tÜrk standardi · en 10204 metallic products – types of inspection documents. ts en 10204...

TÜRK STANDARDITURKISH STANDARD

TS EN 12810-1Aralık 2005

ICS 91.220

ÖN YAPIMLI BİLEŞENLERDEN OLUŞAN CEPHE İSKELELERİ - BÖLÜM 1: MAMUL ÖZELLİKLERİ Façade scaffolds made of prefabricated components - Part 1: Products specifications

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak

gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini

bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 91.220 TÜRK STANDARDI TS EN 12810-1/Aralık 2005

Ön söz − Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 12810-1 (2003) standardı esas alınarak, TSE İnşaat

İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 22 Aralık 2005 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent

hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz. − Bu standardın kabulü ile TS 8538 (1990) ve TS 8539 (1990) iptal edilmiştir.


İçindekiler

1 Kapsam................................................................................................................................................... 1 2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ......................................................................................... 1 3 Terimler ve tarifleri ................................................................................................................................ 2

3.1 İskele sistemi....................................................................................................................................... 2 3.2 Bileşen................................................................................................................................................. 2 3.3 Eleman ................................................................................................................................................ 2 3.4 Birleştirme tertibatı ............................................................................................................................. 2 3.5 Konfigürasyon ..................................................................................................................................... 2 3.6 Sistem konfigürasyonu........................................................................................................................ 2 3.7 Standart sistem konfigürasyonları takımı ............................................................................................ 2 3.8 Sistem genişliği (SW) .......................................................................................................................... 2 3.9 Değerlendirme..................................................................................................................................... 2

4 Sınıflandırma.......................................................................................................................................... 3 5 Kısa gösteriliş ........................................................................................................................................ 3 6 Malzemeler ............................................................................................................................................. 3

6.1 Genel................................................................................................................................................... 3 6.2 Özel malzeme gerekleri ...................................................................................................................... 3 6.3 Muayene belgeleri ............................................................................................................................... 4

7 Genel gerekler........................................................................................................................................ 4 7.1 İskele sistem bileşenlerinin dizilim bütünlüğü ..................................................................................... 4 7.2 Standart sistem konfigürasyonları takımı ............................................................................................ 5 7.3 İlâve gerekler....................................................................................................................................... 6

8 Yapısal tasarım için gerekler................................................................................................................ 7 8.1 Etkiler .................................................................................................................................................. 7 8.2 Dirençler, rijitlikler................................................................................................................................ 8 8.3 Rüzgâr yüklerinin uygulanması ........................................................................................................... 8 8.4 Plâtformlar için düşme deneyleri ......................................................................................................... 9 8.5 Dayanıklılık.......................................................................................................................................... 9 8.6 Titreşim deneyleri ................................................................................................................................ 9 8.7 Sehimler .............................................................................................................................................. 9

9 El kitabı................................................................................................................................................... 9 9.1 Genel................................................................................................................................................... 9 9.2 Mamul el kitabının içeriği..................................................................................................................... 9 9.3 Talimat el kitabının içeriği.................................................................................................................. 10

10 İşaretleme............................................................................................................................................. 10 11 Değerlendirme ..................................................................................................................................... 10 Ek A (Bilgi için) Ön yapımlı iskele sistemlerinde yaygın şekilde kullanılan bileşenler........................ 11 Ek B (Bilgi için) Tipik kuşaklama metodları .............................................................................................. 12 Ek C (Bilgi için) A-sapmaları, sınıf seçimleri ve milli idarî yönetmelikler hakkında bilgiler ................ 13 Ek ZB (Bilgi için) Milli A-sapmaları ............................................................................................................ 14 Kaynaklar........................................................................................................................................................ 15


1

Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri - Bölüm 1: Mamul özellikleri

1 Kapsam Bu standard, ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskelelerinin, yapısal tasarımı ve değerlendirmesi için performans gerekleri ve genel gerekleri kapsar. Bu standarda, cephe iskelelerinin kullanımda, cepheye bir bağ ile tutturulduğu varsayılmıştır. İskele sistemleri Çizelge 1’de verilen altı kriter kullanılarak sınıflandırılır. Bu standard kapsamında olan cephe iskele sistemleri; dikmeleri çelik veya alüminyum alaşımlardan, diğer elemanları ise bu malzemelerden veya ahşap esaslı malzemelerden yapılmış iskele sistemleri ile sınırlandırılmıştır. Bu standardda yapısal tasarımın o grup için dikkate alınacağı, standart bir sistem konfigürasyonları takımı tanımlanmıştır. Diğer konfigürasyonların bazı sistemler içinde kullanımı mümkün olabilir, ancak bu tip konfigürasyonlar standardın kapsamı dışındadır. Bu standard, özel gereklerin belirtildiği, EN 12811-1, prEN 12811-2, EN 12811-3 ve EN 12810-2 ile birlikte kullanılmalıdır. Bu standard koruyucu kanatlarla ilgili gerekleri kapsamaz. Bu standardda montaj, kullanma, sökme veya bakıma dair bilgiler verilmemiştir. 2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartıyla uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı kullanılır (tadiller dâhil).

EN, ISO, IEC vb.No

Adı (İngilizce)

TS No1)

Adı (Türkçe)

EN 39

Loose steel tubes for tube and coupler scaffolds – Technical delivery conditions.

TS 8481 EN 39

İskeleler - Boru ve birleştirme elemanlarından oluşan -Kolay geçmeli çelik borular - Teknik teslim şartları

EN 74 Couplers, loose spigots and base -plates for use in working scaffolds and falsework made of steel tubes –Requirements and test procedures

TS EN 74 İskeleler - Boru ve birleştirme elemanlarından oluşan birleştirme elemanları, gevşek geçmeli kılavuzlar ve taban plâkaları - Özellikler ve deney işlemleri

EN 755-8 Aluminium and aluminium alloys- Extruded rod/bar, tube and profiles - Part 8: Porthole tubes, tolerances on dimensions and form.

TS EN 755-8 Alüminyum ve alüminyum alaşımları - Ekstrüzyonla imal edilmiş tellik çubuk/çubuk, boru ve profiller - Bölüm 8: Lomboz borular, boyut ve şekil toleransları

EN 10204 Metallic products – Types of inspection documents.

TS EN 10204

Metalik ürünler - Muayene ve deney belgelerinin tipleri

EN 10219-2 Cold formed welded structural hollow sections of non-alloy and fine grained steels – Part 2: Tolerances, dimensions and sectional properties.

TS EN 10219-2

Çelik borular - Dikişli alaşımsız ince taneli çeliklerden soğuk şekillendirilerek kaynak edilmiş - Bölüm 2 : Toleranslar, boyutlar ve kesit özellikleri

1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli olanlar İngilizce metin olarak basılmış Türk Standardlarıdır.


2

EN, ISO, IEC

vb.No Adı

(İngilizce) TS No1)

Adı

(Türkçe) EN 12810-2 Façade scaffolds made of

prefabricated elements – Part 2: Particular methods of structural design

TS EN 12810-2

Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri – Bölüm 2 – Yapısal tasarım için özel metotlar

EN 12811-1 Temporary works equipment – Part 1: Scaffolds – Performance requirements and general design

TS EN 12811-1

Geçici iş donanımları – Bölüm 1 – Performans gerekleri ve genel tasarım

prEN 12811-2 Temporary works equipment – Part 2:Information on materials.

TS EN 12811-2

Geçici iş donanımları – Bölüm 2 – Malzeme bilgileri

EN 12811-3 Temporary works equipment – Part 3: Load testing

TS EN 12811-3

Geçici iş donanımları – Bölüm 3 – Yük deneyleri

ENV 1999-2:1998 Eurocode 9

Design of aluminium structures – Part 2: Structures susceptible to fatigue.

TS ENV 1999-2

Alüminyum yapıların tasarımı - Bölüm 2: Yorulmaya karşı hassas yapılar (Eurocode 9)

3 Terimler ve tarifleri Bu standardın amacı bakımından, EN 12811-1’de verilenlerle birlikte aşağıda verilen terimler ve tarifler uygulanır. 3.1 İskele sistemi a) Birbiri ile birleştirilebilir bileşenler takımı, çoğunlukla iskele sistemi amacına uygun şekilde tasarımlanmış olan, b) Değerlendirilmiş sistem konfigürasyonlar takımı, c) Mamul el kitabı. 3.2 Bileşen İskele sisteminin, düşey çerçeve veya diyagonaller gibi, daha fazla kısma ayrılamayan parçası. 3.3 Eleman Bir düşey çerçevenin enine ara bağlantısı gibi bileşenin bütünleşik (örneğin kaynaklı) parçası. 3.4 Birleştirme tertibatı İki veya daha fazla bileşenin birleştirilmesi için kullanılan tertibat. 3.5 Konfigürasyon Bağlantı tertibatları vasıtasıyla bir araya getirilmiş bileşenlerin özel düzeni. 3.6 Sistem konfigürasyonu Yapının tamamından veya yapıyı temsil eden bir kısımdan oluşan sistem konfigürasyonu. 3.7 Standart sistem konfigürasyonları takımı Tam bir iskeleden veya iskeleden temsilî bir bölüm ihtiva eden sistem konfigürasyon dizisi. 3.8 Sistem genişliği (SW) Dikmeler arasında oluşan, EN 12811-1 Çizelge 1’deki en büyük genişlik sınıfı. 3.9 Değerlendirme Sistemi oluşturan bütün unsurların bu standardda belirtilen gereklere uygun olup olmadığını belirlemek üzere gerçekleştirilen kontrol işlemi.


3

4 Sınıflandırma Bir iskele sistemi Çizelge 1’e uygun olarak sınıflandırılmalıdır. Çizelge 1 – İskele sisteminin sınıflandırılması

Sınıflandırma kriteri Sınıflar Hizmet yükü EN 12811-1 Çizelge 3’e uygun 2, 3, 4, 5, 6 Plâtformlar ve mesnetleri (D) Düşme deneyi ile tasarımlanmış

(N) Düşme deneyi ile tasarımlanmamış Sistem genişliği SW06, SW09, SW12, SW15, SW18, SW21, SW24 Baş mesafesi EN 12811-1 Çizelge 2’ye uygun H1 ve H2 Kaplama (B) Kaplanmış

(A) Kaplanmamış Düşey ulaşım metodu (LA) Hareketli merdiven

(ST) Merdiven (LS) Her ikisi de

5 Kısa gösteriliş Bir iskele sisteminin kısa gösterilişi, bu standarda uygun olarak aşağıdaki kısımları içermelidir.

İskele TS EN 12810 – 4D – SW09/250 – H2 – B – LS

Hizmet yükü sınıfı: Çizelge 1’e bakılmalıdır. Plâtformlar üzerine düşme deneyleri (D) Düşme deneyleri yapılmış (N) Düşme deneyleri yapılmamış Sistem genişlik sınıfı : Çizelge 1 / cm olarak çıkma uzunluğu Baş mesafesi sınıfı: Çizelge 1 (A) Kaplanmamış; (B) Kaplanmış Çizelge 1 Örnekteki kısa gösteriliş, yük sınıfı 4, sistem genişliği en az 0,9 m ve en fazla 1,2 m, çıkma uzunluğu 2,5 m çalışma alanı ile enine ara bağlantı veya bağ elemanları arasındaki baş mesafesi en az 1,9 m, kaplamalı, hem hareketli hem de normal merdivenle ulaşım sağlanan bir iskeleyi gösterir. Bir iskele sisteminin birden daha fazla yük sınıfı ve/veya boyut ölçüleri içermesi durumunda, her biri için ayrı bir kısa gösteriliş satırı olmalıdır. 6 Malzemeler 6.1 Genel Malzemeler Madde 6.2’de, aksi belirtilmedikçe, EN 12811-1 ve prEN 12811-2 Madde 4’e uygun olarak seçilmelidir. Uygulamada yaygın olarak kullanılan malzemelerle ilgili bilgiler prEN 12811-2’de verilmiştir. 6.2 Özel malzeme gerekleri 6.2.1 Malzeme tipleri Dikmeler, çelik veya alüminyum alaşımlardan yapılmış olmalıdır.

(LA) Hareketli merdiven, (ST) Merdiven, (LS) Her ikisi de Çizelge 1


4

6.2.2 Çelik borular (dairesel) 48,3 mm dış çapa sahip çelik borular, Çizelge 2’de verilen özelliklere uygun olmalıdır. Not – Farklı çapa sahip çelik borular için EN 12811-1 Madde 4.2.1.3‘e bakılmalıdır. Çizelge 2 – 48,3 mm dış çapa sahip çelik boruların et kalınlıkları ve akma gerilmeleri

Anma et kalınlığı

mm

En küçük akma gerilmesi N/mm2

Et kalınlığının eksi toleransı

mm

1 2,7 ≤ t< 2,9 315 0,2 2 t 2,9≥ 235 EN 10219-2’ye uygun

6.2.3 Alüminyum borular (dairesel) 48,3 mm dış çapa sahip alüminyum borular Çizelge 3’te verilen özelliklere uygun olmalıdır. Çizelge 3 – 48,3 mm dış çapa sahip alüminyum boruların et kalınlıkları ve akma gerilmeleri

Anma et kalınlığı

mm

En küçük akma gerilmesi N/mm2

Et kalınlığının eksi toleransı

mm

1 ≤ ≤3,2 t 3,6 250 0,2 2 ≤3,6 t < 4,0 215 0,2 3 ≥t 4,0 195 EN 755-8’e uygun

6.3 Muayene belgeleri Yük taşıyan elemanlarda kullanılan malzemeler, EN 10204’ye uygun 2.2 nolu deney raporu veya 2.3 nolu özel bir deney raporu ile birlikte teslim edilmelidir. Aşağıda verilen malzemeler için, asgari EN 10204’te verilen 3.1 B seviyesinde muayene sertifikası gereklidir: - Anma akma gerilmesi 235 N/mm2’den büyük çelik, - Dökme demir, - Alüminyum alaşımları, - Anma et kalınlığı 2,9 mm’den küçük dikmeler için çelik borular.

Borular için sertifikalar, ağırlık, boyut ölçüleri ve Çizelge 2 ile Çizelge 3’te verilenlere uygun eksi toleransları içermelidir. EN 10204 kapsamında olmayan malzemeler için eşdeğer sertifikalar temin edilmelidir. 7 Genel gerekler 7.1 İskele sistem bileşenlerinin dizilim bütünlüğü İskele sistemi, imâlatçı tarafından beyan edilmesi gereken, sistem konfigürasyonları takımını standart bir şekilde oluşturmak için gerekli tüm bileşenleri içermelidir. Bunlar aşağıda verilmiştir: a) Gerekli düşey ve yatay bileşenler, Madde A.1, b) İskelenin uçları ve dış kenarında yan koruma sağlanması için gerekli bileşenler, Madde A.2, c) Sağlanan ulaşım metodu için gerekli bileşenler, Madde 4 ve Madde A.3, d) Aşağıdaki yardımcı bileşenler (Madde A.4).

- İskele sistemlerinin hepsi için: kafes kirişler; SW06 ve SW09 genişlik sınıfındaki sistemler için: plâtform birimleri ile uygunluk gösteren hop-up konsolları gibi plâtform uzatma bileşenleri,

- İmalatçı tarafından teklif edilmesi halinde: Diğer genişlik sınıfları, yaya çerçevesi, güvenlik ağı, ağ örtüsü, levha ve koruyucu kanat için plâtform uzatma bileşenleridir.


5

7.2 Standart sistem konfigürasyonları takımı 7.2.1 Genel Standart takım, Madde 7.1’e uygun olarak imâlatçı tarafından beyan edilen bütün bileşenler ve ankraj paternleri için sistem konfigürasyonlarını içermelidir. Bütün sistem konfigürasyonları için Madde 7.2.2’deki şartlar, özel sistem konfigürasyonları için ise Madde 7.2.3’teki şartlar dikkate alınmalıdır. Standart takım, aynı zamanda 1’den n’e kadar olan sayıda çıkmaya sahip sistem konfigürasyonlarını içermelidir. n, yapının aynı sistemle tekrar ettiği durumlardaki çıkma sayısıdır. 7.2.2 Bütün sistem konfigürasyonları için geçerli olan gerekler Sistem konfigürasyonları aşağıda verilenlere sahip olmalıdır: a) Sistemin baş mesafesi sınıfına ve ayarlanabilen taban plâka yüksekliğine bağlı olarak 24 m ve 25,5 m

arasındaki yükseklik. Bu yükseklik, en üst plâtformun yüzeyi ile taban plâkasının alt kenarı arasındaki mesafe olarak ölçülür.

b) Tam bir plâtform ve yan koruma - SW06 ve SW09 sistem genişlik sınıfları için aralarında yaklaşık 2 m’lik fark olan bütün seviyelerde, - Diğer bütün sistem genişlik sınıfları için aralarında yaklaşık 2 m’lik fark olan art arda gelen beş seviyede,

c) Tam olarak uzatılmış ayarlanabilen taban plâkaları. 7.2.3 Belirli sistem konfigürasyonları için geçerli olan gerekler 7.2.3.1 SW06 ve SW09 genişlik sınıfları ve imâlatçı tarafından teklif edilmesi durumunda diğer genişlik sınıflarındaki sistemler için, plâtform uzatmaları, dikkate alınan bütün sistem konfigürasyonlarının tam uzunluğu boyunca her bir plâtform seviyesine(Madde 7.2.2.b) uyabilir özellikte olmalıdır. 7.2.3.2 Kaplanmamış sistem konfigürasyonları için bağlanmış seviyelerin altında ve üzerinde bağ bulunmayan 3,8 m’lik serbest bir bölge olmalıdır. Bu gerek, kafes kiriş gibi yardımcı bileşenlerin olduğu yerlerdeki sistem konfigürasyonları bölgesine uygulanamaz. Not – Tipik bağlantı paterni örnekleri, Şekil 1’de verilmiştir. Bağ bulunmayan bölgenin çalışma kat

seviyeleri arasındaki normal mesafenin en az iki katı kadar bir mesafede olması tercih edilir. Bağ bulunmayan bölge için gerekli şart, iskelenin yeterli dayanıma sahip olacak şekilde tasarlanmasıdır.

7.2.3.3 Kafes sistem için boyut ölçüleri, Madde 7.3.6.1’deki gerekleri sağlamalıdır.


6

Açıklamalar 1 Tip a – Tipik şaşırtmalı bağ paterni 2 Tip b – Tipik sürekli yatay bağ paterni

Şekil 1 – Tipik ankraj paterni örnekleri 7.3 İlâve gerekler 7.3.1 Genel İskele sistemi, EN 12811-1 Madde 5’e ve aşağıdaki ilâve gereklere uygun olmalıdır. 7.3.2 Yan koruma Yan koruma için bu amaçla yapılmış bileşenler kullanılmalıdır. 7.3.3 Düşeyliği ayarlanabilen taban plâkaları Düşeyliği ayarlanabilen taban plâkaları en az 200 mm ayar kapasitesine sahip olmalıdır. 7.3.4 Plâtformlar 7.3.4.1 Plâtform yüksekliğinin kullanıma uyarlanabilirliği için, iskele sistemi aşağıdakileri sağlayabilecek bileşenleri içermelidir: a) Aralarında 2,0 m’ye kadar seviye farkı olan yüzeyler üzerinde yan yana dikme çiftlerinin montajı, b) 2,0 m ile 24,0 m arasında bir yüksekliğe sahip tek bir plâtformun montajı. 7.3.4.2 Plâtform yüzeyi yatay olmalı ve taşıma esnasında hasar görmemelidir. İskele sistemi, tabliye bileşenleri arasındaki 25 mm’den daha geniş bir boşluğu kapatmak için uygun bir şekilde boyutlandırılmış elemanları içermelidir. 7.3.4.3 Bir dikmenin plâtformu kısımlara ayırdığı durumlarda, bu kısımlar arasındaki mesafe 80 mm’den daha fazla olmamalıdır (Madde 7.3.4.2) 7.3.5 Bağlantılar 7.3.5.1 Her bir bağlantı tertibatı etkili, izlenmesi kolay olmalı ve bu bağlantı tertibatı bileşenlerinin montajı ve sökülmesi kolay olmalıdır. Yan korumalar da dâhil yapının kısımlarını oluşturan bağlantı tertibatlarının sabitlenmesi, doğrudan tasarlanmış etkiler hariç diğer bütün etkiler altında açılamaz özellikte olmalıdır.


7

7.3.5.2 Plâtform birimleri kazaen yukarı kalkmalara karşı kilitli olmalıdır. Plâtform birimlerinin montaj işlemi sırasında bir sonra gelen bileşenin ilâvesi yoluyla konumunun sabitlenmesi tercih edilir. Buna alternatif olarak, yukarı kalkmayı önleyen sabitleme aygıtları da kullanılabilir. Bu sabitleme aygıtlarının yeterli şekilde monte edildiği üst veya alt kısımdan gözle kontrol edilmelidir. 7.3.5.3 Bitişik plâtform birimleri, bağıl sehimleri azaltmak için birbirine bağlanabilir. Fakat bu işlemin ayrı bileşenler vasıtasıyla yapıldığı yerlerde, bu bileşenler değerlendirmede dikkate alınmaz. 7.3.5.4 Gevşek geçmeli boruları iskele dikmesine bağlamak üzere EN 39’a göre aşağıda verilen elemanlar kullanılmalıdır: a) Dikmenin Çizelge 2 ve Çizelge 3’te verilen gereklere uygun olması durumunda, EN 74’e uygun

birleştirme elemanları kullanılabilir. b) Dikmenin Çizelge 2 Satır 1 veya Çizelge 3 Satır 1 ve 2’ye uygun olması durumunda, kayma ve çekerek

ayırmadan başka karakteristikler dikkate alınmayabilir. c) Yukarıda verilenlerden farklı herhangi dikme için en azından b maddesinde verilen kuvvetleri iletebilecek

yeterlilikte bir bağlantı tertibatı kullanılmalıdır. 7.3.5.5 Kamalar veya pimler gibi bağlantı tertibatının hareketli parçaları, dikme bağlantıların bir parçasını oluşturan ve çekme kuvvetlerini aktaran pimler hariç, bağlantının bir kenarına kalıcı şekilde tutturulmalıdır. 7.3.6 Yardımcı bileşenler 7.3.6.1 İskele içinde kafes kiriş kullanılarak bağlantısı güçlendirilen kısım, en az net 3,5 m genişlikte ve en az net 3,5 m yükseklikte olmalıdır. 7.3.6.2 Seçilen genişlik sınıfı ötesinde, platformun yatay yönde uzatılmasına izin verilen yerlerde, bileşenin uçtan uca genişliği en az 260 mm artırılmalıdır. 7.3.6.3 İskele altında uzunluk boyunca yaya geçiş boşluğu bırakılmışsa, bu boşluk ölçüleri, Şekil 2’ye uygun olmalıdır.

Şekil 2 – Yaya geçiş boşluğu için en küçük net ölçüler

8 Yapısal tasarım için gerekler 8.1 Etkiler Bütün sistem konfigürasyonları EN 12811-1,Madde 6.2’de verilen etkiler ile EN 12811-1, Madde 6.2.9’da belirtilen yük kombinasyonlarına direnç göstermelidir. Çalışma rüzgâr yükü, EN 12811-1 Madde 6.2.7.4.2’ye uygun olarak belirlenmelidir. Bu standardın amacı bakımından en büyük rüzgâr etkisi, Şekil 3’ten alınan rüzgâr basıncı kullanılarak hesaplanmalıdır. Not 1 - Kar ve buz yüklemesi için herhangi bir gerek bulunmamaktadır.


8

Not 2 - Şekil 3’teki rüzgâr basınçları sadece tip değerlendirmesi için verilmiştir. Bu basınçlar gerçek kullanım için gerçek şartların çok daha ağır olma ihtimali nedeniyle uygun olmayabilir.

8.2 Dirençler, rijitlikler Elemanların, bileşenlerin ve bağlantı tertibatlarının direnç ve rijitlikleri, prEN 12811-1’e uygun olarak tayin edilmeli veya deney yoluyla EN 12811-3’e uygun olarak belirlenmelidir. 8.3 Rüzgâr yüklerinin uygulanması En büyük ve çalışma rüzgâr yükü, cepheye dik ve paralel olarak ayrı ayrı uygulanmalıdır. Kaplanmamış sistem konfigürasyonlarında, ulaşım bileşenleri de dâhil olmak üzere bütün bileşenler dikkate alınmalıdır. Karakteristik rüzgâr yükü değeri FK, Eşitlik (1) ile hesaplanmalıdır:

∑i=n

K s i f ii=1

F = c × (A ×c × q ) (1)

Burada; Ai Çizelge 4’te belirtilen referans alan, cf Çizelge 5’ten alınan aerodinamik kuvvet katsayısı, cs Çizelge 6’dan alınan yapı yerine bağlı rüzgâr etki katsayısı, qi Şekil 3’e uygun tasarım rüzgâr basıncı dır.

Şekil 3 – Tasarım rüzgâr basıncı

Çizelge 4 – Rüzgâr basıncı için referans alan Sistem konfigürasyonlarının kaplanma durumu Referans alan, Ai Kaplanmamış Rüzgâr doğrultusunda çıkıntısı olan her bileşenin

alanı Kaplanmış Kaplama yüzey alanı ( EN 12811-1 Madde A.3 )

Çizelge 5 – Aerodinamik kuvvet katsayısı cf

Kuvvet katsayısı Sistem konfigürasyonlarının kaplanma durumu Cepheye dik Cepheye paralel Kaplanmamış 1,3 1,3 Kaplanmış 1,3 0,1

Çizelge 6 – Yapı yerine bağlı rüzgâr etki katsayısı cs

Yapı yerine bağlı rüzgâr etki katsayısı Sistem konfigürasyonlarının kaplanma durumu Cepheye dik Cepheye paralel Kaplanmamış 0,75 1,0 Kaplanmış 1,0 1,0 Not – Yapı yerine bağlı rüzgâr etki katsayısı değerleri, doluluk oranı 0,4 olan cephelere karşılık gelir.Aynı zamanda EN 12811-1’e başvurulmalıdır.


9

8.4 Plâtformlar için düşme deneyleri D sınıfındaki iskele sistemlerine ait, plâtformlar ve mesnetleri, EN 12810-2 Ek B’ye uygun şekilde yapılan düşme deneyleri sonucunda yeterli bulunmalıdır. 8.5 Dayanıklılık 8.5.1 Genel Genel olarak bileşenler, tasarımda bağlantı tertibatları ve iskele sistemi konfigürasyonları için yorulma etkisinin dikkate alınmasına gerek yoktur. Ancak, merdivenlerde, kaynaklanmış alüminyum dişler, hem hesap hem de deneylerle dayanıklılık bakımından kontrol edilmelidir. Tasarım esasları aşağıdaki gibi olmalıdır. Yük 1,5 kN olmalı ve 100 mm x 100 mm’lik bir alan üzerine uygulanmalıdır. Bir diş, aşağıda verilen iki yük konumunda ayrı ayrı kontrol edilmelidir. a) Dişin merkezinde, b) Kirişten 100 mm’den daha uzak olmayan yük merkezinde. Bir diş 300 000 yükleme ve boşaltma etkisine direnç gösterecek yeterlilikte olmalıdır. 8.5.2 Hesap yoluyla tasarım Dayanıklılık, ENV 1999-2 Madde 1.5’e göre ”Eşdeğer yorulma yükünün”, Madde 8.5.1’de tarif edilen yük konumlarında uygulanması ile ENV 1999-2’ye uygun olarak kontrol edilmelidir. 8.5.3 Deneyler yoluyla tasarım Dayanıklılık, EN 12810-2 Ek C’ye uygun olarak kontrol edilmelidir. 8.6 Titreşim deneyleri Titreşim deneyleri kamalı bağlantı tertibatları gibi sıklıkla tersinir yük etkileri altında gevşemeye maruz kalabilecek bağlantı tertibatlarında EN 12811-3 Madde 7.4’e uygun olarak yapılmalıdır. Hiçbir bağlantı tertibatı titreşim altında gevşememelidir. İlgili metinde verilen en düşük kriterler uygulanır. 8.7 Sehimler Sehimler EN 12811-1 Madde 6.3’te belirtilen değerleri aşmamalıdır. Aynı zamanda Madde 7.3.5.3’e bakılmalıdır. 9 El kitabı 9.1 Genel İmâlatçı mamul el kitabını oluşturan bir dizi talimat hazırlamalıdır. Bu talimatlar yapısal tasarımda esas alınmalıdır. Mamul el kitabında yer alması gerekenler Madde 9.2’de verilmiştir. İmâlatçı şantiyede kullanım için de, bir imâlat el kitabı hazırlamalıdır. Bu kılavuz mamul el kitabı kapsamında olmalıdır. İmâlat el kitabının içeriği Madde 9.3’te verilmiştir. 9.2 Mamul el kitabının içeriği Mamul el kitabı EN 12811-1 Madde 8’de verilen aşağıdaki bilgileri içermelidir: a) Bütün bileşenlerin bir listesi tarifleri ile birlikte; örneğin çizimlerle, b) Bileşenlerin montaj, sökme ve taşınma işlem sırası talimatları, c) Her bir standart sistem konfigürasyonları takımının yükseklik ve genişlik sınıfları ile bütün boyut ölçüleri,

ankraj paterni ve yardımcı bileşenlerin nasıl kullanıldığının verildiği plân, d) Bütün bu koşullar altında bağlantı talimatları, e) Rüzgâr basıncı, buz ve kara ait kullanım sınırlamaları, f) Gevşek geçmeli borular ve birleşim elemanları gibi iskele yapım amacıyla tasarlanmayan elemanların

tanımlayıcı bütün özellikleri, Not - Bu bilgiler, imâlatçı tarafından temin edilmemiş ise, bütün malzemelerin satın alınması için gerekli

veriyi sağlar.


10

g) İskelenin taban plâkalarından zemine uygulanan yükler ve iskeleden bağlandığı cepheye uygulanan yükler,

h) Belirgin bir şekilde hasar görmüş bileşenlerin kullanılmadığının gösterilmesi, i) Varsa imâlatçının uygun gördüğü depolama, bakım veya onarım talimatları, j) Deneyler sonucunda değerlendirilen bileşen ve bağlantı tertibatları için direnç ve rijitlikler gibi yapısal

veriler, k) Bağlantıların geçici olarak kaldırılması veya yüksekliğin 25,5 m’den daha fazla olması örneklerinde

olduğu gibi standart sistem konfigürasyonları takımının dışında olan potansiyel uygulama hallerinde daha ileri bilgilerin nasıl temin edileceği,

l) EN 74’te verilen birleşim elemanları yoluyla, Madde 7.3.5.4’te belirtilen dikmelere uygulanan yüklerin sınırlandırılması hakkında bilgiler.

9.3 Talimat el kitabının içeriği Talimat el kitabı Madde 9.2’de belirtilen a’dan i’ye kadar maddeler ile k maddesini içermelidir. 10 İşaretleme Belli bir amaca göre tasarlanmış bileşenler aşağıda verilenler kullanılarak işaretlenmelidir: a) İskele sistemini ve imâlatçısını tarif eden semboller veya harfler, b) Son iki rakam kullanılarak imâlat yılı. Alternatif olarak imâlat yılı kopyası için bir kod kullanılabilir. İşaretleme bileşenin ömrü boyunca okunaklı olarak kalacak şekilde düzenlenmelidir. Kullanılan harflerin büyüklüğü bileşenin büyüklüğü ile orantılı seçilmelidir. 11 Değerlendirme Değerlendirme orijinal tasarımcı kişi veya kurumdan farklı bir kişi veya kurum tarafından yapılmalıdır. Başarılı bir değerlendirme sağlamak üzere değerlendirici tarafından bir belge hazırlanmalıdır. Bu belge bütün muayene ve deney raporlarının kaynaklarını tarif etmeli ve aşağıdakileri içermelidir:

- Muayene edilmiş olan özel bir bileşen takımının tarifi, - Standart bir sistem konfigürasyonu takımının tarifi, - Deneylerle değerlendirilen bileşen ve bağlantı tertibatları için direnç ve rijitlikler gibi yapısal veriler.


11

Ek A (Bilgi için)

Ön yapımlı iskele sistemlerinde yaygın şekilde kullanılan bileşenler

Not 1 - Bu sistem bileşenlerinin bazıları Şekil B.1 ve Şekil B.2’de gösterilmiştir. Not 2 - Listeler ayrıntılı değildir. A.1 Temel sistem bileşenleri a) fc1 dikme b) fc2 enine ara bağlantı c) fc3 düşey çerçeve d) fc4 yatay çerçeve e) fc5 tek çıkmalı bir plâtformdan oluşan plâtform birimi f) fc6 tek çıkmalı bir plâtformdan oluşan plâtform birimi takımı g) fc7 boyuna ara bağlantı h) fc8 yatay düzlemde diyagonal i) fc9 düşey düzlemde diyagonal j) fc10 bağ elemanı k) fc11 taban plâkası l) fc12 ayarlanabilen taban plâkası m) fc13 eğimli yüzey üzerine yerleştirmek için tasarlanan bileşenler A.2 Yan koruma sağlayan sistem bileşenleri a) pc1 ana korkuluk b) pc2 ara korkuluk c) pc3 korkuluk çerçevesi d) pc4 birden fazla amaç için kullanılan korkuluk birimi e) pc5 topuk tahtası f) pc6 ana uç korkuluk g) pc7 ara uç korkuluk h) pc8 uç korkuluk çerçevesi i) pc9 uç topuk tahtası j) pc10 korkuluk direği k) pc11 ızgara birimi A.3 Ulaşım bileşenleri a) cc1 taşınabilir merdiven b) cc2 çatı kapısı ulaşımlı plâtform birimi c) cc3 kat merdiveni A.4 Yardımcı bileşenler a) ac1 hop-up konsol b) ac2 hop-up konsol için plâtform birimi c) ac3 koruyucu kanat d) ac4 kafes kiriş e) ac5 yaya çerçevesi f) ac6 güvenlik ağı g) ac7 ağ örtü h) ac8 kaplama


12

Ek B (Bilgi için)

Tipik kuşaklama metodları

B.1 Şekil B.1 yatay iki bağlantı kuşaklama tipini gösterir. Her birinin esasını iskele sistemi boyunca düşey çerçeve oluşturur. Birinin diğeri üzerine gelmesi ile düşey düzlemde bir rijitlik sağlanır.

Şekil B.1 – Yatay kuşaklama kullanılarak oluşturulan rijit düşey düzlem örnekleri

B.2 Şekil B.2’de altı tip boyuna kuşaklama tipi gösterilmiştir. Bu kuşaklama tiplerinin esasını, iskelenin dış yüzünde oluşturulan ve düşey düzlemde rijitlik sağlayan kuşaklar oluşturur.

Açıklamalar 1 Diyagonalli 2 St Andrew’s çaprazı 3 Korkuluk çerçeveli (a) 4 Korkuluk çerçeveli (b) 5 Korkuluk çerçeveli (c) 6 Çok amaçlı korkuluk birimli (d) Not – Çok amaçlı korkuluk birimi, monte edilmiş ve korunmuş mevcut bir seviyenin hemen üzerinde montaj

ve sökme sırasında daha güvenli bir kat seviyesi oluşturmak için kullanılan bir yan koruma bileşenidir.

Şekil B.2 – Boyuna kuşaklama kullanılarak oluşturulan rijit düşey düzlem örnekleri


13

Ek C (Bilgi için)

A-sapmaları, sınıf seçimleri ve milli idarî yönetmelikler hakkında bilgiler

C.1 Bu standarda Ek ZB’de gösterilen A-sapmalarına ilâve olarak A-sapmaları EN 12811-1’de verilmiştir. C.2 Bazı Avrupa ülkeleri sınıf seçeneklerini azaltmışlardır. C.3 Avrupa ülkeleri aşağıda verilen onaylar için farklı idari yönetmeliklere sahiptir. Örneğin; - Teknik onay işlemler, - Kalite kontrol için kurallar, - Farklı görevler için kurumların onayı.


14

Ek ZB (Bilgi için)

Milli A-sapmaları

İlgili ülkenin CEN üyeliği dışında geçen zaman zarfında, mevzuatlarında yaptığı değişiklerden kaynaklanan sapmadır. CEN’e üye bir ülkedeki A-Sapması, bu ülke tarafından geri çekilinceye kadar ilgili EN standardında belirtilen hükümlerin yerini alır. Bu standard herhangi bir Avrupa Direktifi kapsamına girmemektedir. Germany Façade scaffold sytems as specified in this standard may only be used in Germany if the criteria stated below are satisfied. The criteria based on the provisions for safety and health at work laid down by the Employers Liability Insurance Association BGR 165-174 (formerly ZH/534.0 to 534.9) the deadlines for the acknowlegment of which - 1997-02-07 and 1999-01-21- set by the Commission in accordance with article 9, paragraph 1 of Directive 98/34/EC have passed. a) In deviation from 7.3.5.2 the safety mechanism against unintentional lifting of platform units shall be in

accordance to EN 292 b) Façade scaffold systems shall fulfil the protection function of service scaffolds in accordance with DIN

4420-1, published together with this European Standard.


15

Kaynaklar

• HD 1000; 1988, Service and working scaffolds made of prefabricated elements –Materials, dimensions, design loads and safety requirements.

TÜRK STANDARDITURKISH STANDARD

TS EN 12810-2Aralık 2005

ICS 91.220

ÖN YAPIMLI BİLEŞENLERDEN OLUŞAN CEPHE İSKELELERİ - BÖLÜM 2: ÖZEL YAPISAL TASARIM METOTLARI Façade scaffolds made of prefabricated components - Part 2: Particular methods of structural design

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak

gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini

bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.


Ön söz − Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 12810-2 (2003) standardı esas alınarak, TSE İnşaat

İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 22 Aralık 2005 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

− Bu standardın kabulü ile TS 8538 (1990) ve TS 8539 (1990) iptal edilmiştir. − Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent

hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.


İçindekiler

1 Kapsam....................................................................................................................................................1 2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ..........................................................................................1 3 Terimler ve tarifleri .................................................................................................................................1 4 Yapısal tasarım .......................................................................................................................................1

4.1 Genel .....................................................................................................................................................1 4.2 Yapısal analiz için modeller...................................................................................................................3 4.3 Konfigürasyon ve birleştirme araçlarları üzerinde yapılan deneyler .....................................................8 4.4 Bir sistem konfigürasyonunu temsil eden bir kesit üzerinde yapılan deneyler.....................................9

Ek A - Birleştirme araçları ve konfigürasyonlar için tipik deneyler........................................................12 Ek B - Plâtformlar ve mesnetleri için düşme deneyleri............................................................................18 Ek C - Kaynaklanmış alüminyum dişler için tekrarlı yükleme deneyleri................................................20 Kaynaklar......................................................................................................................................................21


1

Ön yapımlı bileşenlerden oluşan cephe iskeleleri - Bölüm 2: Özel yapısal tasarım metotları

1 Kapsam Bu standard, EN 12810-1’e uygun cephe iskele sistemlerini kapsar. EN 12811-1, EN 12811-2, EN 12811-3 ve EN 12810-1’de verilen kurallara ilâve olarak, bu standarda cephe iskele sistemlerinin hesap ve deney yolu ile yapısal analizleri ve tasarımı için kurallar tarif edilmiştir. Temel gerekler ENV 1993-1-1 ve ENV 1999-1-1’de verilmiştir. 2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartıyla uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı kullanılır (tadiller dâhil). EN, ISO, IEC vb.

No Adı

(İngilizce) TS No1)

Adı

(Türkçe) EN 12810-1 Façade scaffolds made of

prefabricated elements Part 1: Product specifications

TS EN 12810-1

Ön yapımlı elemanlardan oluşan cephe iskeleleri – Bölüm 1 – Mamul özellikleri

EN 12811-1 Temporary works equipment Part 1: Scaffolds – Performance requirements and general design

TS EN 12811-1

Geçici iş donanımları – Bölüm 1 – İskeleler – Performans gerekleri ve genel tasarım

EN 12811-2 Temporary works equipment Part 2:Information on materials.

TS EN 12811-2

Geçici iş donanımları – Bölüm 2- Malzeme bilgileri

EN 12811-3 Temporary works equipment Part 3: Load testing

TS EN 12811-3

Geçici iş donanımları – Bölüm 3 – Yük deneyleri

3 Terimler ve tarifleri Bu standardın amacı bakımından, EN 12810-1 ve EN 12811-1’de verilen terimler ve tarifleri uygulanır. 4 Yapısal tasarım 4.1 Genel Herbir ön yapımlı iskele sistemine ait standart sistem konfigürasyonları takımının yapısal tasarımı, EN 12811-1, EN 12811-2, EN 12811-3 ve EN 12810-1 ile bu standardda verilen gereklere uygun olarak yapılmalıdır. Yapısal tasarımda, Çizelge 1’de verilen hesap yöntemlerinden biri kullanılmalıdır. Ayrıca Şekil 1’e de bakılmalıdır. 1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli olanlar İngilizce metin olarak basılmış Türk Standardlarıdır.


2

Çizelge 1 – Yapısal tasarım safhaları

1.yöntem 2.yöntem Tasarım safhası Modüler ve çerçeve sistemler Sadece çerçeve sistemler

1 Konfigürasyonlar, birleştirme tertibatları ve bileşenler için deneyler

2/3 Standard takımın her sistem konfigrasyonu için hesaplamalar

crα ’in tayini

2

2crα ≥ olması hâlinde 2.yönteme geçilmelidir.

crα <2 olması hâlinde, 1.yönteme geçilmelidir.

Kuvvet ve momentlerin dağılımlarını belirlemek için kullanılan yapısal analizler: 3a İkinci dereceden teori crα esas alınarak ve büyütme katsayıları kullanılarak

birinci derece teori

3 3b Tek bileşen ve birleştirme araçlarlarının, yeterli dirence sahip olduğunun doğrulanması için

analizler

Bir sistem konfigürasyonunu temsil eden bir kesit üzerinde bir deney

4 Tip 1 Önemli yük yer değiştirme davranışının doğrulanması amacıyla

Tip 2 crα ’in doğrulanması amacıyla

crα tasarım yüklerine uygulanacak en küçük elâstik burkulma yük katsayısıdır. 1.yöntem tercih edilen yöntemdir. 2.yöntem ise sadece çerçeve sistemler için ve crα katsayısının 2’den büyük olması durumunda kullanılabilir. Safha 2 ve Safha 3, EN 12810-1 Madde 8’de verilen gereklere uygun olarak her bir standart sistem konfigürasyonları takımı için yapılmalıdır. 3B safhası, bütün bileşenler ve birleştirme araçlarının en elverişsiz yükleme durumunun dikkate alındığı analizi içermelidir. Eleman kusurlarının analizde kurulan modele dâhil edilmemesi hâlinde, bileşen duraylılığı ayrıca kontrol edilmelidir. İç kuvvetler ve momentlerin tayini için elâstik yöntemler kullanılmalıdır. Analizlerde, EN 12811-3‘te belirtilen gereklere uygun olarak tayin edilen modüler düğüm noktaları ve yatay düzlemlerin doğrusal olmayan yapısal karakteristikleri kullanılmalıdır. Sistem konfigürasyonlarının yük taşıma kapasitesine aşağıdaki şartların sağlanması durumunda erişilir: - Tek en kesit için EN 12811-1’e göre bulunan dirençlere erişildiğinde veya - Bir bileşenin veya birleştirme araçlarının ya da yayın direncine erişildiğinde. Not – Bu tip dirençler deney sonuçları kullanılarak değerlendirilir. 1.yöntemde, yer değiştirmiş sistemin dengesi, doğrudan ikinci dereceden analizler kullanılarak hesaba katılmalıdır. 2.yöntemde ise yer değiştirmiş sistemin dengesi, birinci dereceden analizlerde büyütme katsayıları kullanılarak dolaylı olarak dikkate alınmalıdır. 4. Safhada, bir sistem konfigürasyonunu temsil eden bir kesit üzerinde deney yapılmalıdır.


3

4.2 Yapısal analiz modelleri Yatay ve düşey bileşenlerin düzenlenmesi, kuşaklama bileşenlerinin düzeni ile sıklığı ve bağlantıların konumu ile sıklığı, mamul el kitabına uygun olmalıdır. Şekil 2’de tipik bir sistem konfigürasyonu gösterilmiştir. Bu uzay sistem, üç boyutlu bir analiz yapılarak veya aralarındaki etkileşimin uygun bir şekilde dikkate alınması koşulu ile ayrı ayrı kontrol edilen düzlemsel sistemlere ayrılarak dikkate alınmalıdır. Şekil 2‘de cepheye dik, düşey doğrultuda olan basitleştirilmiş sistem örnekleri de gösterilmiştir. Şekil 3, Şekil 4 ve Şekil 5’te cepheye paralel, düşey doğrultuda basitleştirilmiş sistem örnekleri gösterilmiştir. Herhangi bir basitleştirilmiş sistem işleme tâbi tutulurken sınır şartları, tüm yapı davranışını temsil edecek şekilde seçilmelidir. İncelenen düzlemde bulunmayan bileşenlerin, sınırlayıcı, duraylılık bozucu ve yükleme etkileri dikkate alınmalıdır. Sistem bir düzlem içinde bulunsa bile, düzlem dışı burkulma durumu özellikle incelenmelidir. Konfigürasyonlar ile enine ara bağlantı, boyuna ara bağlantı, diyagonaller ve dikmeler arasında kullanılan birleştirme tertibatlarının, ilgili yük şekil değiştirme eğrileri, kurulan modelin analizinde kullanılmalıdır. EN 12811-3 Madde 10.10’a uygun olarak, bir kiriş vasıtasıyla doğrusallaştırma yapılmasına ve emniyetli tarafta kalması koşulu ile kabuller yapılmasına izin verilir.


4

Birinci veya ikinci derece teori αcr ≥ 2

Evet Hayır

İkinci derece

Başarısız

Başarısız

Hayır Başarılı Başka bir

konfigürasyonla tekrarla

Evet

Tam ölçekli deney

Tasarım kontrollerini

yap

Şekil 1 – Yapısal tasarım aşamalarını gösteren akış diyagramı

Konfigürasyonlar, birleştirme tertibatları ve bileşenler için deneyler

Bir sistem konfigürasyonu seç

Birinci derece; Sadece çerçeve

sistemler için

Büyütme katsayılarını uygula

İkinci dereceden analizler yap Birinci dereceden analizler yap

Sistem kabul edilmez

Son


5

Şekil 2 – Gösterilen ankraj paterni için cepheye dik düşey doğrultuda basitleştirilmiş sistem örnekleri


6

Şekil 3 – Cepheye paralel basitleştirilmiş bir sistem (açıklamalar için Şekil 5’e bakılmalıdır)

Şekil 4 – Şekil 3’ün detayı (açıklamalar için Şekil 5’e bakılmalıdır)


7

Açıklamalar i aF ;F Dış ve iç dikmeler üzerinde iskeleden gelen en büyük kuvvetler

sn Verilmiş örnekteki kararlı dikme sayısı

tn Kararlı dikme gruplarındaki bağ elemanı sayısı

sI Bir dikmenin eylemsizlik momenti

sA Bir dikmenin alanı

hc Bir çıkmanın cepheye paralel yatay rijitliği

tc Cepheye paralel bir bağ elemanının rijitliği Açıklamalar 1 cephe 2 dış düzlem üzerindeki rüzgâr yükleri 3 iç düzlem üzerindeki rüzgâr yükleri 4 iç düzlem: sn x sI , sn x sA 5 dış düzlem: sn x sI , sn x sA 6 rijitliği ( sn -1)x bc olan yay 7 rijitliği tn x tc olan yay Şekil 5 – Şekil 2’de verilen konfigürasyon için cepheye paralel, düşey doğrultuda, basitleştirilmiş bir sistem

örneği


8

4.3 Konfigürasyonlar ve birleştirme tertibatları üzerinde yapılan deneyler 4.3.1 Rijitlik ve direnç tayini için yapılan deneyler Gerekli deneyler yapılmalı ve deney sonuçları EN 12811-3’e uygun olarak değerlendirilmelidir. Her bir deney parametresi için en az 5 deney yapılmalıdır. Konfigürasyonlar ve birleştirme tertibatları için tipik deney örnekleri Ek A’da verilmiştir. Bir birleştirme tertibatı veya konfigürasyonun birden fazla doğrultuda etkilere maruz kalması durumunda, bu etkiler arasındaki önemli etkileşimler dikkate alınmalıdır. Not 1 – Tipik olarak, bir birleştirme tertibatında, normal kuvvet ve eğilme momenti arasında etkileşim olabilir

fakat bu etkileşimin ikiden fazla doğrultuda da meydana gelmesi mümkündür. Asgarî şart olarak, ilgili her bir etki altındaki tasarım direnci dR , EN 12811-3’teki gereklere uygun olarak ayrı ayrı tayin edilmeli ve birleştirme tertibatları veya konfigürasyonları kontrol etmek için kullanılacak doğrusal bir etkileşim eşitliği tayin edilmelidir. İki etki için lineer etkileşim formülü Eşitlik (1)’de verilmiştir:

≤Sd1 Sd2

d1 d2

F F+ 1,0

R R (1)

Burada;

Sd1F ve Sd2F Etkiler nedeniyle oluşan tasarım değerleri,

d1R ve d2R Dirençlerin tasarım değerleri dir. Bu, genellikle emniyetli tarafta kalan bir yaklaşımdır. Şekil 6’da parçalı çizgi ile gösterilen doğru bu eşitliği temsil etmektedir. Birkaç etkinin birlikte bulunması hâlinde, ortaya çıkan göçme değerleri (deney sonuçları) düz çizginin üzerinde bulunabilir. Bu durumda etkileşim eğrisini temsil etmek üzere uygun bir yaklaşım kullanılabilir. Örnek olarak, Eşitlik (2) ile verilen fonksiyon, Şekil 6’da koyu renkle çizilmiş eğri ile gösterilmiştir.

≤

2

Sd1 Sd2

d1 d2

F F+ 1,0

R R (2)

Deneylerden elde edilen karakteristik değerler, etkileşim eğrisinin üzerinde veya dışında yer almalıdır. Not 2 – Yapım detaylarına bağlı olarak, bazı modüler birleştirme araçlarında, dikmelerdeki eksenel

kuvvetler enine ara bağlantıdaki kesme veya eksenel kuvvetleri ile, eğilme etkisine maruz kalan birleştirme tertibatlarının tasarım dayanımı üzerinde etkili olabilir.

4.3.2 Titreşim deneyleri Kullanıldığı yerdeki bütünlüğü (fonksiyonunu yerine getirebilmesi), yerleştirildiği yerden çıkma ihtimali olan kama veya benzer gevşek geçmeli bir elemanla sağlanan birleştirme tertibatlarının kullanılması durumunda, titreşim deneyleri EN 12811-3 Madde 7.4’e uygun olarak yapılmalıdır. EN 12810-1 Madde 8.6’da verilen gerekler karşılanmalıdır.


9

Açıklama • Deney sonuçları

Şekil 6 – Etkileşim ilişkisi 4.4 Bir sistem konfigürasyonunu temsil eden bir bölüm üzerinde yapılan deneyler 4.4.1 Genel Madde 4.1 ve Çizelge 1’de, iskele sistemlerinin yapısal analizine ilişkin olarak verilen iki yöntem, sistem konfigrasyonunu temsil eden bölüm üzerinde yapılan deneyler için iki farklı yaklaşım sonucu ortaya çıkar. İkinci dereceden bir analiz (1.yöntem) yapıldığında, bir sistem konfigürasyonunu temsil eden bölüm (Tip 1) üzerinde yapılan deneyin amacı, önemli yük yer değiştirme davranışını doğrulamaktır. Büyütme katsayıları kullanılarak birinci dereceden bir analiz (2. yöntem) yapıldığında, bir sistem konfigürasyonunu temsil eden bölüm(Tip 2) üzerinde yapılan deneyin amacı, hesaplarla tayin edilen elâstik burkulma yükü katsayısı crα ’i doğrulamaktır. 4.4.2 Önemli yük yer değiştirme davranışının doğrulandığı Tip 1 deneyi 4.4.2.1 Deney düzeneği Konfigürasyon deney düzeneği, bir cephe iskelesinin alt kısmını oluşturan bir sistem konfigürasyonunu temsil eden bir bölümü içermelidir. İskele sisteminin düşeyliği ayarlanabilen taban plâkaları içermesi durumunda, bu plâkalar tam olarak uzatılmış olmalıdır. Genel olarak, deney konfigürasyonu, statik hesaplar için parametreler tayin etmek üzere ayrıntılı deneylerin yapıldığı tüm birleştirme tertibatlarını ve konfigürasyonlarını içermelidir. Uygulanan dış etkiler, bu birleştirme araçları içerisinde iç kuvvet oluşmasına sebep olabilir. Şekil 7’de Tip 1 deney sistemi için uygun bir konfigürasyon deneyi örneği gösterilmiştir. Bu deneyde kullanılan iskele sisteminde, Şekil 2’de verilen paterne karşılık gelen ankraj paternleri ve üç çıkmaya mesnetli diyagonaller kullanılmıştır. Düşey yüklerin uygulanması ve düşeyliği ayarlanabilen taban plâkaları için sınır koşullarının modellenmesinde, kıyaslama hesaplarının aynı sınır koşullarını sağlaması koşulu ile bazı serbestlikler uygulanabilir.


10

Şekil 7 – Tip 1 deneyi için hazırlanan konfigürasyon örneği

4.4.2.2 Deney işlemi Deneylerde kullanılan konfigürasyonlara aşağıdaki yükler uygulanmalıdır: a) Her bir dikme üzerine düşey bir yük. Bu düşey yük değeri, her bir iç dikme için Fv ve her bir dikme için en az Fv/2 olmalıdır, b) Ankrajla bağlanmamış düğüm noktasında, cepheye dik en az bir yatay Fn yükü, c) Ankrajla bağlanmamış yatay bir düzlemde yan yana gelen düğüm noktalarına, iki yatay p

HF yükü. Her bir yatay kuvvet değeri FH, Eşitlik (3)’te verilmiştir.

H d pF = F ×n (3) Burada;

dF Tek bir düğüm noktasındaki tasarım rüzgâr kuvveti, EN12811-1 Madde 8.3’e bakılmalıdır.

pn Rüzgâr doğrultusunda dikkate alınan yatay düzlemde, aynı hat üzerinde bulunan düğüm noktalarının toplam sayısı

dır. Deneyde ilk olarak yatay kuvvetler uygulanmalıdır. Bu işlemi takiben düşey kuvvetler uygulanmalı ve düşey kuvvetler, göçme oluşuncaya kadar artırılmalıdır. Bu işlem esnasında, bileşenlerin yerine oturmasını temin etmek için, yapı üzerindeki yük en az bir kez boşaltılmalıdır. Yatay yüklerin uygulama noktasında düğüm noktalarının yer değiştirmesi ölçülmelidir. Şekil değiştirme eğrilerinin belirlenmesi için düşey yükler ve ilgili yer değiştirmeler, yükleme ve boşaltma süresince yeterli sayıda yük kademesi içerecek şekilde kaydedilmelidir.

4.4.2.3 Seçilen yapısal modelin doğrulaması Deneye tâbi tutulan konfigürasyon için uygulanan yükleme aralığında bir statik analiz yapılmalı ve yer değiştirmeler tayin edilmelidir. Deney yolu ile tayin edilen yük yer değiştirme eğrileri, hesap yolu ile tayin edilen eğrilerle karşılaştırılmalıdır. Tüm aralık için hesapla bulunmuş eğriler, ölçülen değerlere göre emniyetli tarafta kalmalıdır.


11

4.4.3 Elâstik burkulma yükü katsayısı crα ’in doğrulanması için Tip 2 deneyi 4.4.3.1 Deney düzeneği Konfigürasyon deney düzeneği, bir iskelenin alt kısmını oluşturan bir sistem konfigürasyonunu temsil eden bir bölümü içermelidir. İskele sisteminin düşeyliği ayarlanabilen taban plâkaları içermesi durumunda, bu plâkalar tam olarak uzatılmış olmalıdır. Deney sisteminin uzunluğu ve yüksekliği, sistemin uygulamada kullanılan ankraj paternini yansıtacak biçimde seçilmelidir. Genel olarak, deney düzeneği, statik hesaplar için rijitlik ve direnç gibi parametreleri tayin etmek üzere ayrıntılı deneylerin yapıldığı tüm birleştirme tertibatlarını ve konfigürasyonlarını içermelidir. Çıkma sayısı, üzerinde düşey kuşaklama tekrarlarının olduğu yerlerdeki çıkma sayısına eşit olmalıdır. Şekil 8 ve Şekil 9’da, bir diyagonalin üç veya dört çıkmaya mesnetlendiği iskele sistemlerinde, Tip 2 deneyi için uygun deney sistemi konfigürasyonu örnek olarak gösterilmiştir. Düşeyliği ayarlanabilen taban plâkaları için sınır koşulları ve düşey yüklerin uygulanması, deneysel ve teorik modellerde aynı olmalıdır.

Şekil 8 Şekil 9 4.4.3.2 Deney işlemleri Cepheye paralel her bir düzlemde, iç dikmelere uygulanan düşey yük, dış dikmelere uygulanan düşey yükün iki katı olmalıdır. Deney düzeneği üzerine uygulanan yükler ve bu yüklerin uygulanma şekli aşağıda verilenlere uygun olmalıdır: a) Düşey yükler en üst düğüm noktalarına uygulanmalıdır. b) Düşey yükler, yapının en zayıf elemanında göçme oluşuncaya kadar kademeli şekilde artırılmalıdır. c) Şekil değiştirme eğrisinin belirlenmesi için, düşey yükler ile cepheye dik ve paralel doğrultulardaki en az

birer önemli yer değiştirme, yükleme süresince yeterli sayıda yük kademesi içerecek şekilde kaydedilmelidir.

4.4.3.3 crα ’in doğrulanması Deney yolu ile tayin edilen elâstik burkulma yük katsayısı ,cr tα , statik analizlerle tayin edilen elâstik burkulma yük faktörü ,cr cα ile karşılaştırılmalıdır. ,cr cα < ,cr tα şartı sağlanmalıdır.


12

Ek A

Birleştirme tertibatları ve konfigürasyonlar için tipik deneyler A.1 Genel Birleştirme tertibatları ve konfigürasyonlar üzerinde yapılan deneyler için genel kurallar EN 12811-3’te belirtilmiştir. Bu Ek’te yaygın olarak yapılmasına ihtiyaç duyulan deneylerden örnekler verilmiştir. A.2 Yatay düzlemler için deney İskele analizlerinin Madde 4.2’ye göre basitleştirilmiş düzlemsel sistemlerin hesaplanması yolu ile yapılması durumunda, analizlerde kullanılan yay özellikleri, kapsama giren bileşenlerin oluşturduğu bir konfigürasyon üzerinde yapılan deneylerden tayin edilmelidir. Yatay düzlemin deneye tâbi tutulmasının amacı, hesaplamalar için esas alınan aşağıdaki parametreleri tayin etmektir: a) Gevşeme dâhil rijitlik b) Plâtform ve enine ara bağlantı veya düşey elemanlar arasındaki birleştirme tertibatlarının direnci, Şekil A.1 ve Şekil A.2’de, rijitlik ve direnç tayini için yatay bir n

HF kuvvetinin cepheye dik doğrultuda uygulanması yoluyla yapılan tipik deney düzenekleri gösterilmiştir. Şekil A.2’de etkileşim, plâtformlar üzerindeki düşey yüklerle kontrol edilir. Şekil A.3 ve Şekil A.4’te, rijitlik ve direnç tayini için, yatay bir p

HF kuvvetinin cepheye paralel doğrultuda uygulanması yolu ile yapılan tipik deney düzenekleri gösterilmiştir. Şekil A.4’te etkileşim, plâtformlar üzerindeki düşey yüklerle kontrol edilir.


13

Fs üzerindeki iskele bölümü 4 m’yi aşmayan iskelelerin kendi ağırlığını temsil eden kuvvet (2 plâtform seviyesi)

iδ yer değiştirme / yer değiştirmeler

c,n m l r1/2δ = δ - (δ +δ ) Serbest hareket yönü ile birlikte mesnet gösterimi, Sabitlenmiş yön ile birlikte mesnet gösterimi. SCAN

Şekil A.1 – nHF ’in cepheye dik doğrultuda uygulandığı tipik deney düzeneği


14

Fs Üzerindeki iskele bölümü 4 m’yi aşmayan iskelelerin kendi ağırlığını temsil eden kuvvet (2 plâtform seviyesi)

v dF = F , Burada, dF yük sınıfına ait hizmet yükünü belirleyici kesme kuvveti tasarım değeridir.


c,n m l r1/2δ = δ - (δ +δ ) Serbest hareket yönü ile birlikte mesnet gösterimi, Sabitlenmiş yön ile birlikte mesnet gösterimi

Şekil A.2 – h,n vF /F etkileşimi ile nHF ’in cepheye dik doğrultuda uygulandığı tipik deney düzeneği

Fs üzerindeki iskele bölümü 4 m’yi aşmayan iskelelerin kendi ağırlığını temsil eden kuvvet (2 plâtform seviyesi)


c,n m,o l,i r,i1/2δ = δ - (δ +δ ) Serbest hareket yönü ile birlikte mesnet gösterimi, Sabitlenmiş yön ile birlikte mesnet gösterimi. .

Şekil A.3 – pHF ’nin cepheye paralel doğrultuda uygulandığı tipik deney düzeneği


15

Aşağıdaki ilâve hususlar da dikkate alınmalıdır: a) En küçük rijitliğin tayini için, plâtform üzerine herhangi bir düşey yük uygulanmaksızın yapılan deneyler, b) Göçme deneylerinde, yatay ve düşey yükler arasındaki etkileşim, c) Deneylerin amacı sadece yatay düzlemlere ait rijitliklerin tayini olduğu için, büyük yerdeğiştirmeler oluşsa

bile deneye tâbi tutulan konfigürasyonun kuşaklama ve rijitleştirme bileşenlerinin deney sonuçlarını önemli derecede etkilememesi sağlanmalıdır,

d) Göçme mekanizmalarından birisi, birleştirme tertibatlarının (kanca veya U-şekilli enine ara bağlantı) yerinden çıkmasıdır. Bu davranışın incelenmesi için deneyde tasarlananın dışında yerinden çıkmalara karşı alınan tedbirler, iskelenin gerçek durumunu (üstüne düşey bir çerçeve koyulmuş bir alt enine ara bağlantı örneğindeki gibi) yansıtmalıdır.

Açıklamalar Fs Üzerindeki iskele bölümü 4 m’yi aşmayan iskelelerin kendi ağırlığını temsil eden kuvvet(2 plâtform

seviyesi) v dF = F , Burada, dF , yük sınıfına ait hizmet yükünü belirleyici kesme kuvveti tasarım değeri


c,p m,o l,i r,i1/2δ = δ - (δ +δ ) Serbest hareket yönü ile birlikte mesnet gösterimi, Sabitlenmiş yön ile birlikte mesnet gösterimi.

Şekil A.4 – pH

v

FF

etkileşimi ile pHF ’nin cepheye paralel doğrultuda uygulandığı tipik deney düzeneği

A.3 Modüler sistemlere ait düğüm noktaları için deneyler Bazı modüler sistemlerde enine ara bağlantı, boyuna ara bağlantı, düşey ve/veya yatay diyagonaller, dikmelere sökülebilir birleştirme araçları kullanılarak bağlanır. Böyle sistemlerde, birleştirme araçlarının bir parçası dikmenin sabit bir parçası olup diğer parçası ise tutturulan bileşenin bir parçasıdır. Bu bağlantı tipine örnek olarak, bir kama ile sabitlenen soket birleştirme araçları verilebilir. Oluşabilecek iç kuvvetler aşağıda verilmiştir: a) Enine ve boyuna ara bağlantılar için x y z x y z±M ,±M ,±M ,±F ,±F ,±F ’den biri veya hepsi (Şekil A.5), b) Genelde diyagonaller için ± N F (normal kuvvet). Direnç ve gerektiğinde rijitlik ve gevşeme tayini için deneyler üç gruba ayrılır: 1) Bir birleştirme aracı ve bir iç kuvvet için deneyler, 2) Bir birleştirme aracı ve birden fazla iç kuvvet için deneyler,


16

3) Bir düğüm noktasında birden fazla birleştirme araçları için deneyler. Bu üç grup, çok sayıda olası konfigürasyonu temsil eder; ancak, özel yapım yöntemleri ve uygulama biçimlerine bağlı olarak pratikte sadece bazı deneylerin yapılmasına ihtiyaç duyulur. Not – Hesapları ve deneyleri yapan mühendis, gerekli deney programını tanımlamalı ve sertifika veren

kurumun onayını almalıdır. Doğrusal bir etkileşimin varsayılması durumunda, 2’inci bentte belirtilen deneylerin yapılması gerekmez.

Şekil A.5 – Bir dikme ile enine ara bağlantı veya boyuna ara bağlantının birleşim noktasında oluşabilecek iç

kuvvetler

Açıklamalar 1 Değişken α açısı ile dönebilir disk 2 Dikme 3 Diyagonal 4 Bağlantı tertibatları

Şekil A.6 – Diyagonal deneyleri için tipik deney düzeneği Enine ve boyuna ara bağlantı birleşimlerinin çoğu için, Şekil 5’te gösterilen üç eksenin her biri üzerindeki momentler (eğilme ve burulma) ve bu etkilere karşılık gelen şekil değiştirmeler önemlidir. Böyle birleşim noktaları genellikle ihmal edilebilecek mertebede şekil değiştirme ile yeterli eksenel dayanıma ve kesme dayanımına sahiptir.


17

Ancak kuşaklama elemanlarında (diyagonaller), birleşim yerinin uçlarındaki eksenel esnekliği, bileşenin genel eksenel rijitliğini önemli mertebede azaltabilir ve bu durum iskelenin yük altında esnekliği ve yatay yöndeki sehiminde önemli artışlara neden olabilir. Şekil A.6’da kuşaklama elemanlarındaki birleşim yerlerinin dirençleri ve eksenel esnekliğinin belirlenmesi için tipik bir düzenek gösterilmiştir. Herhangi bir sistem için, olası bütün eğim açılarını kapsayan bir dizi deney gerekli olabilir. Şekil A.1 ve Şekil A.3’te gösterilen deney düzenekleri, modüler sistemler için Şekil 5’teki düşey eksen (z ekseni, zM ) üzerindeki enine ara bağlantı, boyuna ara bağlantı ve dikmeler arasındaki birleştirme tertibatlarının ortalama rijitlik değerlerinin tayini için kullanılabilir. Böyle bir deney düzeneğinde ölçülen yer değiştirme, bağlandığı enine ara bağlantı ve boyuna ara bağlantının ve birleştirme tertibatlarının şekil değiştirmesinden dolayı oluşur. Aynı düğüm noktasına ilâve bileşenlerin bağlandığı durumlarda deney sonuçları farklı olabilir. A.4 Diyagonaller ve birleştirme tertibatları için deneyler Diyagonaller ve birleştirme tertibatları için deneyler, Şekil A.6’ya uygun olarak yapılmalıdır. Tek bir bağlantının deneye tabi tutulmasına alternatif olarak, deneyler tek veya her iki boyuna düzlemde kuşaklama bileşenleri ile üçgen kuşaklama yapılmış konfigürasyonlar için yapılabilir. Tipik örnekler, Şekil A.7’de gösterilmiştir. Şekil A.7’de verilen konfigürasyonlar üzerinde yapılan deneyler, bir diyagonalin burkulma kapasitesinin tayini için kullanılabilir ve bağlantıların sınırlayıcı etkilerini dikkate alır. Bu tip deneylerin, bağlantıların dayanımının tayini için kullanılması durumunda, diyagonalin burkulması uygun elemanlarla engellenmelidir. Genel olarak, Şekil A.6 ve Şekil A.7’de gösterildiği gibi sadece bir diyagonalin kullanıldığı deney düzenekleri tercih edilir. Çünkü birden fazla diyagonale sahip olan konfigürasyonlarda , göçme durumu hakkındaki bilgiler ancak bir diyagonal ve birleşim yeri için elde edilebilir.

Şekil A.7 – Diyagonal konfigürasyonları için olası deney düzenekleri


18

Ek B

Plâtformlar ve mesnetleri için düşme deneyleri B.1 Amaç Düşme deneylerinin amacı, plâtformlar ve mesnetlerinin sahip olduğu en küçük direnci doğrulamaktır. B.2 Deney düzeneği ve işlem B.2.1 Plâtform birimleri, mesnetleri ve bitişik düşey bileşenler, talimat el kitabına uygun olarak oluşturulmalıdır. Bilyenin plâtform üzerinden yuvarlanmasını engellemek için dört tarafından yan koruma bileşenleri yerleştirilmelidir. B.2.2 Konfigürasyonu dengede tutmak için borular ve birleşim elemanları gibi ilâve bileşenler plâtformun alt kısmına eklenebilir. Bu bileşenler deney sonuçlarını önemli mertebede etkilemeyecek şekilde konumlandırılmalıdır. B.2.3 Çelik bilye 0,5 m çapa ve 100 kg kütleye sahip olmalıdır. B.2.4 Plâtform yüzeyinden bilyenin tabanına kadar olan mesafe olarak ölçülen düşme yüksekliği, 2,5 m olmalıdır. B.2.5 Plâtform biriminin üzerine çarpma noktasında sönümleyici bir yastık yerleştirilmelidir. Bu yastığın yataydaki ebadı 0,5 m x 0,5 m olmalı ve kalınlığı 0,25 m’den fazla olmamalıdır. Belirlenmiş bilye ile statik olarak yüklendiğinde, sönümleyici yastığın rijitlik özellikleri, Şekil B.1’de verilen koyu renkte çizilmiş eğriler arasında kalmalıdır. B.2.6 Deney, bilyenin Madde B.2.4’te verilen yükseklikten, Şekil B.2’de belirtilen çarpma noktası üzerine düşey olarak anîden serbest bırakılması ile yapılır. B.2.7 Bir plâtformun merkez veya kenar noktalarına aşamalı olarak yükleme yapılmasını içeren her bir deney serisi için çarpma noktaları, Çizelge B.1 ve Çizelge B.2’ye uygun olmalıdır. Genişliği 0,7 m’den daha büyük plâtfromlarda, bir çarpma noktası için yapılan deneyin en gayri müsait durumu temsil ettiği gösterilmedikçe deneyler, iki parametre için iki çarpma noktasında yapılmalıdır. B.2.8 Herbir deney serisi üç kez tekrarlanmalıdır. Her yeni çarpma noktası için yeni bileşenler kullanılabilir. Alternatif olarak, bir deney serisi tamamlanıncaya kadar yeniden sökülmeksizin bir bileşen seti kullanılabilir. Ancak bir tek deney düzeneğinde bir seriden daha fazla deney yapılmamalıdır. Çizelge B.1 – Deneyde kullanılan çarpma noktaları

Şekil B.2’ye göre çarpma noktaları Plâtform genişliği Parametre

En büyük kesme kuvveti En büyük moment ≤w 0,7 m PS1 PM1

w > 0,7 m PS1 ve PS2 PM1 ve PM2


19

Açıklamalar 1 Bilye 2 Sönümleyici yastık

Şekil B.1 – Sönümleyici yastığın rijitlik özelliklerine ait aralık(sınırlar)

Açıklamalar w Plâtform genişliği l Çıkma uzunluğu

Şekil B.2 – Çarpma noktalarının konumu B.3 Ulaşım açıklıklarının kapakları Ulaşım açıklığına ait kapaklarda deney yapılmasına ihtiyaç duyulmaz. B.4 Deney değerlendirmesi Deney yeterliliği için tek şart, deneye tâbi tutulan düzeneğin, çelik bilye ile uygulanan statik yükü taşıyabilir konumda kalmasıdır. Kalıcı şekil değiştirmeler veya yerel hasarlar kabul edilebilir.


20

Ek C

Kaynaklanmış alüminyum dişler için tekrarlı yükleme deneyleri C.1 Deney sayısı Her bir deney tipi için en az 3 deney yapılmalıdır. Burada, deney tipleri farklı noktalardan yükleme yapılmasını ifade eder. C.2 Değerlendirme Bir dişe ait tek bir deney ile yapısal bütünlüğün korunması ve deney sonunda yorulma davranışından dolayı herhangi bir hasarla karşılaşılmaması durumunda, gereklerin karşılandığı varsayılır. Deneye tâbi tutulan elemanlar, her bir deney sonunda dikkatlice incelenmelidir. Kaynaklı alanlara özellikle dikkat edilmelidir. Üç deney numunesi de, deneyde yeterli olmak için gerekli kriteri sağlamalıdır. Tek bir hasar oluşması halinde ilâve üç deney yapılmalı ve hepsinin de gerekli kriterleri sağlaması durumunda merdivenin deneyde yeterli olduğu kabul edilmelidir. Deneyde, ilk grupta bir veya daha fazla numunenin hasar görmesi veya ikinci grupta bir veya daha fazla deney numunenin hasar görmesi durumlarında merdivenin gerekleri sağlamadığı kabul edilmelidir.


21

Kaynaklar

ENV 1993-1-1, Eurocode 3: Design of steel structures – Part 1-1: General rules and rules for building ENV 1999-1-1, Eurocode 9: Design of aluminium structures – Part 1-1: General rules; General rules and rules for building

tÜrk standardi · en 10204 metallic products – types of inspection documents. ts en 10204...

Documents