ng bt li nghim trng v li cc hu

qu i vi nhng ngi b tnh nghi v ngi b co buc. Nhng g l tri php lut ng

nhin ph thuc vo lut php quc gia v cc quy nh v quyn hn ca cnh st. Quyn ca

ngi b tnh nghi cng khc nhau ng k gia cc quc gia. giai on u ca qu trnh t

tng hnh s, lut quc gia c th quy nh mt lot cc quy trnh v hnh ng, bao gm:

Bt gi

Thng bo v vic tm giam cho cc bn th ba

Thng bo v cc quyn

Thng tin v tit l chng c

Thm vn

Cc iu kin tm giam

Khong thi gian b tm giam

Cc quyt nh v tm giam

C mt trc mt thm phn hoc ta n

Cc quy nh c bit lin quan n tr em v nhng ngi khc thuc cc nhm i

tng c nhu cu c bit.

Nhng ngi b tnh nghi v ngi b co buc c th s khng bit v cc lut v cc quy nh

. Thm ch nu bit c, h cng khng mt v tr c th i ph hiu qu vi cc hnh

vi vi phm. Nu ngi thc hin tr gip php l tham gia vo giai on u ca qu trnh t tng

hnh s, c nhiu kh nng cnh st s tun th cc ngha v php l ca h. Trong trng hp c

vi phm, ngi thc hin tr gip php l c th p dng mt lot cc chin lc c gng m

bo s tun th.

Tu theo tnh cht v mc vi phm v l do ca vi phm, nhng ngi thc hin tr gip

php l c th yu cu cnh st lu ti vi phm, v vi v th ca h, c nhiu kh nng

cnh st s ch hn so vi nu s vic c nu ra bi ngi b tnh nghi. Ngoi ra, nhng

ngi thc hin tr gip php l c th nu vn vi mt cng t vin, thm phn hoc ta

n, hoc trong qu trnh t tng hnh s (v d, ti mt phin ta v quyt nh tm giam

trc khi xt x) hoc bng cch ban hnh quyt nh ca ta n v nh ch vic tm giam65

(khi ph hp) hoc mt s hnh ng dn s khc. Hnh ng ca mt ngi thc hin tr

gip php l c th khng thnh cng, nhng trong nhiu trng hp, kh nng thnh cng

s cao so vi vic ngi b tnh nghi hoc ngi b co buc t hnh ng mt mnh.

Nhng ngi thc hin tr gip php l c th ng mt vai tr quan trng trong n lc

nhm m bo rng cc cnh st, cc cng t vin v thm phn x l nhng ngi b tnh

nghi v b co buc mt cch ph hp v a ra quyt nh ph hp. Cnh st, cng t vin

v thm phn c ty quyt nh v mt lot vn - v thm vn, iu tra, truy t, x l

khng qua ta n, cc th tc rt gn v tm giam trc khi xt x - cht lng ca cc

quyt nh ph thuc vo cc thng tin c sn v vic xem xt cc tiu ch php l c lin

quan (v ch cc tiu ch c lin quan v php l). Nhng ngi thc hin tr gip php l c

th ng mt vai tr quan trng trong vic m bo rng nhng ngi ra quyt nh c trong

tay cc thng tin c lin quan v thc c, cng nh xt n, cc lut c lin quan.

nhiu nc, cc th tc nh cho nhn ti hay tha thun nhn ti c p dng tng

hiu sut ca qu trnh t tng hnh s. Th tc nh vy c th c li cho nn nhn bng cch

trnh cho h phi cung cp chng c ti ta. Ngi thc hin tr gip php l c th t vn

cho ngi b tnh nghi v tnh trng php l ca h, cng nh vic liu hp tc theo th tc

nh vy c thch hp khng hoc thm ch h c th xut vi cnh st hay cng t vin

rng th tc nh vy phi c p dng. mt s nc, ngi ta nhn thy rng v mt lot

cc l do, bao gm vic cnh st gy sc p mt cch khng ph hp, ngi b tnh nghi c

th ng vi mt th tc nh vy mc d iu khng thch hp hoc phc v li ch ca

h. Do , cc quc gia ny gn cc th tc trn vi iu kin l ngi b tnh nghi c

nhn h tr php l.66

Bng cch ny, tip cn sm vi tr gip php l c th c li cho c

cc c nhn v h thng t php hnh s.

H tr ngi b tnh nghi hiu v nh hng c qu trnh t tng hnh s

B bt gi v tm giam v b tnh nghi phm ti hnh s c th l mt tri nghim kh khn

hoc ng s ngay c i vi nhng ngi quen vi cc qu trnh t tng hnh s hoc

nhng ngi trc y tng b bt hoc b tm giam. Nghi phm b tch ra khi mi

trng quen thuc, tr nn kh bt lc, c th b tm giam trong iu kin cht chi v mt

v sinh v c th khng bit hoc hiu v cc quy trnh v th tc m ngi s phi tri

qua. c bit, ngi b tnh nghi c th khng bit lut iu chnh (cc) hnh vi phm ti m

v anh ta hoc c b bt, khng bit phi lm g nu v khi b thm vn, v khng bit c

th b tm giam trong bao lu. Hn na, mt s nc c mt t l ng k nhng ngi b

tnh nghi v b co buc khng ni hoc khng hiu ngn ng s dng trong t tng hnh s.

65Mt hnh thc hnh ng php l, c cng nhn nhiu nc, kim tra tnh hp php ca vic giam gi mt ngi.

mt s nc, mt thut ng thay th c s dng nh amparo de libertad. 66V d, Gru-di-a, tr gip php l l bt buc nu tha thun nhn ti mun c hiu lc. Xem Cape v Namoradze, Bo

cha Ti phm Hnh s Hiu qu ng u, tr 168.

Nhng kh khn ny cng phc tp hn nu ngi b tnh nghi hoc ngi b co buc l tr em, l ngi d b tn thng do lm dng ru hoc ma ty, hoc l ngi d b tn thng do tm l. C bng chng cho thy, bt k trnh pht trin ca mt quc gia, nhng ngi b bt hoc b tm giam phn ln l t cc nhm d b tn thng hoc cc nhm b thit thi.

Hp 4. Tnh trng d b tn thng ca cc nhm phm nhn - v d ca Xi--ra L-n,

N pan, n v Ca-na-a

Trong mt cuc kho st c tin hnh Xi--ra L-n, ni ting Anh l ngn ng chnh thc, khng ai

trong s nhng ngi c kho st s dng ting Anh nh ngn ng u tin v ch c 5% s dng

c ting Anh nh ngn ng th hai.a

Mt nghin cu ti su quc gia chu Phi pht hin ra rng "phn ln cc phm nhn c xut thn ngho

kh, v thng c trnh gio dc thp".b

Ti N-pan, mt nghin cu ca t chc phi chnh ph (PCP) Din n Vn ng c tin hnh trong

nm 2009 cho thy hn 65% ngi c phng vn ti cc trung tm tm giam ca cnh st l ngi

dn tc thiu s hoc l ngi Dalits.

Ti n , mt nghin cu c tnh rng 80% nhng ngi b tm giam trong tri giam ch hc n tiu

hc hoc khng bit ch.c

Mt nghin cu thc hin cho B T php Ca-na-a ch ra rng t nht hai phn ba s phm nhn trong

cc tri giam lin bang lm dng cht gy nghin v khong mt phn nm b bnh ri lon tm thn

hoc d b tn thng v tinh thn.d

a

T chc Timap v Cng l v Theo di Tri giam Xi--ra L-n, Tc ng Kinh t X hi ca Tm giam

trc khi xt x ti Sierra Leone (New York, Qu X hi M, 2013).

b T chc Ci cch Hnh S Quc t, "iu kin tri giam chu Phi" (London, T chc Ci cch Hnh s

Quc t v Trung tm Dn ch v Nhn quyn chu Phi, 1993). c Xem Qu X hi M v Chng trnh Pht trin Lin Hp Quc, Tc ng Kinh t X hi ca Tm giam

trc khi xt x, tr. 23.

d S.Verdun-Jones v A. Tijerino, Mt nh gi ca Brydges: Dch v T vn Ngha v Ca-na-a (Ca-na-a: BT php, khng ghi ngy thng), chng 4.

Mc d hu ht cc dn chng trn u lin quan n cc phm nhn, tnh hnh tng t cng

c ghi nhn vi nhng ngi b tm giam trong cc giai on u ca qu trnh t tng hnh s.

Nhng ngi thc hin tr gip php l c th gip gim tnh trng tn thng ca nhng ngi

b tnh nghi v cc phm nhn bng cch, v d:

Tm cch m bo rng h hiu l do ti sao mnh b bt gi hoc b tm giam

Thng bo cho h v cc quy nh php lut lin quan

T vn cho h v cch x l vi cc cuc thm vn, v nu thch hp, l liu c nn nhn

ti khng

Lin h vi cc thnh vin gia nh, ngi s dng lao ng v ngi bo lnh tim nng (ngi bit b co v sn sng ng vai tr ngi bo lnh bng cch np mt s tin cho

ta n m bo rng ngi b co buc s ra hu ta)

m bo rng cc quyt nh ca nhng ngi b tnh nghi hoc b tm giam c tn trng.

Ngi b co buc xut hin ti ta n, v d, ti mt phin ta quyt nh v

tm giam trc khi xt x, c nhiu kh nng hiu nhng g ang din ra hn nu h c i

din.67

Nhng ngi thc hin tr gip php l cng c th bo v nhng ngi b tnh nghi v

b tm giam bng cch xc nh cc vn d b tn thng ca h v m bo cc bin php

ph hp c thc hin gim nh tnh trng d b tn thng . iu ny c bit quan

trng v c bng chng l cnh st thng khng xc nh c cc tnh trng d b tn

thng.68

Bo v nhng ngi c nhu cu c bit

Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hip Quc quy nh rng cc bin php c bit cn

c thc hin m bo tr gip php l c ngha thit thc cho nhng ngi c nhu cu

c bit. Bn cnh phm vi iu chnh rng ca nguyn tc 10, Cc Nguyn tc v Hng dn

ca Lin Hp Quc ch ra cc bc c th cc quc gia nn lm bo v cc quyn v li ch

ca cc nhm c th.

Cc Nguyn tc v Hng dn v Tip cn Tr gip Php l trong H thng T php Hnh

sa

Nguyn tc 10. Cng bng khi tip cn tr gip php l

Cc bin php c bit nn c p dng bo m quyn tip cn tr gip php l c ngha

thc s i vi ph n, tr em v nhm ngi c nhu cu c bit, bao gm ngi gi, ngi

dn tc thiu s, ngi khuyt tt, ngi c cc vn v tm thn, ngi nhim HIV v cc

bnh truyn nhim nghim trng khc, ngi s dng ma ty, ngi bn a, th dn v ngi

khng quc tch, ngi xin t nn, cng dn nc ngoi, ngi nhp c v lao ng nhp c,

ngi t nn v ngi di tn. Nhng bin php ny cn gii quyt nhng nhu cu c bit ca

cc nhm i tng ny, bao gm cc bin php nhy cm v gii v ph hp vi cc la tui.

a Ngh quyt ca i hi ng LHQ 67/187 , ph lc, on. 32

Ph n

Ph n nhiu quc gia phi i mt vi cc ro cn mang tnh c cu v vn ha trong vic

tip cn tr gip php l, c kin thc hn ch v cc quyn ca mnh, thiu cc ngun lc

xc nh h c quyn g v gp phi nhng tr ngi ng k trong vic thc hin cc quyn

.69

Cc nn nhn ca bo lc gia nh i khi b coi l ngi b tnh nghi hay b co buc

trong th tc t tng hnh s,70 v nhng nn nhn ca ti phm bun bn ngi c th b bt

giam v tnh nghi phm ti. Hn na, mt s quc gia, nhng ph n b bt giam hoc b

tm giam c nguy c b tn cng tnh dc v cc hnh thc bo lc khc t cc nhn vin cng

quyn.

67 V. Kemp, Chuyn i Tr gip Php l: Tip cn vi Dch v Bin h Hnh s (Lun n, Trung tm Nghin cu Dch v Php

l, 2010), tr 79. 68 V d, cc nghin cu nc Anh v x Wales ch ra rng "ngi phm ti b ri lon tm thn cc n cnh st him khi c nhn bit hoc c iu tr ". Xem T. Nemitz v P. Bean, "Bo v quyn li ca ngi b ri lon tm thn ti n cnh st:

S dng ca ngi trng thnh thch hp nc Anh v x Wales ", Tp ch Quc t v Lut v Tm l hc, tp 24, s 6 (2001),

tr 604. 69 T chc Ci cch Hnh S Quc t, "Tm lc v Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc v Tip cn Tr gip Php

l trong cc H thng T Php Hnh s "(2013). Tham kho ti www.penalreform.org/wp-content/uploads/2013/05/PRIBriefing-on-

Legal-Aid-Guidelines-and-Principles-April-20131.pdf. 70 V d, nu h rt li li co buc v bo lc hoc nu h t chi khng a ra bng chng chng li k bo hnh i vi h.

Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc yu cu thc hin cc bin php c bit

m bo vic tip cn tr gip php l c ngha thit thc v nhy cm v gii cho ph n .

Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc v Tip cn Tr gip Php l trong

cc H thng T php Hnh sa

Hng dn 9. Thc hin quyn tip cn tr gip php l ca ph n

Cc Quc gia cn c cc bin php kh thi v thch hp m bo quyn tip cn tr gip php l ca ph n, bao gm:

(a) p dng mt chnh sch tch cc trong vic a quan im gii vo tt c cc chnh sch, lut, th tc, chng trnh v thc tin lin quan n tr gip php l m bo bnh ng gii v tip cn t php bnh ng v cng bng;

(b) Tin hnh cc bc tch cc m bo rng, khi c th, c n lut s i din cho b co, b can v nn nhn n;

(c) Cung cp tr gip, t vn php l cc dch v h tr ca ta n trong tt c cc th tc php l cho cc nn nhn ca bo lc l n gii m bo vic tip cn cng l v trnh bin h thnh nn nhn mt ln na v cc dch v nh dch cc ti liu php l, nu c yu cu hoc theo yu cu.

a Ngh quyt ca i hi ng LHQ 67/187, ph lc, on 52.

Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc k tha mt lot cc vn kin ca Lin Hp

Quc v p ng cc nhu cu ca ph n trong h thng t php hnh s. Trong khi mt s vn

kin, chng hn nh Chin lc Mu cp nht v cc Bin php thc tin v Xa b Bo lc i

vi Ph n trong Lnh vc Phng chng Ti phm v T php Hnh s, ch yu quan tm n

nhu cu ca ph n l nn nhn ca ti phm bo lc,71 cc vn kin khc nh B Quy tc ca

Lin Hp Quc v vi i x vi Phm nhn n v cc Bin php Ci to Khng giam gi i

vi Can phm n (B Quy tc Bng-cc),72

i hi rng cc nhu cu c bit ca n phm

nhn phi c p ng y . Nh vy, nguyn tc 2 ca B Quy tc Bng-cc tuyn b rng

cn c s quan tm thch ng n th tc gia nhp tri giam cho ph n, v cc phm nhn n

mi n nn c cung cp cc phng tin lin lc vi ngi thn v tip cn t vn php

l, bn cnh cc h tr khc.

Nhng ngi thc hin tr gip php l c th gp phn m bo rng cc nhu cu c th ca

ph n c p ng bng cch c gng m bo rng cc chnh sch v th tc v t php

hnh s ph hp vi cc vn kin quy chun c lin quan. iu ny c th bao gm n lc

m bo, khi thch hp, rng phm nhn n c thm vn bi cn b n, rng h c tm

giam ring bit vi nam gii v cn b tri giam l n gii.73 Trong cc trng hp cn p dng

thm tra thu nhp, nhng ngi thc hin tr gip php l c th gip m bo rng, khi cc

thnh vin c nhn trong gia nh c mu thun vi nhau, ch ring thu nhp ca ngi ph n

c s dng cho cc mc ch thm tra thu nhp.74

71 Ngh quyt i hi ng LHQ 65/228, ph lc. 72 Ngh quyt i hi ng LHQ 65/229, ph lc. Xem Ci cch Hnh s Quc t "Tm lc v cc quy tc ca Lin Hp Quc v

i x vi phm nhn n v cc bin php ci to khng giam gi i vi can phm n ("B quy tc Bng-cc ')"(2011). Tham

kho ti www.quno.org/geneva/pdf/humanrights/women-in-prison/PRI-QUNO_English.pdf. 73 Xem Hip hi v Phng chng Tra tn v Ci cch Hnh s Quc t, "Ph n b giam gi: mt hng dn v gim st tnh nhy

cm gii "(London, Ci cch Hnh s Quc t, 2013), tr 9. 74 Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc, on 41 (f) (hng dn 1)

Cc t chc thc hin dch v tr gip php l nn xem xt c cu cc dch v ca h lun

c nhng ngi thc hin tr gip php l l n t vn, h tr v i din cho ngi tnh

nghi v ngi b co buc l n. Trong mt s trng hp, c th c dch v tr gip php l

dnh ring cho ph n.

Tr em Tr em c bit c nhiu nguy c khi b x l v vi phm php lut. Tr em khng ch c

trang b t hn, do tui tc v mc hiu bit, i mt vi cc hu qu ca vic b bt gi

v tm giam, m cn c nguy c b ngc i. Theo mt bo co chung ca Vn phng Cao

y Lin Hp Quc v Nhn quyn, C quan Phng chng Ma ty v Ti phm Lin Hip

Quc v c phi vin v Bo lc i vi Tr em ca Tng th k Lin Hp Quc v phng

chng v ng ph bo lc i vi tr em trong h thng t php v thnh nin,75

tr em tip

xc vi h thng t php hnh s c nhiu nguy c b bo lc: "Cnh st v lc lng an ninh

khc thng l i tng phi chu trch nhim v bo lc i vi tr em, v cc v bt gi l

mt trong nhng tnh hung m iu ny thng xy ra ... tr em c nguy c cao gp phi bo

lc t thi im u tin tip xc vi php lut".76

Phn nh cc chun mc quc t v vn lin quan, cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin

Hp Quc gii quyt cc nhu cu ca tr em mt c th, v ch ra rng: tr em cn c quyn

tip cn tr gip php l theo cc iu kin tng t hoc d dng hn so vi ngi trng

thnh; tr gip php l cho tr em cn phi d tip cn, ph hp vi tui v p ng vi cc

nhu cu php l v x hi c th ca tr em; v cn thc hin cc bin php c bit cho tr

em tng cng tip cn t php mt cch hiu qu nhm ngn chn cc tc ng c hi ca

vic lin quan n h thng t php hnh s.

Cc Nguyn tc v Hng dn v Tip cn Tr gip Php l trong cc H thng T php

Hnh sa

Nguyn tc 3.Tr gip php l cho nhng ngi b tnh nghi hoc b buc ti phm ti hnh s

Tr em cn c tip cn tr gip php l vi nhng iu kin tng t hoc tt hn nhng

iu kin dnh cho ngi ln.

Nguyn tc 11.Tr gip php l v quyn li tt nht ca tr em

Trong tt c cc quyt nh v tr gip php l nh hng n tr em, phi cn nhc u tin

n quyn li tt nht ca tr.

Tr gip php l cho tr em cn c u tin, v quyn li tt nht ca tr, v d tip cn

c, ph hp vi la tui, c tnh a ngnh, hiu qu v p ng c cc nhu cu php l

v x hi c th ca tr.

75A/HRC/21/25. 76Nh trn, on 21

Cc Nguyn tc v Hng dn v Tip cn Tr gip Php l trong cc H thng T php Hnh s (tip)

Hng dn 10. Cc bin php c bit cho tr em

Cc quc gia phi m bo cc bin php c bit i vi tr em thc y s tip cn hiu

qu cng l cho tr em v ngn chn tnh trng k th v cc tc ng tiu cc khc t vic tham

gia vo h thng t php hnh s, bao gm:

(a) Bo m quyn ca tr em c c lut s i din nhn danh tr trong cc th tc t tng,

khi c hoc c th c xung t v li ch gia tr v cha m ca mnh hoc cc bn lin quan

khc;

(b) Cho php cc tr em ang b tm giam, b bt, b tnh nghi, b co buc, hoc buc ti vi phm

ti hnh s lin h vi cha m hoc ngi gim h ca tr ngay lp tc v nghim cm bt k

cuc thm vn no i vi tr em khi khng c mt ca lut s ca tr hoc ngi thc hin tr

gip php l khc, v cha m hoc ngi gim h nu c, v li ch tt nht ca tr;

(c) Bo m quyn ca tr em c quyt nh vn vi s hin din ca cha m hoc ngi

gim h hp php ca tr, tr khi iu khng c coi l li ch tt nht ca tr;

(d) Bo m rng tr em c th tham kho kin mt cch t do v b mt hon ton vi cha m

v/ hoc ngi gim h v i din hp php;

(e) Cung cp thng tin v cc quyn php l mt cch ph hp vi la tui v s trng thnh

ca tr, bng mt ngn ng m tr c th hiu c v theo mt cch tip cn nhy cm v gii

tnh v vn ha. Cung cp thng tin cho cha m, ngi gim h hoc ngi chm sc l vic lm

b sung, v khng phi l s thay th cho vic truyn t thng tin cho tr;

(f) Thc y, khi ph hp, vic chuyn hng khng x l vi phm qua h thng t php hnh

s chnh thc v m bo rng tr em c quyn c tr gip php l mi giai on ca qu

trnh chuyn hng x l;

(g) Khi ph hp, khuyn khch s dng cc bin php v ch ti thay th cho vic tc quyn t

do v m bo rng tr em c quyn c tr gip php l vic b tc quyn t do l bin

php cui cng v p dng trong mt giai on thch hp ngn nht;

(h) Thit lp cc bin php m bo rng cc th tc t php v hnh chnh c tin hnh

trong mt mi trng v cch thc cho php tr em c nu kin trc tip hoc thng qua

mt i din hoc c quan thch hp theo mt cch thc ph hp vi cc quy tc t tng ca

php lut quc gia. Vic tnh n tui v s trng thnh ca a tr cng c th t ra yu

cu sa i cc th tc v thc hnh v t php v hnh chnh.

a Ngh quyt ca i hi ng LHQ 67/187 , ph lc, on 22, 33-34 v 53

Hng dn 10 ch yu lin quan n vic i x vi tr em vi phm php lut, nhng im

quan trng cn lu l mt lot cc vn kin ca Lin Hp Quc cng quy nh vic bo v c

bit cho cc nn nhn v cc nhn chng l tr em.77

77Xem Hng dn T php v Cc vn lin quan n Nn nhn v Nhn chng ca Ti phm l Tr em, c bit l hng dn

19, 21, 22 v 24 (Ngh quyt Hi ng Kinh t X hi 2005/20, ph lc); Tuyn b v cc Nguyn tc T php C bn cho cc Nn

nhn ca Ti phm v Lm dng Quyn lc, on 6 (Ngh quyt i hi ng 40/34, ph lc); v Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc v Tip cn Tr gip Php l trong cc H thng T php Hnh s, nguyn tc 4 v 11, v hng dn 7.

Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc k tha cc vn kin trc ca Lin Hp

Quc. Cng c v Quyn tr em, ti iu 3, nh ngha tr em l bt k ngi no di 18

tui, v i hi cc th ch cng v cc ta n phi u tin xem xt li ch tt nht ca tr. Vic

bt gi v tm giam tr em ch c s dng nh mt bin php cui cng v trong mt khong

thi gian thch hp ngn nht. Nu mt a tr b tc ot t do, tr cn c tm giam tch

ring vi ngi ln (tr khi iu ny c coi l khng tt nht cho li ch ca tr) v phi c

php tip xc vi gia nh ca mnh. Mt a tr c quyn c i x mt cch ph hp vi

nhu cu ca mt ngi la tui ; c tip cn ngay tr gip php l v cc h tr ph hp

khc;78

c quyn khiu ni tnh hp php ca vic b tc quyn t do trc mt ta n hoc

mt c quan c thm quyn, c lp, v t khc; v quyn nhn c quyt nh ngay v bt c

hnh ng no nu trn (iu 37). Hn na, Cc Quy tc Tiu chun Ti thiu ca Lin Hp

Quc v Qun l T php V thnh nin (Cc Quy tc Bc Kinh) quy nh rng, khi ph hp,

cn xem xt x l tr em vi phm php lut m khng cn phi thng qua xt x chnh thc.

Cnh st, cng t vin v nhng ngi lin quan khc nn c quyn quyt nh x l cc v n

lin quan n tr em m khng phi p dng quy trnh t tng chnh thc.79

Lin quan ti tui

chu trch nhim hnh s, y ban v Quyn Tr em tuyn b rng: "Nu khng c bng

chng v tui, tr cn c iu tra v y t, x hi theo phng php tin cy c th xc nh

tui ca tr, trong trng hp c mu thun hoc bng chng khng thuyt phc, tr c quyn

c p dng nguyn tc suy on v ti".80

Nhng ngi thc hin dch v tr gip php l c mt vai tr ng k trong vic m bo rng

tr em c x l thch hp theo cc nguyn tc v quy trnh m t trn. Nhng ngi thc

hin tr gip php l thc s c th gip m bo rng, ngay t u, ngi b tnh nghi v ngi

b co buc l tr em c xc nh mt cch chnh xc, nh minh chng trong v d sau.

Hp 5. Xc nh tui ca ngi b tnh nghi l tr em Ma-la-uy

Trc y, vic xc nh tui ca tr em c lin quan ti h thng t php hnh s Ma-la-uy

thng kh khn v thiu giy khai sinh. Cc nhn vin php ch (paralegal) thuc t chc Dch

v T vn ca Nhn vin php ch (paralegal) c th lm vic vi cnh st v cc c quan

khc xy dng c ch sng lc nhng thanh nin - cn c vo hon cnh gia nh ca h,

hnh vi phm ti b co buc v cc yu t khc - nhm mc tiu chuyn hng x l khng

thng qua h thng t php hnh s, khi thch hp. Kt qu l, trong nm 2004 cc nhn vin

php ch (paralegal) Ma-la-uy ng vai tr then cht trong vic chuyn hng khng x l

qua h thng t php hnh s cho 77% tr em c dnh dng ti php lut.a

a C quan phng chng Ma ty v Ti phm Lin Hp Quc, S tay v Ci thin Tip cn Tr gip php l

Chu Phi, tr 50.

mt s quc gia, cc t chc chuyn mn s dng nhng ngi thc hin tr gip php l

v cc chuyn gia khc cung cp cc dch v cho tr em c thit k p ng nhu cu

c th ca tr.

78 iu 37 (d) ca Cng c v Quyn Tr em quy nh rng mi tr em b tc quyn t do ca mnh c quyn tip cn ngay

h tr php l v cc h tr thch hp khc. 79 Ngh quyt i hi ng 40/33, ph lc, quy tc 11.1 v 11.2. 80 y ban v Quyn Tr em, Bnh lun chung s 10 v quyn tr em trong t php v thnh nin (CRC/ C/GC/10),

on 39.

Hp 6. Cc v d v tr gip php l cho ph n v tr em - v d t Zim-ba-bu- v Su-ng

Ti Zim-ba-bu-, sau mt nh gi ca Chnh ph m theo hu nh khng c tr em b kt n t no

c i din bi mt lut s, Lin minh Care at the Core of Humanity (CATCH) thit lp mt dch v

dnh ring cung cp tr gip php l cho tr em vi php php lut.

CATCH tip nhn cc trng hp c gii thiu t mt s trm cnh st v cc cng t vin. Nhn vin

php l ca CATCH tip xc vi tr cng sm cng tt v khng qu 24 gi sau khi nhn c li gii

thiu. Cc dch v cung cp bao gm h tr xin bo lnh ti ngoi, xy dng k hoch theo trng hp

trong mi lin quan vi nhn vin dch v x hi, m phn vic chuyn hng khng x l qua h thng

t php hnh s v, nu cn thit, gii thiu lut s. Nm 2011, 110 tr em c h tr; con s ny c

d kin tng ln 540 vo nm 2013. Chi ph vo khong $260 cho mi a tr.

Su-ng, cc c quan c thm quyn ca Su-ng, vi s h tr ca Qu Nhi ng Lin Hp Quc

(UNICEF) th im mt n v bo v gia nh v tr em, cung cp dch v php l v cc dch v khc

cho nn nhn, nhn chng v ngi b co buc l ph n v tr em.a

a C quan phng chng Ma ty v Ti phm Lin Hp Quc, S tay v Ci thin Tip cn Tr gip php l

Chu Phi, tr 50, Tuyn tp S tay T php Hnh s (Vin, 2011), tr 80.

Nhng ngi c nhu cu c bit khc Cc quc gia cn m bo rng tr gip php l c cung cp cho nhng ngi sng nng

thn, vng su, vng xa v khu vc kh khn v kinh t v x hi, v nhng ngi l thnh vin

ca cc nhm thit thi v kinh t v x hi. Cc Nguyn tc v Hng dn ca Lin Hp Quc

quy nh rng cc quc gia nn tnh ti cc nhu cu ca cc c nhn v nhm ny trong khi thit

k cc chng trnh tr gip php l quc gia, bao gm c cc chng trnh tip cn tr gip

php l sm.

Cc Nguyn tc v Hng dn v Tip cn Tr gip Php l trong cc H thng T php

Hnh sUniteda

Hng dn 11. H thng tr gip php l trn ton quc

Khi thit k cc chng trnh tr gip php l trn ton quc, cc Quc gia cn phi tnh ti nhu

cu ca cc nhm c th, bao gm nhng khng gii hn nhng ngi cao tui, ngi dn tc

thiu s, ngi khuyt tt, ngi b bnh tm thn, ngi sng chung vi HIV v cc bnh truyn

nhim nghim trng khc, ngi s dng ma ty, ngi dn bn a v th dn, ngi khng

quc tch, ngi xin t nn, cc cng dn nc ngoi, ngi t nn v ngi di tn, ph hp vi

hng dn 9 v 10.

a Ngh quyt ca i hi ng 67/187, ph lc, on 57.

i vi nhng ngi b tnh nghi v b co buc, ngi c nhu cu sc khe c bit, Cc

Nguyn tc C bn v i x vi Phm nhn quy nh rng tt c nhng ngi b tm giam c

quyn c hng cc "dch v sc khe sn c trong nc m khng b phn bit i x trn

c s tnh trng php l ca h",81

C bng chng cho thy rng ngay c nhng quyn v ngha

v ny thng b coi nh hoc b qua. nhiu quc gia, n cnh st v c s tm giam trc

khi xt x khng c thit k hoc trang b phc v cho vic tm giam ko di: nhng ni

ny thng qu ti v mt v sinh, v thiu cc phng tin c bn.

81Ngh quyt i Hi ng Lin Hp Quc 45/111, ph lc

Tm giam nhng ngi khe mnh cng vi nhng ngi c HIV dng tnh hoc nhng ngi

c kt qu chn on lao to ra hiu ng "bt trn" (mixed bowl), gp phn vo s ly lan

ca HIV/AIDS v cc bnh truyn nhim khc v t nhng ngi b tm giam v nhng

ngi tm giam h vo tnh trng nguy c.82

Ngi ang mc bnh tm thn, hoc nhng

ngi d b tn thng v tinh thn khc, c nguy c ri vo tnh trng trm trng hn do b

tm giam.83

Hp 7. Hiu ng "bt trn" (mixed bowl) Nam Phi

"Mi ngy, khong t 200 n 300 phm nhn ang ch xt x mi c nhn vo cc Trung

tm Dch v Ci to Pollsmoor thuc Western Cape. C t 350 ti 400 trng hp ra ta mi

ngy, v khong 20 phm nhn c phng thch hoc qun thc ti ngoi. Pollsmoor tm giam

hn s lng phm nhn gp hai ln so vi cng sut thit k ca n. Tnh trng qu ti l

263%, ch yu l do nhng ngi ang b tm giam ch xt x. Bnh lao l mt bnh ly truyn

qua khng kh, v vy tnh trng qu ng ngi gp phn ly lan bnh. V vi vic phng thch

cc phm nhn hng ngy hoc th ti ngoi hoc khi h kt thc thi gian thi hnh n, bnh

lao khng li sau song st tri giam. Sc khe ca c dn tri giam khng th tch ri khi

sc khe ca cng ng v cn phi l mi quan tm i vi tt c mi ngi.a

a H. Husler, "Khng th khng ch bnh lao trong song st tri giam", Mail and Guardia