tiÕt: - vndoc.coms1.vndoc.com/data/file/2015/thang04/20/giao_an_ngu_… · web view- dùa vµo...

TiÕt: Tæng quan vÒ v¨n häc ViÖt Nam

Ngêi so¹n: ......................... Ngµy so¹n: ..........................A. Môc tiªu bµi häc

Gióp häc sinh:

1. N¾m ®îc çc bé phËn lín vµ sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña

v¨n häc.

2. N¾m ®îc nÐt lín vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt.

B. Ph ¬ng tiÖn thùc hiÖn

- SGK, SGV.

- ThiÕt kÕ bµi häc.

C. Çch thøc tiÕn hµnh

GV tæ chøc giê d¹y theo çch kÕt hîp çc h×nh thøc trao ®æi

th¶o luËn, tr¶ lêi çc c©u hái.

D. TiÕn tr×nh d¹y häc

1. KiÓm tra bµi cò.

2. Giíi thiÖu bµi míi.

Ho¹t ®éng cña GV vµ HS

Yªu cÇu cÇn ®¹t

- Em hiÓu thÕ nµo lµ tæng quan v¨n häc ViÖt Nam?

- Çch nh×n nhËn, ®¸nh go¸ mét çch tæng qu¸t nh÷ng nÐt lín cña v¨n häc ViÖt Nam

1

- Yªu cÇu häc sinh ®äc mÊy dßng ®Çu cña SGK: “Tr¶i qua hµng…tinh thÇn Êy”.- Néi dung cña phÇn nµy? Theo em ®ã lµ phÇn g× cña bµi tæng quan v¨n häc. I. Çc bé phËn hîp thµnh cña v¨n häc Viªt Nam.- Yªu cÇu h/s ®äc phÇnI (SGK)Tõ: “V¨n häc ViÖt Nam bao gåm “V¨n häc viÕt” +V¨n häc VN gåm mÊy bé phËn lín?

1.V¨n häc d©n gian (HS ®äc tõ Vhdg-> céng ®ång)Tr×nh bµy nh÷ng nÐt lín cña Vhdg(Tãm t¾t nh÷ng nÐt lín cña SGK)

2.V¨n häc viÕtHS ®äc SGK tõ Vh viÕt ®Õn kÞch nãiSGK tr×nh bµy néi dung g×?h·y tr×nh bµy KQ tõng néi dung ®ã?

+ Néi dung SGK: Tr¶i qua qu¸ tr×nh lao ®éng, chiÕn ®Êy x©y dùng b¶o vÖ ®Êt níc, nh©n d©n ta ®· s¸ng t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn. V¨n häc ViÖt Nam lµ b¨ng chøng cho sù s¸ng t¹o tinh thÇn Êy. §©y lµ phÇn ®Æt vÊn ®Ò cña bµi tæng quan v¨n häc ViÖt Nam.

V¨n häc ViÖt Nam gåm 2 bé phËn lín:*V¨n häc d©n gian*V¨n häc viÕt +Kh¸i niÖm v¨n häc d©n gian: Lµ nh÷ng s¸ng t¸c tËp thÓ cña nh©n d©n lao ®éng ®îc truyÒn miÖng tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c. Nh÷ng trÝ thøc cã thÓ tham gia s¸ng t¸c. Song nh÷ng s¸ng t¸c ®ã ph¶i tu©n thñ ®Æc trng cña v¨n häc d©n gian vµ trë thµnh tiÕng nãi, t×nh c¶m chung cña nh©n d©n. +Çc thÓ lo¹i cña v¨n häc d©n gian: truyÖn cæ d©n gian bao gåm: ThÇn tho¹i, sö thi, truyÒn thuyÕt, truyÖn cæ tÝch, truyÖn cêi, truyÖn ngô ng«n. Th¬ ca d©n gian bao gåm tôc ng÷, c©u ®è, ca dao, vÌ, truyÖn th¬, s©n khÊu d©n gian bao gåm: chÌo , tuång, c¶i l¬ng. +§Æc trng cña v¨n häc d©n gian lµ tÝnh truyÒn miÖng, tÝnh tËp thÓ vµ tÝnh thùc hµnh trong çc sinh ho¹t kh¸c nhau cña ®êi sèng céng ®ång

- Kh¸i niÖm vÒ v¨n häc viÕt: Lµ s¸ng t¸c cña tri thøc ®îc ghi l¹i b»ng ch÷ viÕt lµ s¸ng t¹o cña ç nh©n, v¨n häc viÕt mang dÊu Ên cña t¸c gi¶.- H×nh thøc v¨n tù cña v¨n häc viÕt ®îc

2

II. TiÕn tr×nh lÞch sö Vh VNLÇn lît gäi tõng hs ®äc râ tõng phÇn

Nh×n tæng qu¸t Vh VN cã mÊy thêi k× ph¸t triÓn?

NÐt lín cña Vh VN lµ g×?

1.Thêi k× Vh trung ®¹i-Tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX nÒn v¨n häc VN cã g× ®¸ng chó ý?(H/s ®äc tµi liÖu tham kh¶o)-V× sao v¨n häc thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX cã sù ¶nh hëng cña v¨n häc TQ?

ghi l¹i b»ng 3 thø ch÷: H¸n, N«m, Quèc ng÷. Mét sè Ýt b»ng ch÷ Ph¸p. Ch÷ N«m dùa vµo ch÷ H¸n mµ ®Æt ra. Ch÷ Quèc ng÷ sö dông ch÷ c¸i La tinh ®Ó ghi ©m tiÕng ViÖt. Tõ TK XX trë l¹i®©y v¨n häc ViÖt Nam chñ yÕu b»ng ch÷ Quèc ng÷.

HÖ thèng thÓ lo¹i: ph¸t triÓn theo tõng thêi k×:* Tõ thÕ kØ X ®Ðn thÕ kØ XIX gåm v¨n xu«i tù sù (truyÖn kÝ, v¨n chÝnh luËn, tiÓu thuyÕt ch¬ng håi). Th¬ gåm th¬ cæ phong, ®êng luËt, tõ khóc. V¨n biÒn ngÉu gåm phó,c¸o, v¨n tÕ.* Ch÷ N«m: cã th¬ N«m ®êng luËt, truyÖn th¬, ng©m khóc, h¸t nãi.* Tõ thÕ kØ XX trë l¹i ®©y ranh giíi râ rµng. Tù sù cã: TruyÖn ng¾n tiÓu thuyÕt, kÝ (Bót kÝ, nhËt kÝ, tuú bót, phãng sù). Tr÷ t×nh cã: Th¬, trêng ca. KÞch cã: kÞch nãi.

+ V¨n häc ViÖt Nam cã hai thêi k× ph¸t triÓn. Tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX lµ v¨n häc trung ®¹i. NÒn v¨n häc nµy h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo mèi quan hÖ cña v¨n häc khu vùc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸, cã mèi quan hÖ víi v¨n häc Trung Quèc… + V¨n häc hiÖn ®¹i h×nh thµnh tõ thÕ kØ XX vµ vËn ®éng ph¸t triÓn tíi ngµy nay. Nã ph¸t triÓn trong mèi quan hÖ vµ giao lu quèc tÕ. V¨n häc ViÖt Nam chÞu ¶nh hëng cña v¨n häc ¢u- MÜ.

+ TruyÒn thèng v¨n häc ViÖt Nam thÓ hiÖn hai nÐt lín: ®ã lµ chñ nghÜa nh©n ®¹o vµ chñ nghÜa yªu níc.

- Tõ thÕ kØ X ®Õn thÓ kØ XIX v¨n häc VN cã ®iÓm ®¸ng chó ý lµ: §©y lµ nÒn v¨n häc viÕt b»ng ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m.

3

(H/s ®äc SGK)

-H·y chØ ra nh÷ng t¸c phÈm vµ t¸c gi¶ tiªu biÓu cña v¨n häc trung ®¹i.

-H·y kÓ tªn nh÷ng t¸c phÈm cña v¨n häc trung ®¹i viÕt b»ng ch÷ N«m.

Em cã suy nghÜ g× vÒ sù ph¸t triÓn cña th¬ N«m v¨n häc trung ®¹i?

2.Thêi k× v¨n häc hiÖn ®¹i(tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn nay)

-V¨n häc thêi k× nµy ®-îc chia lµm mÊy giai

- Nã ¶nh hëng cña nÒn v¨n häc trung ®¹i t¬ng øng. §ã lµ v¨n häc trung ®¹i Trung Quèc.- V× c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn ph¬ng B¾c lÇn lît sang x©m lîc níc ta. §©y còng lµ lÝ do ®Ó quyÕt ®Þnh v¨n häc viÕt b»ng ch÷ H¸n.- “Th¸nh T«ng di th¶o” cña Lª Th¸nh T«ng- “TruyÒn k× m¹n lôc” cña NguyÔn D÷- “ViÖt ®iÖn u linh tËp” cña LÝ TÕ Xuyªn.- “Thîng kinh kÝ sù” cña H¶i Thîng L·n ¤ng- “Vò trung tuú bót” cña Ph¹m §×nh Hæ (kÝ)- “Nam triÒu c«ng nghiÖp” cña NguyÔn Khoa Chiªm.- “Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ” cña Ng« gia v¨n ph¸i: tiÓu thuyÕt ch¬ng håi.- VÒ th¬ ch÷ H¸n: +NguyÔn Tr·i víi “øc trai thi tËp”- NguyÔn BØnh Khiªm víi “B¹ch V©n thi tËp”- NguyÔn Du víi “B¾c hµnh t¹p lôc”- “Nam trung t¹p ng©m”- VÒ th¬ ch÷ H¸n cña Cao B¸ Qu¸t.- NguyÔn Tr·i víi “Quèc ©m thi tËp”- NguyÔn BØnh Khiªm víi “B¹ch V©n quèc ng÷ thi tËp”- Lª Th¸nh T«ng víi “H«ng §øc quèc ©m thi tËp”.- Th¬ N«m ®êng luËt cña Hå Xu©n H¬ng, Bµ HuyÖn Thanh Quan.- “TruyÖn KiÒu” cña NguyÔn Du.- “S¬ kÝnh t©n trang” cña Ph¹m Th¸i.- NhiÒu truyÖn N«m khuyÕt danh nh: “Ph¹m T¶i Ngäc Hoa”, “Tèng Tr©n Cóc Hoa”, “Ph¹m C«ng Cóc Hoa”…*Sù ph¸t triÓn cña th¬ N«m g¾n liÒn víi sù trëng thµnh vµ nh÷ng nÐt truyÒn thèng cña v¨n häc trung ®¹i. §ã lµ lßng yªu níc, tinh thÇn nh©n ®¹o vµ hiÖn thùc. Nã thÓ hiÖn tinh thÇn ý thøc d©n téc ®· ph¸t triÓn cao.

4

®o¹n vµ cã ®Æc ®iÓm g×?-Gäi häc sinh thay nhau ®äc SGK. +Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn n¨m 1930. +Tõ 1930 ®Õn 1945 +Tõ 1945 ®Õn 1975 +Tõ 1975 ®Õn nay.Mçi phÇn cho h/s tr¶ lêi:-Nªu ®Æc ®iÓm v¨n häc cña thêi k× võa ®äc (nh÷ng nÐt lín)-Giai ®o¹n sau so víi giai ®o¹n tríc cã g× kh¸c biÖt?

VÒ thÓ lo¹i v¨n häc VN tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn nay cã g× kh¸c ®¸ng chó ý?Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn 1975

Tõ 1975 ®Õn nay vÒ thÓ lo¹i cña v¨n häc cã g× ®¸ng chó ý?Nh×n mét çch kh¸i qu¸t ta rót ra nh÷ng quy luËt g× vÒ v¨n häc VNIII.Mét sè néi dung chñ yÕu cña v¨n häc VN-Gäi häc sinh ®äc phÇn më ®Çuvµ 1 SGK+Mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi thÕ giíi tù nhiªn ®îc con ngêi thÓ hiÖn nh thÕ nµo?

-V¨n häc tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn nay ®îc gäi lµ nÒn v¨n häc hiÖn ®¹i. Së dÜ cã tªn nh vËy v× nã ph¸t triÓn trong thêi ®¹i mµ quan hÖ s¶n xuÊt chñ yÕu dùa vµo hiÖn ®¹i ho¸. MÆt kh¸c nh÷ng lu«ng t tëng tiÕn bé nh nh÷ng luång giã míi thæi vµo ViÖt Nam lµm thay ®æi nhËn thøc,çch nghÜ, çch c¶m vµ c¶ çch nãi cña con ngêi VÞªt Nam. Nã chÞu ¶nh hëng cña v¨n häc ph-¬ng T©y.- V¨n häc thêi k× nµy ®îc chia lµm 4 giai ®o¹n: +Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn n¨m 1930. +Tõ 1930 ®Õn 1945 +Tõ 1945 ®Õn 1975 +Tõ 1975 ®Õn nay.

-§Æc ®iÓm cña v¨n häc ViÖt Nam ë tõng thêi k× cã kh¸c nhau. * Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn n¨m 1945, v¨n häc ViÖt Nam ®· bíc vµo quü ®¹o cña v¨n häc thÕ giíi hiÖn ®¹i, cô thÓ tiÕp xóc víi v¨n häc ch©u ¢u. §ã lµ nÒn v¨n häc tiÕng ViÖt viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷. Do ®ã nã cã nhiÒu c«ng chóng b¹n ®äc. Nh÷ng t¸c gi¶ tiªu biÓu lµ: T¶n §µ, Hoµng Ngäc Ph¸ch, Ph¹m Duy Tèn*Tõ 1930-1945 xuÊt hiÖn nhiÒu tªn tuæi lín nh TL,XDNT…V¨n häc thêi k× nµy võa kÕ thõa tinh hoa cña v¨n häc truyÒn thèng võa tiÕp nhËn hiÖn ®¹i ho¸ *Tõ 1945-1975 lÞch sö vÜ ®¹i ®· më ra nhiÒu triÓn väng cho v¨n häc nhiÒu nhµ v¨n nhµ th¬ c/m ®i theo kh¸ng chiÕn thµnh tùu chñ yÕu giµnh cho dßng v¨n häc y/n &c/m g¾n liÒn víi tªn tuæi cña çc nhµ v¨n nhµ th¬ chiÕn sÜ

5

2.Ph¶n ¸nh mèi quan hÖ quèc gia d©n téc+Mèi quan hÖ gi÷a con gnêi víi quèc gia d©n téc ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo?

3.Ph¶n ¸nh quan hÖ x· héi.

- Tõ 75 -> nay ph¶n ¸nh c«ng cuéc xd CNXH nh÷ng vÊn ®Ò míi cña thêi më cöa héi nhËp quèc tÕ- V¨n häc VN ®Æt ®îc ®Æc s¾c vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt

*Víi thÕ giíi tù nhiªn- KÓ l¹i qt nhËn thøc chinh phôc thiªn nhiªn - Thiªn nhiªn lµ ngêi b¹n th©n thiÕt nhÊt víi con ngêit×nh yªu thiªn nhiªn ®· trë thµnh néi dung quan träng cña vh VN- Thiªn nhiªn mang nh÷ng d¸ng vÎ riªng cña tõng vïng miÒn - Trong s¸ng t¸c cña dßng vh trung ®¹i thiªn nhiªn g¾n víi nh÷ng lÝ tëng ®¹o ®øc thÈm mÜ*Víi quèc gia d©n téc -Vh y/n cã gi¸ trÞ nh©n v¨n s©u s¾c xuyªn suèt lsö VN

- Trong XH cã G/c ®èi kh¸ng Vh VN ®· lªn ¸n çc thÕ lùc chuyªn quyÒn ®ång c¶m chia sÎ víi ngêi bÞ ¸p bøc- Ghi l¹i qt ®Êu tranh trong chÝnh t©m hån con ngêi ®Ó v¬n tíi çi thiÖn .Cñng cè:-Çc bé phËn hîp thµnh vh VN- TiÕn tr×nh lÞch sö vh VN-Néi dung-Nh÷ng thµnh tô vµ t¸c gi¶ tiªu biÓu trong tõng thêi k×E.Tham kh¶o:*NguyÔn kh¸nh Toµn- Lêi tùa tæng tËp vh VN tËp1 NXBKHXH,H,1980*Huúnh LÝ- LÞch sö Vh VN TËp 1 NXBKHXH,H 1980

6

TiÕt: Ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷

Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…

A.Môc tiªu bµi häc

Gióp häc sinh: n¾m ®îc kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng giao

tiÕp n©ng cao kÜ n¨ng t¹o lËp, ph©n tÝch lÜnh héi trong giao

tiÕp.

B.Ph ¬ng tiÖn thùc hiÖn

- SGK, SGV.






1. KiÓm tra bµi cò




I. T×m hiÓu ng÷ liÖu 1.Gäi häc sinh ®äc vµ nh¾c c¶ líp theo dâi phÇn v¨n b¶n SGK

7

a. Çc nh©n vËt giao tiÕp nµo tham gia trong ho¹t ®éng giao tiÕp? Hai bªn cã c¬ng vÞ vµ quan hÖ víi nhau nh thÕ nµo?

b. Ngêi nãi nhê ng«n ng÷ biÓu ®¹t néi dung t tëng t×nh c¶m cña m×nh th× ngêi ®èi tho¹i lµm g× ®Ó lÜnh héi ®îc néi dung ®ã? Hai bªn lÇn lît ®æi vai giao tiÕp cho nhau nh thÕ nµo?c.Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã diÔn ra trong hoµn c¶nh nµo? (ë ®©u?vµo lóc nµo?khi ®ã ë níc ta sù kiÖn l/s, x/h g×?).d. Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã híng vµo néi dung g×? §Ò cËp tíi vÊn ®Ò g×?e. Môc ®Ých cña giao tiÕp lµ g×? Cuéc giao tiÕp ®ã ®¹t ®îc môc ®Ých ®ã kh«ng?

2. Qua bµi “Tæng quan vÒ v¨n häc ViÖt Nam”, h·y cho biÕt: a. Çc nh©n vËt giao tiÕp qua bµi nµy?

b. Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã diÔn ra trong hoµn c¶nh nµo?

- Vua vµ çc b« l·o trong héi nghÞ lµ nh©n vËt tham gia giao tiÕp. Mçi bªn cã c¬ng vÞ kh¸c nhau. Vua cai qu¶n ®Êt níc, ch¨n d¾t tr¨m hä. Çc b« l·o lµ ngêi cã tuæi ®· tõng gi÷ träng tr¸ch nay vÒ nghØ, hoÆc ®îc vua mêi ®Õn tham dù héi nghÞ.- Ngêi tham gia giao tiÕp ë ®©y ph¶i ®äc hoÆc nghe xem ngêi nãi, nãi nh÷ng g× ®Ó lÜnh héi néi dung mµ ngêi nãi ph¸t ra.Çc b« l·o nghe vua Nh©n T«ng hái, néi dung hái: LiÖu tÝnh nh thÕ nµo khi qu©n M«ng Cæ trµn ®Õn. Hai bªn lÇn lît ®æi vai giao tiÕp. Çc b« l·o x«n xao tranh nhau nãi. Lóc Êy vua l¹i lµ ngêi nghe.

-Ho¹t ®éng giao tiÕp diÔn ra ë §iÖn Diªn Hång. Lóc nµy qu©n Nguyªn M«ng kÐo 50 v¹n qu©n å ¹t sang x©m lîc níc ta.

-Ho¹t ®éng giao tiÕp ®ã híng vµo néi dung: Hoµ hay ®¸nh, nã ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò hÖ träng cßn hay mÊt cña quèc gia d©n téc, m¹ng sèng cña con ngêi.- Môc ®Ých giao tiÕp: LÊy ý kiÕn cña mäi ngêi, th¨m dß lßng d©n ®Ó h¹ ®¹t mÖnh lÖnh quyÕt t©m gi÷ g×n ®Êt níc trong hoµn c¶nh l©m nguy. Cuéc giao tiÐp ®ã ®· ®¹t ®îc môc ®Ých.- Ngêi viÕt SGK vµ gi¸o viªn, häc sinh toµn quèc ®Òu tham gia giao tiÕp. Hä cã ®é tuæi tõ 65 trë xuèng ®Õn 15 tuæi. Tõ gi¸o s , tiÕn sÜ xuèng ®Õn häc sinh líp 10 PTTH.- Hoµn c¶nh tæ chøc gi¸o dôc, ch¬ng tr×nh quy ®Þnh chung hÖ thèng trêng phæ th«ng.- Çc bé phËn cÊu thµnh cña v¨n häc ViÖt Nam. §ång thêi ph¸c ho¹ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö v¨n häc, thµnh tùu cña nã.V¨n b¶n giao tiÕp cßn nhËn ra nh÷ng nÐt lín vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña v¨n häc VN

8

c.Néi dung giao tiÕp? VÒ ®Ò tµi g×? Bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nµo?d. Môc ®Ých cña giao tiÕp?- Ph¬ng tiÖn giao tiÕp ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo?II. Cñng cè

- Ngêi so¹n s¸ch muèn cung cÊp tri thøc cÇn thiÕt cho ngêi häc. Ngêi häc nhê v¨n b¶n giao tiÕp ®ã hiÓu ®îc kiÕn thøc c¬ b¶n cña nÒn v¨n häc VN.- Sö dông ng«n ng÷ cña cña v¨n b¶n khoa häc. §ã lµ khoa häc gi¸o khoa. V¨n b¶n cã bè côc râ rµng. Nh÷ng ®Ò môc cã hÖ thèng. LÝ lÏ dÉn chøng tiªu biÓu.- Qua nh÷ng bµi nµy rÝt ra mÊy kÕt luËn: 1. Ho¹t ®éng giao tiÕp ph¶i cã nh©n vËt giao tiÕp hoµn c¶nh giao tiÕp vµ ph-¬ng tiÖn giao tiÕp. 2. Giao tiÕp ph¶i thùc hiÖn môc ®Ých nhÊt ®Þnh. 3. Mçi ho¹t ®éng giao tiÕp gåm hai qu¸ tr×nh. Mét lµ t¹o lËp v¨n b¶n, hai lµ thùc hiÖn lÜnh héi v¨n b¶n.

TiÕt: Ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷

(TiÕp theo) Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…


Gióp häc sinh: n¾m ®îc kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng giao

tiÕp n©ng cao kÜ n¨ng t¹o lËp, ph©n tÝch lÜnh héi trong giao

tiÕp.


- SGK, SGV.

- ThiÕt kÕ bµi häc.9









II.LuyÖn tËp 1. Ph©n tÝch çc nh©n tè giao tiÕp thÓ hiÓn trong c©u ca dao.

“§ªm tr¨ng thanh anh míi hái nµng

Tre non ®ñ l¸ ®an sµng nªn ch¨ng”

a. Nh©n vËt giao tiÕp ë ®©y lµ nh÷ng ngêi nh thÕ nµo?b. Ho¹t ®éng giao tiÕp diÔn ra trong hoµn c¶nh nµo?c. Nh©n vËt anh nãi vÒ ®iÒu g× nh»m môc ®Ých g×?

d.Çch nãi Êy cña nh©n vËt anh cã phï hîp víi néi dung vµ môc ®Ých giao tiÕp kh«ng?

e. Em cã nhËn xÐt g× vÒ çch nãi Êy cña chµng trai?

+Nh©n vËt giao tiÕp lµ chµng trao vµ c« g¸i trong cuéc. Løa tuæi võa 18 vµ 20 hä kh¸t khao t×nh yªu.+ §ªm tr¨ng s¸ng vµ thanh v¾ng. Hoµn c¶nh Êy míi phï hîp víi c©u chuyÖn t×nh cña nh÷ng ®«i løa yªu nhau.+ Nh©n vËt anh nãi vÒ “Tre non ®ñ l¸” ®Ó tÝnh ®Õn chuyÖn “®an sang” ®©u ph¶i chuyÖn tre non ®an sµng mµ cã ngô ý: Hä ®· ®Õn tuæi trëng thµnh nªn tÝnh chuyÖn kÕt duyªn. Chµng trai tá t×nh víi c« g¸i.+Çch nãi cña nh©n vËt anh rÊt phï hîp víi hoµn c¶nh vµ môc ®Ých giao tiÕp. §ªm s¸ng tr¨ng l¹i thanh v¾ng, hä ë løa tuæi yªu ®¬ng, tuæi trëng thµnh. KÕt duyªn gi÷a hä lµ phï hîp.+Chµng trai thËt tÕ nhÞ. Çch nãi lµm duyªn v× cã hµnh ¶nh l¹i ®Ëm ®µ t×nh c¶m dÔ ®i vµo lßng ngêi trong cuéc.

10

2. §äc ®o¹n v¨n (SGK) vµ tr¶ lêi c©u hái a. Trong cuéc giao tiÕp trªn ®©y, çc nh©n vËt ®· thùc hiÖn b»ng ng«n ng÷, nh÷ng hµnh ®éng nãi cô thÓ nµo? Nh»m môc ®Ých g×?b. Trong lêi «ng giµ c¶ 3 c©u ®Òu cã h×nh thøc c©u hái, nhng c¶ 3 c©u dïng ®Ó hái hay kh«ng?c. Lêi nãi cña nh©n vËt ®· béc lé t×nh c¶m th¸i ®é vµ quan hÖ trong giao tiÕp nh thÕ nµo?3. §äc bµi th¬ “B¸nh tr«i níc” cña Hå Xu©n H¬ng vµ tr¶ lêi çc c©u hái.- Hå Xu©n H¬ng giao tiÕp víi ngêi ®äc vÒ vÊn ®Ò g×? Nh»m môc ®Ých g×? B»ng ph¬ng tiÖn tõ ng÷, h×nh ¶nh nh thÕ nµo?

- Ngêi ®äc c¨n cø vµo ®©u ®Ó t×m hiÓu vµ c¶m nhËn bµi th¬?

4.ViÕt 1 ®o¹n th«ng b¸o ng¾n cho çc b¹n häc sinh toµn trêng biÕt vÒ ho¹t ®éng lµm s¹ch m«i trêng nh©n ngµy m«i trêng thÕ giíi (häc sinh vÒ nhµ lµm).

5. TrÝch bøc th cña B¸c

- Trong cuéc giao tiÕp gi÷a A cæ vµ «ng trong çc nh©n vËt giao tiÕp ®· thùc hiÖn hµnh ®éng giao tiÕp cô thÓ lµ: + Chµo (Ch¸u chµo «ng ¹!) + Chµo ®¸p l¹i (A Cæ h¶?) + Khen (lín tíng råi nhØ?) + Hái (Bè ch¸u cã göi pin ®µi lªn cho «ng kh«ng?) + Tr¶ lêi ( tha «ng, cã ¹!)- C¶ 3 c©u cña «ng giµ chØ cã 1 c©u hái “Bè ch¸u cã göi pin ®µi lªn cho «ng kh«ng?”. Çc c©u cßn l¹i ®Ó chµo vµ khen.

- Lêi nãi cña 2 nh©n vËt giao tiÕp béc lé t×nh c¶m gi÷a «ng vµ ch¸u. Ch¸u tá th¸i ®é kÝnh mÕn qua çc tõ: tha, ¹ cßn «ng lµ t×nh c¶m quý yªu tr×u mÕn ®èi víi ch¸u.- N÷ sÜ Hå Xu©n H¬ng ®· miªu t¶, giíi thiÖu b¸nh tr«i níc víi mäi ngêi. Nhng môc ®Ých chÝnh lµ giíi thiÖu th©n phËn næi ch×m cña m×nh. Con ngêi cã h×nh thÓ ®Çy quyÕn rò l¹i cã sè phËn bÊt h¹nh, kh«ng chñ ®éng quyÕt ®Þnh ®îc h¹nh phóc. Song trong bÊt cø hoµng c¶nh nµo vÉn gi÷ tÊm lßng trong tr¾ng,phÈm chÊt cña m×nh, tÊt c¶ diÔn t¶ b»ng ng«n ng÷ giµu h×nh ¶nh (tr¾ng, trßn, b¶y næi ba ch×m, lßng son).- C¨n cø vµo cuéc ®êi cña n÷ sÜ Hå Xu©n H¬ng ®Ó hiÓu vµ c¶m bµi th¬ nµy. Xu©n H¬ng cã tµi, cã t×nh nhng sè phËn trí trªu ®· dµnh cho bµ sù bÊt h¹nh. Hai lÇn lÊy chång th× c¶ hai lÇn “Cè ®Êm ¨n x«i x«i l¹i hÈm”. Rót côc cè NguyÖt §êng (n¬i bµ ë) vÉn l¹nh tanh kh«ng h¬ng s¾c. §iÒu ®¸ng c¶m phôc ë bµ dï trong hoµn c¶nh nµo vÉn gi÷ g×n phÈm chÊt cña m×nh.- Yªu cÇu viÕt th«ng b¸o ng¾n, song ph¶i cã më ®Çu, kÕt thóc.- §èi tîng giao tiÕp lµ häc sinh toµn trêng.- Néi dung giao tiÕp lµ lµm s¹ch m«i trêng.

11

Hå göi häc sinh c¶ níc nh©n ngµy khai gi¶ng n¨m häc ®Çu tiªn th¸ng 9/1945 cña níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ (häc sinh ®äc). a. Th viÕt cho ai? Ngêi viÕt cã t çch vµ quan hÖ nh thÕ nµo víi ngêi nhËn?b. Hoµn c¶nh cña ngêi viÕt vµ ngêi nhËn th khi ®ã nh thÕ nµo?c. Th viÕt vÒ chuyÖn g×? Néi dung g×?

d. Th viÕt ®Ó lµm g×?

e. ViÕt nh thÕ nµo?

III. Cñng cè: Qua 5 bµi tËp chóng ta rót ra ®îc

- Hoµn c¶nh giao tiÕp lµ hoµn c¶nh nhµ tr-êng vµ ngµy m«i trêng thÕ giíi.

- B¸c Hå víi t çch lµ chñ tÞch níc viÕt th göi häc sinh toµn quèc. Ngêi nhËn lµ häc sinh thÕ hÖ chñ nh©n t¬ng lai cña níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ.

- §Êt níc míi giµnh ®îc ®éc lËp. Häc sinh lÇn ®Çu tiªn ®ãn nhËn mét nÒn gi¸o dôc hoµn toµn ViÖt Nam. V× vËy ngêi viÕt giao nhiÖm vô, kh¼ng ®Þnh quyÒn lîi cho häc sinh.- Néi dung giao tiÕp: + Béc lé niÒm vui síng v× häc sinh thÕ hÖ t¬ng lai ®îc hëng cuéc sèng ®éc lËp. + NhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cña häc sinh ®èi víi ®Êt níc. + Sau cïng lµ lêi chóc cña B¸c ®èi víi häc sinh.- §©y lµ môc ®Ých cña giao tiÕp. Chóc mõng häc sinh nh©n ngµy tùu trêng ®Çu tiªn cñ níc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ. Tõ ®ã x¸c ®Þnh nhiÖm vô n»ng nÒ nhng vÎ vang cña häc sinh.- Ng¾n gän: Lêi lÏ ch©n t×nh Êm ¸p, thÓ hiÖn sù gÇn gòi ch¨m lo, song lêi lÏ trong bøc th còng rÊt nghiªm tóc khi x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm cho häc sinh.- Khi tham gia vµo bÊt cø ho¹t ®éng giao tiÕp nµo (nãi hoÆc viÕt) ta ph¶i chó ý: + Nh©n vËt, ®èi tîng giao tiÕp (nãi,viÕt cho ai?) + Môc ®Ých giao tiÕp (viÕt, nãi ®Ó çi g×) + Néi dung giao tiÕp (viÕt, nãi vÒ çi g×) + Giao tiÕp b»ng çch nµo (viÕt, nãi nh

12

nh÷ng g× khi thùc hiÖn giao tiÕp?

thÕ nµo)Chó ý: PhÇn ghi nhí SGK

TiÕt: V¨n b¶n vµ ®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n



Gióp häc sinh:

1. N¾m ®îc kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n.

2. N©ng cao n¨ng lùc ph©n tÝch vµ t¹o lËp v¨n b¶n.


- SGK, SGV.










I. Kh¸i niÖm v¨n b¶n - V¨n b¶n lµ g×? (gäi häc sinh ®äc lÇn lît c¸c v¨n b¶n) 1. Mçi v¨n b¶n ®îc ng-

- Lµ s¶n phÈm ®îc t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷ vµ thêng cã nhiÒu c©u.- V¨n b¶n mét t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp chung. §©y lµ kinh nghiÖm cña nhiÒu

13

êi nãi t¹o ra trong ho¹t ®éng nµo? §Ó ®¸p øng nhu cÇu g×? Sè c©u (dung lîng) ë mçi v¨n b¶n nh thÕ nµo?

2. Mçi v¨n b¶n ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò g×? VÊn ®Ò ®ã cã ®îc triÓn khai nhÊt qu¸n trong tõng v¨n b¶n kh«ng?

3. V¨n b¶n 3 cã bè côc nh thÕ nµo?

ngêi víi mäi ngêi. §¸p øng nhu cÇu truyÒn cho nhau kinh nghiÖm cuéc sèng. §ã lµ mèi quan hÖ gi÷a con ngêi vµ con ngêi, gÇn ngêi tèt th× ¶nh hëng çi tèt vµ ngîc l¹i quan hÖ víi ngêi xÊu sÏ ¶nh hëng çi xÊu. Sö dông mét c©u.- V¨n b¶n hai t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp gi÷a c« g¸i vµ mäi ngêi. Nã lµ lêi than th©n cña c« g¸i, gåm 4 c©u.- V¨n b¶n ba t¹o ra trong ho¹t ®éng giao tiÕp gi÷a vÞ chñ tÞch níc víi toµn thÓ quèc d©n ®ång bµo, lµ nguyÖn väng khÈn thiÕt vµ kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m lín cña d©ntéc trong gi÷ g×n, b¶o vÖ ®éc lËp tù do, v¨n b¶n gåm 15 c©u.- V¨n b¶n 1,2,3 ®Òu ®Æt ra vÊn ®Ò cô thÓ vµ triÓn khai nhÊt qu¸n trong tõng v¨n b¶n.V¨n b¶n mét lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong cuéc sèng çch ®Æt ra vÊn ®Ò vµ gi¶i quyÕt rÊt râ rµng.V¨n b¶n hai lµ lêi than th©n cña c« g¸i. C« g¸i trong x· héi cò nh h¹t ma r¬i xuèng bÊt kÓ chç nµo ®Òu ph¶i cam chÞu. Tù m×nh, c« g¸i kh«ng thÓ quyÕt ®Þnh ®îc. Çch thÓ hiÖn hÕt søc nhÊt qu¸n, râ rµng. V¨n b¶n ba lµ lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn, v¨n b¶n thÓ hiÖn: +LËp trêng chÝnh nghÜa cña ta vµ d· t©m cña thùc d©n Ph¸p. +Nªu ch©n lÝ ®êi sèng d©n téc: thµ hy sinh tÊt c¶ chø nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu mÊt níc, nhÊt ®Þnh kh«ng chÞu lµm n« lÖ. + Kªu gäi mäi ngêi ®øng lªn ®¸nh giÆc b»ng tÊt c¶ vò khÝ cã trong tay. §· lµ ngêi ViÖt Nam ph¶i ®øng lªn ®¸nh Ph¸p. + Kªu gäi binh sÜ, tù vÖ d©n qu©n (lùc l-îng chñ chèt). + Sau cïng kh¼ng ®Þnh níc ViÖt Nam ®éc lËp, th¾ng lîi nhÊt ®Þnh vÒ ta.- RÊt râ rµng:PhÇn më ®Çu: “Hìi ®ång bµo toµn quèc”Th©n bµi “Chóng ta muèn hoµ b×nh nhÊt

14

4. Mçi v¨n b¶n t¹o ra nh»m môc ®Ých g×?

5. VÒ h×nh thøc v¨n b¶n 3 cã bè côc nh thÕ nµo?

6. Cñng cè:Qua çc v¨n b¶n chóng ta rót ra kÕt luËn nh thÕ nµo vÒ ®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n?

II. Çc lo¹i v¨n b¶n.- Tõ çc v¨n b¶n 1,2,3 chóng ta rót ra mçi v¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ nµo?

®Þnh vÒ d©n téc ta”.KÕt bµi: PhÇn cßn l¹i - Môc ®Ých v¨n b¶n mét: TruyÒn ®¹t kinh nghiÖm sèng - Môc ®Ých v¨n b¶n hai: Lêi than th©n ®Ó gäi sù hiÓu biÕt vµ c¶m th«ng cña mäi ngêi víi sè phËn ngêi phô n÷.- Môc ®Ých v¨n b¶n ba: Kªu gäi, khÝch lÖ, thÓ hiÖn quyÕt t©m cña mäi ngêi trong kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p.Bè côc râ rµng,çch lËp luËn chÆt chÏMë bµi- nh©n tè cÇn giao tiÕp (®ång bµo toµn quèc).Th©n bµi: - Nªu lËp trêng chÝnh nghÜa cña ta vµ d· t©m cña thùc d©n Ph¸p. V× thÕ chóng ta ph¶i ®øng lªn chiÕn ®Êu ®Ó gi÷ v÷ng lËp trêng chÝnh nghÜa, b¶o vÖ ®éc lËp tù do. B¸c nªu râ ®¸nh b»ng çch nµo,®¸nh ®Õn bao giê.- KÕt bµi: Kh¼ng ®Þnh níc ViÖt Nam ®éc lËp vµ kh¸ng chiÕn th¾ng lîi.- Çch lËp luËn: Çc ý liªn quan víi nhau chÆt chÏ lµm râ luËn ®iÓm.- Mçi v¨n b¶n ®Òu tËp trung nhÊt qu¸n vµo mét chñ ®Ò vµ triÓn khai chñ ®Ò ®ã mét çch trän vÑn.- Çc c©u trong v¨n b¶n cã sù liªn kÕt chÆt chÏ. C¶ v¨n b¶n theo mét kÕt cÊu m¹ch l¹c.- Mçi v¨n b¶n thÓ hiÖn môc ®Ých nhÊt ®Þnh.- Mçi v¨n b¶n ®Òu cã h×nh thøc bè côc râ riªng (chó ý phÇn ghi nhí SGK).- V¨n b¶n 1,2 thuéc phong çch ng«n ng÷ nghÖ thuËt.- V¨n b¶n 3 thuéc phong çch chÝnh luËn.Trong ®êi sèng x· héi chóng ta cã nh÷ng lo¹i v¨n b¶n sau:1. V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷

sinh ho¹t (th¬, nhËt kÝ)2. V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷

gät giòa:15

- Em cã nhËn xÐt g× vÒ ph¹m vi sö dông çc lo¹i v¨n b¶n?- Môc ®Ých giao tiÕp cña mçi lo¹i v¨n b¶n nh thÕ nµo?

- Líp tõ ng÷ riªng cho lo¹i v¨n b¶n nh thÕ nµo?

- Bµi viÕt sè 1 (§äc phÇn híng dÉn chung cña SGK) - Muèn lµm tèt bµi viÐt sè 1 chóng ta ph¶i lµm g×?

a. V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ nghÖ thuËt (truyÖn th¬ kÞch)

b. V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ khoa häc (v¨n b¶n phæ cËp, b¸o chÝ, t¹p chÝ, khoa häc s¸ch gi¸o khoa, khoa häc chuyªn s©u).

c. V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ chÝnh luËn.

d. V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ hµnh chÝnh c«ng vô.

e. V¨n b¶n thuéc phong çch ng«n ng÷ b¸o chÝ.

- Ph¹m vi sö dông réng r·i tÊt c¶ çc lo¹i v¨n b¶n trong ®êi sèng x· héi, kh«ng trõ mét v¨n b¶n nµo.- V¨n b¶n nghÖ thuËt: Giao tiÕp víi tÊt c¶ mäi c«ng chóng b¹n ®äc.- V¨n b¶n khoa häc: Chuyªn s©u dµnh riªng cho çc ngµnh khoa häc, s¸ch gi¸o khoa cho çc tiÕn sÜ, gi¸o s ®Çu ngµnh biªn so¹n. Khoa häc phæ cËp cho çc h·ng th«ng tin.- V¨n b¶n chÝnh luËn: Nh÷ng bµi x· luËn cña çc c¬ quan lín ®¨ng t¶i trªn b¸o trªn çc lÜnh vùc chÝnh trÞ x· héi, v¨n häc nghÖ thuËt, tranh luËn vÒ vÊn ®Ò nµo ®ã. Sö dông réng r·i.- V¨n b¶n hµnh chÝnh c«ng vô: Dµnh cho tÊt c¶ mäi ngêi trong ®êi sèng.- V¨n b¶n b¸o chÝ: Dµnh cho çc phãng viªn giao tiÕp víi tÊt c¶ mäi ngêi.- Ng«n ng÷ h×nh tîng giµu s¾c th¸i biÓu c¶m cho v¨n b¶n nghÖ thuËt.- Ng«n ng÷ chÝnh luËn: râ rµng, chÆt chÏ cho v¨n b¶n chÝnh luËn.- Ng«n ng÷ vµ nghÖ thuËt khoa häc cho v¨n b¶n khoa häc.- Ng«n ng÷ sö dông theo khu«n mÉu cho v¨n b¶n hµnh chÝnh c«ng vô.- Ng«n ng÷ sö dông chÝnh x¸c, râ rµng cho v¨n b¶n b¸o chÝ. (ng«n ng÷, kh«ng gian ®Þa ®iÓm, sù viÖc thËt minh b¹ch râ

16

- Çc ®Ò bµi gîi ý lµ g×?

- Yªu cÇu häc sinh ®äc thªm çc v¨n b¶n.

rµng).

- Muèn lµm tèt bµi viÕt sè 1 chóng ta ph¶i:a. ¤n l¹i kiÕn thøc tËp lµm v¨n ë THCS

nhÊt lµ thao t¸c v¨n biÓu c¶m vµ nghÞ luËn.

b. ¤n l¹i nh÷ng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng vÒ tiÕng ViÖt nh s¾c th¸i biÓu c¶m cña c©u tõ, nh÷ng biÖn ph¸p tu tõ, c©u vµ tu tõ c©u ®Ó sö dông trong viÕt v¨n.

c. Quan s¸t sù vËt,sù viÖc xung quanh, t×m hiÒu çch diÔn ®¹t sao cho béc lé ®Ëm ®µ xóc c¶m cña m×nh.

d. §äc l¹i nh÷ng t¸c phÈm mµ em yªu thÝch ë ch¬ng tr×nh líp 9

- Çc ®Ò bµi gîi ý: 1. Ghi l¹i c¶m nghÜ ch©n thùc cña anh (chÞ) tríc sù viÖc, hiÖn tîng hoÆc con ngêi, ngµy ®Çu tiªn vµo líp 10, thiªn nhiªn vµ con ngêi trong chuyÓn mïa, mét ngêi th©n yªu nhÊt. 2. Nªu c¶m nghÜ næi bËt nhÊt vÒ mét c©u ca mµ anh (chÞ) kh«ng thÓ nµo quªn ®îc. 3. Nh÷ng ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña anh (chÞ) vÒ mét bµi th¬ vµ nhµ th¬ mµ anh (chÞ) yªu thÝch nhÊt. - Cha th©n yªu nhÊt cña con - LÊp l¸nh hån ta mÆn giã ra kh¬i.

TiÕt: Kh¸i qu¸t v¨n häc d©n gian viÖt nam


A.Môc tiªu bµi häc17

Gióp häc sinh:

1.HiÓu ®îc kh¸i niÖm vÒ v¨n häc d©n gian vµ ba ®Æc trng

c¬ b¶n.

2. §Þnh nghÜa vÒ tiÓu lo¹i v¨n häc d©n gian.

3. Vai trß cña v¨n häc d©n gian víi v¨n häc viÕt vµ ®êi sèng

v¨n ho¸ d©n téc.


- SGK, SGV.










I. V¨n häc d©n gian lµ g×?

-T¹i sao v¨n häc d©n gian lµ nghÖ thuËt ng«n tõ?-ThÕ nµo lµ nh÷ng sinh

- Lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ truyÒn miÖng ®îc tËp thÓ s¸ng t¹o nh»m môc ®Ých phôc vô trùc tiÕp cho nh÷ng sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng céng ®ång.- BÊt cø mét v¨n nghÖ thuËt nµo còng ®-îc s¸ng t¹o b»ng nghÖ thuËt ng«n tõ.- TruyÖn cæ kÓ vÒ nh÷ng néi dung trong ®êi sèng nh©n d©n.

18

ho¹t kh¸c nhau?II. §Æc trng c¬ b¶n cña v¨n häc d©n gian (H/s ®äc tõng phÇn) - V¨n häc d©n gian cã nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n nµo?

1. TÝnh truyÒn miÖng - Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh truyÒn miÖng?

2. TÝnh tËp thÓ - Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh tËp thÓ?

3. V¨n häc d©n gian g¾n bã vµ phôc vô trùc tiÕp cho çc sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng céng ®ång (tÝnh thùc hµnh) - Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh thùc hµnh cña v¨n häc d©n gian? III.HÖ thèng thÓ lo¹i cña v¨n häc d©n gian ViÖt Nam (h/s ®äc lÇn lît mét phÇn thÓ lo¹i nªn gäi mét em ®äc vµ hái) 1. ThÇn tho¹i- ThÕ nµo lµ thÇn tho¹i?

2. Sö thi (H/S ®äc)- ThÕ nµo lµ sö thi?

Th¬ ca d©n gian cã nhiÒu bµi ca mang b¶n chÊt nghÒ nghiÖp, ca cÇy cÊy, ca ng nghiÖp, ca nghi lÔ.- V¨n häc d©n gian cã ba ®Æc trng c¬ b¶n: + TÝnh truyÒn miÖng + S¸ng t¸c tËp thÓ + TÝnh thùc hµnh- Kh«ng lu hµnh b»ng ch÷ viÕt, truyÒn tõ ngêi nä sang ngêi kia, ®êi nµy sang ®êi kh¸c, tÝnh truyÒn miÖng cßn biÓu hiÖn trong diÔn xíng d©n gian (ca h¸t chÌo, tuång, c¶i l¬ng) lµm nªn nhiÒu b¶n kÓ gäi lµ dÞ b¶n.

- TËp thÓ s¸ng t¸c: ç nh©n khëi xíng, tËp thÓ hëng øng tham gia, truyÒn miÖng trong d©n gian l¹i ®îc tu bæ,söa ch÷a thªm bít cho hoµn chØnh.- TÝnh thùc hµnh cña v¨n häc d©n gian biÓu hiÖn: +Nh÷ng s¸ng t¸c d©n gian phôc vô trùc tiÕp cho tõng ngµnh tõng nghÒ. * Bµi ca nghÒ nghiÖp * Bµi ca nghi lÔ

- ThÇn tho¹i lµ lo¹i h×nh tù sù d©n gian, thêng kÓ vÒ çc vÞ thÇn xuÊt hiÖn chñ yÕu ë thêi c«ng x· nguyªn thuû. Nh»m gi¶i thÝch çc hiÖn tîng tù nhiªn, thÓ hiÖn kh¸t väng chinh phôc tù nhiªn, qu¸ tr×nh s¸ng t¹o v¨n ho¸ cña ngêi ViÖt cæ.- Nh©n vËt trong thÇn tho¹i lµ thÇn kh¸c h¼n nh÷ng vÞ thÇn trong thÇn tÝch, thÇn ph¶.

19

- Em hiÓu thÕ nµo lµ quy m« réng lín? + Ng«n ng÷ cã vÇn nhÞp + Nh©n vËt sö thi? + Nh÷ng biÕn cè diÔn ra?3. TruyÒn thuyÕt (H/S ®äc) - ThÕ nµo lµ truyÒn thuyÕt. - Em hiÓu thÕ nµo lµ:+ Nh©n vËt lÞch sö?

+ Xu híng lÝ tëng ho¸?

4. Cæ tÝch (H/S ®äc)- ThÕ nµo lµ truyÖn cæ tÝch?

- Néi dung cña truyÖn cæ tÝch?

- Nh©n vËt cña truyÖn cæ tÝch lµ ai?- Quan niÖm cña nh©n d©n trong truyÖn cæ tÝch nh thÕ nµo?5. TruyÖn ngô ng«n (H/S ®äc)- ThÕ nµo lµ truyÖn ngô ng«n?

6. TruyÖn cêi (H/S ®äc)

- Lµ nh÷ng t¸c phÈm tù sù d©n gian cã quy m« lín, sö dông ng«n ng÷ cã nhÞp vÇn, x©y dùng nh÷ng h×nh tîng nghÖ thuËt hoµnh tr¸ng,hµo hïng ®Ó kÓ vÒ mét hoÆc nhiÒu biÕn cè lín lao diÔn ra trong ®êi sèng céng ®ång cña c d©n thêi cæ ®¹i.- Quy m« réng lín cña sö thi: §é dµi, ph¹m vi kÓ truyÖn cña nã.- Ng«n ng÷ cã vÇn, nhÞp - Nh©n vËt sö thi mang cèt c¸ch cña c¶ céng ®ång- Nh÷ng biÕn cè lín lao g¾n víi c¶ céng ®ång

- Dßng tù sù d©n gian kÓ vÒ sù kiÖn vµ nh©n vËt lÞch sö theo xu híng lã tëng ho¸ + Nh©n vËt trong truyÒn thuyÕt lµ nöa ngêi, nöa thÇn nh: S¬n Tinh, Thuû Tinh… + Xu híng lÝ tëng ho¸: Nh©n d©n göi vµo ®ã íc m¬ kh¸t väng cña m×nh.

- TruyÖn cæ tÝch kÓ vÒ sè phËn nh÷ng con ngêi b×nh thêng trong x· héi cã ph©n chia ®¼ng cÊp, thÓ hiÖn tinh thÇn nh©n ®¹o vµ l¹c quan cña nh©n d©n lao ®éng- Néi dung truyÖn cæ tÝch thêng ®Ò cËp tíi 2 vÊn ®Ò c¬ b¶n: mét kÓ vÒ sè phËn bÊt h¹nh cña ngêi nghÌo khæ, hai lµ v¬n lªn íc m¬ kh¸t väng ®æi ®êi (nh©n ®¹o, l¹c quan).- Nh©n vËt thêng lµ em ót, con riªng, th©n phËn må c«i.

- Quan niÖm cña nh©n d©n trong truyÖn cæ tÝch lµ quan niÖm ë hiÒn gÆp lµnh, ¸c gi¶ ¸c b¸o.

20

- ThÕ nµo lµ truyÖn cêi?7. Tôc ng÷ - ThÕ nµo lµ tôc ng÷?

8. C©u ®è (H/S ®äc)- ThÕ nµo lµ c©u ®è?

9. Ca dao (H/S ®äc)- ThÕ nµo lµ ca dao?

10. VÌ (H/S ®äc)- ThÕ nµo lµ vÌ?

11. TruyÖn th¬ (H/S ®äc)- ThÕ nµo lµ truyÖn th¬?

12. ChÌo (H/S ®äc)- ThÕ nµo lµ chÌo?

IV. Nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña v¨n häc d©n gian. 1. V¨n häc d©n gian lµ kho tri thøc v« cïng phong phó vÒ ®êi sèng cña d©n téc. (H/S ®äc phÇn I)

2.V¨n häc d©n gian cã trÞ gi¸o dôc gi¸o dôc

- TruyÖn viÕt theo ph¬ng thøc tù sù d©n gian rÊt ng¾n gän, kÕt cÊu chÆt chÏ. Nh©n vËt lµ ngêi, bé phËn cña ngêi, lµ vËt (phÇn lín lµ c¸c con vËt). Tõ ®ã rót ra nh÷ng kinh nghiÖm vµ triÕt lÝ s©u s¾c.- TruyÖn cêi thuéc dßng tù sù d©n gian rÊt ng¾n, cã kÕt cÊu chÆt chÏ, kÕt thóc bÊt ngê. TruyÖn x©y dùng trªn c¬ së m©u thuÉn trong cuéc sèng lµm bËt lªn tiÕng cêi nh»m môc ®Ých gi¶i trÝ vµ phª ph¸n.

- Lµ nh÷ng c©u nãi ng¾n gän, hµm sóc, cã h×nh ¶nh, vÇn, nhÞp ®óc kÕt nh÷ng kinh ngiÖm thùc tiÔn thêng ®îc dïng trong ng«n ng÷ giao tiÕp hµng ngµy cña nh©n d©n.

- Lµ nh÷ng bµi v¨n vÇn hoÆc c©u nãi cã vÇn m« t¶ vËt ®ã b»ng nh÷ng h×nh ¶nh, h×nh tîng kh¸c l¹ ®Ó ngêi nghe t×m lêi gi¶i nh»m môc ®Ých gi¶i trÝ, rÌn luyÖn t duy vµ cung cÊp nh÷ng tri thøc th«ng thêng vÒ ®êi sèng.

- Lµ nh÷ng bµi th¬ tr÷ t×nh d©n gian thêng lµ nh÷ng c©u h¸t cã vÇn ®iÖu ®· tíc bá ®i tiÕng ®Öm, tiÕng l¸y nh»m diÔn t¶ thÕ giíi néi t©m con ngêi.

- Lµ t¸c phÈm tù sù d©n gian cã lêi th¬ méc m¹c kÓ vÒ c¸c sù kiÖn diÔn ra trong x· héi nh»m th«ng b¸o vµ b×nh luËn.

- Lµ nh÷ng t¸c phÈm d©n gian b»ng th¬, giÇu chÊt ch÷ t×nh diÔn t¶ t©m tr¹ng vµ suy nghÜ cña con ngêi khi h¹nh phóc løa ®«i vµ sù c«ng b»ng x· héi bÞ tíc ®o¹t.

- T¸c phÈm s©n khÊu d©n gian kÕt kiùo yÕu tè tr÷ t×nh vµ trµo léng ca ngîi

21

s©u s¾c (H/S ®äc)- TÝnh gi¸o dôc cña v¨n häc d©n gian ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo?3. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt to lín cña v¨n häc d©n gian ®ãng vai trß quan träng trong nÒn v¨n häc d©n téc (H/S ®äc)- V¨n häc d©n gian cã gi¸ trÞ nghÖ

nh÷ng tÊm g¬ng ®¹o ®øc vµ phª ph¸n ®¶ kÝch mÆt tr¸i cña x· héi.

- Tri thøc d©n gian lµ nhËn thøc cña nh©n d©n ®èi víi cuéc sèng quanh m×nh. §ã lµ nh÷ng kinh nghiÖm mµ nh©n d©n ®· ®óc kÕt tõ kÕt sèng.- Tri thøc Êy l¹i ®îc tr×nh bµy b»ng nghÖ thuËt ng«n tõ cña nh©n d©n nã còng sinh ®éng hÊp dÉn ngêi nghe.

- Gi¸o dôc tinh thÇn nh©n ®¹o, t«n vinh nh÷ng gi¸ trÞ con ngêi, yªu th¬ng con ngêi vµ ®Êu tranh kh«ng mÖt mái ®Ó gi¶i phãng con ngêi khái ¸p bøc bÊt c«ng.

- Nãi tíi gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña v¨n häc d©n gian ta ph¶i kÓ ®Õn tõng thÓ lo¹i.- NhiÒu n¨m v¨n häc viÕt cha cã vµ cha ph¸t triÓn, v¨n häc d©n gian ®ãng vai trß chñ ®¹o.

e. Tham Kh¶o

- Hå ChÝ Minh, Bµi nãi chuyÖn t¹i Héi nghÞ c¸n bé v¨n häc, 30-10-

1958.

- Vò Ngäc Phan, B¸o c¸o t¹i Héi nghÞ su tËp v¨n häc d©n gian,

12-1954.

- §ç B×nh TrÞ, v¨n häc d©n gian ViÖt Nam, Gi¸o tr×nh §¹i häc S

ph¹m Hµ Néi, Nxb Gi¸o dôc, 1991.

- §Þnh Gia Kh¸nh, v¨n ho¸ d©ngian, Nxb Khoa häc x· héi, 1989.22

.............................................................................................................

............................

TiÕt: ChiÕn th¾ng Mtao Mx©y

(TrÝch sö thi §¨m S¨n) Ngêi so¹n:

Ngµy so¹n: ngµy…

th¸ng….n¨m…


Gióp häc sinh:

1.N¾m ®îc ®Æc ®iÓm nghÖ thuËt x©y dùng kiÓu nh©n vËt

anh hïng sö thi.NghÖ thuËt miªu t¶ vµ sö dông ng«n tõ cña sö

thi anh hïng.

2. Qua ®o¹n trÝch nhËn thøc ®îc lÏ sèng, niÒm vui cña mçi

ngêi chØ cã thÓ cã ®îc trong cuéc chiÕn ®Êu v× danh dù ,

h¹nh phóc vµ sù thÞnh vîng cho mäi ngêi (ý thøc céng ®ång)


- SGK, SGV.





D. TiÕn tr×nh d¹y häc23



Ho¹t ®éng cña GV &

HSYªu cÇu cÇn ®¹t

I.§äc – T×m hiÓu1.TiÓu dÉn (gäi HS ®äc)-Em cho biÕt phÇn tiÓu dÉn tr×nh bÇy néi dung g×?- Dùa vµo SGK,em h·y tãm t¾t thËt ng¾n gän sö thi §¨m S¨n?

2. §o¹n trÝch - VÞ trÝ ®o¹n trÝch vµ tiªu ®Ò do ai ®Æt?(H/S ®äc theo çch ph©n vai. GV híng dÉn çc em ®äc cho ®óng giäng ®iÖu cña sö thi vµ phèi hîp víi tõng nh©n vËt).

- Giíi thiÖu vµ tãm t¾t néi dung sö thi §¨m S¨n. - Cã 2 lo¹i sö thi lµ: Sö thi thÇn tho¹i vµ sö thi anh hïng. - Tãm t¾t sö thi §¨m S¨n: Theo tËp tôc Chuª nuª (nèi d©y) §¨n S¨n ph¶i lÊy hai chÞ em H¬ NhÞ vµ H¬ BhÞ. §¨m S¨n trë thµnh tï trëng giÇu nhÊt vïng. Çc tï trëng kh¸c nh Mtao Mx©y vµ Mtao Mng lîi dông §¨m S¨n lªn rÉy cïng t«i tí ®· ®Õn bu«n lµng, cíp H¬ NhÞ vÒ lµm vî. C¶ hai lÇn §¨m S¨n ®Òu chiÕn th¾ng vµ uy danh cña chµng cµng lõng lÉy. T×nh cê gÆp thÇn c©y Smuk c©y linh hån cña hai vî, §¨m S¨n cïng t«i tí chÆt ®æ, hai vî chÕt. §¨m S¨n cÇu cøu trêi. Trêi cho thuèc, hai vî §¨m S¨n sèng l¹i. Cuèi cïng, §¨m S¨n t×m ®êng lªn trêi ®Ó hái N÷ thÇn mÆt trêi lµm vî. ViÖc kh«ng thµnh, chµng tøc giËn bá vÒ vµ chÕt ngËp trong rõng, x¸m ®en nh·o nh bïn níc. Hån §¨m S¨n biÕn thµnh con ruåi bay vµo miÖng chÞ g¸i H¬ ¢ng. ChÞ g¸i cã mang sinh ra §¨m S¨n – ch¸u, lín lªn l¹i ®i tiÕp con ®êng cña ngêi cËu anh hïng. - §o¹n trÝch n»m ë ®o¹n gi÷a t¸c phÈm. Tiªu ®Ò nµy lµ do ngêi so¹n s¸ch ®Æt ra.

- Gåm cã 6 nh©n vËt:1. §¨m S¨n2. Mtao Mx©y3. T«i tí4. D©n lµng5. ¤ng trêi6. Ngêi kÓ chuyÖn

24

- Gi¶i nghÜa çc tõ khã - Chñ ®Ò: Em h·y nªu chñ ®Ò cña ®o¹n trÝch

II. §äc - hiÓu - Ph©n tÝch theo tuyÕn nh©n vËt hay tõng khÝa c¹nh cña ®¹i ý? - So s¸nh 2 vÊn ®Ò cña ®¹i ý ®o¹n trÝch víi çc c©u hái cña SGK em thÊy nh thÕ nµo?1. Cuéc ®ä søc vµ giµnh chiÕn th¾ng cña §¨m S¨n. + §¨m S¨n khiªu chiÕn vµ th¸i ®é cña hai bªn nh thÕ nµo?

- LÇn thø 2 th¸i ®é cña §¨m S¨n nh thÕ nµo?

- HiÖp thø nhÊt ®îc miªu t¶ nh thÕ nµo?

- Cuéc ®ä søc trë lªn quyÕt liÖt h¬n nh thÕ nµo?

- SGK- Chñ ®Ò: Miªu t¶ cuéc ®ä søc gi÷a §¨m S¨n vµ thï ®Þch Mtao Mx©y, cuèi cïng §¨m S¨n ®· th¾ng. §ång thêi thÓ hiÖn niÒm tù hµo cña lò lµng vÒ ngêi anh hïng cña m×nh.

- Ph©n tÝch theo tõng khÝa c¹nh (vÊn ®Ò) cña ®¹i ý. - Miªu t¶ cuéc ®ä søc gi÷a §¨m S¨n vµ Mtao Mx©y chó ý khai th¸c c©u hái 1,2 vµ 5. ThÓ hiÖn niÒm tù hµo, ¨n mõng chiÕn th¾ng c©u 3,5.

- §¨m S¨n th¸ch thøc, ®Õn tËn nhµ cña Mtao Mx©y “¥ diªng! ¥ diªng! Xuèng ®©y, ta th¸ch nhµ ng¬i ®ä dao víi ta ®Êy”. Cßn Mtao Mx©y th× ng¹o nghÔ: “ Ta kh«ng xuèng ®©u, diªng ¬i! Tay ta cßn bËn «m vî hai chóng ta ë trªn nµy c¬ mµ”. - LÇn thø 2 th¸i ®é cña §¨m S¨n quyÕt liÖt h¬n: “Ngêi kh«ng xuèng ? Ta s÷ lÊy çi sµn hiªn cña nhµ ng¬i ta bæ ®«i, ta sÏ lÊy çi cÇu thang cña ng¬i ta chÎ ra kÐo löa, ta hun çi nhµ cña ngêi cho mµ xem”. Th¸i ®é kiÕn quyÕt Êy buéc Mtao Mx©y ph¶i xuèng ®Êu. - C¶ hai bªn ®Òu móa kiÕm. Mtao Mx©y móa tríc tá ra kÐm cái: “KiÕm h¾n kªu l¹ch x¹ch nh qu¶ míp kh«. §¨m S¨n móa “Mét lÇn xèc tíi chµng vît mét ®åi tranh”. - Mét lÇn xèc tíi n÷a chµng vît mét ®åi l« «. Chµng ch¹y vun vót qua ph¸i ®«ng, vun vót qua phÝa T©y.” - Miªu t¶ hµnh ®éng cña Mtao Mx©y: “Bíc cao bíc thÊp ch¹y hÕt b·i t©y sang b·i ®«ng. H¾n vung dao chÐm phËp mét çi nhng chØ tróng mét çi ch·o cét

25

- Em cã suy nghÜ g× vÒ nh©n vËt «ng trêi?

- Em cã nhËn xÐt g× vÒ çch miªu t¶ cña ngêi T©y Nguyªn vÒ nh©n vËt §¨m S¨n trong cuéc ®ä søc?

- Cuéc chiÕn ®Êu cña §¨m S¨n víi môc ®Ých giµnh l¹i h¹nh phóc gia ®×nh nhng l¹i cã ý nghÜa céng ®ång ë chç nµo?

2. ¨n mõng chiÕn th¾ng, tù hµo vÒ ngêi anh hïng cña m×nh. (H/S ®äc phÇn “§oµn ngêi ®«ng ®óc nh bµy cµ tong” ®Õn hÕt)

tr©u”.- Tõ khi H¬ NhÞ vøt miÕng trÇu, §¨m S¨n giµnh ®îc, søc khoÎ t¨ng lªn: “Chµng móa trªn cao, giã nh b·o” chµng móa díi thÊp, giã nh lèc. Chßi lÉm ®æ l¨n lãc. C©y cèi chÕt rôi. Khi chang móa ch¹y níc kiÖu, qu¶ nói ba lÇn r¹n nøt, ba ®åi tranh bËt rÔ bay tung, chµng ®©m vµo ®ïi vµo ngêi Mtao Mx©y nhng c¶ hai lÇn ®Òu kh«ng thñng. §¨m S¨n thÊm mÖt. Nhê cã «ng trêi gióp, §¨m S¨n “chép ngay mét çi chÇy mßn nÐm tróng vµo vµnh tai kÎ ®Þch”. Mtao Mx©y ng· l¨n ra ®Êt cÇu xin: “¥ diªng, ¥ diªng! Ta lµm lÔ cÇu phóc cho diªng mét tr©u, mét voi”. §¨m S¨n “c¾t ®Çu Mtao Mx©y bªu ngoµi ®êng”. Cuéc ®ä søc kÕt thóc.- ¤ng trêi lµ nh©n vËt phï trî, còng nh «ng tiªn, «ng Bôt trong çc c©u chuyÖn cña ngêi Kinh. §ã chØ lµ phï trî cßn quyÕt ®Þnh chiÕn th¾ng ph¶i lµ §¨m S¨n .- Miªu t¶ hµnh ®éng cña §¨m S¨n b»ng çch so s¸nh vµ phãng ®¹i. + Móa trªn cao nh giã b·o + Móa díi thÊp nh lèc + Khi chµng móa ch¹u níc kiÖu qu¶ nói ba lÇn r¹n nøt, ba ®åi tranh bËt rÔ bay tung. Râ rµng trÝ tëng tîng vµ çch nãi phãng ®¹i lµ nghÖ thuËt tiªu biÓu cña sö thi.- §ßi l¹i vî chØ lµ çi cí lµm n¶y sinh m©u thuÉn gi÷a çc bé téc dÉn ®Õn chiÕn tranh më réng bê câi lµm næi uy danh cña céng ®ång. ý nghÜa cña sö thi §¨m S¨n lµ ë chç Êy. V× vËy chiÕn th¾ng hay thÊt b¹i cña ngêi tï trëng sÏ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tÊt c¶. Cho nªn lêi cña d©n lµng bªn phÝa Mtao Mx©y ®Òu t×nh nguyÖn ®i víi §¨m S¨n. Cho nªn trong sö thi kh«ng nãi nhiÒu vÒ chÕt chãc mµ lùa chän chi tiÕt ¨n mõng chiÕn th¾ng.- §¨m S¨n ®îc miªu t¶ hoµ víi t«i tí d©n

26

- Em cã suy nghÜ g× vÒ çch miªu t¶ nµy?

Cñng cè: ý nghÜa ®o¹n trÝch nh thÕ nµo?

lµng ¨n mõng chiÕn th¾ng: “Hìi anh em trong nhµ, hìi bµ con trong lµng! Xin mêi tÊt c¶ ®Õn víi ta. Chóng ta sÏ ¨n lîn, ¨n tr©u, ®¸nh lªn çc chiªng, çc trèng to, ®¸nh lªn çc cång Hlong hoµ nhËp cïng chòm choÑ sao cho kªu lªn rén r· ®Ó voi ®ùc, voi çi ra vµo hiªn kh«ng ngít”.- Quang c¶nh trong nhµ §¨m S¨n: “Nhµ §¨m S¨n ®«ng nghÞt kh¸ch. T«i tí chËt nÝch c¶ nhµ”.- §¨m S¨n: “Chµng n»m trªn vâng, tãc th¶ trªn sµn, høng tãc chµng lµ mét çi nong hoa” chµng më tiÖc ¨n uèng linh ®×nh: “Chµng §¨m S¨n uèng kh«ng biÕt say, ¨n kh«ng biÕt no, chuyÖn trß kh«ng biÕt ch¸n” vµ “C¶ miÒn £-®ª, £-ga ca ngîi §¨m S¨n lµ mét dòng tíng ch¾c chÕt mêi m¬i còng kh«ng lïi bíc. Ngùc quÊn chÐo mét tÊm mÒn chiÕn, tai ®eo nô s¸t bªn m×nh nghªnh ngang ®ñ gi¸o g¬m, ®«i m¾t long lanh nh m¾t chim ghÕch ¨n hoa tre, trµn ®Çy søc trai, tiÕng t¨m lõng lÉy. B¾p ch©n chµng to b»ng c©y xµ ngang, b¾p ®ïi chµng to b»ng èng bÔ, søc chµng ngang søc voi ®ùc, h¬i thë cña chµng Çm Çm tùa sÊm dËy, chµng n»m sÊp th× gÉy rÇm sµn, chµng n»m nghiªng th× g·y xµ däc”. - VÉn lµ çch nãi phãng ®¹i, gióp ngêi nghe t¹o ®îc Ên tîng. +Nãi tíi sö thi T©y Nguyªn lµ nãi tíi qu¸ khø anh hïng cña céng ®ång. + ThÕ giíi sö thi lµ thÕ giíi lÝ tëng ho¸. + ¢m ®iÖu sö thi lµ ©m ®iÖu hïng tr¸ng. - Lµm sèng l¹i qu¸ khø anh hïng cña ngêi £-®ª T©y Nguyªn thêi cæ ®¹i. + Ngêi T©y Nguyªn tù hµo vÒ tæ tiªn m×nh. Ngêi T©y Nguyªn tù hµo cã §¨m S¨n, Xinh Nh·, Khinh Dó còng nh ngêi Kinh tù hµo cã Phï §æng Thiªn V¬ng, An D¬ng V¬ng…

27

+ §o¹n trÝch thÓ hiÖn vai trß ngêi anh hïng víi céng ®ång chó ý phÇn ghi nhí (SGK)

E. Tham kh¶o - Chu Xu©n Diªn, Tõ ®iÓn v¨n häc, Nxb Khoa häc, 1983. - Lª V¨n Khoa, MÊy ý kiÕn vÒ anh hïng ca Bµi ca §¨m S¨n – T¹p chÝ V¨n häc, sè 6-1982.

.............................................................................................................

..............................TiÕt:

V¨n b¶n vµ ®Æc ®iÓm cña v¨n b¶n(TiÕp theo)




II. LuyÖn tËp 1. Häc sinh ®äc ®o¹n v¨n trong SGK vµ tr¶ lêi c©u hái. a. §o¹n v¨n cã mét chñ ®Ò thèng nhÊt nh thÕ nµo?

b. Çc c©u trong ®o¹n v¨n cã quan hÖ víi nhau nh thÕ nµo ®Ó ph¸t triÓn chñ ®Ò chung

- §o¹n v¨n cã mét chñ ®Ò thèng nhÊt, c©u chèt ®øng ë ®Çu c©u. C©u chèt (c©u chñ ®Ò) ®îc lµm râ b»ng çc c©u tiÕp theo: Gi÷a c¬ thÓ vµ m«i trêng cã ¶nh hëng qua l¹i víi nhau. + M«i trêng cã ¶nh hëng tíi mäi ®Æc tÝnh cña c¬ thÓ. + So s¸nh çc l¸ mäc trong çc m«i trêng kh¸c nhau.* Cïng ®Ëu Hµ Lan.* L¸ c©y m©y.* L¸ c¬ thÓ biÕn thµnh gai ë c©y x¬ng rång thuéc miÒn kh« r¸o.* Dµy lªn nh c©y l¸ báng.(Mét luËn ®iÓm, 2 luËn cø vµ 4 luËn chøng).- Hai c©u: M«i trêng cã ¶nh hëng tíi ®Æc tÝnh cña c¬ thÓ so s¸nh l¸ mäc trong m«i trêng kh¸c nhau lµ hai c©i thuéc 2 luËn cø. 4 c©u sau lµ luËn chøng lµm râ luËn cø vµo luËn ®iÓm (c©u chñ ®Ò).

28

c. §äc xong ®o¹n v¨n ta thÊy ý chung cña ®o¹n ®· ®îc triÓn khai râ ch-a?d. §Æt tiªu ®Ò cho ®o¹n v¨n2. ViÕt ®¬n xin nghØ häc chÝnh lµ thùc hiÖn mét v¨n b¶n. H·y x¸c ®Þnh a. §¬n göi cho ai? Ngêi viÕt ë c¬ng vÞ nµo? b. Môc ®Ých viÕt ®¬n? c. Néi dung c¬ b¶n cña ®¬n lµ g×?3. S¾p xÕp çc c©u thµnh v¨n b¶n m¹ch l¹c vµ ®Æt cho nã mét tiªu ®Ò phï hîp. §oÆn v¨n gåm 5 c©u ®¸nh dÊu theo a-b-c-d-e4. ViÕt mét sè c©u nèi tiÕp c©u v¨n cho tríc sao cho cã néi dung thèng nhÊt trän vÑn råi ®Æt tiªu ®Ò chung cho nã.

- ý chung cña ®o¹n (c©u chèt ®Õn c©u chñ ®Ò ®Õn luËn ®iÓm) ®· ®îc triÓn khai rÊt râ rµng.

- M«i trêng vµ c¬ thÓ.

- §¬n göi cho çc thÇy, c« gi¸o ®Æc biÖt lµ c«, thÇy chñ nhiÖm. Ngêi viÕt lµ häc trß.- Xin phÐp ®îc nghØ häc.- Nªu râ hä tªn, quª, lÝ do xin nghØ, thêi gian nghØ vµ høa thùc hiÖn chÐp bµi, lµm bµi nh thÕ nµo?

S¾p nh sau: a-c-e-b-dTiªu ®Ò: Bµi th¬ ViÖt B¾c (häc sinh cã thÓ ®Æt nhiÒu tiªu ®Ò kh¸c nhau miÔn ng¾n gän, cã tÝnh kh¸i qu¸t cao.- M«i trêng sèng cña loµi ngêi hiÖn nay ®ang bÞ huû ho¹i nghiªm träng. + Rõng ®Çu nguån ®ang bÞ chÆt, ph¸, khai th¸c bõa b·i lµ nguyªn nh©n g©y ra lôt, lë, h¹n h¸n kÐo dµi. + Çc s«ng, suèi nguån níc ngµy cµng bÞ c¹n kiÖt vµ bÞ « nhiÔm cho çc chÊt th¶i cña çc khu c«ng nghiÖp, cña çc nhµ m¸y. + Çc chÊt th¶i nhÊt lµ bao ni l«ng vøt bõa b·i trong khi ta cha cã quy ho¹ch xö lÝ hµng ngµy.

+ Ph©n bãn, thuèc trõ s©u, trõ cá sö dông kh«ng theo quy ho¹ch.TÊt c¶ ®· ®Õn møc b¸o ®éng vÒ m«i tr-êng sèng cña loµi ngêi.- Tiªu ®Ò: M«i trêng sèng kªu cøu.Häc sinh cã thÓ ®Æt ra nhiÒu tiªu ®Ò kh¸c nhau miÔn sao ®óng vµ mang tÝnh kh¸i qu¸t chñ ®Ò ®o¹n v¨n.

29

TiÕt: TruyÖn An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©u - Träng

Thuû Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…


Gióp häc sinh:

1.N¾m ®îc ®Æc trng c¬ b¶n cña truyÒn thèng qua t×m hiÓu

mét c©u chuyÖn cô thÓ. TruyÖn kÓ l¹i sù kiÖn lÞch sö ®êi tríc

vµ gi¶i thÝch nguyªn nh©n theo çch theo çch nghÜ, çch

c¶m nhËn cña ngêi ®êi sau.

2. NhËn thøc ®îc bµi häc kinh nghiÖm gi÷ níc Èn sau c©u

chuyÖn t×nh yªu, tinh thÇn c¶nh gi¸c víi kÎ thï x©m lîc, çch xö

lÝ ®óng ®¾n mèi quan hÖ gi÷a ç nh©n víi céng ®ång, gi÷a

h¹nh phóc vµ t×nh yªu tuæi trÎ víi vËn mÖnh cña d©n téc, cña

®Êt níc.


- SGK, SGV.



GV tæ chøc giê d¹y theo çch kÕt hîp çc ph¬ng ph¸p ®äc s¸ng

t¹o, gîi t×m; kÕt hîp víi çc h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶

lêi çc c©u hái.






I. §äc - t×m hiÓu 1. TiÓu dÉn (häc sinh ®äc phÇn tiÓu dÉn). - PhÇn tiÓu dÉn SGK nªu néi dung g×?

- Tr×nh bµy kh¸i qu¸t?- Tr×nh bµy cô thÓ tõng phÇn?

- PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy ®Æc trng c¬ b¶n cña truyÒn thuyÕt: + Lµ lo¹i truyÖn d©n gian kÓ vÒ sù kiÖn cã ¶nh hëng lín lao ®Õn lÞch sö d©n téc. TruyÒn thuyÕt kh«ng ph¶i lµ lÞch sö mµ chØ liªn quan ®Õn lÞch sö, ph¶n ¸nh lÞch sö. Nh÷ng c©u chuyÖn trong lÞch sö ®îc khóc x¹ qua lêi kÓ cña nhiÒu thÕ hÖ ®Ó råi kÕt tinh thµnh nh÷ng h×nh tîng nghÖ thuËt ®éc ®¸o, nhuèm s¾c mµu thÇn kú mµ vÉn thÊm ®Ém c¶m xóc ®êi thêng.- Néi dung thø hai cña phÇn tiÓu dÉn: muèn hiÓu ®óng, hiÓu s©u truyÒn thuyÕt An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©u Träng Thuû trªn hai lÜnh vùc néi dung vµ nghÖ thuËt cÇn ®Æt t¸c phÈm trong mèi quan hÖ víi m«i trêng lÞch sö – V¨n ho¸ mµ nã sinh thµnh, lu truyÒn, biÕn ®æi. NghÜa lµ ®Æt truyÖn trong mèi quan hÖ víi lÞch sö vµ ®êi sèng.- Néi dung thø hai cña phÇn tiÓu dÉn lµ

31

2. V¨n b¶n a. VÞ trÝ

- Theo em biÕt truyÒn thuyÕt nµy cã mÊy b¶n kÓ?

(H/S ®äc)- Gi¶i nghÜa c¸c tõ khã b. Bè côc- TruyÒn thuyÕt chia lµm mÊy ®o¹n?- Néi dung mçi ®o¹n nãi g×?

c. Chñ ®Ò- Em h·y nªu chñ ®Ò cña truyÖn?

II. §äc – hiÓuTrong 5 c©u hái ®Òu xoay quanh 4 nh©n vËt.- Ph©n tÝch theo khÝa c¹nh chñ ®Ò hay nh©n vËt.

giíi thiÖu lµng Cæ Loa - §«ng Anh, Hµ Néi lµ quÇn thÓ di tÝch lÞch sö v¨n ho¸ l©u ®êi. + §Òn Thîng thê An D¬ng V¬ng. + Am bµ chïa thê c«ng chóa MÞ Ch©u víi tîng kh«ng ®Çu. + ChÕch vÒ bªn ph¶i §Òn thîng lµ giÕng ®Êt ®Çy níc gäi lµ giÕng ngäc - n¬i Träng Thuû tù tö.- Bao quanh ®Òn vµ am lµ tõng ®o¹n vßng thµnh cæ ch¹y dµi. §ã lµ dÊu vÕt chÝn vßng thµnh Cæ. Toµn bé côm di tÝch lµ minh chøng lÞch sö cho truyÒn thuyÕt An D¬ng V¬ng x©y thµnh chÕ ná. Cßn mèi t×nh MÞ Ch©u Träng Thuû l¹i lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¬ ®å ®¾m biÓn s©u cña nhµ níc ¢u L¹c cuèi thÕ kØ thø III tríc C«ng nguyªn.

- TrÝch “Rïa vµng” trong t¸c phÈm “LÜnh nam trÝch qu¸i” - Nh÷ng c©u truyÖn ma qu¸i ë ph¬ng Nam.- Cã ba b¶n kÓ. Mét lµ “Rïa vµng”; hai lµ: “Thôc kØ An D¬ng V¬ng” trong “Thiªn nam ngò lôc” b»ng v¨n vÇn vµ ba lµ “Ngäc trai - níc giÕng” truyÒn thuyÕt ®ån ®¹i ë vïng Cæ Loa.- SGK.

- TruyÒn thuyÕt chia lµm 3 ®o¹n: + §o¹n 1 tõ ®Çu ®Õn: “BÌn xin hoµ”: An D¬ng V¬ng x©y thµnh chÕ ná b¶o vÖ v÷ng ch¾c ®Êt níc. + §o¹n 2: TiÕp ®ã ®Õn “DÉn vua xuèng biÓn”: c¶nh mÊt níc, nhµ tan. + §o¹n 3: Cßn l¹i: Mîn h×nh ¶nh ngäc trai - níc giÕng ®Ó thÓ hiÖn th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n gian ®èi víi MÞ Ch©u.- Miªu t¶ qu¸ tr×nh x©y thµnh, chÕ ná b¶o vÖ ®Êt níc cña An D¬ng V¬ng vµ bi kÞch nhµ tan níc mÊt. §ång thêi thÓ hiÖn th¸i ®é, t×nh c¶m cña t¸c gi¶ d©n gian

32

1. An D¬ng V¬ng x©y thµnh chÕ ná vµ b¶o vÖ ®Êt níc. - Qu¸ tr×nh x©y thµnh cña An D¬ng V¬ng ®îc miªu t¶ nh thÕ nµo?

- KÓ vÒ sù gióp ®ì thÇn k× ®ã, th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n gian ®èi víi nhµ vua nh thÕ nµo?

- X©y thµnh xong, An D-¬ng V¬ng nãi g× víi Rïa Vµng? Em cã suy nghÜ g× vÒ chi tiÕt nµy?

2. An D¬ng V¬ng ®Ó mÊt níc, nhµ tan vµ th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n gian. - Nhµ vua thÓ ®· thÓ hiÖn mÊt c¶nh gi¸c nh thÕ nµo?- Em cã suy nghÜ g× vÒ sù mÊt c¶nh gi¸c ®ã?

víi tõng nh©n vËt.

- Ph©n tÝch theo c¸ch nµo còng ®îc, miÔn lµ lµm râ chñ ®Ò cña truyÖn, Song víi t¸c phÈm hoµn chØnh nh truyÒn thuyÕt nµy th× nªn ®äc – hiÓu theo tõng khÝa c¹nh cña chñ ®Ò. Qu¸ tr×nh x©y thµnh, chÕ ná cña An D-¬ng V¬ng ®îc miªu t¶: + Thµnh ®¾p tíi ®©u l¹i lë tíi ®ã. + LËp bµn thê, gi÷ m×nh trong s¹ch (trai giíi) ®Ó cÇu ®¶o b¸ch thÇn. + Nhê cô giµ m¸ch b¶o, sø Thanh Giang tøc Rïa vµng gióp nhµ vua x©y thµnh trong “nöa th¸ng th× xong”.- Dùng níc lµ mét viÖc gian nan, vÊt v¶. T¸c gi¶ d©n gian muèn ca ngîi c«ng lao cña An D¬ng V¬ng. Nhµ vua t×m mäi c¸ch ®Ó x©y ®îc thµnh. Sù gióp ®ì thÇn k× nµy cña sø Thanh Giang (rïa vµng) nh»m: + LÝ tëng ho¸ viÖc x©y thµnh. + Tæ tiªn, cha «ng ®êi tríc lu«n ngÇm gióp ®ì con ch¸u ®êi sau. Con ch¸u ngê cã cha «ng mµ trë nªn hiÓn h¸ch. Cha «ng nhê con ch¸u cµng r¹ng rì anh hïng. §Êy còng lµ nÐt ®Ñp truyÒn thèng cña d©n téc ViÖt Nam.- Nhµ vua c¶m t¹ Rïa vµng. Song vÉn tá ra b¨n kho¨n: “NÕu cã giÆc ngoµi th× lÊy g× mµ chèng”. B¨n kho¨n Êy lµ thÓ hiÖn ý thøc tr¸ch nhiÖn cña ngêi cÇm ®Çu ®Êt níc. Bëi lÏ dùng níc ®· khã, gi÷ ®îc níc cµng khã kh¨n h¬n. Xa nay, dùng níc ®i liÒn víi gi÷ níc. Ná thÇn rÊt linh nghiÖm, An D¬ng V¬ng b¶o toµn ®Êt níc. Song bao giê còng vËy th¾ng lîi mµ dùa vµo vò khÝ ®¬n thuÇn, con ngêi sinh ra chñ quan, khinh ®Þch. ThÊt b¹i lµm cho kÎ thï s¾p mu s©u kÕ ®éc. §©y còng lµ nguyªn nh©n ®Ó dÉn ®Õn c¶nh ®Êt mÊt níc.

33

- Th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n gian thÓ hiÖn nh thÕ nµo tríc bi kÞch nhµ tan níc mÊt?

- An D¬ng V¬ng theo Rïa vµng vÒ thuû phñ. Em cã suy nghÜ g× vÒ chi tiÕt nµy? So s¸nh víi h×nh ¶nh Th¸nh Giãng vÒ trêi em thÊy thÕ nµo?

- MÞ Ch©u lÐn ®a cho Träng Thuû xem ná thÇn. Chi tiÕt nµy ®îc ®¸nh gi¸ nh thÕ nµo?

- Theo em ý kiÕn nµo ®óng? H·y ®a ra ý kiÕn riªng cña m×nh.

- TriÖu §µ cÇu h«n, vua v« t×nh g¶ con g¸i lµ MÞ Ch©u cho con trai §µ lµ Träng Thuû.- Träng Thñy mang ná thÇn vÒ, TriÖu §µ cÊt qu©n binh sang x©m lîc, An D¬ng V-¬ng vÉn ®iÒm nhiªn ®¸nh cê cêi mµ nãi r»ng : “§µ kh«ng sî ná thÇn sao?”.- Chi tiÕt g¶ con g¸i cho con trai §µ, nhµ th¬ Tè H÷u cho ®ã lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh huèng MÞ Ch©u: “Tr¸i tim lÇm chç ®Ó trªn ®Çu”. §óng vËy! Nhµ vua kh«ng ph©n biÖt ®îc ®©u lµ b¹n, ®©u lµ thï cña nh©n d©n ¢u L¹c. Sù mÊt c¶nh gi¸c cña An D¬ng V¬ng lµ nguyªn nh©n g©y ra c¶nh níc mÊt, nhµ tan. + Rïa vµng lµ hiÖn th©n cña trÝ tuÖ s¸ng suèt, lµ tiÕng nãi ph¸n quyÕt m¹nh mÏ cña cha «ng: “KÎ ngåi sau ngùa chÝnh lµ giÆc ®ã”. + An D¬ng V¬ng tuèt g¬m chÐm MÞ Ch©u. §©y lµ thÓ hiÖn râ th¸i ®é,t×nh c¶m cña nh©n d©n (ngêi ®Æt truyÖn) víi nhµ vua. Nhµ vua ngêi cÇm ®Çu ®Êt níc ®· ®øng lªn quyÒn lîi d©n téc th¼ng tay trõng trÞ kÎ cã téi. Cho dï kÎ ®ã lµ ®øa con l¸ ngäc cµnh vµng cña m×nh. §©y lµ sù lùa chän mét çch quyÕt liÖt gi÷a mét bªn lµ nghÜa níc. An D¬ng V¬ng ®· ®Ó çi chung trªn çi riªng.- Ngêi cã c«ng dùng níc vµ trong giê phót quyÕt liÖt vÉn ®Æt nghÜa níc trªn t×nh nhµ. V× vËy trong lßng nh©n d©n, An D-¬ng V¬ng kh«ng chÕt, cÇm sõng tª b¶y tÊc theo Rïa Vµng rÏ níc vÒ thuû phñ bíc vµo thÕ giíi vÜnh cöu cña thÇn linh.- Song so víi h×nh ¶nh Th¸nh Giãng vÒ trêi th× An D¬ng V¬ng kh«ng rùc rì, hoµnh tr¸ng b»ng. Bëi lÏ An D¬ng V¬ng ®· ®Ó mÊt níc. Mét ngêi ta ph¶i ngíc m¾t

34

- Chi tiÕt m¸u MÞ Ch©u trai sß ¨n ph¶i ®Òi biÕn thµnh h¹t ch©u. X¸c ho¸ thµnh ngäc th¹ch. Chi tiÕt nµy thÓ hiÖn th¸i ®é cña ngêi ®êi xa nh thÕ nµo ®èi víi MÞ Ch©u? Vµ nh¾n göi ®iÒu g× víi thÕ hÖ trÎ? - Chi tiÕt “Ngäc trai - n-íc giÕng” cã ph¶i kh¼ng ®Þnh t×nh yªu chung thñy ë Träng Thuû hay kh«ng? Th¸i ®é t¸c gi¶ d©n gian ®èi víi Träng Thuû? - Tõ sù ph©n tÝch trªn, em h·y cho biÕt ®©u lµ cèt lâi lÞch sö? Cèt lâi lÞch sö ®ã ®· ®îc d©n gian thÇn k× ho¸ nh thÕ nµo?

lªn míi nh×n thÊy, mét ngêi ph¶i cói xuèng th¨m th¼m míi nh×n thÊy. §©y còng lµ th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n gian dµnh riªng cho mçi nh©n vËt.- Chi tiÕt nµy cã hai çch ®¸nh gi¸. + Mét lµ MÞ Ch©u nÆng vÒ t×nh c¶m vî chång mµ bá quªn nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm víi Tæ quèc. + Hai lµ lµm theo ý cña chång lµ hîp víi ®¹o lÝ.- ý kiÕn mét lµ ®óng. Ná thÇn thuäc vÒ tµi s¶n quèc gia, bÝ mËt qu©n sù. MÞ Ch©u ®· vi ph¹m vµo nguyªn t¾c cña bÒ t«i ®èi víi vua cha, víi ®Êt níc. Nµng ®· tiÕt lé bÝ mÊt quèc gia. Téi chÐm ®Çu lµ ph¶i, kh«ng oan øc g×. §µnh r»ng t×nh c¶m vî chång g¾n bã, tuy hai nhng lµ mét còng kh«ng thÓ vît lªn trªn t×nh c¶m ®Êt níc. Níc mÊt dÉn ®Õn nhµ tan, kh«ng ai cã thÓ b¶o toµn ®îc h¹nh phóc. ViÖc lµm cña MÞ Ch©u lµ mét bµi häc ®¾t gi¸. L«ng ngçng cã thÓ r¾c cïng ®êng, nhng Träng Thuû kh«ng thÓ cøu ®îc MÞ Ch©u.- §©y còng chØ lµ mét chót an ñi cho MÞ Ch©u. Ngêi con g¸i ng©y th¬, trong tr¾ng, v« t×nh mµ ®¾c téi víi non s«ng chø nµng kh«ng ph¶i lµ ngêi chñ ý h¹i vua cha. Nµng thùc sù bÞ “ngêi lõa dèi”. + Qua ®©y «ng cha ta muèn nh¾n nhñ tíi thÕ hÖ trÎ mai sau trong quan hÖ t×nh c¶m nhÊt lµ t×nh riªng ph¶i lu«n lu«n ®Æt quan hÖ chung cho ®óng mùc. §õng nÆng nÒ vÒ t×nh riªng mµ quªn çi chung. Cã nh÷ng çi chung ®ßi hái con ngêi ph¶i biÕt hy sinh t×nh c¶m riªng ®Ó gi÷ cho trän vÑn nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh. T×nh yªu nµo còng ®ßi hái sù hy sinh.- Chi tiÕt “Ngäc trai - níc giÕng” kh«ng ph¶i h×nh ¶nh kh¼ng ®Þnh t×nh yªu chung thuû bëi lÏ: Träng Thuû díi con m¾t cña chóng ta h¾n lµ tªn gi¸n ®iÖp ®éi lèt

35

III.Cñng cè

con rÓ. H¾n cã thÓ cã t×nh c¶m víi MÞ Ch©u -yªu thùc sù nhng h¾n kh«ng quªn nhiÖm vô lµ gi¸n ®iÖp víi t çch lµ con vµ bÒ t«i trung thµnh víi vua cha, cã lóc h¾n ®· lõa dèi MÞ Ch©u, ®¸nh c¾p ná thÇn. Mu ®å bµnh tríng x©m lîc ®· râ. H¾n ®· g©y ra çi chÕt cña MÞ Ch©u vµ An D¬ng V¬ng, h¾n ph¶i tù t×m ®Õn çi chÕt víi xãt th¬ng, ©n hËn, dµy vß. VËy “Ngäc trai - níc giÕng” lµ oan t×nh cña MÞ Ch©u ®· ®îc ho¸ gi¶i. MÞ Ch©u bÞ Träng Thuû lõa dèi.- Cè thñ tíng Ph¹m V¨n §ång cã lÇn nãi: “TruyÒn thuyÕt cña ta ®Òu b¾t nguån tõ çi lâi cña sù thËt lÞch sö”. Nh©n d©n qua çc thêi ®¹i göi g¾m vµo ®ã t©m hån thiÕt tha cña m×nh cïng víi th¬ vµ méng”. Çi lâi lÞch sö cña truyÒn thuyÕt nµy lµ: + An D¬ng V¬ng x©u thµnh chÕ ná b¶o vÖ ®Êt níc. + An D¬ng V¬ng ®Ó mÊt níc.Tõ çi lâi Êy nh©n d©n ®· thÇn k× ho¸ ®· göi vµo ®ã t©m hån tha thiÕt cña m×nh qua h×nh ¶nh Rïa Vµng. Bi t×nh sö MÞ Ch©u -Träng Thuû vµ truyÒn thuyÕt “Ngäc trai - níc giÕng” ®Òu lµ th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n gian ®èi víi tõng nh©n vËt cã liªn quan tíi lÞch sö. Nh vËy Rïa vµng,MÞ Ch©u, ngäc trai - níc giÕng chØ lµ trÝ tëng tîng cña d©n gian lµm t¨ng thªm mèi quan hÖ víi cèt lâi lÞch sö. - Ghi nhí (tham kh¶o SGK).

E. Tham kh¶o - Bµi th¬: “MÞ Ch©u” cña Anh Ngäc.

.............................................................................................................

..............................TiÕt:

LËp dµn ý bµi v¨n tù sù Ngêi so¹n:

36

Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…


Gióp häc sinh:

- BiÕt c¸ch lËp dµn ý bµi v¨n tù sù (kÓ l¹i mét c©u chuyÖn) t-

¬ng tù mét truyÖn ng¾n.


- SGK, SGV.










I. H×nh thøc ý tëng dù kiÕn cèt truyÖn(H/s ®äc phÇn trÝch trong SGK) tr¶ lêi c©u hái. - Nhµ v¨n Nguyªn Ngäc nãi vÒ viÖc g×? - Qua lêi kÓ cña Nguyªn Ngäc, anh (chÞ) häc tËp ®îc ®iÒu g× trong qu¸ tr×nh h×nh

- Nhµ v¨n Nguyªn Ngäc nãi vÒ truyÖn ng¾n “Rõng Xµ nu”, nhµ v¨n ®· viÕt truyÖn ng¾n “Rõng Xµ nu” nh thÕ nµo.- Muèn viÕt ®îc bµi v¨n kÓ l¹i mét c©u chuyÖn hoÆc viÕt mét truyÖn ng¾n ta ph¶i h×nh thµnh ý tëng vµ ph¸c th¶o mét cèt truyÖn (dù kiÕn t×nh huèng, sù kiÖn vµ nh©n vËt) theo Nguyªn Ngäc.

37

thµnh ý tëng, dù kiÖn cèt truyÖn ®Ó chuÈn bÞ lËp dµn ý cho bµi v¨n tù sù?

II. LËp dµn ý (H/S ®äc)- Theo suy ngÉm cña nhµ v¨n NguyÔn Tu©n cã thÓ kÓ vÒ hËu th©n cña chÞ DËu b»ng nh÷ng c©u chuyÖn (1 vµ 2) Anh (chÞ) h·y lËp dµn ý cho bµi v¨n kÓ vÒ mét trong hai c©u chuyÖn trªn.

+ Chän nh©n vËt: Anh §Ò - mang çi tªn Tnó rÊt miÒn nói. + DÝt ®Õn vµ lµ mèi t×nh sau cña Tnó. Nh vËy ph¶i cã Mai (chÞ cña DÝt) + Cô giµ MÕt ph¶o cã v× lµ céi nguån cña b¶n lµng, cña T©y Nguyªn mµ nhµ v¨n ®· thÊy ®îc. C¶ th»ng bÐ Heng.- VÒ t×nh huèng vµ sù kiÖn ®Ó kÕt nèi çc nh©n vËt. + Çi g×, nguyªn nh©n nµo lµ bËt lªn sù kiÖn néi dung diÖt c¶ 10 tªn ¸c «n nh÷ng n¨m th¸ng cha hÒ cã tiÕng sóng çch m¹ng. §ã lµ çi chÕt cña mÑ con Mai. Mêi ®Çu ngãn tay Tnó bèc löa. + Çc chi tiÕt kh¸c tù nã ®Õn nh rõng Xµ nu g¾n liÒn víi sè phËn mçi con ngêi. Çc c« g¸i lÊy níc ë vßi níc ®Çu lµng, çc cô giµ lom khom, tiÕng níc l¸ch t¸ch trong ®ªm khuya.- C©u chuyÖn mét

¸nh s¸ngMë bµi: - ChÞ DËu hít h¶i ch¹y vÒ híng lµng m×nh trong ®ªm tèi.- Ch¹y vÒ tíi nhµ, trêi ®· khuya thÊy mét ngêi l¹ ®ang nãi chuyÖn víi chång.- Vî chång gÆp nhau mõng mõng tñi tñi.Th©n bµi: - Ngêi kh¸ch l¹ lµ çn bé ViÖt Minh t×m ®Õn hái th¨m t×nh c¶nh gia ®×nh anh DËu.- Tõng bíc gi¶ng gi¶i cho vî chång chÞ DËu nghe v× sao d©n m×nh khæ, muèn hÕt khæ ph¶i lµm g×? Nh©n d©n chung quanh vïng hä ®· lµm ®îc g×, nh thÕ nµo?- Ngêi kh¸ch l¹ Êy thØnh tho¶ng ghÐ th¨m gia ®×nh anh DËu, mang tin míi khuyÕn khÝch chÞ DËu.- ChÞ DËu vËn ®éng nh÷ng ngêi xung quanh.- ChÞ ®· dÉn ®Çu ®oµn d©n c«ng lªn huyÖn, phñ ph¸ kho thãc cña NhËt chia cho ngêi nghÌo.

38

III. Cñng cèIV. LuyÖn tËp - Dùa vµo c©u nãi cña Lª Nin, anh chÞ h·y lËp dµn ý vÒ mét c©u chuyÖn mét häc sinh tèt ph¹m ph¶i sai lÇm trong phót yÕu mÒm nhng ®· kÞp thêi tØnh ngé chiÕn th¾ng b¶n th©n v¬n lªn trong häc tËp.

KÕt bµi: ChÞ DËu vµ bµ con xãm lµng chuÈn bÞ ®Õn mõng ngµy tæng khëi nghÜa.- ChÞ DËu ®ãn c¸i Tý trë vÒ.ChÐp l¹i phÇn ghi nhí (SGK)- Tªn truyÖn:

Sau c¬n gi«ngMë bµi: + M¹nh (tªn nh©n vËt) ngåi mét m×nh ë nhµ v× cËu ®ang bÞ ®×nh chØ häc tËp.Th©n bµi: + M¹nh nghÜ vÒ nh÷ng khuyÕt ®ieerm, viÖc lµm cña m×nh trong nh÷ng lóc yÕu mÒm. §ã lµ trèn häc ®i ch¬i lªu læng víi b¹n. ChuyÕn ®i Êy ch¼ng mang l¹i kÕt qu¶ g×. + GÇn mét tuÇn bá häc, bµi vë kh«ng n¾m ®îc, M¹nh bÞ ®iÓm xÊu liªn tiÕp vµ h¹nh kiÓm yÕu trong häc k× mét. + Nhê cã sù nghiªm kh¾c cña bè, mÑ céng víi sù gióp ®ì cña thÇy, b¹n, M¹nh ®· nh×n thÊy lçi lÇm cña m×nh. + Ch¨m chØ häc hµnh, tu dìng mäi mÆt. + KÕt qu¶ cuèi n¨m M¹nh ®¹t häc sinh tiªn tiÕn.KÕt bµi: - Suy nghÜ cña M¹nh sau lÔ ph¸t thëng. - B¹n rñ ®i ch¬i xa, M¹nh ®· chèi tõ khÐo.

...........................................................................................

................................................TiÕt:

Uy – lÝt – X¬ trë vÒ Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…


Gióp häc sinh:

39

1. HiÓu ®îc trÝ tuÖ vµ t×nh yªu chung thuû lµ nh÷ng phÈm

chÊt cao ®Ñp mµ con ngêi trong thêi ®¹i H«-me-r¬ kh¸t khao

v¬n tíi.

2. ThÊy ®îc ®Æc s¾c c¬ b¶n cña nghÖ thuËt trÇn thuËt

®Çy kÞch tÝnh, lèi miªu t¶ t©m lÝ, tÝnh c¸ch nh©n vËt sö thi

cña H«-me-r¬.

3. RÌn kÜ n¨ng ®äc - hiÓu mét trÝch ®o¹n sö thi.


- SGK, SGV.










I. §äc – t×m hiÓu (Gäi häc sinh ®äc phÇn tiÓu dÉn SGK)1. TiÓu dÉn - PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy néi dung g×? - Em cÇn biÕt nh÷ng g× vÒ H«-me-r¬?

- TiÓu dÉn giíi thiÖu vµi nÐt vÒ H«-me-r¬ vµ tãm t¾t sö thi ¤-®i-xª.- §©y lµ nhµ th¬ mï cña Hi L¹p sèng vµo thÕ kØ IX vµ VIII tríc c«ng nguyªn . ¤ng sing trëng trong mét gia ®×ng nghÌo bªn

40

2. Tãm t¾t cèt truyÖn. - Dùa vµo SGK, em h·y tãm t¾t sö thi ¤-®i-xª

3. Chñ ®Ò - Em h·y nªu chØ ®Ò cña sö thi ¤-®i-xª?4. §äc v¨n b¶n + Gäi häc sinh lÇn lît thay nhau ®äc. + Gi¶i thÝch tõ khã (SGK)- VÞ trÝ ®o¹n trÝch ë ®©u trong t¸c phÈm.

5. Chñ ®Ò - Chñ ®Ò cña ®o¹n trÝch?

6. Bè côc - §o¹n trÝch cã thÓ chia

kia s«ng Mª - lÐt . ¤ng ®· tËp hîp tÊt c¶ nh÷ng thÇn tho¹i vµ truyÒn thuyÕt hoµn thµnh hai bé sö thi ®ß sé I - li- ¸t vµ ¤-®i-xª .- ¤-®i-xª kÓ l¹i cuéc hµnh tr×nh vÒ quª cña Uy-lÝt-x¬ sau khi h¹ thµnh T¬-roa. T¸c phÈm gåm 12110 c©u th¬ chia lµm 24 khóc ca. C©u chuyÖn b¾t ®Çu tõ thêi ®iÓm ¤-®i-xª-uýt ®ang bÞ n÷ thÇn Ca-lÝp-x« cÇm gi÷. Ca-lÝp-x« d©ng linh ®an ®Ó chµng trêng sinh bÊt tö cïng chung sèng víi nµng. C¸c thÇn cÇu xin thÇn Dít. ThÇn Dít lÖnh cho Ca-lÝp-x« ph¶i ®Ó chµng ®i. ¤-®i-xª-uýt gÆp b·o, thÇn biÓn tr¶ thï ¤-®i-xª-uýt v× chµng ®· ®©m thñng m¾t Xi- clèp - ®øa con trai cña thÇn. ¤-®i-xª-uýt may m¾n d¹t vµo xø xë cña An-ki-n«-èt. BiÕt chµng lµ ngêi ®· lµm nªn chiÕn con ngùa gç ë thµnh T¬-roa. Nhµ vua yªu cÇu chµng kÓ l¹i cuéc hµnh tr×nh tõ khóc ca I tíi khóc ca XII. §îc nhµ vua An-ki-n«-èt gióp ®ì, Uy-lÝt-x¬ ®· trë vÒ quª h¬ng.- Lóc nµy Pª-nª-lèp – vî cña chµng t¹i quª nhµ ph¶i ®èi mÆt víi 108 tªn v¬ng t«n c«ng tö ®Õn cÇu h«n. ¤-®i-xª-uýt cïng con trai vµ ®¸m gia nh©n trung thµnh lËp mu trõng trÞ bän chóng, gia ®×nh Uy-lÝt-x¬ ®îc xum häp mét nhµ. - Qu¸ tr×nh chinh phôc thiªn nhiªn biÓn c¶ ®ång thêi miªu t¶ cuéc ®Êu tranh ®Ó b¶o vÖ h¹nh phóc gia ®×nh cña ngêi Hy L¹p thêi cæ.

- Tríc ®o¹n trÝch nµy lµ Uy-lÝt-x¬ gi¶ vê lµm ngêi hµnh khÊt vµo ®îc ng«i nhµ cña m×nh vµ kÓ cho Pª-nª-lèp nghe nh÷ng c©u chuyÖn vÒ chång nµng mµ anh ta biÕt. Pª-nª-lèp tæ chøc thi b¾n. Dùa vµo ®ã hai cha con ¤-®i-xª-uýt ®· tiªu diÖn

41

lµm mÊy ®o¹n? Mçi ®o¹n nªu bËt néi dung g×?

II. §äc - hiÓu - Dùa vµo chñ ®Ò cña ®o¹n trÝch, em h·y ®Æt tiªu ®Ò cho phÇn ®äc – hiÓu (cã mÊy ý? ®Æt tªn cho mçi ý? (häc sinh ®äc ®o¹n 1).1. T©m tr¹ng cña nµng Pª-nª-lèp.- Pª-nª-lèp ®ang trong hoµn c¶nh nh thÕ nµo?- Khi nghe tin nhò mÉu b¸o tin chång nµng ®· trë vÒ ®· trõng trÞ bän cÇu h«n t©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp nh thÕ nµo?

- Th¸i ®é, suy nghÜ cña Pª-nª-lèp thÓ hiÖn nh thÕ nµo tríc lêi nhò mÉu?

- Th¸i ®é vµ suy nghÜ Êy cña nµng Pª-nª-lèp thÓ hiÖn t©m tr¹ng g×?- Khi nµng s¾p gÆp mÆt Uy-lÝt-x¬ th× t©m tr¹ng nµng nh thÕ nµo?

108 v¬ng t«n c«ng tö l¸o xîc vµ nh÷ng gia nh©n kh«ng trung thµnh. §o¹n trÝch nµy b¾t ®Çu tõ ®ã. - Miªu t¶ hai cuéc t¸c ®éng ®èi víi nµng Pª-nª-lèp vµ cuéc ®Êu trÝ gi÷a Pª-nª-lèp vµ Uy-lÝt-x¬ qua cuéc thö th¸ch ®Ó gia ®×nh ®îc ®oµn tô, h¹nh phóc. - §o¹n trÝch chia lµm 3 ®o¹n:a. Tõ ®Çu ®Õn: “vµ ngêi giÕt chóng”: T¸c ®éng chñ cña nhò mÉu víi nµng Pª-nª-lèp.b. TiÕp ®ã ®Õn: “Con còng kh«ng ph¶i lµ ngêi kÐm gan d¹”T¸c ®éng cña Tª-lª-m¸c víi mÑ.c. Cßn l¹i: cuéc ®Êu trÝ hay thö th¸ch gi÷a Pª-nª-lèp vµ Uy-lÝt-x¬ ®Ó gia ®×nh ®oµn tô. - Dùa vµo ®¹i ý ta cã 2 vÊn ®Ò cÇn ph¶i nªu bËt lµ: T©m tr¹ng cña nµng Pª-nª-lèp tríc hai t¸c ®éng vµ cuéc ®Êu trÝ qua thö th¸ch ®Ó gia ®×nh h¹nh phóc. Tªn cho mçi ý lµ: + T©m tr¹ng cña nµng Pª-nª-lèp khi nghe tin chång trë vÒ. + Thö th¸ch vµ sum häp.- Chê ®îi chång 20 n¨m trêi ®»ng ®½ng. + TÊm th¶m ngµy dÖt ®ªm th¸o lµm kÕ tr× ho·n thóc b¸ch cña bän cÇu h«n. + Cha mÑ ®Î cña nµng thóc giôc t¸i gi¸.- Tríc ®o¹n trÝch nµy, Pª-nª-lèp nghe tin ®ét ngét: “Mõng rì cuèng cuång nh¶y ra khái giêng «m chÇm lÊy bµ l·o níc m¾t chan hoµ”. §Êy lµ biÓu thÞ lßng chung thuû, niÒm síng vui h¹nh phóc tét ®é cña nµng nÕu chång nµng thùc sù trë vÒ. - §Çu ®o¹n trÝch t©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp thÓ hiÖn b»ng mét th¸i ®é, mét suy t.- Nµng kh«ng c¬ng quyÕt b¸c bá ý cña nhò mÉu mµ thÇn bÝ mäi viÖc: “§©y lµ mét vÞ thÇn ®· giÕt bän cÇu h«n danh tiÕng, mét vÞ thÇn bÊt b×nh v× sù l¸o xîc bÊt kham vµ nh÷ng hµnh ®éng nhuèc nh¬ cña chóng. Cßn vÒ phÇn Uy-lÝt-x¬

42

- Gi÷a lóc Êy, th¸i ®é cña Tª-lª-mac con trai nµng thÓ hiÖn nh thÕ nµo?

- Tríc lêi lÏ cña con t©m tr¹ng Pª-nª-lèp thÓ hiÖn nh thÕ nµo?

- NghÖ thuËt thÓ hiÖn t©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp nh thÕ nµo?

- Em cã suy nghÜ g× vÒ t©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp.

3. Thö th¸ch vµ sum häp

- Ai lµ ngêi ®a ra thö th¸ch? DÊu hiÖu cña thö th¸ch Êy ®îc béc lé nh thÕ nµo?Tõ ®ã thÊy ®îc vÎ ®Ñp g× cña Pª-nª-lèp?

- Ai lµ ngêi chÊp nhËn thö th¸ch, th¸i ®é cña ngêi Êy nh thÕ nµo tõ khi xuÊt hiÖn? Khi nghe Pª-nª-lèp nãi víi con trai?

th× ë n¬i ®Êt kh¸ch quª ngêi, chµng hÕt hy väng trë l¹i ®Êt A-cai chÝnh chµng còng ®· chÕt råi. - §©y lµ nÐt t©m lÝ cña Pª-nª-lèp. Nµng trÊn an nhò mÉu vµ còng lµ çch ®Ó tù trÊn an m×nh. - T©m tr¹ng nµng “rÊt ®çi ph©n v©n”. Nã biÓu hiÖn ë d¸ng ®iÖu, cö chØ trong sù lóng tóng t×m çch øng xö. “Kh«ng biÕt nªn ®øng xa hay nªn l¹i gÇn «m lÊy ®Çu, cÇm lÊy tay ngêi mµ h«n”. Nµng dß xÐt, suy nghÜ, tÝnh to¸n m«ng lung nhng còng kh«ng giÊu ®îc sù bµng hoµng xóc ®éng kh«n cïng: “ Ngåi lÆng thinh trªn ghÕ håi l©u, lßng söng sèt, khi th× ®¨m ®¨m ©u yÕm nh×n chång, khi l¹i kh«ng nhËn ra chång díi bé ¸o quÇn r¸ch míp”. - Tr¸ch mÑ gay g¾t: “MÑ ¬i, mÑ thËt tµn nhÉn vµ lßng mÑ ®éc ¸c qu¸ chõng…kh«ng, kh«ng mét ngêi ®µn bµ nµo s¾t ®¸ ®Õn møc chång ®i biÒn biÖt hai m¬i n¨m nay,…b©y giê míi vÒ xø së mµ l¹i cã thÓ ngåi çch xa chång ®Õn vËy”. - T©m tr¹ng Pª-nª-lèp ph©n v©n cao ®é vµ xóc ®éng. Nµng nãi víi con trai m×nh: “Lßng mÑ kinh ng¹c qu¸ chõng. MÑ kh«ng sao nãi ®îc mét lêi, mÑ kh«ng thÓ hái han, còng kh«ng thÓ nh×n th¼ng mÆt ngêi”. - Kh«ng mæ xÎ t©m lÝ nh©n vËt mµ ®a ra d¸ng ®iÖu, mét cö chØ, mét çch øng xö hay x©y dùng nh÷ng ®èi tho¹i gi÷a çc nh©n vËt. LËp luËn tuy chÊt ph¸c ®¬n s¬ nhng rÊt hån nhiªn cña con ngêi Hi L¹p thêi cæ.- Pª-nª-lèp lµ con ngêi trÝ tuÖ, th«ng minh vµ tØnh t¸o biÕt k×m nÐn t×nh c¶m cña m×nh. Bªn c¹nh sù th«ng minh, tØnh t¸o lµ sù thËn träng cña ngêi thiÕu phô Êy. ThËn träng cña nµng kh«ng thõa nã rÊt phï hîp víi hoµn c¶nh cña nµng lóc nµy. Pª-nª-lèp lµ ngêi tØnh t¸o mµ tÕ nhÞ, kiªn

43

- Chµng ®· nãi g× víi con trai cña m×nh? Em cã suy nghÜ g× vÒ c©u nãi ®ã?

- Ta hiÓu nh thÕ nµo vÒ t©m tr¹ng cña ¤-®i-xª-uýt?

- Sù thö th¸ch b¾t ®Çu tõ chi tiÕt nµo?

- Em cã suy nghÜ g× vÒ c©u nãi nµy?

- Pª-nª-lèp ®· lµm g×? Em cã suy nghÜ g× vÒ chi tiÕt nµy?

- T×nh thÕ nµy buéc ¤-®i-xª-uýt ph¶i lµm g×?

- Uy-lÝt-x¬ ®· nãi nh thÕ nµo? Em cã nhËn xÐt g× vÒ çch miªu t¶ nµy?

- Sau lêi ch©n t×nh cña Uy-lÝt-x¬ vÒ chiÕc gi-

quyÕt mµ thËn träng, trÝ tuÖ mµ rÊt giµu t×nh c¶m. §Ó thÊy râ ®iÒu nµy, chóng ta sang ®äc - hiÓu phÇn hai cña ®o¹n trÝch.- Pª-nª-lèp lµ ngêi ®a ra thö th¸ch. DÊu hiÖu sù thö th¸ch ®îc tr×nh bµy qua lêi cña Pª-nª-lèp thËt tÕ nhÞ vµ khÐo lÐo. Nµng kh«ng nãi trùc tiÕp víi Uy-lÝt-x¬ mµ th«ng qua ®èi tho¹i víi con trai: “NÕu qu¶ thËt ®©y lµ Uy-lÝt-x¬ th× thÕ nµo cha mÑ còng nhËn ra nhau”. Ch¾c ch¾n Pª-nª-lèp ®· liªn tëng tíi ®iÒu bÝ mËt sÏ ®em ra thö th¸ch. §ã lµ çi giêng. Tõ ®ã ta thÊy vÎ ®Ñp t©m hån vµ trÝ tuÖ cña Pª-nª-lèp. Ngêi chÊp nhËn thö th¸ch lµ Uy-lÝt-x¬. Tõ khi ®Æt ch©n vÒ ng«i nhµ cña m×nh sau 20 n¨m trêi xa x«i vµ çch biÖt, Uy-lÝt-x¬ ®· béc lé t©m tr¹ng: k×m nÐn mäi xóc ®éng cña t×nh vî chång, cha con, thÓ hiÖn trÝ tuÖ th«ng minh vµ kh«n khÐo qua th¸i ®é vµ viÖc lµm. + Gi¶ lµm hµnh khÊt. + KÓ l¹i c©u chuyÖn vÒ chång nµng Pª-nª-lèp cho nµng nghe chÝnh m×nh chøng kiÕn. + Tiªu diÖt nh÷ng kÎ cÇu h«n, trõng ph¹t lò ®Çy tí ph¶n béi. §Æc biÖt khi nghe Pª-nª-lèp nãi víi con trai. Uy-lÝt-x¬ “mØm cêi”. §©y lµ çi cêi ®ång t×nh chÊp nhËn vµ “mØm cêi” tin vµo trÝ tuÖ cña m×nh.- Chµng nãi víi Tª-lª-mac - con trai cña m×nh: “Tª-lª-mac con ®õng lµm rÇy mÑ. MÑ cßn muèn thö th¸ch cha ë t¹i çi nhµ nµy. ThÕ nµo råi mÑ con còng nhËn ra, ch¾c ch¾n nh vËy”. C©u nãi nµy thÓ hiÖn sù tÕ nhÞ, kh«n khÐo cña Uy-lÝt-x¬ nãi víi con nhng chÝnh lµ nãi víi Pª-nª-lèp.- Môc ®Ých cao nhÊt cña Uy-lÝt-x¬ lµ lµm thÕ nµo ®Ó vî nhËt ra chång. Nhng Uy-lÝt-x¬ kh«ng véi vµng hÊp tÊp, kh«ng n«n nãng nh con trai m×nh, víi çi ®Çu “l¹nh” chµng nÐn çi ch¸y báng sôc s«i trong lßng ®Ó cã th¸i ®é b×nh tÜnh tù tin. TrÝ

44

êng, Pª-nª-lèp ®· thÓ hiÖn nh thÕ nµo? Nµng nãi nh÷ng g×?

- Em cã suy nghÜ g× vÒ cuéc thö th¸ch nµy?

- §o¹n cuèi, t¸c gi¶ miªu t¶ t©m tr¹ng vµ cö chØ cña Pª-nª-lèp b»ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo? (häc sinh ®äc kÜ ®o¹n tõ “dÞu hiÒn thay ®Õn kh«ng nì bu«ng rêi”

- Em cã suy nghÜ g× vÒ nh©n vËt Uy-lÝt-x¬ trong c¶nh xum häp?

III. Nªu ý nghÜa cña ®o¹n trÝch - §o¹n trÝch cã ý nghÜa g×?

tuÖ Êy ai h¬n?- Tõ chi tiÕt Uy-lÝt-x¬ tr¸ch “Tr¸i tim s¾t ®¸” cña Pª-nª-lèp vµ nhê nhò mÉu khiªng cho mét chiÕc giêng: “Giµ ¬i! Giµ h·y kÓ cho t«i mét chiÕc giêng nh t«i ngñ mét m×nh bÊy l©u nay?”- Võa nh tr¸ch mãc vî, võa thanh minh vÒ sù chung thuû cña m×nh hai m¬i n¨m nay. Nhng c©u nãi nµy lµm nguyªn cí ®Ó Pª-nª-lèp ®a ra sù thö th¸ch.- Sai nhò mÉu khiªng chiÕc giêng kiªn cè ra khái phßng, viÖc sai Nhò mÉu khiªng chiÕc giêng ra lµ sù thö th¸ch chø kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých.-Uy-lÝt-x¬ ph¶i “giËt m×nh, chét d¹”. V× chiÕc giêng ®ã kh«ng thÓ xª dÞch ®îc, sao b©y giê l¹i khiªng ra ®îc. T×nh thÕ nµy buéc chµng ph¶i lªn tiÕng.- Chµng ®· miªu t¶ thËt chi tiÕt, tØ mØ chiÕc giêng (®äc ®o¹n v¨n). Çch miªu t¶ tØ mØ nµy, Uy-lÝt-x¬ muèn nh¾c l¹i t×nh yªu, t×nh vî chång son s¾t çch ®©y h¬n hai m¬i n¨m. Miªu t¶ çi giêng ®Çy bÝ mËt Êy, Uy-lÝt-x¬ ®· gi¶i m· dÊu hiÖu riªng mµ Pª-nª-lèp ®Æt ra.- Nµng Pª-nª-lèp “bñn rñn c¶ ch©n tay”, “bÌn ch¹y l¹u níc m¾t chan hoµ, «m lÊy cæ chång, h«n lªn tr¸n chång” cö chØ Êy thËt c¶m ®éng. Nµng nãi lÝ do v× sao tõ l©u nµng tù khÐp çnh cöa lßng m×nh tr-íc bÊt cø ai. V× “lu«n lu«n lo sî cã ngêi ®Õn ®©y dïng lêi ®êng mËt ®¸nh lõa, ®êi ch¼ng thiÕu g× nh÷ng ngêi x¶o quyÖt chØ lµm ®iÒu tai ¸c”. LÝ do ®a ra ®Ó chøng kiÕn tÊm lßng trong s¹ch, thuû chung cña nµng.- Pª-nª-lèp dïng sù kh«n khÐo ®Ó x¸c minh sù thËt, Uy-lÝt-x¬ b»ng trÝ tuÖ nhËy bÐn ®¸p øng ®îc ®iÒu thö th¸ch Êy. §©y lµ sù gÆp gì cña hai t©m hån, trÝ tuÖ. C¶ hai ®Òu th¾ng kh«ng cã ngêi thua.- Miªu t¶ t©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp b»ng sù

45

so s¸nh liªn tëng. Tríc khi so s¸nh nhµ th¬ miªu t¶ tØ mØ cô thÓ nh÷ng ngêi bÞ ®¾m thuyÒn sèng sãt, thÊy ®îc ®Êt liÒn. §Êt liÒn dÞu hiÒn bao nhiªu ®èi víi nh÷ng ngêi bÞ ®¾m thuyÒn th× ¤-®i-xª-uýt còng nh vËy víi Pª-nª-lèp. Nh÷ng cö chØ “Hai c¸nh tay tr¾ng muèt cña nµng cø «m lÊy cæ chång kh«ng nì bu«ng xu«i”. Nµng rÊt xøng ®¸ng víi h¹nh phóc mµ nµng ®îc hëng.- TrÝ tuÖ vµ t×nh yªu son s¾t cña Uy-lÝt-x¬ ®· mang ®Õn cho nµng c¸i h¹nh phóc tét ®Ønh “¤m lÊy ngêi vî xiÕt bao th©m yªu, ngêi b¹n ®êi chung thñy cña m×nh mµ khãc dÇm dÒ”. §ã lµ níc m¾t cña niÒm vui vµ h¹nh phóc.- §Ò cao, kh¼ng ®Þnh søc m¹nh cña t©m hån vµ trÝ tuÖ con ngêi Hi L¹p. §ång thêi lµm râ gi¸ trÞ h¹nh phóc gia ®×nh khi ng-êi Hi L¹p chuyÓn tõ chÕ ®é thÞ téc sang chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ.- Kh¼ng ®Þnh thiªn tµi cña H«-me-r¬.- §o¹n trÝch gióp ngêi ®äc hiÓu ®îc nghÖ thuËt sö thi lµ: Miªu t¶ tØ mØ cã xu híng “Tr× ho·n sö thi” dùng ®èi tho¹i vµ so s¸nh lµm næi bËt t©m tr¹ng nh©n vËt.- Ghi nhí (tham kh¶o SGK)

E. Tham kh¶o - NguyÔn Hoµng Tuyªn, T liÖu v¨n häc 10 – Nxb Gi¸o dôc, 2001

TiÕt: Ra - Ma buéc téi

(TrÝch Ra-ma-ya-na sö thi Ên ®é) Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…


Gióp häc sinh:

46

1/Qua diÔn biÕn t©m tr¹ng cñaRa- ma vµ Xi –ta hiÓu ®îc quan

niÖm vÒ ngêi anh hïng vµ ngêi phô n÷ lÝ tëng.

2/NghÖ thuËt kh¾c ho¹ nh©n vËt


- SGK, SGV.




t¹o,gîi t×m;kÕt hîp víi c¸c h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi

c¸c c©u hái.



2. Giíi thiÖu bµi míi

Ho¹t ®éng cña GV & HS


I. §äc-t×m hiÓu(H/SGK ®äc phÇn tiÓu dÉn SGK)1.TiÓu dÉn-PhÇn tiÓu dÉn SGK nªu néi dung g×?

-PhÇn tiÓu dÉn SGK nªu vµi nÐt vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh sö thi Ra-ma-ya-na vµ tãm t¾t t¸c phÈm,nªu vµi nÐt gi¸ trÞ cña nã.-Tãm t¾t t¸c phÈm Ra-ma-ya-na cã thÓ dùa vµo 3 ý c¬ b¶n sau:a.Bíc ngoÆt cuéc ®êiChÊp hµnh lÖnh cña vua cha .Ra-ma cïng vî lµ Xi-ta vµ em trai lµ L¾c-ma-na vµo rõng s©u sèng Èn dËt,luyÖn tËp vâ nghÖ.GÇn hÕt h¹n ®i ®Çy(14 n¨m)th× x¶y ra chuyÖn ch¼ng lµnh.Quû v¬ng Va-ra-nacíp Xi-ta mang vÒ ®¶o Lan- k,®îc thÇn linh cøu gióp,Xi-ta ®· b¶o toµn ®îc

47

3.§o¹n trÝch a. VÞ trÝb. LuyÖn tËp vµ t×m hiÓu chó thÝch SGK

c. Bè côc§o¹n trÝch chia lµm mÊy phÇn? ý mçi phÇn lµ g× ?d. §¹i ý- Em h·y nªu ®¹i ý ®o¹n trÝch?

II. §äc – HiÓu1. DiÔn biÕn t©m

tr¹ng cña Ra-ma- Sau chiÕn th¾ng quû v¬ng Va-ra-na cøu ®îc Xi-ta, Ra-ma ®· nãi ®îc nh÷ng g× víi ai?

- Tù ®Ò cao søc m¹nh chiÕn ®Êu, ngêi anh hïng Ra-ma cßn béc lé th¸i ®é, t©m tr¹ng g× ?

trinh tiÕt.MÊt Xi-ta,Ra-ma ®au buån.nhê sù gióp ®ì cña tíng khØ Ha-nu-man,Ra-ma ®· giÕt ®îc quû v¬ngcøu ®îc Xi-tabµi th¬.Xung ®ét gi÷a t×nh yªu vµ danh dù.Cøu ®îc Xi-ta nhng Ra-ma nghi ngê sù trinh tiÕt cña nµng, ruång rÉy vµ kh«ng muèn nhËn nµng lµm vî, Xi-ta ph¶i nh¶y vµo giµn löa thiªu ®Ó chøng minh cho lßng chung thuûcña m×nh. BiÕt nµng trong s¹ch, thÇn löa A-nhi ®· cøu nµng.c.H¹nh phócRa-ma v« cïng sung síng dang tay ®ãn vî.Hai vî chång ®a nhau vÒ kinh ®o trong c¶nh ®ãn chµo nång nhiÖt cña d©n chóng

-N»m ë khóc ca thø 6 ch¬ng 79

- §o¹n trÝch chia lµm 2 phÇn:+§o¹n 1 tõ ®Çu ®Õn:”Ra-vÊn ®Ò-na ®©u cã chÞu ®îc l©u”c¬n giËn d÷ vµ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña Ra-ma.+§o¹n hai cßn l¹i:Tù kh¼ng ®Þnh m×nh vµ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña Xi-ta.-Miªu t¶ qu¸ tr×nh,diÔn biÕn t©m tr¹ng cña hoµng tö Ra-ma vµ Xi-ta sau khi Ra-ma ®· cøu ®îc Xi-ta

-Ra-ma kh¼ng ®Þnh chiÕn th¾ng vµ tµi nghÖ cña m×nh,sù gióp ®ì cña nh÷ng ngêi b¹n h¶o h¸n nh Ha-nu-man(tíng khØ)vµ c¶ Vi-phi-sa-na(em quý v¬ng Va-sa-na) tõng khuyªn anh tr¶ Xi-ta cho Ra-ma kh«ng ®îcchµng ®· tõ bá ngêi anh sang chiÕn ®Êu bªn phe Ra-ma.- Ra-ma ®· béc lé râ lÝ tëng chiÕn

48

- Ng«n ng÷ vµ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña Ra-ma nh thÕ nµo?

- Em cã suy nghÜ g× vÒ t©m tr¹ng cña Ra-ma?

- Th¸i ®é cña Ra-ma khi Xi-ta bíc lªn giµn löa

®Êu,søc m¹nh cña céng ®ång.Ra-ma nãi víi tÊt c¶ mäi ngêi.§ã lµ anh,em b¹n h÷u víi qu©n ®éi cña loµi khØ Va-na-ra.- D©n chóng, quan, qu©nloµi khØ R¾c-sa-xa.- Gi¶i quyÕt xonìsung ®ét lín cã tÝnh céng ®ång,Ra-ma tù gi¶i quyÕt xung ®ét ç nh©n. C¬n ghen tu«ng,míi nghi ngê ®øc h¹nh cña Xi-ta®· næi lªn trong lßng Ra-ma:“ThÊy ngêi ®Ñp víi g¬ng mÆt b«ng sen, víi nh÷ng cuén tãc lîn sãng ®øng tríc mÆt m×nh,lßng Ra-ma ®au nh dao c¾t”.§au v× ý thøc ç nh©n trçi dËy,tÝnh Ých kØ béc lé dÇn.- Gäi Xi-ta b»ng lêi lÏ kh«ng b×nh th-êng:”Hìi phu nh©n cao quý”Ng«n ng÷ Êy thiÕu sù ©u yÕm ch©n thµnh mµ l¹nh lïng kªn kiÖu. T©m tr¹ng cña Ra-ma còng ®îc miªu t¶ theo diÔn biÕn m©u thuÉn gi÷a danh dù dßng hä vµ t×nh yªu. H·y nghe lêi cña Ra-ma nãi víi Xi-ta tríc mÆt mäi ngêi: “Ph¶i biÕt ch¾c ®iÒu nµy :Ch¼ng ph¶i v× nµng mµ ta ®¸nh th¾ng kÎ thï víi sù gióp ®ì cña b¹n bÌ. Ta lµm ®iÒu ®ã v× nh©n phÈm cña ta,®Ó xo¸ bá vÕt « nhôc, ®Ó b¶o vÖ uy tÝn vµ danh dù cña dßng hä lõng lÉy tiÕng t¨m cña ta. Nay ta ph¶i nghi ngê tÝnh çch cña nµng.V× nµng ®· lu l¹i l©u trong nhµ mét kÎ xa l¹. Giê ®©y nµng ®ang ®øng tríc mÆt ta nhng tr«ng thÊy nµng ta kh«ng chÞu næi, ch¼ng kh¸c nµo ¸nh s¸ng ®èi víi mét kÎ ®au m¾t”. Nh vËy tõ tøc giËn ghen tu«ng ®Õn nghi ngê ®øc h¹nh.“Ngêi ®· sinh trëng trong mét gia ®×nh cao quý cã thÓ nµo l¹i lÊy vÒ mét ngêi vî tõng sèng trong nhµ mét kÎ kh¸c. §¬n gi¶n v× mô ta lµ vËt ®Ó yªu ®¬ng”.Tõ nghi ngê trinh tiÕt ®øc h¹nh ®Õn viÖc, ra-ma kh«ng nhËn ruång bá nµng Xi-ta“Ta kh«ng cÇn ®Õn nµng n÷a,nµng muèn ®i ®©u

49

thiªu?

- §éng c¬ vÒ th¸i ®é cña Ra-ma ®óng hay lµ sai? cã ph¶i Ra-ma khinh thêng Xi-ta thËt kh«ng?

Em cã c¶m nhËn s©u s¾c g× vÒ con ngêi Ra-ma?

-Tríc th¸i ®é phò phang Êy cña Ra-ma t©m tr¹ng vµ th¸i ®é cña Xi-ta ra sao chóng ta ®äc hiÓu tiÕp phÇn hai2. DiÔn biÕn t©m tr¹ng cña Xi-ta- Tríc lêi lÏ buéc téi cña Ra-ma, Xi-ta thÓ hiÖn th¸i ®é vµ t©m tr¹ng nh thÕ nµo?(chó ý nÐt mÆt, lêi lÏ, hµnh vi)

- Xi-ta nãi nh÷ng g×?(H/SGK ®äc ®o¹n tõ “Cí sao chµng dïng lêi lÏ gay g¾t”®Õn “Hoµn toµn v« Ých”)

tuú ý”. Ra-ma cßn thËm tÖ h¬n xØ nhôc Xi-ta b»ng çch gîi ý nµng ®Õn víi bÊt cø mét ngêi nµo kh¸c : “Nµng cã thÓ ®Ó t©m ®Õn L¾c-ma-na,Bha-ra-ta,Xa-tru-na(3 ngêi em ruét cña Ra-ma)Xu-gri-vÊn ®Ò, hay nÕu nµng thÝch nµng cã thÓ ®i theo Vi-ni-sa-na còng ®îc “.- Ra-ma sinh trëng trong mét gia ®×nh quý téc ®· d¸m hi sinh t×nh yªu v× bæn phËn ngêi anh hïng,mét ®øc vua mÉu mùc.Ra-ma ruång rÉy Xi-ta tríc hÕt v× danh dù dßng hä, sau còng v× ghen tu«ng cõc ®ä,cã lóc oai phong lÉm liÖt nhng còng cã lóc tÇm thêng nhá nhen ,cã lóc c¬ng quyÕt r¾n rái nhng còng cã lóc mÒm yÕu. B¶n chÊt çi t«i cã lóc s¸ng /tèi, tèt/xÊu ,thiÖn/¸c lu«n lu«n t¬ng ph¶n trong tÝnh çch cña Ra-ma.- Th¸i ®é cña Ra-ma khi Xi-ta bíc lªn giµn löa thiªu kh«ng nãi mét lêi.Chµng tá th¸i ®ä kiªn quyÕt ,d¸m hi sinh t×nh yªu ®Ó b¶o vÖ danh dù . H·y nh×n vµo cö chØ,d¸ng ®iÖu cña chµng: “Ra-ma vÉn ngåi, m¾t d¸n xuèng ®Êt lóc ®ã nom chµng khñng khiÕp nh thÇn chÕt vËy”.- §éng c¬ vÒ th¸i ®é cña Ra-ma lµ ®óng kh«ng sai song thÊu lÝ mµ kh«ng ®¹t t×nh, coi träng lÝ tëng, danh dù mµ coi nhÑ t×nh c¶m. Chóng ta cÇn cÇn sù hµi hoµ gi÷a danh dù bæn phËn vµ t×nh c¶m riªng trong Ra-ma. Thùc lßng Ra-ma kh«ng khinh thêng Xi-ta. Nhng v× tríc ®«ng ®ñ mäi ngêi, chµng kh«ng muèn g¸nh chÞu nh÷ng tai tiÕn nªn næi c¬n tøc giËn, tÝnh chÊt céng ®ång trong sö thi lµ ë chç ®ã.- §o¹n trÝch ®Èy nh©n vËt Ra-ma vµo t×nh huèng ngÆt nghÌo ®ßi hái cã sù lùa chän quyÕt liÖt. Danh dù hay t×nh yªu. Ra-ma ®· chän danh dù. Tuy çch lùa chän Êy cha thùc hoµn h¶o thÊu lÝ mµ ch-a ®¹t t×nh nhng béc lé phÈm chÊt cao

50

- Em cã nhËn xÐt g× vÒ lêi lÏ Êy cña Xi-ta?

- Trong hoµn c¶nh cña nµng lóc nµy, Xi-ta ®· chän c¸ch gi¶i quyÕt nh thÕ nµo(bá ®i hay tù s¸t)

quý cña ngêi anh hïng, cña mét ®øc vua mÉu mùc.

-“Khiªm nhêng ®øng tríc Ra-ma”béc lé niÒm vui vµ h¹nh phóc cña Xi-ta sau khi ®îc Ra-ma cøu khái vßng tay cña quû d÷. Sù tøc giËn vµ th¸i ®é, lêi lÏ cña Ra-ma ®· lµm cho xi-ta ng¹c nhiªn ®Õn s÷ng sê “Gian-na-ki më trßn ®«i m¾t ®Ém lÖ”vµ “§au ®ín ®Õn nghÑt thënh mét c©y d©y d©y leo bÞ vßi voi quËt n¸t”tríc mäi ngêi nµng muèn ch«n vïi c¶ h×nh hµi th©n x¸ccña m×nh. Mçi lêi nãi cña Ra-ma xuyªn vµo tr¸i tim nµng nh mét mòi tªn.“Níc m¾t nµng ®æ ra nh suèi”. Giäng nãi “NghÑn ngµo nøc në”-Xi-ta nãi víi Ra-ma b»ng giäng thanh minh vµ kh¼ng ®Þnh tÊm lßng chung thuû cña nµng.+ Sè phËn cña thiÕp ®¸ng chª tr¸ch.+ Nhng c¸i g× n»m trong sù kiÓm so¸t cña thiÕp, tøc tr¸i tim thiÕp ®©y lµ thuéc vÒ chµng. §iÒu Êy cã nghÜa mét ngêi phô n÷ mÒm yÕu lµm sao cìng l¹i ®îc søc m¹nh quyÒn lùc cña quû d÷. ChØ cã tr¸i tim vµ t×nh yªu cña nµng vÉn dµnh cho ra-ma. Ph¶i ch¨ng, Xi-ta kh¼ng ®Þnh tÊm lßng chung thuû cña m×nh. Xi-ta kh«ng dõng l¹i ë ®ã, nµng phª ph¸n Ra-ma b»ng nh÷ng lêi lÏ hÕt søc cô thÓ:“Hìi chµng ph¸i Ha-nu-man tíi dß tin tøc vÒ thiÕp, cí sao chµng kh«ng göi cho thiÕp lêi nh¾n nhñ chµng tõ bá thiÕp”, vµ “Chµng ch¼ng cÇn ph¶i m¹o hiÓm ®Ó cã thÎ nguy h¹i ®Õn th©n m×nh vµ b¹n h÷u cña chµng ®· khái ph¶i chÞu nh÷ng phiÒn muén ®au khæ”Lêi tr¸ch mãc Êy m¹nh mÏ h¬n: “Hìi ®øc vua!nh mét ngêi thÊp hÌn bÞ c¬n giµy vß, ngêi ®ang nghÜ vÒ thiÕp nh mét phô n÷

51

- Xi-ta nh¶y vµo giµn ho¶ thiªu lµ mang tÝnh huyÒn tho¹i. H·y ph©n tÝch ?

III.Cñng cè - Häc xong bµi nµy cÇn ghi nhí nh÷ng g×?

tÇm thêng” vµ “vf kh«ng thÓ suy xÐt cho ®óng ®¾n,chµng ®· kh«ng thÓ hiÓu ®îc b¶n chÊt cña thiÕp. Chµng ®· kh«ng nghÜ ®Õn v× sao håi thanh niªn chµng ®· cíi thiÕp”.- Ta nhËn ra sù diÔn biÕn trong t©m tr¹ng cña nµng Xi-ta:Tõ mõng rì ®Õn ng¹c nhiªn, tõ tin yªu ®Õn thÊt väng, tõ bèi rèi ®Õn ®iÒm tÜnh, tõ ®au khæ ®Õn tuyÖt väng. Xi-ta qu¶ kh«ng ph¶i lµ ngêi phô n÷ tÇm thêng. -Nµng nãi víi L¾c –ma-na(em trai cña Ra-ma) “Em h·y chuÈn bÞ cho chÞ mét giµn ho¶ thiªu chÞ sÏ tõ bá tÊm th©n nµy cho ngän löa”.Nªn hiÓu râ ®iÒu nµy thÇn löa(A nhi)rÊt quan träng trong ®êi sèng v¨n ho¸ cña ngêi ¢n §é. trong h«n lÔ c« d©u vµ chó rÓ ®i vßng quanh löa thiªng b¶y vßng. ThÇn (A nhi) lµm chøng cho sù thuû chung suèt ®êi cña hä. ThÇn löa cã mÆt kh¾p mäi n¬i, biÕt tÊt c¶ çc hµnh ®éng tèt, xÊu mµ con ngêi ®· lµm. Nghi lÔ thö löa lµ sù kiÓm chøng ®øc h¹nh ngêi ta.V× thÕ Xi-ta chØ cßn çch bíc lªn ngän löa thiªu ®Ó thÓ hiÖn lßng chung thuû cña m×nh. §©y còng lµ ®o¹n t¸c gi¶ dån bót bót lùc nhÊt ®Ó miªu t¶ phÈm chÊt tèt ®Ñp cña Xi-ta.+Qua ¸nh m¾t (Më trßn ®Ém lÖ cña Xi-ta)+Qua lêi nãi cña Xi-ta ngêi ®äc nhËn ra t©m tr¹ng ng¹c nhiªn => ®au khæ => bèi rèi => b×nh tÜnh => kh¼ng ®Þnh m×nh => phª ph¸n Ra-ma => lùa chän çch gi¶i quyÕt => nhµy vµo giµn ho¶ thiªu. Mét chi tiÕt huyÒn tho¹i cña sö thi.+Th¸i ®é cña ngêi xung quanh: “Ai nÊy, giµ còng nh trÎ ®au lßng ®øt ruét. phô n÷ bËt ra tiÕng khãc th¶m th¬ng, vang trêi, th¸i ®ä vµ tiÕng kªu khãc Êy nh mét thø ¸nh s¸ng chiÕu räi vµo chç tèi t¨m trong lßng Ra-ma”.

52

- H×nh ¶nh nh¶y vµo löa cña Xi-ta lµ chi tiÕt mang tÝnh huyÒn tho¹i. Nµng ®em th©n m×nh thö löa ®Ó chøng minh t×nh yªu vµ ®øc h¹nh thuû chung.

- Ghi nhí (SGK)- MÆt kh¸c chó ý nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt.- TÝnh c¸ch cña Ra-ma : Trong danh dù hi sinh c¶ t×nh yªu.- Xi-ta: Chøng minh , kh¼ng ®Þnh tÊm lßng thuû chung nªn ®· hi sinh c¶ t×nh yªu. C¶ hai ®Òu hi sinh t×nh yªu ®Ó b¶o vÖ danh dù vµ nh©n phÈm./.

E Tham kh¶o :Lu §øc Trung(T liÖu v¨n häc 10-NXB Gi¸o dôc, 2001)

...........................................................................................

.........................................TiÕt: Chän sù viÖc chi tiÕt tiªu biÓu trong bµi v¨n tù

sù Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…


Gióp häc sinh:

- BiÕt chän sù viÖc,chi tiÕt tiªu biÓu ®Ó viÕt bµi v¨n tù sù.


- SGK, SGV.



53






Ho¹t ®éng cña GV & HS


I.Kh¸i niÖm a.ThÕ nµo lµ v¨n tù sù? (HS ®äc SGK)

b.Sù viÖc- ThÕ nµo lµ sù viÖc?

- LÊy vÝ dô mét çch tæng hîp ®Ó chØ ra thÕ nµo lµ tù sù,sù viÖc,chi tiÕt

-Tõ ®ã em rót ra nhËn xÐt g×?

- Tù sù lµ kÓ chuyÖn, ph¬ng thøc dïng ng«n ng÷ kÓ chuyÖn tr×nh bµy mét chuçi sù viÖc,tõ sù viÖc nµy ®Õn sù viÖc kia,cuèi cïng dÉn ®Õn mét kÕt thóc,thÓ hiÖn mét ý nghÜa (cã thÓ gäi sù kiÖn t×nh tiÕt thay cho sù viÖc)

-Çi x¶y ra ®îc nhËn thøc cã ranh giíi râ rµng, ph©n biÖt víi nh÷ng çi x¶y ra kh¸c.Trong v¨n b¶n tù sù,sù viÖc ®îc diÔn t¶ b»ng lêi nãi, cö chØ, hµnh ®éng cña nh©n vËt trong quan hÖ víi nh©n vËt kh¸c.Ngêi viÕt chän mét sè sù viÖc tiªu biÓu ®Ó c©u chuyÖn hÊp dÉn.-Sù viÖc tiªu biÓu lµ sù viÖc quan träng gãp phÇn h×nh thµnh cèt truyÖn. Mçi sù viÖc cã thÓ cã nhiÒu chi tiÕt.- Chi tiÕt lµ tiÓu tiÕt cña t¸c phÈm mang søc chøa lín vÒ c¶m xóc vµ t tëng.+ Chi tiÕt cã thÓ lµ mét lêi nãi, mét cö chØ vµ hµnh ®éng cña nh©n vËt hoÆc mét sù vËt, mét h×nh ¶nh thiªn nhiªn ,mét nÐt ch©n dung… - TruyÖn TÊm Çm lµ mét v¨n b¶n tù sù.nh÷ng sù viÖc liªn kÕt víi nhau trong ®ã cã çc sù viÖc chÝnh.+TÊm lµ hiÖn th©n cña sè phËn bÊt

54

2.Çch chän sù viÖc vµ chi tiÕt tiªu biÓu (HS ®äc theo yªu cÇu)- T¸c gi¶ d©n gian kÓ chuyÖn g×?

- Theo anh(chÞ) cã thÓ coi chi tiÕt chia tay víi MÞ Ch©u, Träng Thuû than phiÒn “Ta l¹i t×m nµng lÊy g× lµm dÊu”vµ tr¶ lêi cña MÞ Ch©u “ThiÕp cã ¸o…dÊu”®ã cã ph¶i lµ chi tiÕt tiªu biÓu kh«ng?

- Tõ vÝ dô trong SGK t-ëng tîng ngêi con trai l·o H¹c (Nh©n vËt chÝnh trong truyÖn ng¾n L·o h¹c cña Nam Cao) trë vÒ lµng sau çch m¹ng th¸ng t¸m ( H/S ®äc ®o¹n v¨n tëng tîng nµy) - H·y chän mét sù viÖc råi kÓ l¹i víi mét sè chi tiÕt tiªu biÓu?- Chóng ta rót ra çch lùa chän sù viÖc chi tiÕt tiªu biÓu

h¹nh(1)+ ChuyÓn nçi niÒm bÊt h¹nh ®¸ng th¬ng thµnh cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nhîng ®Ó giµnh l¹i h¹nh phóc(2) Trong mçi sù viÖc tiªu biÓu trªn ®©y l¹i cã nhiÒu chi tiÕy.VÝ dô sù viÖc (1):TÊm lµ hiÖn th©n cña sè phËn bÊt h¹nh *Må c«i c¶ cha lÉn mÑ*§øa con riªng (ë víi g× ghÎ)*Lµ phËn g¸i*Ph¶i lµm nhiÒu viÖc vÊt v¶Nh÷ng chi tiÕt nµy lµm cho nçi khæ cña TÊm ®Ì nÆng lªn nµng nh mét tr¸i nói.- Chän sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu lµ kh©u quan träng trong qu¸ tr×nh viÕt hoÆc kÓ l¹i mét c©u chuyÖn

TruyÖn An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©u,Träng Thñy,t¸c gi¶ d©n gian ®· kÓ chuyÖn vÒ:C«ng viÖc x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt níc cña cha «ng ta*X©y thµnh,chÕ ná+T×nh vî chång*Gi÷a MÞ Ch©u vµ Träng thuû+T×nh cha con*Gi÷a An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©u§ã lµ sù viÖc tiªu biÓu- Hai chi tiÕt ®Òu lµ chi tiÕt tiªu biÓu. Hai chi tiÕt ®Òu më ra bíc ngoÆt, sù viÖc míi, t×nh tiÕt míi. NÕu thiÕu nh÷ng chi tiÕt nµy c©u chuyÖn sÏ dõng l¹i kÐm phÇn ý nghÜa.VÝ dô nÕu Träng thuû kh«ng than phiÒn th× t¸c gi¶ d©n gian khã mµ miªu t¶ chi tÕt Träng thuû theo dÊu l«ng ngçng t×m thÊy x¸c vî. C©u chuyÖn chØ cã thÓ dõng l¹i ë TriÖu §µ cÊt qu©n sang ®¸nh ¢u l¹c giµnh th¾ng lîi. NÕu thÕ th× c©u chuyÖn gi¶m sù hÊp dÉn,cßn ®©u lµ bi t×nh sö MÞ Ch©u –Träng Thuû, cßn ®©u lµ th¸i ®é t¸c gi¶ d©n gian víi 2 nh©n vËt

55

II. LuyÖn tËp(H/S ®äc SGK)- KÓ l¹i chuyÖn nµy (Hßn ®¸ xÊu xÝ) cã ngêi ®Þnh bá chi tiÕt hßn ®¸ xÊu xÝ ®îc ph¸t hiÖn vµ trë ®i n¬i kh¸c.Lµm nh thÕ cã ®îc kh«ng v× sao?

- Rót ra bµi häc g× vÒ lùa chän sù viÖc,chi tiÕt tiªu biÓu?

- §o¹n v¨n ¤-§i-Xª trë vÒ nhµ v¨n H« Me kÓ chuyÖn g×?

- Cuèi ®o¹n trÝch t¸c gi¶ ®· chän sù viÖc g× ?®-îc kÓ b»ng chi tiÕt tiªu biÓu nµo cã thÓ coi ®©y lµ thµnh c«ng cña H«-me- r¬ trong kÓ chuyÖn sö thi kh«ng?

nµy.- Anh t×m gÆp «ng gi¸o vµ theo «ng ®i viÕng mé cha+ Con ®êng dÉn hai ngêi tíi nghÜa ®Þa, hä ®øng tríc ng«i mé thÊp ,bÐ .+Anh th¾p h¬ng,cói ®Çu tríc mé cha,®«i m¾t ®á hoe,miÖng mÕu m¸o nh muèn khãc.+Anh g× dÇm nh÷ng g× kh«ng râ.H×nh nh anh muèn nãi víi cha anh nhiÒu l¾m. Ngêi cha hiÒn lµnh, lóc nµo còng quan t©m tíi con, ngêi cha ®· khæ së c¶ mét ®êi.+Anh nh muèn cÊt lªn tiÕng gäi cha ¬i !cha!con ®· vÒ ®©y th× cha ®·…+NghÑn ngµo kh«ng nãi thµnh lêi.+Níc m¾t rng rng.+Bªn c¹nh «ng gi¸o còng ngÊn lÖ- Ngêi viÕt hoÆc kÓ chuyÖn ph¶i x©y dùng ®îc cèt truyÖn. Cèt truyÖn bao gåm hÖ thèng nh©n vËt sù viÖc, t×nh tiÕt.Sù viÖc t×nh tiÕt Êy gãp phÇn c¬ b¶n h×nh thµnh cèt truyÖn .VÝ dô truyÖn “Lµng ”cña nhµ v¨n Kim L©n+Nh©n vËt chÝnh lµ «ng Hai.+Sù viÖc chÝnh rÊt yªu c¸i lµng cña m×nh.*Tríc c¸ch m¹ng *Trong kh¸ng chiÕn+¤ng Hai theo lÖnh t¶n c xa lµng *Lu«n nhí vÒ lµng*Buån khi nghe tin lµng theo giÆc *Sung síng khi nghe tin chÝnh x¸c lµng «ng kh«ng theo giÆc

-Kh«ng ®îc: Chi tiÕt hßn ®¸ xÊu xÝ ®îc ph¸t hiÖn vµ trë ®i n¬i kh¸c lµ chi tiÕt quan träng lµm t¨ng thªm ý nghÜa ë trªn ®êi nµy cã nh÷ng sù viÖc, sù vËt tëng chõng nh bá ®i nhng laÞ v« cïng quan träng. MÆt kh¸c sù sai lÇm chÞu ®ùng nh

56

®¸ sèng ©m thÇm mµ kh«ng sî hiÓu lÇm lµ tèt. H·y sèng nh thÕ.

- Lùa chän sù viÖc chi tiÕt tiªu biÓu lµ nh÷ng sù viÖc Êy, chi tiÕt Êy ph¶i lµm nªn cèt truyÖn

- §o¹n v¨n ¤-§i-Xª trë vÒ nhµ v¨n H« Me kÓ vÒ t©m tr¹ng cña Pª Lª Nèp &¤-®i-xª ®ång thêi kÓ vÒ sù ®Êu trÝ gi÷a Pª Lª Nèp vµ ¤-®i-xª

-Cuèi ®o¹ - Cuèi ®o¹n trÝch ¤-®i-xª trë vÒ lµ liªn t-ëng trong kÓ chuyÖn.T¸c gi¶ chän sù viÖc mÆt ®Êt dÞu hiÒn lµ kh¸t khao cña nh÷ng ngêi ®i biÓn nhÊt lµ nh÷ng ngêi bÞ ®¾m thuyÒn ®Ó tõ ®ã so s¸nh sù kh¸t khao mong ®îi sù gÆp mÆt cña vî chång ¤-®i-xª. ¤-®i-xª trë thµnh mong mái khao kh¸t ch¸y báng cña nµng Pª Lª NèpC¸ch so s¸nh trong kÓ chuyÖn lµ mét trong nh÷ng thµnh c«ng cña H« Me./.

57

TiÕt: TÊm C¸m



Gióp häc sinh:

1. HiÓu ®îc ý nghÜa nh÷ng m©u thuÉn, xung ®ét vµ sù

biÕn ho¸ cña TÊm trong truyÖn.

2. N¾m ®îc gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña truyÖn.


- SGK, SGV.











I. §äc - t×m hiÓu58

(H/S ®äc phÇn tiÓu dÉn SGK)1. TiÓu dÉn- SGK trong phÇn tiÓu dÉn ®Ò cËp tíi néi dung g×?(H/S ®äc v¨n b¶n)

2. Bè côc SGK chia ®o¹n rÊt râ. Em h·y t×m ý cña mçi ®o¹n.

3. Chñ ®Ò - Em h·y x¸c ®Þnh chñ ®Ò cña truyÖn.4. Gi¶i nghÜa tõ khã (SGK) II. §äc - hiÓu 1. Th©n phËn cña TÊm(Häc sinh lÇn lît ®äc)- Cuéc ®êi vµ sè phËn bÊt h¹nh ®îc miªu t¶ nh thÕ nµo?- MÊy chi tiÕt Êy gîi cho em suy nghÜ g×?

- PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bÇy ba néi dung. + Ph©n lo¹i truyÖn cæ tÝch. TruyÖn cæ tÝch ®îc chia lµm 3 lo¹i. §ã lµ lo¹i truyÖn cæ tÝch sinh ho¹t, cæ tÝch loµi vËt vµ cæ tÝch thÇn k×. + truyÖn cæ tÝch thÇn k× chiÕm sè l-îng nhiÒu nhÊt. §ã lµ lo¹i truyÖn cã sù thamgia cña nhiÒu yÕu tè thÇn k× vµo tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña truyÖn (tiªn, bôt, sù biÕn ho¸ thÇn k×, vËt b¸u tr¶ ¬n…). Néi dung truyÖn cæ tÝch thÇn k× lµ ®Ò cËp tíi sè phËn bÊt h¹nh cña ngêi lao ®éng vÒ h¹nh phóc gia ®×nh, vÒ c«ng b»ng x· héi, vÒ phÈm chÊt vµ n¨ng lùc cña con ngêi. + TruyÖn TÊm Çm thuéc cæ tÝch thÇn k×. TruyÖn TÊm Çm ®îc phæ biÕn ë nhiÒu d©n téc kh¸c nhau trªn thÕ giíi. Theo thèng kª cña n÷ sÜ ngêi Anh trªn thÕ giíi cã 564 kiÓu truyÖn TÊm Çm. ë ViÖt Nam cã 30 kiÓu truyÖn TÊm Çm. ý ¦ëi, ý Noäng (ngêi Th¸i) lµ mét trong kiÓu truyÖn TÊm Çm.- §o¹n 1: Cuéc ®êi vµ sè phËn bÊt h¹nh cña TÊm. Nhng TÊm lu«n ®îc bôt gióp ®ì.- §o¹n 2: VËt b¸u trë ¬n, h¹nh phóc ®· ®Õn víi TÊm.- §o¹n 3: Cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nh-îng qua l¹i nh÷ng kiÕp håi sinh cña TÊm ®Ó giµnh l¹i h¹nh phóc.- Miªu t¶ cuéc ®êi vµ sè phËn bÊt h¹nh cña TÊm. §ång thêi thÓ hiÖn cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nhîng ®Ó giµnh l¹i h¹nh phóc trong x· héi phong kiÕn ngµy x-a.- MÊy dßng më ®Çu cña truyÖn ta rót ra +TÊm vµ Çm lµ hai chÞ em cïng cha kh¸c mÑ + MÑ TÊm chÕt khi TÊm cßn nhá tuæi + Cha chÕt, TÊm ë víi d× ghÎ lµ mÑ ®Î

59

- T¸c gi¶ d©n gian ®· miªu t¶ diÔn biÕn truyÖn nh thÕ nµo ®Ó dÉn ®Õn xung ®ét gi÷a TÊm vµ mÑ con Çm?

- Em cã nhËn xÐt g× vÒ nhng chi tiÕt miªu t¶ ®Ó lµm næi bËt m©u thuÉn?

- M©u thuÉn trong truyÖn ®¹i diÖn cho lùc lîng ®èi lËp nµo? Gia ®×nh hay x· héi?

ra Çm

- TÊm må c«i c¶ cha lÉn mÑ, lµ ®øa con riªng l¹i lµ phËn g¸i, sèng trong x· héi phong kiÕn ngµy xa, nçi khæ cña TÊm bÞ ®Ì nÆng nh mét tr¸i nói. TÊm ®¹i diÖn cho çi thiÖn lµ c« g¸i ch¨m chØ hiÒn lµnh ®«n hËu.- T¸c gi¶ d©n gian ®· miªu t¶: + TÊm lµm lông vÊt v¶ suèt c¶ ngµy, ®ªm l¹u xay lóa gi· g¹o trong khi Çm ®îc mÑ nu«ng chiÒu, ¨n tr¾ng mÆc tr¬n quanh quÈn ë nhµ kh«ng ph¶i lµm viÖc nÆng. + Çm lõa TÊm trót hÕt giá tÐp ®Ó giµnh phÇn thëng chiÕm yÕm ®á. + MÑ con Çm lõa giÕt ç bèng ¨n thÞt. + MÑ con Çm kh«ng muèn cho TÊm ®i xem héi ®æ thãc trén lÉn g¹o b¾t nhÆt. + Khi thÊy TÊm thö giÇy, mô d× ghÎ bÜu m«i tá vÎ khinh miÖt. + GiÕt TÊm vµ giÕt c¶ nh÷ng kiÕp håi sinh cña TÊm- MÑ con Çm bãc lét TÊm vÒ vËt chÊt vµ c¶ tinh thÇn + VËt chÊt: lao ®éng quÇn quËt suèt ngµy, trót giá ç, b¾t bèng ¨n thÞt. + Tinh thÇn: giµnh chiÕc yÕm ®á, kh«ng cho xem héi, khinh miÖt khi thö giµy.Kh«ng chØ bãc lét vÒ vËt chÊt, tinh thÇm, chóng ®· nhÉn t©m giÕt TÊm ®Ó cíp ®o¹t h¹nh phóc. Chóng kh«ng chØ giÕt mét lÇn mµ tíi 4 lÇn nh÷ng kiÕp håi sinh cña TÊm: TÊm chÕt -> vµng anh -> xoan ®µo -> khung cöi -> c©y thÞ.TÊm khæ së vµ bÊt h¹nh, mÑ con Çm ¸c ®Õn tËn cïng cña çi ¸c. M©u thuÉn vµ xung ®ét cµng trë nªn c¨ng th¼ng.- B¶n th©n cña m©u thuÉn nµy lµ thÓ hiÖn sù xung ®ét trong gia ®×nh chÕ ®é

60

- Con ®êng dÉn ®Õn h¹nh phóc cña TÊm ®îc miªu t¶ nh thÕ nµo?

- Em cã suy nghÜ g× vÒ con ®êng dÉn ®Õn h¹nh phóc cña TÊm? H¹nh phóc Êy cho em c¶m nhËn g×?

2. Cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nhîng ®Ó giµnh l¹i h¹nh phóc.(Häc sinh ®äc phÇn 3 cßn l¹i)- TÊm ®· tr¶i qua mÊy kiÕp håi sinh?

- Ph©n tÝch tõng h×nh thøc biÕn ho¸ cña TÊm? Qu¸ tr×nh biÕn ho¸ Êy nãi lªn ý nghÜa g×?

- Em cã nhËn xÐt g× vÒ nh÷ng nh©n vËt ho¸ th©n cña TÊm?

phô quyÒn thêi cæ, khi ngêi phô n÷ gi÷ vai trß quan träng. Song m©u thuÉn gi÷a çi thiÖn vµ çi ¸c lµ chñ yÕu. TruyÖn TÊm Çm mîn xung ®ét trong gia ®×nh ®Ó ph¶n ¸nh m©u thuÉn x· héi. Çi thiÖn lµ TÊm (chÞu th¬ng chÞu khã b¾t ®Çy giá tÐp, ch¨n tr©i ®ång xa, nhÞn c¬m ®Ó dµnh nu«i bèng, thËt thµ c¶ tin nghe lêi mô d× ghÎ). Çi ¸c hiÖn h×nh qua mÑ con Çm (lõa g¹t lÊy giá tÐp tíc ®o¹t íc m¬ nhá bÐ lµ çi yÕm ®á, lÐn lót giÕt chÕt bèng, tr¾ng trîn trén thãc g¹o nh»m dËp t¾t niÒm vui ®îc giao c¶m víi ®êi cña TÊm).- Con ®êng dÉn ®Õn h¹nh phóc cña TÊm chÝnh lµ xu híng gi¶i quyÕt mÉu thuÉn. Muèn gi¶i quyÕt m©u thuÉn Êy, t¸c gi¶ d©n gian ®· sö dông yÕu tè k× ¶o trong truyÖn. Bôt xuÊt hiÖn mçi khi TÊm buån tñi, an ñi, gióp ®ì. TÊm mÊt yÕm ®µo, Bôt cho ç bèng. TÊm mÊt bèng, Bôt cho hi väng ®æi ®êi. TÊm bÞ chµ ®¹p, h¾t hñi, Bôt cho ®µn chim sÎ ®Õn gióp ®ì TÊm ®Ó TÊm ®i héi lµng gÆp nhµ vua vµ trë thµnh hoµng hËu.- Tõ c« g¸i må c«i, TÊm trë thµnh hoµng hËu. H¹nh phóc Êy chØ cã ë con ngêi hiÒn lµnh l¬ng thiÖn, ch¨m chØ. §iÒu ®ã ®· nªu triÕt lÝ “ë hiÒn th× gÆp lµnh”. §©y còng lµ quan niÖm phæ biÕn trong truyÖn cæ tÝch thÇn k× ë ViÖt Nam. MÆt kh¸c trë thµnh hoµng hËu lµ íc m¬, kh¸t väng lín lao cña ngêi n«ng d©n bÞ ®Ì nÐn ¸p bøc. Song truyÖn TÊm Çm kh«ng chØ dõng l¹i ë kÕt thóc phæ biÕn ®ã mµ më ra mét híng kh¸c. §ã lµ cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nhîng ®Ó giµnh l¹i h¹nh phóc.- TÊm tr¶i qua bèn kiÕp håi sinh: Chim vµng anh -> xoan ®µo -> khung cöi -> qu¶ thÞ-TÊm bÞ giÕt ho¸ thµnh chim Vµng Anh.

61

- NÕu ®«i giÇy lµ vËt trao duyªn th× çi g× lµ vËt nèi duyªn? Em h·y ph©n tÝch?

- Ngoµi nghÖ thuËt lùa chän sù viÖc vµ chi tiÕt, anh (chÞ) cßn ph¸t hiÖn ra yÕu tè nghÖ thuËt nµo?

III. Cñng cè(Tham kh¶o phÇn ghi

Vµng Anh bÞ giÕt mäc lªn c©y xoan ®µo. Xoan ®µo bÞ chÆt lµm lµm thµnh khung cöi. Khung cöi bÞ ®èt mäc lªn c©y thÞ. Tõ qu¶ thÞ, TÊm chui ra lµm chuyÖn bÊt ngê, trë l¹i lµm ngêi gÆp l¹i Hoµng tö.- Mét c« TÊm hiÒn lµnh l¬ng thiÖn võa ng· xuèng, mét c« TÊm m¹nh mÏ quyÕt liÖt sèng dËy trë vÒ víi cuéc ®êi ®ßi l¹i h¹nh phóc. TÊm ho¸ Vµng Anh ®Ó b¸o hiÖu sù cã mÆt cña m×nh. Vµng Anh bÞ giÕt, TÊm ho¸ c©y xoan ®µo, khung cöi dÖt tuyªn chiÕn víi kÎ thï “cãt ca, cãt kÐt, lÊy tranh chång chÞ, chÞ khoÐt m¾t ra”. Khung cöi dÖt, qu¶ thÞ lµ nh÷ng vËt TÊm ho¸ th©n còng lµ nh÷ng g× b×nh dÞ, th©n th¬ng trong cuéc sèng d©n d·. §ã lµ nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp t¹o Ên tîng thÇm mÜ cho truyÖn.- Nh÷ng vËt ho¸ th©n còng ®Òu lµ nh÷ng yÕu tè k× ¶o. Song nã kh¸c h¼n yÕu tè k× ¶o nh «ng Bôt ë phÇn ®Çu cña truyÖn. ë phÇn ®Çu Bôt hiÖn lªn gióp TÊm mçi lÇn TÊm khãc. ë ®©y TÊm kh«ng hÒ khãc, kh«ng thÊy cã sù xuÊt hiÖn cña Bôt. TÊm ph¶i tù m×nh giµnh vµ gi÷ lÊy h¹nh phóc. Cho nªn chim vµng anh, xoan ®µo, khung cöi, qu¶ thÞ chØ lµ n¬i TÊm göi linh hån ®Ó trë vÒ ®Êu tranh quyÕt liÖt víi çi ¸c giµnh l¹i h¹nh phóc.- MÆt kh¸c nh÷ng vËt ho¸ th©n nµy cã thÓ bÞ ¶nh hëng ë thuyÕt lu©n håi cña ®¹o PhËt. Song ®ã chØ lµ mîn çi vá bÒ ngoµi cña thuyÕt lu©n håi ®Ó thÓ hiÖn íc m¬, tinh thÇn l¹c quan cña nh©n d©n lao ®éng. Bëi theo thuyÕt lu©n håi cña ®¹o PhËt kiÕp nµy chÞu ®au khæ v× téi lçi tõ kiÕp tríc, sau ®ã t×m h¹nh phóc ë câi NiÕt bµn cùc l¹c. C« TÊm chÕt ®i sèng l¹i kh«ng ph¶i t×m h¹nh phóc ë câi NiÕt bµn mµ giµnh quyÕt vµ gi÷ h¹nh phóc ngay ë câi ®êi nµy. §©y lµ thÓ hiÖn lßng yªu ®êi

62

nhí SGK)- Nªu Ên tîng sau khi ®äc truyÖn.- TruyÖn ph¶n ¸nh íc m¬ g× cña nh©n d©n lao ®éng.

vµ b¶n chÊt duy vËt cña ngêi lao ®éng khi s¸ng t¹o truyÖn cæ tÝch.- NÕu ®«i giµy lµ vËt trao duyªn th× miÕng trÇu tªm c¸nh phîng lµ vËt nèi duyªn. MiÕng trÇu c¸nh phîng lµ thÓ hiÖn sù khÐo lÐo ®¶m ®ang cña ngêi tªm trÇu. Nhê nã, Hoµng tö ®· nhËn ra ngêi vî cña m×nh ®Ó ®a ra TÊm håi cung. MiÕng trÇu còng lµ h×nh ¶nh quen thuéc trong ®êi sèng v¨n ho¸, g¾n víi phong tôc h«n nh©n. NhËn trÇu vµ ¨n trÇu lµ nhËn lêi giao íc, kÕt h«n. + MiÕng trÇu nªn d©u nhµ ng-êi.+ MiÕng trÇu ¨n ngät nh ®êng§· ¨n lÊy cña ph¶i th¬ng lÊy ngêi.V× vËy miÕng trÇi mang ý nghÜa giao duyªn kh«ng thÓ kh«ng cã mÆt trong sù héi ngé gi÷a nhµ vua vµ TÊm.- NghÖ thuËt thÓ hiÖn sù chuyÓn biÕn cña nh©n vËt TÊm lóc ®Çu TÊm hoµn toµn thô ®éng “¤m mÆt khãc” (3 lÇn khãc). Thùc ra khi khãc, TÊm ®· nhËn ra sè phËn cay ®¾ng, ®au khæ cña m×nh. Nhng sau khi bÞ giÕt ta thÊy TÊm ®øng th¼ng dËy kiªn quyÕt kh«ng hÒ r¬i níc m¾t.

- TruyÖn lµm rung ®éng ngêi ®äc bëi nçi niÒm bÊt h¹nh ®¸ng th¬ng cña c« g¸i må c«i vµ chuyÓn thµnh cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nhîng ®Ó giµnh h¹nh phóc. TruyÖn ph¶n ¸nh m¬ íc ®æi ®êi, tinh thÇn l¹c quan cña «ng bµ ta.

E. Tham kh¶o - “Lêi cña TÊm” - ¸nh TuyÕt

63

TiÕt: Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù



Gióp häc sinh:

1. HiÓu ®îcvai trß vµ t¸c dông cña c¸c yÕu tè miªu t¶, biÓu

c¶m trong lêi v¨n tù sù.

2. BiÕt kÕt hîp gi÷a miªu t¶, biÓu c¶m trong v¨n tù sù.


- SGK, SGV.



64








I. ¤n tËp vÒ miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù. 1. ThÕ nµo lµ miªu t¶?

2. ThÕ nµo lµ biÓu c¶m?

3. Miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù cã g× gièng nhau vµ kh¸c nhau víi v¨n b¶n miªu t¶ vµ biÓu c¶m?

4. C¨n cø vµo ®©u ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù?

- Dïng çc chi tiÕt, h×nh ¶nh gióp ngêi ®äc, ngêi nghe h×nh dung ra ®îc ®Æc ®iÓm næi bËt cña mét sù viÖc, sù vËt, con ngêi, phong c¶nh lµm cho ®èi tîng nãi ®Õn nh hiÖn ra tríc mÆt.- Trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp bµy tá t tëng t×nh c¶m, c¶m xóc, th¸i ®é vµ sù ®¸nh gi¸ cña ngêi viÕt ®èi víi ®èi tîng ®îc nãi tíi.- Miªu t¶ trong tù sù gièng miªu t¶ trong v¨n b¶n miªu t¶ ë çch thøc tiÕn hµnh. Nhng kh¸c lµ nã kh«ng chi tiÕt, cô thÓ mµ chØ lµ miªu t¶ kh¸i qu¸t cña sù vËt, sù viÖc, con ngêi ®Ó truyÖn cã søc hÊp dÉn.- T¬ng tù nh vËy biÓu c¶m trong v¨n tù sù còng gièng nh biÓu c¶m trong v¨n b¶n biÓu v¶m vÒ çch thøc. Song ë tù sù chØ lµ nh÷ng c¶m xóc xen vµo tríc nh÷ng sù viÖc, chi tiÕt cã t¸c ®éng m¹nh mÏ vÒ t t-ëng, t×nh c¶m víi ngêi ®äc, ngêi nghe.- C¨n cø vµo sù hÊp hÉn qua h×nh ¶nh miªu t¶ ®Ó liªn tëng tíi yÕu tè bÊt ngê trong truyÖn.- C¨n cø vµo sù truyÒn c¶m m¹nh mÏ qua çch trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp bµy tá t t-ëng t×nh c¶m cña t¸c gi¶. VÝ dô: ®©y lµ ¸nh tr¨g trong ®ªm rõng Trêng S¬n trong

65

(H/S ®äc ®o¹n v¨n ë c©u hái 4 SGK).Gi¶i thÝch v× sao cã thÓ coi ®o¹n trÝch v¨n b¶n tù sù díi ®©y rÊt thµnh c«ng trong viÖc sö dông çc yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m?

truyÖn ng¾n “M¶nh tr¨ng cuèi rõng” cña NguyÔn Minh Ch©u: “Xe t«i ch¹y trªn líp s¬ng bång bÒnh. M¶nh tr¨ng khuyÕt ®øng yªn ë cuèi trêi s¸ng trong nh mét m¶nh b¹c. Khung cöa xe n¬i c« g¸i ngåi lång léng ®Çy bãng tr¨ng”.Qua çch miªu t¶ nµy trong v¨n tù sù khiÕn ngêi ®äc nhËn thÊy ¸nh tr¨ng t¬i t¾n trong trÎo nh mèi t×nh rÊt ®Ñp cña ®«i nam n÷ thanh niªn trªn hµnh tr×nh cøu níc. Mét chót liªn tëng NguyÖt còng lµ tr¨ng th× tõ chç NguyÖt to¶ ra mét thø ¸nh tr¨ng trong trÎo Êy.Çch miªu t¶ nµy võa quen thuéc mµ còng rÊt riªng. Cã ¸nh tr¨ng dÉn ®êng ra trËn. ¸nh tr¨ng hoµ trong ý nghÜ l·ng m¹n cña chµng trai vÒ c« g¸i. ¸nh tr¨ng hoµ víi h×nh ¶nh gîi c¶m cña ngêi thiÕu n÷ t¹o nªn vÎ ®Ñp huyÒn ¶o.

- X¸c ®Þnh çc yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m cïng sù ®ãng gãp n©ng cao gi¸ trÞ cña ®o¹n trÝch. + Miªu t¶:*Suèi reo râ h¬n, ®Çm ao nhen lªn nh÷ng ®èm löa nhá vµ v¨ng v¼ng trong kh«ng gian nh÷ng tiÕng sét so¹t, nh÷ng tiÕng rung khe khÏ tëng ®©u cµnh c©y ®ang v¬n dµi vµ cá non ®ang mäc.* Mét lÇn tõ phÝa mÆt ®Çm lÊp l¸nh díi kia næi lªn mét tiÕng kªu dµi, n·o ruét ng©n vang rÒn rÒn. Còng võa lóc mét v× sao rùc rì ®æi ng«i lít trªn ®Çu chóng t«i vÒ cïng mét híng ®ã, dêng nh tiÕng than v·n mµ chóng t«i võa nghe thÊy kia ®· mang theo mét luång ¸nh s¸ng.* Nµng vÉn ngíc m¾t lªn cao, tay ®ì lÊy ®Çu, vai kho¸c tÊm da cõu non nµng nh chó môc ®ång cña nhµ trêi. + BiÓu c¶m:* T«i c¶m thÊy cã çi g× m¸t rîi vµ mÞn

66

II. Quan s¸t liªn tëng tëng tîng ®èi víi miªu t¶ vµ biÓu c¶m trong v¨n tù sù. 1. Chän ®iÒn tõ (quan s¸t, liªn tëng, tëng tîng) vµo çc « trèng.

2. §Ó lµm tèt viÖc miªu t¶ trong v¨n tù sù ngêi lµm chØ cÇn quan s¸t ®èi tîng mét çch kÜ cµng mµ kh«ng cÇn liªn tëng, tëng tîng kh«ng?

3. Ph¶i t×m sù biÓu c¶m tõ ®©u.

mang tùa nhÌ nhÑ xuèng vai t«i.* Cßn t«i, t«i nh×n nµng ngñ, ®¸y lßng h¬i xao xuyÕn nhng vÉn gi÷ ®îc m×nh v× ®ªm sao s¸ng kia bao giê còng ®em l¹i cho t«i nh÷ng ý nghÜ cao ®Ñp.* T«i tëng ®©u mét trong nh÷ng ng«i sao kia, ng«i sao tinh tó nhÊt, ngêi s¸ng nhÊt l¹c mÊt ®êng ®i ®· ®Ëu xuèng vai t«i mµ thiªm thiÕp ngñ.- YÕu tè miªu t¶ mang l¹i kh«ng gian yªn tÜnh cña mét ®ªm ®Çy sao trªn trêi, chØ cßn nghe thÊy tiÕng suèi reo, cá mäc, tiÕng kªu cña loµi c«n trïng. Cã hai ngêi c« chñ vµ chµng trai (Môc ®ång, ®ang thøc tr¾ng dâi nh×n sao).Râ rµng yÕu tè miªu t¶ vµ biÓu c¶m t¨ng thªm vÎ ®Ñp hån nhiªn cña c¶nh vËt, cña lßng ngêi. Ta nh chøng kiÕn c¶nh ®ªm sao th¬ méng trªn nói cao ë Pr«-v¨ng-x¬ miÒn Nam níc Ph¸p cïng nh÷ng rung ®éng khÏ khµng, say sa mµ thanh khiÕt trong t©m hån chµng ch¨n cõu bªn c« g¸i ng©y th¬ xinh ®Ñp. NÕu thiÕu nh÷ng yÕu tè nµy, chóng ra kh«ng c¶m thÊy hÕt nh÷ng g× tèt ®Ñp ®ã.

- a ®iÒn tõ liªn tëng - b ®iÒn tõ quan s¸t - c ®iÒn tõ tëng tîngTõ çch ®iÒn nµy, ta sÏ cã çc c©u v¨n thÓ hiÖn mét kh¸i niÖm: + Liªn tëng: Tõ sù viÖc hiÖn tîng nµo ®ã mµ nghÜ ®Õn sù viÖc hiÖn tîng cã liªn quan. + Quan s¸t: Xem xÐt ®Ó nh×n râ, biÕt râ sù vËt hay hiÖn tîng. + Tëng tîng: T¹o ra trong t©m trÝ h×nh ¶nh çi kh«ng hÒ cã tríc m¾t hoÆc cßn cha hÒ gÆp.- Kh«ng chØ quan s¸t trong miªu t¶ mµ

67

III. Cñng cè

ph¶i liªn tëng, tëng tîng míi g©y ®îc c¶m xóc. Trë l¹i ®o¹n v¨n cña A§«-®ª, “nh÷ng v× sao” ta nhËn ra.- Ph¶i quan s¸t ®Ó nhËn ra. Trong ®ªm tiÕng suèi nghe râ h¬n, ®Çm ao nhen lªn nh÷ng ®èm löa, nh÷ng tiÕng sét so¹t v¨ng v¼ng trong kh«ng gian.* Tëng tîng: c« g¸i nom nh mét chó môc ®ång cña nhµ trêi n¬i cã nh÷ng ®¸m cíi sao.* Liªn tëng: Cuéc hµnh tr×nh trÇm lÆng, ngoan ngo·n cña ngµn sao gîi nghÜ ®Õn ®µn cøu lín. a) ®óng b) ®óng c) ®óng d) kh«ng chÝnh x¸c. V× chØ cã tiÕng nãi cña tr¸i tim cha ®ñ nã mang tÝnh chñ quan. Nh÷ng suy nghÜ ch©n thµnh, s©u s¾c chØ cã thÓ liªn tëng c¸c sù viÖc, sù vËt xung quanh m×nh. NÕu chØ dùa vµo nhËn biÕt cña t©m hån m×nh th× cha ®ñ.- Ghi nhí (tham kh¶o SGK)

68

TiÕt: Tam ®aÞ con gµ

(TruyÖn cêi) Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…


Gióp häc sinh:

1. HiÓu ®îc m©u thuÉn tr¸i tù nhiªn trong c¸ch øng phã cña

anh häc trß dèt n¸t mµ hay khoe khoang.

2. ThÊy ®îc c¸i hay cña nghÖ thuËt nh©n vËt tù béc lé.


- SGK, SGV.








69



(gäi H/S ®äc phÇn tiÓu dÉn)I. §äc - t×m hiÓu 1. TiÓu dÉn- PhÇn tiÓu dÉn SGK nªu néi dung g×?

2. V¨n b¶n (H/S ®äc v¨n b¶n)a. Gi¶i thÝch tõ khã

(SGK)b. Chñ ®Ò:

- Nªu chñ ®Ò truyÖn?

II. §äc - hiÓu - §èi víi truyÖn cêi nªn ph©n tÝch nh thÕ nµo? Ph©n tÝch nh©n vËt hay ph©n tÝch t×nh huèng g©y cêi? 1. Çi cêi- Nh©n vËt truyÖn lµ ai?

- Çi cêi ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo? (Tr¶ lêi c©u hái 1 SGK). + M©u thuÉn tr¸i víi tù nhiªn cña nh©n vËt.

- PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy ph©n lo¹i truyÖn cêi. + TruyÖn kh«i hµi: nh»m môc ®Ých gi¶i trÝ, mua vui Ýt nhiÒu cã tÝnh gi¸o dôc. + TruyÖn trµo phóng: phª ph¸n nh÷ng kÎ thuéc giai cÊp quan l¹i bãc lét (trµo phóng thï), phª ph¸n thãi h tËt xÊu trong néi bé nh©n d©n (trµo phóng ban).

- Miªu t¶ liªn tiÕp nh÷ng t×nh huèng vµ çch xö trÝ cña anh häc trß dèt nhng hay khoe khoang l¹i liÒu lÜnh ®Ó lµm bËt lªn tiÕng cêi phª ph¸n.- truyÖn cêi rÊt Ýt nh©n vËt. Nh©n vËt chÝnh trong truyÖn lµ ®èi tîng chñ yÕu cña tiÕng cêi. V¶ l¹i truyÖn cêi kh«ng kÓ vÒ sè phËn, cuéc ®êi nh©n vËt nh truyÖn cæ tÝch. Mäi chi tiÕt trong truyÖn ®Òu h-íng vÒ t×nh huèng g©y cêi. Nªn t¸c gi¶ chØ ®äc - hiÓu theo çi cêi vµ b¶n chÊt çi cêi.- Nh©n vËt truyÖn lµ anh häc trß dèt hay nãi ch÷, hay khoe khoang vµ rÊt liÒu lÜnh.CÇn ph¶i hiÓu r»ng b¶n th©n çi dèt cña häc trß kh«ng cã g× ®¸ng cêi. Çi dèt cña ngêi thÊt häc nh©n d©n c¶m th«ng. Çi dèt cña häc trß nh©n d©n chØ chª tr¸ch chø kh«ng cêi. ë ®©y cêi kÎ dèt hay khoe, hay nãi ch÷. C¶ gan h¬n d¸m nhËn ®i d¹y trÎ. Çi xÊu cña anh ta kh«ng dõng ë lêi nãi mµ ®· thµnh hµnh ®éng.- Çi cêi ®îc thÓ hiÖn nhiÒu lÇn. LÇn thø nhÊt: + Ch÷ kª thÇy kh«ng nhËn ra mÆt ch÷.

70

* ThÇy liªn tiÕp bÞ ®Æt vµo çc t×nh huèng.ThÇy ®· gi¶i quyÕt nh thÕ nµo?

* Gi¶i quyÕt t×nh huèng thÇy ®· béc lé çi dèt cña m×nh nh thÕ nµo?

2. B¶n chÊt çi cêi- Anh (chÞ) h·y nªu ý nghÜa cña truyÖn?

Häc trß hái gÊp, thÇy nãi liÒu: “Dñ dØ lµ con dï d×”. Dñ dØ ®©u ph¶i lµ ch÷ H¸n, mµ trªn ®êi nµy lµm g× cã con vËt nµo lµ dñ dØ, dï d×. Anh häc trß nµy ®i ®Õn tËn cïng cña sù dèt n¸t th¶m h¹i vµ liÒu lÜnh. Çi dèt ®· ®îc ®Þnh lîng. Anh ta võa dèt kiÕn thøc s¸ch vë, võa dèt kiÕn thøc thùc tÕ. + LÇn thø hai ta cêi vÒ sù giÊu dèt vµ sÜ diÖn h·o cña anh häc trß lµm thÇy d¹y häc “ThÇy còng kh«n, sî nhì sai ngêi nµo biÕt th× xÊu hæ míi b¶o trß ®äc khe khÏ”. Râ rµng anh häc trß lµm thÇy liÒu lÜnh bao nhiªu th× l¹i thËn träng bÊy nhiªu trong viÖc giÊu dèt. Anh ta dïng çi l¸u ç vÆt ®Ó gì bÝ. §ã lµ çch giÊu dèt. + LÇn thø ba ta cêi khi thÇy t×m ®Õn thæ c«ng. Thæ c«ng còng ®îc “khoÌo” vµo víi anh chµng häc trß l¸u ç nµy. Çi dèt ngöa ra c¶ ba ®µi ©m d¬ng. ThÇy ®¾c ý “BÖ vÖ ngåi lªn giêng b¶o trÎ ®äc to”. Bän trÎ gµo to “Dñ dØ lµ con dï d×”. Çi dèt ®· khuÕch ®¹i vµ ®îc n©ng lªn. + LÇn thø t lµ sù ch¹m tr¸n víi chñ nhµ. Thãi giÊu dèt bÞ lËt tÈy. Çi dèt cña Thæ c«ng ®îc chÝnh thÇy nh¹o b¸ng “M×nh ®· dèt Thæ c«ng nhµ nã cßn dèt h¬n”. ThÇy ®· lßi çi ®u«i dèt vÉn gîng g¹o giÊu dèt. “Dñ d× lµ con dï d×, con dï d× lµ chÞ con c«ng, con c«ng lµ «ng con gµ”. §óng lµ tam ®¹i con gµ. Lµm g× cã con dï d×, v¶ l¹i con c«ng ®©u ph¶i lµ cïng nguån gèc víi con gµ. Çi dèt nä lång víi çi çi dèt kia.- ë mçi t×nh huèng g©y cêi trªn ®©y, anh häc trß lµm thÇy d¹y häc gi¶i quyÕt t×nh huèng anh ta tù béc lé çi dèt cña m×nh.TiÕng cêi mang ý nghÜa phª ph¸n, nã hãm hØnh, s©u s¾c vµ mang ®Ëm chÊt d©n gian. TruyÖn cã nãi vÒ ch÷ nghÜa nhng kh«ng lØnh kØnh ch÷ nghÜa.

71

TruyÖn cã ý nghÜa ®¸nh gi¸ c¸c h¹ng thÇy trong x· héi phong kiÕn suy tµn, trong ®ã cã thÇy ®å d¹y ch÷. MÆt kh¸c, truyÖn kh«ng chØ phª ph¸n c¸c «ng ®å phong kiÕn n¨m xa mµ cßn nh¾c nhë c¶nh tØnh nh÷ng kÎ h«m nay còng m¾c bÖnh Êy.- Tham kh¶o phÇn ghi nhí trong SGK.

E. Tham kh¶o - Hoµng TiÕn Tùu - B×nh gi¶ng truyÖn d©n gian, Nxb Gi¸o dôc, 2001

TiÕt: Nhng nã ph¶i b»ng hai mµy



Gióp häc sinh: 72

1. HiÓu ®îc c¸i cêi (nguyªn nh©n c¸i cêi) vµ thÊy ®îc th¸i ®é

cña nh©n d©n víi b¶n chÊt tham nhòng cña quan l¹i ®Þa ph-

¬ng. §ång thêi thÊy ®îc t×nh c¶nh bi hµi cña ngêi lao ®éng

l©m vµo kiÖn tông.

2. N¾m ®îc biÖn ph¸p g©y cêi cña truyÖn.


- SGK, SGV.










I. §äc - t×m hiÓu (H/S ®äc v¨n b¶n)

a. Gi¶i nghÜa tõ khãb. Chñ ®Ò

- T×m chñ ®Ò truyÖn?

II. §äc - hiÓu- Nh©n vËt trong truyÖn lµ ai?

+ SGK - TruyÖn miªu t¶ thãi tham nhòng cña lÝ t-ëng trong viÖc xö kiÖn. §ång thêi thÊy ®-îc t×nh c¶nh bi hµi cña ngêi lao ®éng l©m vµo viÖc kiÖn tông.

- Nh©n vËt trong truyÖn lµ lÝ trëng víi ng-êi theo kiÖn lµ C¶i vµ Ng«.

73

- Cai cêi ®îc miªu t¶ nh thÕ nµo? (Tr¶ lêi c©u hái 1 vµ 2 ë SGK)

- Em cã nhËn xÐt g× vÒ cö chØ nµy?

- Tríc cö chØ Êy cña C¶i, thÇy lÝ xö nh thÕ nµo? Em cã nhËn xÐt nh thÕ nµo?

- Anh (chÞ) ®¸nh gi¸ nh thÕ nµo vÒ nh©n vËt Ng« vµ C¶i?

III. Cñng cè- Qua 2 truyÖn, chóng t¸c gi¶ rót ®îc nhËn xÐt vÒ truyÖn cêi d©n gian?

- Tríc hÕt giíi thiÖu sù viÖc mét çch ng¾n gän. Viªn lÝ trëng “næi tiÕng xö kiÖn giái”. C¶i vµ Ng« ®¸nh nhau råi mang nhau ®i kiÖn. C¶i sî kÐm thÕ lãt tr-íc thÇy lÝ n¨m ®ång. Ng« biÖn chÌ l¸ mêi ®ång. KÕt qu¶ xö kiÖn Ng« th¾ng C¶i thua.- Çi cêi cßn ®îc miªu t¶ ®Çy kÞch tÝnh qua cö chØ vµ hµnh ®éng g©y cêi.- §ã lµ cö chØ: “C¶i véi xoÌ n¨m ngãn tay ngÈng mÆt nh×n thÇy lÝ khÏ bÈm”.- Cö chØ Êy cña C¶i nh muèn nh¾c thÇy lÝ sè tiÒn anh t¸c gi¶ “lãt” tríc. Cö chØ Êy gièng nh©n vËt trong kÞch c©m. LÊy cö chØ hµnh ®éng thay cho lêi nãi.- “ThÇy lÝ còng xoÌ n¨m ngãn tay tr¸i óp lªn n¨m ngãn tay mÆt”. Cö chØ Êy phï hîp víi ®iÒu thÇy lÝ th«ng b¸o víi C¶i liÒn ®ã. Nã cßn Èn mét nghÜa kh¸c. §ã lµ çi ph¶i ®· bÞ çi kh¸c óp lªn che lÊp mÊt råi. §ã lµ tiÒn, nhiÒu tiÒn, nhiÒu lÔ vËt lo lãt. Sù kÕt hîp gi÷a cö chØ vµ lêi nãi ®· lµm bËt tiÕng cêi.- Dïng h×nh thøc ch¬i ch÷ ®Ó g©y cêi. §©y lµ lêi thÇy lÝ: “Tao biÕt mµy ph¶i… nhng nã l¹i ph¶i…B»ng hai mµy”. Ph¶i trong c©u nãi nµy mang nhiÒu nÐt nghÜa. Mét lµ lÏ ph¶i, chØ cã ®óng ®èi lËp víi çi sai, lÏ tr¸i. NghÜa thø hai lµ ®iÒu b¾t buéc cÇn ph¶i cã. Lêi thÇy lÝ lËp lê c¶ hai nghÜa Êy, céng víi hai bµn tay óp lªn nhau b»ng mêi ngãn th× râ rµng Ng« ®· ph¶i gÊp hai C¶i vµ lÏ ph¶i ë Ng« còng gÊp hai. Çch xö kiÖn cña lÝ tr-ëng thËt tµi t×nh.- Thùc ra t¸c gi¶ d©n gian còng kh«ng cã ý ®Þnh nãi vÒ nh÷ng ngêi l©m vµo viÖc kiÖn tông nh Ng« vµ C¶i. ý nµy nã ®Õn mét çch tù nhiªn. T¸c gi¶ d©n gian dïng tiÕng cêi ®Ó quÊt ®ßn roi vµo viÖc xö kiÖn cña lÝ trëng. Song C¶i vµ Ng« l©m vµo kiÖn mµ mÊt tiÒn. Riªng C¶i cßn mÊt

74

tiÒn cßn ph¶i ph¹t mét chôc roi”. TiÕng c-êi còng dµnh cho hä nhng thËt chua ch¸t. Hä võa ®¸ng th¬ng, võa ®¸ng tr¸ch.- TruyÖn Ýt nh©n vËt, bè côc chÆt, rÊt ng¾n gän. Çi cêi thêng t¹o ra tõ nh÷ng m©u thuÉn gi÷a çi cã / kh«ng, b×nh th-êng / kh«ng b×nh thêng, ®¹o lÝ / nghÞch lÝ, ngoµi / trong hiÖn tîng / b¶n chÊt. B¶n chÊt çi cêi lµ ý nghÜa phª ph¸n cña nã. Cßn cã tiÕng cêi vui cöa vui nhµ, vui anh vui em, tiÕng cêi ®éng viªn nhau trong cuéc sèng.

E. Tham kh¶o - Theo Tr¬ng ChÝnh – Phong Ch©u, tiÕng cêi d©n gian ViÖt Nam – Nxb Khoa häc x· héi, 1986

.............................................................................................................

.........................TiÕt:

Bµi viÕt sè 2: V¨n tù sù Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…I.§Ò bµi tham kh¶o

§Ò1. KÓ l¹i mét truyÖn cæ tÝch hoÆc mét truyÖn ng¾n mµ

anh (chÞ) yªu thÝch (vÝ dô:Sä dõa, BÕn quª, Nh÷ng ng«i sao xa

x«i …)

§Ò2. H·y tëng tîng m×nh lµ Xi-m«ng, kÓ l¹i chuyÖn bè cña Xi-

M«ng .

§Ò3.Sau khi tù tö ë giÕng Loa Thµnh, xuèng thuû cung ,Träng

Thuû ®·t×m gÆp l¹i MÞ Ch©u .Nh÷ng sù viÖc g× ®· x¶y ra?

H·y kÓ l¹i c©u chuyÖn ®ã.

75

II .Yªu cÇu chung

1.Xem l¹i ý nghÜa, ®¹c ®iÓm chung cña ph¬ng thøc tù sù vµ

çch lµm mét bµi v¨n tù sù (®· häc ë THCS , trong s¸ch Ng÷ v¨n

líp 6,tËp 1)

2. KÕt hîp víi nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ë bµi tríc vÒ çch tãm

t¾t v¨n b¶n tù sù vµ chän sù viÖc, chi tiÕt tiªu biÓu trong v¨n b¶n

tù sù ®Ó viÕt bµi.

III.Gîi ý çch lµm çc ®Ò bµi cô thÓ

§Ò 1: KÓ l¹i mét truyÖn cæ tÝch hoÆc mét truyÖn ng¾n mµ anh

(chÞ) yªu thÝch (vÝ dô:Sä dõa, BÕn quª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i …)

Gîi ý: Bµi lµm ph¶i ®¶m b¶o võa ®óng võa ®ñ néi dung cèt

truyÖn. KÓ l¹i c©u chuyÖn b»ng lêi v¨n cña m×nh. Tuy nhiªn, trong

khi kÓ vÉn cã thÓ dÉn y nguyªn c©u v¨n hoÆc lêi ®èi tho¹i cña çc

nh©n vËt trong t¸c phÈm. Cã thÓ tham kh¶o dµn ý díi ®©y (kÓ l¹i

truyÖn sù tÝch Sä Dõa).

(A) Më bµi

- KÓ giíi thiÖu gia c¶nh bè mÑ Sä Dõa

- Sù ra ®êi thÇn k× vµ h×nh ¶nh dÞ d¹ng cña Sä Dõa.

(B) Th©n bµi

LÇn lît kÓ çc sù viÖc sau:

76

- Sä Dõa ®i ch¨n bß cho nhµ Phó «ng nh÷ng tëng sÏ rÊt khã

kh¨n nhng cËu ch¨n rÊt giái.

- Phó «ng c¾t cö ba c« con g¸i ®i ®a con cho Sä Dõa

+ Hai c« chÞ ¸c nghiÖt, kiªu k×, thêng h¾t hñi Sä Dõa.

+ C« ót hiÒn lµnh, tÝnh hay th¬ng ngêi, ®èi ®·i víi Sä

Dõa rÊt tö tÕ.

- C« ót nhiÒu lÇn b¾t gÆp Sä Dõa biÕn thµnh chµng trai tuÊn

tó kh«i ng« ®em lßng yªu th¬ng chµng.

- Sä Dõa ®ßi mÑ sang hái cho m×nh con g¸i Phó «ng.

- Hai c« chÞ xÊu tÝnh nªn tõ chèi. C« ót v× biÕt ®îc th©n

h×nh cña Sä Dõa nªn cói mÆt, e lÖ b»ng lßng,…

- Sä Dõa ®i thi. Tríc khi ®i cßn dÆn dß vµ trao cho vî nh÷ng

vËt hé th©n,

- Hai c« chÞ bµy mu ¸c råi ®Èy c« em vµo bong c¸.

- C« em kh«ng chÕt, gi¹t vµo ë ®¶o hoang råi may m¾n nhê

vµo nh÷ng vËt hé th©n mµ gÆp ®îc chång m×nh.

(C) KÕt bµi

- Hai c« chÞ thÊy c« em trë vÒ th× xÊu hæ bá ®i biÖt tÝch.

- Vî chång quan tr¹ng tõ ®Êy sèng h¹nh phóc bªn nhau.

77

* Lu ý: Víi kiÓu lo¹i ®Ò bµi nµy, ngêi viÕt ph¶i biÕt lùa chän nh÷ng

chi tiÕt, nh÷ng sù viÖc tiªu biÓu trong t¸c phÈm råi diÔn ®¹t l¹i

b»ng v¨n phong cña m×nh, tr¸nh kÓ dµi dßng, qu¸ tham chi tiÕt.

§Ò2. H·y tëng tîng m×nh lµ Xi-m«ng, kÓ l¹i chuyÖn bè cña Xi-M«ng.

Gîi ý: §©y lµ kiÓu lo¹i ®Ó kÓ chuyÖn tëng tîng nhËp vai. Muèn

lµm tèt cÇn ph¶i ®Æt m×nh vµo hoµn c¶nh cña Xi-M«ng, biÕn

chuyÖn cña Xi-M«ng thµnh lêi tù thuËt cña m×nh. Cã thÓ x©y

dùng dµn ý kÓ chuyÖn nh sau:

(A) Më bµi

- Giíi thiÖu

+ T«i lµ Xi-M«ng, lµ con cña mÑ Bl¨ng-sèt vµ bè Phi-lip yªu th-

¬ng.

+ ThÕ nhng, c¸c b¹n biÕt kh«ng, tríc ®©y t«i ®· v« cïng ®au

khæ v× bÞ coi lµ ®øa trÎ kh«ng cã bè.

(B) Th©n bµi

KÓ l¹i lÇn lît c¸c sù kiÖn trong ®o¹n trÝch “Bè cña Xi-M«ng”.

(1) H«m Êy lµ ngµy ®Çu tiªn t«i ®i häc:

- BÞ b¹n bÌ trªu chäc nh thÕ nµo?

- B¶n th©n ®au ®ín ra sao? (trong suy nghÜ, hµnh

®éng…)

- C¶m gi¸c sî h·i, muèn lÈn tr¸nh, xa l¸nh b¹n bÌ.

78

(2) T«i ®· bá lªn bê s«ng, trong ®Çu v¬ng vÊn ý ®Þnh tö tù

ngay lóc Êy.

- KÓ l¹i t©m tr¹ng v« cïng tuyÖt väng lóc ë bê s«ng.

- C¶nh vËt lóc ®ã nh thÕ nµo? Nã khiÕn “t«i” c¶m gi¸c ra

sao?

(3) §ang tuyÖt väng, bçng nhiªn cã mét bµn tay ch¾c nÞch

®Æt lªn vai t«i. §ã lµ b¸c thî rÌn Phi-lÝp.

- KÓ l¹i viÑc b¸c thî rÌn nãi chuyÖn víi m×nh ra sao.

- B¸c ®a m×nh vÒ vµ nãi chuyÖn víi mÑ thÕ nµo?

(4) V« cïng sung síng khi b¸c Phi-lÝp ®ång ý nhËn lµm cha cña

m×nh.

- Muèn khoe víi c¸c b¹n vµ tù hµo v× m×nh cã bè.

(C) KÕt bµi

- §©y lµ c©u chuyÖn cã ý nghÜa nhÊt ®èi víi b¶n th©n

t«i.

KÓ tõ ngµy Êy t«i lu«n h¹nh phóc vµ tù hµo v× ®îc sèng

trong t×nh yªu th¬ng cña bè mÑ.

§Ò3:Sau khi tù tö ë giÕng Loa Thµnh , xuèng thuû cung , Träng

thuû ®· t×m gÆp l¹i MÞ Ch©u . Nh÷ng sù viÖc g× ®· x¶y ra ? H·y

kÓ l¹i c©u chuyÖn ®ã .

79

Gîi ý: §©y lµ lo¹i ®Ò yªu cÇu kÓ chuyÖn tëng tîng vµ s¸ng t¹o .

®Ó lµm tèt lo¹i bµi nµy cÇn ph¸t huy kh¶ n¨ng tëng tîng liªn tëng

(çc sù viÖc , çc chi tiÕt ®Î t¹o thµnh cèt truyÖn ) . Yªu cÇu çc chi

tiÕt, sù viÖc ph¶i ®¶m b¶o l«gic , ph¶i phï hîp víi t©m lÝ, tÝnh çch

cña çc nh©n vËt. Kh«ng nh÷ng thÕ çch gi¶i quyÕt ®îc ®a ra

còng ph¶i lµm hµi lßng ngêi ®äc.

Cã thÓ tham kh¶o mét dµn ý díi ®©y.

(A) Më bµi

- Sau khi an t¸ng cho vî, Träng Thuû ngµy ®ªm buån rÇu

khæ n·o.

- Mét h«m ®ang t¾m, Träng Thuû nh×n thÊy bãng MÞ

Ch©u ë díi níc bÌn nh¶y xuèng giÕng «m nµng mµ chÕt.

(B) Th©n bµi

(1) Träng Thuû l¹c xuèng thñy cung.

- V× trong lßng lu«n «m nçi nhí MÞ Ch©u nªn sau khi chÕt,

linh hån Träng Thuû tù t×m ®Õn thñy cung.

- Miªu t¶ c¶nh ë díi thuû cung (cung ®iÖn nguy nga léng

lÉy, ngêi hÇu ®i l¹i rÊt ®«ng…).

(2) Träng Thuû gÆp l¹i MÞ Ch©u.

- §ang ng¬ ng¸c th× Träng Thuû bÞ qu©n lÝnh b¾t vµo ®¹i

®iÖn.

80

- Träng Thuû ®îc ®a ®Õn quú tríc mÆt mét ngêi mµ lÝnh

hÇu gäi lµ c«ng chóa.

- Sau mét håi lôc vÊn, Träng Thuû kÓ râ mäi sù t×nh. Lóc Êy

MÞ Ch©u còng rng rng níc m¾t.

(3) MÞ Ch©u kÓ l¹i chuyÖn m×nh vµ tr¸ch Träng Thuû.

- MÞ Ch©u chÕt, ®îc vua Thuû TÒ nhËn lµm con nu«i.

- MÞ Ch©u cøng r¾n, nÆng lêi phª ph¸n o¸n tr¸ch Träng

Thuû.

+ Tr¸ch chµng lµ ngêi ph¶n béi.

+ Tr¸ch chµng gieo bao ®au ®ín cho hai cha con nµng

vµ ®Êt níc.

- MÞ Ch©u nhÊt quyÕt cù tuyÖt Träng Thuû råi c¶ cung

®iÖn tù nhiªn biÕn mÊt.

(4) Träng Thuû cßn l¹i mét m×nh: Buån rÇu, khæ n·o, Träng

Thuû mong íc níc biÓn ngµn n¨m sÏ xo¸ s¹ch lÇm lçi cña m×nh.

(C) KÕt bµi

Träng Thuû ho¸ thµnh mét bøc tîng ®¸ vÜnh viÔn n»m l¹i díi

®¸y ®¹i d¬ng.

* Lu ý: Ngêi viÕt cã thÓ vÉn dùa vµo dµn ý nªu trªn nhng cã thÓ

chän néi dung c©u chuyÖn kh¸c, vÝ dô:

81

- Träng Thuû vµ MÞ Ch©u gÆp gì nhau. Hai ngêi tá ra ©n hËn.

Nhng råi hä quyÕt ®Þnh tõ bá mäi chuyÖn ë d¬ng gian ®Ó sèng

cuéc sèng vî chång h¹nh phóc níi ®¸y níc.

- MÞ Ch©u gÆp Träng Thuû. Nµng ph©n râ lÝ t×nh vÒ nh÷ng

chuyÖn lóc hai ngêi cßn sèng. HiÓu lêi vî, Träng Thuû tá ra ©n hËn,

nhËn tÊt c¶ lçi lÇm vÒ m×nh. Hai ngêi høa hÑn sÏ lµm nh÷ng ®iÒu

tèt ®Ñp ®Ó bï ®¾p nh÷ng lçi lÇm tríc ®©y.

§Ò 4: KÓ l¹i mét kØ niÖm s©u s¾c cña anh (chÞ) vÒ t×nh c¶m gia

®×nh, t×nh b¹n, t×nh thÇy trß theo ng«i kÓ thø nhÊt.

Gîi ý: KØ niÖm ®îc chän cÇn cã chän läc (ph¶i quan träng, ph¶i

giµu Ên tîng vµ giµu c¶m xóc). Khi kÓ cÇn chó ý ®¶m b¶o ®óng

ng«i ngêi kÓ (ng«i thø nhÊt).

Cã thÓ tham kh¶o dµn ý nh sau:

(A) Më bµi

- Giíi thiÖu mèi quan hÖ cña b¶n th©n víi ngêi mµ m×nh ®· cã ®îc

kØ niÖm giµu Ên tîng vµ s©u s¾c («ng bµ, cha mÑ, b¹n bÌ, thÇy

c«…).

- KÓ l¹i hoµn c¶nh n¶y sinh kØ niÖm Êy (trong mét lÇn vÒ th¨m

quª, trong mét lÇn cïng c¶ líp ®i ch¬i, ®i häc nhãm hoÆc trong mét

lÇn ®îc ®iÓm tèt, hay mét lÇn m¾c lçi ®îc thÇy c« réng lîng ph©n

tÝch vµ tha thø…).

82

(B) Th©n bµi

(1) Giíi thiÖu chung vÒ t×nh c¶m cña b¶n th©n víi ngêi mµ ta

s¾p xÕp (t×nh c¶m g¾n bã l©u bÒn hay míi gÆp, míi quen, míi ®-

îc thÇy (c«) d¹y bé m«n hay chñ nhiÖm…)

(2) KÓ vÒ kØ niÖm.

- C©u chuyÖn diÔn ra vµo khi nµo?

- KÓ l¹i néi dung sù viÖc.

+ Sù viÖc x¶y ra nh thÕ nµo?

+ C¸ch øng xö cña mäi ngêi ra sao?

VÝ dô: Vµo giê kiÓm tra, t«i kh«ng häc thuéc bµi nhng kh«ng nãi

thËt. T«i t×m ®ñ lÝ do ®Ó chèi quanh co (do mÑ t«i bÞ èm…). Nhng

kh«ng ngê h«m tríc c« cã gäi ®iÖn cho mÑ trao ®æi vÒ t×nh h×nh

häc tËp cña t«i. Nhng ngay lóc Êy c« kh«ng tr¸ch ph¹t. §Ó gi÷ thÓ

diÖn cho t«i, c« mêi t«i cuèi giê ë l¹i ®Ó “hái th¨m” søc khoÎ cña mÑ

t«i.

- KØ niÖm Êy ®· ®Ó l¹i trong b¶n th©n ®iÒu g×? (Mét bµi häc,

thªm yªu quý «ng bµ, cha mÑ, b¹n bÌ, thÇy c« h¬n…).

(C) KÕt bµi

- NhÊn m¹nh l¹i ý nghÜa cña kØ niÖm Êy.

- Tù hµo vµ h¹nh phóc v× cã ®îc ngêi «ng (bµ, cha mÑ, b¹n,

thÇy c«…) nh thÕ.

83

TiÕt: Ca dao than th©n, yªu th¬ng, t×nh nghÜa

Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…A.Môc tiªu bµi häc: Gióp häc sinh:

1.C¶m nhËn ®îc tiÕng h¸t than th©n vµ lêi ca yªu th¬ng,

t×nh nghÜa cña ngêi b×nh d©n trong x· héi phong kiÕn qua

nghÖ thuËt ®Ëm mµu s¾c tr÷ t×nh d©n gian.

2. §ång c¶m víi t©m hån ngêi lao ®éng vµ s¸ng t¸c cña hä.


- SGK, SGV.










I. §äc – t×m hiÓu 1. TiÓu dÉn(H/S ®äc phÇn tiÓu dÉn)- PhÇn tiÓu dÉn nªu néi dung g×?

TiÓu dÉn nªu: - Giíi thiÖu vµi nÐt vÒ ca dao. Ca dao lµ tiÕng nãi t×nh c¶m: gia ®×nh, quª h¬ng ®Êt níc, t×nh yªu løa ®«i vµ nhiÒu mèi quan hÖ kh¸c. - Ca dao cæ truyÒn cßn lµ tiÕng h¸t than th©n, nh÷ng lêi ca yªu th¬ng t×nh

84

II. §äc – hiÓu 1. Bµi 1 vµ 2 a. Hai lêi than th©n ®Òu më ®Çu b»ng th©n em nh…víi ©m ®iÖu xãt xa, ngËm ngïi. Ngêi than th©n lµ ai vµ th©n phËn hä nh thÕ nµo?

b. ThËn phËn cã nÐt chung nhng nçi ®au cña tõng ngêi l¹i mang s¾c th¸i riªng ®îc diÔn t¶ b»ng nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh Èn dô kh¸c nhau. Anh (chÞ) c¶m nhËn ®îc g× qua mçi h×nh ¶nh.Trong nçi ®au vÉn thÊy nÐt ®Ñp cña hä. §ã lµ nÐt ®Ñp g×? - §äc thªm nh÷ng bµi ca cã chñ ®Ò nµy.

nghÜa cÊt lªn tõ cuéc ®êi cßn nhiÒu xãt xa cay ®¾ng nhng ®»m th¾m ©n nghÜa bªn gèc ®a, giÕng níc, s©n ®×nh. Bªn c¹nh cßn lµ lêi ca hµi híc thÓ hiÖn tinh thÇn l¹c quan cña ngêi lao ®éng. - NghÖ thuËt cña ca dao: Ca dao thêng ng¾n gän, giµu h×nh ¶nh so s¸nh, Èn dô, biÓu tîng truyÒn thèng, h×nh thøc lÆp l¹i, ®èi ®¸p mang ®Ëm s¾c th¸i d©n gian. - Chñ thÓ cña hai bµi ca nµy ®Òu lµ ngêi phô n÷ sèng trong x· héi cò. hä ®· tù kh¼ng ®Þnh vÒ m×nh. C¸ch so s¸nh tu tõ khiÕn ngêi ®äc cã sù liªn tëng ®Ó t×m ra thuéc tÝnh gi÷a tÊm lôa ®µo, cñ Êu gai víi ngêi phô n÷. ë mçi bµi t¸c gi¶ nhËn ra vÎ ®Ñp riªng cña ngêi phô n÷. “TÊm lôa ®µo” gîi ra vÎ ®Ñp duyªn d¸ng, mÒm m¹i, tha thít mµ quý b¸u. ë bµi hai “cñ Êu gai” l¹i mang ®Õn vÎ ®Ñp, phÈm chÊt chñ yÕu bªn trong, nÊp díi h×nh thøc cã vÎ xÊu xÝ “Ruét trong…®en”. C¶ hai bµi ®Òu khai th¸c theo chiÒu híng bèi c¶nh sö dông. §ã lµ “chî” ë lµng quª hoÆc chèn thµnh thÞ. Tõ nh÷ng bµi ca nµy t¸c gi¶ lµm næi bËt sè phËn cña ngêi phô n÷. Më ®Çu b»ng hai tiÕng “th©n em”, c¶ hai bµi diÔn t¶ sù phô thuéc, ngêi phô n÷ kh«ng quyÕt ®Þnh ®îc sè phËn cña cuéc ®êi m×nh. “Th©n em” lµ lêi chung cña hä víi th©n phËn nhá bÐ, ®¾ng cay téi nghiÖp, gîi cho ngêi nghe sù chia sÎ, ®ång c¶m s©u s¾c.- Th©n phËn cã nÐt chung nhng nçi ®au khæ cña tõng ngêi l¹i mang nh÷ng nÐt riªng. + Bµi 1: “TÊm lôa ®µo” ®Ñp, quý b¸u ®ã l¹i mang ra chî “PhÊt ph¬ gi÷a chî”. Kh«ng n¬i bÊu vÝu, bÞ phô thuéc hoµn toµn vµo ngêi mua, vµo c¸ch sö dông cña nhiÒu h¹ng ngêi kh¸c nhau trong x· héi, ngêi phô n÷ kh«ng quyÕt ®Þnh ®îc cuéc ®êi sè phËn cña m×nh.

85

2. Bµi ba a. Më ®Çu bµi ca dao nµy cã g× kh¸c víi hai bµi trªn? HiÓu thÕ nµo vÒ tõ “ai” trong c©u “ai lµm chua xãt lßng nµy khÕ ¬i” nh thÕ nµo?

b. BÞ lì duyªn, t×nh nghÜa vÉn bÒn v÷ng thuû chung. §iÒu ®ã ®-îc thÓ hiÖn qua hÖ thèng so s¸nh Èn dô nh thÕ nµo? V× sao t¸c gi¶ d©n gian l¹i lÊy h×nh ¶nh cña thiªn nhiªn vò trô ®Ó kh¼ng ®Þnh t×nh nghÜa cña con ng-êi?

+ Bµi 2: “Cñ Êu gai”: Gîi ra sù ®èi lËp gi÷a phÈm chÊt bªn trong vµ bªn ngoµi ®en ®ñi. H×nh d¸ng bªn ngoµi thiÕu chót thÈm mÜ nhng phÈm chÊt bªn trong th× thËt tuyÖt vêi. Trong nçi ®au t¸c gi¶ vÉn thÊy nÐt ®Ñp riªng. §ã lµ phÈm chÊt con ngêi.

- Em nh c©y quÕ gi÷a rõngTh¬m tho ai biÕt ng¸t lõng ai hay

-Th©n em nh miÕng cau kh«Ngêi tinh tham máng ngêi th« tham dµy

- Chñ ®Ò bµi ca nµy kh¸c víi hai bµi trªn. Ta khã x¸c ®Þnh ®©y lµ lêi cña chµng trai hay c« g¸i. Cã ®iÒu kh¼ng ®Þnh ®îc ngay. §ã lµ t©m sù, than thë cña ngêi lì duyªn.- “Ai” lµ ®¹i tõ phiÕm chØ. Nã chØ chung tÊt c¶ mäi ngêi. Trong bµi ca dao nµy tõ ai chØ ngêi trong cuéc (chµng trai hoÆc c« g¸i) hoÆc cha mÑ Ðp duyªn mµ chia c¾t mèi t×nh cña hä, hay nh÷ng ®èi tîng kh¸c. Tõ “ai” gîi ra sù tr¸ch mãc, o¸n giËn, nghe xãt xa ®Õn tËn ®¸y lßng.- BÞ lì duyªn, t×nh nghÜa vÉn bÒn v÷ng thuû chung. §iÒu ®ã ®îc kh¼ng ®Þnh. + MÆt tr¨ng so s¸nh víi mÆt trêi.§©y lµ t×nh c¶nh hiÖn t¹i, ngêi bÞ lì duyªn so s¸nh ngêi m×nh th¬ng yªu nh mÆt tr¨ng. Ngêi m×nh kh«ng thuËn, kh«ng ng nh mÆt trêi. Nh©n vËt tr÷ t×nh ca ngîi ngêi m×nh yªu th¬ng. + Sao h«m, sao mai, sao vît chØ lµ mét ng«i sao ë nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau trong kh«ng gian. §iÒu kh¼ng ®Þnh t×nh yªu chung thuû ë hai tiÕng “M×nh ¬i” tha thiÕt vµ gîi nhí, gîi th¬ng “cã nhí ta ch¨ng” ®Õn kÕt thóc: “Ta nh sao vît chê tr¨ng gi÷a trêi”. NhiÒu Èn dô nhng ý tëng cña bµi ca ®Çu, cuèi ®Òu thèng nhÊt. NÕu trªn kia so s¸nh ngÇm ngêi m×nh yªu nh mÆt tr¨ng th× kÕt thóc lµ sù kh¼ng ®Þnh m¹nh mÏ. §©y lµ søc m¹nh cña t×nh

86

c. C©u cuèi “Ta nh…Trêi” thÓ hiÖn vÎ ®Ñp g×? H·y ph©n tÝch.

3. Bµi 4 - Th¬ng nhí vèn lµ t×nh c¶m khã h×nh dung nhÊt lµ th¬ng nhí ngêi yªu. VËy mµ trong bµi ca dao nµy nã l¹i ®îc diÔn t¶ thËt cô thÓ, tinh tÕ vµ gîi c¶m. §ã lµ nhê thñ ph¸p ®ã ®· t¹o ®îc hiÖu qu¶ nghÖ thuËt nh thÕ nµo?

yªu thuû chung. Mét trong nh÷ng nÐt ®Ñp cña t©m hån ViÖt Nam.- T¸c gi¶ sù dông nhiÒu h×nh ¶nh vò trô, thiªn nhiªn bëi ®êi sèng cña ngêi lao ®éng lu«n g¾n bã, gÇn gòi thiªn nhiªn. Hä s½n sµng chia sÎ ®êi sèng t©m hån cña m×nh.- §ã lµ vÎ ®Ñp cña lßng chung thuû cña søc m¹nh t×nh yªu, cña t×nh yªu th¬ng ®· ®îc ®Æt trong thö th¸ch. §ã lµ t×nh yªu ®Ých thùc, t×nh yªu m·nh liÖt.ChØ cã nh÷ng mèi t×nh dÆt trong thö th¸ch míi cã søc m¹nh Êy.

- Bµi ca dùa vµo nh÷ng thñ ph¸p nghÖ thuËt. §ã lµ sù dông biÖn ph¸p nh©n ho¸ vµ ho¸n dô. Kh¨n, ®Ìn còng lµ h×nh ¶nh ho¸n dô ®Ó chØ ngêi cã kh¨n, cã ®Ìn. ChiÕc kh¨n nhiÒu lÇn r¬i xuèng råi l¹i ®îc nhÆt lªn. Nçi nhí ngêi yªu cña c« g¸i ®· lµm c« kh«ng yªu chót nµo. Mµ sao cã thÓ yªu ®îc. Ngän ®Ìn, ®«i m¾t còng nh lßng ngêi nhí th¬ng thao thøc. Hái kh¨n, hái ®Ìn, hái m¾t còng lµ hái lßng m×nh. C« g¸i th¬ng nhí ®Õn kh«ng ngñ ®îc. H×nh thøc lÆp l¹i có ph¸p (cïng kiÓu c©u) ®· t« ®Ëm nçi nhí th¬ng d»ng dÆc kh«ng ngu«i cña c« g¸i. Ta tëng tîng c« g¸i lóc nµy ra ngÈn vµo ng¬, bån chån phiÒn muén. C©u th¬ bèn tiÕng (thÓ v·n bèn) diÔn t¶ t©m tr¹ng c« g¸i Êy qua ©m ®iÖu thËt râ.- §Õn hai c©u cuèi “§ªm qua mét bÒ” “Mét nçi”, “Mét bÒ” mµ ho¸ thµnh nhiÒu ®iÒu vÊn v¬ng thao thøc. V× sao? C« g¸i lo chµng trai hay lo cho m×nh hay lo cho chµng trai kh«ng cßn yªu th¬ng m×nh nh m×nh ®· yªu th¬ng. §©y lµ t©m tr¹ng cña nh÷ng ngêi phô n÷ ®ang yªu.

87

5. Bµi 6 - V× sao nãi tíi t×nh nghÜa cña con ngêi ca dao l¹i dïng h×nh ¶nh muèi – gõng? Ph©n tÝch ý nghÜa biÓu tîng vµ gi¸ trÞ biÓu c¶m cña h×nh ¶nh nµy trong bµi ca dao nµy vµ t×m thªm mét sè bµi ca dao cã h×nh ¶nh muèi – gõng ®Ó minh ho¹.

III. Cñng cè - C©u hái 6 Qua chïm ca dao ®· häc anh (chÞ) thÊy nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo thêng ®îc dïng trong ca dao? Nh÷ng biÖn ph¸p ®ã cã nÐt riªng g× kh¸c víi nghÖ thuËt th¬ cña v¨n häc

- M« tÝp lµ g×? Lµ khu«n, d¹ng, kiÓu trong TiÕn ViÖt nh¾m chØ nh÷ng thµnh tè, nh÷ng bé phËn lín hoÆc nhá ®· ®îc h×nh thµnh æn ®Þnh bÒn v÷ng vµ ®îc sö dông nhiÒu lÇn trong s¸ng t¸c v¨n häc nghÖ thuËt, nhÊt lµ trong v¨n häc nghÖ thuËt d©n gian.- ChiÕc cÇu lµ mét trong m« tÝp cña ca dao tr÷ t×nh. Khi th× b¾c chiÕc cÇu qua s«ng b»ng cµnh hång “C« kia ®øng ë bªn s«ng muèn sang anh ng¶ cµnh hång cho sang” khi th×:

íc g× s«ng réng mét gangB¾c cÇu d¶i yÕm cho chµng sang ch¬i

Lµm g× cã con s«ng nµo réng mét gang còng nh chiÕc cÇu d¶i yÕm th× thËt phi lÝ, rÊt ¶o. Nhng c¸i hay cña bµi ca dao nµy l¹i ë mét t×nh huèng phi lÝ kh«ng cã thùc Êy vµ t×nh ý mµ nã gîi lªn.Hä muèn con s«ng chØ cã mét gang ®Ó gÇn gòi nhau. C« g¸i b¾c chiÕc cÇu ®ãn chµng trai b»ng d¶i yÕm mÒm m¹i mang h¬i Êm, nhÞp ®Ëp cña tr¸i tim mét phÇn c¬ thÓ thiªng liªng ®»m th¾m mang nÐt riªng cña n÷ tÝnh. T×nh yªu thËt m·nh liÖt.- Nãi tíi t×nh nghÜa con ngêi, ca dao mîn h×nh ¶nh muèi – gõng v× muèi mÆn, gõng cay. Thuéc tÝnh Êy ®Ó diÔn t¶ t×nh nghi· con ngêi cã mÆn mµ, cã cay ®¾ng. T×nh ngêi tr¶i qua mÆn mµ, cay ®¾ng míi s©u ®Ëm, míi nÆng nghÜa, nÆng t×nh, míi thËt th¬ng nhau.- Song ë ng÷ c¶nh nµy ph¶i ®îc hiÓu: muèi ba n¨m vÉn cßn mÆn nhng thêi gian cã thÓ lµm cho muèi nh¹t dÇn. Gõng chÝn th¸ng con cay nh÷ng thêi gian sÏ lµm cho gõng kh«ng cßn cay n÷a. Nhng víi ®«i ta:

T×nh nÆng, nghÜa dµyCã xa nhau ®i n÷a còng ba v¹n s¸u ngµn

ngµy míi xaBµi ca cã lêi kÕt cÊu theo thêi gian. §é

88

viÕt mÆn cña muèi, ®é cay cña gõng cßn cã h¹n: T×nh ta lµ m·i m·i. §«i t¸c gi¶ g¾n bã víi nhau m·i m·i. NÕu cã xa th× còng ph¶i ba v¹n s¸u ngµn ngµy, nghÜa lµ mét tr¨m n¨m, mét ®êi ngêi. T×nh nÆng, nghÜa dµy bëi g¾n bã c¶ mét ®êi, mét kiÕp.- Nh÷ng c©u ca dao t¬ng tù:

+ Tay bng chÐn muèi ®Üa gõngGõng cay muèi mÆn xin ®ng quªn nhau

+ Muèi cµng mÆn, gõng cµng cay§«i ta t×nh nÆng nghÜa dµy em ¬i!

- Çch nãi b»ng h×nh ¶nh: So s¸nh c«ng khai, so s¸nh ngÇm (Èn dô)- Nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt cã nÐt riªng: LÊy nh÷ng sù vËt gÇn gòi cô thÓ víi ®êi sèng cña ngêi lao ®éng ®Ó so s¸nh, ®Ó gäi tªn trß chuyÖn nh: nhÖn, sao, mËn, ®µo, vên hång, çi ®ã, con s«ng, chiÕc cÇu, chiÕc kh¨n, çi ®Ìn, ®«i m¾t.Trong khi ®ã v¨n häc viÕt sö dông trang träng h¬n. Mét bªn ®Ëm chÊt d©n gian. Mét bªn mang tÝnh chÊt b¸c häc. +Tham kh¶o phÇn ghi nhí trong SGK.

89

TiÕt: §Æc ®iÓm ng«n ng÷ nãi vµ ng«n ng÷ viÕt

Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…A.Môc tiªu bµi häc

Gióp häc sinh:

1.NhËn râ ®Æc ®iÓm c¸c mÆt thuËn lîi, h¹n chÕ cña ng«n

ng÷ nãi vµ ng«n ng÷ viÕt ®Ó diÔn ®¹t tèt khi giao tiÕp.

2. N©ng tr×nh ®é lªn thµnh kÜ n¨ng tr×nh bµy miÖng hoÆc

viÕt v¨n b¶n phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña ng«n ng÷ nãi vµ ng«n

ng÷ viÕt.


- SGK, SGV.








Ho¹t ®éng cña GV vµ Yªu cÇu cÇn ®¹t90

HSI. §äc – hiÓu - ng«n ng÷ nãi vµ viÕt h×nh thµnh nh thÕ nµo? (H/S ®äc mÊy dßng ®Çu)

1. §Æc ®iÓm cña ng«n ng÷ nãi (H/S lÇn lît ®äc SGK) + PhÇn 1 ghi nhí SGK tr×nh bµy néi dung g× vÒ ®Æc ®iÓm ng«n ng÷ nãi?

- PhÇn hai SGK Tr×nh bµy néi dung g× vÒ ®Æc ®iÓm ng«n ng÷ nãi.

- CÇn ph©n biÖt gi÷a nãi vµ ®äc nh thÕ nµo?

2. §Æc ®iÓm ng«n ng÷ viÕt(H/S ®äc lÇn lît c¸c phÇn ë SGK).- Nªu ®Æc ®iÓm cña

- Thña loµi ngêi míi sinh ra trao ®æi víi nhau b»ng ng«n ng÷ hµnh ®éng. DÉn ®Õn tiÕng nãi h×nh thµnh hä trao ®æi tõ ng÷ tëng t×nh c¶m b»ng ng«n ng÷ nãi. Sau nµy t×m ra ch÷ viÕt, con ngêi dïng ch÷ bªn c¹nh lµ tiÕng nãi ®Ó th«ng tin cho nhau. Nãi vµ viÕt lµ biÓu hiÖn sù ph¸t triÓn trong lÞch sö v¨n minh nh©n lo¹i.

- Ng«n ng÷ nãi cã ®Æc ®iÓm: §ã lµ ng«n ng÷ ©m thanh, lµ lêi nãi trong giao tiÕp. Ngêi nãi vµ ngêi nghe trùc tiÕp trao ®æi víi nhau: + Hä cã thÓ ®æi vai (nãi – nghe – nghe – nãi) cho nªn trong giao tiÕp cã thÓ söa ®æi. + Ngêi nãi Ýt cã ®iÒu kiÖn gät giòa, ng-êi nghe Ýt cã ®iÒu kiÖn suy ngÉm, ph©n tÝch.- Ng«n ng÷ nãi: + RÊt ®a d¹ng vÒ ng÷ ®iÖu (vÝ dô) cã thÓ cao, thÊp, nhanh, chËm, m¹nh, yÕu, liªn tôc, hay ng¾t qu·ng. Râ rµng ng÷ ®iÖu lµ yÕu tè quan träng gãp phÇn béc lé bæ sung th«ng tin. + Phèi hîp gi÷a ©m thanh vµ cö chØ, d¸ng ®iÖu. - Tõ ng÷ sö dông trong ng«n ng÷ nãi kh¸ ®a d¹ng. + Tõ ®Þa ph¬ng + KhÈu ng÷ + TiÕng lãng + BiÖt ng÷- C©u cã khi rêm rµ, trïng lÆp vÒ tõ ng÷ v× kh«ng cã thêi gi©n gät giòa ®©y lµ giao tiÕp tøc thêi.- Gièng nhau: cïng ph¸t ra ©m thanh. Song ®äc lÖ thuéc vµo v¨n b¶n ®Õn tõng dÊu ng¾t c©u. Trong khi ®ã ngêi nãi ph¶i tËn dông ng÷ ®iÖu cö chØ, ®Ó diÔn

91

ng«n ng÷ viÕt ®îc tr×nh bµy môc 1 SGK.

- Nªu ®Æc ®iÓm ng«n ng÷ viÕt tr×nh bµy ë môc 2 SGK.- Nªu ®Æc ®iÓm ng«n ng÷ viÕt ®îc tr×nh bµy ë môc 3 SGK.- PhÇn chó ý cña SGK lu t©m ta ®iÒu g× ®¸ng nhí?

II. Cñng cèIII. LuyÖn tËp Bµi tËp 1- Ph©n tÝch ®Æc ®iÓm thÓ hiÖn cña ng«n ng÷ viÕt qua ®o¹n trÝch.

c¶m.- Môc 1 SGK tr×nh bµy: Ng«n ng÷ viÕt ®-îc thÓ hiÖn b»ng ch÷ viÕt trong v¨n b¶n vµ ®îc tiÕp nhËn b»ng thÞ gi¸c. + Ngêi viÕt vµ ngêi ®äc ph¶i bãªt çc kÝ hiÖu ch÷ viÕt, çc quy t¾c chÝnh t¶, çc quy t¾c tæ chøc v¨n b¶n (vÝ dô). + Khi viÕt ph¶i suy ngÉm, lùa chän, gät giòa nªn ngêi ®äc ph¶i ®äc ®i ®äc l¹i, ph©n tÝch nghiÒm ngÉm ®Ó lÜnh héi. + Ng«n ng÷ viÕt ®Õn víi d«ng ®¶o b¹n ®äc trong kh«ng gian vµ thêi gian l©u dµi (vÝ dô…).- Tõ ng÷ phong phó nªn khi viÕt tha hå ®-îc lùa chän thay thÕ. + Tuú thuéc vµo phong çch ng«n ng÷ mµ sö dông tõ ng÷. + Kh«ng dïng çc tõ mang tÝnh khÈu ng÷, ®Þa ph¬ng, thæ ng÷. + §îc sö dông c©u dµi ng¾n kh¸c nhau tuú thuéc ý ®Þnh.- Trong thùc tÕ cã hai trêng hîp sö dông ng«n ng÷: + Mét lµ ng«n ng÷ nãi ®îc lu b»ng ch÷ viÕt (®èi tho¹i cña çc nh©n vËt trong tryuyÖn, ghi l¹i çc cuéc pháng vÊn to¹ ®µm, ghi l¹i cuéc nãi chuyÖn…) v¨n b¶n viÕt nh»m thÓ hiÖn ng«n ng÷ nãi trong nh÷ng biÓu hiÖn sinh ®éng, cô thÓ, khai th¸c u thÕ cña nã. + Hai lµ ng«n ng÷ viÕt trong v¨n b¶n ®îc tr×nh bµy b»ng lêi nãi miÖng (thuyÕt tr×nh tríc tËp thÓ, héi nghÞ b»ng v¨n b¶n, b¸o ço…).Lêi nãi ®· tËn dông ®îc u thÕ cña v¨n b¶n viÕt (suy ngÉm, lùa chän, s¾p xÕp…). §ång thêi vÉn phèi hîp çc yÕu tè hç trî trong ng«n ng÷ nãi (cö chØ, nÐt mÆt, ng÷ ®iÖu).- Ngoµi hai trêng hîp nµy cÇn tr¸nh sù lÉn lén gi÷a hai lo¹i ng«n ng÷. Tøc lµ tr¸nh dïng nh÷ng yÕu tè ®Æc thï cña ng«n ng÷

92

Bµi tËp 2 - Ph©n tÝch nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ng«n ng÷ nãi (tõ ng÷ trong lêi nãi ç nh©n, sù miªu t¶ cö chØ, ®iÖu bé, sù thay phiªn vai ngêi nãi, ngêi nghe) ®îc ghi l¹i trong ®o¹n trÝch.Bµi tËp 3 Ph©n tÝch lçi vµ söa çc c©u díi ®©y cho phï hîp víi ng«n ng÷ viÕt. a. Trong th¬ ca ViÖt Nam th× ®· cã nhiÒu bøc tranh mïa thu ®Ñp hÕt ý. b. Cßn nh m¸y mãc, thiÕt bÞ do níc ngoµi ®a vµo gãp vèn th× kh«ng ®îc kiÓm so¸t, hä s½n sµng khai vèng lªm ®Õn møc v« téi v¹.

c. Ç, rïa, ba ba, Õch nh¸i, chim ë gÇn níc th× nh cß, v¹c, vÞt, ngçng th× c¶ èc t«m cua chóng ch¼ng chõa ai sÊt.

nãi trong ng«n ng÷ viÕt vµ ngîc l¹i. (Tham kh¶o phÇn ghi nhí SGK)

- Cè thñ tíng Ph¹m V¨n §ång ®· sö dông hÖ thèng thuËt ng÷: Vèn ch÷ cña tiÕng ta, phÐp t¾c tiÕng ta b¶n s¾c, tinh hoa, phong çch. + Thay thÕ çc tõ: Vèng ch÷ cña tiÕng ta thay cho “tõ vùng”; phÐp t¾c cña tiÕng ta thay cho Ng÷ ph¸p. + Sö dông ®óng çc dÊu c©u: hai chÊm (:) ngoÆc ®¬n (…), ngoÆc kÐp “…” vµ ba chÊm… + T¸ch dßng vµ dïng sè tõ chØ thø tù. Cè thñ tíng ®· sö dông ng«n ng÷ viÕt rÊt chuÈn mùc.- §Æc ®iÓm cña ng«n ng÷ nãi trong v¨n b¶n viÕt. + Dùng ®èi tho¹i gi÷a Trµng vµ c« g¸i. + Tõ ng÷ miªu t¶ cö chØ, d¸ng ®iÖu (cong cín, lon ton liÕc m¾t cêi tÝt). + Thay vai nãi, nghe gi÷a c« g¸i vµ Trµng. Lóc th× c« g¸i nãi, Trµng nghe. Lóc th× Trµng nãi, c« g¸i nghe.

- Dïng ng«n ng÷ nãi, sai c©u v× thiÕu C. Söa lµ trong th¬ ca ViÖt Nam ta thÊy cã nhiÒu bøc tranh miªu t¶ mïa thu rÊt ®Ñp.- Thõa tõ: Cßn nh, th×:- Dïng tõ ®Þa ph¬ng: VèngSöa lµ: M¸y mãc, thiÕt bÞ níc ngoµi ®a vµo gãp vèn kh«ng ®îc kiÓm so¸t, hä s½n sµng khai t¨ng lªn ®Õn møc v« téi v¹.- Sö dông ng«n ng÷ nãi th× nh, th× c¶.- Sö dông tõ kh«ng cã hÖ thèng ®Ó chØ chñng lo¹i loµi vËt.- Sö dông tõ kh«ng ®óng: ai- Sö dông tõ ®Þa ph¬ng, thÓ ng÷: SÊt, söa lµ:

93

C¸, rïa, ba ba, t«m, cua, èc sèng ë díi níc ®Õn c¸c loµi chim, v¹c, cß, gia cÇm nh vÞt, ngçng chóng ch¼ng chõa mét loµi nµo.

...........................................................................................

................................................TiÕt:

Ca dao hµi híc Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…A.Môc tiªu bµi häc

Gióp häc sinh: C¶m nhËn ®îc tiÕng cêi l¹c quan trong ca dao qua

nghÖ thuËt trµo ®éng cña ngêi b×nh d©n cho dï cuéc sèng cña hä

cßn nhiÒu vÊt v¶ lo toan.


- SGK, SGV.










I. §äc – hiÓu94

1. Bµi 1 (H/S ®äc – gi¶i nghÜa çc tõ khã)- ViÖc dÉn cíi vµ th¸ch c-íi ë ®©y cã g× kh¸c th-êng? Çch nãi cña chµng trai, c« g¸i cã g× ®Æc biÖt? Tõ ®ã anh (chÞ) nªu c¶m nhËn cña m×nh vÒ tiÕng cêi cña ngêi lao ®éng trong c¶nh nghÌo.

2. Bµi 2 – 3 – 4 - TiÕng cêi trong ba bµi ca nµy cã g× kh¸c víi bµi 1.- t¸c gi¶ d©n gian cêi

- Bµi ca ®îc ®Æt trong thÓ ®èi ®¸p cña chµng trai vµ c« g¸i. C¶ hai ®Òu nãi ®ïa, nãi vui. Nhng çch nãi l¹i giµu ý nghÜa vÒ cuéc sèng con ngêi. Trong cuéc sèng trai g¸i lÊy nhua, hai gia ®×nh ng thuËn th-êng cã chuyÖn th¸ch vµ dÉn cíi. Trong bµi ca nµy c¶ dÉn vµ th¸ch cíi cã çi g× kh«ng b×nh thêng. §©y lµ dÉn cíi:

“Cíi nµng anh toan… Mêi nµng”Çch nãi gi¶ ®Þnh: “Toan dÉn voi”, “dÉn tr©u”, “dÉn bß, anh ta dù tÝnh dÉn çc thø ®ã. Sang qu¸! vµ to t¸t qu¸. Nhng chµng trai thËt hãm hØnh bëi ®a ra lÝ do cô thÓ: + DÉn voi th× sî “quèc cÊm” nhµ níc cÊm dïng, cÊm mua b¸n. + DÉn tr©u th× sî “m¸u hµn” ¨n vµo ®au bông. + DÉn bß th× sî ¨n vµo co g©n.LÝ do Êy ch¾c h¼n bªn ®èi t¸c ch¼ng nãi vµo ®©u ®îc. ThÕ th× dÉn b»ng thø g×? TiÕng cêi bËt lªn ë hai c©u.

“MiÔn lµ … lµng”DÉn cíi b»ng con chuét th× xa nay cha hÒ cã bao giê. TiÕng cêi lµm v¬i nhÑ nçi vÊt v¶ cña cuéc sèng thêng nhËt.- Nhµ g¸i xa vÉn thêng th¸ch cíi. Th¸ch lµ yªu cÇu cña nhµ g¸i ®èi víi nhµ trai vÒ tiÒn cíi vµ lÔ vËt. Thêng th× nhµ g¸i th¸ch qu¸ cao. Trong bµi ca nµy, c« g¸i béc lé sù th¸ch cíi cña nhµ m×nh: “ngêi ta th¸ch l¬n… nã ¨n”.Th¸ch nh thÕ cã g× lµ cao sang ®©u. Th¸ch nh thÕ thËt phi lÝ v× xa nay cha tõng thÊy bao giê. TiÕng cêi còng bËt lªn nhng cã g× nh chia sÎ víi cuéc sèng cßn khèn khã cña ngêi lao ®éng. §»ng sau tiÕng cêi Êy lµ phª ph¸n sù th¸ch cíi n»ng nÒ ngµy xa.- TiÕng cêi trµo léng kh¸c h¼n bµi ca dao trªn. NÕu ë bµi mét tiÕng cêi chñ yÕu lµm

95

nh÷ng con ngêi nµo trong x· héi, nh»m môc ®Ých g× víi th¸i ®é ra sao? Trong nÐt chung ®ã mçi bµi l¹i cã nÐt riªng thÓ hiÖn nghÖ thuËt trµo léng s¾c s¶o cña ngêi b×nh d©n. H·y ph©n tÝch lµm râ vÎ ®Ñp riªng cña mçi bµi ca dao?

3. Nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo ®îc sö dông trong bµi ca hµi h-íc. II. Cñng cè

vui cöa vui nhµ th× tiÕng cêi ë ba bµi ca dao nµy chñ yÕu lµ phª ph¸n.- t¸c gi¶ d©n gian ®· cêi vµo tõng ®èi t-îng cô thÓ. §ã lµ nh÷ng kÎ lµm trai, nh÷ng ®øc «ng chång v« c«ng råi nghÒ vµ c¶ nh÷ng ngêi chång coi vî m×nh çi g× còng ®Ñp, còng ®¸ng yªu.- Môc ®Ých lµ phª ph¸n víi th¸i ®é ch©m biÕm ®¶ kÝch thùc sù. Chóng ta lÇn lît t×m hiÓu tõng bµi. + ë bµi 2: §èi tîng ch©m biÕm lµ chµng trai, nh÷ng kÎ tù cho m×nh lµ “lµm trai”, “søc trai”. Thñ ph¸p nghÖ thuËt cña bµi ca nµy lµ kÕt hîp gi÷a ®èi lËp vµ çch nãi ngoa dô. §èi lËp hay cßn gäi lµ t¬ng ph¶n “lµm trai”, “søc trai” ph¶i “xuèng §«ng, §«ng tÜnh, lªn §oµi, §oµi tan” hoÆc “lµm trai quyÕt chÝ tang bång, sao cho tá bÆt anh hïng míi cam”. ë ®©y ®èi lËp l¹i víi “lµm trai” vµ “søc trai” lµ “Khom lõng chèng gèi, g¸nh hai h¹t võng”. ThËt th¶m h¹i.Çch nãi ngoa dô thêng lµ phãng ®¹i, t« ®Ëm, cêng ®iÖu çc hiÖn tîng ch©m biÕm “khom lng chèng gèi” Êy nh thÕ nµo mäi ngêi ®· râ.- Bµi 3 vµ 4 ®èi tîng ch©m biÕm lµ ®øc «ng chång v« tÝch sù vµ coi vî trªn tÊt c¶, çi g× ë vî còng rÊt ®Ñp, còng ®¸ng yªu mÆc dï ë vî anh ta çi g× còng ®¸ng phª ph¸n, ®¸ng cêi c¶. BiÖn ph¸p nghÖ thuËt cña hai bµi ca nµy lµ çch nãi t¬ng ph¶n vµ ngoa dô. * §i ngîc vÒ >< ngåi bÕp sê ®u«i con mÌo (§¶m ®ang) (V« tÝch sù) * Lç mòi mêi t¸m g¸nh l«ng >< r©u rång trêi cho * Ng¸y o, o >< cho vui nhµ * Hay ¨n quµ >< vÒ nhµ ®ì c¬m * §Çu nh÷ng r¸c cïng r¬m >< Hoa th¬m r¾c ®Çu.

96

Çch t¬ng ph¶n vµ ngoa dô ®· lµm bËt lªn tiÕng cêi vµo nh÷ng ®øc «ng chång v« tÝch sù ch¼ng lµm nªn trß trèng g×, ®Õn nh÷ng anh chång coi vî lµ h¬n tÊt c¶. Dï vî ch¼ng ra g× vÉn tèt, vÉn ®Ñp, vÉn t×m çch nguþ biÖn bªnh vùc. Trªn ®êi nµy thiÕu g× nh÷ng ngêi nh vËy.- Çch nãi t¬ng ph¶n, ngoa dô, gi¶ ®Þnh, ch¬i ch÷, nãi ngîc tÊt c¶ lµ nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®îc sö dông trong ca dao hµi híc.- Tham kh¶o phÇn ghi nhí trong SGK.

TiÕt: Lêi tiÔn dÆn

(TrÝch “TiÔn dÆn ngêi yªu”. TruyÖn th¬ d©n téc Th¸i)

Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…

th¸ng….n¨m…A.Môc tiªu bµi häc

Gióp häc sinh:

1. HiÓu ®îc t×nh yªu tha thiÕt thuû chung vµ kh¸t väng tù do

yªu ®¬ng cña çc chµng trai, c« g¸i Th¸i.

2. ThÊy ®îc ®Æc ®iÓm nghÖ thuËt cña truyÖn th¬.


- SGK, SGV.










I. §äc – t×m hiÓu 1. TiÓu dÉn(H/S ®äc phÇn tiÓu dÉn)- PhÇn tiÓu dÉn SGK giíi thiÖu néi dung g×? Em h·y tr×nh bµy tõng néi dung cô thÓ? +TruyÖn th¬ lµ g×?

+ Chñ ®Ò cña truyÖn th¬?

+ Nh©n vËt chÝnh cña truyÖn th¬?

+ Cèt truyÖn ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo?

+ KÕt thóc truyÖn th¬ ra sao?

- PhÇn tiÓu dÉn SGK giíi thiÖu vÒ truyÖn th¬ çc d©n téc Ýt ngêi, tãm t¾t t¸c phÈm vµ giíi thiÖu ®o¹n trÝch. + TruyÖn th¬ lµ nh÷ng truyÖn kÓ dµi b»ng th¬, cã sù kÕt hîp gi÷a hai yÕu tè tù sù vµ tr÷ t×nh, ph¶n ¸nh sè phËn cña ng-êi nghÌo khæ vµ kh¸t väng vÒ t×nh yªu tù do, h¹nh phóc vµ c«ng lÝ. + Hai chñ ®Ò thÓ hiÖn trong truyÖn th¬ lµ kh¸t väng tù do yªu ®¬ng vµ h¹nh phóc løa ®«i. + Nh©n vËt chÝnh cña çc truyÖn th¬ lµ çc chµng trai, c« g¸i, n¹n nh©n ®au khæ cña chÕ ®é h«n nh©n g¶ b¸n.* ót lãt – Hå Liªu (Mêng)* CÇm §«i – HiÒn Hom (Tµy)* Chµng Ló – Nµng ña (Th¸i)* Nµng Nhµng Dî – Chµng Chµ T¨ng (M«ng). + Cèt truyÖn thêng theo ba chÆng:

1. §«i trÎ yªu nhau tha thiÕt2. T×nh yªu tan vì ®au khæ3. T×m çch tho¸t khái c¶nh ngé chÕt

cïng nhau hoÆc vît khã kh¨n ®Ó trë 98

- Anh (chÞ) h·y tãm t¾t truyÖn th¬ “TiÔn dÆn ngêi yªu” cña d©n téc Th¸i b»ng çch ng¾n nhÊt nhng ®Çy ®ñ çc ý chÝnh.

- Ai dÞch truyÖn th¬ nµy? T¸c phÈm gåm bao

vÒ sèng h¹nh phóc. + KÕt thóc truyÖn th¬ thêng b»ng çi chÕt hoÆc ph¶i xa nhau vÜnh viÔn cña ®«i b¹n t×nh. KÕt thóc nµy lµ phæ biÕn. Nã ph¶n ¸nh cuéc sèng ngét ng¹t kh«ng thÓ chÞu ®ùng ®îc cña thanh niªn nam n÷ çc d©n téc, tè ço x· héi, béc lé kh¸t väng tù do yªu ®¬ng. Mét lo¹i kÕt thóc kh¸c lµ ®«i b¹n t×nh ®îc chung sèng h¹nh phóc tr¶i qua bao nhiªu tr¾c trë. “TiÔn dÆn ngêi yªu” thuéc lo¹i kÕt thóc nµy.Dùa vµo 3 sù viÖc sau ®©y:1. T×nh yªu tan vìChµng trai, c« g¸i cïng ra ®êi, cïng ch¬i chung tõ Êu th¬. Lín lªn hai ngêi cµng quÊn quýt vµ yªu nhau: “§«i t¸c gi¶ d©n gian ngåi khuèng tËn khi gµ g¸y, ®eo méng vÒ nhµ lóc xÕ vÇng tr¨ng”. Nhng cha mÑ c« g¸i, chª chµng trai nghÌo, g¶ c« cho mét ngêi giµu cã khi c« ®ang cßn ë trªn n¬ng. C« g¸i ®au khæ nhng bÊt lùc. Chµng trai tríc t×nh c¶nh Êy quyÕt ra ®i t×m sù giµu sang, íc hÑn trë vÒ chuéc l¹i ngêi yªu. C« g¸i ë nhµ ®îi hÕt c¶ thêi gian rÓ trong, rÓ ngoµi, ®µnh ph¶i theo ngêi chång mµ cha mÑ c« ®· Ðp buéc.2. Lêi tiÔn dÉn+ Chµng trai trë vÒ gi÷a lóc c« g¸i ph¶i vÒ nhµ chång. Chµng trai ®µnh dÆn c« hÕt lêi hÕt lÏ. TiÔn c« g¸i vÒ nhµ chång, anh ë l¹i mét thêi gian chøng kiÕn c¶nh c« bÞ chång ®¸nh ®Ëp, hµnh h¹ khæ sî. Anh ch¨m sãc cho c« vµ mong íc ngµy sum häp.3. H¹nh phóc+ §îc vµi n¨m c« bÞ nhµ chång ®uæi vÒ. Bè, mÑ c« l¹i b¸n ®øt cho mét nhµ quan, c« ®au khæ cµng trë nªn vông vÒ, ngang ng¹nh. Nhµ quan mang c« ra chî b¸n nhng ngh×n lÇn kh«ng ®¾t. C« g¸i ngµy nµo “ngãn tay thon l¸ hµnh, ®«i m¾t ®Ñp dµi nh l¸ trÇu xanh” mµ nay tiÒu tuþ chØ

99

nhiªu c©u th¬? VÞ trÝ cña ®o¹n trÝch?

2. Gi¶i thÝch c¸c tõ khã3. Chñ ®Ò- Nªu chñ ®Ó cña ®o¹n trÝch

II. §äc – hiÓu - Toµn bé ®o¹n trÝch lµ lêi cña ai?DiÔn biÕn t©m tr¹ng cña chµng trai.- H·y ph©n tÝch diÔn biÕn t©m tr¹ng cña chµng trai khi anh ch¹y theo tiÔn c« g¸i vÒ nhµ chång

- C« g¸i qua lêi cña chµng trai ®i qua nh÷ng ®©u? H·y ph©n tÝch gi¸ trÞ biÓu c¶m cña h×nh ¶nh Êy?

®¸ng mét bã dong. Ngêi ®æi c« lµ chµng trai xa, kh«ng nhËn ra c«, anh ®· cã gia ®×nh nhµ cao cöa réng. Tñi phËn c« mang ®µn m«i – mét kØ vËt ngµy nµo ra thæi. NhËn ra c« g¸i, anh liÒn tiÔn vî vÒ nhµ chu ®¸o (ngêi vî nµy còng lÊy ®îc chång vµ sèng h¹nh phóc). Chµng trai vµ c« g¸i lÊy nhau sèng h¹nh phóc ®Õn trän ®êi.- M¹c Phi lµ ngêi dÞch. T¸c phÈm gåm 1846 c©u th¬ trong ®ã chØ cã gÇn 400 c©u th¬ lµ lêi tiÔn dÆn. “Lêi tiÔn dÆn” lµ ®o¹n trÝch gåm 2 ®o¹n. + §o¹n mét lµ lêi tiÔn dÆn cña chµng trai khi anh ch¹y theo c«, tiÔn c« vÒ nhµ chång “Qu©y g¸nh qua ®ång ruéng” ®Õn “khi go¸ bôa vÒ giµ”. + §o¹n hai cßn l¹i th¬ng c« bÞ ®¸nh ®Ëp, anh cµng kh¼n ®Þnh mèi t×nh tha thiÕt, bÒn chÆt cña m×nh.- (SGK)- B»ng lêi tiÔn dÆn ®o¹n trÝch lµm næi bËt t©m tr¹ng xãt th¬ng cña chµng trai nçi ®au khæ tuyÖt väng cña c« g¸i. §ång thêi kh¼ng ®Þnh kh¸t väng h¹nh phóc, t×nh yªu chung thuû, cña chµng trai víi c« g¸i.

- Lêi cña chµng trai. C« g¸i chØ hiÓna qua lêi cña chµng trai nghÜa lµ qua c¶m nhËn cña chµng trai- Chµng trai c¶m nhËn nçi ®au khæ tuyÖt väng cña c« g¸i. + “Võa ®i võa ngo¶nh l¹i Võa ®i võa ngo¸i tr«ng”Chµng nh thÊy ®îc c« g¸i vÉn nuèi tiÕc, vÉn chê ®îi nu«i hy väng víi t©m tr¹ng “ch©n bíc xa lßng cµng ®au cµng nhí”. C« buéc ph¶i lÊy ngêi m×nh kh«ng yªu lµm sao tr¸nh khái nçi buån ®au.C« “ngo¶nh l¹i”, “ngo¸i tr«ng”, “lßng cµng ®au cµng nhí” v× nghÜ tíi mèi t×nh lì

100

- Chµng trai cßn thÓ hiÖn t©m tr¹ng g×?

- Chµng trai cßn thÓ hiÖn t©m tr¹ng g×?

- Chµng trai cßn thÓ hiÖn t©m tr¹ng g×?- Em h·y ph©n tÝch nh÷ng c©u th¬ nµy ®Ó thÓ hiÖn t©m tr¹ng cña chµng trai.

hÑn cña m×nh. C« nh muèn thu tÊt c¶ nh÷ng kØ niÖm cña mèi t×nh Êy, nh÷ng con ®êng lªn n¬ng, lèi mßn xuèng nói, ®-êng qua suèi… TÊt c¶ vÉn cßn ®©y mµ lßng ngêi ph¶i çch xa. Mçi bíc c« lµ nçi ®au gh×m xÐ “ch©n bíc xa lßng cµng ®au cµng nhí”. + C« g¸i qua çc khu rõng:“Em tíi rõng ít ng¾t l¸ ít ngåi chê,Em tíi rõng cµ ng¾t l¸ cµ ngåi ®îi,Tíi rõng l¸ ngãn ngãng tr«ng”.Cö chØ chê, ®îi ngãng tr«ng diÔn t¶ t©m tr¹ng ®au khæ nh cè b¸m vÝu lÊy mét çi g×. MÆt kh¸c ít cay, cµ ®¾ng vµ ®éc ®Þa thay “l¸ ngãn” gîi ra t©m tr¹ng ®Çy cay ®¾ng cña c« g¸i vµ sù chê ®îi, ngãng tr«ng., bÊu vÝu Êy chØ lµ v« väng mµ th«i. §©y còng lµ t©m tr¹ng ®au khæ cña chµng trai khi tiÔn c« g¸i vÒ nhµ chång. C¶nh ®· thÓ hiÖn t×nh c¶m cña con ngêi.- Chµng trai kh¼ng ®Þnh tÊm lßng thuû chung cña m×nh. Chµng trai nãi víi c« g¸i “Xin h·y cho anh kÒ vãc m¶nh,QuÊn quanh vai ñ lÊy h¬ng ngêiCho mai sau löa x¸c ®îm h¬iMét l¸t bªn em thay lêi tiÔn dÆn!”Ngêi Th¸i cã tôc ho¶ t¸ng. Khi thiªu x¸c, hä ®èt theo çi ¸o, çi kh¨n hoÆc mÊy sîi tãc cña ngêi th©n khiÕn hä kh«ng c« ®¬n, x¸c sÏ ch¸y ®îm, hån siªu tho¸t. Chµng trai mîn h¬ng ngêi yªu tõ lóc nµy v× suèt ®êi anh kh«ng cßn ai yªu th¬ng h¬n ®Ó lóc chÕt, x¸c nhê cã h¬ng cña ngêi yªu mµ ch¸y ®îm. Chµng trai kh¼ng ®Þnh tÊm lßng thuû chung cña m×nh, t×nh yªu cña m×nh.- Anh ®· ®éng viªn c« g¸i “Con nhá h·y ®a anh ½mBÐ xinh h·y ®a anh bång, Cho anh bÕ con dßng ®õng ngîngNùng con r«ng, con phîng ®õng buån”.“Con nhá”, “bÐ xinh”, “con rång con ph-

101

2. Cö chØ, lêi lÏ hµnh ®éng cña chµng trai khi ë nhµ chång c« g¸i.

- Em h·y ph©n tÝch ®o¹n th¬ nµy?

- lêi tiÔn dÆn cña chµng

îng” lµ chØ con cña c« g¸i víi ngêi kh¸c ®-îc anh yªu quý nh con ®Î cña m×nh. C©u th¬ cßn cã ý nghÜa ®Ò cao dßng gièng cñ ®øa trÎ ®Ó võa lßng mÑ nã. §éng viªn, an ñi ®Êy mµ vÉn cã g× xãt xa ®Õn tËn gan ruét cña chµng trai.- Kh«ng chØ ®éng viªn, an ñi c« g¸i, chµng trai ®· íc hÑn chê ®îi c« g¸i trong mäi thêi gian, mäi t×nh huèng.“§«i ta yªu nhau, ®îi ®Õn th¸ng N¨m lau në,§îi mïa níc ®á c¸ vÒ,§îi chim t¨ng lã hãt gäi hÌ,Kh«ng lÊu ®îc nhau mïa h¹, ta sÏ lÊy nhau mïa ®«ng,Kh«ng lÊy ®îc nhau thêi trÎ, ta sÏ kÊy nhau khi go¸ bôa vÒ giµ”- Thêi gian lu©n chuyÓn “th¸ng n¨m lau në, níc ®á c¸ vÒ” ®Õn c¶ ©m thanh quen thuéc “chim t¨ng lã hãt gäi hÌ”. TÊt c¶ g¾n bã, gÇn gòi víi cuéc sèng con ngêi. B-íc ®i cña thêi gian cßn kh¼ng ®Þnh sù chê ®oÞ cña chµng trai tÝnh b»ng mïa, b»ng vô vµ t¨ng lªn tÝnh c¶ b»ng ®êi ng-êi. “Kh«ng lÊy nhau vÒ giµ”. Râ rµng lêi tiÔn dÆn cña chµng trai xoay quanh mét ch÷ ®îi.- Chê ®îi lµ t×nh nghÜa thuû chung cña chµng trai víi c« g¸i. T×nh yªu cña hä lµ bÊt tö song chê ®îi còng cã nghÜa lµ chÊp nhËn cuéc sèng hiÖn t¹i chØ cong hy väng ë t¬ng lai, thÓ hiÖn sù bÊt lùc tríc tËp tôc, chÊp nhËn h«n nh©n do cha mÑ ®Þnh ®o¹t. Chµng trai ®· ®a c« g¸i ®Õn tËn nhµ chång vµ chøng kiÕn c¶nh c« g¸i bÞ gia ®×nh nhµ chång hµnh h¹.“Em ng· l¨n chiªng c¹nh miÖng cèi lîn dòiEm ng· l¨n ®ïng liÒn bªn m¸ng lîn vÇyNg· kh«ng kÞp chèng kÞp gîng”.- Theo phong tôc hån nhiªn vµ giµu nh©n v¨n cña ngêi Th¸i nÕu hai ngêi yªu nhau mµ kh«ng lÊy ®îc nhau hä sÏ thµnh anh,

102

trai ë ®o¹n cuèi nµy ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo?

- Em cã c¶m nhËn g× vÒ ®o¹n th¬ nµy?

- Lêi chµng trai cßn thÓ hiÖn nh thÕ nµo?

- Em h·y ph©n tÝch ®o¹n th¬ nµy?

- So s¸nh gi÷a hai lêi tiÔn dÆn cña chµng trai.

em bÌ b¹n, gÇn th× thØnh tho¶ng th¨m nhau, xa x«i th× hµng n¨m cã phiªn chî t×nh hä t×m vÒ chî gÆp gì chia sÎ vui buån cung nhau. Chµng trai trong ®o¹n trÝch nµy chøng kiÕn c¶nh c« g¸i bÞ gia ®×nh nhµ chång hµnh h¹.Anh c¶m th«ng s¨n sãc c« b»ng lêi lÏ vµ hµnh ®éng chia sÎ hÕt mùc yªu th¬ng.DËy ®i em, dËy ®i em ¬i!DËy rò ¸o kÎo bä,DËy phñi ¸o kÎo lÊm!§Çu bï anh ch¶i cho,Tãc rèi ®a anh bói hé.Anh chÆt tre vÒ ®èt giãng ®Çu,ChÆt tre dµy, anh hun giãng gi÷a,Lam èng thuèc nµy em uèng khái ®au.- §©y lµ lêi chµng trai cïng víi c¸i nh×n xãt xa th¬ng c¶m. Ngêi ®äc h×nh dung ra c« g¸i ¸o lÊm, ®Çu bï, tãc rèi ®au ®ín v× bÞ ®¸nh ®Ëp hµnh h¹. §ã lµ t×nh c¶nh ®¸ng th¬ng, lµ tiÕng kªu cøu vÒ quyÒn sèng cña ngêi phô n÷, gîi bao nhiªu nçi th¬ng c¶m xãt xa. Nh÷ng tiÕng gäi tha thiÕt “dËy ®i dËy ®i em ¬i!” cïng víi cö chØ ©n cÇn “®Çu bï anh ch¶i cho, tãc rèi anh bói hé” cïng víi sù ch¨m sãc “anh hun giãng gi÷a, lam èng thuèc nµy em uèng khái ®au”. §©y lµ cö chØ, lêi nãi vµ hµnh ®éng cña t×nh yªu th¬ng. Lêi nãi ®ã cßn Èn chøa nçi xãt xa. ®au ®ín h¬n c¶ nçi ®au mµ c« g¸i ph¶i chÞu. Lêi lÏ ®ã thÊm nhuÇn t×nh c¶m nh©n ®¹o víi sè phËn ngêi con g¸i vµ nh÷ng phô n÷ Th¸i xa. T×nh c¶m Êy cña chµng trai cßn thÓ hiÖn qua lêi tiÔn dÆn.- lêi tiÔn dÆn cña chµng trai thÓ hiÖn t×nh yªu nång nµn m·nh liÖt cña anh:VÒ víi ngêi ta th¬ng thña cò.ChÕt ba n¨m h×nh cßn treo ®ã;ChÕt thµnh s«ng, vôc níc uèng m¸t long, ChÕt thµnh ®Êt, mäc d©y trÇu xanh th¾m,

103

III. Cñng cè1. Tëng tîng h×nh ¶nh chµng trai c« g¸i Th¸i qua ®o¹n trÝch.

2. Chó ý c¸c yÕu tè nghÖ thuËt

ChÕt thµnh bÌo, ta tr«i næi ao chung,ChÕt thµnh mu«i, ta móc xuèng cïng b¸t,ChÕt thµnh hån chung mét m¸i song song.- Chµng trai kh¼ng ®Þnh víi c« g¸i sèng chÕt cïng nhau. Tõ chÕt ®îc lÆp l¹i s¸u lÇn còng lµ s¸u lÇn anh kh¼ng ®Þnh sù g¾n bã, kh«ng thÓ sèng xa nhau. H·y sèng cïng nhau ®Õn lóc chÕt. DÉu cã ph¶i chÕt, còng chÕt cïng nhau. L¹i mét lÇn n÷a ta b¾t gÆp t×nh yªu thuû chung, son s¾t cña nh÷ng chµng trai, c« g¸i Th¸i. §©u lµ x· héi v¹n ¸c víi nhiÒu bÊt c«ng v« lÝ ®Ì nÆng lªn kiÕp sèng con ngêi. §ång tiÒn vµ sù giµu sang ®· ph¸ ho¹i h¹nh phóc con ngêi.- Lêi chµng trai thÓ hiÖn kh¸t väng gi¶i phãng ®îc sèng trong t×nh yªu.Yªu nhau, yªu trän ®êi gç cøng,Yªu nhua, yªu trän kiÕp ®Õn giµ,Ta yªu nhau tµn ®êi giã kh«ng rung, kh«ng chuyÓn,Ngêi xiÓm xui, kh«ng ngo¶nh, kh«ng nghe.- Hai tiÕng yªu nhau, trän ®êi, yªu trän kiÕp lµ sù kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m tríc sau nh mét kh«ng g× cã thÓ thay ®æi. Giã kh«ng bao giê ngõng. Song dÉu giã cã thÓ ngõng (tµn ®êi giã) th× t×nh yªu cña chµng trai vµ c« g¸i còng kh«ng bao giê thay ®æi. §©y còng lµ kh¸t väng tù do, kh¸t väng ®îc sèng trong t×nh yªu. Kh¸t väng Êy nh kh¾c vµo gç, t¹c vµo ®¸, bÒn v÷ng ®Õn mu«n ®êi.- Lêi tiÔn dÆn ®Çu thÓ hiÖn: + Chµng trai c¶m nhËn nçi ®au khæ tuyÖt väng cña c« g¸i. §Êy còng lµ nçi ®au khæ cña chµng trai. + Chµng trai kh¼ng ®Þnh tÊm lßng thuû chung cña m×nh + Anh ®éng viªn, an ñi c« g¸i. + íc hÑn chê ®îi c« g¸i trong mäi thêi

104

gian, mäi t×nh huèng.- lêi tiÔn dÆn nh sau:- Sù c¶m th«ng thÓ hiÖn kh¸t väng gi¶i phãng, kh¸t väng tù do ®îc sèng trong t×nh yªu.Lêi tiÔn dÆn ®Çu tËp trung trong mét ch÷ “®îi” th× lêi tiÔn dÆn sau tËp trung trong mét ch÷ “cïng”. C¶ hai lêi tiÔn dÆn thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn t©m tr¹ng thñy chung, íc hÑn, chê ®îi cïng nhau v¬n lªn kh¸t väng tù do, kh¸t väng gi¶i phãng. Lêi tiÔn dÆn nghiªng vÒ lêi dÆn dß mang s¾c th¸i t×nh c¶m nhng ®ång thêi còng béc lé t tëng tiÕn bé. §ã lµ ph¬i bµy thùc chÊt cña x· héi phong kiÕn miÒn nói xa. Mét x· héi ng¨n cÊm to¶ chiÕt (To¶ kho¸, chiÕt ®Ëp vì) t×nh c¶m con ngêi. V× vËy “Lêi tiÔn dÆn” lµ tiÕng nãi chøa chan t×nh c¶m nh©n ®¹o, kh¸t väng ®ßi quyÒtn sèng cho con ngêi. Tõ ®ã hiÓu ®-îc v× sao ®ång bµo Th¸i rÊt yªu quý say mª, coi tiÔn dÆn ngêi yªu lµ niÒm tù hµo cña d©n téc. Ngêi Th¸i cã c©u h¸t “H¸t tiÔn dÆn lªn, gµ Êp ph¶i bá æ, c« g¸i quªn h¸i rau, anh ®i cµy quªn cµy”.

- C¶ hai hiÖn lªn qua t©m tr¹ng: + C« g¸i: §au khæ, nuèi tiÕc, mçi bíc ®i lµ nçi ®au gh×m xÐ. C« g¸i trong hoµn c¶nh vµ t©m tr¹ng tuyÖt väng. + Chµng trai: DiÔn biÕn t©m tr¹ng tõ xãt xa ®Õn kh¼ng ®Þnh t×nh yªu vît qua mäi ng¸ng trë, ®éng viªn c« g¸i íc hÑn chê ®îi trong mäi thêi gian, mäi t×nh huèng béc lé kh¸t väng tù do.- Trïng ®iÖp vÒ tõ ng÷, h×nh ¶nh, kiÓu c©u.- §Æc biÖt lµ h×nh ¶nh ®Ëm mµu s¾c thiªn nhiªn nói rõng diÔn ®¹t t×nh c¶m “Th¸ng n¨m lau në, níc ®á c¸ vÒ”, “Sao khun ló trªn trêi cßn ®îi”. ChÕt thµnh s«ng, chÕt thµnh ®Êt, chÕt thµnh bÌo.

105

Lèi diÔn ®¹t ®ã chØ cã trong th¬ v¨n c¸c d©n téc thiÓu sè mang mµu s¾c thiªn nhiªn phong phó hïng vÜ, võa méc m¹c võa giµu chÊt th¬.

E. Tham kh¶o - N«ng Quèc ChÊn – Phan §¨ng NhËt, LÞch sö V¨n häc ViÖt Nam, tËp mét – NXB V¨n ho¸, 1973.

TiÕt: LuyÖn viÕt ®o¹n v¨n tù sù


Gióp häc sinh: hiÓu ®îc kh¸i niÖm, néi dung vµ nhiÖm vô cña

®o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù sù tõ ®ã viÕt ®îc c¸c ®o¹n v¨n tù sù.


- SGK, SGV.









HSI.§äc 1. §o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù sù (H/S ®äc phÇn 1, 2, 3 SGK)- Ba phÇn 1, 2, 3 SGK tr×nh bµy néi dung g×?

- §o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù sù cã ®Æc ®iÓm g×?

2. Çch viÕt ®o¹n v¨n trong bµi v¨n tù sù (häc sinh ®äc SGK) tr¶ lêi c©u hái a. §o¹n v¨n trªn cã thÓ hiÖn ®óng dù kiÕn cña t¸c gi¶ kh«ng? Néi dung, giäng ®iÖu cña ®o¹n v¨n më ®Çu kÕt thóc cã g× gièng nhau kh¸c nhau.

Ba phÇn 1, 2, 3 SGK tr×nh bµy vÒ ®Æc ®iÓm cña ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù sù.- Trong v¨n b¶n tù sù, mçi ®o¹n v¨n th-êng cã c©u nªu ý kh¸i qu¸t thêng gäi lµ c©u chñ ®Ò. Çc c©u kh¸c diÔn ®¹t nh÷ng ý cô thÓ.- Mçi v¨n b¶n tù sù thêng gåm nhiÒu ®o¹n v¨n víi nh÷ng nhiÖm vô kh¸c nhau. + §o¹n phÇn më bµi giíi thiÖu c©u chuyÖn. + §o¹n ë th©n bµi kÓ diÔn biÕn sù viÖc chi tiÕt + §o¹n kÕt bµi T¹o Ên tîng m¹nh tíi suy nghÜ, c¶m xóc ngêi ®äc.- Néi dung mçi ®o¹n v¨n tuy kh¸c nhau (çch t¶ ngêi, kÓ sù viÖc) nhng ®Òu cã chung nhiÖm vô lµ thÓ hiÖn chñ ®Ò vµ ý nghÜa v¨n b¶n.

- Më ®Çu vµ kÕt thøc truyÖn ng¾n “Rõng Xµ Nu” ®óng nh dù kiÕn cña nhµ v¨n NguyÔn Trung Thµnh (Nguyªn Ngäc).Më ®Çu t¶ rõng Xµ Nu hÕt søc t¹o h×nh + Lµng ë trong tÇm ®¹i b¸c cña ®ån giÆc* Chóng nã b¾n thµnh lÖ (…)* TÊt c¶ ®¹i b¸c ®Òu r¬i xuèng ngän ®åi xµ nu c¹nh con níc lín. + Trong rõng xµ nu cã hµng v¹n c©y kh«ng c©y nµo lµ kh«ng bÞ th¬ng. * Cã c©y bÞ chÆt ®øt ngang nöa th©n m×nh ®æ µo µo nh trËn b·o. * ë chç vÕt th¬ng nhùa øa ra. + Trong rõng kh«ng cã lo¹i c©y nµo sinh s«i n¶y në khoÎ nh vËy. * C¹nh c©y ng· gôc ®· cã bèn, n¨m c©y

107

b. Anh (chÞ) rót ®îc kinh nghiÖm g× ë çch viÕt ®o¹n v¨n cña Nguyªn Ngäc?

Häc sinh ®äc phÇn 2 SGK vµ tr¶ lêi c©u hái.a. Cã thÓ coi ®©y lµ ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù sù ®îc kh«ng? V× sao? Theo anh (chÞ) ®o¹n v¨n ®ã thuéc phÇn nµo cña truyÖn ng¾n mµ häc sinh ®Þnh viÕt

con mäc lªn. * Ham ¸nh s¸ng mÆt trêi. Nã phãng lªn rÊt nhanh ®Ó tiÕp lÊy ¸nh n¾ng. * Cã nh÷ng c©y vît lªn ®îc ®Çu ngêi, cµnh l¸ sum suª nh nh÷ng con chim ®· ®ñ l«ng mao l«ng vò, chuÝng vît lªn rÊt nhanh thay thÕ c©y ®· ng·. * ¦ìn ngùc lín che chë cho lµng.KÕt thóc miªu t¶ rõng xµ nu mê dÇn, xa dÇn. + T’nó l¹i ra ®i, cô MÕt vµ DÝt ®a anh ®Õn tËn cöa rõng xµ nu. * TrËn ®¹i b¸c ®ªm qua ®¸nh ng· bèn, n¨m c©y xµ nu to. * Quanh ®ã v« sè nh÷ng c©y con ®ang mäc lªn. * Cã nh÷ng c©u míi nhó khái mÆt ®Êt nhän ho¾t nh lìi lª. + Ba ngêi ®øng ë ®Êy nh×n ra xa.* §Õn hót tÊm m¾t còng kh«ng thÊy g×?* Ngoµi nh÷ng rõng xµ nu nèi tiÕp ch¹y ®Õn tËn ch©n trêi.- Më ®Çu vµ ®o¹n cuèi giäng ®iÖu gièng nhau. Miªu t¶ c©y xµ nu; rõng xµ nu kh¸c nhau: ®Çu truyÖn më ra cuéc sèng hiÖn t¹i. KÕt thóc truyÖn gîi ra sù lín lao m¹nh mÏ h¬n ë nh÷ng ngµy th¸ng phÝa tríc.- X¸c ®Þnh ®îc néi dung cÇn viÕt, ®Þnh ra híng viÕt. ë mçi sù viÖc cÇn ph¸c th¶o nh÷ng chi tiÕt. Mçi chi tiÕt cÇn miªu t¶ nÐt chÝnh, ®Æc s¾c, g©y Ên tîng. §Æc biÖt cã sù viÖc, chi tiÕt ph¶i ®îc thÓ hiÖn râ chñ ®Ò (néi dung cÇn thÓ hiÖn). Cè g¾ng thÓ hiÖn më ®Çu, kÕt thóc cã chung mét giäng ®iÖu, çch kÓ sù viÖc.

- §©y lµ ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n tù sù v× cã c©u nªu sù viÖc kh¸i qu¸t (c©u chñ ®Ò) vµ çc c©u thuéc chi tiÕt lµm râ sù viÖc.ChÞ ®îc cö vÒ §«ng X¸, vÒ çi lµng quª bÐ

108

b. Häc sinh ®· thµnh c«ng khi viÕt ®o¹n v¨n nµy ë néi dung nµo? Néi dung nµo cßn bá trèng? Anh (chÞ) h·y viÕt tiÕp vµo phÇn ®Ó trèng (cÇn bæ sung ®ã) ®Ó hoµn chØnh ®o¹n v¨n cÇn viÕt.

Anh (chÞ) nªu çch viÕt ®o¹n v¨n trong bµi v¨n tù sù?

ii. LuyÖn tËp 1. Häc sinh ®äc ®o¹n v¨n trong SGK vµ tr¶ lêi c©u háiA. §o¹n v¨n kÓ sù viÖc g×? ë phÇn nµo cña v¨n b¶n tù sù nµo?B. §o¹n trÝch cè t×nh sai

nhá, nghÌo khæ cña chÞ. * §Æt ch©n tíi con ®ª cao, con ®ª ch¾n ngang mÊy nÕp nhµ lôp xôp. ChÞ DËu nh×n thÊy ë ch©n trêi phÝa ®«ng mét võng h«ng öng lªn (cÇn bæ sung).Mét ®oµn ngêi ¸o quÇn r¸ch ríi nhng nÐt mÆt ai còng hå hëi tõ trong lµng ®i ra. Ngêi cÇm gËy, kÎ cÇm dao, cÇm kiÕm, v¸c cê ®á µo µo v©y lÊy chÞ.* ChÞ DËu øa níc m¾t (cÇn bæ sung).* NÐn xóc ®éng, chÞ DËu dang réng çnh tay nh muèn «m l¸y mäi ngêi nghÑn ngµo nãi: Çch m¹ng thµnh c«ng råi c¶ d©n téc ®· ®øng dËy! Bµ con ¬i! Chóng t¸c gi¶ d©n gian h·y lªn huyÖn b¾t bän quan l¹i, ph¸ kho thãc chia cho d©n nghÌo.§o¹n v¨n thuéc phÇn th©n bµi trong truyÖn ng¾n “Trêi s¸ng” häc sinh dùa vµo “T¾t ®Ìn” cña Ng« TÊt Tè ®Ó viÕt.Häc sinh viÕt ®o¹n v¨n nµy ®· thµnh c«ng khi miªu t¶ sù viÖc chÞ DËu ®îc çn bé §¶ng gi¸c ngé, cö vÒ §«ng X· vËn ®éng bµ con vïng lªn. Tuy nhiªn nh÷ng dù c¶m vÒ ngµy mai t¬i ®Ñp cÇn ph¶i ®îc bæ sung thªm. §Æc biÖt lµ t¶ t©m tr¹ng chÞ DËu khi vÒ lµng.- Bæ sung (gîi ý) chÞ DËu nh×n thÊy trªn trêi phÝa §«ng mét mµu hång öng lªn. ¸nh s¸ng rùc rì, chãi chang räi vµo bãng tèi ph¸ ®i çi th¨m th¼m cña mµn ®ªm bao phñ.- ChÞ DËu øa níc m¾t. Tù nhiªn chÞ nh thÊy çi ngµy n¾ng chang chang chÞ ®éi ®µn chã con, tay d¾t con chã çi cïng ®øa con g¸i b¶y tuæi sang nhµ NghÞ QuÕ th«n §oµi. Çi lÇn mang anh DËu èm ngÊt ngëng ë ®×nh vÒ, çi lÇn vËt ng· tªn cai lÖ víi tªn tri phñ T ¢n, x« quan cô ng·.- Cã ý tëng h×nh dung sù viÖc ®Þnh viÕt. Nã sÏ x¶y ra nh thÕ nµo? Dù kiÕn kÓ l¹i sù viÖc ®ã. Mçi sù viÖc cÇn ph¶i miªu t¶ nhthÕ nµo ®Ó g©y Ên tîng ®Æc biÖt ph¶i

109

sãt vÒ ng«i kÓ, kÓ râ chç sai ®ã? Vµ söa l¹i cho hoµn chØnh.

C. Tõ ph¸t hiÖn vµ chØnh söa, anh (chÞ) cã thªm kinh nghiÖm g× khi viÕt ®o¹n v¨n trong bµi tù sù?2. ViÕt ®o¹n v¨n dùa vµo chÝn c©u ®Çu tiªn “Lêi tiÔn dÆn” ®Ó thÓ hiÖn râ t©m tr¹ng c« g¸i?

III. Cñng cè

gi÷ ®îc sù liªn kÕt c©u trong ®o¹n cho m¹ch l¹c chÆt chÏ.

- §o¹n v¨n kÓ vÒ sù viÖc ph¸ bom næ chËm cña c¸c c« g¸i thanh niªn xung phong. ë ph©n th©n ®Ò, cña v¨n b¶n “Nh÷ng ng«i sao xa x«i”.- §¸ng lÏ ph¶i dïng ng«i thø nhÊt (tù kÓ). Ngêi chÐp cè t×nh chÐp sai n¨m chç:

1. Da thÞt c« g¸i 2. C« rïng m×nh3. Ph¬ng §Þnh cÈn thËn4. C« kho¶ ®Êt5. Tim Ph¬ng §Þnh còng ®Ëp kh«ng râ

TÊt c¶ ®Òu söa b»ng tõ “t«i”Chó ý tíi ng«i kÓ vµ ®¶m b¶o thèng nhÊt ng«i kÓ.

- Gîi ý: T«i ®au khæ nh×n em yªu cña t«i ph¶i cÊt bíc theo chång. Em cói ®Çu lÆng lÏ, bíc tõng bíc mét. ThØnh tho¶ng em l¹i ngo¸i ®Çu nh×n l¹i b¶n lµng, võa nh chê ®îi ngãng tr«ng ®iÒu g×? T«i hiÓu t©m tr¹ng em. Mçi bíc ®i lßng em cµng th¬ng, cµng nhí. Nhí con ®êng lªn n¬ng, nhí ®-êng mßn xuèng nói, qua suèi, qua khe… nhí c¶ n¬i chóng m×nh hß hÑn. Em thÉn thê nh c¸i x¸c kh«ng hån. Em dõng l¹i n¬i rõng ít nh muèn chê. Em tíi rõng vµ nh muèn ®îi. Em ng¾t d¨m ba l¸ ít, l¸ cµ nhkÐo dµi thêi gian ®Ó chê, ®Ó ®îi. Em yªu dõng l¹i chê t«i tíi. Em bÎ l¸ cho t«i ngåi nh mäi lÇn. Lßng t«i còng rng rng.- Tham kh¶o phÇn ghi nhí trong SGK.

110

TiÕt: ¤n tËp v¨n häc d©n gian ViÖt Nam



Gióp häc sinh:

2. Cñng cè vµ hÖ thèng c¸c tri thøc vÒ v¨n häc d©n gian ®· häc,

kiÕn thøc chung, kiÕn thøc cô thÓ vÒ thÓ lo¹i vµ t¸c phÈm

hoÆc ®o¹n trÝch.

3. BiÕt vËn dông ®Æc trng thÓ lo¹i cña v¨n häc d©n gian ®Ó

ph©n tÝch c¸c t¸c phÈm cô thÓ.


- SGK, SGV.










111

I. §äc 1. §Þnh nghÜa vÒ v¨n häc d©n gian? Tr×nh bµy ®Æc trng c¬ b¶n cña v¨n häc d©n gian (minh häa b»ng t¸c phÈm ®o¹n trÝch ®· häc)

2. V¨n häc d©n gian cã nh÷ng thÓ lo¹i nµo? ChØ ra ®Æc trng cña çc thÓ lo¹i: sñ thi, truyÒn thuyÕt, truyÖn cæ tÝch, truyÖn cêi, ca dao, truyÖn th¬.

- Sö thi cã ®Æc trng g×?

- TruyÒn thuyÕt cã ®Æc trng g×?

- V¨n häc d©n gian lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ truyÒn miÖng, lµ s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh s¸ng t¸c tËp thÓ nh»m môc ®Ých phôc vô trùc tiÕp cho çc sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng céng ®ång.- §Æc trng c¬ b¶n: + V¨n häc d©n gian lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ truyÒn miÖng + V¨n häc d©n gian lµ s¶n phÈm cña s¸ng t¸c tËp thÓ.+ V¨n häc d©n gian cã tÝnh thùc hµnh phôc vô trùc tiÕp cho sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng céng ®ång.( LÊy dÉn chøng trong çc t¸c phÈm ®· häc)- Gåm 3 thÓ lo¹i: +TruyÖn cæ d©n gian + Th¬ ca d©n gian + S©n khÊu d©n gianMçi thÓ lo¹i l¹i bao gåm nhiÒu tiÓu lo¹i.VÝ dô:- TruyÖn cæ( thÇn tho¹i, truyÒn thuyÕt, sö thi, truyÖn cæ tÝch, truyÖn cêi, truyÖn ngô ng«n).- Th¬ ca d©n gian gåm: (Ca dao, d©n ca, tôc ng÷, c©u ®è, vÌ).- S©n khÊu d©n gian (chÌo, tuång ®å, c¶i l¬ng, móa rèi c¹n, móa rèi níc).- §Æc trng çc thÓ lo¹i. + Sö thi: Dßng tù sù d©n gian cã quy m« lín. X©y dùng ®îc nh©n vËt mang cèt çch céng ®ång c d©nthêi cæ ®¹i. Ng«n ng÷ cã vÇn nhÞp. Chia lµm hai lo¹i sö thi anh hïng vµ sö thi thÇn tho¹i. + TruyÒn thuyÕt: Dßng tù sù d©n gian kÓ vÒ sù kiÖn vµ nh©n vËt cã liªn quan tíi lÞch sö nhng l¹i kh«ng ph¶i lµ lÞch sö theo xu híng lÝ tëng ho¸. Qua ®ã nh©n d©n muèn göi g¾m t©m hån vµ lÝ tëng cña m×nh. TruyÒn thuyÕt cã néi dung ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh dùng níc, gi÷ níc, lao ®éng vµ s¸ng t¹o v¨n ho¸. Nh©n vËt truyÒn

112

- TruyÖn cæ tÝch cã ®Æc trng g×?

- TruyÖn cêi cã ®Æc tr-ng g×?

- Ca dao cã ®Æc trng g×?

- TruyÖn th¬ cã ®Æc tr-ng g×?

thuyÕt thêng nöa thÇn, nöa ngêi hoÆc con ngêi ®îc lÝ tëng ho¸. + Dßng tù sù d©n gian miªu t¶ cuéc ®êi sè phËn bÊt h¹nh cña con ngêi l¬ng thiÖn ®ång thêi thÓ hiÖn íc m¬ ®æi ®êi cña hä.( Cæ tÝch thÇn k×).

KÓ vÒ sinh ho¹t cña nh©n d©n (cæ tÝch sinh ho¹t)

KÓ vÒ çc loµi vËt biÕt nãi tiÕng ng-êi (cæ tÝch loµi vËt)

Nh©n vËt truyÖn cæ tÝch thÇn k× thêng lµ ngêi må c«i, em ót, ®øa con riªng trong truyÖn thêng xuÊt hiÖn nh©n vËt phï trî nh bôt, «ng l·o, bµ l·o, vËt b¸u tr¶ ¬n. Nh÷ng nh©n vËt Êy cã c¶ ë ph¸i ¸c nh: Ch¨n tinh ®¹i bµng, Hå tinh.

Nh©n vËt trong truyÖn cæ tÝch sinh ho¹t lµ con ngêi ë c¶ hai ®èi cùc hoÆc th«ng minh hoÆc ®Çn ®én, cã tµi n¨ng vµ sù kÐm cái. Søc khoÎ v« ®Þch.

TruyÖn cæ tÝch loµi vËt kÓ vÒ loµi vËt nhng vÉn híng vÒ con ngêi.

+TruyÖn cêi rÊt ng¾n gän. Nh©n vËt Ýt. TruyÖn gåm hai yÕu tè çi cêi vµ b¶n chÊt çi cêi. Çi cêi t¹o bëi m©u thuÉn gi÷a b×nh thêng / kh«ng b×nh thêng. Cã / kh«ng. ThËt / gi¶. Bªn ngoµi / bªn trong. HiÖn tîng / b¶n chÊt…Thêng dùa vµo thñ ph¸p cö chØ, lêi nãi ®Ó g©y cêi. Çi cêi mang ý nghÜa phª ph¸n hoÆc kh«i hµi. + Lµ lêi h¸t ®· tíc bá tiÕng ®Öm tiÕng l¸y, chØ cã lêi. Ngêi ta cã thÓ bÌ vµo nhiÒu lµn ®iÖu d©n ca. Ca dao lµ tiÕng nãi thÓ hiÖn t×nh c¶m ë nhiÒu hoµn c¶nh, nghÒ nghiÖp kh¸c nhau. Ca dao cã cÊu tróc b»ng nhiÒu m« tÝp, nh÷ng c«ng thøc, díi h×nh thøc ®èi ®¸p, sö dông nhiÒu biÖn ph¸p so s¸nh, Èn dô, ho¸n dô tu tõ. Chñ thÓ bµi ca thuéc nhiÒu h¹ng ngêi trong x·

113

LËp b¶ng tæng hîp theo mÉu.

3.Tõ çc truyÖn d©n gian hoÆc çc ®o¹n trÝch ®· häc lËp b¶ng tæng hîp,so s¸nh çc thÓ lo¹i theo mÉu díi ®©y.(ThÇy trß cïng lµm viÖc ®iÒn vµo çc «)

4.Ca dao than th©n th-êng lµ lêi cña ai?V× sao?Th©n phËn con ngêi Êy

héi. + TruyÖn th¬ cã cÊu tróc ®å sé. Lêi th¬ kÕt hîp gi÷a ph¬ng thøc tù sù vµ tr÷ t×nh.

Néi dung thêng ph¶n ¸nh mèi t×nh oan nghiÖt cña ®«i thanh niªn nam n÷. Nã cã kÕt cÊu ë ba chÆng: gÆp gì vµ ®Ýnh íc, lu l¹c, ®oµn tô hoÆc :yªu nhau, gÆp nhiÒu oan tr¸i, t×m çch tho¸t khái c¶nh ngé chÕt cung nhau hoÆc vît khã kh¨n ®Ó trë vÒ sèng h¹nh phóc.

KÕt thóc phæ biÕt cña truyÖn th¬ th-êng lµ çi chÕt hoÆc ph¶i xa nhau vÜnh viÔn cña ®«i b¹n t×nh. RÊt Ýt truyÖn th¬ kÕt thóc mµ ®«i b¹n t×nh ®îc chung sèng h¹nh phóc, tr¶i qua nhiÒu tr¾c trë.

TruyÖn d©n gian

C©u nãi d©n gian(tôc ng÷)

Th¬ ca d©n gian

S©n khÊu d©n gian

- ThÇn tho¹i- TruyÒn thuyÕt- Sö thi- Cæ tÝch- TruyÖn cêi-TruyÖn ngô ng«n.

- Tôc ng÷

- Ca dao- D©n ca- VÌ- C©u ®è

- Tuång- ChÌo- C¶i l¬ng- Móa rèi c¹n- Móa rèi níc

ThÓ lo¹i

Môc ®Ých s¸ng t¸c

H×nh thøc lu truyÒn

Néi dung ph¶n ¸nh

KiÓu nh©n vËt

§Æc ®iÓm nghÖ thuËt

Sö thi anh

114

hiÖn lªn nh thÕ nµo?b»ng nh÷ng so s¸nh,Èn dô g×?

a.ca dao yªu th¬ng t×nh nghÜa ®Ò cËp tíi t×nh c¶m phÈm chÊt cña ngêi lao ®éng.V× sao hä hay lÊy çi kh¨n,çi cÇu ®Ó béc lé t×nh yªu.Çc biÓu tîng c©y ®a,bÕn níc,s©n ®×nh,gõng cay,muèi mÆn ®Ó biÓu hiÖn t×nh nghÜa cña m×nh.

- TiÕng cêi tù trµo vµ phª ph¸n trong ca dao hµi híc anh (chÞ) h·y so s¸nh?

b.BiÖn ph¸p nghÖ thuËt sö dông trong ca dao.

II.Bµi tËp vËn dông1.Nh÷ng nÐt næi bËt trong nghÖ thuËt miªu

hïngTruyÒn thuyÕtTruyÖn cæ tÝchTruyÖn c-êi

- Ca dao than th©n thêng lµ lêi cña ngêi phô n÷ nãi chung(bÞ Ðp duyªn kh«ng chñ ®éng quyÕt ®Þnh ®îc th©n phËn,lÊy ph¶i chång kh«ng ra g×, bÞ phô b¹c…).V× trong chÕ ®é phong kiÕn bãc lét ,ngêi phô n÷ ph¶i chÞu nhiÒu ®au khæ. Hä lµ n¹n nh©n cña chÕ ®é ngêi bãc lét ngêi. X· héi kh«ng dµnh cho hä quyÒn tù do tèi thiÓu.Th©n phËn ngêi phô n÷ hiÖn lªn rÊt cô thÓ qua lêi so s¸nh c«ng khai hoÆc Èn dô tu tõ (§äc mét vµi vÝ dô ®· häc).- §ã lµ t×nh yªu nam n÷, t×nh yªu quª h-¬ng, ®Êt níc. §Æc biÖt ca dao nãi nhiÒu vÒ t×nh c¶m gia ®×nh. §ã lµ t×nh c¶m cña «ng bµ víi con ch¸u, cha mÑ víi con çi vµ ngîc l¹i.T×nh c¶m vî chång…TÊm lßng ch©n thËt, g¾n bã tha thiÕt lµ phÈm chÊt cña ngêi lao ®éng. Çi kh¨n lµ vËt gÇn gòi cña ngêi phô n÷. Hä thêng lÊy çi kh¨n ®Ó trß chuyÖn t©m t×nh ®Ó béc lé t×nh c¶m cña chÝnh m×nh. §Æc trng cña cÇu lµ n¬i tiÕp gi¸p gi÷a hai bê. Hä sö dông çc cÇu trong ca dao ®Ó mêi mäc, tá t×nh trong bíc ®i ban ®Çu cña t×nh yªu nam n÷. Çc biÓu tîng c©y ®a, bÕn níc, con ®ß, gõng cay, muèi mÆn thhêng lµ biÓu tîng gÇn gòi víi ngêi lao ®éng.V¶ l¹i t×nh c¶m th-êng n¶y sinh tõ ngêi lao ®éng,tõ nh÷ng sù viÖc cô thÓ. NhiÒu khi mîn nh÷ng biÓu t-îng nµy ®Ó thæ lé t©m tr¹ng vÒ ngêi xa,

115

t¶ nh©n vËt anh hïng trong sö thi §¨m S¨n lµ g×(DÉn chøng tõ 3 ®o¹n v¨n :2 ®o¹n t¶ §¨m S¨n móa khiªn vµ t¶ h×nh ¶nh vµ søc khoÎ cña chµng trong ®o¹n chiÕn th¾ng)

2.C¨n cø vµo bi kÞch MÞ Ch©u-Träng Thuû h·y lËp b¶ng vµ ghi néi dung tr¶ lêi theo mÉu(Thµy trß cïng lµm viÖc diÒn vµo çc «)

H·y ph©n tÝch truyÖn TÊm Çm ®Ó lµm râ TÊm tõ yÕu ®uèi thô ®éng ®Õn kiªn quyÕt ®Êu tranh giµnh l¹i h¹nh phóc cho m×nh.

ngêi cò. §©y còng lµ h×nh ¶nh cña quª h-¬ng,®Êt níc vèn giµu t×nh giµu nghÜa cña ngêi b×nh d©n.- Còng lµ tiÕng cêi,nhng ë phª ph¸n kh¸c víi tiÕng cêi tù trµo. Phª ph¸n, ®¶ kÝch ch©m biÕm nh÷ng ®èi tîng xÊu xa ®éc ¸c, b¶n chÊt bãc lét.Cßn tù trµo lµ tù cêi m×nh, lµ phª ph¸n,c¶nh tØnh trong néi bé mong söa ch÷a kÞp thêi. Phª ph¸n çi xÊu, ca dao hµi híc mang ý nghÜa x· héi, cßn tù trµo mang ý nghÜa nh©n v¨n.- BiÖn ph¸p so s¸nh,Èn dô,ho¸n dô- Çch nãi ngîc,çch ch¬i ch÷, phãng ®¹i- Ngoµi ra cßn ¸p dông thÓ phó, thÓ høng, thÓ tØ.

- NÐt næi bËt nhÊt trong ®o¹n trÝch chiÕn th¾ng Mtao Mx©y lµ miªu t¶ hµnh ®éng cña ngêi anh hïng §¨m S¨n.§¨m S¨n lµ hiÖn th©n søc m¹nh cña c¶ céng ®ång.- Hai lÇn móa khiªn ®Òu ®îc t¸c gi¶ d©n gian tËp trung miªu t¶ b»ng biÖn ph¸p so ¸nh vµ phãng ®¹i.+LÇn mét “Mét lÇn xèc tíi chµng vît mét ®åi tranh.Mét lÇn xèc tíi n÷a chµng vît mét ®åi lå «. Chµng ch¹y vun vót qua phÝa ®«ng ,vun vót qua phÝa t©y”.+LÇn thø hai: “Chµng móa trªn giã nh b·o. Chµng móa díi thÊp giã nh lèc. C©y cèi chÕt rôi. Khi chµng móa díi thÊp vang lªn tiÕn khiªn ®ång. Khi chµng móa trªn cao vang lªn ®Üa khiªn kªnh. Khi chµng móa ch¹y níc kiÖu qu¶ nói ba lÇn r¹n nøt. Ba ®åi tranh bËt rÔ bay tung.”+LÇn thø ba: “§¨m S¨n bõng tØnh chép ngay mét chiÕc chÇy mßn nÐm chóng vµnh tai kÎ ®Þch h¾n quanh chuång lîn, §¨m S¨n ph¸ tan chuång lîn, H¾n quanh qua chuång tr©u, §¨m S¨n ph¸ tan chuång tr©u.”.Çi lâi

H cÊu

Víi chi

TÝnh

KÕt qu¶

Bµi häc

Chó thÝc

116

4.LËp b¶ng ghi tr¶ lêi theo mÉu sau:(Thµy trß cïng lµm)

5.§iÒn çc tõ cho phï hîp vµo 2 khëi ®Çu th©n em vµ chiÒu chiÒu…®Ó cã bµi ca dao hoµn chØnh (Ngoµi nh÷ng bµi ca dao ®· häc).

T×m mét vµi bµi th¬ chøng tá çc nhµ th¬ häc ë ca dao vµ sö dông chÊt liÖu v¨n häc d©n gian

7. T×m thªm mét sè c©u ca dao nãi vÒ chiÕc kh¨n, chiÕc ¸o, nçi nhí cña ®«i løa ®ang yªu. BiÓu tîng c©y ®a bÕn níc s©n ®×nh, gõng cay, muèi mÆn.

sù thËt lÞch sö

thµnh bi kÞch g×

tiÕt hoang ®-êng k× ¶o nµo

chÊt cña bi kÞch

cña bi kÞch

rót ra

h

… … … … … … …- MÊt giá ç, mÊt ç bèng, ph¶i ngåi ë nhµ nhÆt thãc lÉn g¹o, ba lÇn Êy TÊm ®Òu “«m mÆt khãc”. §©y lµ biÓu hiÖn b¶n chÊt yÕu ®uèi,thô ®éng cña TÊm. §µnh r»ng giät níc m¾t cña TÊm lµ giät níc m¾t cña c¶nh ®êi, sè phËn ®¾ng cay, mÆn ch¸t.TÊm ®· nhËn ra nçi khæ cña cuéc ®êi m×nh. §©y lµ c¬ së ®Ó sau nµy TÊm vïng dËy - Khi bÞ giÕt,TÊm ho¸ kiÕp nhiÒu lÇn. Mîn thuyÕt lu©n håi cña ®¹o PhËt ®Ó TÊm ®Êu tranh.Tuy mîn PhËt gi¸o ®Ó ®Êu tranh nhng kh«ng hµnh ®éng theo PhËt gi¸o.TÊm ®Êu tranh kiªn quyÕt, m¹nh mÏ ®Ó giµnh l¹i h¹nh phóc cña m×nh.TruyÖn

§èi t-îng (c-êi ai)

Néi dung cêi (c-êi çi g×)

T×nh huèng g©y c-êi (çi cêi)

Cao trµo ®Ó tiÕng cêi bËt ra

Tam ®¹i con gµNhng nã ph¶i b»ng hai mµy

- Th©n em nh miÕng cau kh« Ngêi tinh tham máng ngêi th« tham dÇy

117

- Th©n em nh giÕng… … ch©n -Th©n em nh h¹t … …ruéng cµy - ChiÒu chiÒu ra ®øng bê s«ng Muèn vÒ quª mÑ mµ kh«ng cã ®ß

- ChiÒu chiÒu s¸ch giá h¸i rau Nh×n lªn m¶ mÑ ruét ®au nh giÇn

- ChiÒu chiÒu ra ®øng ngâ sau Tr«ng vÒ quª mÑ ruét ®au chÝn chiÒu+ViÖt B¾c (Tè H÷u)+§Êt níc (NguyÔn Khoa §iÒm) Ngêi vÒ ®Ó ¸o l¹i ®©y

§Ó ®ªm em ®¾p ®Ó ngµy em th-¬ng- ¸o x«ng h¬ng cña chµng v¾t m¾c §ªm em n»m em ®¾p lÊy h¬i C©y ®a cò con ®ß xaBé hµnh cã nghÜa n¾ng ma vÉn chê-Tay bng chÐn muèi ®Üa gõng

Gõng cay muèi mÆn xin ®õng quªn nhau

...........................................................................................

.............................................TiÕt:

Kh¸i qu¸t v¨n häc ViÖt Nam tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX


118

Gióp häc sinh:

1. N¾m v÷ng çc thµnh phÇn chñ yÕu vµ çc giai ®o¹n ph¸t

triÓn cña v¨n häc ViÖt Nam tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XIX

2. N¾m v÷ng mét sè ®Æc ®iÓm lín vÒ néi dung vµ h×nh

thøc cña v¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ph¸t

triÓn.

3. Yªu mÕn, tr©n träng gi÷ g×n vµ ph¸t huy di s¶n v¨n häc

d©n téc.


- SGK, SGV.










(H/S ®äc thø tù çc phÇn I, II, III, IV)I. Çc thµnh phÇn v¨n häc tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XIX

- V¨n häc ViÖt Nam tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XIX, mêi thÕ kØ v¨n häc nµy gäi lµ v¨n häc trung ®¹i.

119

- Çc thµnh phÇn cña v¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam lµ g×?

1. V¨n häc ch÷ H¸n- Thµnh phÇn v¨n häc ch÷ H¸n ®îc biÓu hiÖn cô thÓ nh thÕ nµo? 2. V¨n häc ch÷ N«mThµnh phÇn v¨n häc ch÷ N«m biÓu hiÖn cô thÓ nh thÕ nµo?

II. Çc giai ®o¹n ph¸t triÓn 1. Giai ®o¹n tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIV- Nªu nÐt c¬ b¶n cña thêi k× v¨n häc nµy (Hoµn c¶nh, thµnh phÇn néi dung, nghÖ thuËt).

2. Tõ thÕ kØ XV ®Õn hÕt thÕ kØ XVII- DiÖn m¹o v¨n häc thêi k× nµy? (Hoµn c¶nh s¸ng t¸c, t¸c gi¶, t¸c phÈm, néi dung vµ nghÖ thuËt).

- Hai thµnh phÇn chñ yÕu cña v¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam lµ thµnh phÇn ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m. Giai ®o¹n cuèi v¨n häc ch÷ quèc ng÷ ph¸t triÓn nhng cha cã thµnh tùu næi bËt.- Bao gåm çc s¸ng t¸c ch÷ H¸n cña ngêi ViÖt. XuÊt hiÖn rÊt sím tån t¹i trong suèt qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña v¨n häc trung ®¹i bao gåm c¶ th¬ vµ v¨n xu«i.- Cuèi thÕ kØ XIII v¨n häc s¸ng t¸c b»ng ch÷ N«m míi xuÊt hiÖn. Nã tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®Õn hÕt thêi k× v¨n häc trung ®¹i. Chñ yÕu lµ th¬ rÊt Ýt t¸c phÈm v¨n xu«i.- V¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam ph¸t triÓn theo 4 giai ®o¹n.- V¨n häc ViÖt Nam tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIV ph¸t triÓn trong hoµn c¶nh dËy giã tng bõng nhÊt cña lÞch sö d©n téc. + Hai lÇn chiÕn ®Êu chiÕn th¾ng qu©n Tèng. + Ba lÇn chiÕn ®Êu chiÕn th¾ng qu©n Nguyªn M«ng. + Hai m¬i n¨m chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng qu©n Minh.- Néi dung yªu níc chèng x©m lîc vµ tù hµo d©n téc.- NghÖ thuËt: ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu nh v¨n chÝnh luËn, v¨n xu«i viÕt vÒ ®Ò tµi lÞch sö, v¨n ho¸. Th¬, phó ®Òu ph¸t triÓn.- Çc t¸c phÈm vµ t¸c gi¶.

- Sau chiÕn th¾ng qu©n Minh, níc §¹i ViÖt ph¸t triÓn tíi ®Ønh cao cña chÕ ®é phong kiÕn ViÖt Nam. Bíc sang thÕ kØ VXI vµ ®Õn hÕt thÕ kØ XVII x· héi phong kiÕn ViÖt Nam trît dÇn.- Néi dung: Ca ngîi cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Minh. Th¬ NguyÔn BØnh

120

3. Tõ thÕ kØ XVIII ®Õn nöa ®Çu thÕ kØ XIX- DiÖn m¹o v¨n häc thêi k× nµy nh thÕ nµo? (Hoµn c¶nh, t¸c gi¶, t¸c phÈm, néi dung)

4. Giai ®o¹n nöa cuèi thÕ kØ XIX- DiÖn m¹o v¨n häc ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo? (Hoµn c¶nh, néi dung nghÖ thuËt, t¸c gi¶ t¸c phÈm tiªu biÓu)

III. Nh÷ng ®Æc ®iÓm lín vÒ néi dung cña v¨n häc tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX

- VÒ néi dung v¨n häc tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX cã ®Æc ®iÓm g×?1. Chñ nghÜa yªu níc.- Chñ nghÜa yªu níc ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo?

Khiªm, TruyÒn k× m¹n lôc cña NguyÔn D÷ ®· ®¸nh dÊu sù chuyÓn híng tõ c¶m høng ngîi ca sang phª ph¸n.- NghÖ thuËt: V¨n häc ch÷ H¸n ph¸t triÓn. Thµnh tùu chñ yÕu lµ v¨n chÝnh luËn. NhiÒu tËp th¬ N«m ra ®êi- Hoµn c¶nh ®¸ng lu ý nhÊt ®Ó v¨n häc ph¸t triÓn la nh÷ng cuéc néi chiÕn vµ b·o t¸p cña c¸c cuéc khëi nghÜa n«ng d©n.- V¨n häc ph¸t triÓn vît bËc vÒ néi dung: ®· xuÊt hiÖn trµo lu nh©n ®¹o chñ nghÜa. §ã lµ tiÕng nãi ®ßi quyÒn sèng, quyÒn tù do cho con ngêi (trong ®ã cã con ngêi c¸ nh©n).- T¸c phÈm:…- VÒ nghÖ thuËt: V¨n häc ph¸t triÓn m¹nh mÏ ë ph¬ng diÖn v¨n xu«i vµ v¨n vÇn.

- Ph¸p x©m lîc ViÖt Nam – kÎ thï míi ®· xuÊt hiÖn. C¶ d©n téc ®øng lªn chèng ngo¹i x©m. X· héi ViÖt Nam chuyÓn tõ chÕ ®é phong kiÕn sang thùc d©n nöa phong kiÕn.- V¨n häc ph¸t triÓn phong phó mang ©m ®iÖu bi tr¸ng.- VÒ nghÖ thuËt: Th¬ vÉn s¸ng t¸c theo thÓ lo¹i vµ thi ph¸p truyÒn thèng ®· xuÊt hiÖn mét sè t¸c phÈm v¨n xu«i viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷.- Do 3 yÕu tè t¸c ®éng: + Tinh thÇn d©n téc (truyÒn thèng) + Tinh thÇn thêi ®¹i + ¶nh hëng tõ níc ngoµi.

- BiÓu hiÖn: + G¾n liÒn víi t tëng “trung qu©n ¸o quèc” + Tinh thÇn quyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng chèng ngo¹i x©m: ý thøc ®éc lËp tù do, tù cêng, tù hµo d©n téc.

121

2. Chñ nghÜa nh©n ®¹o- Chñ nghÜa nh©n ®¹o ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo trong v¨n häc?

3. C¶m høng thÕ sù- ThÕ nµo lµ thÕ sù?

- Néi dung c¶m høng thÕ sù ®îc biÓu hiÖn nh thÕ nµo? IV. Nh÷ng ®Æc ®iÓm lín vÒ nghÖ thuËt cña v¨n häc thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX (häc sinh ®äc SGK)1. TÝnh ph¹m quy vµ sù ph¸ vì tÝnh ph¹m quy- TÝnh ph¹m quy ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo? 2. Khuynh híng trang nh· vµ xu híng b×nh dÞ?- ThÕ nµo khuynh híng trang nh· vµ b×nh dÞ?

3. TiÕp thu vµ d©n téc ho¸ tinh hoa v¨n häc níc ngoµi- Qu¸ tr×nh tiÕp thu vµ ¶nh hëng v¨n häc níc ngoµi nh thÕ nµo?

+ Xãt xa, bi tr¸ng tríc t×nh c¶nh nhµ tan níc mÊt. + Th¸i ®é, tr¸ch nhiÖm khi x©y dùng ®Êt níc trong thêi b×nh. + BiÕt ¬n, ca ngîi nh÷ng con ngêi hi sinh v× ®Êt níc. + T×nh yªu thiªn nhiªn, ®Êt níc (chøng minh b»ng mét sè t¸c phÈm).- B¾t nguån tõ truyÒn thèng d©n téc, tõ v¨n häc d©n gian, ¶nh hëng ë t tëng nh©n v¨n tÝch cùc cña ®¹o PhËt, Nho gi¸o, §¹o gi¸o. Nã biÓu hiÖn cô thÓ: + Th¬ng ngêi nh thÓ th¬ng th©n + Nguyªn t¾c ®¹o lÝ vµ th¸i ®é øng xö. + PhËt gi¸o lµ tõ bi, b¸c ¸i. Nho gi¸o lµ nh©n nghÜa t tëng nh©n d©n, §¹o gi¸o lµ sèng thuËn theo tù nhiªn, hoµ nhËp víi tù nhiªn. + Lªn ¸n tè ço nh÷ng thÕ lùc tµn b¹o chµ ®¹p phÈm gi¸ con ngêi.- ThÕ sù lµ cuéc sèng con ngêi lµ viÖc ®êi. C¶m høng thÕ sù lµ bµy tá suy nghÜ, t×nh c¶m vÒ cuéc sèng con ngêi.- T¸c phÈm híng tíi hiÖn thùc cuéc sèng ®Ó ghi l¹i nh÷ng ®iÒu tr«ng thÊy.

- TÝnh ph¹m quy lµ sù quy ®Þnh chÆt chÏ theo khu©n mÉu. §ã lµ quan ®iÓm cña v¨n häc. V¨n ch¬ng coi träng môc ®Ých gi¸o huÊn:- ë t duy nghÖ thuËt:- Trang nh· thÓ hiÖn ë ®Ò tµi, chñ ®Ò h-íng tíi çi cao c¶ trang träng h¬n lµ çi ®êi thêng b×nh dÞ.- H×nh tîng nghÖ thuËt híng tíi vÎ ®Ñp tao nh·, mÜ lÖ h¬n lµ vÎ ®Ñp ®¬n s¬, méc m¹c.- ë ng«n ng÷ nghÖ thuËt, çch diÔn ®¹t trau chuèt, hoa mÜ h¬n lµ th«ng tôc, tù

122

V. Cñng cè

nhiªn ngµy cµng g¾n bã h¬n víi hiÖn thùc tù nhiªn vµ b×nh dÞ.

- TiÕp thu tinh hoa v¨n häc Trung Quèc: + Ng«n ng÷ + ThÓ lo¹i v¨n xu«i, v¨n vÇn + Thi liÖu- Qu¸ tr×nh d©n téc ho¸ thÓ hiÖn * S¸ng t¹o ra ch÷ N«m * ViÖt ho¸ th¬ §êng * S¸ng t¸c nhiÒu thÓ th¬ d©n téc

1. Suèt mêi thÕ kØ, v¨n häc ph¸t triÓn g¾n bã víi vËn mÖnh d©n téc

2. Cïng víi v¨n häc d©n gian, v¨n häc trung ®¹i gãp phÇn lµm nªn diÖn m¹o v¨n häc d©n téc, t¹o tiÒn ®Ò cho v¨n häc giai ®o¹n sau ph¸t triÓn

TiÕt: 123

Phong çch ng«n ng÷ sinh ho¹t Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…A.Môc tiªu bµi häc

Gióp häc sinh: N¾m ®îc kh¸i niÖm ng«n ng÷ sinh ho¹t, phong

çch ng«n ng÷ sinh ho¹t vµ çc d¹ng biÓu hiÖn cña ng«n ng÷ sinh

ho¹t.


- SGK, SGV.










I. §äc – hiÓu1. Kh¸i niÖm vÒ ng«n ng÷ sinh ho¹t (H/S ®äc SGK)- Tõ ®o¹n héi tho¹i cho biÕt thÕ nµo lµ ng«n ng÷ sinh ho¹t?

- Ng«n ng÷ sinh ho¹t lµ lêi ¨n, tiÕng nãi hµng ngµy dïng ®Ó th«ng tin trao ®æi ý nghÜ, t×nh c¶m nh÷ng nhu cÇu trong cuéc sèng.(Quay trë l¹i ®o¹n héi tho¹i trong SGK ®Ó ph©n tÝch) + Nh©n vËt tham gia héi tho¹i. + Néi dung héi tho¹i.

124

2. Çc d¹ng biÓu hiÖn cña ng«n ng÷ sinh ho¹t (H/S ®äc SGK)- Ng«n ng÷ sinh ho¹t thÓ hiÖn chñ yÕu ë d¹ng nµo?

II. LuyÖn tËpa. Anh (chÞ) h·y ph¸t biÓu ý kiÕn cña m×nh vÒ néi dung cña nh÷ng c©u sau:- Lêi nãi ch¼ng mÊt tiÒn

muaLùa lêi mµ nãi cho võa

lßng nhau- Vµng th× thö löa thö thanChu«ng kªu thö tiÕng ngêi ngoan thö lêi

b. Trong ®o¹n trÝch (SGK) ng«n ng÷ sinh ho¹t ®îc biÓu hiÖn ë d¹ng nµo? Anh (chÞ) cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc dïng tõ ng÷ ë ®o¹n nµy.

+ Th¸i ®é, çch nãi cña mçi ngêi.

- Ng«n ng÷ sinh ho¹t thÓ hiÖn chñ yÕu ë d¹ng nãi, ®éc tho¹i, ®èi tho¹i. Mét sè tr-êng hîp thÓ hiÖn ë d¹ng viÕt; nhËt kÝ, håi kÝ, th tõ.- Chó ý trong t¸c phÈm v¨n häc cã d¹ng lêi nãi t¸i hiÖn tøc lµ m« pháng lêi tho¹i tù nhiªn nh: kÞch, tuång, chÌo, truyÖn, tiÓu thuyÕt, khi t¸i hiÖn, lêi nãi tù nhiªn ®îc biÕn c¶i phÇn nµo theo thÓ lo¹i v¨n häc vµ ý ®Þnh chñ quan cña ngêi s¸ng t¹o.Song ë trêng hîp nµo nãi hay viÕt, t¸i hiÖn hay s¸ng t¹o ng«n ng÷ sinh ho¹t vÉn lµ tiÕng nãi hµng ngµy cha ®îc gät giòa.

- C©u thø nhÊt “Lêi nãi… Nhau”. §©y lµ lêi khuyªn ch©n thµnh trong khi h«i tho¹i. Mäi ngêi h·y t«n träng vµ gi÷ phÐp lÞch sù (ph¬ng ch©m lÞch sù). H·y biÕt lùa chän “tõ ng÷ nµo” çch nãi nh thÕ nµo ®Ó ngêi nghe hiÓu mµ vÉn vui vÎ, ®ång t×nh.- C©u thø hai: “vµng…lêi”. Muèn biÕt vµng tèt hay xÊu ph¶i thö qua löa. Chu«ng th× thö tiÕng ®Ó thÊy ®é vang. Con ngêi qua lêi nãi biÕt ®îc ngêi Êy cã tÝnh nÕt nh thÕ nµo ngêi nãi dÔ nghe hay sç sµng, côc c»n.- §©y lµ ®o¹n trÝch trong t¸c phÈm “B¾t sÊu rõng U Minh H¹” cña S¬n Nam. Ng«n ng÷ sinh ho¹t ®îc biÓu hiÖn ë d¹ng t¸i hiÖn cã s¸ng t¹o. Nhng ngêi t¸c gi¶ d©n gian vÉn nhËn ra ng«n ng÷ sinh ho¹t vÒ çch dïng tõ ng÷ hµng ngµy. + §i ghe xuång + NgÆt t«i kh«ng mang thø phó quý ®ã. + Cùc lßng ch¼ng biÕt bao nhiªu khi nghe ë miÖt R¹ch Gi¸.

125

TiÕt: Tá lßng

(ThuËt hoµi) Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…A.Môc tiªu bµi häc

Gióp häc sinh:

1. C¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp cña trang nam nhi lÉm liÖt víi lÝ tëng

vµ nh©n c¸ch lín lao, vÎ ®Ñp cña thêi ®¹i víi søc m¹nh hµo

hïng.

2. ThÊy ®îc nghÖ thuËt cña bµi th¬: c« ®äng, ng¾n gän.

3. Båi dìng nh©n c¸ch sèng cã lÝ tëng, cã ý chÝ quyÕt t©m thùc

hiÖn lÝ tëng.


- SGK, SGV.










I. §äc – hiÓu(H/S ®äc phÇn tiÓu dÉn) 1. TiÓu dÉnPhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy néi dung g×?

2. V¨n b¶n (H/S ®äc) a. T×m hiÓu chó thÝch gi¶i nghÜa c¸c tõ.

- Giíi thiÖu vµi nÐt vÒ cuéc ®êi, sù nghiÖp Ph¹m Ngò L·o. + Sinh 1255 mÊt 1320, ngêi lµng Phï ñng – huyÖn §êng Hµo nau lµ ¢n Thi – Hng Yªn. + Lµ kh¸ch trong nhµ (gia kh¸ch) sau lµ con rÓ cña TrÇn Quèc TuÊn. + ¤ng cã nhiÒu c«ng lao trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Nguyªn – M«ng lµm ®Õn chøc §iÖn Suý ®îc phong tíc Quan Néi hÇu. Lµ vâ tíng nhng «ng thÝch ®äc s¸ch, ng©m th¬ vµ ®îc ca ngîi lµ ng-êi v¨n vâ toµn tµi. + Lóc «ng qua ®êi, vua TrÇn Minh T«ng ra lÖnh nghØ triÒu n¨m ngµy (nghi lÔ quèc gia). + T¸c phÈm cßn hai bµi th¬: Tá lßng (ThuËt hoµi) vµ ViÕng Thîng tíng quèc c«ng Hng §¹o §¹i V¬ng (V¨n Thîng tíng quèc c«ng Hng §¹o §¹i V¬ng).

- Nam tö, c«ng danh, v¬ng nî, vò hÇu, tam qu©n, nuèt tr«i tr©u. + Nam tö: ChØ trang nam nhi thêi phong kiÕn – chØ m×nh (nh©n vËt tr÷ t×nh).

127

b. Chñ ®Ò- T×m hiÓu chñ ®Ò bµi th¬.II. §äc – t×m hiÓu1. Bµi th¬ miªu t¶ khÝ ph¸ch cña mét con ngêi.- Em hiÓu g× vÒ hai ch÷ tá lßng.- Hai c©u më ®Çu nhµ th¬ ®· miªu t¶ néi dung g×?- Søc m¹nh Êy ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo?

- Theo anh (chÞ) hiÓu çch nµo cho hay h¬n, cã yÕu tè thÈm mÜ h¬n? So s¸nh gi÷a c©u th¬ ®Çu (Nguyªn t¸c)vµ b¶n dÞch

+ C«ng danh: C«ng lao vµ danh väng thÓ hiÖn lÝ tëng cña kÎ lµm trai. + V¬ng nî: Cha tr¶ xong nî c«ng danh. + Vò HÇu: Gia Çt Lîng: Giái mu mÑo dïng binh, dïng ngêi, «ng cßn lµ bÒ t«i rÊt mùc trung thµnh cña nhµ H¸n, lµ ngêi hy sinh trän ®êi cho nhµ H¸n ®îc phong lµ Vò Lîng HÇu gäi t¾t lµ Vò HÇu. + Tam qu©n (TiÒn, trung, hËu qu©n). + Nuèt tr«i tr©u (SGK): Søc m¹nh nh hæ b¸o nuèt tr«i c¶ tr©u.

- Bµi th¬ miªu t¶ khÝ ph¸ch vµ hoµi b·o lín lao cña mét vÞ tíng ®êi TrÇn trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Nguyªn.

- “Tá lßng” dÞch tõ ThuËt hoµi nghÜa lµ bµy tá kh¸t väng vµ hoµi b·o trong lßng cña mét vÞ tíng ®êi TrÇn.- Hai c©u th¬ më ®Çu nhµ th¬ miªu t¶ søc m¹nh chiÕn ®Êu cña qu©n d©n nhµ TrÇn trong ®ã cã b¶n th©n m×nh.- Søc m¹nh Êy ®îc thÓ hiÖn ë h×nh ¶nh ngêi tr¸ng sÜ. + CÇm ngang ngän gi¸o gi÷ g×n non s«ng ®· mÊy thuH×nh ¶nh Êy kh¼ng ®Þnh t thÕ cña ngêi tr¸ng sÜ x«ng x¸o, tung hoµnh, ®¸nh ®«ng dÑp b¾c. §ã lµ søc m¹nh chiÕn ®Êu chèng qu©n thï. Søc m¹nh Êy cßn ®îc thÓ hiÖn: + “Tam qu©n t× hæ khÝ th«n ngu”(Ba qu©n nh hæ b¸o søc m¹nh ¸t c¶ sao ngu) Còng cã thÓ hiÓu lµ nuèt tr«i tr©u. HiÓu çch nµo còng ®Òu biÓu hiÖn søc m¹nh cña qu©n d©n nhµ TrÇn.- HiÓu nh SGK chó thÝch kh«ng sai. Ba qu©n søc m¹nh nh hæ, b¸o nuèt tr«i tr©u. Song çch hiÓu nµy kh«ng t¹o ra ®îc yÕu tè thÈm mÜ cña th¬. Nªn hiÓu: Ba qu©n søc m¹nh nh hæ, b¸o, søc m¹nh xung thiªn

128

2.Kh¸t väng hoµi b·o lín lao cña ngêi tr¸ng sÜ(®äc 2 c©u cuèi).- Hoµi b·o ®îc thÓ hiªn nh thÕ nµo?

-Em hiÓu g× vÒ ch÷ thÑn.H·y ph©n tÝch?

III. Cñng cè

lµm ¸t c¶ sao ngu. HiÓu nh vËy võa m¹nh mÏ, kháe kho¾n võa thanh tó giÇu yÕu tè thÈm mÜ.- So s¸nh c©u th¬ ®Çu gi÷a nguyªn t¸c vµ b¶n dÞch ta thÊy:+Hoµnh =>Ngang.Hoµnh sãc lµ c¾p ngang ngän gi¸o tõ ng÷ thÕ con ngêi dòng m·nh ®ang x«ng x¸o.NÕu dÞch lµ móa gi¸o míi chØ lµ chê giÆc tíi ®Ó ®ãn, ®¸nh®Þch,v¶ l¹i “®· mÊy thu”gîi ra kh«ng gian thêi gian chiÕn ®Êu b¶o vÖ ®Êt níc.Ngêi chiÕn sÜ Êy ®· d¹n dÇy s-¬ng giã,®· tõng ®èi mÆt víi kÎ thï,bÊt chÊp mäi nguy hiÓm gian nan.Song con ngêi lu«n v¬n tíi kh¸t väng,hoµi b·o lín lao,®Ó thÊy ®îc ta t×m hiÓu hai c©u cßn l¹i.

-Hoµi b·o vµ kh¸t väng ®îc thÓ hiÖn ë chÝ lµm trai.+Theo tinh thÇn cña nho gi¸o lËp c«ng ®Ó l¹i sù nghiÖp, lËp danh ®Ó l¹i tiÕng th¬m (Ph¶i cã danh g× víi nói s«ng – NguyÔn C«ng Trø)song ë ph¹m Ngò L·o kh«ng h¼n lµ thÕ.Nã cßn thÓ hiÖn:+Cha hoµn thµnh nghÜa vô víi d©n, víi n-íc.Hai ch÷ v¬ng nî, kh¾c s©u ®Òu da diÕt trong lßng ®· lµ trang nam nhi ph¶i x¸c ®Þnh c«ng danh lµ mãn nä lín víi ®êi ph¶i tr¶: Ph¹m Ngò L·o cho r»ng m×nh ch-a tr¶ ®îc mãn nî Êy, cha lËp ®îc c«ng danh lµ bao. Nhµ th¬ h¹ ch÷ “thÑn.”- ThÑn-> cã nghÜa lµ hæ thÑn. So víi cha «ng m×nh cha cã g× ®¸ng nãi. LÝ tëng hoµi b·o võa lín lao, võa khiªm nhêng. Lín lao khiªm nhêng v× so s¸nh víi Vò HÇu L-îng (Gia C¸t lîng) mét mu thÇn giái dïng binh, dïng ngêi, cßn lµ bÒ t«i nhÊt mùc trung thµnh víi nhµ H¸n ý chÝ nam nhi thêi TrÇn thËt ®Ñp biÕt bao.- Tham kh¶o phÇn ghi nhí SGK- Häc thuéc lßng bµi th¬ c¶ phiªn ©m ch÷

129

h¸n vµ b¶n dÞch th¬.E.Tham kh¶o - NguyÔn Sü CÈn(V¨n häc VN thÕ kû X->TK XVII, NXB GD 1989) - §inh Gia Kh¸nh(V¨n häc VN TK X-> Nöa ®Çu TK XVIII,NXB GD,1989)

.............................................................................................................

...........................TiÕt:

C¶nh ngµy hÌ (B¶o kÝnh c¶nh giíi- 43)

NguyÔn Tr·i Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…A.Môc tiªu bµi häc

Gióp häc sinh:

1. C¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp ®éc ®¸o cña bøc tranh ngµy hÌ vµ

t©m hån yªu thiªn nhiªn, yªu ®êi, yªu nh©n d©n, yªu ®Êt n-

íc cña NguyÔn Tr·i.

2. ThÊy ®îc vÎ ®Ñp cña th¬ N«m NguyÔn Tr·i: B×nh dÞ, tù

nhiªn ®an xen c©u lôc ng«n vµo c©u th¬ thÊt ng«n.


- SGK, SGV.



130


t¹o, gîi t×m;kÕt hîp víi çc h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶







I. §äc – T×m hiÓu1.TiÓu dÉn(Häc sinh ®äc phÇn tiÓu dÉn)- PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy néi dung g×?

- Em h·y tr×nh bµy cô thÓ nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t Êy?

2. V¨n b¶n(H/S ®äc SGK)

- PhÇn tiÓu dÉn giíi thiÖu vµi nÐt vÒ “Quèc ©m thi tËp” cña NguyÔn Tr·i. TËp th¬ gåm 254 bµi. Gi¸ trÞ cña nã hoµn thiÖn mét bíc vÒ th¬ quèc ©m, ®Æt nÒn mãng cho th¬ tiÕng ViÖt. + Néi dung: “Quèc ©m thi tËp” ph¶n ¸nh t tëng, t×nh c¶m, vÎ ®Ñp toµn diÖn cña NguyÔn Tr·i. §ã lµ t tëng nh©n nghÜa s¸ng ngêi, yªu níc th¬ng d©n, gi÷ g×n nh©n çch, hoµ c¶m víi thiªn nhiªn. + NghÖ thuËt: S¸ng t¹o trong thÓ th¬ N«m, §êng luËt, xen c©u lôc ng«n víi c©u thÊt ng«n. + Bè côc cña tËp th¬: chia lµm 4 phÇn.a. V« ®Ò: Nh÷ng bµi th¬ kh«ng cã ®Çu ®Ò nhng ®îc x¾p xÕp theo çc môc: Ng«n chÝ (nãi lªn chÝ híng). M¹n thuËt (kÓ ra mét çch t¶n m¹n), Tù th¸n (Tù than), tù thuËt (tù nãi vÒ m×nh), B¶o kÝnh c¶nh giíi (g¬ng b¸u r¨n m×nh).b. M«n th× lÖnh (thêi tiÕt)c. M«n hoa méc (c©y cá)d. M«n cÇm thó (thó vËt)Bµi c¶nh giíi ngµy hÌ – B¶o kÝnh c¶nh giíi sè 43 trªn tæng sè 62 bµi.

131

+ Gi¶i nghÜa tõ khã – SGK a. X¸c ®Þnh c¶m høng chñ ®¹o.- C¶m høng chñ ®¹o cña bµi th¬ lµ g×?

II. §äc – hiÓu 1. VÎ ®Ñp t©m hån NguyÔn Tr·i tríc thiªn nhiªn, cuéc sèng, con ngêi (H/S ®äc 6 c©u)2. Thiªn nhiªn vµ cuéc sèng con ngêi ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo trong 6 c©u th¬ ®Çu (c©u hái 1,2)3. (Chó ý kh«ng gian mµu s¾c, ©m thanh vµ nh©n vËt tr÷ t×nh)

- Em cã nhËn xÐt vÒ c¶nh vËt nµy?

- Em cã nhËn xÐt g× vÒ tõ “råi” ®Çu c©u th¬?

- Thèng nhÊt nh SGK ®· chó thÝch.

- Bµi th¬ thÓ hiÖn vÎ ®Ñp t©m hån yªu thiªn nhiªn, yªu ®êi yªu cuéc sèng cña NguyÔn Tr·i. §ång thêi béc lé kh¸t väng vÒ cuéc sèng thanh b×nh, h¹nh phóc cho nh©n d©n.

- Thiªn nhiªn hiÖn ra trong s¸u c©u th¬ ®Çu: + Mµu xanh cña l¸ hoÌ thµnh t¸n réng che rîp c¶ kh«ng gian. + Mµu ®á cña hoa lùu bªn hiªn nhµ. + Sen hång trong ao ®ang to¶ mïi h-¬ng. + TiÕng lao xao väng l¹i cña lµng lµm nghÒ chµi líi.- Nh©n vËt tr÷ t×nh cho m×nh nhµn rçi, ngåi hãng m¸t. Nhµ th¬ tËp trung nh÷ng gi¸c quan thÞ gi¸c, thÝnh gi¸c, khøu gi¸c vµ c¶ c¶m gi¸c n÷a ®Ó quan s¸t c¶nh thiªn nhiªn. Thiªn nhiªn ngµy hÌ hiÖn lªn víi nh÷ng ®Æc trng cô thÓ bëi nh÷ng c¶m nhËn tinh tÕ. §ã lµ mµu xanh cña l¸ c©y, mµu ®á cña hoa lùu vµ h¬ng th¬m cña loµi sen. Mïa hÌ cã tiÕng ve kªu. Thiªn nhiªn cµng hiÖn lªn cô thÓ bao nhiªu, cµng ®Ñp bao nhiªu chøng tá t©m hån nhµ th¬ cµng ®Ñp bÊy nhiªu. Mét t©m hån ®Ñp ®Ï nhÊt ®Þnh ph¶i xuÊt ph¸t tõ thÕ giíi quan lµnh m¹nh. Bao trïm lªn lµ tÊm lßng yªu níc, yªu ®êi cña øc Trai.- C¶nh vËt rÊt gÇn gòi víi ®êi thêng. Nã g¾n bã víi con ngêi kh«ng xa l¹. Nã còng nh qu¶ nóc n¸c, luèng mïng t¬i, bÌ rau muèng, c©y chuèi, c©y mÝa. TÊt c¶ ®· ®i vµo th¬ NguyÔn Tr·i. Thi hiÖu Êy ®ñ diÔn ®¹t t©m hån b×nh dÞ sang träng, ®Ñp nh thiªn nhiªn, nÆng t×nh víi ®Êt n-íc. H¬n n÷a nh÷ng ®éng tõ hãng m¸t,

132

2. Kh¸t väng vÒ mét cuéc sèng thanh b×nh h¹nh phóc cho nh©n d©n(H/S ®äc hai c©u kÕt)- Hai c©u kÕt diÔn t¶ néi dung g×?- Em cã suy nghÜ g× vÒ lÝ tëng Êy?

- Em cã nhËn xÐt g× vÒ ©m ®iÖu cña c©u th¬ s¸u tiÕng xen vµo c©u th¬ b¶y tiÕng?

- Qua bµi th¬ ta thÊy t©m hån NguyÔn Tr·i nh thÕ nµo?

- NghÖ thuËt cña c©u th¬ nh thÕ nµo?

- NghÖ thuËt cña th¬ nh thÕ nµo?

®ïn ®ïn,phun, tiÔn, diÔn t¶ c¶nh ngµy hÌ thËt s«i ®éng nh tÊm lßng s«i næi cña nhµ th¬.- Nhµ th¬ h¹ tõ “råi” còng nh rçi, nhµn. Song ®©y chØ lµ c¸ch nãi. Bëi ch¼ng cã lóc nµo NguyÔn Tr·i c¶m thÊy nhµn rçi c¶ ngay c¶ nh÷ng lóc vÒ sèng ë C«n S¬n, «ng ®· béc b¹ch ®iÒu nµy. “N¬ng th©n díi m¸i nhµ tranh tëng yªu lóc tuæi giµ. Nhng cø nghÜ tíi ®¸m d©n xanh ®Çu lßng l¹i ph¶i lo tríc”. Th× ra ng«n nhµn mµ t©m bÊt nhµ (miÖng nãi nhµ mµ lßng th× kh«ng nhµn). §iÒu Êy NguyÔn Tr·i ®· thÓ hiÖn ë hai c©u cuèi bµi.

- Hai c©u kÕt diÔn t¶ kh¸t väng, mong mái da diÕt cña NguyÔn Tr·i vÒ cuéc sèng thanh b×nh, h¹nh phóc cho nh©n d©n. + Nhµ th¬ mong mái: lÏ ra nªn cã khóc ®µn nam phong cña vua ThuÊn. Mçi khi khóc ®µn Êy gÈy lªn th× ma thuËn giã hoµ, nh©n d©n lµm ¨n sung síng no ®ñ.- LÊy chuyÖn xa ®Ó nãi hiÖn t¹i, tÊm lßng cña NguyÔn Tr·i còng mong muèn nh thÕ. §ñ thÊy t tëng t×nh c¶m cña NguyÔn Tr·i nh thÕ nµo ®èi víi ®Êt níc, víi nh©n d©n. §ã lµ tÊm lßng yªu níc th¬ng d©n tha thiÕt ®Õn trän ®êi.- ¢m ®iÖu cña c©u th¬D©n giµu / ®ñ kh¾p / ®ßi ph¬ngC©u th¬ ®îc gieo vÇn víi nhÞp 2/2/2. Hai tiÕng mét ®Òu ®Æn nã xen vµo ©m h-ëng cña c©u th¬ b¶y tiÕng lÏ cã ngu cÇm / ®µn mét tiÕng (3/4). Sù phèi hîp gi÷a hai c©u th¬ t¹o ra ©m hëng ®Òu ®Æn, m¹nh mÏ kh¼ng ®Þnh kh¸t väng mµ NguyÔn Tr·i v¬n tíi.- Yªu thiªn nhiªn, yªu cuéc sèng con ngêi vµ v¬n tíi kh¸t väng hoµ b×nh h¹nh phóc cho nh©n d©n lµ vÎ ®Ñp t©m hån vµ lÝ t-

133

III. Cñng cè.

ëng cña NguyÔn Tr·i, nh©n çch cña NguyÔn Tr·i. NguyÔn Tr·i béc léc suy nghÜ tríc c¶nh ngµy hÌ. ¤ng coi ®ã lµ g¬ng b¸u r¨n m×nh.- Sö dông h×nh ¶nh gÇn gòi, b×nh dÞ. C©u th¬ thÊt ng«n xen lôc ng«n c¶m nhËn chung cña bµi th¬: NguyÔn Tr·i, nh©n çch cña NguyÔn Tr·i. NguyÔn Tr·i béc lé suy nghÜ tríc c¶nh ngµy hÌ. ¤ng coi ®ã lµ g¬ng b¸u r¨n m×nh.- Sö dông h×nh ¶nh rÊt gÇn gòi, b×nh dÞ. C©u th¬ thÊt ng«n xen lôc ng«n: NguyÔn Tr·i mang ®Õn bøc tranh thiªn nhiªn ®Çy søc sèng, kháe kho¾n, l¹c quan nh t©m hån nhµ th¬ vËy.- Tham kh¶o phÇn Ghi nhí trong SGK.

...........................................................................................

................................................

TiÕt: Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù


Gióp häc sinh:

1. Tr×nh bµy ®îc tãm t¾t v¨n b¶n tù sù theo nh©n vËt chÝnh.

2. BiÕt çch tãm t¾t v¨n b¶n tù sù theo nh©n vËt chÝnh.


- SGK, SGV.



134









I. Môc ®Ých, yªu cÇu tãm t¾t v¨n b¶n tù sù 1. Môc ®Ých- Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù nh»m môc ®Ých g×?

2. Yªu cÇu- Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù cÇn ®¸p øng yªu cÇu nµo?II. Çch tãm t¾t t¸c phÈm tù sù theo nh©n vËt chÝnh (häc sinh ®äc SGK)- ë THCS chóng ta ®îc häc tãm t¾t t¸c phÈm tù sù dùa vµo ®©u? nh thÕ nµo? - Tãm t¾t t¸c phÈm tù sù dùa theo nh©n vËt chÝnh lµ g×?

- Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù nh»m hiÓu ý nghÜa vµ ®¸nh gi¸ v¨n b¶n.- §Ó ghi chÐp tµi liÖu nh»m kÓ l¹i hoÆc minh ho¹ ý kiÕn nµo ®ã.- Tãm t¾t ®îc néi dung c¬ b¶n cña v¨n b¶n hoÆc nh©n vËt chÝnh- §¸p øng ®îc yªu cÇu c¬ b¶n cña v¨n b¶n tù sù.

- Tãm t¾t t¸c phÈm tù sù dùa vµo cèt truyÖn. Dïng lêi v¨n cña m×nh giíi thiÖu mét çch ng¾n gän néi dung chÝnh bao gåm sù viÖc tiªu biÓu vµ nh©n vËt quan träng cña mét t¸c phÈm nµo ®ã.- Tãm t¾t t¸c phÈm tù sù theo nh©n vËt chÝnh lµ viÕt hoÆc kÓ l¹i mét çch ng¾n gän nh÷ng sù viÖc c¬ b¶n x¶y ra víi nh©n vËt ®ã. + Nh©n vËt v¨n häc lµ h×nh tîng con ngêi. Còng cã thÓ loµi vËt hay cá c©y. + Nh©n vËt cã tªn tuæi lai lÞch râ rµng, cã ngo¹i h×nh, cã hµnh ®éng t×nh c¶m vµ cã mèi quan hÖ víi nh©n vËt kh¸c vµ

135

- Muèn tãm t¾t chuyÖn cña nh©n vËt chÝnh ta ph¶i thùc hiÖn nh÷ng viÖc lµm cô thÓ nµo?

III. LuyÖn tËp 1. Häc sinh ®äc hai v¨n b¶n mét vµ hai ë SGK a. X¸c ®Þnh phÇn tãm t¾t v¨n b¶n chuyÖn “Ngêi con g¸i Nam X-¬ng” + Môc ®Ých tãm t¾t ë v¨n b¶n mét vµ hai cã g× kh¸c nhau.

2. Tãm t¾t truyÖn An D¬ng V¬ng vµ MÞ Ch©u, Träng Thuû.a. Tãm t¾t truyÖn dùa theo nh©n vËt An D¬ng V¬ng.

tÊt c¶ béc lé qua diÔn biÕn cña cèt truyÖn. + Trong t¸c phÈm tù sù cã nhiÒu nh©n vËt. Ngêi ta chia ra nh©n vËt chÝnh vµ nh©n vËt phô. + X¸c ®Þnh môc ®Ých tãm t¾t. + §äc kÜ v¨n b¶n, x¸c ®Þnh ®îc nh©n vËt chÝnh, mèi quan hÖ cña nh©n vËt chÝnh víi çc nh©n vËt kh¸c vµ diÔn biÕn cña çc sù viÖc trong cèt truyÖn. + ViÕt v¨n b¶n b»ng lêi v¨n cña m×nh. §Ó kh¾c ho¹ nh©n vËt cã thÓ trÝch dÉn nguyªn v¨n mét sè tõ ng÷, c©u v¨n trong t¸c phÈm.

- Tãm t¾t phÇn mét cña cèt truyÖn tõ lóc chµng Tr¬ng ®i ®¸nh giÆc trë vÒ, víi mét vµi lêi kh¸i qu¸t.

- V¨n b¶n hai ghi chÐp tµi liÖu nh»m ®Ó minh ho¹ mét ý kiÕn. Môc ®Ých cña v¨n b¶n mét lµ lµm râ cèt truyÖn.ë v¨n b¶n mét lµ dùa theo çc sù viÖc c¬ b¶n x¶y ra víi nh©n vËt chÝnh vµ diÔn biÕn sù viÖc ®ã. ë v¨n b¶n hai lµ tãm t¾t dùa theo diÔn biÕn cña cèt truyÖn cã dÉn nguyªn v¨n c©u nãi cña ®øa bÐ.

- An D¬ng V¬ng x©y Loa Thµnh cø gÇn xong lµ l¹i ®æ. M·i sau nhµ vua ®îc thÇn Rïa Vµng gióp trõ yªu qu¸i míi x©y xong thµnh. Rïa Vµng cßn cho An D¬ng V¬ng chiÕc vuèt ®Ó lµmiªu t¶ lÉy ná b¾n mét ph¸t chÕt hµng v¹n tªn giÆc. TriÖu §µ thua. Kh«ng bao l©u, §µ cÇu h«n ®Ó con trai lµ Träng Thuû lÊy MÞ Ch©u, con g¸i An D¬ng V¬ng. Träng Thuû dç vî cho xem ná thÇn råi tr¸o ná thÇn mang vÒ níc. TriÖu §µ cÊt qu©n ®¸nh. An D¬ng V¬ng

136

b. Tãm t¾t truyÖn dùa theo nh©n vËt MÞ Ch©u

mang ná thÇn ra b¾n kh«ng thÊy linh nghiÖm bÌn cïng MÞ Ch©u ch¹y trèn ra phÝa biÓn. Nhµ vua cÇu cøu thÇn Rïa Vµng. Rïa Vµng hiÖn lªn thÐt lín: “KÎ ngåi sau lng nhµ vua chÝnh lµ giÆc ®ã”. Vua hiÓu ra liÒn rót g¬m chÐm MÞ Ch©u. Sau ®ã, nhµ vua cÇm sõng tª b¶y tÊc theo Rïa Vµng xuèng thñy phñ.- MÞ Ch©u lµ con g¸i An D¬ng V¬ng. Vua cha nhê thÇn Rïa Vµng x©y ®îc thµnh vµ chÕ ná thÇn. MÞ Ch©u ®îc vua cha g¶ cho Träng Thuû lµ con trai cña TriÖu §µ. Träng Thuû dç vî t×m c¸ch ®¸nh tr¸o ná thÇn mang vÒ níc. TriÖu §µ cÊt qu©n ®¸nh ¢u L¹c. Ná thÇn kh«ng linh nghiÖm, qu©n ¢u L¹c thua. MÞ Ch©u ®îc vua cha cho ngåi sau lng ngùa ch¹y vÒ ph¬ng Nam. MÞ Ch©u r¾c l«ng ngçng däc ®êng lµm dÊu cho Träng Thuû. ThÇn Rïa Vµng hiÖn lªn b¸o cho nhµ vua biÕt MÞ Ch©u lµ giÆc. Tríc khi bÞ chÐm, MÞ Ch©u khÊn nÕu cã lßng ph¶n nghÞch vua cha th× chÕt ®i biÕn thµnh h¹t bôi, nÕu mét lßng trung hiÕu mµ bÞ ngêi ®êi lõa dèi th× chÕt ®i sÏ biÕn thµnh Ch©u Ngäc. MÞ Ch©u chÕt, m¸u ch¶y xuèng níc loµi trai biÓn ¨n ph¶i lËp tøc biÕn thµnh h¹t ch©u.

137

TiÕt:Bµi viÕt sè 3: V¨n b¶n tù sù

(Lµm ë nhµ) Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…I. §Ò bµi tham kh¶o

§Ò 1: C©y lau chøng kiÕn viÖc nµng Vò N¬ng ngåi bªn bê H¬ng

Giang than thë mét m×nh råi tù vÉn. ViÕt v¨n b¶n kÓ l¹i c©u

chuyÖn ®ã theo ng«i thø nhÊt hoÆc ng«i thø ba (më réng truyÖn

Ngêi con g¸i Nam X¬ng cña NguyÔn D÷).

138

§Ò 2: H·y hãa th©n vµo nh÷ng que diªm ®Ó kÓ l¹i c©u chuyÖn

theo diÔn biÕn vµ kÕt thóc truyÖn ng¾n C« bÐ b¸n diªm cña An-

®Ðc-xen (hoÆc diÔn biÕn sù viÖc t¬ng tù nhng cã kÕt thóc kh¸c).

§Ò 3: “T«i tªn lµ Oanh LiÖt. Çi tªn nµy cËu chñ ®Æt cho t«i nhê

nh÷ng trËn ®Êu oanh liÖt cña t«i trªn çc síi chäi trong lµng. VËy

mµ giê ®©y, cËu chñ bá r¬i t«i ®Ó ch¹y theo nh÷ng trß ch¬i míi…”

Dùa theo nh÷ng lêi t©m sù trªn, anh (chÞ) h·y viÕt mét truyÖn

ng¾n theo ng«i kÓ thø nhÊt vÒ sè phËn vµ nçi niÒm cña mét con gµ

chäi bÞ bá r¬i.

§Ò 4: S¸ng t¸c mét truyÖn ng¾n (®Ò tµi tù chän mang ý nghÜa x·

héi) cã t¸c dông thiÕt thùc ®èi víi tuæi trÎ hiÖn nay.

II. Híng dÉn chung

1. Suy nghÜ kÜ vÒ ®Ò tµi mµ m×nh sÏ viÕt, sao cho thÓ hiÖn ®îc

c©u chuyÖn víi ý nghÜa s©u s¾c nhÊt. Dù kiÕn cèt truyÖn cho

bµi v¨n.

2. LËp dµn ý cho bµi v¨n (tr×nh bµy çc sù viÖc, chi tiÕt theo bè

côc ba phÇn), cã thÓ viÕt nh¸p ®o¹n Më bµi, ®o¹n kÓ mét sù

viÖc quan träng vµ ®o¹n KÕt bµi.

3. Nªn tËp trung ®Ó viÕt liÒn m¹ch. ViÕt xong cÇn ®äc l¹i ®Ó bæ

sung, söa ch÷a ý, ®o¹n, c©u, dïng tõ, chÝnh t¶,…

III. Gîi ý çch lµm mét sè ®Ò bµi cô thÓ

139

1. §Ò 1

§©y lµ ®Ò më réng sù viÖc vµ ý nghÜa cña truyÖn “ChuyÖn

ngêi con g¸i Nam X¬ng”. §Ò yªu cÇu kÓ chuyÖn díi c¸i nh×n cña

mét c©y lau (ng«i thø 3) hoÆc chÝnh “nh©n vËt” c©y lau ph¶i tëng

tîng ra hoµn c¶nh gÆp gì víi nh©n vËt Vò N¬ng (thêi gian, khung

c¶nh bê s«ng Hoµng Giang…) ®Ó kÕt cÊu thµnh phÇn néi dung cña

më bµi (giíi thiÖu gîi më c©u chuyÖn). PhÇn th©n bµi cã thÓ cã c¸c

chi tiÕt, sù viÖc sau:

- T©m tr¹ng cña Vò N¬ng khi ra ®Õn bê s«ng (nµng khãc, khu«n

mÆt rÇu rÜ vµ v« cïng tuyÖt väng…).

- Nµng than thë (V× bÞ nghi oan nh thÕ nµo? T×nh c¶m nµng

dµnh cho chång vµ con ra sao?).

- Nµng mong íc (nãi víi ®Êt trêi: NÕu lßng chung thuû son s¾t

th× khi chÕt mong cã ngµy ®îc gi¶i nçi oan).

- Vò N¬ng trÉm m×nh.

PhÇn kÕt cña c©u chuyÖn: C©y lau buån vµ th¬ng xãt khi nh×n Vò

N¬ng trÉm m×nh xuèng dßng s«ng.

2. §Ò 2: §©y lµ ®Ò kÓ chuyÖn s¸ng t¹o nhng dùa trªn mét cèt

truyÖn ®· cã s½n råi. §iÒu quan träng lµ ngêi viÕt ph¶i ®ãng

vai que diªm thay t¸c gi¶ kÓ l¹i truyÖn nµy. KiÓu nµy häc sinh

®· ®îc lµm quen nhiÒu lÇn v× vËy häc sinh cã thÓ tù lµm. Cã

140

thÓ thay kÕt thóc kh¸c nh sau: C« bÐ b¸n diªm ®îc thîng ®Õ

th¬ng t×nh cho trë vÒ h¹ giíi sèng trong h¹nh phóc vµ giµu cã.

3. §Ò 3

Víi ®Ò nµy, phÇn th©n bµi cÇn ®¸p øng ®îc c¸c ý sau:

- Cuéc sèng cña con gµ chäi (gµ chäi tù kÓ chuyÖn m×nh).

+ Lóc nhá sinh ra trong mét gia ®×nh nh thÕ nµo? (bè mÑ,

c¸c anh em).

+ §îc cËu chñ mua vÒ ra sao?

+ CËu chñ ch¨m sãc thÕ nµo?

+ Hµng ngµy niÒm vui nçi buån g¾n víi nh÷ng cuéc chiÕn ra

sao? (vui mõng h·nh diÖn tríc mçi chiÕn th¾ng; ®au ®iÕng, buån

rÇu khi thÊt trËn).

- Nçi niÒm t©m sù:

+ H¹nh phóc vµ h·nh diÖn khi cã mét cuéc ®êi dµy d¹n kinh

nghiÖm chiÕn trêng.

+ Buån v× cËu chñ m¶i ch¬i víi nh÷ng trß ch¬i míi. CËu ®·

l·ng quªn m×nh

4. §Ò 4:

§©y lµ mét bµi tËp s¸ng t¹o nh»m ph¸t huy n¨ng lùc bÈm sinh

cña mçi ngêi. H·y thö viÕt Ýt nhÊt mét lÇn víi mét kØ niÖm hay mét

c©u chuyÖn Ên tîng nµo ®ã gÇn gòi vµ s©u s¾c nhÊt. H·y b¾t ®Çu

141

b»ng viÖc dùng nªn cèt truyÖn, x¸c ®Þnh çc nh©n vËt, t×nh tiÕt,

sù viÖc… Sau ®ã triÓn khai viÕt tõng ®o¹n trong truyÖn ng¾n cña

m×nh.

TiÕt: Nhµn

_NguyÔn BØnh Khiªm_ Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…A.Môc tiªu bµi häc

Gióp häc sinh:

1. C¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp cuéc sèng vµ nh©n çch cña NguyÔn

BØnh Khiªm qua bµi th¬

2. HiÓu ®óng quan niÖm sèng cña NguyÔn BØnh Khiªm

3. BiÕt çch ®äc bµi th¬ giµu triÕt lÝ.


- SGK, SGV.



142









I. §äc, t×m hiÓu(H/S ®äc phÇn tiÓu dÉn)1. TiÓu dÉn- PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy néi dung g×? + VÒ nguån gèc + VÒ qu¸ tr×nh trëng thµnh cña NguyÔn BØnh Khiªm.

- PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy s¬ lîc vÒ cuéc ®êi vµ sù nghiÖp cña NguyÔn BØnh Khiªm. +Nguån gèc: Sinh 1491 mÊt 1585. Quª ë lµng Trung Am nay thuéc x· LÝ Häc huyÖn VÜnh B¶o, ngo¹i thµnh H¶i Phßng. + Qu¸ tr×nh trëng thµnh: §ç Tr¹ng Nguyªn n¨m 1535 (44 tuæi) lµm quan díi triÒu M¹c. ¤ng sèng th¼ng th¾n c¬ng trùc. ¤ng d©ng sí chÐm 18 tªn léng thÇn kh«ng ®îc nhµ vua chÊp nhËn, «ng c¸o quan vÒ quª, lËp Am B¹ch V©n d¹ch häc. Häc trß cã nhiÒu ngêi næi tiÕng nh : NguyÔn Hµng, NguyÔn D÷, Phïng Kh¾c Hoan. ¤ng ®îc ®êi suy t«n lµ TuyÕt Giang Phu Tö (Ngêi thÇy s«ng tuyÕt): Vua M¹c, chóa TrÞnh nhiÒu lÇn ®Õn hái «ng, «ng ®Òu m¸ch b¶o, víi môc ®Ých h¹n chÕ chiÕn tranh chÕt chãc. ¤ng nãi víi nhµ M¹c khi chiÕn tranh Lª – M¹c x¶y ra: “Cao B»ng tuy ®Êt thiÕu nhng vÉn trô ®îc vµi ®êi”. ¤ng ®îc nhµ M¹c phong tíc Tr×nh Quèc C«ng. Trong d©n gian vÉn gäi «ng lµ Tr¹ng Tr×nh v× «ng cã nãi nhiÒu viÖc ®êi thµnh sù thËt (ngêi ta gäi lµ nh÷ng c©u

143

2. V¨n b¶n(H/S ®äc SGK) GV luyÖn ®äc. + VÞ trÝ bµi th¬ + Gi¶i nghÜa tõ.- Theo anh (chÞ) bµi th¬ cã bè côc nh thÕ nµo?

II. §äc – hiÓu1. Hai c©u th¬ ®Çu- Néi dung hai c©u th¬ ®Çu thÓ hiÖn hoµn c¶nh, t©m tr¹ng t¸c gi¶ nh thÕ nµo? Çch dïng sè tõ vµ nhÞp ®iÖu cã g× ®¸ng chó ý?

- Hai tiÕng “thÈn th¬” cïng víi “DÇu ai vui thó nµo” gîi ra ý g×?

sÊm ng÷). + Sù nghiÖp v¨n ch¬ng: ¤ng ®Ó l¹i 700 bµi th¬ ch÷ H¸n trong “B¹ch V©n am thi tËp” vµ 170 bµi th¬ ch÷ N«m trong “B¹ch V©n quèc ng÷ thi”. + Néi dung th¬ NguyÔn BØnh Khiªm mang ®Ëm chÊt triÕt lÝ gi¸o huÊn, ngîi ca chÝ cña kÎ sÜ, thó thanh nhµn. §ång thêi phª ph¸n thãi ®êi ®en b¹c trong x· héi.

- VÞ trÝ bµi th¬ trong tËp “B¹ch V©n quèc ng÷ thi”.- Gi¶i nghÜa theo (SGK)- Th¬ §êng thêng cã bè côc: + 2/2/2/2 bèn cÆp c©u (®Ò, thùc, luËn, kÕt). + 4/4 (Bèn c©u trªn, bèn c©u díi). + 2/4/2.Bµi th¬ cã bè côc 2/4/2.- Bµi th¬ thÓ hiÖn quan niÖm vÒ cuéc sèng nhµn t¶n: Kh«ng vÊt v¶, kh«ng quan t©m tíi x· héi, chØ lo an nhµn cña b¶n th©n. Hoµ hîp víi thiªn nhiªn, l¸nh xa quyÒn quý ®Ó gi÷ cèt çch thanh cao.

- Hai c©u th¬ ®Çu:“Mét mai, mét cuèc, mét cÇn c©uTh¬ thÈn dÇu ai vui thó nµo”.Mai, cuèc: dông cô ®µo xíi ®Êt. CÇn c©u dïng ®Ó b¾t ç.Th¬ thÈn dÇu ai: dï ai cã çch vui thó nµo còng mÆc, ta cø th¬ thÈn theo çch sèng cña ta. Hai c©u th¬ thÓ hiÖn quan niÖm vÒ cuéc sèng nhµn t¶n. §ã lµ sèng kh«ng vÊt v¶, cùc nhäc. NhÞp ®iÖu 2/2/1/2 ë c©u th¬ ®Çu diÔn t¶ tr¹ng th¸i ung dung trong nh÷ng viÖc hµng ngµy (lao ®éng, vui ch¬i). Ba ch÷ “mét” trong c©u th¬ ®Ó thÊy nhu cÇu cuéc sèng cña t¸c gi¶ ch¼ng cã g× cao sang thËt khiªm tèn,

144

2. Bèn c©u th¬ tiÕp(H/S ®äc)- Bèn c©u th¬ thÓ hiÖn néi dung g×?- Em h·y ph©n tÝch 4 c©u th¬ nµy ®Ó lµm râ néi dung trªn ®©y ®· x¸c ®Þnh? (c©u hái 2)

- Çc sinh vËt trong sinh ho¹t cã g× ®¸ng chó ý. Hai c©u th¬ cho thÊy cuéc sèng NguyÔn BØnh Khiªm nh thÕ nµo?

3. Hai c©u th¬ cuèi (H/S ®äc SGK)- Néi dung cña hai c©u th¬ cuèi?

III. Cñng cè

b×nh dÞ.- Hai tiÕng th¬ thÈn gîi ra tr¹ng th¸i th¶nh th¬i cña con ngêi. §ã lµ mét con ngêi v« tÝch sù trong lßng kh«ng bËn chót c¬ mu, tù dôc. MÊy tiÕng “dÇu ai vui thó nµo” thÓ hiÖn kh«ng bËn t©m tíi lèi sèng bon chen, ch¹y ®ua víi danh lîi, kh¼ng ®Þnh lèi sèng cña m×nh ®· chän. §ã lµ lèi sèng kh«ng vÊt v¶, kh«ng cùc nhäc.- Bèn c©u th¬ thÓ hiÖn: kh«ng quan t©m tíi x· héi chØ lo an nhµn cña b¶n th©n sèng hoµ hîp víi tù nhiªn.- Hai tiÕng “ta d¹i”, “ngêi kh«n” kh¼ng ®Þnh ph¬ng ch©m sèng cña t¸c gi¶, pha chót mØa mai víi ngêi kh¸c. Ta d¹i cã nghÜa lµ ta ngu d¹i. §©y lµ ngu d¹i cña bËc ®¹i trÝ. Ngêi xa cã c©u “§¹i trÝ nh ngu” nghÜa lµ ngêi cã trÝ tuÖ lín thêng kh«ng khoe khoang, bÒ ngoµi xem rÊt vông vÒ, d¹i dèt. Cho nªn khi nãi ta d¹i còng lµ thÓ hiÖn nhµ th¬ rÊt kiªu ng¹o víi cuéc ®êi. + T×m n¬i “v¾ng vÎ” kh«ng ph¶i lµ xa l¸nh cuéc ®êi mµ t×m n¬i m×nh thÝch thó ®îc sèng tho¶i m¸i, an toµn. + “Chèn lao xao” lµ chèn vô lîi, giµnh giËt h·m h¹i lÉn nhau. Râ rµng NguyÔn BØnh Khiªm cho çch sèng nhµn nh· lµ xa l¸nh kh«ng quan t©m tíi x· héi, chØ quan t©m tíi b¶n th©n. §Æc biÖt sèng hoµ nhËp víi thiªn nhiªn.“Thu ¨n m¨ng tróc, ®«ng ¨n gi¸,Xu©n t¾m hå sen, h¹ t¾m ao”NhÞp th¬ cña hai c©u th¬ 1/3/1/2. NhÞp mét nhÊn m¹nh vµo çc mïa trong n¨m ¨n, t¾m ®Òu thÝch thó, mïa nµo thøc Êy. Cuéc sèng nhµn lµ hoµ hîp víi tù nhiªn.- M¨ng tróc, gi¸, hå sen, ao tÊt c¶ ®Òu rÊt gÇn gòi víi cuéc sèng lao ®éng ®êi thêng. §ã lµ cuéc sèng quª mïa chÊt ph¸c, sinh ho¹t rÊt ®¹m b¹c. Cho dï sinh ho¹t Êy cßn khæ cùc, thiÕu thèn nhng ®ã lµ thó nhµn,

145

lµ cuéc sèng hoµ hîp víi tù nhiªn cña con ngêi. Tõ trong cuéc sèng nhµn t¶n Êy ®· to¶ s¸ng nh©n c¸ch.

- Hai c©u th¬ cuèi mîn ®iÓn tÝch xa song tÝnh chÊt bi quan cña ®iÓn tÝch mê ®i mµ næi lªn ý nghÜa coi thêng phó quý. L¹i mét lÇn n÷a, NguyÔn BØnh Khiªm ®· t×m lèi sèng cho riªng m×nh.Tham kh¶o phÇn ghi nhí trong SGK.

E. Tham kh¶o- Th¬ N«m – bµi 37- Th¬ N«m – bµi 38- Th¬ N«m – bµi 94

.............................................................................................................

.............................

TiÕt: §äc “TiÓu Thanh kÝ”

(§éc TiÓu Thanh kÝ) Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…A.Môc tiªu bµi häc

Gióp häc sinh:

1. C¶m nhËn ®îc t©m sù xãt th¬ng, day døt cña NguyÔn Du

®èi víi nçi oan cña nh÷ng ngêi tµi hoa. §©y còng lµ ®Ò tµi

mµ NguyÔn Du ®Æc biÖt quan t©m.

2. ThÊy ®îc nghÖ thuËt cña bµi th¬ nhÊt lµ ng«n ng÷, h×nh ¶nh

hµm sóc cïng víi vËn dông s¸ng t¹o lèi kÕt cÊu th¬ §êng.


- SGK, SGV.

146











I. §äc – t×m hiÓu1. TiÓu dÉn(H/S ®äc phÇn tiÓu dÉn)- PhÇn tiÓu dÉn SGK giíi thiÖu víi ta néi dung g×?

- Giíi thiÖu s¬ qua vÒ NguyÔn Du vµ nµng TiÓu Thanh. + NguyÔn Du (1765 – 1820) lµ ®¹i thi hµo cña d©n téc ViÖt Nam, ngoµi nh÷ng t¸c phÈm viÕt b»ng ch÷ N«m, NguyÔn Du cã ba tËp th¬ ch÷ H¸n. “§äc TiÓu Thanh kÝ” lµ mét trong nh÷ng bµi th¬ ch÷ H¸n næi tiÕng cña «ng. NguyÔn Du rÊt quan t©m tíi sè phËn bÊt h¹nh cña nh÷ng ngêi phô n÷ cã tµi hoa nhan s¾c. + TiÓu Thanh ngêi Qu¶ng L¨ng, tØnh Giang T«, Trung Quèc, nµng rÊt th«ng minh vµ nhiÒu tµi nghÖ. N¨m mêi s¸u tuæi lµm vî lÏ mét ngêi Hµng Ch©u, tØnh ChiÕt Giang nµng hä Phïng vµ lÊy chång tªn lµ Phïng. Vî c¶ ghen b¾t ra ë riªng biÖt trªn mét ngän nói thuéc ®Þa phËn Hµng Ch©u. Ngän nói Êy lµ C« S¬n. TiÓu Thanh buån khæ lµm nhiÒu th¬, tõ. Nµng l©m bÖnh nÆng mÊt lóc mêi t¸m tuæi. TËp th¬, tõ nµng ®Ó l¹i bÞ ngêi vî c¶ ®em ®èt. Tríc khi chÕt, nµng lÊy hai tê

147

2. V¨n b¶n - (H/S ®äc v¨n b¶n)- ThÇy söa çch ®äc- Gi¶i nghÜa çc tõ khã a. Bè côc bµi th¬ nh thÕ nµo?

b. Chñ ®Ò Nªu chñ ®Ò

II. §äc – hiÓu1. Hai c©u ®Çu- Hai c©u th¬ ®Çu thÓ hiÖn néi dung g×?- Em cã suy nghÜ g× vÒ hai c©u th¬ nµy?

- V× sao NguyÔn Du ®ång c¶m víi sè phËn cña TiÓu Thanh (c©u hái 1).

2. Bèn c©u th¬ tiÕp theo- NguyÔn Du ®· c¶m nhËn nh thÕ nµo vÒ con

giÊy gãi mÊy vËt trang søc, göi tÆng mét c« g¸i. §ã lµ b¶n th¶o tËp th¬, tõ cßn l¹i cña nµng. §©y còng lµ phÇn d. NguyÔn Du ®· ®äc PhÇn d Êy ®Ó viÕt bµi th¬ nµy.

- Ba häc sinh ®äc.- SGK

- Bè côc rÊt s¸ng t¹o 2/4/2.(Lu ý th¬ §êng cã 3 bè côc)* 4 c©u trªn vµ 4 c©u díi 4/4 + §Ò, thùc, luËn, kÕt (2/2/2/2).- Bµi th¬ miªu t¶ sè phËn bÊt h¹nh cña TiÓu Thanh mét con ngêi tµi hoa vµ nhan s¾c. §ång thêi thÓ hiÖn suy nghÜ, th¸i ®é cña NguyÔn Du ®èi víi nµng.

- Miªu t¶ sè phËn bÊt h¹nh cña TiÓu Thanh ngêi con g¸i tµi hoa vµ nhan s¾c, thÓ hiÖn nçi lßng xãt th¬ng cña nhµ th¬. “Hå T©y…giÊy tµn”.- Hai c©u th¬ më ®Çu mang ®Õn cho ngêi ®äc nh÷ng g× kh«ng trßn trÜnh, toµn vÑn. Nã ®Òu hÉng hôt, mÊt m¸t. T©y Hå vÉn cßn ®ã nhng vên hoa th× kh«ng. C¶nh ®Ñp mÊt råi chØ cßn l¹i sù hoang tµn. KÝ cña TiÓu Thanh cßn ®ã nh-ng ®©u cã ph¶i vÑn nguyªn. Nã chØ cßn sãt l¹i vµi bµi gäi lµ PhÇn d. Cã ch¨ng chØ cßn l¹i hai t©m hån, mét TiÓu Thanh chØ cßn ghi l¹i trªn trang giÊu dï chØ Ýt ái. NguyÔn Du khãc, viÕng nµng “Thæn thøc” bªn cöa sæ.- Bëi NguyÔn Du nhËn ra TiÓu Thanh lµ con ngêi cã tµi, cã s¾c nhng bÞ vïi dËp, chÕt oan øc. Çi chÕt cña nµng lµ b»ng chøng xãt xa cho kiÕp con ngêi. “Hång nhan b¹c phËn”. NguyÔn Du ®· tõng th-¬ng xãt, chia sÎ nçi lßng m×nh víi biÕt bao ngêi con g¸i nh vËy. Tõ §¹m Tiªn ®Õn

148

ngêi tµi hoa.

- Em hiÓu c©u th¬ nµy nh thÕ nµo?

3. Hai c©u kÕt - Hai c©u kÕt, nhµ th¬ thÓ hiÖn néi dung g×?- Em h·y ph©n tÝch c©u th¬ nµy?

III. Cñng cè

nµng KiÒu, tõ ngêi ®µn bµ gÈy ®µn ë Long Thµnh cho ®Õn TiÓu Thanh ®Òu lµ kiÕp ngêi Êy. Th¬ng bao giê còng ®i liÒn víi c¶m xóc. NguyÔn Du ®· xóc c¶m nh thÕ nµo tríc cuéc ®êi TiÓu Thanh!- NguyÔn Du c¶m nhËn vÒ cuéc ®êi TiÓu Thanh: “Son phÊn… … cßn v¬ng”Son phÊn lµ s¾c ®Ñp, v¨n ch¬ng lµ hån, NguyÔn Du l¹i ch¹m vµo nçi ®au mu«n thña cña cuéc ®êi. Nçi ®au Êy, oan øc ®-êng Êy kh«ng thÓ hái vµ tr«ng cËy vµo ®©u. Ngay ®Õn c¶ lùc lîng thÇn uy tèi cao lµ «ng trêi còng kh«ng thÓ hái ®îc.Nçi hên kim cæ trêi kh«n hái- Nçi o¸n hËn xa nay ®Õn trêi còng cã c©u tr¶ lêi. V× thÕ trêi còng kh«ng thÓ hái chØ cßn biÕt cam chÞu mµ th«i. NguyÔn Du bÊt lùc l¹i quay vÒ víi TiÓu Thanh víi chÝnh m×nh:Çi ¸n phong lu kh¸ch tù mang- Phong lu, phong vËn, phong nh· ®Òu chØ ngêi tµi hoa, nhan s¾c. NguyÔn Du nh muèn nãi cïng TiÓu Thanh. Nµng cã tµi, cã t×nh nhan s¾c nh thÕ, l¹i bÞ nçi oan k× l¹ Êy, thÕ th× nµng gièng ta råi. Nhng ai lµ ngêi gi¶i ®¸p v× sao nh÷ng ngêi tµi hoa nhan s¾c l¹i ph¶i chÞu nçi ®au oan øc k× l¹ ë trªn ®êi? NguyÔn Du còng kh«ng t×m ®îc c©u tr¶ lêi. “§au ®êi cã cøu ®îc ®êi ®©u” (Huy CËn). NguyÔn Du t¹o ra m¹ch nèi trong suy tëng. §Ó thÊy ®îc, ta t×m hiÓu hai c©u th¬ cuèi bµi.- Ch¼ng biÕt … ch¨ngNguyÔn Du nh hái TiÓu Thanh. H«m nay ta khãc nµng çch ta trªn ba tr¨m n¨m. Ba tr¨m n¨m sau ai lµ ngêi khãc ta.- NguyÔn Du hái TiÓu Thanh còng nh hái m×nh. Hái m×nh mµ nh hái ngêi. Cã çi g× xãt xa ®Õn rng rng.-Xu©n DiÖu cho ®ã lµ “TiÕng chim c« lÎ gi÷a trêi thu khuya”. Hai c©u cuèi ®·

149

khÐp l¹i nhng tÊm lßng ®ång c¶m víi ngêi phô n÷ cã tµi v¨n ch¬ng mµ bÊt h¹nh cø sèng m·i trong tr¸i tim b¹n ®äc. ë thÕ kØ XX ta kh¼ng ®Þnh:Ba tr¨m n¨m tÝnh cha ®Çy nöaThiªn h¹ ngµy nay hiÓu Tè NhN¨m 1965, ViÖt Nam long träng kØ niÖm hai tr¨m n¨m ngµy sinh cña NguyÔn Du. Còng nh ngµy nµy, Héi ®ång hoµ b×nh thÕ giíi ®· c«ng nhËn NguyÔn Du lµ danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi.- Tham kh¶o phÇn Ghi nhí trong SGK.

E. Tham kh¶o - Lª B¶o, Gi¶ng v¨n v¨n häc ViÖt Nam, s®d

.............................................................................................................

...........................

TiÕt: Phong çch ng«n ng÷ sinh ho¹t

(TiÕp theo) Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…



II. Phong çch ng«n ng÷ sinh ho¹t vµ çc ®Æc tr-ng c¬ b¶n (H/S ®äc SGK)1. TÝnh cô thÓ - TÝnh cô thÓ ®îc biÓu hiÖn nh thÕ nµo qua ®o¹n héi tho¹i?

(Häc sinh ®äc SGK)

2. TÝnh c¶m xóc- TÝnh c¶m xóc ®îc thÓ

- Nh¾c l¹i ®Ó häc sinh nhí ®o¹n héi tho¹i trong SGK - §Æc biÖt qua thùc tiÔn giao tiÕp b»ng lêi nãi cña phong çch ng«n ng÷ sinh ho¹t.

- TÝnh cô thÓ ®îc biÓu hiÖn qua héi tho¹i: + Cã ®Þa ®iÓm vµ thêi gian (buæi tra khu tËp thÓ) + Cã ngêi nãi (tÊt c¶). +Cã ngêi nghe. +Cã ®Ých tíi cô thÓ. + Cã çch diÔn ®¹t cô thÓ

Cô thÓ vÒ hoµn c¶nh, vÒ con ngêi, çch nãi n¨ng, tõ ng÷, diÔn ®¹t…

150

hiÖn nh thÕ nµo?

- TÝnh ç thÓ ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo?

III. Cñng cèIV. LuyÖn tËp(Häc sinh ®äc ®o¹n. NhËt kÝ cña §Æng Thuú Tr©m – SGK)a. Nh÷ng tõ nµo, kiÓu c©u çch diÔn ®¹t trong ®o¹n nhËt kÝ thÓ hiÖn ®Æc trng chÝnh cô thÓ.

b. Ghi nhËt kÝ cã lîi g× cho sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ ç nh©n?

2. Häc sinh ®äc nh÷ng c©u ca dao SGK a. DÊu hiÖu cña phong çch ng«n ng÷ sinh ho¹t?

- TÝnh c¶m xóc ®îc thÓ hiÖn:a. Lêi nãi ®Òu biÓu hiÖn th¸i ®é, t×nh c¶m qua giäng ®iÖu.(Th©n mËt, qu¸t n¹t hay yªu th¬ng tr×u mÕn, giôc gi·).b. KhÈu ng÷ t¨ng thªm c¶m xóc râ rÖt.(g×, gím, l¹ch bµ l¹ch b¹ch, chÕt th«i).c. Lo¹i c©u giµu s¾c th¸i biÓu c¶m (c¶m th¸n, cÇu khiÕn, gäi, ®¸p tr¸ch m¾ng).- Mçi ngêi cã giäng nãi kh¸c nhua.- Mçi ngêi cã thãi quen dïng tõ kh¸c nhau.- Lêi nãi lµ vÎ mÆt thø hai cña con ngêi.- ChÐp l¹i phÇn ghi nhí SGK - Nh÷ng tõ ng÷ thÓ hiÖn tÝnh cô thÓ + Th¨m bÖnh nh©n gi÷a ®ªm khuya trë vÒ + VÒ phßng thao thøc kh«ng ngñ. + Kh«ng gian rõng im lÆng. + §«i m¾t nh×n qua bãng ®ªm

ThÊy viÔn c¶nh t¬i ®Ñp Sèng gi÷a t×nh th¬ng trªn ®Êt §øc

Phæ. C¶nh chia li, c¶nh ®au buån.

Víi tõ ng÷ diÔn ®¹t cã hoµn c¶nh, c«ng viÖc, suy nghÜ riªng cña §Æng Thuú Tr©m.- Nh÷ng c©u v¨n thÓ hiÖn çch ghi nhËt kÝ.- KiÓu diÔn ®¹t: Nãi víi riªng m×nh.- Ghi nhËt kÝ cã lîi cho sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ ç nh©n: + T×m tßi tõ ng÷ thÓ hiÖn sù viÖc, t×nh c¶m cô thÓ. + T×m tßi tõ ng÷ ®Ó diÔn ®¹t ®óng víi phong çch ghi nhËt kÝ viÕt ng¾n gän mµ ®Çy ®ñ.

- Xng h« m×nh, ta (thÓ hiÖn t×nh c¶m)- Béc lé cô thÓ: Nçi nhí (§Æc trng t×nh c¶m)- H×nh ¶nh con ngêi (®èi tîng nhí): Hµm r¨ng. C©u ca dao thø hai:

151

3. Häc sinh ®äc SGK - §o¹n ®èi tho¹i gi÷a §¨m S¨n vµ d©n lµng m« pháng phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t song cã kh¸c, gi¶i thÝch v× sao?

- §èi tîng giao tiÕp: C« yÕm th¾m- Ngêi nãi: Chµng trai n«ng d©n- Néi dung nãi: CÇu khiÕn – l¹i ®©y- C«ng viÖc: §Ëp ®Êt trång c©y- Lêi tá t×nh: §Æc trng t×nh c¶m- §©y lµ ®o¹n ®èi tho¹i gi÷a ngêi nãi lµ §¨m S¨n. Ngêi nghe lµ t«i tí d©n lµng. Néi dung nãi rÊt cô thÓ: §¨m S¨n kªu gäi hä vÒ víi m×nh. D©n lµng nghe vµ ®ång t×nh. Song nã cã ®iÓm kh¸c kh«ng cã dÊu hiÖu cña khÈu ng÷. §©y lµ v¨n viÕt, ®· lµ v¨n viÕt ph¶i cã sù lùa chän tõ ng÷, ph¸t huy søc m¹nh cña h×nh ¶nh vµ dÊu c©u. ë ®©y lµ dÊu “!” (dÊu c¶m). H×nh ¶nh “ngh×n chim sÎ, v¹n chim ngãi, phÝa b¾c mäc cá gÊu, phÝa Nam ®· mäc cµ hoang).

.............................................................................................................

.............................TiÕt:

VËn níc (Quèc té)


Gióp häc sinh:

1. C¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp cñ bµi th¬, thÓ hiÖn quan niÖm sèng cña

mét vÞ ®¹i s.

2. BiÕt c¸ch ®äc bµi th¬ giµu triÕt lÝ.

B. H íng dÉn ®äc thªm



Híng dÉn ®äc thªm - VËn níc lµ bµi th¬ cã tªn t¸c gi¶ sím nhÊt 152

1. “VËn níc nh m©y quÊn”So s¸nh nh vËy nh»m diÔn t¶ ®iÒu g×?

2. T©m tr¹ng t¸c gi¶ tríc hoµn c¶nh ®Êt níc ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo?

3. HiÓu thÕ nµo lµ “v« vi”…

4. Hai c©u cuèi ph¶n ¸nh truyÒn thèng tèt ®Ñp g× cña d©n téc ViÖt Nam?5. Cñng cè

cña v¨n häc ViÖt Nam còng lµ bµi th¬ sím nhÊt vÒ kÕ s¸ch dùng níc l©u dµi. §©y lµ lêi tuyªn ng«n cña mét vÞ ®¹i s. Bµi th¬ ®îc s¸ng t¸c n¨m 981 – 982.- So s¸nh nh vËy nh»m diÔn t¶: HiÓu vÒ vËn níc rÊt s©u s¾c chø kh«ng l¹c quan dÔ d·i: “VËn níc nh m©y quÊn” lµ vËn níc phô thuéc vµo nhiÒu quan hÖ rµng buéc. VËn níc kh«ng thÓ tån t¹i cña mét lùc lîng cã tÝnh ®éc lËp. VËn níc kh«ng chØ dùa vµo mét yÕu tè mµ thµnh. Nã lµ quan hÖ cña nhiÒu yÕu tè ®Ó gi÷ ®îc vËn níc ph¸t triÓn dµi l©u, thÞnh vîng. Tuy ph¸p s kh«ng nãi ra nhng ta hiÓu.- Cã ®êng lèi trÞ quèc tèt, phï hîp.- Cã quan hÖ ngo¹i giao vµ c¸c níc l¸ng giÒng tèt.- Cã tiÒm n¨ng vÒ qu©n sù - Cã tiÒm lùc vÒ kinh tÕ.- Cã sù nhÊt trÝ cao gi÷a ngêi cÇm ®Çu víi mu«n d©n.- T¸c gi¶ muèn ®em hiÓu biÕt cña m×nh vÒ t tëng trÞ níc bµy tá víi nhµ vua (ngêi ®øng ®Çu) lµm thÕ nµo ®Ó gi÷ cho ®Êt níc yªn tÜnh, vui vÎ, d©n ®îc an c lËp nghiÖp.- V« vi lµ v« vi ph¸p cña nhµ PhËt. NghÜa lµ tõ bi b¸c ¸i. §iÖn c¸c ®Ó chØ triÒu ®×nh, chØ nhµ vua. C¶ c©u th¬ nªn hiÓu muèn gi÷ yªn vËn níc vµ ®Ó vËn níc ph¸t triÓn thÞnh vîng nhµ vua ph¶i v« vi, ph¶i lµm nh÷ng g× thuËn víi tù nhiªn víi lßng ngêi. Theo nghÜa cña nhµ PhËt lµm cho mäi chóng sinh ®îc yªn vui, xo¸ bá mäi khæ n¹n cho hä. §ã lµ lo cho d©n.- Chèn chèn t¾t ®ao binh: nghÜa lµ n¬i n¬i kh«ng cßn c¶nh chÐm giÕt n÷a, kh«ng cßn chiÕn tranh, ®Êt níc thanh b×nh th× vËn níc, ng«i vua míi ®îc bÒn v÷ng.- Hai c©u th¬ ph¶n ¸nh truyÒn thèng yªu níc kh¸t khao nh©n ®¹o hoµ b×nh lµ nÐt

153

®Ñp truyÒn thèng cña d©n téc ViÖt Nam.- §©y lµ lêi nhµ s tr¶ lêi vua Lª §¹i Hµnh. Bµi th¬ béc lé t tëng trÞ níc, c¸ch nh×n xa tr«ng réng cña nhµ s.

TiÕt: Cã bÖnh b¶o mäi ngêi

(C¸o tËt thÞ chóng) M·n gi¸c thiÒn s




Híng dÉn ®äc – hiÓu1. TiÓu dÉn

C©u hái 1

- PhÇn tiÓu dÉn (SGK) ta cÇn n¾m v÷ng hai néi dung: + M·n gi¸c thiÒn s (SGK) + KÖ: ThÓ v¨n PhËt gi¸o dïng ®Ó truyÒn b¸ gi¸o lÝ ®¹o phËt. KÖ ®îc viÕt b»ng v¨n vÇn. NhiÒu bµi kÖ cã gi¸ trÞ v¨n ch¬ng.

154

- Bèn c©u th¬ ®Çu nãi lªn quy luËt nµo cña tù nhiªn, cña ®êi ngêi.Anh (chÞ) h·y ph©n tÝch bèn c©u th¬ ®Çu?

- NÕu ®¶o vÞ trÝ c©u th¬ thø hai lªn c©u th¬ thø 1 th× ý c©u th¬ nh thÕ nµo? C©u hái 2: Hai c©u cuèi cã ph¶i lµ th¬ t¶ thiªn nhiªn kh«ng? C©u ®Çu vµ c©u cuèi cã m©u thuÉn kh«ng? V× sao. C¶m nhËn cña anh (chÞ) vÒ h×nh tîng cµnh mai trong bµi th¬?

- DiÔn t¶ quy luËt vËn ®éng biÕn ®æi. + Quy luËt biÕn ®æi cña thiªn nhiªn. + Quy luËt biÕn ®æi cña ®êi ngêi.

C©u 1 vµ 2 diÔn t¶ quy luËt biÕn ®æi cña thiªn nhiªn. C©y cèi biÕn ®æi theo thêi tiÕt. Th«ng thêng, mïa xu©n ®Õn hoa në “xu©n tíi tr¨m hoa t¬i”. Nhng bµi th¬ nãi vÒ hoa rông tríc, në sau. Ph¶i ch¨ng nhµ th¬ muèn nãi vÒ sù lu©n håi cña thiªn nhiªn. Hoa tµn råi hoa l¹i në. H×nh ¶nh xu©n vµ hoa mang ®Õn c¸i ®Ñp, sù Êm ¸p trµn ®Çy søc sèng cña thêi tiÕt vµ c©y cèi.- C©u 3 vµ 4 diÔn t¶ quy luËt biÕn ®æi cña ®êi ngêi. Thêi gian sù viÖc qua ®i, con ngêi tr¶i theo thêi gian n¨m th¸ng còng giµ ®i. M¸i ®Çu b¹c lµ tîng trng cho tuæi giµ. §ã lµ biÓu hiÖn cô thÓ nhÊt sù biÕn ®æi cña con ngêi tríc thêi gian. Nh-ng con ngêi kh«ng lu©n håi nh c©y cèi. Cuéc ®êi con ngêi sÏ ®i vÒ phÝa huû diÖt kh«ng hÒ cøu v·n. Con ngêi sÏ nuèi tiÕc, xãt xa.- ý th¬ sÏ kh¸c vµ hai quy luËt (sinh trëng, tuÇn hoµn sÏ bÞ ¶nh hëng).

- Hai c©u cuèi kh«ng ph¶i t¶ thiªn nhiªn. V× xu©n tµn hoa rông ®Ó chuyÓn sang mïa hÌ. Cµnh hoa mai xuÊt hiÖn. Hoa mai chØ në vµo cuèi ®«ng, ®Çu xu©n. Nªn kh«ng ph¶i lµ miªu t¶ thiªn nhiªn. C©u ®Çu vµ c©u cuèi m©u thuÉn. V×: “§õng tëng xu©n tµn hoa rông hÕt. §ªm qua s©n tríc mét cµnh mai”.- Cµnh mai gióp ta cã nhiÒu c¶m nhËn. + Cµnh mai ®· phñ nhËn c¸i quy luËt vËn ®éng vµ biÕn ®æi ë bèn c©u th¬ ®Çu. Dï cho xu©n s¾p ®Æc ®i qua, mu«n loµi hoa ®· l×a cµnh nhng vÉn cßn cµnh mai hoa në tr¾ng trong ®ªm. + Cµnh mai cßn mang ý nghÜa tîng trng.

155

Nã thÓ hiÖn søc sèng m·nh liÖt cña v¹n vËt vµ con ngêi. Nã vît lªn tÊt c¶ sù sèng, chÕt, thÞnh, suy, khai, l¹c bÒ ngoµi. §ã lµ quy luËt vÒ sù bÊt biÕn. Cã ®iÒu ph¶i hiÓu ®©y lµ sù bÊt biÕn vÒ t tëng, t×nh c¶m, ý chÝ (bÊt biÕn bªn trong) chø kh«ng ph¶i lµ sù bÊt biÕn vÒ h×nh thøc con ngêi. Cµnh mai lµ sù biÓu hiÖn tÝnh bÊt biÕn trong tinh thÇn nhµ th¬. + Cµnh mai cßn lµ h×nh tîng nghÖ thuËt ®Ñp kh«ng ph¶i c¸i ®Ñp cña bøc tranh tø quý: tïng, cóc, tróc, mai ®Ó diÔn t¶ sù thanh cao, quý mµ ph¶i lµ c¸i ®Ñp cña tinh thÇn l¹c quan, m¹nh mÏ vµ kiªn ®Þnh tríc nh÷ng biÔn ®æi cña trêi ®Êt vµ thêi cuéc. §ã lµ tinh thÇn ý chÝ bÊt diÖt cña nhµ PhËt dï tr¶i qua bÊt cø hoµn c¶nh nµo. §iÒu nµy gióp chóng ta hiÓu con ngêi ®êi LÝ, thêi k× PhËt gi¸o thÞnh ®¹t. Dï xuÊt gi¸ tu hµnh nhng hä kh«ng quy lng víi cuéc ®êi ®Çy b¶n lÜnh vµ ý chÝ tham gia tÝch cùc vµo c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt níc.

156

TiÕt: Høng trë vÒ

(Quy høng) NguyÔn Trung Ng¹n




I. Híng dÉn ®äc thªm1. T×m hiÓu phÇn tiÓu dÉn2. Häc sinh ®äc v¨n b¶n (SGK) 3. Tr¶ lêi c©u háia. Nçi nhí quª h¬ng ë hai c©u th¬ ®Çu cã g× ®Æc s¾c?

II. Ph©n tÝch nÐt riªng cña lßng yªu níc vµ niÒm tù hµo d©n téc trong bµi th¬ qua h×nh tîng th¬ ®éc ®¸o?

- Giíi thiÖu vÒ NguyÔn Trung Ng¹n (SGK)- Gi¶i nghÜa chó thÝch (SGK)

- Hai c©u th¬ ®ÇuD©u giµ l¸ rông t»m võa chÝn

Lóa sím b«ng th¬m cua bÐo ghªNçi nhí rÊt cô thÓ, d©n ®· lµm næi lªn gèc g¸c ®ång quª, nghÒ trång d©u nu«i t»m, nghÒ trång lóa vµ sinh ho¹t rÊt ®¹m b¹c “cua bÐo ghª”. §êi thêng hiÖn lªn trong c¶m xóc nhµ th¬. Çi cèt lâi cña c¶m xóc Êy lµ lßng yªu quª h¬ng xø së. Çch nãi Êy méc m¹c dÔ lµm rung ®éng lßng ngêi.- T×nh yªu quª h¬ng kh«ng ph¶i b»ng c¶m xóc h« ta gäi giËt mµ b»ng nh÷ng h×nh ¶nh gîi nhí. §ã lµ d©u t»m, lµ h¬ng th¬m ®ång lóa, lµ cua ç trªn ®ång, dÎo th¬m ngät ngµo trong b÷a c¬m quª.- NÐt thøc hai lµ c¶m xóc b¾t nguån tõ nhËn thøc, lÝ trÝ. DÉu r»ng nghÌo khã vÉn lµ quª h¬ng h¬n danh väng ë ®êi phån hoa ®« héi. TiÕng gäi trë vÒ tha thiÕt, kh¾c kho¶i trong lßng kÎ xa quª. Râ rµng long yªu níc quª h¬ng ®Êt níc, niÒm tù hµo vÒ d©n téc lµ c¶m xóc chñ ®¹o cña bµi th¬ quy høng.

157

- Bµi th¬ gióp ta rót ra nhËn xÐt: kh«ng c¸i g× b»ng quª h¬ng xø së cña m×nh. Bµi th¬ gióp ta thªm yªu, thªm quý n¬i m×nh sinh ra, lín lªn vµ trëng thµnh. Quª h¬ng lóc nµy cßn ®ang nghÌo khã, bao ®iÒu ph¶i bµn.

TiÕt: T¹i lÇu Hoµng H¹c TiÔn M¹nh H¹o Nhiªn ®i

Qu¶ng L¨ng(Hoµng H¹c l©u tèng M¹nh H¹o Nhiªn chi Qu¶ng L¨ng)

LÝ B¹ch Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…A.Môc tiªu bµi häc

Gióp häc sinh:

1. HiÓu ®îc t×nh c¶m ch©n thµnh cña LÝ B¹ch víi b¹n.

2. N¾m ®îc ®Æc trng phong c¸ch th¬ LÝ B¹ch ng«n ng÷ gi¶n dÞ,

h×nh ¶nh t¬i s¸ng vµ gîi c¶m.


- SGK, SGV.



158









I. §äc – hiÓu1. TiÓu dÉn(H/S ®äc phÇn tiÓu dÉn SGK)- PhÇn tiÓu dÉn (SGK) nªu néi dung g×?

- Néi dung cña th¬ LÝ B¹ch?

- Phong çch nghÖ thuËt th¬ LÝ B¹ch?

2. V¨n b¶n(Häc sinh ®äc SGK)A. Chñ ®Ò- X¸c ®Þnh chñ ®Ò bµi th¬.II. §äc – hiÓu1. Kh«ng gian thêi gian, ®Þa ®iÓm ®a tiÔn b¹n

- PhÇn tiÓu dÉn (SGK) giíi thiÖu vµi nÐt vÒ LÝ B¹ch vµ s¬ bé vÒ néi dung th¬ «ng. + LÝ B¹ch sinh 701 vµ mÊt 762 (thä 61 tuæi). Quª ë Lòng T©y nay thuéc tØnh Cam Tóc. ¤ng lµ nhµ th¬ l·ng m¹n vÜ ®¹i cña Trung Quèc. Th¬ LÝ B¹ch hµo phãng. ¤ng cßn ®Ó l¹i h¬n 1000 bµi th¬. Ngêi ta gäi «ng lµ tiªn th¬. + Néi dung th¬ LÝ B¹ch rÊt phong phó víi chñ ®Ò chÝnh lµ:

íc m¬ v¬n tíi lÝ tëng cao c¶ Kh¸t väng gi¶i phãng ç nh©n BÊt b×nh víi hiÖn thùc tÇm thêng ThÓ hiÖn t×nh c¶m phong phó, m·nh

liÖt + Phong çch th¬ LÝ B¹ch rÊt hµo phãng, bay bæng nhng rÊt tù nhiªn, tinh tÕ, gi¶n dÞ, th¬ LÝ B¹ch kÕt hîp gi÷a çi cao c¶ vµ çi ®Ñp.

- Bµi th¬ miªu t¶ kh«ng gian, thêi gian vµ ®Þa ®iÓm ®a tiÔn b¹n ®ång thêi thÓ hiÖn t×nh c¶m cña nhµ th¬ víi b¹n cña m×nh.

159

- C¶nh ®a tiÔn b¹n diÔn ra ë kh«ng gian vµ ®Þa ®iÓm nh thÕ nµo? - Em cã suy nghÜ g× vÒ kh«ng gian, thêi gian ®Þa ®iÓm Êy víi ngêi ®i vµ ngêi ë?

- Hai tiÕng “Cè nh©n” gîi cho em suy nghÜ g×?

- Thêi gian gîi cho em suy nghÜ g×?

2. Nçi lßng cña LÝ B¹ch

- Gi÷a th¸ng ba (mïa xu©n) ë phÝa T©y lÇu Hoµng H¹c ®Ó tiÔn b¹n. Theo quan niÖm cña ngêi ¸ §«ng phÝa T©y lµ câi PhËt, câi Tiªn. §Æc biÖt ë Trung Quèc, phÝa T©y lµ vïng ®Êt hoang s¬, nhiÒu nói cao, bÝ hiÓm. Ngµy xa chØ dµnh riªng cho nh÷ng Èn sÜ ®Õn tu hµnh. N¬i Èn chøa nh÷ng t©m hån thanh cao trong s¹ch. Theo huyÒn tho¹i, lÇu Hoµng H¹c lµ n¬i PhÝ V¨n Vi tu luyÖn thµnh tiªn råi cìi h¹c vµng bay ®i:

H¹c vµng ai cìi ®i ®©uMµ ®©y Hoµng H¹c riªng lÇu cßn tr¬

H¹c vµng ®o mÊt tõ xaNgµn n¨m m©y tr¾ng b©y giê cßn bay.

§Õn mét n¬i tho¸t tôc ®Ó ®a tiÔn mét ngêi b¹n tri ©m trë vÒ cuéc ®êi trÇn tôc. Buæi tiÔn ®a mang ý nghÜa v« cïng s©u s¾c.- Hai tiÕng “Cè nh©n” ë ®Çu c©u dÞch lµ b¹n. ®óng mµ cha hÕt nghÜa. Bëi lÏ “Cè nh©n” lµ ngêi b¹n g¾n bã, th©n thiÕt tõ xa, cho dï lµ thêi gian cã thÓ ®iÓm t« trªn m¸i tãc. Buæi chia tay nhê cã hai tiÕng “Cè nh©n” Êy mµ ®¾m ch×m trong sù thiÕt tha quyÕn luyÕn. L¹i n÷a, LÝ B¹ch kh«ng sö dông c¸ch viÕt thêng t×nh. Phót biÖt li kh«ng cã nh÷ng li rîu tiÔn nhau, kh«ng dßng níc m¾t, kh«ng lêi nãi t¹ tõ. ChØ cã lÇu H¹c, chØ cã dßng s«ng víi bÇu trêi, c¶nh buån nhng nã ®· thÓ hiÖn t×nh c¶m s©u s¾c cña nhµ th¬ víi b¹n.- Thêi gian:“Gi÷a mµu khoa khãi Ch©u D¬ng xu«i dßng”(Yªn hoa tam nguyÖt h¸ D¬ng Ch©u)Mét khung c¶nh thËt ®Ñp ®Çy l·ng m¹n. Mét chiÕc thuyÒn con ®ang rÏ sãng, lít trªn nh÷ng lµn hoa khãi. H×nh ¶nh Êy gîi lªn kh«ng khÝ m¬ hå l·ng ®·ng cña th¬ §-êng. Tõ “hoa” cßn chØ thêi gian, th¸ng ba

160

(c©u 2 vµ 3)- Nçi lßng cña LÝ B¹ch ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo qua h×nh ¶nh çnh buåm.

- Em hiÓu nh thÕ nµo vÒ c©u th¬ cuèi bµi?

III. Cñng cè- Em häc ®îc g× sau khi häc bµi th¬ nµy?

cßn cã tiÕt xu©n. H¬n n÷a, M¹nh H¹o Nhiªn xu«i dßng ®Õn D¬ng Ch©u n¬i phån hoa ®« héi. Mét tõ mµ nãi ®îc nhiÒu ®Õn thÕ. Míi thÊy çi hay cña th¬ §êng ë “ý t¹i ng«n ngo¹i”.

- NghÖ thuËt cña bµi th¬ lµ thÓ hiÖn sù ®ång nhÊt gi÷a con ngêi vµ c¶nh vËt. C©u th¬ thø ba:

C« phµm viÔn ¶nh bÝch kh«ng tËn(Çnh buåm c« ®¬n xa dÇn lÉn vµo bÇu trêi xanh)Çnh buåm c« ®¬n diÔn t¶ nhiÒu nghÜa. Mét lµ M¹nh H¹o Nhiªn ra ®i mét m×nh trong c« ®¬n. Hai lµ diÔn t¶ chÝnh nçi lßng c« ®¬n cña m×nh. Th¬ §êng hay ë chç ®ã. Nãi b¹n c« ®¬n nhng chÝnh lµ biÓu hiÖn m×nh trong c« ®¬n. HiÓu theo çch nµo còng lµ gîi lªn mét kiÕp ngêi c« ®¬n gi÷a dßng s«ng. Nã nhá bÐ vµ ®¬n chiÕc. B¹n ®o ®Ó l¹i nçi nhí th¬ng v« h¹n.- C©u th¬:

Tr«ng xa chØ thÊy dßng s«ng bªn trêiC©u th¬ chØ gîi mµ kh«ng t¶: Tríc mÆt nhµ th¬, con s«ng nh cao dÇn lªn hoµ nhËp vµo víi trêi xanh. ¸nh m¾t nhµ th¬ ®µnh bÊt lùc tríc câi kh«ng v« tËn ®· che khuÊt ngêi b¹n c¶nh vËt hiÖn ra tríc m¾t nhµ th¬ theo dßng t©m tr¹ng.

- ChÐp phÇn ghi nhí (SGK).- Häc tËp ë t×nh b¹n g¾n bã thËt c¶m ®éng.

E. Tham kh¶o - NguyÔn Träng Hoµn, §äc – hiÓu v¨n b¶n Ng÷ v¨n 10, NXB Gi¸o dôc, 2006.

161

TiÕt: Thùc hµnh phÐp tu tõ Èn dô vµ ho¸n dô


Gióp häc sinh:

1. N©ng cao hiÓu biÕt vÒ phÐp tu tõ Èn dô vµ ho¸n dô

2. Cã kÜ n¨ng ph©n tÝch gi¸ trÞ sö dông hai biÖn ph¸p tu tõ Èn

dô vµ ho¸n dô


- SGK, SGV.











162

I. Èn dô1. §äc nh÷ng c©u ca dao a. Nh÷ng tõ thuyÒn bÕn, c©y ®a, con ®ß, kh«ng chØ lµ thuyÒn, bÕn mµ cßn mang néi dung ý nghÜa kh¸c. Néi dung ý nghÜa Êy lµ g×?b. ThuyÒn vµ bÕn c©u 1 víi c©y ®a bÕn cò con ®ß ë c©u 2 cã g× kh¸c nhau.

2. T×m vµ ph©n tÝch phÐp Èn dô

3. T×m thªm Èn dô trong ca dao, tôc ng÷.

II. Ho¸n dô

- ThuyÒn lµ Èn dô ®Ó chØ ngêi con trai trong x· héi cò. Ngêi con trai trong x· héi cò cã quyÒn lÊy n¨m thª b¶y thiÕp, còng nh chiÕc thuyÒn ®i hÕt bÕn nµy, bÕn kh¸c.- BÕn lµ Èn dô. BÕn níc cè ®Þnh ®îc lÊy lµm Èn dô ®Ó chØ tÊm lßng thuû chung son s¾t cña ngêi con g¸i.- C©y ®a, bÕn cò chØ nh÷ng ngêi cã quan hÖ g¾n bã nhng ph¶i xa nhau.- ThuyÒn vµ con ®ß vÒ b¶n chÊt ®Òu lµ dông cô ®Ó chuyªn chë trªn s«ng.- BÕn vµ bÕn cò ®Òu lµ ®Þa ®iÓm cè ®Þnh.Song chóng kh¸c nhau. ThuyÒn vµ bÕn ë c©u 1 chØ hai ®èi tîng. §ã lµ chµng trai vµ c« g¸i. Cßn bÕn vµ ®ß ë c©u 2 l¹i lµ con ngêi cã quan hÖ g¾n bã nhng v× ®iÒu kiÖn nµo ®ã ph¶i xa nhau.a. Löu lùu: chØ hoa ®á chãi nh löa.b. Lµm thµnh ngêi: con ngêi míi sèng trong ®éc lËp tù do, biÕt lµm chñ thiªn nhiªn, lµm chØ x· héi, lµm chñ cuéc ®êi m×nh.c.Hãt: ca ngîi mïa xu©n ®Êt níc, ca ngîi çi ®Ñp cña s¸ng xu©n còng lµ çi ®Ñp cña cuéc ®êi, çi ®Ñp cña cuéc sèng.d. Th¸c: lµ Èn dô chØ nh÷ng gian khæ trong cuéc sèng mµ con ngêi ph¶i ®èi mÆt. ThuyÒn ta còng lµ Èn dô chØ cuéc sèng con ngêi ®ang vît qua nh÷ng gian khæ, khã kh¨n thªnh thang mµ bíc tíi.e. Phï du: lµ h×nh ¶nh ®îc lÊy lµm Èn dô ®Ó chØ kiÕp sèng míi, cuéc sèng mµu mì ®Çy triÓn väng tèt ®Ñp cña con ngêi.- §i mét ngµy ®µng häc mét sµng kh«n- Ch¸y nhµ míi ra mÆt chuét- Löa thö vµng- R©u t«m nÊu víi ruét bÇuChång chan vî hóp gËt ®Çu khen ngon- C« kia ®øng ë bªn s«ngMuèn sang anh ng¶ çnh hång cho sang

163

1. §äc nh÷ng c©u sau vµ tr¶ lêi c©u hái.A. Côm tõ ®Çu xanh, m¸ hång NguyÔn Du ¸m chØ ai?B. ¸o n©u, ¸o xanh chØ ai?

2. Ph©n biÖt hai phÐp tu tõ

3. ViÕt ®o¹n v¨n cã biÖn ph¸p Èn dô vµ ho¸n dô

- Sö dông nh÷ng tõ ®Çu xanh, m¸ hång, NguyÔn Du muèn ¸m chØ Thuý KiÒu (lÊy tªn cña ®èi tîng nµy ®Ó gäi mét ®èi tîng kh¸c dùa vµo sù tiÕp cËn: §Çu xanh, m¸ hång chØ tuæi trÎ).- ChØ ngêi n«ng d©n (¸o n©u) vµ ®éi ngò c«ng nh©n ViÖt Nam (¸o xanh) trong x· héi ta (dùa vµo sù tiÕp cËn: Hä thêng hay mÆc mµu ¸o ®ã).- Th«n §oµi, th«n §«ng lµ ho¸n dô ®Ó chØ hai ngêi trong cuéc t×nh: “Cau th«n §oµi” vµ “giÇu kh«ng th«n nµo” l¹i lµ Èn dô trong c¸ch nãi lÊp löng cña t×nh yªu løa ®«i. Em nhí ai.- C¬n b·o sè mét ®· ®i qua. Sãng ®· yªn, biÓn ®· lÆng. Nhng c¬n b·o trong cuéc sèng hµng ngµy th× vÉn cßn tiÕp diÔn. §©y lµ c¶nh ngêi mÑ mÊt con, vî mÊt chång, gia ®×nh tan n¸t. Nh÷ng ®«i m¾t trÎ th¬ ng¬ ng¸c nh×n quanh. + Sãng vµ biÓn: H×nh ¶nh ®îc lÊy lµm ho¸n dô ®Ó chØ cuéc sèng ®· trë l¹i b×nh yªn sau c¬n b·o. + C¬n b·o: Èn dô chØ sù tµn ph¸, mÊt m¸t, ®au ®ín hµng ngµy. + §«i m¾t trÎ th¬ ng¬ ng¸ca dao: ho¸n dô chØ nh÷ng ®øa trÎ cha ®ñ nhËn thøc thÊy ®îc mÊt m¸t, ®au th¬ng.

.............................................................................................................

..............................

TiÕt: C¶m xóc mïa thu

(Thu høng) _§ç Phñ_


164

Gióp häc sinh:

1. HiÓu ®îc bøc tranh mïa thu hiu h¾t còng lµ t©m tr¹ng buån lo

cña con ngêi ®Êt níc, nçi buån nhí quª h¬ng vµ nçi ngËm ngïi

xãt xa cho th©n phËn §ç Phñ.

2. HiÓu thªm ®Æc ®iÓm cña th¬ §êng.


- SGK, SGV.











I. §äc – t×m hiÓu (Häc sinh ®äc phÇn tiÓu dÉn)1. TiÓu dÉn- Nh÷ng néi dung g× ë phÇn tiÓu dÉn cÇn chó ý?

- Giíi thiÖu vµi nÐt c¬ b¶n vÒ §ç Phñ + Nguån gècSinh 712 – mÊt 770. + S¸ng t¸c:B¾t ®Çu lµm th¬ tõ lóc nhµ §êng phån thÞnh nhng chñ yÕu tõ lo¹n Trung Quèc

165

+ Th¬ §ç Phñ cã néi dung nh thÕ nµo?

- Dùa vµo SGK em h·y nªu mét vµi t¸c phÈm vµ néi dung cña nã?nh thÕ nµo?- VÒ nghÖ thuËt th¬ §ç Phñ cã g× ®¸ng ghi nhËn?

ch×m ®¾m trong néi chiÕn, lo¹n li, nh©n d©n v« cïng ®iªu ®øng. Trong mêi mét n¨m cuèi ®êi, §ç Phñ ®a gia ®×nh ®i l¸nh n¹n kh¾p çc vïng thuéc tØnh phÝa Nam Trung Quèc. (Cam Tóc, Tø Xuyªn, Hå B¾c, Hå Nam). Nhµ th¬ ®· qua ®êi trong c¶nh ®ãi rÐt vµ bÖnh tËt trªn mét chiÕc thuyÒn ®Ó l¹i cho hËu thÕ 1453 bµi th¬. + Néi dung th¬ §ç PhñCã néi dung rÊt phong phó vµ s©u s¾c:- Tríc lo¹n An Léc S¬n, §ç Phñ ®· s¸ng t¸c nh÷ng bµi th¬ dµi nh “Binh xa hµnh”, “LÖ Nh©n Hµnh”. Binh xa hµnh (bµi ca xe ra trËn) phª ph¸n chÝnh s¸ch më réng biªn c¬ng cña vua §êng. “LÖ nh©n hµnh” (bµi ca ngêi ®Ñp) ®¶ kÝch cuéc sèng xa hoa d©m dËt cña chÞ em D¬ng Quý Phi.- Trong thêi gian lo¹n An Léc S¬n, §ç Phñ s¸ng t¸c nhiÒu vµ néi dung ®¹t tíi gi¸ trÞ hiÖn thùc s©u s¾c.- Chïm th¬ “Tam l¹i”: Tªn l¹i ë §«ng Quan, tªn l¹i ë Th¹ch Hµo, nhµ th¬ ®· tè ço th¸i ®é v« tr¸ch nhiÖm, chÝnh s¸ch b¾t phô, b¾t lÝnh bõa b·i cña triÒu ®×nh.- Chïm th¬: “T¹m biÖt” dùng lªn ba cuéc li biÖt: “T©n h«n biÖt” lµ cuéc chia tay cña ®«i vî chång míi cíi cha ®îc mét ngµy. “Thuú l·o biÖt” lµ cuéc chia tay cña ®«i vî chång giµ ®· cã hai thÕ hÖ con ch¸u chÕt trËn. “V« gia biÖt” lµ sù li biÖt cña nh÷ng kÎ kh«ng nhµ. BiÖt li lµ ®Æc trng cña thêi lo¹n. Th¬ §ç Phñ ®îc mÖnh danh lµ thi sö (sö b»ng th¬). Qua lêi «ng ë çc thêi k× ta thÊy x· héi ®êi §êng hiÖn lªn.- NghÖ thuËt th¬ §ç Phñ ®¹t tíi tr×nh ®é cao cña nh÷ng bµi th¬ luËt. Nhµ th¬ t¹o ra nh÷ng h×nh ¶nh biÓu diÔn t©m tr¹ng kh¸c nhau tríc hiÖn thùc nãng báng. §¹i thi hµo NguyÔn Du t«n vinh §ç Phñ lµ “Nhµ th¬ mu«n ®êi cña v¨n ch¬ng mu«n ®êi”. N¨m 1962, §ç Phñ ®îc héi ®ång hoµ b×nh thÕ giíi kØ niÖm nh mét danh nh©n v¨n

166

2. V¨n b¶n II. C«ng viÖc chuÈn bÞIII. Tr×nh bµyI. §äc – hiÓuE. Tham kh¶oII. §äc – hiÓu2. V¨n b¶n (H/S ®äc c« gi¸o söa)a. Bè côc§©y lµ bµi th¬ thÊt ng«n b¸t có theo anh (chÞ) bè côc bµi th¬ nh thÕ nµo? ý mçi phÇn

b. Chñ ®Ò- T×m chñ ®Ò cña bµi th¬?

II. §äc – hiÓu1. Bøc tranh mïa thu kÝ th¸c mét t©m tr¹ng.- Bøc tranh thiªn nhiªn ®îc miªu t¶ nh thÕ nµo trong bèn c©u ®Çu?

- Nhµ th¬ ®øng ë ®©u ®Ó quan s¸t ®îc c¶nh Êy?

ho¸. §ç Phñ ®îc nh©n d©n Trung Quèc mÖnh danh lµ “Thi th¸nh” (Th¸nh th¬).- Gi¶i nghÜa c¸c tõ khã (SGK).- §äc víi nhÞp 4/3.- Th¬ §êng luËt cã ba bè côc: + Theo bèn cÆp c©u (®Ò, thùc, luËn, kÕt) + Bèn c©u trªn, bèn c©u díi (4/4) + Hai, bèn, hai (2/4/2)Víi bµi th¬ nµy cã bè côc bèn c©u trªn vµ bèn c©u díi.- Bèn c©u trªn: Bøc tranh thiªn nhiªn hïng vÜ mµ hiu h¾t, s«i ®éng mµ nh¹t nhoµ trong s¬ng khãi mïa thu, hiÖn diÖn cña mét t©m tr¹ng buån xãt xa.- Bèn c©u díi: Nçi buån th¬ng nhí quª h-¬ng.- Bµi th¬ miªu t¶ t¶ bøc tranh thiªn nhiªn hïng vÜ mµ hiu h¾t, s«i ®éng mµ nh¹t nhoµ trong s¬ng khãi mïa thu, hiÖn diÖn cña mét t©m tr¹ng buån xãt xa. §ång thêi diÔn t¶ nçi buån th¬ng nhí quª h¬ng.- Bèn c©u ®Çu:L¸c ®¸c rõng phong h¹t mãc saNgµn non hiu h¾t khÝ thu loµLng trêi sãng dîn lßng s«ng th¼mMÆt ®Êt m©y ®ïn cöa ¶i xa.- §©y lµ bøc tranh thiªn nhiªn rÊt hïng vÜ bëi cã nói, cã níc cã mµu x¾c cña rõng phong l¸ ®á. Nói th× trïng trïng, ®iÖp ®iÖp vµ vçn dÜ hiÓm trë v× lµ nói ë thîng nguån dßng s«ng. Bøc tranh thu hiu h¾t l¹i nh¹t nhoµ bëi s¬ng khãi “khÝ thu loµ”. C¶nh rÊt ®éng: “Lng trêi sãng dîn” vµ “MÆt ®Êt m©y ®ïn”.- §øng ë rÊt xa. V× ë xa nh×n dßng s«ng xa ngót tÇm m¾t míi thÊy sãng nh vç ngang trêi. Míi thÊy mÆt ®Êt nh hoµ nhËp víi bÇu trêi “mÆt ®Êt m©y ®ïn cöa ¶i xa”.- Bøc tranh thiªn nhiªn ®îc vÏ b»ng t©m c¶nh, nói non trïng ®iÖp mµ hiu h¾t,

167

- Bøc tranh thiªn nhiªn Êy diÔn t¶ néi dung g×?

- Nçi niÒm th¬ng nhí Êy t¸c gi¶ göi vµo ®©u?

- Em cã nhËn xÐt g× vÒ sù thay ®æi tÇm nh×n cña nhµ th¬ tõ bèn c©u ®Çu ®Õn bèn c©u cuèi. H·y ph©n tÝch?

- Em cã nhËn xÐt g× vÒ mèi quan hÖ gi÷a bèn c©u th¬ ®Çu vµ cuèi, toµn bµi víi nhan ®Ò thu høng?

c¶nh s«i ®éng mµ nh¹t nhoµ diÔn t¶ nçi buån thu. §Êt níc ch×m ngËp trong lo¹n li. Nhµ th¬ c¶m nhËn ®îc nçi ®©u khæ cña mäi ngêi, mäi c¶nh ngé, trong ®ã cã c¶ nçi xãt xa cña riªng m×nh. Mét nçi niÒm rng rng th¬ng nhí.- Nçi niÒm th¬ng nhí Êy t¸c gi¶ göi vµo bèn c©u th¬ sau:Khãm cóc tu«n thªm dßng lÖ còCon thuyÒn buéc chÆt mèi t×nh nhµL¹nh lïng giôc kÎ tay dao thícThµnh B¹ch chµy vang bãng ¸c tµ- TÇm nh×n cña nhµ th¬ cã thay ®æi, tõ c¶nh tîng chung cña thiªn nhiªn ®Õn sù vËt cô thÓ g¾n bã víi riªng m×nh. Mét khãm cóc ®· në hoa tíi hai lÇn “Tïng cóc l-ìng khai tha nhËt lÖ” còng lµ hai n¨m xa nhµ, xa quª h¬ng lµm sao kh«ng th¬ng nhí, kh«ng r¬i lÖ. §ç Phñ ®· khãc kh«ng chØ hai n¨m nay mµ rÊt l©u råi. Cô thÓ h¬n gia ®×nh §ç Phñ ®ang l¸nh n¹n ®i trªn mét con thuyÒn, tr«i trªn dßng s«ng biÕt d¹t vµo ®©u? C¶nh ngé Êy cµng lµm «ng nhí tíi quª nhµ.§©y lµ nçi lßng riªng cña §ç Phñ, còng lµ t©m tr¹ng chung cña biÕt bao kÓ xa quª trong thêi lo¹n l¹c. BÊy nhiªu th«i còng ®ñ råi nhng nµo chØ bÊy nhiªu! C¶nh hiÖn t¹i:L¹nh lïng giôc kÎ tay dao thícThµnh B¹ch chµy vang bãng ¸c tµChç nµo còng thÊy ngêi giôc nhau, rén rµng dao thíc may ¸o rÐt. C¶nh chiÒu ë thµnh B¹ch §Õ cao, tiÕng chµy ®Ëp ¸o nghe dån dËp. Chao «i! C¶nh Êy cµng kh¬i dËy trong lßng ngêi nçi th¬ng nhí kh«n ngu«i.- Mèi quan hÖ gi÷a bèn c©u th¬ ®Çu vµ bèn c©u th¬ cuèi còng lµ mèi quan hÖ gi÷a toµn bé bµi th¬ víi nhan ®Ò thu høng. §ã lµ mèi quan hÖ nhÊt qu¸n trong c¶m xóc.

168

+ Nh×n tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ, tõ viÔn c¶nh ®Õn cËn c¶nh ®Ó diÔn t¶ nçi buån thu. Mét nçi buån riªng g¾n víi hoµn c¶nh cña ®Êt níc. Th¬ §ç Phñ giµu chÊt hiÖn thùc lµ ë chç ®ã. MÆt kh¸c ta nhËn ra ®iÒu nçi buån riªng kh«ng t¸ch ra khái nçi ®au chung. §ã lµ nçi buån vÒ c¶nh nhµ kh«ng t¸ch khái c¶nh lo¹n li cña ®Êt níc. + TÝnh chÊt nhÊt qu¸n trong mèi quan hÖ cßn thÓ hiÖn mçi c©u th¬ cña §ç Phñ ®Òu cã c¶m xóc vµ chÊt thu.C©u mét: Ta nhËn ra c¶m xóc vµ chÊt thu ë s¬ng thu vµ rõng phong l¸ ®á.C©u hai: Ta nhËn ra c¶m xóc vµ chÊt thu ë h¬i thu (giã thu) hiu h¾t.C¶ hai c©u ba vµ bèn, ta nhËn ra ë vÞ trÝ cña Vu S¬n Vu Gi¸p thuéc tØnh Tø Xuyªn, s«ng Trêng Giang hÑp ch¶y xiÕt, hai bªn bê v¸ch dùng ®øng mïa thu ©m u mï mÞt.C©u n¨m: Khãm cóc në, ®Æc trng cña mïa thu.C©u s¸u: Mïa thu Êy gia ®×nh §ç Phñ ph¶i ch¹y lo¹n.C©y b¶y: Mïa thu l¹nh giôc gi· mäi ngêi rñ nhau may ¸o rÐt.C©u t¸m: Thµnh B¹ch §Õ Cao thuéc tØnh Tø Xuyªn, mïa thu thêng cã m©y bao phñ. Ta nhËn ra tiÕng chµy nÖn vµo v¶i ®Ó may ¸o rÐt.- ChÐp phÇn ghi nhí SGK

E. Tham kh¶o - TrÇn Träng San dÞch Th¬ §êng, cuèn II, B¾c §Èu, 1970

.............................................................................................................

..............................

TiÕt: Tr×nh bµy mét vÊn ®Ò

Ngêi so¹n:

169

Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…A.Môc tiªu bµi häc

Gióp häc sinh:

1. N¾m ®îc çc yªu cÇu vµ çch thøc tr×nh bµy mét vÊn ®Ò.

2. ¸p dông hiÓu biÕt, kÜ n¨ng ®Ó tr×nh bµy mét vÊn ®Ò tríc tËp

thÓ.


- SGK, SGV.











I. §äc – hiÓu(H/S ®äc SGK cña phÇn I, II, III)- PhÇn I SGK tr×nh bµy néi dung g×? Em h·y chØ ra mét çch kh¸i qu¸t?

- PhÇn I SGK tr×nh bµy tÇm quan träng cña viÖc tr×nh bµy mét vÊn ®Ò. + Tr×nh bµy mét vÊn ®Ò nµo ®ã lµ nhu cÇu cña cuéc sèng lao ®éng, häc tËp vµ

170

II. C«ng viÖc chuÈn bÞ1. Chän vÊn ®Ò tr×nh bµy (H/S ®äc SGK)- Anh (chÞ) chän vÊn ®Ò tr×nh bµy nh thÕ nµo? §Ó cã c¬ së lùa chän ph¶i cã suy nghÜ vµ x¸c ®Þnh nh thÕ nµo?

2. LËp dµn ý cho bµi tr×nh bµy (häc sinh ®äc)- T¹i sao ph¶i lËp dµn ý cho bµi tr×nh bµy.

c«ng t¸c. + §Ó ngêi kh¸c, tËp thÓ nhËn thøc, suy nghÜ,t×nh c¶m cña m×nh còng nhthuyÕt phôc häc c¶m th«ng vµ ®ång t×nh víi m×nh. + Nh÷ng c«ng viÖc ®ã kh«ng dÔ dµng. V× vËy ph¶i n¾m ®îc mét sè thao t¸c vÒ tr×nh bµy mét vÊn ®Ò.

- Chän vÊn ®Ò tr×nh bµy tuú thuéc vµo ®Ò tµi. Tøc lµ tr×nh bµy vÊn ®Ò g×? §Ó cã sù lùa chän Êy cÇn x¸c ®Þnh. + HiÓu biÕt cña b¶n th©n vÒ vÊn ®Ò ®ã. + Ngêi nghe lµ nh÷ng ai (tuæi t¸c, tr×nh ®é, giíi tÝnh vµ nghÒ nghiÖp. Hä ®ang quan t©m tíi vÊn ®Ò g×) + §Ò tµi tr×nh bµy cã bao nhiªu vÊn ®Ò Sau khi ®· x¸c ®Þnh ®îc nh vËy, ta b¾t ®Çu lËp dµn ý cho vÊn ®Ò cÇn tr×nh bµy.

- §Ó viÖc tr×nh bµy râ rµng, rµnh m¹ch, ®Çy ®ñ kh«ng cã khiÕm khuyÕt cÇn ph¶i cã dµn ý cho bµi cÇn tr×nh bµy. Dµn ý cßn lµm cho ta chñ ®éng h¬n trong qu¸ tr×nh tr×nh bµy.Dµn ý tr×nh bµy vÊn ®Ò còng nh bµi v¨n.VÝ dô tr×nh bµy tríc häc sinh toµn trêng vÒ vÊn ®Ò an toµn giao th«ng lµ h¹nh phóc cña mçi ngêi.Ta lËp dµn ý nh thÕ nµo? Sau khi ®Æt vÊn ®Ò, c¸c ý cÇn ph¶i tr×nh bµy lµ:a. Quan niÖm thÕ nµo lµ an toµn giao th«ng?- Kh«ng lµm ¶nh hëng tíi ngêi kh¸c hoÆc gi¸n tiÕp g©y ra tai n¹n trong qu¸ tr×nh tham gia giao th«ng.- §i ®Õn n¬i, vÒ ®Õn chèn.b. Mét sè bøc xóc trong qu¸ tr×nh tham

171

III. Tr×nh bµy(Häc sinh ®äc SGK)a. Cã mÊy níc trong khi tr×nh bµy?

b. Cñng cè

gia giao th«ng hiÖn nay.- Sè lîng lît ngêi tham gia giao th«ng qu¸ ®«ng víi mËt ®é dµy ®Æc.- Kh«ng ph¶i ai còng cã hiÓu biÕt vÒ yªu cÇu tham gia giao th«ng nh nhau (cßn phãng nhanh, vît Èu, kh«ng chÊp hµnh quy ®Þnh cña an toµn giao th«ng…)

- Th«ng thêng cã ba bícThñ tôc cÇn thiÕt (§Æt vÊn ®Ò)- Chµo cö to¹ vµ mäi ngêi b»ng lêi lÏ ng¾n gän ®Çy ®ñ nhÊt.- Nªu lÝ do tr×nh bµy Tr×nh bµy- Néi dung chÝnh lµ g×?- Néi dung Êy bao gåm bao nhiªu vÊn ®Ò- Mçi vÊn ®Ò ®Òu ®îc cô thÓ ho¸ nh thÕ nµo? - CÇn cã chuyÓn ý, chuyÓn ®o¹n. Mçi vÊn ®Ò cÇn liªn hÖ dÉn chøng cô thÓ cho sinh ®éng.Chó ý: Xem th¸i ®é cö chØ cña ngêi nghe cã g× ph¶n øng kh«ng (nãi chuyÖn riªng) ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh néi dung vµ c¸ch tr×nh bµy.KÕt thóc vÊn ®Ò - Tãm t¾t, nhÊn m¹nh mét sè ý chÝnh- §Æt ra yªu cÇu cô thÓ- C¸m ¬n ngêi ngheTham kh¶o phÇn ghi nhí trong SGK.

.............................................................................................................

..............................

TiÕt: Tr¶ bµi viÕt sè 3


172

I. ChÐp ®Ò vµ nªu yªu cÇu cña ®Ò (häc sinh cïng thÇy t×m

ra c¸c yªu cÇu cô thÓ).

II. NhËn xÐt bµi lµm cña häc sinh

1. Néi dung

2. C¸c thao t¸c

- NhËn xÐt cô thÓ nh÷ng mÆt ®¹t vµ c¶ cha ®¹t.

3. Nh÷ng lçi cña häc sinh qua bµi lµm:

- ChÝnh t¶

- Dïng tõ

- §Æt c©u

- DiÔn ®¹t

4. §äc nh÷ng bµi kh¸.

III. Vµo ®iÓm

173

TiÕt: LËp kÕ ho¹ch ç nh©n


Gióp häc sinh:

1. N¾m ®îc çch lËp kÕ ho¹ch ç nh©n

2. Cã thãi quen vµ cã kÜ n¨ng lËp kÕ ho¹ch ç nh©n.


- SGK, SGV.






D. TiÕn tr×nh d¹y häc174





I. Sù cÇn thiÕt lËp kÕ ho¹ch ç nh©n (H/S ®äc SGK).- KÕ ho¹ch ç nh©n lµ g×?

- LËp kÕ ho¹ch ç nh©n cã lîi nh thÕ nµo?

II. Çch lËp kÕ ho¹ch ç nh©n (häc sinh ®äc SGK)- §äc vÝ dô SGK anh (chÞ) cho biÕt b¶n kÕ ho¹ch ç nh©n gåm mÊy phÇn? Nªu cô thÓ.

III. Cñng cèIV. LuyÖn tËpBµi 1 (SGK) ®äc vµ cho biÕt nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt cña b¶n kÕ ho¹ch ç nh©n.

- KÕ ho¹ch ç nh©n lµ b¶n dù kiÕn néi dung, çch thøc hµnh ®éng vµ ph©n bè thêi gian ®Ó hoµn thµnh mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh cña mét ngêi nµo ®ã.- LËp ®îc kÕ ho¹ch ç nh©n, ta sÏ h×nh dung tríc c«ng viÖc cÇn lµm, ph©n phèi thêi gian hîp lÝ. Tr¸nh bÞ ®éng, bá sãt, bá quªn c«ng viÖc. V× vËy, lËp kÕ ho¹ch ç nh©n lµ thÓ hiÖn phong çch lµm viÖc khoa häc, chñ ®éng, c«ng viÖc sÏ tiÕn hµnh thuËn lîi vµ ®¹t kÕt qu¶. VËy çch lËp kÕ ho¹ch çc nh©n nh thÕ nµo?

- B¶n kÕ ho¹ch ç nh©n gåm hai phÇn ngoµi tªn gäi cña kÕ ho¹ch. Cô thÓ lµ: + PhÇn mét nªu hä tªn, n¬i lµm viÖc, häc tËp cña ngêi lËp kÕ ho¹ch. + PhÇn hai nªu néi dung c«ng viÖc cÇn lµm, thêi gian ®Þa ®iÓm tiÕn hµnh, dù kiÕn kÕt qu¶ ®¹t ®îc.Chó ý: NÕu lµm kÕ ho¹ch cho riªng m×nh th× kh«ng cÇn phÇn mét, lêi v¨n ng¾n gän. CÇn thiÕt cã thÓ kÎ b¶ng.- Tham kh¶o phÇn ghi nhí SGK

- §©y lµ thêi gian biÓu trong mét ngµy. Nã kh«ng ph¶i lµ b¶n kÕ ho¹ch ç nh©n dù kiÕn lµm c«ng viÖc nµo ®ã. §©y chØ cã sù s¾p xÕp thêi gian biÓu cho mét ngµy. C«ng viÖc chØ nªu chung, kh«ng cô thÓ, kh«ng cã phÇn dù kiÕn hoµn thµnh c«ng viÖc, kÕt qu¶ cÇn ®¹t.- Néi dung cÇn ph¶i bæ sung

175

Bµi 2: (§äc vÝ dô SGK) + ViÕt dù th¶o b¸o ço, dù kiÕn néi dung.

KiÓm ®iÓm qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô cña chi ®oµn nh÷ng viÖc ®· lµm ®îc, kÕt qu¶ cô thÓ.

Nguyªn nh©n Nh÷ng mÆt yÕu, kÐm, nguyªn

nh©n. Ph¬ng híng c«ng t¸c trong nhiÖm

k× tíi, nªu râ ph¬ng híng cô thÓ ®Ó thùc hiÖn tèt nh÷ng g× ®· ®Ò ra.

+ Çch thøc tiÕn hµnh ®¹i héi. Thêi gian, ®Þa ®iÓm Ai ®¶m nhiÖm c«ng t¸c tæ chøc

trang hoµng cho ®¹i héi BÝ th b¸o ço §Ò cö, øng cö vµo BCH BÇu ban kiÓm phiÕu

TÊt c¶ ph¶i cã ý kiÕn tham gia cña c« chñ nhiÖn líp vµ duyÖt BCH nhµ trêng.

TiÕt: Th¬ Hai – K cña Ba-s«


Gióp häc sinh:

1. HiÓu ®îc th¬ Hai-K vµ ®Æc ®iÓm cña nã.

2. HiÓu ®îc ý nghÜa vµ vÎ ®Ñp cña th¬ Hai-K


- SGK, SGV.176











I. §äc – t×m hiÓu(H/S ®äc phÇn tiÓu dÉn SGK)1. TiÓu dÉn- Theo anh (chÞ) ®èi chiÕu víi yªu cÇu, phÇn tiÓu dÉn nªn n¾m néi dung nµo lµ chñ yÕu?- Anh (chÞ) h·y nªu nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh cña th¬ Hai-K?

- PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy hai vÊn ®Ò: + §Æc ®iÓm th¬ Hai-K + Vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ Mat-su-« Ba-s« trong ®ã chñ yÕu lµ ®Æc ®iÓm th¬ Hai-K.- Th¬ Hai-K cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh cÇn n¾m sau ®©y: + Th¬ Hai-K rÊt ng¾n: Mét bµi th¬ chØ cã ba c©u toµn bµi cã mêi b¶y ©m tiÕt, cã tõ t¸m ®Õn mêi ch÷. Mét bµi th¬ kh«ng qu¸ mêi ch÷ (vÝ dô v¨n b¶n SGK) + Th¬ Hai-K thêng ph¶n ¸nh tr¹ng th¸i t©m hån ngêi NhËt. §ã lµ t©m hån rÊt a thÝch vµ hoµ nhËp víi thiªn nhiªn ®Ó t×m vÎ ®Ñp thuÇn khiÕt cña nã. V× thÕ, th¬ Hai-K thêng miªu t¶ vµ gîi c¶m xóc vÒ thiªn nhiªn, vÒ phong c¶nh bèn mïa víi h×nh ¶nh hoa, l¸, chim mu«ng. C¶m nhËn mét bµi th¬ Hai-K nh ®øng tríc mét bøc tranh thuû m¹c võa ®¬n s¬ gi¶n dÞ, tinh

177

- VÒ t¸c gi¶ M¸t-su-« Ba-s« cã g× chó ý?

2. V¨n b¶n.- Häc sinh ®äc çc v¨n b¶n (SGK) gi¶i nghÜa çc tõ khã ®Ó hiÓu thªm bµi th¬)a. T×nh c¶m th©n thiÕt cña nhµ th¬ víi thµnh phè £-®ª vµ nçi niÒm hoµ c¶m vÒ kinh ®« Ki-«-t« ®Ñp ®Ï, ®Çy kØ niÖm ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo? Trong bµi mét vµ hai.

tÕ võa t¹o sù liªn tëng s©u th¼m. + Trong th¬ Hai-K thêng ®Ëm chÊt thiÒn, ®a t©m tëng cña çi t«i hoµ nhËp vµo çi tÜnh lÆng v« biªn, trèng v¾ng v« h¹n, kh«ng bÞ øc chÕ ®Ó gi¶i phãng t©m linh. Ngêi NhËt gäi chÊt thiÒn Êy lµ Sa-bi. YÕu tè Sa-bi biÓu hiÖn ë sù c« liªu, tÜnh lÆng, trÇm l¾ng. §ã lµ çch sö dông tõ ng÷ ®Ó miªu t¶ c¶nh vËt thiªn nhiªn, khiÕn ngêi vµ vËt hoµ lµm mét – t©m b»ng vËt.M¸t-su-« Ba-s« (1644 – 1694)- Sinh trëng trong mét gia ®×nh vâ sÜ ®¹o Xa-mu-rai b×nh thêng ë thµnh phè U-e-n« (nay lµ tØnh Mi-ª). ChÝn tuæi ph¶i ®i hÇu h¹ cho gia ®×nh mét l·nh chóa. ¤ng thÝch th¬ v¨n héi ho¹ tõ thña nhá, thÝch ®i du lÞch nhiÒu n¬i ®Ó ng¾m c¶nh ®Ñp thiªn nhiªn th¨m viÕng b¹n bÌ. M¸t-su-« Ba-s« ®· cã c«ng rÊt lín trong viÖc çch t©n vÒ h×nh thøc néi dung th¬ Hai-K. Tríc thêi Ba-s«, th¬ Hai-K mang nÆng tÝnh trµo léng hµi híc vµ rÊt dµi. Th¬ Hai-K thêi Ba-s« ®Ëm chÊt l·ng m¹n tr÷ t×nh. Tõ ®ã Ba-s« lµ bËc thÇy cña th¬ Hai-K.

- Chó ý çc tõ khã ®îc gi¶i nghÜa ë cuèi mçi trang SGK.

- Bµi mét lµ nçi c¶m vÒ £-®« (£-®« lµ T«-ki-« ngµy nay). §· mêi mïa s¬ng xa quª, tøc lµ mêi n¨m ®»ng ®½ng nhµ th¬ sèng ë £-®«. Cã mét lÇn trë vÒ quª cha ®Êt tæ «ng kh«ng thÓ nµo quªn ®îc £-®«. Mêi mïa s¬ng gîi lßng l¹nh gi¸ cña kÎ xa quª. VËy mµ vÒ quª lßng l¹i nhí £-®«. T×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc ®· hoµ lµm mét.- Ki-«-t« lµ n¬i Ba-s« sèng thêi trÎ (1666 – 1672). Sau ®ã «ng chuyÓn ®Õn £-®«. Hai mêi n¨m sau trë l¹i Ki-«-t« nghe tiÕng chim quyªn hãt «ng ®· lµm bµi th¬ nµy. Bµi th¬ lµ sù hoµi c¶m qua tiÕng chim ®â

178

b. T×nh c¶m ®èi víi mÑ vµ em bÐ bá r¬i thÓ hiÖn nh thÕ nµo trong bµi ba vµ bèn.

c. Qua bµi v¨n h·y t×m ra vÎ ®Ñp t©m hån nhµ th¬.

d. Mèi t¬ng giao gi÷a c¸c sù vËt hiÖn tîng trong vò trô ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo ë bµi s¸u, b¶y.

quyªn, loµi chim b¸o mïa hÌ, tiÕng kh¾c kho¶i gäi l¹i kØ niÖm mét thêi tuæi trÎ. §ã lµ tiÕng lßng da diÕt xen lÉn buån, vui m¬ hå vÒ mét thêi xa x¨m. Th¬ Ba-s« ®· g©y Ên tîng ®Çy l·ng m¹n. C©u th¬ còng bång bÒnh trong kh¼ng ®Þnh thÇm lÆng cña nçi nhí, sù hoµi c¶m.- Mét mí tãc b¹c di vËt cßn l¹i cña mÑ, cÇm trªn tay mµ Ba-s« th¬ng c¶m xãt xa khi mÑ kh«ng cßn. H×nh ¶nh “lµn s¬ng thu” m¬ hå gîi ra nçi buån trèng tr¶i bëi c«ng sinh thµnh, dìng dôc cha ®îc b¸o ®Òn. T×nh mÉu tö khiÕn ngêi ®äc còng rng rng.- Bµi bèn, ngêi ®äc b¾t gÆp nçi buån nh©n thÕ. Bè mÑ ®Î ra con kh«ng nu«i ®îc v× nghÌo ®ãi mµ mang bá trong rõng s©u. Sù thùc Êy ®i vµo th¬ gîi lªn biÕt bao nçi buån ®Õn tª t¸i. TiÕng vîn hó kh«ng ph¶i rïng rîn mµ “n·o nÒ” c¶ gan ruét, kh«ng cßn nçi buån mµ kµ nçi ®au nh©n thÕ. TiÕng trÎ “than khãc” v× bÞ bá r¬i kh«ng ph¶i v× cha mÑ nã ®éc ¸c mµ v× cùc ch¼ng ®·, kh«ng nu«i næi. Nçi buån Êy göi vµo giã mïa thu t¸i tª. Nçi buån Êy ®· n©ng bæng gi¸ trÞ th¬ Ba-s« tíi ®Ønh cao cña chñ nghÜa nh©n ®¹o. §iÒu ®¸ng nãi trong c¸i buån Êy cã nçi ®au ®êi, cµng ®au h¬n v× “®au ®êi cã cøu ®îc ®êi ®©u”.- VÎ ®Ñp vÒ kh¸t väng trong t©m hån nhµ th¬. Ma gi¨ng (ít mÊt), mét chó khØ con thÇm íc (kh¸t väng) cã mét chiÕc ¸o t¬i ®Ó che mua. Mîn ma ®Ó nãi vÒ mét hiÖn thùc nµo ®ã trong cuéc ®êi (®ãi khæ, rÐt mít ch¼ng h¹n). Chó khØ con Êy lµ mét sinh m¹ng, mét con ngêi, mét kiÕp ngêi vµ lµ con ngêi chung trong cuéc ®êi. Chó khØ mong hay nh©n vËt tr÷ t×nh mong mái lµm thÕ nµo ®Ó khãi ®ãi, khái rÐt, khái khæ. VÎ ®Ñp t©m hån Êy lÊp l¸nh gi¸ trÞ nh©n ®¹o thiÕt thùc.

179

e. Kh¸t väng sèng ®i tiÕp nh÷ng cuéc du hµnh cña Ba-s« ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo trong bµi t¸m.

h. T×m quý ng÷ tøc lµ tõ chØ mïa vµ c¶m thøc vÒ v¾ng lÆng ®¬n s¬, u huyÒn tro çc bµi th¬ s¸u, b¶y, t¸m)

II. Cñng cè

- ë bµi s¸u chóng ta b¾t gÆp çnh “hoa ®µo l¶ t¶” vµ sãng níc hå Bi-wa. Hoa ®µo l¶ t¶ lµ hoa rông b¸o hiÖu mïa xu©n ë NhËt B¶n ®· qua. §©y lµ thêi k× chuyÓn giao mïa. §Õn bµi b¶y ta b¾t gÆp tiÕng “ve ng©n”, ®Æc trng cña mïa hÌ. Sù liªn tëng vÒ chuyÓn giao mïa ®îc hoµ c¶m trong çi nh×n, sù c¶m giao vµ l¾ng nghe ©m thanh. Xóc c¶m Êy cña nhµ th¬ thËt tinh tÕ. H×nh ¶nh th¬ rÊt ®Ñp: Hoa ®µo, hå Bi-wa vµ tiÕng ve ng©n kh«ng chØ lan to¶ trong kh«ng gian mµ cßn thÊm s©u vµo ®¸. C©u th¬ ®»m trong c¶m nhËn s©u s¾c, th¾m trong çi t×nh cña con ngêi víi thiªn nhiªn, víi t¹o vËt.- B¶n chÊt Ba-s« rÊt thÝch ®i l·ng du (®i nhiÒu n¬i trªn ®Êt níc) «ng n»m bÖnh. Con ngêi ®· ®Õn lóc nµy cßn cã kh¸t väng g× n÷a, gÇn ®Êt xa trêi råi, kh«ng! Ba-s« vÉn cã kh¸t väng sèng ®Ó ®i tiÕp cuéc du hµnh. Kh¸t väng sèng kh«ng ph¶i ®Ó hëng thô mµ thùc hiÖn së thÝch cña m×nh, du hµnh trªn ®Êt níc. L¹c quan biÕt bao.- Quý ng÷ (tõ chØ mïa xu©n) +Hoa ®µo l¶ t¶ (cuèi xu©n) + TiÕng ve ng©n (mïa hÌ)- C¶m thøc thÈm mÜ vÒ sù v¾ng lÆng, ®¬n s¬, u hoµi. + L¶ t¶ + Gîn sãng + V¾ng lÆng + L·ng du, phiªu b¹t, hoang vu- Nhí ®Æc ®iÓm th¬ Hai-K - Çch c¶m nhËn mçi bµi th¬.

180

TiÕt: LÇu Hoµng H¹c

(Hoµng H¹c l©u) _Th«i HiÖu_




1. TiÓu dÉn(Häc sinh ®äc phÇn tiÓu dÉn (SGK)- Trong phÇn tiÓu dÉn (SGK) giíi thiÖu víi ta néi dung g×?

- Giíi thiÖu hai néi dung. Mét lµ vµi nÐt vÒ Th«i HiÖu, hai lµ kh¼ng ®Þnh bµi th¬ “LÇu Hoµng H¹c” + T¸c gi¶ Th«i HiÖu * Th«i HiÖu (704 – 754) lµ ngêi BiÖn Ch©u, tØnh Hµ Nam, Trung Quèc. §ç TiÕn sÜ n¨m 21 tuæi (725). Cßn ®Ó l¹i 40 bµi th¬. Trong ®ã “lÇu Hoµng H¹c” lµ bµi næi tiÕng. T¬ng truyÒn LÝ B¹ch ®i ch¬i Vò X-¬ng lªn ngìng mé lÇu Hoµng H¹c thÊy bµi th¬ nµy cña Th«i HiÖu bÌn cÇm bót ®Ò:

181

2. V¨n b¶n- Nhan ®Ò cña bµi th¬ lµ “LÇu Hoµng H¹c” nh-ng ngoµi x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña lÇu Hoµng H¹c toµn bµi kh«ng cã g× vÒ lÇu c¶. VËy dông ý cña t¸c gi¶ lµ g×?

- TÊt c¶ c¶nh ®Òu ®Ñp sao l¹i khiÕn ngêi buån?

“Nh·n tiÒn h÷u c¶nh ®¹o bÊt ®¾c – Th«i HiÖu ®Ò thi t¹i thîng ®Çu”(Tríc m¾t cã c¶nh ®Ñp mµ nãi kh«ng ®îc v× ®· cã th¬ cña Th«i HiÖu ®Ò ë trªn råi).

- Bèn c©u th¬ ®Çu ®i s¸t ®Ò: “TÝch nh©n … kh«ng du du”. Nã ®Ò cËp trùc tiÕp tíi lÇu Hoµng H¹c, võa gi¶i thÝch tªn lÇu, võa ®Þnh vÞ lÇu trong thêi gian. Song toµn bµi l¹i kh«ng cã g× vÒ lÇu c¶. Ta chØ thÊy ®èi lËp gi÷a c¶nh tiªn vµ câi tôc, qu¸ khø vµ hiÖn t¹i, çi mÊt vµ çi cßn. TÊt c¶ ®Òu g¾n víi mét truyÒn thuyÕt PhÝ V¨n Vi hay Tö An thêi xa xa cæ ®¹i. T¸c gi¶ cã dông ý biÓu hiÖn suy ts©u l¾ng ®Çy triÕt lÝ cña m×nh. Thêi gian mét ®i kh«ng trë l¹i, ngêi xa ®· qua kh«ng dÔ thÊy, ®êi ngêi lµ h÷u h¹n, vò trô lµ v« cïng, v« tËn. LÇu ch¬ v¬, m©y tr¾ng bång bÒnh cã kh¸c chi th©n phËn næi nªnh cô thÓ tha h¬ng.- Dông ý hai cña Th«i HiÖu t¹o ra sù chuyÓn tiÕp tõ qu¸ khø vÒ hiÖn t¹i (gi÷a bèn c©u trªn vµ bèn c©u díi). §ã lµ sù nèi tiÕp mét çch kÝn ®¸o. M¾t ngíc nh×n tÇng m©y l¬ löng hån th¶ theo ngh×n n¨m xa x¨m, song t©m t cña nhµ th¬ rèt cuéc vÉn híng vÒ nh÷ng g× cña hiÖn t¹i.- Dông ý thø ba cña nhµ th¬ t¹o ra mèi t-¬ng quan gi÷a çi nh×n thÊy vµ çi kh«ng nh×n thÊy. §ã lµ ®Êt H¸n D¬ng, b·i Anh Vò hµng c©y bªn ®êng tÊt c¶ ®Òu râ mån mét, t¬i m¬n mën. Çi kh«ng nh×n thÊy lµ “h¬ng quan”, h¬ng quan lµ quª h-¬ng ®ang hót hån ngêi trong ba dông ý nµy, mét thuéc vÒ triÕt lÝ, hai vÊn ®Ò thuéc vÒ nh©n sinh.- C¶nh rÊt ®Ñp. Bèn c©u ®Çu t¹o ra vÎ ®Ñp huyÒn tho¹i cña lÇu Hoµng H¹c. Bèn c©u sau t¹o ra vÎ ®Ñp hiÖn t¹i cña dßng s«ng, b·i cá, hµng c©y. Nhng “khiÕn ngêi

182

buån”. Bµi th¬ hay vµ cã ý vÞ s©u s¾c lµ ë chç ®ã. Bëi mét lÏ th¬ cña Th«i HiÖu kh«ng chØ lµ th¬ t¶ cã ý nghÜa thï t¹c, ng©m vÞnh. Víi Th«i HiÖu, th¬ lµ diÔn t¶ sinh ®éng t×nh c¶m ch©n thµnh, nh÷ng suy nghÜ s©u l¾ng. Ai ch¼ng buån khi nh×n thÊy ®êi ngêi lµ h÷u h¹n. Vò trÞ lµ v« biªn. H¬n n÷a nhµ th¬ ®ang sèng næi nªnh cña mét kÎ tha h¬ng xa xø. DÉu c¶nh tríc mÆt cã ®Ñp th× lßng th¬ng nhí quª h¬ng cø vêi vîi nhÊt lµ c¶nh mµn ®ªm dÇn bu«ng xuèng.- C¶ hai nhËn xÐt ®Òu cã ý ®óng. Song ý kiÕn cho r»ng “N¨m m¬i s¸u ch÷ th× c¶ n¨m m¬i s¸u ch÷ ®Òu lµ bíc chuÈn bÞ cho mét ch÷ sÇu ®Ëu xuèng kÕt ®äng trong t©m” lµ ®óng vµ s©u s¾c h¬n. V× c¸i hån cña bµi th¬ lµ nh÷ng suy nghÜ ch©n thµnh s©u s¾c gîi c¶m gi¸c buån vÒ th©n phËn con ngêi, ®êi ngêi h÷u h¹n kiÕp ngêi ng¾n ngñi tríc vò trô bao la vµ tån t¹i ®Õn v« cïng, v« tËn. Cßn cã nçi sÇu, nçi buån nµo h¬n khi xa quª h¬ng. Ngêi ta buån th¬ng nhí quª h¬ng lóc chiÒu tµ bu«ng xuèng. Ta míi hiÓu v× sao chiÒu h«m nhí nhµ lµ t×nh huèng xuÊt hiÖn rÊt phæ biÕn trong th¬ ca cæ ®iÓn nhiÒu níc ph¬ng §«ng.

183

TiÕt: Nçi o¸n cña ngêi phßng khuª

(Khuª o¸n) _V¬ng X¬ng Linh_

Ngêi so¹n Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…



1. TiÓu dÉn(Häc sinh ®äc phÇn tiÓu dÉn (SGK)- Trong phÇn tiÓu dÉn (SGK) giíi thiÖu víi ta néi dung g×?

2. V¨n b¶n.- Anh (chÞ) cã nhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt c©u tõ cña bµi th¬ thÓ hiÖn qua qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn t©m tr¹ng cña ngêi khuª phô?

- PhÇn tiÓu dÉn SGK tr×nh bµy vµi nÐt vÒ t¸c gi¶ V¬ng X¬ng Linh vµ sù nghiÖp s¸ng t¸c cña «ng. + V¬ng X¬ng Linh (698 – 756) thä 55 tuæi. Tù lµ chiÕu B¸ ngêi Kinh TriÖu – Tr-êng An nay lµ thµnh phè T©n An tØnh ThiÓm T©y – Trung Quèc. N¨m 727 «ng ®ç TiÕn sÜ (29 tuæi) lÇn lît lµm mét sè chøc quan nhá, nhiÒu lÇn bÞ c¸ch chøc. Sù biÕn An Léc S¬n bïng næ «ng vÒ quª. Mét thêi gian bÞ Thø Sö – Hµo Ch©u lµ LKhÊu HiÓu giÕt. ¤ng ®Ó l¹i cho ®êi 180 bµi th¬ vµ mét sè tËp v¨n. + Néi dung th¬ V¬ng X¬ng Linh rÊt phong phó, ®Ò cËp cuéc sèng cña tíng sÜ n¬i biªn c¬ng (Th¬ biªn t¸i). V¬ng X¬ng Linh lµ bËc thÇy vÒ thÓ th¬ ThÊt ng«n tuyÖt có. Nh÷ng o¸n hËn cña ngêi cung n÷, nçi sÇu li biÖt hËn cña ngêi thiÕu phô, khóc ca t×nh b¹n bÌ ch©n thµnh trong s¸ng. §Ò tµi nµo còng cã nh÷ng thµnh c«ng, kiÖt t¸c. Phong c¸ch th¬ V¬ng X-¬ng Linh trong trÎo, tinh tÕ ®îc ngêi ®êi rÊt h©m mé.

- CÊu tø lµ h×nh ¶nh, sù kiªn, chi tiÕt tiªu biÓu cña th¬ ®Ó cho c¶m xóc vËn ®éng xung quanh. CÊu tø cña bµi th¬ nµy rÊt ®Æc biÖt. Hai c©u ®Çu ngêi thiÕu phô hiÖn lªn “Kh«ng biÕt buån” mµ cßn say sa ch×m ®¾m trong tr¹ng th¸i s¶ng kho¸i.

184

- V× sao khi thÊy “mµu d¬ng liÔu” nµng ®· hèi

Ngêi thiÕu phô Êy trang ®iÓm léng lÉy, b-íc lªn lÇu cao ®Ó thëng ngo¹n c¶nh xu©n.- “TrÎ trung nµng biÕt chi sÇu,Ngµy xu©n trang ®iÓm bªn lÇu ng¾m g-¬ng”.- “ThiÕu phô phßng khuª ch¼ng biÕt sÇuNgµy xu©n ch¶i chuèt bíc lªn lÇu”.Tuæi xu©n, khu«n mÆt trang ®iÓm cña nµng vµ c¶ çi tÇng lÇu Êy gãp phÇn t« ®Ñp c¶nh ngµy xu©n.-“TrÎ trung nµng biÕt chi sÇu,ngµy xu©n trang ®iÓm bªn lÇu ng¾m g-¬ng.”“-ThiÕu phô phßng khuª ch¼ng biÕt sÇu Ngµy xu©n ch¶i chuèt bªn lÇu.”Tuæi xu©n , khu«n mÆt trang ®iÓm cña nµng vµ c¶ çi tÇng lÇu ©ý gãp phÇn t« ®Ñp c¶nh ngµy xu©n .Tr¹ng th¸i t©m lÝ nh©n vËt, kh«ng gian vµ thêi gian hµi hoµ mét çch tuyÖt ®èi. Song h×nh ¶nh vµ chi tiÕt Êy ®· ®¶o ngîc so víi tiªu ®Ò bµi th¬ (Nçi o¸n cña ngêi phßng khuª). CÊu tø ®¹t tíi tr×nh ®é nghÖ thuËt lµ ë chç nµy. T¸c gi¶ t¶ nh vËy lµ t¹o thÕ cho viÖc biÓu hiÖn mét çch ®ét xuÊt, râ nÐt vµ tù nhiªn qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn t©m lÝ cña ngêi thiÕu phô. §ang vui, ®ang l©ng l©ng s¶ng kho¸i trang ®iÓm ®Ñp ng¾m ngµy xu©n th×:“Hèt kiÕm m¹ch ®Çu d¬ng liÔu s¾c”(Nh¸c tr«ng vÎ liÔu bªn ®êng)(§Çu ®êng chît thÊy mµu d¬ng liÔu)MÇm liÔu, hoa mai trong th¬ cæ ®iÓnh thÕ nµo? Trung Quèc lµ hai vËt tiªu biÓu nhÊt tîng trng cho mïa xu©n, ®îc coi lµ nh÷gn sø gi¶ b¸o tin mïa xu©n. LiÔu cßn tîng trng cho sù li biÖt. Sù xuÊt hiÖn b¹t ngµn d¬ng liÔu lËp tøc lµm dÊy lªn bao c¶m xóc liªn tëng, håi øc cña ngêi thiÕu phô. Ch¾c h¼n nµng nhí l¹i giê phót chia tay n¨m nµo vµ nhí bao ngµy th¸ng sèng trong c« ®¬n, nghÜ tíi tuæi xu©n dÇn

185

hËn v× ®Ó chµng ®i kiÕm Ên phong hÇu?

- V× sao toµn bµi chØ cã 28 ch÷ bµi “Khuª o¸n” l¹i ®îc coi lµ bµi th¬ tiªu biÓu cho tinh thÇn ®èi chiÕn tranh phi nghÜa cña con ngêi thêi §êng.

Cñng cè

qua, nghÜ tíi nh÷ng ®iÒu rñi ro mµ chång m×nh cã thÓ gÆp ph¶i. C©u th¬ thø ba ®ãng vai trß ý chuyÓn trong m¹ch c¶m xóc. Nã lµ bïng næ m¹nh mÏ ®Ó tõ ®Êy lßng ngêi thiÕu phô Êy thèt lªn lêi tù o¸n tr¸ch s©u l¾ng mµ quyÕt liÖt.(“Phong hÇu” nghÜ d¹i xui chµng kiÕm chi).(Hèi ®Ó chµng ®i kiÕm tíc hÇu).VËy h×nh thøc lµ lêi o¸n tr¸ch song b¶n chÊt lµ sù phñ ®Þnh c«ng danh thêi phong kiÕn. C©u tø cña bµi th¬ rÊt phï hîp víi t©m tr¹ng cña ngêi thiÕu phô.- C©y liÔu xuÊt hiÖn trong th¬ b¸o hiÖu mïa xu©n. LiÔu cßn chøng kiÕn sù li biÖt. Ngêi ph¬ng B¾c Trung Quèc xa khi chia tay thêng tÆng nhau cµnh liÔu. V× thÕ nh×n “mµu d¬ng liÔu” nµng chît nghÜ tíi tuæi xu©n ngµy mét qua ®i, çi giµ sÏ ®Õn víi nµng. Nh÷ng n¨m th¸ng sèng trong c« ®¬n chê ®îi vµ biÕt ®©u ngêi chèng Êy l¹i kh«ng vÒ. ChÝnh v× thÕ mµ nµng hèi hËn v× ®· khuyªn chµng ®i kiÕm Ên phong hÇu.- Bµi th¬ lµ sù diÔn biÕn t©m tr¹ng cña ngêi thiÕu phô. Nµng sung síng, l©ng l©ng ®Çy l·ng m¹n trong trÎ trun, ngµy xu©n ph¬i phíi tõng bíc lªn lÇu, ng¾m g-¬ng trang ®iÓm. Song çch vµo ®Ò Êy chØ lµ ®Èy cao nhËn thøc vµ chuyÓn biÕn t©m lÝ cña ngêi thiÕu phô cã chång n¬i trËn m¹c khi nµng chît b¾t gÆp “mµu d¬ng liÔu”. Nµng nghÜ bao mïa xu©n tr«i qua, ai g©y nªn c¶nh chia li nµy ®Ó nµng ph¶i sèng trong c« ®¬n buån tÎ? Chång nµng n¬i chiÕn trËn sÏ ra sap? LiÖu cã ngµy trë vÒ hay kh«ng… Rót côc chiÕn tranh phi nghÜa lµ nguyªn nh©n cña mäi ®iÒu ®au khæ. V× vËy “Khuª o¸n” ®©u chØ lµ lêi o¸n tr¸ch m×nh cña ngêi thiÕu phô. O¸n tr¸ch m×nh chØ lµ h×nh thøc, lµ çi cí ®Ó V¬ng X¬ng Linh lªn ¸n chiÕn

186

tranh phi nghÜa ®êi §êng. Mét lÏ kh¸c, chiÕn tranh ®Ó l¹i biÕt bao hËu qu¶. N¹n nh©n cña nã lµ bµ mÑ vµ em bÐ. V× thÕ ®©y lµ lêi tè c¸o chiÕn tranh, nh÷ng vÇn th¬ ph¶n chiÕn.- Häc thuéc lßng phÇn phiªn ©m ch÷ H¸n vµ hai b¶n dÞch th¬.

TiÕt: Khe chim kªu (§iÓu minh gi¶n)

_V¬ng Duy_ Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…


HS1. TiÓu dÉn(Häc sinh ®äc phÇn tiÓu dÉn (SGK)- Trong phÇn tiÓu dÉn (SGK) giíi thiÖu víi ta néi dung g×?

2. V¨n b¶n(Häc sinh ®äc SGK)PhÇn phiªn ©m ch÷ H¸n vµ hai b¶n dÞch th¬- Nhµ th¬ c¶m nhËn ®îc hoa quÕ r¬i chi tiÕt Êy nãi lªn vÒ c¶nh vËt ®ªm xu©n vµ t©m hån thi sÜ nh thÕ nµo?

- Mèi quan hÖ gi÷a ®éng vµ tÜnh ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo trong bµi th¬?

- PhÇn tiÓu dÉn (SGK) tr×nh bµy vµi nÐt vÒ V¬ng Duy vµ ®Æc ®iÓm cña th¬ «ng. + V¬ng Duy (701-761) thä 60 tuæi. Tù lµ Ma CËt ngêi ®Êt K× - Th¸i Nguyªn nµy thuéc tØnh S¬n T©y – Trung Quèc. §ç tiÕn sÜ n¨m 21 tuæi lµ nhµ th¬, ho¹ sÜ næi tiÕng ®êi §êng. V¬ng Duy suèt ®êi lµm quan song trong mét thêi gian dµi l¹i sèng gÇn nh mét Èn sÜ. “Mçi lÇn b·i triÒu vÒ lµ ®èt h¬ng ngåi mét m×nh ®äc kinh niÖm PhËt”. + V¬ng Duy ®Ó l¹i h¬n bèn tr¨m bµi th¬ vµ nhiÒu t¸c phÈm héi ho¹. §¹i bé phËn th¬ «ng lµ ®iÒn viªn, s¬n thuû (miªu t¶ ruéng vên, nói s«ng). C¶nh s¾c thiªn nhiªn ®a d¹ng song thÓ hiÖn sù thanh nhµn, yªn tÜnh. Sù thanh nhµn biÓu hiÖn ë c¶nh vËt cã khi lµ mµu s¾c thanh tÞch v« vi cña ®¹o PhËt.

- §äc ®óng ©m ®iÖu.- Tra phÇn gi¶i thÝch ®Ó cñng cè hiÓu biÕt.

- C©y quÕ cµnh l¸ sum suª nhng hoa quÕ rÊt nhá. Nhµ th¬ c¶m nhËn ®îc hoa quÕ r¬i. §iÒu Êy chøng tá ®ªm xu©n rÊt thanh tÜnh. C¶m nhËn cña nhµ th¬ rÊt tinh tÕ. ¤ng sèng trong mét t©m tr¹ng thËt thanh nhµn. Nhµ th¬ l¾ng nghe ®îc tiÕng r¬i rÊt nhá Êy.“Ngêi nhµn hoa quÕ nhÑ r¬i,§ªm xu©n lÆng ng¾t tr¸i ®åi v¾ng tanh”.(Ngêi nhµn hoa quÕ rông. §ªm xu©n nói v¾ng teo)T©m hån nhµ th¬ giao c¶m chan hoµ víi thiªn nhiªn.

188

- Thö dïng mét c©u ®Ó tãm t¾t bµi th¬. Cñng cè

- Mèi quan hÖ gi÷a ®éng vµ tÜnh ®îc thÓ hiÖn: + Gi÷a ngêi vµ c¶nh (ngêi nhµn / hoa quÕ rông). + Gi÷a ®ªm tr¨ng thanh tÜnh vµ tiÕng chim kªu.Mèi quan hÖ nµy biÓu hiÖn c¶m xóc võa tinh tÕ võa s«i ®éng trong mèi quan hÖ hoµ c¶m gi÷a thiªn nhiªn vµ con ngêi. Nhµ th¬ l¾ng nghe ®îc nh÷ng g× nhá bÐ xao ®éng xung quanh m×nh. Tr¨ng s¸ng gi÷a ®ªm xu©n. Nói rõng còng bõng lªn vÎ ®Ñp tiÕng chim kªu lµm cho bøc tranh cã hån, sù sèng vÉy gäi.- §ªm xu©n tr¨ng s¸ng, hoa quÕ rông, tiÕng chim kªu, ngêi nhµn nh·.- Häc thuéc lßng bµi th¬.

189

TiÕt: Çc h×nh thøc kÕt cÊu cña v¨n b¶n thuyÕt

minh Ngêi so¹n: Ngµy so¹n: ngµy…th¸ng….n¨m…A.Môc tiªu bµi häc

Gióp häc sinh:

1. N¾m ®îc çc h×nh thøc kÕt cÊu cña v¨n b¶n thuyÕt minh

2. X©y dùng ®îc kÕt cÊu cho v¨n b¶n phï hîp víi ®èi tîng thuyÕt

minh.


- SGK, SGV.





lêi çc c©u hái.190






(H/S ®äc SGK)I. Kh¸i niÖm1. ThÕ nµo lµ v¨n b¶n thuyÕt minh

- Theo em cã mÊy kiÓu thuyÕt minh?

2. KÕt cÊu cña v¨n b¶n thuyÕt minh (H/S ®äc hai v¨n b¶n SGK)- X¸c ®Þnh ®èi tîng vµ môc ®Ých cña tõng v¨n b¶n?- T×m c¸c ý chÝnh ®Ó t¹o thµnh néi dung thuyÕt minh cña tõng v¨n b¶n?

- V¨n b¶n thuyÕt minh lµ kiÓu v¨n b¶n nh¾m giíi thiÖu, tr×nh bµy chÝnh x¸c, kh¸ch quan vÒ cÊu t¹o, tÝnh chÊt, quan hÖ, gi¸ trÞ cña mét sù vËt, hiÖn tîng mét vÊn ®Ò thuéc tù nhiªn, x· héi, con ngêi.- Cã nhiÒu lo¹i v¨n b¶n thuyÕt minh. Cã lo¹i chñ yÕu tr×nh bµy, giíi thiÖu nhthuyÕt minh vÒ mét t¸c gi¶, t¸c phÈm, mét danh lam th¾ng c¶nh, mét di tÝch lÞch sö, mét ph¬ng ph¸p. Cã nhiÒu lo¹i thiªn vÒ miªu t¶ sù vËt, hiÖn tîng víi nh÷ng h×nh ¶nh sinh ®éng giµu tÝnh h×nh tîng.

- V¨n b¶n mét: Giíi thiÖu Héi thæi c¬m thi ë §ång V¨n thuéc §ång Th¸p, huyÖn §an Phîng, Hµ T©y.- V¨n b¶n hai: Giíi thiÖu Bëi Phóc Tr¹ch – Hµ TÜnh.- V¨n b¶n mét cã c¸c ý chÝnh lµ: + Giíi thiÖu s¬ qua lµng §ång V¨n, x· §ång Th¸p, huyÖn §an Phîng, Hµ T©y. + Th«ng lÖ lµng më héi trong ®ã cã thæi c¬m thi vµo ngµy r»m th¸ng giªng. + LuËt lÖ vµ h×nh thøc thi. + Néi dung héi thi (diÔn biÕn cuéc thi). + §¸nh gi¸ kÕt qu¶. + ý nghÜa héi thi thæi c¬m ë §ång V¨n.- V¨n b¶n hai cã ý chÝnh lµ: + Trªn ®Êt níc ta cã nhiÒu lo¹i bëi næi

191

- Ph©n tÝch çch s¾p xÕp çc ý trong tõng v¨n b¶n? Gi¶i thÝch c¬ së cña çch s¾p xÕp Êy?

- Tõ çch tr¶ lêi trªn ®©y, h·y nªu thÕ nµo lµ kÕt cÊu cña v¨n b¶n thuyÕt minh?

II. LuyÖn tËpNÕu ph¶i thuyÕt minh bµi “Tá lßng” cña Ph¹m

tiÕng: §oan Hïng (Phó Thä), Mª Linh (VÜnh Phóc), Long Thµnh (§ång Nai), Phóc Tr¹ch (Hµ TÜnh). + Miªu t¶ qu¶ bëi Phóc Tr¹ch (h×nh thÓ, mµu s¾c bªn ngoµi, mïi th¬m cña vá, vá máng). + Miªu t¶ hiÖn tr¹ng (mµu hång ®µo, mói th× mµu hång quyÕn rò, tÐp bëi, vÞ kh«ng cay, kh«ng chua, kh«ng ngät ®Ëm mµ ngät thanh). + ë Hµ TÜnh ngêi ta biÕu ngêi èm b»ng bëi. + Thêi k× chèng Ph¸p, chèng MÜ th¬ng binh míi ®îc u tiªn. + Bëi ®Õn çc tr¹m qu©n y. + Çc mÑ chiÕn sÜ tiÕp bé ®éi hµnh qu©n qua lµng. + Tríc Çch m¹ng cã b¸n ë Hång K«ng, theo ViÖt kiÒu sang Pari vµ níc Ph¸p.+ N¨m 1938 bëi Phóc Tr¹ch ®îc tróng gi¶i thëng trong mét cuéc thi. Ban gi¸m kh¶o xÕp vµo hµng “Qu¶ ngon xø §«ng D¬ng”.- V¨n b¶n mét: Çc ý ®· ®îc s¾p xÕp theo tr×nh tù thêi gian, giíi thiÖu héi thi vµ thi mét c«ng viÖc cô thÓ nªn ngêi tr×nh bµy ph¶i theo thêi gian. Sù viÖc Êy ®îc diÔn ra tõ lóc nµo. Ngêi giíi thiÖu ®· theo qu¸ tr×nh vËn ®éng cña cuéc thi ma lÇn lît tr×nh bµy.- V¨n b¶n hai: lµ sù kÕt hîp gi÷a nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau. + Lóc ®Çu giíi thiÖu qu¶ bëi Phóc Tr¹ch theo tr×nh tù kh«ng gian (tõ bªn ngoµi vµ trong) tõ h×nh d¸ng bªn ngoµi ®Õn chÊt lîng bªn trong. + Sau ®ã giíi thiÖu gi¸ trÞ sö dông bëi Phóc Tr¹ch.

Ngêi èm Th¬ng bÖnh binh Bé ®éi qua lµng Sang c¶ H«ng K«ng, Paris.

PhÇn nµy theo trËt tù l«gÝc.192

Ngò L·o th× chän h×nh thøc kÕt cÊu nµo?

- NÕu ph¶i thuyÕt minh mét di tÝch mét th¾ng c¶nh cña ®Êt níc th× anh (chÞ) giíi thiÖu néi dung nµo, s¾p xÕp ra sao?III. Cñng cè

- KÕt cÊu cña v¨n b¶n thuyÕt minh lµ sù tæ chøc, s¾p xÕp c¸c thµnh tè cña v¨n b¶n thµnh mét ®¬n vÞ thèng nhÊt hoµn chØnh vµ phï hîp víi mèi quan hÖ bªn trong hoÆc bªn ngoµi víi nhËn thøc con ngêi.

- Chän h×nh thøc kÕt cÊu hçn hîp: + Giíi thiÖu Ph¹m Ngò L·o mét vÞ tíng vµ còng lµ m«n kh¸ch, lµ con rÓ TrÇn Quèc TuÊn. + §· tõng ®¸nh ®«ng, dÑp b¾c + Ca ngîi søc m¹nh cña qu©n d©n ®êi TrÇn trong ®ã cã Ph¹m Ngò L·o. + Ph¹m Ngò L·o cßn b¨n kho¨n v× nî c«ng danh. + So s¸nh víi Gia C¸t Lîng th× thÊy xÊu hæ v× m×nh cha lµm ®îc lµ bao ®Ó ®¸p ®Òn nî níc.

Gîi ý häc sinh lµm bµi.

- Tham kh¶o phÇn Ghi nhí SGK.

193

TiÕt: LËp dµn ý bµi v¨n thuyÕt minh


Gióp häc sinh: biÕt lËp dµn ý vÒ v¨n thuyÕt minh vµ ®Ò tµi

gÇn gòi, quen thuéc.


- SGK, SGV.











I. ¤n tËp vÒ dµn ý1. Nh¾c l¹i bè côc cña mét bµi lµm v¨n vµ nhiÖm vô cña mçi phÇn2. Bè côc ba phÇn bµi v¨n cã phï hîp víi v¨n b¶n thuyÕt minh kh«ng v× sao?

- Më bµi: Giíi thiÖu sù vËt, sù viÖc, ®êi sèng cô thÓ cña bµi viÕt- Th©n bµi: Néi dung chÝnh cña bµi viÕt- KÕt bµi: Nªn suy nghÜ, hµnh ®éng cña ngêi viÕt.- Phï hîp. Bëi lÏ v¨n b¶n thuyÕt minh lµ kÕt qu¶ cña thao t¸c lµm v¨n. Còng cã lóc ng-

194

3. So s¸nh phÇn më bµi vµ kÕt bµi cña v¨n tù sù th× v¨n b¶n thuyÕt minh cã nh÷ng ®iÓm t-¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt nµo?

4. Çc tr×nh tù s¾p xÕp ý cho phÇn th©n bµi kÓ díi ®©y cã phï hîp víi yªu cÇu cña bµi thuyÕt minh kh«ng?

II. LuyÖn tËp t¹i líp- Muèn giíi thiÖu vÒ mét danh nh©n mét t¸c phÈm t¸c gi¶ tiªu biÓu ta ph¶i lÇn lît lµm nh÷ng c«ng viÖc g×?- (H/S ®äc SGK vµ tr¶ lêi)

êi viÕt ph¶i miªu t¶, nªu c¶m xóc, tr×nh bµy sù viÖc.- Nh×n chung lµ t¬ng ®ång gi÷a v¨n b¶n tù sù vµ thuyÕt minh ë hai phÇn më bµi vµ phÇn kÕt bµi. Song cã ®iÓm kh¸c ë phÇn kÕt bµi. ë v¨n b¶n tù sù chØ cÇn nªu c¶m nghÜ cña ngêi viÕt. ë v¨n b¶n thuyÕt minh ph¶i trë l¹i ®Ò tµi thuyÕt minh, lu l¹i nh÷ng suy nghÜ c¶m xóc l©u bÒn trong lßng ®éc gi¶. §iÒu nµy th× v¨n b¶n tù sù kh«ng cÇn thiÕt.- Tr×nh tù thêi gian (tõ xa ®Õn nay)- Tr×nh tù kh«ng gian (tõ gÇn ®Õn xa, tõ trong ra ngoµi, tõ trªn xuèng díi).- §iÒu nµy tuú thuéc vµo tõng ®èi tîng. Song nªn ®i ngîc l¹i. Tõ xa ®Õn gÇn, tõ ngoµi vµo trong, tõ díi lªn trªn.- Tr×nh tù chøng minh chøng minh cô thÓ, ng¾n gän, tiªu biÓu kh«ng cã sù ph¶n b¸c trong v¨n b¶n thuyÕt minh.

- Muèn giíi thiÖu mét danh nh©n, mét t¸c phÈm, t¸c gi¶ tiªu biÓu ph¶i. + X¸c ®Þnh ®Ò tµi

Mét danh nh©n v¨n ho¸ Mét ngêi t×m hiÓu kÜ vµ yªu thÝch NguyÔn Du, NguyÔn Tr·i.

+ X©y dùng dµn ý. Më bµi: Giíi thiÖu mét çch tù nhiªn

danh nh©n v¨n ho¸ Êy. Lêi giíi thiÖu ph¶i thùc sù thu hót mäi ngêi vÒ tµi lùa chän.

Th©n bµi: CÇn cung cÊp cho ngêi ®äc nh÷ng tri thøc nµo? Nh÷ng tri thøc Êy cã chuÈn x¸c, cã ®é tin cËy hay kh«ng

+ S¾p xÕp çc ý theo hÖ thèng nµo thêi gian, kh«ng gian trËt tù l«gÝc.

KÕt bµi: + Nh×n l¹i nh÷ng nÐt chÝnh ®· thuyÕt minh vÒ danh nh©n + Lu gi÷ nh÷ng c¶m xóc l©u bÒn trong

195

III. Cñng cè®éc gi¶.- Tham kh¶o phanµ Ghi nhí trong SGK

TiÕt:……Phó s«ng B¹ch §»ng

(B¹ch §»ng giang phó) _Tr¬ng H¸n

Siªu_

Ngêi so¹n: Ngµy so¹n:

………………….

A. Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh:

1. Qua hoµi niÖm vÒ qu¸ khø, thÊy ®îc niÒm tù hµo vÒ truyÒn

thèng cña d©n téc vµ t towngr nh©n v¨n cña t¸c gi¶ víi viÖc

®Ò cao vai trß, vÞ trÝ cña con ngêi trong lÞch sö.

2. N¾m ®îc ®Æc trng c¬ b¶n cña thÓ phó vµ nh÷ng nÐt ®Æc

s¾c vÒ nghÖ thuËt cña Phó s«ng B¹ch §»ng

B. Ph ¬ng thøc thùc hiÖn

196

- SGK, SGV

- ThiÕt kÕ bµi häc


GV tæ chøc giê häc theo çch nªu vÊn ®Ò kÕt hîp çc h×nh thøc

trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi çc c©u hái.




Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹tI. T×m hiÓu chung

1. T¸c gi¶, t¸c phÈm(H/s ®äc SGK)- PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy néi dung g×?

2. Bµi “Phó s«ng B¹ch §»ng”(Häc sinh ®äc SGK)-Hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña bµiphó?- Dùa vµo SGK nªu hoµn

a. PhÇn tiÓu dÉn giíi thiÖu ®«i nÐt vÒ Tr-¬ng H¸n Siªu- Sinh n¨m nµo kh«ng râ, mÊt n¨m 1354, tù lµ Th¨ng Phñ, quª ë Phóc Am, Ninh Thµnh (nay thuéc thÞ x· Ninh B×nh)- ¤ng lµ m«n kh¸ch cña TrÇn Quèc TuÊn cã c«ng tham gia kh¸ng chiÕn chèng qu©n M«ng – Nguyªn, Minh T«ng, HiÕn T«ng, Dô T«ng). ¤ng ®îc çc vua TrÇn vµ nh©n d©n kÝnh träng. ¤ng tõng gi÷ chøc Hµn l©m häc sÜ. Çc vua TrÇn thêng gäi «ng lµ “thÇy”. TÝnh c¬ng trùc, häc vÊn uyªn th©m.- T¸c phÈm: ¤ng cßn 4 bµi th¬ vµ 3 bµi v¨n. Trong ®ã cã bµi Phó s«ng B¹ch §»ng.b. Vµi nÐt vÒ thÓ phó- Phó lµ thÓ v¨n thêi cæ, cã nguån gèc bªn Trung Quèc, thÞnh hµnh ë thêi nhµ H¸n. Phó cã 4 lo¹i chÝnh: Cæ phó, bµi phó, luËt phó, vµ v¨n phó.

197

c¶nh s¸ng t¸c.- Bè côc bµi phó.II.§äc – hiÓu1. Nh©n vËt kh¸ch trong bµi phó lµ ngêi nh thÕ nµo?- Môc ®Ých d¹o ch¬i- Cã t©m hån nh thÕ nµo?

- T¹i sao nh©n vËt kh¸ch l¹i muån häc Tö Trêng t×m thó tiªu dao ®Õn s«ng B¹ch §»ng?

- Tríc c¶nh s«ng níc B¹ch §»ng kh¸ch chó ý nh÷ng g×, t©m tr¹ng ra sao?

2. T¹o ra nh©n vËt c¸c b« l·o nh»m môc ®Ých g×?

- Cha x¸c ®Þnh ®îc bµi phó viÕt n¨m nµo

- Lµ nh©n vËt cña bµi phó theo lèi cã thÓKh¸ch cã kÎ:Gi¬ng buåm giong giã ch¬i v¬iLít bÓ ch¬i tr¨ng m¶i miÕt.§ã lµ con ngêi cã t©m hån phãng kho¸ng. Nh©n vËt kh¸ch lµ mét trÝ gi¶. Hµng lo¹t nh÷ng ®Þa danh mang tÝnh íc lÖ. TiÕng “chõ” dÞch tõ “hÒ” lµm cho nhÞp ®iÖu cña c©u v¨n cã ý nghÜa trang träng.+ “Sím gâ thuyÒn chõ NguyÖt T¬ngChiÒu lÇn th¨m chõ Vò HuyÖt”+ §Æc biÖt nh©n vËt kh¸ch bµy tá nguyÖn väng “Häc tö trêng chõ thó tiªu dao”. Nh©n vËt kh¸ch muèn ®i kh¾p ®ã ®©y mét c¸ch tù do vui thó cïng thiªn nhiªn, hoµ m×nh trong ngµy réng, th¸ng dµi. V× thÕ nh©n vËt kh¸ch ®· b¬i chÌo ®Õn s«ng B¹ch §»ng.- Toµn c¶nh s«ng níc B¹ch §»ng hiÖn ra, ®-îc ghi l¹i vµi nÐt tiªu biÓu.“B¸t ng¸t sãng k×nh mu«n d¨mNíc trêi: mét s¾c, phong c¶nh: ba thu”®em ®Õn kh«ng gian mïa thu ë th¸ng cuèi. §ã lµ mµu xanh cña da trêi s¾c níc. Mïa thu ®· ®i vµo th¬ ca mäi thêi ®¹i. Ng-êi ta gäi ®ã lµ mïa gîi c¶m. Nh÷ng con thuyÒn nhá, dµi cã ®u«i chim trÜ lít trªn mÆt níc lµm cho dßng s«ng cöa bÓ s«i ®éng lªn ë mét ngµy cuèi thu.- C¶nh hiÖn ra mçi lóc mét cô thÓ dÇn mÆc dï chØ lµ nh÷ng håi tëng cña kh¸ch:“Bê lau san s¸t, bÕn l¸ch ®×u hiuS«ng ch×m gi¸o g·y, gß ®Çy x¬ng kh«Buån v× c¶nh th¶m, ®øng lÆng giê l©uTh¬ng nçi anh hïng ®©u v¾ng t¸TiÕc thay dÊu vÕt luèng cßn lu”

198

- Qua lêi thuËt cña çc b« l·o, nh÷ng chiÕn c«ng vÜ ®¹i trªn s«ng B¹ch §»ng ®-îc gîi lªn nh thÕ nµo?

- Em cã suy nghÜ g× vÒ çch so s¸nh? KÓ c¶ çch sö dông ®iÓn tÝch ®iÓn cè trong bµi phó?

3. Trong ®o¹n 3 t¸c gi¶ tù hµo vÒ non s«ng hïng vÜ g¾n víi chiÕn c«ng lÞch sö nhng kh¼ng ®Þnh nh©n tè nµo quyÕt ®Þnh sù th¾ng lîi cña c«ng cuéc ®¸nh giÆc gi÷ níc?(häc sinh ®äc phÇn 3 SGK)Lêi ca cña çc b« l·o vµ lêi ca nèi tiÕp cña kh¸ch nh»m kh¼ng ®Þnh ®iÒu g×?4. Ph¸t biÓu vÒ gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña bµi phó.

III. Cñng cè

- §©y lµ sù håi tëng cña con ngêi ®· tõng x«ng pha trËn m¹c, gãp søc m×nh trong cuéc chiÕn trªn dßng s«ng nµy.- T¹o ra çc nh©n vËt b« l·o, h×nh ¶nh mang tÝnh tËp thÓ còng lµ sù ph©n th©n cña nh©n vËt tr÷ t×nh. Môc ®Ých cña t¸c gi¶ lµ t¹o ra sù h« øng ®ång thanh, mét lßng ngìng mé vÒ chiÕn tÝch B¹ch §»ng cña cha «ng trong lÞch sö. MÆt kh¸c t¹o ra kh«ng khÝ tù nhiªn trong lêi kÓ vµ ®èi ®¸p. Lêi kÓ cña çc b« l·o rÊt quan träng.- Sù kiÖn trïng ®iÖp, h×nh ¶nh m¹nh mÏ, bõng bõng thÕ trËn, t¸c gi¶ t¹o ra kh«ng khÝ nãng báng cña chiÕn trêng, thÕ gi»ng co quyÕt liÖt mét sèng, mét chÕt.- Lêi v¨n ng¾n, nhÞp v¨n m¹nh ®· gãp phÇn t¸i hiÖn trËn chiÕn. + So s¸nh víi trËn XÝch BÝch + So s¸nh víi trËn Hîp Ph×- Thñ ph¸p so s¸nh ®Æt trËn thuû chiÕn B¹ch §»ng ngang tÇm víi nh÷ng trËn thuû chiÕn oanh liÖt nhÊt trong lÞch sö Trung Quèc. So s¸nh Êy lµm næi bËt niÒm tù hµo cña mçi thµnh viªn ®Êt níc §¹i ViÖt, phÇn nµo ®ã lµm cho kÎ thï nhËn ra mµ khiÕp vÝa.- Hai c©u kÕt thóc ®o¹n th¬ gîi nhiÒu c¶m xóc.- ë phÇn 3, bµi phó ®· t¹o ra mét liªn ng©m (lêi ca cña kh¸ch vµ chñ).- C¶ kh¸ch vµ chñ ®Òu ca ngîi chiÕn c«ng lÞch sö cña dßng s«ng B¹ch §»ng. Dßng s«ng m·i m·i tån t¹i víi chiÕn c«ng ë ®©y.- Lêi cña çc b« l·o (chñ) cßn kh¼ng ®Þnh ch©n lÝ lÞch sö bÊt nghÜa th× tiªu vong, anh hïng th× lu danh thiªn cæ, kh¸ch l¹i thÓ hiÖn mét quan niÖm:“GiÆc tan mu«n thña thanh b×nhPh¶i ®©u ®Êt hiÓm cèt m×nh ®øc cao”- ë h×nh tîng dßng s«ng B¹ch §»ng lÞch sö, t¸c gi¶ ®· t¹o ra ë hai phÝa: mét kh«ng

199

gian hoµnh tr¸ng cña qu¸ khø vµ kh«ng gian hiÖn t¹i.- NÐt ®Æc s¾c cña bµi phó thÓ hiÖn ë c¶ hai ph¬ng diÖn néi dung vµ nghÖ thuËt.Néi dung:+ Hµo khÝ ®êi TrÇn, ©m hëng chiÕn th¾ng trªn dßng s«ng B¹ch §»ng lÞch sö.+ NiÒm tù hµo tha thiÕt vµ hoµi niÖm ®Õn b©ng khu©ng.NghÖ thuËt:+ Chän nh©n vËt chñ kh¸ch ®Òu lµ c¸i t«i cña t¸c gi¶ tù ph©n th©n.+ Chän lÞc ®iÓn tÝch,sù kiÖn ®Ó so s¸nh.+ KÕt hîp yÕu tè tr÷ t×nh víi tù sù ®Ó t¹o ra ©m hëng hoµnh tr¸ng.

TiÕt:……200

§¹i ço b×nh Ng«(B×nh Ng« ®¹i ço)

_NguyÔn Tr·i_

Ngêi so¹n:................. Ngµy so¹n:…………..

A. Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh:

1. Qua cuéc ®êi vµ sù nghiÖp cña NguyÔn Tr·i, ta thÊy «ng lµ

mét nh©n çch lín nhµ v¨n ho¸ vµ t tëng lín. ThÊy ®îc vÞ trÝ cña

NguyÔn Tr·i trong lÞch sö v¨n häc d©n téc.

2. HiÓu ®îc sù ®ãng gãp nhiÒu mÆt NguyÔn Tr·i cho v¨n häc

d©n téc, ®Æc biÖt lµ v¨n chÝnh luËn, th¬ ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m.


- SGK, SGV








201



I. T¸c gi¶1. Cuéc ®êi (Häc sinh ®äc SGK)- Cuéc ®êi NguyÔn Tr·i cã nh÷ng sù kiÖn quan träng nµo? Ph©n tÝch çc sù kiÖn thÓ hiÖn con ngêi vµ tÇm vãc vÜ ®¹i cña «ng?

2. Sù nghiÖp v¨n häca. T¸c phÈm cña NguyÔn Tr·i (häc sinh ®äc SGK)- Nªu nh÷ng ®ãng gãp quan träng cña NguyÔn Tr·i cho v¨n ho¸ d©n téc (B»ng çch thèng kª t¸c phÈm cña NguyÔn Tr·i trªn çc lÜnh vùc).b. NguyÔn Tr·i lµ nhµ v¨n chÝnh luËn kiÖt xuÊt (hs ®äc SGK)- V¨n chÝnh luËn cña NguyÔn Tr·i ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo? H·y tr×nh bµy mét vµi nÐt c¬ b¶n.

a. Nguån gèc:- Cha- MÑ- HiÖu øc Trai, NguyÔn Tr·i, 5 tuæi mÊt mÑ, 10 tuæi «ng ngo¹i qua ®êi.b. Qu¸ tr×ng trëng thµnh.- Sèng trong mét thêi ®¹i ®Çy biÕn ®éng: giÆc Minh x©m lîc, chóng b¾t cha con Hå Quý Ly cïng çc triÒu thÇn vÒ Trung Quèc, trong ®ã cã cha con NguyÔn Tr·i.- §Õn cöa ¶i Nam Quan, v©ng lêi cha NguyÔn Tr·i trë vÒ t×m ®êng cøu níc, tr¶ thï nhµ. ¤ng bÞ giÆc b¾t giam láng mêi n¨m ë thµnh §«ng Quan.- N¨m 1417. NguyÔn Tr·i trèn khái thµnh §«ng Quan vµo Lçi Giang – Thanh Ho¸ gÆp Lª Lîi, ®-îc Lª Lîi tin dïng. Suèt m¬i n¨m, NguyÔn Tr·i nÕm mËt n»m gai, cïng Lª Lîi.- Hoµ b×nh, theo lêi bän giÌm pha, nÞnh hãt,NguyÔn Tr·i bÞ tèng giam v× lÝ do ®¬n gi¶n sinh ra ë Th¨ng Long vµ cã liªn quan víi dßng hä nhµ TrÇn. T×nh thÕ Êy buéc «ng ph¶i xin vÒ ë Èn t¹i C«n S¬n.- N¨m 1442 bän gia thÇn ®· buéc téi NguyÔn Tr·i cïng vî bÐ lµ ThÞ Lé ®· mu h¹i vua. NguyÔn Tr·i bÞ chu di ba hä.

VÒ t¸c phÈm cã:+ LÞch sö: “Lam S¬n thùc lôc”+ §Þa lÝ: “D ®Þa chÝ”+ Qu©n sù chÝnh trÞ: “Qu©n trung tõ mÖnh”+ V¨n häc: NguyÔn Tr·i ®Ó l¹i hai tËp th¬ lín:

øc Trai thi tËp (TËp th¬ ch÷ H¸n) Quèc ©m thi tËp (254 bµi th¬ ch÷ N«m)

- Çc t¸c phÈm chÝnh luËn cña NguyÔn Tr·i bao gåm: + Qu©n trung tõ mÖnh + ChiÕu, biÓu viÕt díi triÒu Lª

202

c. NguyÔn Tr·i- nhµ th¬ tr÷ t×nh s©u s¾c(häc sinh ®äc SGK)- Ph©n tÝch vÎ ®Ñp t©m hån NguyÔn Tr·i qua mét sè c©u th¬.

- Nªu kh¸i qu¸t nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt th¬ v¨n NguyÔn Tr·i (hsinh ®äc phÇn kÕt luËn SGK)

+ B×nh Ng« ®¹i c¸o + “Qu©n trung tõ mÖnh” gåm th tõ göi cho t-íng giÆc vµ giao thiÖp b»ng v¨n b¶n víi nhµ Minh. TÊt c¶ thÓ hiÖn nghÖ thuËt viÕt v¨n luËn chiÕn bËc thÇy mµ t tëng chÝnh cña nh÷ng ¸ng v¨n Êy lµ nh©n nghÜa vµ yªu níc.T tëng nh©n nghÜa cña NguyÔn Tr·i suy cho cïng lµ tÊm lßng yªu níc th¬ng d©n. Nh©n nghÜa lµ ph¶i ch¨m lo cho d©n an c, lËp nghiÖp. Lµm vua ph¶i biÕt th¬ng d©n, vµ ph¹t kÎ cã téi víi d©n.MÆt kh¸c khi ®Êt níc cã giÆc ngo¹i x©m th× nh©n nghÜa ph¶i biÕn thµnh hµnh ®éng chiÕn ®Êu.

- Th¬ ch÷ H¸n vµ th¬ ch÷ N«m cña NguyÔn Tr·i biÓu hiÖn lÝ tëng lóc nµo còng tha thiÕt m·nh liÖt víi tÊm lßng yªu níc th¬ng d©n. “TÊm lßng son ngêi ngêi löa luyÖn”- NguyÔn Tr·i thêng mîn d¸ng ngay th¼ng cøng cái cña c©y tróc, vÎ thanh cao trong tr¾ng cña c©y mai, søc sèng khoÎ kho¾n sö dông vµo nhiÒu viÖc cña c©u tïng….tÊt c¶ t-îng trng cho ngêi qu©n tö ë NguyÔn Tr·i.- TÝnh triÕt lÝ trong th¬ v¨n NguyÔn Tr·i biÓu hiÖn chÝ khÝ thanh cao, kh¸t väng ®Ñp ®Ï.- T©m hån NguyÔn Tr·i dµnh cho thiªn nhiªn. «ng coi thiªn nhiªn gÇn gòi, g¾n bã nh b¹n bÌ, ngêi hµng xãm th©n thiÕt.- Cã nh÷ng bøc tranh thiªn nhiªn hoµnh tr¸ng- Thiªn nhiªn b×nh dÞ ®i vµo th¬ NguyÔn Tr·i ®ã lµ bÌ rau muèng, luèng mïng t¬i, qu¶ nóc n¸c- Thiªn nhiªn th¬ méng, chØ cã t©m hån thi sÜ míi c¶m nhËn hÕt ®îc.- T©m hån NguyÔn Tr·i cßn dµnh nh÷ng c©u th¬ nãi vÒ nghÜa vua t«i, t×nh cha con xiÕt bao c¶m ®éng.* NguyÔn Tr·i lµ ngêi anh hïng d©n téc cã tÇm cì nh©n lo¹i.- VÒ néi dung

203

- VÒ nghÖ thuËt

TiÕt:……§¹i ço b×nh Ng«

(B×nh Ng« ®¹i ço) _NguyÔn Tr·i_

Ngêi so¹n: Ngµy so¹n:………………….A. Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh:

1. HiÓu “§¹i ço b×nh Ng«” cã ý nghÜa träng ®¹i cña mét b¶n

tuyªn ng«n ®éc lËp, kh¼ng ®Þnh søc m¹nh cña lßng yªu níc vµ t

tëng nh©n nghÜa, lµ kiÖt t¸c v¨n häc kÕt hîp gi÷a yÕu tè chÝnh

luËn vµ chÊt v¨n ch¬ng.

2. N¾m v÷ng nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n cña thÓ ço. §ång thêi

thÊy ®îc nh÷ng s¸ng t¹o cña NguyÔn Tr·i trong “§¹i ço b×nh

Ng«”.


204

- SGK, SGV







2.Giíi thiÖu bµi míi



I. T×m hiÓu chung1. Hoµn c¶nh vµ môc ®Ých s¸ng t¸c(häc sinh ®äc tiÓu dÉn SGK)

2. Chñ ®Ò- X¸c ®Þnh chñ ®Ò bµi çoII. §äc – hiÓuC©u hái 2 SGKHäc sinh ®äc ®o¹n 1 – SGK

- Ngµy 12 th¸ng ch¹p n¨m §inh Mïi (1427) níc ta hoµn toµn s¹ch bãng qu©n x©m lîc. Theo lÖnh cña Lª Lîi, NguyÔn Tr·i thay lêi nhµ vua viÕt “B×nh Ng« ®¹i ço”+ Ço lµ mét thÓ v¨n thêi cæ, cã nguån gèc tõ Trung Quèc.+ Ng«n tõ ®èi ngÉu+ Cã vÇn ®iÖu b»ng tr¾c hµi hoµ+ Sö dông tõ ng÷ bãng bÈy cã tÝnh khoa tr-¬ng- Nªu luËn ®Ò chÝnh nghÜa, nguyªn nh©n vµ qu¸ tr×nh chinh ph¹t th¾ng lîi. §ång thêi ra lêi tuyªn ço chung ®Ó toµn d©n ®îc biÕt.- Nh÷ng ch©n lÝ ®Ó lµm chç dùa, lµm c¨n cø x¸c ®¸ng cho viÖc triÓn khai toµn bé néi dung bµi ço lµ: mét t tëng nh©n nghÜa:“ViÖc nh©n nghÜa cèt ë yªn d©nQu©n ®iÕu ph¹t tríc lo trõ b¹o”T tëng nh©n nghÜa s¸ng ngêi ®· lµ lêi lÏ ®anh thÐp më ®Çu bµi ®¹i ço. T tëng Êy ®· to¶ s¸ng vµ thèng nhÊt trong toµn bé t¸c phÈm cña NguyÔn Tr·i.- Hai lµ quyÒn ®éc lËp, tù chñ cña mét d©n

205

C©u hái 3 SGK Häc sinh ®äc ®o¹n 2 – SGK

Cã nh÷ng trËn ®¸nh nµo? Mçi trËn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm nµo næi bËt?

- Nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt thÓ hiÖn chiÕn th¾ng cña ta vµ thÊt b¹i cña ®Þch- C©u hái 5 SGK (häc sinh ®äc ®o¹n kÕt)

téc. §©y lµ c¬ së, lµm chç dùa ®Ó NguyÔn Tr·i triÓn khai néi dung bµi ço:“Nh níc §¹i ViÖt ta tõ tríc………………………………..Song hµo kiÖt ®êi nµo còng cã”Giäng v¨n s«i næi, phÊn chÊn, ®Çy tù hµo khi diÔn t¶ chñ quyÒn cña d©n téc.NguyÔn Tr·i ®· më ®Çu bµi “§¹i ço b×nh Ng«” b»ng c¬ së cã tÝnh ph¸p lÝ. Ngêi ta gäi ®ã lµ luËn ®Ò chÝnh nghÜa.- §øng trªn lËp trêng nh©n nghÜa s¸ng ngêi, “§¹i ço b×nh Ng«” kÓ téi qu©n giÆc, lêi lÏ nghe thËt xãt xa:“Níng d©n ®en………..khèn cïng”- Ngßi bót cña NguyÔn Tr·i rÊt linh ho¹t. V¹ch râ ©m mu cña kÎ thï, NguyÔn Tr·i ®øng trªn lËp trêng d©n téc. KÓ vÒ téi ¸c kÎ thï, NguyÔn Tr·i xuÊt ph¸t tõ lËp trêng nh©n b¶n.+Khi ®Çy th¬ng c¶m ®Õn xãt xa+ Khi uÊt øc c¨m giËn- Giai ®o¹n ®Çu cña cuéc khëi nghÜa Lam S¬n ®îc t¸c gi¶ t¸i hiÖn b»ng nh÷ng chi tiÕt cô thÓ. + §Þa bµn khëi nghÜa hÎo l¸nh+ Cuéc khëi nghÜa næ ra khi qu©n thï ®ang m¹nh+Lùc lîng nghÜa qu©n hÕt søc máng+ L¬ng th¶o, qu©n sÜ thiÕu thèn.Song søc m¹nh cña t tëng nh©n nghÜa, môc ®Ých cña cuéc chiÕn ®Êu céng víi tµi trÝ, mu lîc cña Lª Lîi ®· ®a cuéc khëi nghÜa vît qua mäi khã kh¨n,§o¹n 4a miªu t¶ chiÕn th¾ng bíc ®Çu cña nghÜa qu©n Lam S¬n ë hai tØnh Thanh Ho¸ vµ NghÖ An. §o¹n 4b miªu t¶ chiÕn th¾ng cña nghÜa qu©n Lam S¬n ë çc tØnh phÝa B¾c.Ta cµng ®¸nh cµng th¾ng lín, giÆc cµng ngoan cè b¶o thñ thÊt b¹i cµng nÆng nÒ, nhôc nh·.- §Ó lµm râ th¾ng lîi cña cuéc khëi nghÜa Lam S¬n vµ thÊt b¹i nhôc nh· cña ®Þch, NguyÔn Tr·i ®· sö dông thµnh c«ng nhiÒu thñ ph¸p

206

C©u hoi 6 SGK

III. Cñng cèIV. LuyÖn tËp- LËp s¬ ®å kÕt cÊu cña “§¹i ço b×nh Ng«”.

nghÖ thuËt ®Æc s¾c.- T¸c gi¶ sö dông giäng v¨n võa trÞnh träng, võa vui mõng truyÒn ®i lêi tuyªn bè nÒn ®éc lËp cña d©n téc. Çc tõ ng÷ mang tÝnh kh¼ng ®Þnh.- T¸c gi¶ còng rót ra nh÷ng bµi häc lÞch sö.+§ã lµ bµi häc cã tÝnh truyÒn thèng+ Lµm nªn chiÕn th¾ng lµ do con ngêi- “§¹i ço b×nh Ng«” lµ mét tuyªn ng«n vÒ quyÒn sèng con ngêi- VÒ mÆt nghÖ thuËt:+ X©y dùng ®îc nh÷ng biÓu tîng t¸c ®éng tíi ngêi ®äc.+ Tr×nh bµy çc sù kiÖn theo tr×nh tù nhÊt ®Þnh+ Sö dông c©u ng¾n, c©u dµi t¹o ra nhÞp ®iÖu trong môc ®Ých nhÊt ®Þnh.+ KÕt hîp gi÷a chÝnh luËn (lÝ lÏ) víi v¨n ch¬ng (xem ë phÇn luyÖn tËp)- Tham kh¶o phÇn Ghi nhí (SGK)

.............................................................................................................

..........................

TiÕt:……TÝnh chuÈn x¸c, hÊp dÉn cña v¨n b¶n thuyÕt

minh Ngêi so¹n: Ngµy so¹n:………………….A. Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh: hiÓu râ vµ bíc ®Çu viÕt ®îc v¨n b¶n thuyÕt

minh chuÈn x¸c, hÊp dÉn.


- SGK, SGV


207







Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹tI. T×m hiÓu chung1. TÝnh chuÈn x¸c trong v¨n b¶n thuyÕt minh (häc sinh ®äc SGK)- ThÕ nµo lµ tÝnh chuÈn x¸c- ThÕ nµo lµ tÝnh chuÈn x¸c trong v¨n b¶n thuyÕt minh.- Lµm thÕ nµo ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chuÈn x¸c trong v¨n b¶n thuyÕt minh.

2. LuyÖn tËpBµi tËp a (SGK)

Bµi tËp bµi th¬ (SGK)

- ChuÈn x¸c: lµ rÊt ®óng, rÊt tróng. Nã lµ chuÈn ®îc chän lµm mèc ®Ó nãi, lµm cho ®óng.- TÝnh chuÈn x¸c trong v¨n b¶n thuyÕt minh lµ tr×nh bµy vÒ vÊn ®Ò g× ph¶i ®óng víi ch©n lÝ, víi chuÈn mùc ®îc thõa nhËn th× v¨n b¶n thuyÕt minh míi cã gi¸ trÞ. ChuÈn x¸c lµ yªu cÇu c¬ b¶n, ®Çu tiªn cña v¨n b¶n thuyÕt minh.- T×m hiÓu thÊu ®¸o, ph¶i quan s¸t tØ mØ, kÜ cµng, nÕu lµ mét cuèn s¸ch ph¶i ®äc ®i ®äc l¹i nhiÒu lÇn.- Thu thËp tµi liÖu tham kh¶o. Chó ý tµi liÖu tham kh¶o ph¶i cã tªn tuæi nghÜa lµ cña c¸c nhµ khoa häc ®Çu ngµnh hoÆc c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh vÒ vÊn ®Ò thuyÕt minh.- Lu«n lu«n nhËn th«ng tin míi, nh÷ng thay ®æi thêng xuyªn ®Ó vÊn ®Ò thuyÕt minh cã tÝnh thêi sù nh thuyÕt minh vÒ d©n sè, vÒ s¶n lîng hµng n¨m.- §èi chiÕu víi SGK Ng÷ v¨n líp 10, ta thÊy ng-êi nµo ®ã viÕt nh vËy lµ kh«ng chuÈn x¸c. V×:+ Ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n 10 kh«ng ph¶i chØ cã häc v¨n häc d©n gian.+ Ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n 10 vÒ v¨n häc d©n gian kh«ng ph¶i chØ cã ca dao, tôc ng÷ mµ cßn cã truyÒn thuyÕt, truyÖn cæ tÝch,

208

Bµi tËp c (SGK)

2. TÝnh hÊp dÉn cña v¨n b¶n thuyÕt minh (Häc sinh ®äc SGK)- Em hiÓu thÕ nµo lµ hÊp dÉn?- ThÕ nµo lµ tÝnh hÊp dÉn trong v¨n b¶n thuyÕt minh

- BiÖn ph¸p g× lµm cho v¨n b¶n thuyÕt minh hÊp dÉn?

LuyÖn tËp- §äc ®o¹n trÝch vµ ph©n tÝch sù hÊp dÉn cña nã.

truyÖn cêi.+ Ch¬ng tr×nh v¨n häc d©n gian líp 10 kh«ng cã c©u ®è.- “Thiªn cæ hïng v¨n” lµ ¸ng v¨n cña ngh×n ®êi. V× vËy nÕu mét ngêi nµo ®ã viÕt “ §¹i ço b×nh Ng« lµ ¸ng thiªn cæ hïng v¨n v× ®ã lµ v¨n hïng tr¸ng ®· ®îc viÕt ra tõ ngh×n n¨m tríc” lµ kh«ng chuÈn x¸c. Ngh×n ®êi kh¸c víi ngh×n n¨m.- C¶ v¨n b¶n kh«ng hÒ thuyÕt minh, lµm râ NguyÔn BØnh Khiªm lµ mét nhµ th¬, ta kh«ng thÓ dïng ®Ó thuyÕt minh vÒ NguyÔn BØnh Khiªm víi t çch mét nhµ th¬.- HÊp dÉn lµ sù l«i cuèn, thu hót.- TÝnh hÊp dÉn trong v¨n b¶n thuyÕt minh.Ngêi viÕt hoÆc ngêi tr×nh bµy ®· t¹o ra sù l«i cuèn hÊp dÉn ngêi nghe ngêi ®äc vÒ mét vÊn ®Ò nµo ®ã. TÝnh hÊp dÉn trong v¨n b¶n thuyÕt minh v« cïng quan träng. Bëi lÏ kh«ng hÊp dÉn th× ngêi ta kh«ng ®äc, kh«ng nghe. Khi ngêi ta kh«ng ®äc, kh«ng nghe th× v¨n b¶n thuyÕt minh sÏ kh«ng cã t¸c dông g×.- Mét sè biÖn ph¸p sau lµm cho v¨n b¶n thuyÕt minh hÊp dÉn:+ §a ra nh÷ng chi tiÕt cô thÓ,sinh ®éng,nh÷ng con sè chÝnh x¸c ®Ó bµi v¨n kh«ng trõu tîng, m¬ hå.+ So s¸nh ®Ó lµm næi bËt sù kh¸c biÖt ®Ó t¹o Ên tîng cho ngêi ®äc, ngêi nghe.+ KÕt hîp,sö dông nhiÒu kiÓu c©u lµm cho bµi v¨n thuyÕt minh kh«ng ®¬n ®iÖu.+ Phèi hîp nhiÒu hiÓu biÕt vÒ tù nhiªn x· héi, çc ngµnh, nghÒ…®Ó bµi viÕt hoÆc nãi phong phó vÒ nhiÒu mÆt.§o¹n v¨n cña Vò B»ng lµ v¨n b¶n thuyÕt minh vÒ phë ë ViÖt Nam. Çch viÕt cña nhµ v¨n rÊt hÉp dÉn. Bëi ngêi viÕt sö dông linh ho¹t çc c©u. §ã lµ c©u ®¬n.+ Ngêi b¸n hµng…vµo b¸t§ã lµ c©u ghÐp:+ Mét bã hµnh hoa…còng cã.C©u nghi vÊn:

209

+Qua lÇn cöa kÝnh ta thÊy g×?C©u c¶m th¸n:+ Tr«ng mµ thÌm qu¸Ngoµi ra ®o¹n v¨n cña Vò B»ng cßn sö dông tõ ng÷ giµu h×nh tîng.+Xanh nh l¸ m¹“D¨m qu¶ ít ®á”“ThÞt bß t¬i, ch¾m cá, tai cã, mì gÇu cã…”§Æc biÖt huy ®éng nhiÒu gi¸c quan vµ liªn t-ëng khi quan s¸t: M¾t nh×n, mòi ph¸t hiÖn mïi phë, vÞ gi¸c c¶m nhan¹ sù ngon lµnh. T¸c gi¶ so s¸nh nh÷ng ngêi ¨n phë trong qu¸n “nh nh÷ng «ng tiªn ®¸nh cê trong rõng mïa thu”. §o¹n v¨n cña Vò B»ng rÊt hÊp dÉn.

TiÕt:……Tùa “TrÝch DiÔm thi tËp”

(TrÝch) _Hoµng §øc L¬ng_

Ngêi so¹n: Ngµy so¹n:………………….A. Môc tiªu bµi häc:

Gióp häc sinh:

1. ThÊy ®îc tÊm lßng tr©n träng tù hµo cña t¸c gi¶ vÒ di s¶n v¨n

ho¸ do cha «ng ®Ó l¹i vµ ý thøc tr¸ch nhiÖm trong viÖc b¶o tån

v¨n häc d©n téc.

2. ThÊy ®îc nghÖ thuËt lËp luËn kÕt hîp víi biÓu c¶m cña v¨n tùa.


- SGK, SGV

- ThiÕt kÕ bµi häc210









I. T×m hiÓu chung1. TiÓu dÉn (HS ®äc SGK)- PhÇn tiÓu dÉn cÇn n¾m ®îc néi dung g×?

2. Theo Hoµng §øc L¬ng cã nh÷ng nguyªn nh©n nµo khiÕn s¸ng t¸c th¬ v¨n cña ngêi xa kh«ng ®-îc lu truyÒn ®Çy ®ñ cho ®êi sau? Cho biÕt nghÖ thuËt lËp luËn cña t¸c gi¶.

3. V× sao Hoµng §øc L-¬ng ph¶i su tÇm tuyÓn

- T¸c gi¶ Hoµng §øc L¬ng+ Quª gèc: Cöu Cao – V¨n Giang – Hng Yªn. Sau chuyÓn ®Õn lµng Ngä KiÒu – Gia L©m – Hµ Néi. Cha râ n¨m sinh n¨m mÊt. §ç tiÕn sÜ 1478 vµ hoµn thµnh “TrÝch diÔm thi tËp” n¨m 1497.“TrÝch diÔm thi tËp” (trÝch: tuyÓn, diÔm thi: th¬ hay) tËp tuyÓn chän nh÷ng bµi th¬ hay, gåm 6 quyÓn cña Hoµng §øc L¬ng su tÇm vµ tuyÓn chän tõ ®êi TrÇn ®Õn ®Çu ®êi Lª. Bµi tùa nµy tr×nh bµy lÝ do ra ®êi vµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh cña “TrÝch diÔm thi tËp”.- Hoµng §øc L¬ng ®a ra 4 lÝ do khiÕn th¬ v¨n kh«ng lu truyÒn hÕt ë ®êi. Thö ®Æt tªn cho mçi lÝ do. + Nhµ th¬ míi thÊy hÕt çi hay, çi ®Ñp cña th¬.+ BËn rén c«ng viÖc, ngêi cã ®iÒu kiÖn Ýt ®Ó ý tíi th¬.+ Cã ngêi thÝch th¬ nhng kh«ng cã ®ñ tµi n¨ng tuyÓn chän.+ KiÓm duyÖt cña nhµ vua kh¾t khe.- LËp luËn râ rµng chÆt chÏ (LuËn ®iÓm)V× sao th¬ v¨n kh«ng lu truyÒn hÕt ë ®êi+ ChØ cã nhµ th¬ míi thÊy hÕt ®îc çi hay, çi ®Ñp cña th¬+ Mäi ngêi cã n¨ng lùc bËn rén c«ng viÖc

211

chän th¬ ca d©n téc. T¸c gi¶ ®· lµm g× ®Ó su tÇm th¬ v¨n cña tiÒn nh©n?§iÒu g× ®· th«i thóc Hoµng §øc L¬ng vît khã kh¨n ®Ó biªn so¹n tuyÓn tËp th¬ nµy?

4. Ph©n tÝch nghÖ thuËt lËp luËn kÕt hîp víi biÓu c¶m cña t¸c gi¶ trong bµi tùa.

5. Anh (chÞ) cho biÕt tríc “TrÝch diÔm thi tËp” ®· cã ý kiÕn nµo nãi vÒ v¨n hiÕn d©n téc.

II. Cñng cè

+ Cã ngêi thÝch nhng kh«ng ®ñ n¨ng lùc tuyÓn chän+ KiÓm duyÖt cña nhµ vua qu¸ kh¾t khe- V× mét ®Êt níc v¨n hiÕn (v¨n lµ tríc t¸c, bµi th¬ hiÕn lµ ngêi hiÒn) ch¼ng lÏ kh«ng cã quyÓn s¸ch tiªu biÓu nµo.- Ch¼ng lÏ ta cø ®i xa x«i ®Ó häc th¬ thêi §-êngNh vËy t¸c gi¶ c¨n cø vµo thùc tr¹ng di s¶n th¬ ca ViÖt Nam thêi m×nh sèng vµ nhu cÇu bøc thiÕt ph¶i biªn so¹n cuèn s¸ch “trÝch diÔm thi tËp”- Qu¸ tr×nh biªn so¹n gÆp nhiÒu khã kh¨n: Çc th tÞch kh«ng cßn, t¸c gi¶ ph¶i “nhÆt nh¹nh ë giÊy tµn, v¸ch n¸t”, “Hái quanh kh¾p n¬i”, “Thu lîm thªm th¬ cña çc vÞ hiÖn ®-¬ng lµm quan trong triÒu”, cuèi cïng lµ ph©n lo¹i chia quyÓn.- Th¸i ®é cña t¸c gi¶ rÊt khiªm nhêng trong çch xng h« vµ nãi vÒ m×nh: “T«i kh«ng tù l-îng…tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ mµ tµi hÌn…m¹n phÐp phô thªm…tr¸nh ®îc lêi chª tr¸ch”.- LÝ lÏ ®a ra ®Ó kh¼ng ®Þnh nh÷ng lÝ do lµm cho th¬ v¨n kh«ng lu truyÒn hÕt ë trªn ®êi, t¸c gi¶ xen vµo nh÷ng c¶m nghÜ cña m×nh: “Than «i! Mét níc v¨n hiÕn x©y dùng ®· mÊy tr¨m n¨m, ch¼ng lÏ kh«ng cã quyÓn s¸ch nµo cã thÓ lµm cho c¨n b¶n mµ ph¶i t×m xa x«i ®Ó häc th¬ v¨n ®êi nhµ §êng. Nh thÕ ch¶ ®¸ng th¬ng xãt l¾m sao!”- Qu¸ tr×nh su tÇm, t¸c gi¶ thuyÕt minh nh÷ng khã kh¨n, xen vµo ®ã lµ giäng v¨n ®Çy c¶m xóc. “Tr¸ch nhiÖm nÆng nÒ mµ tµi hÌn, ®øc män…m¹n phÐp phô thªm…may tr¸nh ®îc lêi chª tr¸ch cña ngêi ®êi sau”.- §ã lµ t¸c phÈm “§¹i ço b×nh Ng«” cña NguyÔn Tr·i trong t¸c phÈm nµy, NguyÔn Tr·i ®· kh¼ng ®Þnh:“Nh níc §¹i ViÖt ta tõ trícVèn xng nÒn v¨n hiÕn ®· l©u”.V¨n hiÕn v¨n lµ tríc t¸c, lµ t¸c phÈm, v¨n b¶n. HiÕn lµ hiÒn tµi, lµ t¸c gi¶, lµ ngêi s¸ng

212

t¸c. Së dÜ NguyÔn Tr·i còng nh Hoµng §øc L-¬ng kh¼ng ®Þnh nÒn v¨n hiÕn cña d©n téc ta v× c¶ hai ®Òu chøng kiÕn nh÷ng giê phót tng bõng nhÊt cña lÞch sö d©n téc. Sau chiÕn th¾ng giÆc Minh, t tëng ®éc lËp d©n téc ®ang ë cao trµo. NiÒm tù hµo vÒ v¨n hiÕn cña nh©n d©n ®· ®îc kh¼ng ®Þnh.Tham kh¶o phÇn ghi nhí SGK.

.............................................................................................................

...........................

TiÕt:…HiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia

(TrÝch Bµi kÝ ®Ò danh tiÕn sÜ khoa Nh©m TuÊt niªn hiÖu §¹i B¶o thø ba)

_Th©n Nh©n Trung_

Ngêi so¹n:............................

Ngµy so¹n:………………….

Híng dÉn ®äc thªm Yªu cÇu cÇn ®¹t1. TiÓu dÉn(Häc sinh ®äc SGK)- PhÇn tiÓu dÉn cÇn n¾m v÷ng néi dung g×?

2. §¹i ýX¸c ®Þnh ®¹i ý ®o¹n trÝch

3. HiÒn tµi quan hÖ nh thÕ nµo ®èi víi vËn mÖnh níc nhµ?

- Th©n Nh©n Trung (1418 – 1499), tù lµ HËu Phñ, ®ç tiÕn sÜ 1469, lµ thµnh viªn Héi tao ®µn do Lª Th¸nh T«ng s¸ng lËp. Bµi viÕt cã tªn lµ “Bµi kÝ ®Ò danh tiÕn sÜ khoa Nh©m TuÊt niªm hiÖu §¹i B¶o thø ba” (Niªn hieuÑ vua Lª Th¸nh T«ng 1440 – 1442). §©y lµ bµi v¨n kh¾c ë mét trong 82 bia ®¸ t¹i V¨n MiÕu – Th¨ng Long – Hµ Néi.- Kh¼ng ®Þnh vai trß cña hiÒn tµi ®èi víi vËn mÖnh ®Êt níc. §ång thêi thÓ hiÖn sù ch¨m lo, båi dìng, ®Ò cao cña nhµ vua víi hiÒn tµi.- HiÒn tµi lµ ngêi tµi cao, häc réng cã ®¹o ®øc. T¹o sao hiÒn tµi lµ nguyªn khÝ cña quèc gia?+ Nguyªn khÝ: ChÊt lµm nªn sù sèng cßn cña ®Êt níc x· héi.+ NguyÔn khÝ thÞnh th× níc m¹nh, lªn cao.Nguyªn khÝ yÕu th× níc yÕu vµ xuèng thÊp.+ KÎ sÜ (ngêi cã häc) lµm nªn nguyªn khÝ Êy

213

4. ý nghÜa,t¸c dông cña viÖc kh¾c bia ghi tªn tiÕn sÜ ®èi víi ®¬ng thêi vµ thÕ hÖ sau?

5. Theo anh (chÞ) bµi häc lÞch sö rót ra tõ viÖc kh¾c bia ghi tªn tiÕn sÜ lµ g×?

- Mçi quan hÖ gi÷a hiÒn tµi víi vËn mÖnh níc:+ Ngêi cã tµi cao häc réng lµ chÊt lµm nªn sù sèng cßn cña ®Êt níc x· héi.+ NhiÒu ngêi ®· mang chÝnh sù ra t« ®iÓm cho c¶nh trÞ b×nh suèt mÊy chôc n¨m, ®îc quèc gia tin dïng.- Kh¾c bia cã ý nghÜa.+ §Ó lu vÎ s¸ng l©u dµi nªn dùng ®¸ ®Æt tríc cöa hiÒn quan (Quèc Tö Gi¸m) ®Ó kÝch thÝch, ®éng viªn: “kÎ sÜ tr«ng vµo mµ phÊn chÊn h©m mé, rÌn luyÖn danh tiÕt, g¾ng søc gióp vua”.+Ng¨n chÆn ý xÊu, lµm r¨n kÎ ¸c+ DÉn viÖc dÜ v·ng, chØ lèi t¬ng lai+RÌn giòa sÜ phu cñng cè vËn mÖnh ®Êt níc.Bµi häc lÞch sö rót ra:- ë bÊt cø thêi ®¹i nµo, hiÒn tµi còng lµ nguyªn khÝ cña quèc gia, ph¶i biÕt quý träng nh©n tµi.- HiÒn tµi cã mèi quan hÖ sèng cßn “lµ mÖnh m¹ng cña quèc gia”. §èi víi sù thÞnh suy cña ®Êt níc. TriÒu ®¹i nµo, thêi nµo biÕt ch¨m lo båi dìng cho hiÒn tµi lµ thêi ®¹i thÞnh vîng nhÊt. Thêi vua Th¸nh T«ng biÕ chó ý tíi hiÒn tµi ®· trë thµnh triÒu ®¹i hoµng kim nhÊt trong lÞch sö chÕ ®é phong kiÕn ViÖt Nam.- §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· ®Æt ra: “gi¸o dôc lµ quèc s¸ch, träng dông nh©n tµi”.

6. LËp s¬ ®å: KÕt cÊu bµi v¨n bia cñaTh©n Nh©n Trung:

214

HiÒn tµi cã vai trß quan

träng

Nguyªn khÝ quèc gia

QuyÕt ®Þnh thÞnh suy cña ®Êt n íc

KhuyÕn khÝch hiÒn tµi

TriÒu ®×nh

ViÖc cÇn lµm:kh¾c bia tiÕn sÜ

ý nghÜa

tiÕt: - vndoc.coms1.vndoc.com/data/file/2015/thang04/20/giao_an_ngu_… · web view- dùa vµo...

Documents