TINH TRANG GIÀ HÓA DÓI NGÙ GIÀNG VIÉN DAI HOC Ò VIÉT NAM HIÈN NAY

ThS. D i n h Thi T u y e t Mai Trung tara Nói trù sinh vièn - DHQG Ha Nói

Trong nén kinh té tri thùc, ehà't ludng là và'n de só'ng con. San pham dào tao cùa trUdng dai hoc cùng gió'ng nhu hàng hóa, càng co chà't lUdng cao thi càng dàt già va trUdng dai hoc mói tao dUdc uy tin de phàt trién.

Mot trong nhùng nhàn to' quan trong nhà't quyét dinh ehà't lUdng dào tao cùa càc trUdng dai hoc chinh là dói ngù giàng vién. Thue té nén giào due xà bòi chù nghìa cùa ebùng ta mà'y chue nàm qua cho thà'y: nhùng trUdng dai hoc tao dUdc danh tié'ng, dUdc xà bòi ehà'p nhàn va dòn nhàn san phàm dào tao cùa ho (Bach Kboa, Tòng hdp cu...) là nhùng trUdng tàp trung dude dói ngù giàng vién dòng dào, giòi ve trình dò chuyén món, say me trong nghién cùu kboa hoc, nhiet tình vói su ngbiép day ngUdi, day nghé... NhUng dói ngù giàng vién càc trUdng dai hoc bien nay dang co sU dùt quàng ve tinh ké càn. Trong làng dai hoc, ngUdi ta nói nbiéu tói tình trang tre dà già ma màng thi chua kip mpe. Tình trang này ành huòng kbòng nhò tói ehà't lUdng dào tao dai hoc bien nay va sé con tiép tue ành hudng trong nhiéu nàm tói né'u kbòng kip thdi eó nhùng bién phàp khic phuc.

Trong ngành giào due dai hoc, so' giàng vién d dò tuoi dUói 30 ehiém ty le nhò (13%), so' dóng d dò tuoi trung nién. So' giàng vién ò do tuoi trén 50 co chiéu hudng già tàng, trong khi so'giàng vién d dò tuoi dUói 35 lai ed xu huóng giàm. Dac biet, so giàng vién eó hoc bàm, hoc vi ehiém ty le kbòng eao, phin lón lai ò do tuoi "xé bóng man chiéu". Theo Bào cào cùa Bo trUdng Bó Giào due va Dào tao tai Hòi nghi giào due dai hoc tbàng 10 nàm 2001, nàm hoc 2000 - 2001, trong so'24.362

682

giàng vién dai hoc, co 45% co trình dò tu thac sì trd lén, so' giàng vièn co ebùc danh Giào sU, Phd Giào sU chi ehiém 5,8% tong so'giàng vién toàn ngành vói do tuoi bình quan khoàng 56 tuoi. Cu thè là theo thó'ng kè cùa 36 truòng dai hoc va eao dang thi 88% càc Giào sU, 83,76% càc Phó Giào su ò do tuoi trén 50*^\ Trong nhiéu trUdng dai hoc, tuoi bình quàn cùa giàng vién ngày càng cao. Cà biet eó nhùng trUdng, nhùng kboa, tuoi bình quàn cùa giàng vién trén 50 (Phàn vièn Bào chi va Tuyèn truyén: tuò'i bình quàn cùa giàng vién kboa Quan he quò'c t é nàm 1999 là 54, kboa Chù nghìa xà bòi kboa hoc là 56 tuoi).

Su già hóa dói ngù giàng vièn là do sU tàc dòng cùa nhiéu nguyén n h à n .

Trude bét là quan niem cùa xà boi. Tu bao ddi nay, óng cha ta vàn eó eàu: thay giào già, ca sì tré, tue là giào vièn co tuoi tbUdng dUdc coi là ed nhiéu kinh nghiem hdn trong sU ngbiép trong ngUdi. Va thUe té' cùng dùng nhU vày, bdi nghé giào là mot nghé boàn toàn kbòng ddn giàn, dòi hòi phài eó eà mot qua trình làu dai tich luy kinh nghiem. Chinh kinh nghiem chuyén món, sU m i u mUc dUdc rèn luyen trong nhiéu nàm làm nghé tao nén sU kinh trong trong toàn xa hòi dò'i vói nghé giào. Va cùng vi vày ma nhùng giàng vién tré thUdng rà't khó dUde ehà'p nhàn, nhà't là khi ngoi dudi Idp hoc lai là nhùng sinh vién lón tuoi.

Mot nguyèn nhàn kbàc là vièc kéo dai ed che' quàn ly theo bién che, su bà't hdp ly trong quy dinh tuòì ve hUu dò'i vdi nguòi boat dòng trong ngành giào due. Trong nhiéu nàm, do bi bó buòc bdi ed che' quàn ly theo bién che, so'giàng vién càc trUÓng dai hoc tàng rà't cham, tham ehi kbòng tàng ma con giàm di. Chàng han khoa Sinh - Ky tbuat nòng nghiep cùa TrUdng Dai hoc Su pham Ha Nói nàm 1986 eó 93 giàng vién, dén nàm 2001 con 81 ngUdi, so' giàng vién ngoài bién che kbà nhiéu. So' bién che cùa giàng vién khóng tàng, trong khi nhu cau giào due dai hoc tàng khóng ngùng, so' lUdng sinh vién/ Ivan dàn dà tàng tu 87,8 sinh vién nàm 1997 lén 118 sinh vién/ 1 van dàn nàm 2000. Do vày, ty le sinh vién/giàng vién cùa chùng ta bien nay là qua lón: 30/1, trong khi ty le chuan de dàm bào chat lUdng dào tao d càc nUdc ebàu Au là 10/1 va cùa My là 15/1. ThUe té này buòc càc giàng vién phài

683

giàng day qua nhiéu, kbòng con dù thdi gian cho vièc tu hoc, tu boi dUdng, tham già nghién cùu va trién khai khoa hoc cóng nghé. Diéu này ành hudng Idn dén chà't lUdng dào tao khi muc tiéu dào tao cùa bàc dai hoc ma chùng ta dang phà'n dà'u thuc bién là bié'n qua trình dào tao thành qua trình tU dào tao, dòi hòi sinh vién tU hoc, tU ehiém lìnb tri thùc. NgUdi giàng vién phài là tà'm gUdng sàng cho sinh vién, dac biét trong lìnb vUc boat dóng khoa hoc. Vày ma nguyén nhàn chù yéu do ed che dà han che diéu này. Nguy ed bang hut chuyén già dau ngành trong càc trUdng dai hoc ngày mot tàng. Bién che kbòng tàng tue là kbòng nhàn thém dUdc giàng vièn mdi, ma giàng vièn cu thi tuoi tàc mòi ngày mòi cao.

Nhu trén dà trình bay, dac thù cùa ngành giào due là dac biet coi trong nhùng nhà giào giàu kinh nghiem. NhUng tuoi ve hUu dUde quy dinh là 60 tuòì dò'i vói nam va 55 tuoi dò'i vdi nù. ThUe té thi nhiéu ngUÒi d tuoi dò vàn con dù sue kboé, sU minh man de tiép tue cóng tàc, tiép tue cóng bién, bòi riéng trong ngành giào due, dò là thdi gian ho tich luy dUde nhiéu kinh nghiem nhà't, kbà nàng cóng hiè'n d mùc cao nhà't. Dai da so' nhùng ngUdi giòi chuyén mòn cùng dóng thdi là càn bg quàn ly. Nhà nUóe eó che' dò cho pbép nhùng ngUdi dé'n tuoi nghi hUu vàn tiép tue dUde d lai làm cóng tàc chuyén mòn nbUng nghi làm quàn ly. Sau mot vài nàm tiép tue cóng tàc, lUdng hUu lai kbòng dUdc tinh % phu cà'p ebùc vu. Diéu này làm nhiéu giàng vièn khóng muó'n d lai tiép tue cóng tàc khi dén tuoi ve hUu, trong khi diéu kien sue khoè vàn cho phép. Day là mot han che rà't lòn. Nhùng giàng vièn tré sé mà't di ed bòi trau dèi chuyén mòn, hoc hòi kinh nghiem tu nhùng dong nghiep lón tuoi. Nói chung, vièc bo sung, xày dUng dói ngù giàng vién tré, co nàng lue de thay thè va chuan hi thay thè càc giàng vièn dé'n tuoi ve hUu con gap nhiéu khó khan. Va trong khi chUa chuan bi dUde dòi ngii giàng vién tré, nhiéu trUdng vàn phài cho ve hUu theo quy dinh nhiéu giàng vién eó kinh nghiem va trình dò chuyén mòn eao. Tình bình trén ành hudng nhiéu dén chat lUdng giàng day cùa dòi ngù giàng vièn.

Nguyén nhàn thù ba là chùng ta vàn ebua tao dUde sue bà'p din

1 Nguyén Vàn Srtn, Ca càu va chat luang tri thùc ngành dai hoc ò nUàc ta hién nay, Luàn àn Tien sì Triet hoc.

684

dò'i vài nghé giào. Mae dù dUdc cà xà bòi kinh trong, màc dù chùng ta vàn tòn vinh nghé giào là nghé cao quy nhà't, nhung cho tdi nay vàn diin ra tình trang nhiéu sinh vién giòi, nbiéu giàng vién tre co nàng lue kbòng muò'n d lai trUdng làm cóng tàc giàng day ma tìm tdi nhùng cóng viee thu nhàp cao, eó ed bòi phàt trién tài nàng nhiéu hdn.

Nhu ciu giào due dai hoc ngày càng tàng, du tinh dén 2010, so' sinh vièn/1 van dàn cùa Vièt Nam sé tàng lén 200. Né'u khóng kip thdi eó nhùng giài phàp hùu bieu cho và'n de già hóa ed cà'u giàng vién, dào tao dai hoc sé và'p phài nhùng khó khan rà't lón.

De khic phuc tình trang này, Bo Giào due va Dào tao da de nghi va dUde Chinh phù cho phép càc trUdng dai hoc chù dóng tuyén dung càn ho khoa hoc tre theo bình thùc hdp dóng dai han va eó che dò dò'i vói so càn bo này trong khi chUa dUde bd sung bién che' mdi. Tuy nhién, rà't nhiéu giàng vièn hdp dóng kiéu này chUa thUc sU an tàm, dành toàn bo tàm huyè't vdi nghé khi chUa eó sU dàm bào ón dinh eòng vièc bang bién che. Diéu này do nép nghi cu cùa chùng ta b i t buòc phài g in vói bién che Nhà nUÓc mói là ed mot eòng viee thUe sU ón dinh làu dai. Mac dù dUdc "bat dén xanh", nhUng càc trUdng dai hoc chUa thUe sU manh dan bò sung lUe lUdng tré cho dòi ngù giàng vièn. Mot hudng giài quyét dà dUdc thUe bién trong nhiéu nàm nay là mdi càc càn bo khoa hoc nhiéu kinh nghiem tu càc Vién, càc Trung tàm nghién cùu làm giàng vién kiém nhiem de tranh thù tdi da ehà't xàm cho boat dòng dào tao. Cin dac biet khuyè'n khich phUdng thùc này khi chUa diéu kien bò sung bién che cho càc trUdng dai hoc. Ben canh dò, cùng ed thè ky hdp dóng giàng day vdi nhùng giàng vién ed kinh nghiem chuyén món dà nghi hUu nhUng vàn dù sue khoè de tiép tue cóng tàc.

Diéu can làm là phài tao ra nhùng dóng lUc vat chà't va tinh than nàng cao chat lUdng dòi ngù giàng vién dai hoc. Yéu to' tao dòng lUe trUe tiép bang Idi ich là yéu to' ed bàn buòc ngUdi tri thùc nàng cao trình dò, nàng cao nàng lue sàng tao trong boat dòng dào tao va nghién cùu khoa hoc. Quyét dinh sò'973/QD - TTg ngày 17 thàng 01 nàm 1997 cùa Thù tuóng Chinh phù ve che' do phu cà'p Uu dai cùa giàng vién dang trUc tié'p giàng day trong càc trUdng eòng lap dà bude dau giài quyét dUdc và'n de này: "Phu cà'p 30% lUdng theo ngach, bàc hién hudng va phu cà'p ehùe vu (né'u eó) àp dung dò'i vdi giào vién day

685

trong càc trUÒng dai hoc, eao dàng va tUdng dUdng" da phàn nào ho trd giài quyét nhùng khó khan vat chà't cho giàng vién. Tuy vày, thUc tién cho thà'y già eà sinh boat tàng theo mùc lUdng, tham chi già cà tàng trUóe rèi lUdng mói dUdc diéu chinh theo, ed nghìa là thUe té' thi lUdng kbòng tàng. Nhà nUóc cin xem xét diéu chinh hién tUdng này de dòi só'ng càn bó nói chung va giàng vién càc trUdng dai hoc, cao dàng nói riéng thUc sU dUdc cài thién, kè eà dò'i vói giàng vièn dang tham già giàng day theo hdp dóng.

Ngoài Idi ich vat ehà't. Idi ich tinh than cùng trd thành dóng lUc trUe tiép, kich thich boat dòng. Nhu ciu khàm phà cài mdi, nhu cau nàng cao trình do, phàt trién tài nàng nhiéu khi lai vUdt troi hdn nhu ciu vat chà't. Xàe dinh dùng trình do va cóng hién khoa hoc là mot trong nhùng yéu to' tàc dòng tdi hùng thù nghé nghiep cùa giàng vién. Hói dóng tham dinh càc cóng trình khoa hoc boàc xét duyet hoc bàm cho càc nhà khoa hoc, càc giàng vién dai hoc can eó nhùng bude làm viee khoa hoc, dàn chù. Mat kbàc, vièc tao mói trUdng thuàn Idi cho giàng vién dai hoc phàt trién tài nàng, tri tue cùng là nhàn to' quan trong thùc day giàng vién say me vdi eòng viee (tao diéu kien cho di hoc nàng cao trình do...). Day cùng là nhàn to' tao sue bùt de thu hùt nhàn tài cho ngành giào due.

Làm tó't dUdc nhùng vièc này, giào due dai hoc cùa Vièt-Nam sé din thoàt kbòi tình trang bé t ic do sU bang hut dói ngù giàng vién ké càn gay ra.

TÀI LIÉU THAM KHÀO

1. Bò Giào due va Dào tao. Bào cào cùa Bó tritdng Bó Giào due va Dào tao tai Hói nghi càc giàm ddc So (Dà Nàng 18 - 20/7/2001).

2. Phàt biéu cùa Phó Chù tich nitàc Nguyèn Thi Binh tai Hói nghi Giào due Dai hgc (Ha Noi, 1,2,3/10/2001).

3. Gòng doàn Giào due Viet Nam. Ky yéu Hói thào "Nù giàng vién dai hgc vài nén kinh tètri thùc". Ha Noi, thàng 3/2001.

4. Nguyén Vàn Sdn. Ca cà'u va chà't lUOng tri thùc ngành dai hgc à nude ta hién nay, Luàn àn Tién sì Triét hoc.

686