tikanga - new zealand qualifications authority · 2020. 9. 14. · putanga 2 whakamāramahia mai...

16
NGĀ RAUEMI AROMATAWAI PUKAPUKA ĀKONGA Ingoa Kura/Wānanga Kaiako/Kaiaromātai Tau Ākonga TĪKAROHIA TE MARAMA TIKANGA PAEREWA 16054 (Tauira 4) Whakamāramahia mai mō te oranga me ngā whakatutukitanga o tētahi manukura Māori (Kaupae 2, Whiwhinga 3) K A U P A E 2

Upload: others

Post on 22-Jan-2021

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: TIKANGA - New Zealand Qualifications Authority · 2020. 9. 14. · Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori

NGĀ RAUEMI AROMATAWAI

PUKAPUKA ĀKONGA

Ingoa

Kura/Wānanga

Kaiako/Kaiaromātai

Tau Ākonga

TĪKAROHIA TE MARAMA

TIKANGA

PAEREWA 16054 (Tauira 4)

Whakamāramahia mai mō te oranga me ngā whakatutukitanga o tētahi manukura Māori

(Kaupae 2, Whiwhinga 3)

KAUPAE

2

Page 2: TIKANGA - New Zealand Qualifications Authority · 2020. 9. 14. · Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori

Tēnā koe

Anei tō pukapuka aromatawai mō te Paerewa Tikanga 16054, Whakamāramahia mai mō te oranga me te whakatutukitanga o tētahi manukura Māori.

Paearu Aromatawai

Paetae

Whakamāramahia mai mō te oranga me te whakatutukitanga o tētahi manukura Māori

Me whakaoti i a koe ngā tūmahi aromatawai e RIMA (5) kia whai whiwhinga mō te paerewa nei. Ko ngā taumata, ko te P (Paetae) me te KW (Kāore i whiwhi).

Ngā tohutohu

Ko ngā tūmahi katoa o te paerewa nei he kōrero mō ngā tūāhua o tētahi manukura Māori, waihoki, he whakamārama i te ao i poipoia nei a ia hei manukura. Kōrerohia te uptake o āna mahi manukura me ngā whakatutukitanga rongonui e toru āna. Kōrero mai hoki mō tōna pātanga atu ki te whānau, te hapū, te iwi, te rohe, te takiwā, te hapori whāiti whānui rānei o Aotearoa.

E taea ai tēnei aromatawai te whakaatu ā-waha, ā-tuhituhi, ā-toi rānei pēnei i te tā ahutoru, te rauata, te kiriata, te whakaahua, te pikitia, te mahi whakaari, te aha atu, te aha atu.

Te mahi tohutoro

Kaua e wareware ki te whakatakoto tika i ngā tohutoro mō te tūmahi aromatawai nei. Me kōrero ki tō kaiako/kaiaromātai e ai ki ngā tauira tohutoro e whai ake ana:

NGĀ TAUIRA O TE WHAKATAKOTO TOHUTORO

1 He pukapuka

King, M. (2000). Wrestling with the angel: A life of Janet Frame. Auckland, New Zealand: Viking.

2 He tānga kōrero o te kōhi, o te kauwhau (ā-hiko)

Archard, S., Merry, R., & Nicholson, C. (2011). Karakia and waiata [PowerPoint slides]. Retrieved from TEPS757-11B (NET): Communities of Learners website: http://elearn.waikato.ac.nz/mod/resource/view.php?id=174650.

3 He kiriata

Māori Television (Producer). (2016). Iwi Anthems, Series 2 Episode 5 [video file]. Retrieved from: http://www.maoritelevision.com/tv/shows/iwi-anthems/S02E005/iwi-anthems-series-2-episode-5.

4 He mōheni/niupepa – puta maha/māwhiti/pūrongo o te wā

Fox, D. (2015, 15 September). Viewpoint: Not one more acre. Mana. Retrieved from: http://www.mana.co.nz/heritage/viewpoint.html.

5 Ngā whakapānga tāngata (ā-reta, ā-waea, ā-īmēra, ā-uiui, ā-hui) ehara i te mea ka whakarārangihia (kua kore anō e tiki); heoti, me pēnei mō te whakarārangi i roto i te tuhinga;

J. Jackson, personal communication, March 12, 2011.

6 Te paetuku o te ipurangi

New Zealand Trade and Enterprise. (n.d.). Agribusiness. Retrieved from https://www.nzte.govt.nz/en/export/market-research/agribusiness/.

88 // WHĀR ANGI © Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020

Paerewa 16054 (tauira 4)

KAUPAE

2

Page 3: TIKANGA - New Zealand Qualifications Authority · 2020. 9. 14. · Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori

Ngā herenga:

• Mā kōrua anō ko tō kaiako/kaiaromātai e āta whakatau i ngā tikanga kia whiwhi ai tēnei paerewa (arā te wā oti, ngā mahi whakarite, te mahi aromatawai ā-mua, ā-waenga, ā-muri hoki me te aromātairua ki te hiahia).

• Me whakatutuki i ngā herenga katoa o ngā tūmahi kia whiwhi ai tēnei paerewa

• Mā kōrua anō ko tō kaiako/kaiaromātai e whiri kōrero e ai ki āu mahi whakaatu me āu rauemi hoki ka whakamahia (tae atu rā ki te whānau, ki te marae, ki ngā whare taonga, ki ngā pukapuka o nehe; ki ngā tānga kōrero o te kōhi, tae noa rā, ki te whakamahi rorohiko, kāmera, ipurangi rānei)

Te Hāponotanga

E ai ki ngā ture o NZQA, nāu anō ngā mahi katoa i whakarite hei aromatawai.

E taea ai te mahi me te ako tahi i ētahi atu tāngata hei kohikohi kōrero i ngā puna huhua. Heoti, me mōhio anō te kaiako nāu anō ngā mahi hei aromatawai.

Hei akiaki tonu i te hāponotanga o āu mahi katoa me whakamahi anō koe i āu ake kupu ā, me noho mai he āpiti tohutoro i āu puna tautoko.

Me he pātai āu, he āwangawanga rānei ōu, me kōrero ki tō kaiako/kaiaromātai

Tirohia ngā hononga paetuku nei mō ngā whakamahuki atu:

https://www.nzqa.govt.nz/providers-partners/assessment-and-moderation-of-standards/assessment-of-standards/generic-resources/authenticity/

WHĀR ANGI // 89© Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020

Paerewa 16054 (tauira 4)

KAUPAE

2

Page 4: TIKANGA - New Zealand Qualifications Authority · 2020. 9. 14. · Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori

NGĀ TŪMAHI AROMATAWAI ĀKONGA ME NGĀ PEPA MAHI

Ingoa NSN #

Ko te tikanga anō ia, ko ngā tūmahi katoa o te paerewa nei he kōrero mō te manukura Māori kotahi.

KIA MAUMAHARA: Me tohutoro ngā kōrero katoa, ā, me āta whakarārangi hoki ngā kōrero i āu ake kupu.

Putanga 1 Whakamāramahia mō te oranga me ngā whakatutukitanga o tētahi manukura Māori

Tūmahi Aromatawai 1 – ka aromatawai hoki i te ER 1.1

Ko ngā tūmahi katoa o te paerewa nei he kōrero mō ngā tūāhua o tētahi manukura Māori, waihoki, he whakamārama i te ao i poipoia nei a ia hei manukura. Whakamāramahia te pūtake o āna mahi manukura me ngā whakatutukitanga rongonui e toru āna. Whakamāramahia mai hoki mō tana mahi whakaaweawe atu ki te whānau, te hapū, te iwi, te rohe, te takiwā, te hapori whāiti whānui rānei o Aotearoa.

Whakamāramahia mai mō tētahi manukura Māori e ai ki tana tipuranga me tōna ao i poipoia nei a ia hei manukura.

Kōwhiria tētahi manukura Māori, ā, whakamāramahia mai mō tana tipuranga me tōna ao i poipoia nei a ia hei manukura.

Kia maumahara: kōwhiria noa TĒTAHI (1) manukura Māori hei whakatutuki i ngā herenga katoa o te paerewa nei.

Pepa tūmahi 1

MANUKURA MĀORI

TANA TIPURANGA

90 // WHĀR ANGI © Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020

Paerewa 16054 (tauira 4)

KAUPAE

2

Page 5: TIKANGA - New Zealand Qualifications Authority · 2020. 9. 14. · Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori

TANA TIPURANGA TONU…

WHĀR ANGI // 91© Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020

Paerewa 16054 (tauira 4)

KAUPAE

2

Page 6: TIKANGA - New Zealand Qualifications Authority · 2020. 9. 14. · Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori

TŌNA AO

92 // WHĀR ANGI © Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020

Paerewa 16054 (tauira 4)

KAUPAE

2

Page 7: TIKANGA - New Zealand Qualifications Authority · 2020. 9. 14. · Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori

Tūmahi Aromatawai 2 – ka aromatawai hoki i te ER 1.2

Whakamāramahia mai mō ngā āhuatanga i whakatinanahia nei e te manukura Māori hei manukura.

Whakamāramahia mai mō ngā āhuatanga i whakatinanahia nei e te manukura Māori (i te Tūmahi Aromatawai 1) hei manukura.

Me āta whakarārangi kōrero i āu ake kupu, ā, me tohutoro hoki ngā kōrero katoa.

Pepa Tūmahi 2

TE ĀHUA I MANUKURA AI TE MANUKURA MĀORI

WHĀR ANGI // 93© Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020

Paerewa 16054 (tauira 4)

KAUPAE

2

Page 8: TIKANGA - New Zealand Qualifications Authority · 2020. 9. 14. · Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori

Tūmahi Aromatawai 3 – ka aromatawai hoki i te ER 1.3

Whakamāramahia mai mō ngā whakatutukitanga rongonui a te manukura Māori.

Whakamāramahia mai ngā whakatutukitanga rongonui e TORU (3) a te manukura Māori.

Ko ngā whakatutukitanga pēnei i te tohu mātauranga, te tohu whakamihi, te angitūtanga, te taeatanga, te aha atu, te aha atu.

Me āta whakarārangi kōrero i āu ake kupu, ā, me tohutoro hoki ngā kōrero katoa.

Pepa Tūmahi 3

WHAKATUTUKITANGA 1

94 // WHĀR ANGI © Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020

Paerewa 16054 (tauira 4)

KAUPAE

2

Page 9: TIKANGA - New Zealand Qualifications Authority · 2020. 9. 14. · Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori

TE WHAKATUTUKITANGA 2

WHĀR ANGI // 95© Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020

Paerewa 16054 (tauira 4)

KAUPAE

2

Page 10: TIKANGA - New Zealand Qualifications Authority · 2020. 9. 14. · Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori

TE WHAKATUTUKITANGA 3

96 // WHĀR ANGI © Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020

Paerewa 16054 (tauira 4)

KAUPAE

2

Page 11: TIKANGA - New Zealand Qualifications Authority · 2020. 9. 14. · Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori

Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori whānui o Aotearoa.

Tūmahi Aromatawai 4 – ka aromatawai hoki i te ER 2.1

Whakamāramahia mai mō te whakaaweawe o te manukura Māori ki te ao Māori.

Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori (i te Tūmahi Aromatawai 1) ki tōna whānau, tōna hapū, tōna iwi, tōna rohe, tōna takiwā.

Kia maumahara: Me kōrero mō TETAHI (1) rōpū tāngata noa i whakaaweawetia e te manukura Māori.

Me āta whakarārangi kōrero i āu ake kupu, ā, me tohutoro hoki ngā kōrero katoa.

Pepa Tūmahi 4

TE WHAKAAWEAWETANGA KI TE MĀORI

WHĀR ANGI // 97© Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020

Paerewa 16054 (tauira 4)

KAUPAE

2

Page 12: TIKANGA - New Zealand Qualifications Authority · 2020. 9. 14. · Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori

TE WHAKAAWEAWETANGA KI TE MĀORI TONU…

98 // WHĀR ANGI © Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020

Paerewa 16054 (tauira 4)

KAUPAE

2

Page 13: TIKANGA - New Zealand Qualifications Authority · 2020. 9. 14. · Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori

Tūmahi Aromatawai 5 – ka aromatawai hoki i te ER 2.2

Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te hapori whāiti, whānui o Aotearoa.

Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori (i te Tūmahi Aromatawai 1) ki te hapori whāiti o Aotearoa.

Me āta whakarārangi kōrero i āu ake kupu, ā, me tohutoro hoki ngā kōrero katoa.

Pepa Tūmahi 5

TE WHAKAAWEAWETANGA KI TE HAPORI WHĀITI, WHĀNUI O AOTEAROA

WHĀR ANGI // 99© Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020

Paerewa 16054 (tauira 4)

KAUPAE

2

Page 14: TIKANGA - New Zealand Qualifications Authority · 2020. 9. 14. · Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori

TE WHAKAAWEAWETANGA KI TE HAPORI WHĀITI, WHĀNUI O AOTEAROA TONU…

100 // WHĀR ANGI © Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020

Paerewa 16054 (tauira 4)

KAUPAE

2

Page 15: TIKANGA - New Zealand Qualifications Authority · 2020. 9. 14. · Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori

Kia maumahara noa koe

For Paetae/Achieved

Mā ngā taunakitanga katoa e whai ake nei ka tutuki pai ai tēnei paerewa:

• Te whakamārama i te oranga me ngā whakatutukitanga o tētahi manukura Māori

◦ te kōrero mō tana tipuranga me tōna ao i poipoia nei a ia hei manukura

◦ te kōrero mō āna whakatututkitanga rongonui

• Te whakamārama i te whakaaweawetanga o te manukura Māori ki te ao Māori, ki te hapori whānui o Aotearoa

◦ te kōrero mō ngā mahi whakaaweawe ki tōna whānau, hapū, iwi, rohe, takiwā

◦ te kōrero mō ngā mahi whakaaweawe ki te hapori whāiti, whānui rānei o Aotearoa

Me he pātai āu, he āwangawanga rānei ōu, kōrero ki tō kaiako/kaiaromātai.

Kia kaha!

KIA MAUMAHARA: Me tohutoro ngā kōrero katoa, ā, me āta whakarārangi hoki ngā kōrero i āu ake kupu.

WHĀR ANGI // 101© Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020

Paerewa 16054 (tauira 4)

KAUPAE

2

Page 16: TIKANGA - New Zealand Qualifications Authority · 2020. 9. 14. · Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori

Ākonga Record of Assessment

TE PAEREWA 16054

Kōrerohia mai mō te oranga me ngā whakatutukitanga o tētahi manukura Māori

Whiwhinga 3 Kaupae 2 Tauira 4

Putanga Paetae Ach / YTA

Kua tutuki i a te ākonga:

1. Whakamāramahia mō te oranga me ngā whakatutukitanga o tētahi manukura Māori

Te whakamārama tika i te manukura Māori e ai ki tana tipuranga me tōna ao i poipoia nei a ia hei manukura.

Te whakamārama tika i ngā āhuatanga o te manukura Māori kia ārahi tika i te hapū/iwi.

Te whakamārama tika i ngā whakatutukitanga rongonui e toru a te manukura Māori.

2. Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori whānui o Aotearoa.

Te whakamārama tika i ngā whakaaweawetanga o te manukura Māori ki te ao Māori.

Te whakamāramahia tika i ngā whakaaweawetanga o te manukura Māori ki te hapori nui o Aotearoa.

Waitohu kaiako: Rā:

Waitohu ākonga: …………………………………………………………………………………… Rā:

Whakakīngia te pouaka ki raro nei mēnā me mahi anō te ākonga i tēnei mahi aromatawai.

Ngā tohutohu o te tūmahi aromatawai:

Ngā Kōrero:

Waitohu kaiako: Rā:

Waitohu ākonga: Rā:

102 // WHĀR ANGI © Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020

Paerewa 16054 (tauira 4)

KAUPAE

2