TİROİD HORMONLARITİROİD HORMONLARI

Prof. Dr. Arzu SevenProf. Dr. Arzu Seven

TİROİD HORMONLARITİROİD HORMONLARI Gen ekspresyonu (çekirdekte Gen ekspresyonu (çekirdekte

reseptör)reseptör) Doku farklılaşmasıDoku farklılaşması Genel gelişmeGenel gelişme

T3 ve glukokortikoitler GH gen T3 ve glukokortikoitler GH gen transkripsiyonunu hızlandırırlar-----GH transkripsiyonunu hızlandırırlar-----GH üretimi artar.üretimi artar.

Tiroid hormonlarının biosenteziTiroid hormonlarının biosentezi

1.Tiroid bezine (foliküler epitelyal hc. ) iodun alınması1.Tiroid bezine (foliküler epitelyal hc. ) iodun alınması ((NaNa++/K/K++/ATPaz/ATPaz))Tiroid I transporter (TSH ile kontrol )Tiroid I transporter (TSH ile kontrol )Tiroid bezindeki iodidin serumdakine oranı bu Tiroid bezindeki iodidin serumdakine oranı bu

transporterın aktivitesini yansıtır.( 25/1 )transporterın aktivitesini yansıtır.( 25/1 )Perklorat ve tiosiyanat iodid transporterını inhibe Perklorat ve tiosiyanat iodid transporterını inhibe

eder.eder. b) b) İodinİodin

2-Peroksizomda iodun iodide tiroid 2-Peroksizomda iodun iodide tiroid peroksidaz (TPO ) ile oksidasyonuperoksidaz (TPO ) ile oksidasyonu

NADPH-bağımlı enzimle oluşan H2O2 NADPH-bağımlı enzimle oluşan H2O2 gerekligerekli

Antitiroid ilaçlar-tiyoure-oksidasyonu Antitiroid ilaçlar-tiyoure-oksidasyonu inhibe eder.inhibe eder.

3-Tirozinin iodinasyonu 3-Tirozinin iodinasyonu (organifikasyon )(organifikasyon )

Oksitlenmiş iodid tiroglobulindeki tirozil Oksitlenmiş iodid tiroglobulindeki tirozil kalıntıları ile reaksiyonlaşır (TPO ilişkili )kalıntıları ile reaksiyonlaşır (TPO ilişkili )

MIT ve DIT oluşur.MIT ve DIT oluşur. Tiroglobulin(Tgb):prohormonTiroglobulin(Tgb):prohormon T4 ve T3 ün öncü ve depo şekliT4 ve T3 ün öncü ve depo şekli Geniş,iodine ve glikozile proteinGeniş,iodine ve glikozile protein 2 alt üniteden oluşur2 alt üniteden oluşur 115 tirozin kalıntısı115 tirozin kalıntısı

Tiroglobulin hücrenin bazal kısmında Tiroglobulin hücrenin bazal kısmında sentezlenir, ekstrasellüler kolloidte sentezlenir, ekstrasellüler kolloidte depolanırdepolanır

4- Kenetlenme 4- Kenetlenme DIT + DIT DIT + DIT →→ T4 T4 MIT + DIT MIT + DIT →→T3T3TPO ile kataliz,antitiroid ilaçlarla inhibisyonTPO ile kataliz,antitiroid ilaçlarla inhibisyon

5- Tgb Hidrolizi 5- Tgb Hidrolizi TSH uyarısı (cAMP)TSH uyarısı (cAMP) Mikrovili sayısında artışMikrovili sayısında artış PinositozPinositoz Fagozom +lizozom Fagozom +lizozom

→→fagolizozom(sekonder lizozom)fagolizozom(sekonder lizozom)

Asid proteazlar ve peptidazlar Tgb yi Asid proteazlar ve peptidazlar Tgb yi hidrolizlerhidrolizleramino asidler ve amino asidler ve iodotironinleriodotironinler

T4 ve T3 hc.nin bazal kısmından T4 ve T3 hc.nin bazal kısmından kolaylaştırılmış difüzyonla kana kolaylaştırılmış difüzyonla kana geçer.geçer.

MIT,DIT deiodinazla IMIT,DIT deiodinazla I-- ve tirozine ve tirozine ayrılır.ayrılır.

Tgb deki iodidin %70 i inaktif öncü Tgb deki iodidin %70 i inaktif öncü madde MIT ve DIT şeklinde,%30 u ise madde MIT ve DIT şeklinde,%30 u ise T4 ve T3 şeklindedir.T4 ve T3 şeklindedir.

İodin miktarı yeterliyken,T4/T3 :7/1İodin miktarı yeterliyken,T4/T3 :7/1 İodin yetersizliğinde T4/T3 ve DIT/MIT İodin yetersizliğinde T4/T3 ve DIT/MIT

azalır.azalır. Günlük iodid gereksinimi 150-200 Günlük iodid gereksinimi 150-200

mikrogrammikrogram

Tiroid hormonlarının kanda Tiroid hormonlarının kanda taşınmasıtaşınması

TGB TGB →→Tiroksin bağlayıcı globulinTiroksin bağlayıcı globulin TBPATBPA→→ Tiroksin bağlayıcı prealbumin Tiroksin bağlayıcı prealbumin Dolaşımdaki T4’ün 3/4’ü TBG’e Dolaşımdaki T4’ün 3/4’ü TBG’e

T3’ün1/2’si bağlanır T3’ün1/2’si bağlanır T4 : 8 T4 : 8 g/dL (yarı ömür 6.5 gün)g/dL (yarı ömür 6.5 gün) T3 : 0.15 T3 : 0.15 g/dL (yarı ömür 1.5 gün)g/dL (yarı ömür 1.5 gün) T4 T3T4 T3 5’ deiodinaz5’ deiodinaz T4 rT3T4 rT3

TBG glikoproteindir,KC de TBG glikoproteindir,KC de sentezlenir.sentezlenir.

T4 veT3 e non-kovalan bağlanır.T4 veT3 e non-kovalan bağlanır. Sentezi östrojenlerle artar,androjen Sentezi östrojenlerle artar,androjen

veya glukokortikoid tedavisiyle ve KC veya glukokortikoid tedavisiyle ve KC hastalığında azalır.hastalığında azalır.

Fenitoin ve salisilatlar TBG ye Fenitoin ve salisilatlar TBG ye bağlanmak için T3 ve T4 le yarışırlar.bağlanmak için T3 ve T4 le yarışırlar.

5’-deiodinasyon ,tiroid bezinde,hedef 5’-deiodinasyon ,tiroid bezinde,hedef hücrelerde ve diğer periferik hücrelerde ve diğer periferik dokularda gerçekleşir.dokularda gerçekleşir.

T3 ün hedef hc.lerdeki tiroid T3 ün hedef hc.lerdeki tiroid reseptörlerine afinitesi T4 ün 10 reseptörlerine afinitesi T4 ün 10 katıdır.katıdır.T3 metabolik olarak aktif T3 metabolik olarak aktif hormondur,T4 prohormon olarak hormondur,T4 prohormon olarak kabul edilebilir.kabul edilebilir.

Serbest T4 ve serbest T3 tiroid Serbest T4 ve serbest T3 tiroid hormon statüsünün göstergesidirhormon statüsünün göstergesidir

Total T4 ve T3 ün %1 inden azını Total T4 ve T3 ün %1 inden azını yansıtıryansıtır

T4 : 8 µg/dl (100 nmol/L) , tT4 : 8 µg/dl (100 nmol/L) , t1/2 1/2 :6,5 :6,5 güngün

T3 : 0.15 µg/dl (2 nmol/L) , tT3 : 0.15 µg/dl (2 nmol/L) , t1/2 :1/2 :1,5 1,5 güngün

T4 ün % 80 i deiodinasyonla eşit T4 ün % 80 i deiodinasyonla eşit miktarda T3 veya rT3 e metabolize miktarda T3 veya rT3 e metabolize olur.olur.

T4 ün %20 si sulfat veya glukuronik T4 ün %20 si sulfat veya glukuronik asitle konjuge olur ve deamidasyon asitle konjuge olur ve deamidasyon veya dekarboksilasyonla inaktifleşir.veya dekarboksilasyonla inaktifleşir.

Deiodinazlar (DI1,DI2 ) arasında DI2 Deiodinazlar (DI1,DI2 ) arasında DI2 nükleer T3 seviyesinin kontrolünde nükleer T3 seviyesinin kontrolünde özellikle önemlidir.özellikle önemlidir.

DI3 başlıca katabolik enzimdir,iodidin 3 DI3 başlıca katabolik enzimdir,iodidin 3 pozisyonundan uzaklaştırılmasını pozisyonundan uzaklaştırılmasını katalizleyerek rT3 oluşturur.katalizleyerek rT3 oluşturur.

rT3 biolojik olarak inaktifdir,T3 ü rT3 biolojik olarak inaktifdir,T3 ü deiodine ve inaktif eder.deiodine ve inaktif eder.

Ciddi kronik hastalıkta (hasta ötiroid Ciddi kronik hastalıkta (hasta ötiroid sendrom ),karbohidrat açlığında ve sendrom ),karbohidrat açlığında ve fetusta fazla miktarda zayıf agonist fetusta fazla miktarda zayıf agonist olan rT3 oluşur.olan rT3 oluşur.

Propiltiourasil ve propranolol T4Propiltiourasil ve propranolol T4T3 T3 dönüşümünü azaltır.dönüşümünü azaltır.

Tiroid hormonlarının biyolojik Tiroid hormonlarının biyolojik etkilerietkileri

Genel metabolik etkileri:Genel metabolik etkileri: Metabolik hız (bazal)Metabolik hız (bazal) Oksijen /enerji tüketimi Oksijen /enerji tüketimi NaNa++/ K/ K++ ATPaz sentezini ATPaz sentezini Karbohidrat metabolizmasına etkileriKarbohidrat metabolizmasına etkileri GLİKOLİZ GLİKOLİZ (barsaktan glukoz emilimi (barsaktan glukoz emilimi ) ) Kas hücresinin glukoz alımını Kas hücresinin glukoz alımını Optimal insülin salgılanması için gerekliOptimal insülin salgılanması için gerekli

Yağ metabolizmasına etkileriYağ metabolizmasına etkileri Hormona duyarlı lipaz aktivitesi Hormona duyarlı lipaz aktivitesi Yağ asit oksidasyonuYağ asit oksidasyonu →→ trigliserit trigliserit Serum kolesterol Serum kolesterol Protein metabolizmasına etkileriProtein metabolizmasına etkileri Protein sentezi Protein sentezi fizyolojik doz fizyolojik doz (+) azot dengesi(+) azot dengesi

Tiroid patolojisiTiroid patolojisi HİPOTİROİDİZMHİPOTİROİDİZM Bazal metabolizma Bazal metabolizma Soluk ciltSoluk cilt Saç + cilt kuruSaç + cilt kuru Hareketlerde yavaşlamaHareketlerde yavaşlama Uykuya eğilimUykuya eğilim Soğuğa dayanıksızlıkSoğuğa dayanıksızlık Kalp ritm Kalp ritm Kilo almaKilo alma

Anemi,demans,konstipasyonAnemi,demans,konstipasyon Galaktore,karpal tünel sendromGalaktore,karpal tünel sendrom Sebepleri:Sebepleri: Otoimmün tahribat (Hashimato Otoimmün tahribat (Hashimato

hastalığı)hastalığı) Hipertiroidide radyoiodin veya Hipertiroidide radyoiodin veya

cerrahi tedavicerrahi tedavi

Nadir sebepler:Nadir sebepler: Geçici hipotiroidizm (lityum karbonat Geçici hipotiroidizm (lityum karbonat

tedavisi)tedavisi) TSH eksikliği (panhipopituitarizm)TSH eksikliği (panhipopituitarizm) Konjenital kusurlar,hedef organ Konjenital kusurlar,hedef organ

direncidirenci Ciddi iyot eksikliğiCiddi iyot eksikliği

Tanı:Yüksek TSH değerleri primer Tanı:Yüksek TSH değerleri primer hipotiroidide tanısaldırhipotiroidide tanısaldır

Sekonder hipotiroidizm daha Sekonder hipotiroidizm daha nadirdir.TRH testi ile hipofizer veya nadirdir.TRH testi ile hipofizer veya hipotalamus nedenleri araştırılır.hipotalamus nedenleri araştırılır.

Konjenital hipotiroidizmKonjenital hipotiroidizm Doğumu takiben 3 ay içinde tedavi Doğumu takiben 3 ay içinde tedavi

edilmez ise kalıcı beyin hasarı oluşur.edilmez ise kalıcı beyin hasarı oluşur. KretinizmKretinizm İskelet olgunlaşmasında gecikme, İskelet olgunlaşmasında gecikme,

kısa boy,puberte gecikmesikısa boy,puberte gecikmesi Yüksek TSH değerleri tanısaldır.Yüksek TSH değerleri tanısaldır.

HİPERTİROİDİ HİPERTİROİDİ (TİROTOKSİKOZ)(TİROTOKSİKOZ) Graves hastalığıGraves hastalığı TSI TSI →→ TSH reseptör aktivasyonu TSH reseptör aktivasyonu

Ig GIg G SinirlilikSinirlilik UyuyamamaUyuyamama Kilo kaybıKilo kaybı Isıya dayanıksızlıkIsıya dayanıksızlık Aşırı terlemeAşırı terleme Kırmızı + ıslak ciltKırmızı + ıslak cilt Kalp ritm Kalp ritm ,atrial fibrilasyon,atrial fibrilasyon T4 T4 ,TSH ,TSH

diarediare OligomenoreOligomenore Sebepler:Sebepler: Graves’ hastalığı (difüz toksik guatr )Graves’ hastalığı (difüz toksik guatr ) Toksik multinodüler guatrToksik multinodüler guatr TiroiditTiroidit Eksojen iodin verilmesiEksojen iodin verilmesi Fazla T4 ve T3 alınmasıFazla T4 ve T3 alınması

TanıTanı Baskılanmış (ölçülemeyen ) TSH ve Baskılanmış (ölçülemeyen ) TSH ve

yüksek tiroid hormon değerleri yüksek tiroid hormon değerleri primer hipertiroidizmde tanısaldır .primer hipertiroidizmde tanısaldır .

Serbest T4 ölçümü tiroid Serbest T4 ölçümü tiroid disfonksiyonunda rutin uygulamadır.disfonksiyonunda rutin uygulamadır.

TSH sekresyonu serbest T4 TSH sekresyonu serbest T4 değişimlerine çok hassastır.değişimlerine çok hassastır.

TBG değerleri değiştiğinde TBG değerleri değiştiğinde (hamilelik,oral kontraseptif (hamilelik,oral kontraseptif kullanımı,nefrotik sendrom ) serbest kullanımı,nefrotik sendrom ) serbest T4 analizlerinin tanısal değeri yoktur.T4 analizlerinin tanısal değeri yoktur.

Most commonMost common Autoimmune diseaseAutoimmune disease

Antibodies to TSH receptor on the Antibodies to TSH receptor on the surface of thyroid cells appear to mimic surface of thyroid cells appear to mimic

pituitaary hormone actionpituitaary hormone action Regulatory controls of T4 synthesis and Regulatory controls of T4 synthesis and

secretion are lacking of thyroid secretion are lacking of thyroid hormones in blood inhibit TSH secretionhormones in blood inhibit TSH secretion