tikanga - new zealand qualifications authority · 2020. 9. 14. · putanga 2 whakamāramahia mai...
TRANSCRIPT
NGĀ RAUEMI AROMATAWAI
PUKAPUKA ĀKONGA
Ingoa
Kura/Wānanga
Kaiako/Kaiaromātai
Tau Ākonga
TĪKAROHIA TE MARAMA
TIKANGA
PAEREWA 16054 (Tauira 4)
Whakamāramahia mai mō te oranga me ngā whakatutukitanga o tētahi manukura Māori
(Kaupae 2, Whiwhinga 3)
KAUPAE
2
Tēnā koe
Anei tō pukapuka aromatawai mō te Paerewa Tikanga 16054, Whakamāramahia mai mō te oranga me te whakatutukitanga o tētahi manukura Māori.
Paearu Aromatawai
Paetae
Whakamāramahia mai mō te oranga me te whakatutukitanga o tētahi manukura Māori
Me whakaoti i a koe ngā tūmahi aromatawai e RIMA (5) kia whai whiwhinga mō te paerewa nei. Ko ngā taumata, ko te P (Paetae) me te KW (Kāore i whiwhi).
Ngā tohutohu
Ko ngā tūmahi katoa o te paerewa nei he kōrero mō ngā tūāhua o tētahi manukura Māori, waihoki, he whakamārama i te ao i poipoia nei a ia hei manukura. Kōrerohia te uptake o āna mahi manukura me ngā whakatutukitanga rongonui e toru āna. Kōrero mai hoki mō tōna pātanga atu ki te whānau, te hapū, te iwi, te rohe, te takiwā, te hapori whāiti whānui rānei o Aotearoa.
E taea ai tēnei aromatawai te whakaatu ā-waha, ā-tuhituhi, ā-toi rānei pēnei i te tā ahutoru, te rauata, te kiriata, te whakaahua, te pikitia, te mahi whakaari, te aha atu, te aha atu.
Te mahi tohutoro
Kaua e wareware ki te whakatakoto tika i ngā tohutoro mō te tūmahi aromatawai nei. Me kōrero ki tō kaiako/kaiaromātai e ai ki ngā tauira tohutoro e whai ake ana:
NGĀ TAUIRA O TE WHAKATAKOTO TOHUTORO
1 He pukapuka
King, M. (2000). Wrestling with the angel: A life of Janet Frame. Auckland, New Zealand: Viking.
2 He tānga kōrero o te kōhi, o te kauwhau (ā-hiko)
Archard, S., Merry, R., & Nicholson, C. (2011). Karakia and waiata [PowerPoint slides]. Retrieved from TEPS757-11B (NET): Communities of Learners website: http://elearn.waikato.ac.nz/mod/resource/view.php?id=174650.
3 He kiriata
Māori Television (Producer). (2016). Iwi Anthems, Series 2 Episode 5 [video file]. Retrieved from: http://www.maoritelevision.com/tv/shows/iwi-anthems/S02E005/iwi-anthems-series-2-episode-5.
4 He mōheni/niupepa – puta maha/māwhiti/pūrongo o te wā
Fox, D. (2015, 15 September). Viewpoint: Not one more acre. Mana. Retrieved from: http://www.mana.co.nz/heritage/viewpoint.html.
5 Ngā whakapānga tāngata (ā-reta, ā-waea, ā-īmēra, ā-uiui, ā-hui) ehara i te mea ka whakarārangihia (kua kore anō e tiki); heoti, me pēnei mō te whakarārangi i roto i te tuhinga;
J. Jackson, personal communication, March 12, 2011.
6 Te paetuku o te ipurangi
New Zealand Trade and Enterprise. (n.d.). Agribusiness. Retrieved from https://www.nzte.govt.nz/en/export/market-research/agribusiness/.
88 // WHĀR ANGI © Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020
Paerewa 16054 (tauira 4)
KAUPAE
2
Ngā herenga:
• Mā kōrua anō ko tō kaiako/kaiaromātai e āta whakatau i ngā tikanga kia whiwhi ai tēnei paerewa (arā te wā oti, ngā mahi whakarite, te mahi aromatawai ā-mua, ā-waenga, ā-muri hoki me te aromātairua ki te hiahia).
• Me whakatutuki i ngā herenga katoa o ngā tūmahi kia whiwhi ai tēnei paerewa
• Mā kōrua anō ko tō kaiako/kaiaromātai e whiri kōrero e ai ki āu mahi whakaatu me āu rauemi hoki ka whakamahia (tae atu rā ki te whānau, ki te marae, ki ngā whare taonga, ki ngā pukapuka o nehe; ki ngā tānga kōrero o te kōhi, tae noa rā, ki te whakamahi rorohiko, kāmera, ipurangi rānei)
Te Hāponotanga
E ai ki ngā ture o NZQA, nāu anō ngā mahi katoa i whakarite hei aromatawai.
E taea ai te mahi me te ako tahi i ētahi atu tāngata hei kohikohi kōrero i ngā puna huhua. Heoti, me mōhio anō te kaiako nāu anō ngā mahi hei aromatawai.
Hei akiaki tonu i te hāponotanga o āu mahi katoa me whakamahi anō koe i āu ake kupu ā, me noho mai he āpiti tohutoro i āu puna tautoko.
Me he pātai āu, he āwangawanga rānei ōu, me kōrero ki tō kaiako/kaiaromātai
Tirohia ngā hononga paetuku nei mō ngā whakamahuki atu:
https://www.nzqa.govt.nz/providers-partners/assessment-and-moderation-of-standards/assessment-of-standards/generic-resources/authenticity/
WHĀR ANGI // 89© Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020
Paerewa 16054 (tauira 4)
KAUPAE
2
NGĀ TŪMAHI AROMATAWAI ĀKONGA ME NGĀ PEPA MAHI
Ingoa NSN #
Ko te tikanga anō ia, ko ngā tūmahi katoa o te paerewa nei he kōrero mō te manukura Māori kotahi.
KIA MAUMAHARA: Me tohutoro ngā kōrero katoa, ā, me āta whakarārangi hoki ngā kōrero i āu ake kupu.
Putanga 1 Whakamāramahia mō te oranga me ngā whakatutukitanga o tētahi manukura Māori
Tūmahi Aromatawai 1 – ka aromatawai hoki i te ER 1.1
Ko ngā tūmahi katoa o te paerewa nei he kōrero mō ngā tūāhua o tētahi manukura Māori, waihoki, he whakamārama i te ao i poipoia nei a ia hei manukura. Whakamāramahia te pūtake o āna mahi manukura me ngā whakatutukitanga rongonui e toru āna. Whakamāramahia mai hoki mō tana mahi whakaaweawe atu ki te whānau, te hapū, te iwi, te rohe, te takiwā, te hapori whāiti whānui rānei o Aotearoa.
Whakamāramahia mai mō tētahi manukura Māori e ai ki tana tipuranga me tōna ao i poipoia nei a ia hei manukura.
Kōwhiria tētahi manukura Māori, ā, whakamāramahia mai mō tana tipuranga me tōna ao i poipoia nei a ia hei manukura.
Kia maumahara: kōwhiria noa TĒTAHI (1) manukura Māori hei whakatutuki i ngā herenga katoa o te paerewa nei.
Pepa tūmahi 1
MANUKURA MĀORI
TANA TIPURANGA
90 // WHĀR ANGI © Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020
Paerewa 16054 (tauira 4)
KAUPAE
2
TANA TIPURANGA TONU…
WHĀR ANGI // 91© Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020
Paerewa 16054 (tauira 4)
KAUPAE
2
TŌNA AO
92 // WHĀR ANGI © Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020
Paerewa 16054 (tauira 4)
KAUPAE
2
Tūmahi Aromatawai 2 – ka aromatawai hoki i te ER 1.2
Whakamāramahia mai mō ngā āhuatanga i whakatinanahia nei e te manukura Māori hei manukura.
Whakamāramahia mai mō ngā āhuatanga i whakatinanahia nei e te manukura Māori (i te Tūmahi Aromatawai 1) hei manukura.
Me āta whakarārangi kōrero i āu ake kupu, ā, me tohutoro hoki ngā kōrero katoa.
Pepa Tūmahi 2
TE ĀHUA I MANUKURA AI TE MANUKURA MĀORI
WHĀR ANGI // 93© Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020
Paerewa 16054 (tauira 4)
KAUPAE
2
Tūmahi Aromatawai 3 – ka aromatawai hoki i te ER 1.3
Whakamāramahia mai mō ngā whakatutukitanga rongonui a te manukura Māori.
Whakamāramahia mai ngā whakatutukitanga rongonui e TORU (3) a te manukura Māori.
Ko ngā whakatutukitanga pēnei i te tohu mātauranga, te tohu whakamihi, te angitūtanga, te taeatanga, te aha atu, te aha atu.
Me āta whakarārangi kōrero i āu ake kupu, ā, me tohutoro hoki ngā kōrero katoa.
Pepa Tūmahi 3
WHAKATUTUKITANGA 1
94 // WHĀR ANGI © Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020
Paerewa 16054 (tauira 4)
KAUPAE
2
TE WHAKATUTUKITANGA 2
WHĀR ANGI // 95© Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020
Paerewa 16054 (tauira 4)
KAUPAE
2
TE WHAKATUTUKITANGA 3
96 // WHĀR ANGI © Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020
Paerewa 16054 (tauira 4)
KAUPAE
2
Putanga 2 Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori whānui o Aotearoa.
Tūmahi Aromatawai 4 – ka aromatawai hoki i te ER 2.1
Whakamāramahia mai mō te whakaaweawe o te manukura Māori ki te ao Māori.
Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori (i te Tūmahi Aromatawai 1) ki tōna whānau, tōna hapū, tōna iwi, tōna rohe, tōna takiwā.
Kia maumahara: Me kōrero mō TETAHI (1) rōpū tāngata noa i whakaaweawetia e te manukura Māori.
Me āta whakarārangi kōrero i āu ake kupu, ā, me tohutoro hoki ngā kōrero katoa.
Pepa Tūmahi 4
TE WHAKAAWEAWETANGA KI TE MĀORI
WHĀR ANGI // 97© Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020
Paerewa 16054 (tauira 4)
KAUPAE
2
TE WHAKAAWEAWETANGA KI TE MĀORI TONU…
98 // WHĀR ANGI © Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020
Paerewa 16054 (tauira 4)
KAUPAE
2
Tūmahi Aromatawai 5 – ka aromatawai hoki i te ER 2.2
Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te hapori whāiti, whānui o Aotearoa.
Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori (i te Tūmahi Aromatawai 1) ki te hapori whāiti o Aotearoa.
Me āta whakarārangi kōrero i āu ake kupu, ā, me tohutoro hoki ngā kōrero katoa.
Pepa Tūmahi 5
TE WHAKAAWEAWETANGA KI TE HAPORI WHĀITI, WHĀNUI O AOTEAROA
WHĀR ANGI // 99© Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020
Paerewa 16054 (tauira 4)
KAUPAE
2
TE WHAKAAWEAWETANGA KI TE HAPORI WHĀITI, WHĀNUI O AOTEAROA TONU…
100 // WHĀR ANGI © Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020
Paerewa 16054 (tauira 4)
KAUPAE
2
Kia maumahara noa koe
For Paetae/Achieved
Mā ngā taunakitanga katoa e whai ake nei ka tutuki pai ai tēnei paerewa:
• Te whakamārama i te oranga me ngā whakatutukitanga o tētahi manukura Māori
◦ te kōrero mō tana tipuranga me tōna ao i poipoia nei a ia hei manukura
◦ te kōrero mō āna whakatututkitanga rongonui
• Te whakamārama i te whakaaweawetanga o te manukura Māori ki te ao Māori, ki te hapori whānui o Aotearoa
◦ te kōrero mō ngā mahi whakaaweawe ki tōna whānau, hapū, iwi, rohe, takiwā
◦ te kōrero mō ngā mahi whakaaweawe ki te hapori whāiti, whānui rānei o Aotearoa
Me he pātai āu, he āwangawanga rānei ōu, kōrero ki tō kaiako/kaiaromātai.
Kia kaha!
KIA MAUMAHARA: Me tohutoro ngā kōrero katoa, ā, me āta whakarārangi hoki ngā kōrero i āu ake kupu.
WHĀR ANGI // 101© Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020
Paerewa 16054 (tauira 4)
KAUPAE
2
Ākonga Record of Assessment
TE PAEREWA 16054
Kōrerohia mai mō te oranga me ngā whakatutukitanga o tētahi manukura Māori
Whiwhinga 3 Kaupae 2 Tauira 4
Putanga Paetae Ach / YTA
Kua tutuki i a te ākonga:
1. Whakamāramahia mō te oranga me ngā whakatutukitanga o tētahi manukura Māori
Te whakamārama tika i te manukura Māori e ai ki tana tipuranga me tōna ao i poipoia nei a ia hei manukura.
Te whakamārama tika i ngā āhuatanga o te manukura Māori kia ārahi tika i te hapū/iwi.
Te whakamārama tika i ngā whakatutukitanga rongonui e toru a te manukura Māori.
2. Whakamāramahia mai mō ngā mahi whakaaweawe a te manukura Māori ki te ao Māori, waihoki, ki te hapori whānui o Aotearoa.
Te whakamārama tika i ngā whakaaweawetanga o te manukura Māori ki te ao Māori.
Te whakamāramahia tika i ngā whakaaweawetanga o te manukura Māori ki te hapori nui o Aotearoa.
Waitohu kaiako: Rā:
Waitohu ākonga: …………………………………………………………………………………… Rā:
Whakakīngia te pouaka ki raro nei mēnā me mahi anō te ākonga i tēnei mahi aromatawai.
Ngā tohutohu o te tūmahi aromatawai:
Ngā Kōrero:
Waitohu kaiako: Rā:
Waitohu ākonga: Rā:
102 // WHĀR ANGI © Te Mana Tohu Mātauranga o Aotearoa 2020
Paerewa 16054 (tauira 4)
KAUPAE
2