167

HISTORIJA (2 asa sedmino, 70 asova godinje)

UVOD Historija kao drutvena nauka i nastavni predmet, u VIII razredu, uz

odreenu korelaciju sa srodnim predmetima ima za cilj da upozna ue-nike sa tokovima opteg razvoja ljudskog drutva i drava, historijskim dogaajima iz opte i nacionalne historije koji su se deavali u periodu od Bekog kongresa 1814. god. do kraja Prvog svjetskog rata 1918. godine.

Izuavanje predmeta historije u velikoj mjeri doprinosi svestranom razvoju uenika, upoznavanju sa dogaajima, pojavama i procesima u hronolokom i historijskom razvoju koji su imali direktne posljedice na ekonomski, humanitarni, tehniko-tehnoloki i politiki razvoj u odree-nom vremenu i prostoru.

Planom i programom predvienih tema i sadraja od 1814 1918. god. kod uenika VIII razreda razvija se: kritiko miljenje, historijska svijest, svestrana analiza, istraivanje, razvoj, znaaj i upotreba histo-rijskih izvora, kao i upoznavanje uzrono-posljedinih veza i uzroka nastalih dogaaja.

Vremenski period od 1814. god. do kraja 1918. god. predstavljen je s obzirom na njegove drutvene, vojne, privredne i kulturne prilike.

Svi historijski dogaaji i promjene koje su se deavale u BiH, na Balkanskom poluostrvu, evropskim i izvanevropskim dravama prikazani su u njihovim uzrono-posljedinim odnosima, u svim oblicima ljudskog rada i djelovanja.

CILJEVI (operativni zadaci) Nastavni plan i program Historije za VIII razred ima za cilj:

- Da kod uenika razvija vjetine i sposobnosti da upoznaju i ra-zumiju osnovne zakonitosti drutvenog razvoja i procesa organi-

168

zovanja, organizovanje i fukcionisanje razvoja ljudskog drutva u vremenskom periodu od 1814. do kraja 1918. god.;

- Da kod uenika razvija sposobnosti upoznavanja i razumijevanja naina ivota, miljenja, historijskih linosti, historijskih mjesta, dravne i drutvene institucije, vjeroispovjesti, ekonomska, nau-na, tehnika i kulturna dostignua;

- Da kod uenika razvija vjetine i potrebne navike za bolje upozna-vanje, razumijevanje, obraivanje i ostvarivanje raznih historij-skih podataka u odreenim situacijama;

- Da upozna uenike sa sutinom, oblicima, bitnim procesima i kljunim dogaajima junoslovenskih naroda i njihovih susjeda za nacionalno osloboenje i da na sadrajima iz opte i nacionalne historije njeguju i razvijaju pozitivne vrjednosti; demokratinost, toleranciju, potovanje kulture svoga i kulturu tuih naroda i potivanje vjerskih, polnih rasnih i drugih razlika;

- Da upozna uenike sadrajima i procesima koji su imali nepo-sredne posljedice na drutveno-politiki i tehniko-tehnoloki razvoj drutva;

- Da upozna uenike sa kljunim svjetsko-historijskim dogaajima koji su bili prekretnica u razvoju ljudskog drutva od 1814. godine, pa do kraja 1918. godine.

OPTI OBJEKTIVI Uenici treba :

- Da upoznaju i razlikuju tipove novog i savremenog doba;

- Da upoznaju historijske dogaaje, razvoj drava i naroda na Balkanu, Evropi i u svijetu od 1814 1918. godine;

- Da se upoznaju sa procesima drutvenog razvoja i dogaaja koji su imali snaan utjecaj na polju: nauke, kulture, politike i religije;

- Da se upoznaju sa nainom miljenja, historijskim linostima, vanim historijskim mjestima, drutvenim i dravnim institu-cijama novog i savremenog doba;

- Da se upoznaju sa bitnim odlikama historijskog razvoja Balkana, Evrope i svijeta u ovom periodu;

169

- Da usvoje historijsku i socioloku periodizaciju novog i savre-menog doba;

- Da se upoznaju sa poloajem Bonjaka, Albanaca i drugih naroda i drava i njihovim ciljevima za nacionalno osloboenje;

- Da su u stanju da uporede promjene drutvenog razvitka izmeu novog i savremenog doba;

- Da se upoznaju sa nainom ivota, djelovanjem i miljenjem ljudi u razliitim periodima.

SPECIFINI OBJEKTIVI Uenici treba:

- Da savladaju etape u razvoju novog i savremenog doba i osnovne odlike vremenskog razvoja ljudskog drutva od 1814 1918. god.;

- Da upoznaju osobenosti i specifinosti razvitka Bonjaka, Alba-naca i ostalih slovenskih naroda i njihovih susjeda:

- Da razumiju vane historijske dogaaje (borbe i ratove), uzroke i posljedice;

- Da se upoznaju sa nainom ivota, historijskim linostima, va-nim mjestima, drutvenim i dravnim institucijama, vjerom i dos-tignuima na polju nauke, tehnike i kulture;

- Da upoznaju osnovne historijsko-geografske promjene u periodu od 1814 1918. god. uz razumijevanje prostora kao faktora histo-rijskog razvitka;

- Da razvijaju svijest o potovanju svoje kulture i kulture drugih naroda, rasa, vjera i religija;

- Da razvijaju duh tolerancije i demokratsko pravo na razliitosti miljenja;

- Da razvijaju sposobnost kritikog miljenja, samostalnog rasu-ivanja i odgovornost za vlastito djelovanje u sredini u kojoj ive i djeluju.

170

VJETINE I NAVIKE

KATE-GORIJA

POTKATE-GORIJA

PROGRAMSKI SADRAJI OEKIVANI REZULTATI

MEUPRED-METNA

KORELACIJA

IV. NOVO DOBA

EVROPA ZA VRIJEME NOVOG DOBA

Uenici treba da naue: - EVROPA IZMEU 1815. I 1848. GOD. 1. Beki kongres i Sveta Alijansa: znaaj i odluke kongresa i uloga Svete Alijanse.

Uenici treba da: - na geografskoj karti znaju da pokau zemlje koje je osvojio Napoleon Bonaparta. - razumiju preduslove koji su doveli do sazivanja kongresa u Beu. - znaju da navedu najva-nije odluke Bekog kong-resa i shvate ulogu i znaaj Svete Alijanse.

IV. NOVO DOBA

EVROPA ZA VRIJEME NOVOG DOBA

- EVROPA OD 1815.-1871. 2. Francuska od 1815-1871. 3. Engleska od 1815-1871. 4. Njemaka od 1815.god do ujedinjenja.

- analiziraju drutveno-ekonomski, politiki i kulturni razvitak: Francuske, Engleske, Italije i Austro-Ugarske od Bekog Kongresa do 1871.god

Geografija Knjievnost Umjetnost

171

5. Italija od 1815.god do ujedinjenja. 6. Austro-Ugarsaka monarhija od 1815.-1871.

IV. NOVO DOBA

EVROPA ZA VRIJEME NOVOG DOBA

UJEDINJENJE NARODA: - Evropske revolucije 1848/1849. god. 7. Revolucija 1848.god. u Francuskoj, Austriji i Maarskoj 8. Revolucija za ujedinjenje Njemake, revolucija za ujedinjenje Italije i rezultati evropskih revolucija 1848.god.

- Znaju da analiziraju drutveno-ekonomsko i politiko stanje u evropskim zemljama pred izbijanjem revolucija 1848/49.god. - Da obrazloe tok buro-askih revolucija u Evropi 1848/49. god. i da cene i vrednuju njihov znaaj. - Da shvate znaaj ujedinjenja Njemake i Italije za njihov privredno-ekonomski i politiki i drutveni razvoj.

IV. NOVO DOBA

EVROPA I SVIJET KRAJEM XIX I POETKOM XX VEKA

- EVROPA I SVIJET KRAJEM XIX I POETKOM XX VIJEKA 9. Razvoj nauke i tehnike u drugoj polovini XIX vijeka i Druga industrijska revolucija.

- nabroje najvanija tehni-ko-tehnoloka otkria u drugoj polovini XIX vijeka i da shvate znaaj Druge industrijske revolucije. - Da razloe drutveno-

Geografija Knjievnost Umjetnost

172

10. Njemaka krajem XIX i poetkom XX vijeka. 11. Engleska krajem XIX i poetkom XX vijeka. 12. Francuska krajem XIX i poetkom XX vijeka. 13. Rusija krajem XIX i poetkom XX vijeka. 14. SAD krajem XIX i poetkom XX vijeka. 15. Austro-Ugarska krajem XIX i poetkom XX vijeka. 16. Albanci u prvoj polovini XIX vijeka: Drutveno ekonomske prilike kod Albanaca i odnosi Albanaca sa susjedima.

ekonomski politiki i kulturni razvoj evropskih zemalja Njemake, Engleske, Francuske, Austro-Ugarske krajem XIX i poetkom XX vijeka. - Objasne ulogu SAD u svijetu - Na karti pokau kolonijal-no carstvo evropskih zemalja. - Da opiu drutveno-ekonomske prilike kod Albanaca i njihovih susjeda.

IV. NOVO DOBA

EVROPA TOKOM NOVOG DOBA

- MEUNARODNI RADNIKI POKRET U EVROPI KRAJEM XIX VIJEKA 17. Razvoj radnikog pokreta: Prva internacionala, Pariska Komuna i Druga internacionala.

- Da znaju o uzrocima i razvoju meunarodnog rad-nikog pokreta i o znaaju osnivanja meunarodnih udruenja radnika a posebno o proglaenju

173

Pariske Komune 18. marta 1871.god.

IV. NOVO DOBA

EVROPA TOKOM NOVOG I POETKOM SAVREME-NOG DOBA

- JUNI SLOVENI I NJIHOVI SUSJEDI SREDINOM XIX I POETKOM XX VIJEKA 18. Juni Sloveni pod vlau Habzburke monarhije: ekonomski i drutveni razvitak; Bahov apsolutizam. 19. Hrvatska od 1848-1914.god.: formiranje politikih stranaka, Hrvatsko-ugarska nagodba, apsolutizam Kuena Hedervarija, Hrvatsko-Srpska koalicija. 20. Slovenija od 1849-1914.god.: Ekonomske i drutvene prilike, politike prilike i borbe protiv germanizacije. 21. Srbija i Crna Gora u borbi za svoju nezavisnost: Pad ustavobraniteljnog reima, Bosansko-hercegovaki ustanak, Oslobodilaki ratovi Srbije i Crne Gore protiv Turaka. Sveti-Stefanski mir i Berlinski Kongres.

- Da uoe poloaj Junoslo-venskih naroda pod vlau Habzburke monarhije. - Da uoe poloaj Hrvatske i uslova koji su doprineli do Hrvatsko-srpske koalcije. - Da upoznaju drutveno ekonomske i politike prilike u Sloveniji i borbu protiv germanizacije. - Da znaju uzroke pada ustavobranitelja, ratove Srbije i Crne Gore protiv Turaka, Bosansko-Hercegovakom ustanku, Sveti- Stefanskom miru, Berlinskom kongresu. - Da znaju o privrednom i drutvenom razvoju Srbije u doba poslednjih Obrenovia, pobjedi parlamentarnog sistema i zaotravanju odnosa sa

Geografija Knjievnost Umjetnost

174

22. Privredni i drutveni razvoj Srbije za vrijeme poslednjih Obrenovia. 23. Srbija u doba buroaskog parlamentarizma 1903.-1914. god. Pobjeda parlamentarnog sistema i zaotravanje odnosa sa Austro-Ugarskom. 24. Crna Gora u vrijeme apsolutistike politike Nikole Petrovia. 25. Narodno-revolucionarni pokret u Makedoniji: Ekonomske i drutvene prilike, stvaranje VMRO i Ilindenski ustanak 1903. god. i borba