tÜrk standardi - asandanismanlik.com · nisan 2005 tÜrk standardi turkish standard ts 2607 iso...

TÜRK STANDARDITURKISH STANDARD

TS 2607 ISO 1999Nisan 2005

ICS 13.140; 17.140.20

AKUSTİK – İŞ YERİNDE MARUZ KALINAN GÜRÜLTÜNÜN TAYİNİ VE BU GÜRÜLTÜNÜN SEBEP OLDUĞU İŞİTME KAYBININ TAHMİNİ Acoustics - Determination of occupational noise exposure and estimation of noise-induced hearing impairment

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDANiS GÜVENLiK MARKETi DAN. SAN. TiC. LTD. STi.'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 12.05.2014TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.

− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak

gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini

bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.


ICS 13.140; 17.140.20 TÜRK STANDARDI TS 2607 ISO 1999/Nisan 2005

Ön söz − Bu standard; ISO tarafından kabul edilen ISO 1999 (1990) standardı esas alınarak TSE Mühendislik

Hizmetleri Hazırlık Grubu’nca TS 2607 (1977) standardının revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 12 Nisan 2005 tarihli Teknik Kurul toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

− Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.



İçindekiler Giriş ................................................................................................................................................................. 1 1 Kapsam ................................................................................................................................................... 2 2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar.......................................................................................... 3 3 Terim ve tarifler ...................................................................................................................................... 3 4 Maruz kalınan gürültünün tanımlanması ve ölçülmesi ...................................................................... 6

4.1 Genel .................................................................................................................................................... 6 4.2 Cihaz..................................................................................................................................................... 6 4.3 Mikrofon konumları ............................................................................................................................... 7 4.4 Ölçme ................................................................................................................................................... 7

5 İşitme eşik değeri üzerine gürültü etkisinin tahmini .......................................................................... 9 5.1 Gürültüye maruz kalan popülâsyonda işitme eşik seviyesi .................................................................. 9 5.2 Yaşla ilişkili işitme eşik seviyelerinin (YİES) veri tabanları ................................................................. 10 5.3 Gürültünün sebep olduğu kalıcı eşik kaymasının (N) hesaplanması ................................................. 11

6 Gürültünün sebep olduğu işitme bozukluğu ve kaybının değerlendirilmesi................................. 12 6.1 İşitme bozukluğu................................................................................................................................. 12 6.2 İşitme kaybı (veya yetersizliği)............................................................................................................ 13 6.3 İşitme kaybı riski ................................................................................................................................. 13

Ek A Otolojik olarak normal bir popülâsyon (“yüksek düzeyde seçilmiş”) için yaşla ilişkili işitme eşik seviyesi (YİES), A veri tabanının hesaplanması ......................................................................................... 14 Ek B B Veri tabanına örnek.......................................................................................................................... 16 Ek C Yaşla ilişkili seçilen işitme eşik seviyeleri ........................................................................................ 17 Ek D Gürültünün sebep olduğu kalıcı işitme bozukluğunun değerlendirilmesine örnek ..................... 18 Ek E GSKEK verileri için örneklerin bulunduğu çizelgeler ...................................................................... 20 Ek F Kaynaklar.............................................................................................................................................. 22



1

Akustik – İş yerinde maruz kalınan gürültünün tayini ve bu gürültünün sebep olduğu işitme kaybının tahmini

Giriş Bu standard, farklı yaş grubundaki kişilerde maruz kalınan gürültü ve bu gürültünün sebep olduğu kalıcı eşik kayma değeri (GSKEK) arasındaki ilişkiyi istatistiksel terimlerle açıklar. Bu standard, işitme duyusunda kayıp olmayan popülâsyonun veya işitme kaabiliyeti tahmin edilmiş veya ölçülmüş rastgele seçilmiş popülâsyonun gürültüye (yaş etkisinin dikkate alındığı) maruz kalması sonucu işitme bozukluğunun tahmini için işlemler belirtir. (GSKEK burada, işitme eşik seviyelerinin diğer bileşenlerinden bağımsız, ilâve bir terim olarak kullanılmıştır. Gürültüye maruz kalınmadığı durumda GSKEK genellikle 0’ dır ve herhangi bir gürültüye maruz kalma seviyesinde GSKEK, bir popülâsyondaki münferit kişiler arasında gürültü-hasar hassasiyetinin değişimini gösteren pozitif değerler alır.) Düzenli olarak gürültüye maruz kalan kişilerde farklı derecelerde bir işitme kaybı gelişebilir. Bu işitme kaybından dolayı, onların konuşulanı anlama kaabiliyeti, günlük akustik sinyalleri algılama yeteneği veya müziği değerlendirmeleri bozulabilir. Kulak patlatacak gürültü, yüksek darbeli gürültü ve çok yüksek seviyeli sabit gürültü hariç işitme organındaki kalıcı bozukluğun oluşması zaman alır ve aylarca, yıllarca veya on yıllarca gürültüye maruz kalındıktan sonra ilerler. GSKEK genellikle, işitme üzerine tersinir bir geçici etkiden önce meydana gelir ve gürültünün sebep olduğu geçici eşik kayma değeri (GEK) olarak adlandırılır. GEK’ in önemi ve iyileşmesi, maruz kalma seviyesine ve zamanına bağlıdır. Münferit kişilerde, gürültünün sebep olduğu işitmedeki eşik değerinin değişimini ve münferit durumda şüpheli olmasına rağmen diğer faktörlerin sebep olduğu değişimleri kesin olarak tayin etmek mümkün değildir. Bu standarddaki veriler, odyolojik teşhiste oluşması en muhtemel etkiler için ilâve araçlar sağlayabilir. Ancak, belli bir gürültü tipine maruz kalan geniş popülâsyonlar için, işitme eşik değerinin istatistiksel dağılımlarındaki değişimler tayin edilebilir. Ortalama GSKEK değeri, orta GSKEK değeri gibi parametreler, gürültüye maruz kalma durumu birinde çok iyi belirlenmiş (genellikle iş yerinde bulunan popülâsyon) ve ilgili özellikler bakımından benzer iki popülâsyon arasındaki işitme eşik değeri bakımından farklılıkları belirlemek için kullanılabilir. Bu standardın kapsamında, “GSKEK” değeri, bir popülâsyonun istatistiksel dağılımında, gürültünün sebep olduğu kalıcı eşik kayma değerindeki değişim olarak uygulanmakta, münferit bireylere uygulanmamaktadır. Bu standard, günlük tekrarlanan, maruz kalınan gürültü veya iş yerlerinde düzenli olarak maruz kalınan gürültüden dolayı kalıcı işitme kaybındaki riski hesaplamak için de uygulanabilir. İş yerlerindeki gürültüye maruz kalma sonucu işitme kaybı görülen bazı ülkelerde, sorumluluk ve tazminat ile ilgili olarak yasal düzenlemeler uygulanır. İşitme kaybının var olduğu düşünülen (“sınır değer”) değişik frekanslardaki işitme eşik değeri, sadece kişilerdeki bozukluğa değil aynı zamanda sosyal ve ekonomik yaklaşımlara dayalı yasal tanımlamalara ve yorumlamalara da sıkıca bağlıdır. Buna ilâveten işitme kaybının tanımı, istenildiği şekilde konuşulanı anlama kaabiliyetine, zemin gürültüsünün ortalama değerine ve değişik frekanslardaki bağıl önemlerinden dolayı belki konuşulan lisana bile bağlıdır. Sonuç olarak bu standard, işitme kaybı riskinin değerlendirilmesi için özel bir formülü garanti etmez (ISO 1999’ un ilk baskısının aksine) ancak, belirli bir ülkede garantilenmiş veya istenilen bir formüle göre işitme kaybının değerlendirilmesi için kullanılabilecek işitme bozukluğunun tahmin edilmesindeki sabit metotları belirtir. Bu standardla elde edilen sonuçlar, her gün maruz kalınan akustik sinyaller, müziğin algılanması veya bir işitme kaybı formülü ile garantilenmesi gerekmeyen özel frekans etkileri hariç diğer gürültülerin kalıcı etkilerini belirlemek için de kullanılabilir. Gürültünün sebep olduğu işitme bozukluğu sadece iş yerinde maruz kalınan gürültünün değil aynı zamanda popülâsyonun maruz kaldığı toplam gürültünün de bir sonucu olduğundan münferit bireylerin iş yeri dışında kalan alanlarda (işleri sırasında alış-verişte bulundukları yerlerde, evde ve eğlence faaliyetlerinde) maruz kaldıkları gürültünün de hesaba katılması önemli olabilir. Sadece, iş yeri haricinde maruz kalınan gürültü, iş yerinde maruz kalınan gürültü ile mukayese edildiğinde önemsiz kalıyorsa, bu standard, iş yerinde maruz kalınan gürültüden dolayı işitme bozukluğunun oluşmasının tahmin edilmesine müsaade eder. Aksi takdirde, hesaplama yapmak için, günlük toplam maruz kalınan gürültülerin ikisinin toplamından (iş yeri harici ile iş yerinde maruz kalınan gürültü toplamı) tahmin edilecek işitme bozukluğunun kullanılması gerekir. İş yerinde maruz kalınan gürültünün, toplam işitme bozukluğuna katkısı istenildiğinde tahmin edilebilir. Azamî tolere edilen veya azamî izin verilen gürültü seviyelerinin seçimi ve işitme kaybı risk değerlendirmesi veya tazminat amaçları için özel bir formülün seçilmesi kadar konulan kuralların korunması etik, sosyal, ekonomik ve politik faktörlerin de göz önünde bulundurulmasına gerek duyar ve bu faktörler uluslararası bir standardlaştırma işleminin sorumluluğunda değildir. Bu faktörler ve bu faktörlerin yorumlanması bakımından farklılık gösteren münferit ülkeler, bu sebeple bu standardın kapsamı dışında tutulmalıdır. Yukarıda verilen sebeplerden dolayı bu standardın kendisi, risk değerlendirme ve korunma kuralları için tam bir kılavuz teşkil etmez ve pratik kullanımda bu standard, burada açık bırakılmış faktörleri tanımlayan deney kodları veya ulusal standardlar ile bir bütün hâline getirilmelidir.



2

1 Kapsam Bu standard, değişik seviyeler ve gürültüye maruz bırakma sürelerinden dolayı yetişkin popülâsyonun işitme eşik seviyelerinde gürültünün sebep olduğu tahminî kalıcı eşik kaymasının hesaplanması için bir metodu kapsar. Bu standard, genellikle ölçülen odyometrik frekanslarda veya bu tür frekansların birleşiminde, işitme eşik seviyesi belli bir değeri aştığında değişik bağıntılara gore işitme kaybının hesaplanması için bir esas teşkil eder. Not 1 – Bu standard, işitme kaybının değerlendirilmesi için kullanılan frekansları, frekans birleşimlerini veya

avantaj sağlayan birleşimleri kapsamaz. Bu standard, var olması için işitme kaybını aşması gereken işitme eşik seviyesini (“sınır değer”) de kapsamaz. Bu parametrelerin kantitatif seçimi, kullanıcıya bırakılmıştır. Bu standardda belirtilen bütün ses basınç seviyeleri, kulakta etkin olan seviyeleri azaltabilen işitme koruyucuların etkisini vermez.

Risk durumunda bir popülâsyonda gürültüye maruz bırakmanın ölçülmesi, maruz kalma için gereken yıl sayısında, ortalama bir çalışma gününde (8 saatlik bir süre varsayılır) ortalama A-ağırlıklı sese maruz kalma (süreye göre integrali alınmış ses basıncı karesi), EA,T ve ilgili eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesi, LAeq,T ile mümkündür. Bu standard, kararlı, aralıklı, dalgalı, düzensiz veya itici karakterli radyo frekans gürültüsüne (yaklaşık 10 kHz’ den daha düşük) uygulanır. 200 Pa’ yı (20 µPa, 140 dB’ e karşılık gelir) aşan anlık ses basıncı ve daha yüksek ses basınçları için bu standardın kullanımı, ekstrapolasyonla belirlenmelidir. Maruz kalınan gürültüden dolayı işitme bozukluğunun değerlendirilmesinde, günlük 8 saatlik bir süre için 0,5 kHz’ ten 6 kHz’ e değişen odyometrik frekanslarda GSKEK’ in hesaplanması için bağıntılar gösterilmiştir. A-ağırlıklı ses basıncı 364 Pa2.s – 1.15x105 Pa2.s’ dir (eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesi, normal 8 saatlik bir çalışma günü için 75 dB – 100 dB’ e karşılık gelen) ve maruz kalma süresi 0 – 40 yıl arasında devam eder. Kantitatif verilerle daha yüksek seviyelere ekstrapolasyonlar desteklenmemektedir. GSKEK için istatistiksel dağılım kadar, 0.05 – 0.95’ in üzerinde ve altında da orta değerler belirtilmiştir. GSKEK verileri, kadın ve erkek popülâsyonları için aynıdır. Not 2 – GSKEK verileri, öncelikle iş yerlerindeki gürültüye maruz kalan popülâsyondan yola çıkılarak elde

edilen tahminî değerleri esas almasına rağmen, bu veriler, bazı uyarılarla mukayese edilebilen iş yeri dışındaki gürültü ve iş yeri-iş yeri dışındaki toplam gürültüye maruz kalma sonucu elde edildiği şeklinde de kullanılabilir (Çalışma süresinin uzunluğu belirtilmelidir.).

Not 3 – Gösterilen tahmin metodu, öncelikle elzem geniş band, kararlı tonu olmayan gürültü ile birlikte

toplanan verileri esas alır. Toplanan verilerin, tonu olan ve/veya itici/güçlü etkili gürültüye uygulanması, en iyi ekstrapolasyonu sağlar. Ancak bazı kullanıcılar, seviyesi yaklaşık 5 dB daha yüksek olan kararlı tonu olmayan gürültüyü zararlı kabul ettiklerinden tonu olan ve/veya itici/güçlü etkili gürültüyü de zararlı olarak düşünebilir.

İşitme eşik seviyelerini ve gürültüden kaynaklanan işitme bozukluğu veya engel riskini hesaplamak için, aynı yaşlarda ancak gürültüye maruz kalmamış popülâsyonun işitme eşik seviyelerinin mukayese edilerek bilinmesi gereklidir. Bu popülâsyonun seçimine farklı kriterler uygulanabildiğinden bu standard, iki farklı veri tabanı ile gösterilen iki olasılığa izin verir : a) Otolojik olarak normal popülâsyon, yani “yüksek düzeyde seçilmiş” (ISO 7029’ a bakınız). b) Uluslararası standardın kullanıcısı tarafından uygun olarak seçilmiş herhangi bir başka popülâsyon. Not 4 – Bu standardda verilen bütün veriler ve işlemler, günlük, sese maruz kalma seviyesi 12 saati

aşmadığı durumda deneysel verilerin dikkatlice basitleştirilmiş hallerini esas alır. Sonuç yaklaşımlar, belirtilen değişken kesrinin, sese maruz kalma seviyelerinin aralıkları ile frekans aralıklarını sınırlar.

Bu standard, istatistiksel verileri esas alır, bu sebeple münferit bireylerdeki işitme bozukluğunu veya işitme kaybını değerlendirmek veya tahmin etmek için kullanılmamalıdır. Ek A’ da, otolojik normal popülâsyon (“yüksek düzeyde seçilmiş”) için yaşa bağlı işitme eşik seviyelerinin ISO 7029’ a göre hesaplanması için bir işlem verilmiştir.

Ek B’ de, endüstrileşmiş tipik toplumlarda seçilmemiş popülâsyon için yaşa bağlı işitme eşik seviyelerinin hesaplanması için bir işlem, ikinci veri tabanına örnek verilmiştir.



3

Ek C’ de, bu standardda verilen işlemlerle birlikte kullanıldığında bu standardın birinci baskısında ön görülen işitme kaybı ile yaklaşık aynı riskle sonuçlanan belli bir seçilmemiş popülâsyonun işitme eşik seviyelerinden seçilen değerlere örnekler verilmiştir. Ek D’ de, bu standard kullanılarak işitme riski değerlendirmesine bir örnek verilmiştir. Ek E’ de, altı frekans (0.5, 1, 2, 3, 4 ve 6 kHz) ve üç kesir (0.1, 0.5 ve 0.9) değerinde maruz kalma süresinin (10, 20, 30 ve 40 yıl) ve günlük A-ağırlıklı maruz kalınan ses (364x103, 1.15x104, 364x104 ve 1.15x105 Pa2.s veya çalışma süresi anma 8 saatlik bir süre için, eş değeri sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesi 85, 90, 95 ve 100 dB) değerinin bir fonksiyonu olarak GSKEK örneklerine ait bir çizelge verilmiştir. Ek F’ de, Kaynaklar verilmiştir.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar Aşağıda verilen, atıf yapılan standard ve/veya dokümanın hükümleri bu standardın hükümleri sayılır. Tarih belirtilen atıflarda, daha sonra yapılan tadil ve revizyonlar uygulanmaz. Bununla birlikte, bu standarda dayalı anlaşmalarda taraflara, aşağıda verilen standard ve/veya dokümanın en yeni baskılarını uygulama imkânını araştırmaları önerilir. Tarih belirtilmeyen atıflarda, ilgili standard ve/veya dokümanın en son baskısı kullanılır. Bütün standard ve/veya dokümanların yürürlükte bulunan baskıları TSE’den temin edilebilir. EN, ISO, IEC

vb. No Adı

(İngilizce) TS No1) Adı

(Türkçe) ISO 3892) Acoustics - Standard reference zero for

the calibration of pure tone air conduction audiometers

ISO 1683 Acoustics - Preferred reference quantities for acoustic levels

TS EN 21683

Akustik-Akustik seviyeler için tercih edilen referans büyüklükler

ISO 1996-1 Acoustics - Description and measure-ment of environmental noise - Part 1 : Basic quantities and procedures

TS 9315 Akustik - Çevre gürültüsünün belirlenmesi ve ölçümü - Kısım 1 - Temel büyüklükler ve işlemler

ISO 1996-2 Acoustics - Description and measure-ment of environmental noise - Part 2: Acquisition of data pertinent to land use

TS 9798 Akustik - Çevre gürültüsünün tanımlanması ve ölçülmesi - Kısım 2 -Arazi kullanımında meydana gelen gürültülerle ilgili verilerin elde edilmesi

ISO 22043) Acoustics - Guide to International Standards on the measurement of air-borne acoustical noise and evaluation of its effects on human beings

TS 2673 Akustik - Havada akustiksel gürültülerin ölçülmesi ve insan üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesine ilişkin kılavuz

ISO 7029 Acoustics - Threshold of hearing by air conduction as a function of age and sex for otologically normal persons

TS EN ISO 7029

Akustik- Yaşın bir fonksiyonu olarak işitme eşiklerinin istatistiksel dağılımı

IEC 606514) Sound level meters TS 8535 EN 60651

Ses seviyesi ölçme aletleri (sonometreler)

IEC 608045) Integrating-averaging sound level meters TS 9969 EN 60804

Entegre- Ortalama alıcı ses seviyesi ölçme cihazları

3 Terim ve tarifler Bu standardın amacı bakımından aşağıdaki terim ve tarifler uygulanır : 3.1 Ses basınç seviyesi, Lp

20p )p/plg(10L = bağıntısı ile desibel (dB) olarak verilen seviye.

Burada p, Pa olarak ses basıncıdır. Referans ses basıncı p0, ISO 1683’ e göre 20 µPa olarak alınır.

1) TSE Notu : Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. 2) TSE Notu : ISO 389 iptal edilip yerine ISO 389-1(TS EN ISO 389-1) geçmiştir. 3) TSE Notu : ISO 2204 iptal edilip yerine kısmen ISO 12001 (TS EN ISO 12001) geçmiştir. 4) TSE Notu : IEC 60651 iptal edilip yerine IEC 61672-1 ve IEC 61672-2 geçmiştir. 5) TSE Notu : IEC 60804 iptal edilip yerine IEC 61672-1 ve IEC 61672-2 geçmiştir.



4

3.2 A-ağırlıklı ses basınç seviyesi, LpA 2

0ApA )p/plg(10L = bağıntısından frekans-değerli A (IEC 651) kullanılarak tayin edilen ses basınç seviyesi (dB). Burada pA, Pa olarak A-ağırlıklı ses basıncıdır. 3.3 A-ağırlıklı maruz kalınan seviye, EA,T Belli bir periyotta, T, karesi alınmış A-ağırlıklı ses basıncının zaman integrali veya sonucu Pa2.s şeklinde gösterilen süre. A-ağırlıklı ses basınç seviyesi

dt)t(pEt

t AT,A ∫= 2

1

2 bağıntısı ile verilir. Burada pA(t), t1’ de başlayıp t2’ de biten T periyodunda integrali alınan

ses sinyalinin anlık A-ağırlıklı ses basıncını verir. Saniye (s) olarak ölçülen T periyodu genellikle, iş yerinde bir gün boyunca maruz kalınan gürültüyü kapsayacak şekilde (genellikle 8 saat, 28 800 saniye) veya bir çalışma haftası olarak belirtilecek daha uzun bir süre olacak şekilde seçilir. Not 1 – Ses basınç seviyesi (LEA,T) dB olarak )E/Elg(10L 0T,AT,EA = bağıntısı ile verilir. ISO 1996-1 ve IEC

804’ te verildiği gibi E0 = 4x10-10 Pa2.s alınır. Not 2 – Anma değeri olarak 8 saatlik bir çalışma gününe göre normalize edilen, maruz kalınan gürültü

seviyesi, LEX, 8h, bağıntıda E0 = 1.15x10-5 Pa2.s alınarak elde edilir ve 44.5 dB olarak LEA,T’ den (Madde 3.6) daha küçük bir değer olarak bulunur.

3.4 Günlük A-ağırlıklı maruz kalınan ses, EA,D Bir gün içinde 24 saat boyunca devam ettirilen A-ağırlıklı maruz kalınan ve Pa2.s cinsinden verilen toplam ses. Not – İş yeri dışında maruz kalınan önemli miktarda gürültünün dikkate alınması istenilirse, A-ağırlıklı maruz

kalınan sesin toplam değeri, iş yerinde maruz kalınan kısım ile buna karşılık gelen iş yeri dışında maruz kalınan kısmın toplanması ile elde edilir. Bu bilgi, Giriş bölümünde verilmiştir.

3.5 Eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesi, LAeq,T

−= ∫

2

1

t

t 20

2A

12T,Aeq dt

p)t(p

tt1lg10L bağıntısına göre dB cinsinden verilen seviye.

Burada t2 – t1, t1’ de başlayıp t2’ de biten zaman aralığında ortalama alınarak bulunan T periyodudur. Not 1 – LAeq,T‘ nın hesaplanması veya doğrudan ölçülmesi için kullanılan t2 – t1 periyodu, toplam periyodu

temsil eden sonuçlar verecek şekilde seçilmelidir. Not 2 – Sürekli gürültü için seviyedeki değişmezlik, LAeq, sayısal olarak LpA değerine eşittir. 3.6 Anma 8 saatlik çalışma gününe normalize edilmiş, maruz kalınan gürültü seviyesi, LEX,8 h

)T/Tlg(10LL 0eT,Aeqh8,EX e+= bağıntısına göre dB cinsinden verilen seviye.

Burada; Te : Çalışma gününde etkin olarak maruz kalınan periyot, T0 : Referans maruz kalma periyodu (=8 saat) tir. Çalışma gününde etkin olarak maruz kalınan periyot, Te, 8 saati geçemez, LEX,8h sayısal olarak LAeq,8h değerine eş değerdir.



5

Not 1 - Anma 8 saatlik çalışma gününe normalize edilmiş, maruz kalınan gürültü seviyesi, LEX,8h (dB), A-ağırlıklı maruz kalınan (EA,Te) sesten aşağıdaki bağıntıya göre Pa2.s olarak hesaplanabilir :

5

T,Ah8,EX

10x15.1

Elg10L e

−=

Anma 8 saatlik çalışma gününe normalize edilmiş, maruz kalınan gürültü seviyelerine karşılık gelen maruz kalınan seslerin seçilen değerleri, Çizelge 1’ de verilmiştir.

Çizelge 1 - Anma değeri olarak 8 saatlik çalışma gününe normalize edilmiş, maruz kalınan gürültü seviyelerine karşılık gelen A-ağırlıklı maruz kalınan ses

Not 2 – Ortalama maruz kalınan süreler, n, gün olarak istenirse örneğin; haftalık maruz kalma için anma

değeri olarak 8 saatlik çalışma gününe normalize edilmiş maruz kalınan gürültü seviyeleri düşünülüyorsa toplam periyotta dB cinsinden ortalama LEX,8h değeri, aşağıdaki bağıntı kullanılarak her gün elde edilen (LEX,8h)i değerlerinden tayin edilebilir :

= ∑

=

n

1i

)L(1.0h8,EX ih8,EX10

k1lg10L

k değeri, ortalama işlemlere göre seçilir ve ortalama değeri istenilirse n’ ye eşit olacaktır. Maruz kalma, anma gün sayısına normalize edilirse alışılmış sabit bir sayı olacaktır (örneğin; k = 5, 5 tane 8 saatlik çalışma gününden oluşan bir haftaya normalize edilmiş günlük maruz kalınan gürültü seviyesini göstermektedir.).

3.7 İşitme bozukluğu İşitme eşiğinin normale göre sapması veya değişmesi. Not – Bozukluk denilince yapısal veya fonksiyonel bozukluk anlaşılır. Bu standardda sadece fonksiyonel

bozukluktan söz edilmektedir.

EA,Te Pa2.s

LEX,8h dB

0.364 x 103 0.458 x 103 0.576 x 103 0.726 x 103 0.913 x 103 1.15 x 103 1.45 x 103 1.82 x 103 2.29 x 103 2.89 x 103 3.64 x 103 4.58 x 103 5.76 x 103 7.26 x 103 9.13 x 103 11.5 x 103 14.5 x 103 18.2 x 103 22.9 x 103 28.9 x 103 36.4 x 103 45.8 x 103 57.6 x 103 72.6 x 103 91.3 x 103 115 x 103

75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100



6

3.8 İşitme kaybı Günlük yaşam aktivitelerinde bireyin kişisel aktivitelerini etkileyen yeterli işitme bozukluğunun ortaya koyduğu ve genellikle düşük seviyeli temel gürültüde konuşulanı anlama güçlüğü olarak açıklanan dezavantaj. İşitme kaybının sayısal olarak gösterilmesi, Madde 6.2’ de verilen işitme eşik seviyelerinin bir birleşimi olarak verilir. 3.9 Sınır değer Mevcut olduğu varsayılan işitme kaybı (veya yetersizliği) derecesinin üzerinde işitme eşik seviyesi. 3.10 İşitme kaybı riski İşitme kaybı devam eden bir popülâsyonun kesri (Madde 6.3) 3.10.1 Gürültüden dolayı işitme kaybı riski Gürültüye maruz kalan popülâsyondaki işitme kaybı riskinin gürültüye maruz kalmamış popülâsyondaki işitme kaybı riskinden farkı, ancak gürültüye maruz kalmamış popülâsyon olmaması durumunda gürültüye maruz kalmış popülâsyonun işitme kaybı riskine eş değerdir. 3.11 Yaş ve gürültüyle ilişkili işitme eşik seviyesi (YGİES), H’ Bir popülâsyonda dB olarak işitmedeki kalıcı eşik seviyesi (ISO 389’ da belirtilen işitme eşik seviyesi (İES)). YGİES değeri, Madde 5.1’ de belirtildiği gibi gürültü (GSKEK, Madde 3.12) ve yaşla (YİES, Madde 3.13) ilişkili bileşenlerin bir birleşimidir. 3.12 Gürültünün sebep olduğu kalıcı eşik kayması (GSKEK), N Diğer etkiler yokken sadece gürültüye maruz kalmadan kaynaklandığı tahmin edilen işitme eşik seviyesinin gerçek veya potansiyel kalıcı kayması (dB). 3.13 Yaşla ilişkili işitme eşik seviyesi (YİES), H Gürültüye maruz kalmanın herhangi bir etkisi olmaksızın sadece yaşla ilgili gözlenen, dB cinsinden işitme eşik seviyesi. YİES, sadece, patolojik şartlar veya maruz kalınan gürültü vb. gibi işitme bozukluğuna sebep olan diğer etkilerin yokluğunda doğrudan gözlenebilir. 3.14 Darbeli gürültü Darbeli gürültü, farklı şekillerde (ISO 2204 ve ISO 1196-2) tanımlanabilmesine rağmen bu standardın amacı bakımından, endüstride genellikle etkili veya darbeli gürültü şeklinde karakterize edilen bütün kararsız gürültüler, maruz kalınan ses ölçümünde yer alır (Madde 1, Not). 4 Maruz kalınan gürültünün tanımlanması ve ölçülmesi 4.1 Genel Maruz kalınan gürültü sonucunda işitme bozukluğunu ve işitme kaybı riskini tahmin etmek için anma 8 saatlik çalışma gününe normalize edilmiş, maruz kalınan gürültü seviyesi ve/veya ortalama A-ağırlıklı, maruz kalınan seviye, EA,8h, maruz kalınan sesi ölçen cihazlar veya bütünleştirici ses seviye ölçerler kullanılarak doğrudan ölçülür veya ses basınç ölçmeleri ve maruz kalınan süreden hesaplanır. Bu tür ölçmeler, bireye bağlanabilen veya sabit cihazlarla yapılabilir. Ölçme yerleri ve ölçme süreleri, popülâsyonun risk altında bulunduğu tipik bir çalışma günü boyunca maruz kalınan gürültüyü temsil edecek şekilde seçilmelidir. 4.2 Cihaz 4.2.1 Genel Eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyelerinin doğrudan ölçülmesi için bütünleştirici-ortalama ses seviye ölçerleri, IEC 60804, Tip 2 veya daha iyi birisiyle uyumlu olmalıdır.



7

Maruz kalınan sesin ölçümü için kullanılacak cihazlarla ilgili bir uluslararası standard yayınlanıncaya kadar, aşağıdaki asgarî şartları yerine getirdiği takdirde uygun cihazlar kullanılabilir : - Ölçme cihazının frekans değeri, IEC 651’ e uygun olmalıdır. - Karesi alınmış A-ağırlıklı ses basıncı, A-ağırlıklı ses basıncını, EA,T ve eş değer sürekli A-ağırlıklı ses

basınç seviyesini, LAeq,T göstermek için uygun periyotlarda bütünleştirilmelidir. - Dinamik aralığın uygulamalar için yeterli genişlikte ve bu aralıkta doğal elektriksel gürültünün ve cihazın

aşırı yük kapasitesinin uygun olduğundan emin olmak için özel önem gösterilmelidir.

4.2.2 Verilerin kaydedilmesi Verilerin kaset üzerine kaydedilmesi ölçmenin önemli bir basamağını oluşturuyorsa yükleme ve tekrar çalıştırma işlemlerinden kaynaklanan potansiyel hatalar, veriler analiz edilirken dikkate alınmalıdır. 4.2.3 Kalibrasyon ve kontrol Bütün cihazlar kalibre edilmelidir ve kalibrasyon ve kontrol için düzenlenmesi, imalâtçı talimatlarına göre olmalıdır. Not – Belli süre aralıklarında (meselâ yıllık) ayrıntılı, tekrar kalibrasyon işlemi, ölçme sonuçlarını kullanmaya

yetkili kişiler tarafından yapılabilir. Kullanıcı, alan kontrolünü en az her ölçme serisinden önce ve sonra yapmalıdır. Mikrofonun ve/veya toplam sistemin hassasiyetinin akustik kontrolü kadar yükselticilerin, kaydedicilerin ve göstergelerin elektrik kontrolü de yapılmalıdır. 4.3 Mikrofon konumları A-ağırlıklı, maruz kalınan sesi ve/veya eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesini tayin etmek için ses basıncının ölçülmesi, kişi yokken ilgili kişinin kafasına normal olarak oturacak bir konumda yerleştirilmiş mikrofonla yapılmalıdır. Var olan veya hareket halinde olan kişi için gerekiyorsa mikrofon, A-ağırlıklı maruz kalınan yüksek ses değerini veya eşdeğer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesini alan kulağın dış kulak kanalının girişinden 0.10 m ± 0.01 m mesafede yerleştirilmelidir. Ölçmelerin yapıldığı kesin konumlar, rapor edilmelidir. 4.4 Ölçme 4.4.1 Genel Ölçme sırasında geçerli olan ölçme cihazının ilgili ayrıntıları, ölçme işlemleri ve şartlar dikkatlice kaydedilmeli ve referans amaçlar için saklanmalıdır. Ölçme sonucu rapor edildiğinde toplam ölçmedeki belirsizlik aşağıdaki faktörler göz önünde bulundurularak belirtilmelidir : - Ölçme cihazı, - Mikrofonun konumu, - Ölçme sayısı, - Süre ve gürültü kaynağının uzaysal değişimi. 4.4.2 Uzun süreli, günlük maruz kalınan gürültü Günlük A-ağırlıklı maruz kalınan ses veya maruz kalınan gürültü seviyesi, maruz kalınan ortalama gürültünün tayinine izin veren inceleme altındaki yeterli sayıda gün ve kişiler için veya belli bir gürültü problemine uyan toplam belirsizlikle birlikte incelenen yıllar veya on yıllar için Madde 4.4.3, Madde 4.4.4 veya Madde 4.4.5’ e göre tayin edilmelidir. Kişi veya kişi grubunun toplam gün sayısında maruz kaldığı günlük ortalama gürültü, Madde 3.6, Çizelge 1 kullanılarak hesaplanmalıdır. Gürültü, günden güne farklılık gösteriyorsa bu standard öncelikle, gürültü bakımından en kötü günde günlük eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesi veya daha uzun periyotlarda (1 yılı aşmayan) eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesi ortalaması 10 dB’ den daha fazla aşmamışsa uygulanabilir. Not – Bu standardın uygulanması için düzensiz maruz kalınan gürültü için odyometrinin izlenmesi tavsiye

edilir.



8

4.4.3 Günlük maruz kalınan gürültünün doğrudan ölçülmesi Günlük maruz kalınan gürültünün doğrudan ölçülmesi, A-ağırlıklı maruz kalnan ses veya eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesini gösteren bir cihazla yapılmalıdır. Böyle cihazlar, gürültü kaynağının süreye bağlı olarak değişmesiyle veya kişinin bir yerden bir başka yere hareketiyle oluşan gürültü dalgalanmalarını bütünleştirir. Dalgalanmalar, geniş bir seviye aralığına yayılabilir ve/veya düzensiz süre özellikleri gösterebilir. Dalgalanmalar, darbeli özellikte gürültüyü de içerebilir. 4.4.4 Günlük maruz kalınan gürültünün dolaylı olarak ölçülmesi 4.4.4.1 Genel Günlük maruz kalınan gürültünün dolaylı olarak ölçülmesi için ses basınç seviyeleri, ses seviye ölçer veya eş değer bir kaydedici cihaz ile ölçülmelidir. Her biri net bir şekilde ayırt edilebilen seviye aralığında maruz kalınan süre, ayrı ayrı ölçülmelidir. Not – Bütünleştirici ses seviye ölçerler tercih edilir. Alışılmış ses seviye ölçerler kullanılırsa süre-ölçme

özelliği F (hızlı) tavsiye edilir ve süre-ölçme özelliği I (darbeli) tavsiye edilmez. Anma günlük 8 saatlik çalışma periyoduna normalize edilmiş A-ağırlıklı maruz kalınan ses ve maruz kalınan gürültü seviyesi, Madde 4.4.4.3’ te ana hatları ile verilmiş işlemlere göre tayin edilmelidir. Bu metot, teorik yaklaşımlar için de uygulanabilir. 4.4.4.2 Maruz kalınan kararlı gürültü Eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesi tayin edilecek toplam periyot seviyesindeki dalgalanmalar küçük olan gürültüde, ses basınç seviyesinin aritmetik ortalaması eş değer sürekli ses basınç seviyesine sayısal olarak eşittir. Not – Ses basınç seviyelerinin toplam aralığı, süre-ölçme özelliği S (yavaş) ile birlikte 5 dB aralığında yer

alıyorsa gürültünün hemen hemen kararlı olduğu var sayılır. 4.4.4.3 Seviyesi aralıklı değişen, maruz kalınan kararlı gürültü Gürültü kararlı ancak, net olarak ayırt edilebilen seviyelerden oluşmuşsa, farklı seviye aralıklarına karşılık gelen sürelerle birlikte ayrı ayrı seviyeler Madde 4.4.4.2’ ye göre ölçülmelidir. Toplam A-ağırlıklı maruz kalınan ses, EA,T, aşağıdaki bağıntı kullanılarak Pa2.s olarak hesaplanmalıdır :

[ ]∑=

=n

1i

L1.0i

20T,A

Ti,Aeq10xTpE

Burada; LAeq,Tj : Tj süre aralığında eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesi, dB, n : Net olarak ayırt edilebilen seviyelerin toplam sayısı dır. Eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesi, LAeq,T, aşağıdaki bağıntı kullanılarak veya EA,T’ den hesaplanmalıdır :

( )

= ∑

=

n

1i

L1.0iT,Aeq

iT,Aeq10xTT1lg10L

Burada; LAeq,Ti : Ti süre aralığında eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesi ortalaması, dB dir.

∑=

=n

1iiTT

Maruz kalınan gürültü seviyesi sonra, Madde 3.6’ ya göre tayin edilir.



9

4.4.5 Numune alma metotları ve istatistik dağılım kullanılarak günlük maruz kalınan gürültünün ölçülmesi 4.4.5.1 Genel Farklı sürelerde alınan belli sayıda numune kullanılarak doğrudan bir ölçme metodu ile sonuçların tahmin edilmesi korelasyon yapılmamış numunelerin sayılarına bağlıdır. Numune ölçme süresi ve numune alma hızı, eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesinin tahmini için yeterli doğrulukta olacak şekilde seçilmelidir. 4.4.5.2 Numune alma metodu Alışılmış ses basınç ölçerin göstergesi, ölçme periyodunda, Tmeas, numune alma aralıklarında, ∆t [numune alma hızı (1/∆t)], görsel veya otomatik olarak okunur. Eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesi, LAeq,Tmeas, aşağıdaki bağıntıdan dB olarak hesaplanır :

( )

= ∑

=

n

1i

L1.0T,Aeq

pAimeas

10n1lg10L

Burada; LpAi : i numunesinin A-ağırlıklı ses basınç seviyesi, dB, n : Tmeas içinde toplanan toplam numune sayısı dır.

Süre aralıklarının devamlılığı sabit olabilir veya gelişigüzel değişebilir. 4.4.5.3 İstatistik dağılımın kullanılması Alışılmış ses basınç ölçerin göstergesi, süre-ölçme özelliği F (hızlı), ölçme periyodunda, Tmeas, numune alma aralıklarında, ∆t, gözle veya otomatik olarak okunur. Ölçülen LpAi değerleri, 5 dB, 2.5 dB veya 1 dB veya 1 dB’ den daha küçük genişliğe sahip sınıflar olarak gruplandırılmalıdır.

Not – Sınıfların genişliği, ölçülen ses basınç seviyesi aralığının yaklaşık 1/5’ inden daha büyük olmamalıdır. Eş değer sürekli A-ağırlıklı ses basınç seviyesi, LAeq,Tmeas, aşağıdaki bağıntıdan dB olarak hesaplanmalıdır :

( )

= ∑

=

M

1j

L1.0jT,Aeq

pAj

meas10xn

n1lg10L

Burada; LpAi : j sınıfının orta seviyesi, dB, M : Sınıfların toplam sayısı, nj : j sınıfındaki numunelerin sayısı, n : Tmeas/∆t değerine ve numunelerin toplam sayısına eşit tir. 5 İşitme eşik değeri üzerine gürültü etkisinin tahmini 5.1 Gürültüye maruz kalan popülâsyonda işitme eşik seviyesi Gürültüye maruz kalan popülâsyonun yaşla ve gürültüyle ilişkili (YGİES), H’, işitme eşik seviyesi, bu standardın amacı bakımından aşağıdaki ampirik bağıntı kullanılarak hesaplanır :

120HNNH'H =+=

Burada; H : Yaşla ilişkili işitme eşik seviyesi, dB, N : Gürültünün sebep olduğu, gerçek veya potansiyel kalıcı eşik kayması (GSKEK), dB dir. Bağıntı, sadece H’, H ve N’ ye karşılık gelen kesir değerlerine uygulanır.



10

Not – İlâve bir ilişki, biyolojik sonuçlar için bir yaklaşımdır ve bu standardın amacı bakımından yeterli

doğrulukta olduğu düşünülür. Sıklıkla

=

120HNN terimi, gerçek GSKEK olarak adlandırılır.

120HN

terimi sadece, H+N yaklaşık 40 dB’ den fazla olduğunda sonucu önemli ölçüde değiştirmeye başlar. 5.2 Yaşla ilişkili işitme eşik seviyelerinin (YİES) veri tabanları Gürültüye maruz kalmamış popülâsyonda yaşın bir fonksiyonu olarak işitme, yanlışlıkla yer alan doğal yaşlanma yanında hastalıklar, ototoksik ilaçların geçmişi ve YİES ile değişebilen iş yeri ve iş yeri dışında maruz kalınan bilinmeyen seviyedeki gürültü gibi diğer faktörlerin derecesine de bağlıdır. Böyle verileri görüntülemek için farklı yaklaşımlar kullanılır ve en uygun veri tabanının seçimi uygulama amacına (Madde 5.2.3) bağlıdır. Bu standard, Madde 5.1’ de YİES için kullanılabilecek iki veri tabanına (A ve B veri tabanları) müsaade eder. B veri tabanı, kullanıcının sağ duyusuna bırakılmasına rağmen A veri tabanı tam olarak tanımlanmıştır. B veri tabanının bir örneği gösterilmiştir. 5.2.1 A Veri tabanı A veri tabanı, otolojik normal kişilerden yani, kulak rahatsızlığının hiç bir işaretini veya hastalık belirtisini göstermeyen veya kulak kanalını tıkayan kulak kiri bulunmayan ve gürültüye aşırı miktarda maruz kalma gibi bir geçmişe sahip olmayan sağlık durumu normal kişilerden elde edilmiştir. Böyle “yüksek düzeyde seçilmiş” popülâsyonlarda eşik seviyelerinin istatistiksel dağılımı, ISO 7029’ da erkek ve kadın popülâsyonu için ayrı ayrı standardlaştırılmıştır. A veri tabanını hesaplama bağıntıları, Madde A.1’ de verilmiştir. Madde A.2’ de seçilmiş değerlerle birlikte bir çizelge verilmiştir. 5.2.2 B Veri tabanı B veri tabanı için, inceleme altındaki ülkelerde, iş yerinde gürültüye maruz kalmamış bir kontrol popülâsyonundan toplanan veri grubunun kullanılması tavsiye edilir. Önemli bir cinsiyet farklılığı olmadığı sürece, erkek ve kadın için ayrı bir YİES veri tabanı gereklidir. Numune miktarının, geçerli istatistiksel dağılım hesaplamaları yapmak için yeterince geniş olması gereklidir. Bu sebeple, bu standardın kullanıcısı tarafından, kullanıcının uygun gördüğü seçim ölçütlerini esas alan bir veri tabanı derlenmelidir. Örneğin; her iki kulağın veya tek başına daha iyi olan kulağın YİES ortalaması, B veri tabanı için esas alınabilir. Not 1 – YİES için, seçilen veri tabanı doğruluğunun genişçe bir fonksiyonu olan gürültüye maruz kalan

popülâsyonun işitme eşik seviyesinin doğru tahmin edilmesi, pratik amaçlar için vurgulanmalıdır. Odyometrik ölçme teknikleri eşik ölçmelerini etkilediğinden gürültüye maruz kalan popülâsyonun işitme eşiğini doğrulamada veya elde etmede kullanılabilen özel YİES veri tabanının sağlanmasında aynı ölçme teknikleri kullanılmalıdır.

B veri tabanına bir örnek, seçilmemiş popülâsyon (kadın ve erkekler) için Ek B’ de verilmiştir. Bu örneğin, endüstrileşmiş ülkelerdeki B veri tabanının bir temsilî örneği olduğu düşünülebilir. Not 2 – Ek A ve Ek B’ de gösterilen veri tabanları, Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerindeki popülas-

yonlarından elde edilmiştir. Bu popülâsyonlar, diğer coğrafî bölgelerdeki popülâsyonlar için uygun olabilir veya olmayabilir. Farklı etnik popülâsyonlar arasında, doğal yaşlanma sürecinde bir farklılık gözlenmiyorsa dahi, yaşam tarzları; iş yeri haricinde maruz kalınan gürültü, hastalığın tekrarlanması ve ototoksik ilaçların alımındaki farklılıkların oluşmasından sorumludur.

5.2.3 Veri tabanının seçimi A veya B veri tabanından hangisinin daha uygun olduğu (veya Ek B’ deki B veri tabanı için sayısal örneklerin uygun olup olmadığı), cevaplanacak sorunun ne olduğuna bağlıdır. Örneğin; gürültüye maruz kalan çalışan bir popülâsyondan dolayı oluşabilecek dengeleme miktarı tahmin ediliyorsa ve otolojik düzensizlikler ve iş yeri haricinde maruz kalınan gürültü dengeleme durumlarında düşünülmüyorsa, daha uygun veri tabanında seçilmemiş popülâsyonlar oluşur. Not – Kısmî B veri tabanına özel bir örnek Ek C’ de verilmiştir. Bu ekte, bu standarddaki işlemle birlikte

kullanıldığında, ISO 1999’ un birinci baskısında beklenildiği gibi yaklaşık aynı tahminî işitme kaybı riski ile sonuçlanan yaş (YİES) verileri ile ilişkili seçilen işitme eşik seviyeleri listelenmiştir. Bu veriler sadece, bu standardın ikinci baskısındaki daha doğru verilere geçişi kolaylaştırmak için verilmiştir.



11

5.3 Gürültünün sebep olduğu kalıcı eşik kaymasının (N) hesaplanması 5.3.1 N0,50’ nin hesaplanması Madde 5.1’ de kullanılan, gürültünün sebep olduğu kalıcı eşik kaymasının potansiyel orta değerleri (GSKEK), odyometrik frekansın, maruz kalma süresinin, Θ/Θ0 oranının ve ortalama Θ maruz kalma süresinde, anma 8 saatlik bir çalışma gününe normalize edilmiş maruz kalınan gürültü (Madde 3.6) seviyesinin, LEX,8h, bir fonksiyonudur. 10 ilâ 40 yaşlar arasında maruz kalma süreleri için GSKEK potansiyel orta değerleri, N0,50, her iki cinsiyet için aşağıdaki bağıntı ile verilir :

( )[ ]( )20h8,EX050,0 LL/lgvuN −ΘΘ+= Burada; L0 : Çizelge 2’ deki frekansın fonksiyonu şeklinde belirtilen kesme ses basınç seviyesi, Θ : Maruz kalma süresi, yıl, Θ0 : Bir yıl, u ve v : Çizelge 2’ deki frekans fonksiyonu şeklinde verilen değerler dir. Bağıntı, L0’ dan büyük LEX,8h için uygulanır. Lex,8h’ in L0’ dan küçük olduğu durumlarda LEX,8h’ ın L0’ a eşit olduğu kabul edilir ve böylece N0,50 sıfıra eşit olur. 10 yıldan az maruz kalma süreleri için N, 10 yıl için N0,50 değerinden aşağıdaki bağıntıya göre ekstrapole edilmelidir :

10;50,010;50,0 N)11lg(

)1lg(N =Θ<Θ+Θ

=

Çizelge 2 – Popülâsyonun N0,50 orta değerlerinde GSKEK’ i tayin etmek için kullanılan u, v ve L0 değerleri

Frekans Hz u v L0

dB 500

1000 2000 3000 4000 6000

-0,033 -0,020 -0,045 +0,012 +0,025 +0,019

0,110 0,070 0,066 0,037 0,025 0,024

93 89 80 77 75 77

5.3.2 N’in istatistik dağılımı Bu standardın amacı bakımından N’ in istatistik dağılımı, iki normal Gauss dağılımının iki farklı şekilde yarıya bölünmesiyle tahmin edilir. Değeri, orta değerden daha kötü işitmeye sahip kesir için üst yarı, N0,50 orta değeri üzerinde yer alır ve du parametresi ile karakterize edilir. Alt yarı, ortanın altında yer alır ve dl ile karakterize edilen en küçük dağılıma sahiptir. 0,05 < Q < 0,50 şeklinde bir Q kesri için GSKEK aşağıdaki bağıntı ile verilir :

u50,0Q kdNN += 0,50 < Q < 0,95 şeklinde bir Q kesri için GSKEK aşağıdaki bağıntı ile verilir :

l50,0Q kdNN −= Normal Gaussian dağılımına karşılık gelen k çarpanı için değerler, Madde 5.3.2.1’ de verilmiştir. du ve dl, Madde 5.3.2.2’ ye göre hesaplanmalıdır. Not - 0 < Q < 0,05 ve 0,95 < Q < 1 için istatistik dağılımın uzantıları güvenli değildir ve bu aralıkları

doğrulamak için az deneysel veri mevcut olduğundan bu değerler kullanılmamalıdır.



12

5.3.2.1 k değerleri Çizelge 3’ te, Q için 0,05 aralıklarla değişen k çarpanına ait değerler verilmiştir. Çizelge 3 – k çarpanına ait değerler Q k

0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 0,35 0,40 0,45

0,50

0,95 0,90 0,85 0,80 0,75 0,70 0,65 0,60 0,55

1,645 1,282 1,036 0,842 0,675 0,524 0,385 0,253 0,126

0 Not –Verilen değerler arasındaki interpolasyonlar ISO 7029’ dan bulunabilir.

5.3.2.2 du ve dl parametreleri Bağıntılarda birbirinin yerine kullanılan du ve dl parametreleri aşağıdaki gibi hesaplanır :

[ ]( )20h8,EX0uuu LL)/lg(YXd −ΘΘ+=

[ ]( )20h8,EX0lll LL)/lg(YXd −ΘΘ+= Burada; Xu, Yu ve Xl, Yl : Çizelge 4’ teki odyometrik frekansın bir fonksiyonu olarak verilmiştir. LEx,8h : Anma 8 saatlik çalışma gününe (Madde 3.6) normalize edilen maruz kalınan gürültü

seviyesi, Θ : Maruz kalma süresi, yıl Θ0 : Bir yıl dır. L0, L0’ dan büyük LEX,8h için Çizelge 2’ de verilen kesme seviyesidir (Madde 5.3.2). LEX,8h’ in L0’ dan küçük olduğu durumlarda LEX,8h’ ın L0’ a eşit olduğu kabul edilmelidir.

Çizelge 4 – GSKEK’ in (N0,05 < N < N0,95) istatistik dağılımının alt ve üst yarılarını karakterize eden sırasıyla du ve dl parametrelerini tayin etmek için kullanılan Xu, Yu ve Xl, Yl değerleri

Frekans Hz Xu Yu Xl Yl

500 1000 2000 3000 4000 6000

0,044 0,022 0,031 0,007 0,005 0,013

0,016 0,016 -0,002 0,016 0,009 0,008

0,033 0,020 0,016 0,029 0,016 0,028

0,002 0,000 0,000 -0,010 -0,002 -0,007

6 Gürültünün sebep olduğu işitme bozukluğu ve kaybının değerlendirilmesi

6.1 İşitme bozukluğu İş yerinde maruz kalınan gürültüden dolayı potansiyel işitme bozukluğu, incelenen popülâsyon ve maruz kalma şartları için Madde 5.3’ e göre hesaplanan gürültünün sebep olduğu kalıcı eşik kaymasından doğrudan değerlendirilir. GSKEK; a) İncelenen her frekans için ayrı ayrı değerlendirilir, b) “Toplam” eşik kaymasını bulmak için belli bir frekans sayısına ilâve edilir, c) Genellikle konuşulanı anlama temel yeteneği frekans aralığını (Madde 6.2) gösteren, seçilmiş frekans

sayısı için ortalaması alınabilir.



13

6.2 İşitme kaybı (veya yetersizliği) İşitme kaybının hesaplanması için, belli frekanslardaki işitme eşik seviyelerinin bir birleşimi kullanılmalıdır. Popülâsyonların işitme eşik seviyesi kesirleri ve ilgili maruz kalma şartları için işitme eşik seviyeleri, Madde 5’ e göre hesaplanmalıdır. Not – Konuşma yeteneği için işitme kaybının değerlendirilmesinde genellikle kullanılan veya önerilen

bağıntılar, ortalama işitme eşik seviyeleri için aşağıdaki frekans birleşimlerinden (kHz) biri seçilerek kullanılır :

a) 0.5, 1 ve 2 kHz’ te İES ortalaması, b) 0.5, 1, 2 ve 3 kHz’ te İES ortalaması, c) 0.5, 1, 2 ve 4 kHz’ te İES ortalaması, d) 1, 2 ve 3 kHz’ te İES ortalaması, e) 1, 2, 3 ve 4 kHz’ te İES ortalaması, f) 2 ve 4 kHz’ te İES ortalaması. g) 1/10’ u (0,5 kHz’ te 2xİES, 1 kHz’ te 4xİES, 2 kHz’ te 3xİES ve 4 kHz’ te 1xİES), h) 2 ve 3 kHz’ te İES, i) 2, 3 ve 4 kHz’ te ortalama İES.

Bağıntılar, münferit kulaklara, her iki kulağın ortalamasına veya her iki kulağın ağırlıklı ortalamasına uygulanabilir. Denge amaçları için işitme kaybının toplam yüzdesini tayin etmek için kullanılan diğer işlemler, 0.5, 1, 1.5, 2, 3 ve 4 kHz’ te ölçülen her iki kulağın işitme eşik seviyesine gerek duyar. Sonra, her frekans için işitme kaybının yüzdesi, daha iyi ve daha kötü işitme eşik seviyesinin değişken olarak verildiği çizelgelerden tayin edilebilir. İşitmedeki toplam kayıp yüzdesi, her frekanstaki yüzde katkının toplanmasıyla elde edilebilir. 6.3 İşitme kaybı riski Maruz kalınan gürültü ve yaş veya sadece maruz kalınan gürültüden kaynaklanan işitme kaybı riski, gürültüye maruz kalmanın popülâsyondaki zararlı etkilerini ölçmede sıkça kullanılır. İşitme kaybının bulunduğu var sayılan seviyenin üzerinde işitme eşik seviyesi için bir sınır değer seçilebilir. Sonra, sınır değer için seçilen seviyeye eşit veya geçen ortalama işitme eşik seviyesine sahip popülâsyon kesri hesaplanabilir. Maruz kalınan gürültü ve yaşın toplam etkilerinden dolayı işitme kaybı riskleri ve sadece gürültüden kaynaklanan işitme kaybı riski, tanımlarından da türetilebilir. Not 1 – Öncelikle tıbbî yasal yaklaşımlardan tayin edilen sınır değer yüksekliği ve bağıntının seçimi,

ekonomik ve etik değerlerden de etkilenebilir. Not 2 – İş yerinde maruz kalınan gürültüden dolayı oluşan işitme kaybı riskinin değerlendirilmesinin bir

örneği Ek D’ de verilmiştir. Not 3 – Gürültüden dolayı işitme kaybı riski, tek bir sayı tanımlayıcı olarak düşünülmemelidir. Bu risk, frekans

birleşiminin, sınır değerin ve YİES in seçimleri ile değişir. Gürültüden dolayı işitme kaybı riskinden bahsedildiğinde sözü geçen parametrelerin de bahsedilmesi gerekir.

Not 4 – Gürültüden dolayı işitme kaybı riski, sınır değeri geçen YGİES’ e sahip popülâsyon kesrini verir.

İşitme kaybının önem derecesini göstermez. Not 5 – Gürültüden dolayı işitme kaybından etkilenen bir popülâsyonun kesrinde YGİES, bağıl önem

değişkenlerine sahip yaş ve gürültüyle ilişkili bileşenlerin bir birleşimidir. Not 6 – YİES için bazı veri tabanları ve belli frekans birleşimlerinin ve sınır değerin seçimi ile birlikte

gürültüden kaynaklanan işitme kaybı riski, yıllarca gürültüye maruz kalındıktan sonra azalabilir. Bu durum, “işitme kaybı riski” bağlamında doğal bir dezavantajdır. Zararlı gürültü kesilme durumları varlığında dikkate alınmamalıdır. Bu durum, yaşla ilgili eşik kaymaları, gürültüden dolayı işitme kaybı riski için daha fazla uygun olmadığından sınır değere karşı duran bireyler olarak açıklanır. Ayrıca Not 4 ve Not 5’ e bakınız.



14

Ek A (Bilgi için)

Otolojik olarak normal bir popülâsyon (“yüksek düzeyde seçilmiş”) için yaşla ilişkili işitme eşik seviyesi (YİES), A veri tabanının hesaplanması

A.1 A veri tabanının özellikleri A veri tabanı değerleri ISO 7029’ daki yaş ve cinsiyetin bir fonksiyonu şeklinde belirtilen hava ile iletilen tarafından normal işitme eşik değeriyle aynıdır. HQ değerini geçen işitme eşik seviyesine sahip Q kesrinin değişken aralıkları için Y yaşın (yıllar) fonksiyonu olarak H işitme eşik seviyesine uygulanabilen bağıntılar : 0,05 < Q < 0,50 için u50,0Q kSHH += Q = 0,50 için 18;50,0

250,0 H)18Y(aH +−=

0,50 < Q < 0,95 için l50,0Q kSHH −= ISO 389’ da belirtildiği gibi pratik amaçlar için sıfır olarak alınan H0,50;18, aynı cinsiyette , 18 yaşındaki otolojik olarak normal kişilerin işitme eşik seviyesinin orta değeridir. Bu sebeple, bu standardın amacı bakımından HQ, yaşla ilişkili işitme eşik seviyesini tarif eder. Çizelge A.1’ de, a kat sayısının değerleri verilmiştir. k çarpanına ait değerler, Madde 5.3.2.1 ve Çizelge 3’ te verilenle aynıdır. Su ve Sl parametreleri, aşağıdaki bağıntılarla verilir :

50,0uu H445,0bS +=

50,0ll H356,0bS += bu ve bl değerleri, Çizelge A.2’ de listelenmiştir. Çizelge A.1 – a kat sayısının değerleri



15

Çizelge A.2 – HQ’ nun istatistiksel dağılımının alt ve üst yarılarını tayin etmek için kullanılan sırasıyla bu ve bl değerleri

A.2 A veri tabanından seçilen değerler Çizelge A.3’ te seçilen değerler verilmiştir. Çizelge A.3 – İşitme eşik seviyesinin A veri tabanından dB olarak seçilen değerleri



16

Ek B (Bilgi için)

B Veri tabanına örnek

B Veri tabanına bu örnek, endüstrileşmiş bir ülkenin tipik olarak seçilmemiş popülâsyonun yaşla ilişkili işitme eşik seviyelerinden oluşmuştur (veriler, daha iyi olan kulak içindir). Not 1 – Veriler, kısmî araştırmaların sonuçlarından uyarlanmıştır (Ek F, [3] ve [13] no’lu kaynak). Deneye tâbi

tutulduğu var sayılan bir popülâsyondaki bazı hastaların, iş yerinde veya başka bir gürültüye maruz kaldığı belirtilmemiştir. B veri tabanına diğer bir örnek, [18] no’lu kaynakta verilmiştir.

Not 2 – Yaşla ilişkili işitme eşik seviyeleri, ISO 389’ da belirtildiği gibi odyometrik sıfıra atıf yapılarak dB

olarak verilmiştir. Çizelge B.1 – Seçilmemiş bir popülâsyonda dB olarak işitme eşik seviyeleri



17

Ek C (Bilgi için)

Yaşla ilişkili seçilen işitme eşik seviyeleri

Bu ek, bu standarda göre hesaplanan GSKEK değerleri ile birlikte kullanıldığında, ISO 1999’ un birinci baskısında beklenildiği gibi yaklaşık aynı tahminî işitme kaybı riski ile sonuçlanan ve 0.5, 1 ve 2 kHz frekans birleşiminde ortalama üç Q değeri için bulunan ortalama YİES değerlerinden oluşmuştur. [(Uyum, 95 dB’ lik A-ağırlıklı ses basınç seviyesine maruz kalmada oldukça mantıklıdır ancak, risk diğer seviyelerde %10’ a kadar sapabilir, [13] no’lu kaynakta Çizelge 25 (Ek F)]. Çizelge C.1 – Ortalama YİES değerleri, dB olarak



18

Ek D (Bilgi için)

Gürültünün sebep olduğu kalıcı işitme bozukluğunun

değerlendirilmesine örnek 30 yıl boyunca günlük (8 h/gün, 5 gün/hafta, 50 hafta/yıl) ortalama maruz kaldığı gürültü seviyesi, LEX,8h = 90 dB (EA,8h = 11,5x103 Pa2.s) olan 50 yaşında bir erkek popülâsyonda, gürültünün sebep olduğu işitme bozukluğu riski hesaplanır. İşitme kaybı değerlendirmesi için 1, 2 ve 4 kHz frekans birleşimi var sayılır. Gürültüye maruz kalmamış popülâsyonda yaşla ilişkili işitme eşik seviyesi HQ, A veri tabanına (Ek A) göre hesaplanır ve 1, 2 ve 4 kHz frekanslar için ortalaması alınır. H0,9;50 = [(-4) + (-4) + 0] / 3 = -2,7 dB H0,5;50 = [4 + 7 + 16] / 3 = 9,0 dB H0,1;50 = [14+ 21 + 37] / 3 = 24,0 dB 1000 Hz ve 2000 Hz ve 4000 Hz’ in 0,9 ve 0,5 kesirleri için gürültünün sebep olduğu kalıcı eşik kayması durumunda,

N120HNN ≈− olduğundan Çizelge E.2’ deki değerler doğrudan kullanılabilir.

4000 Hz frekansının 0,1 kesri için H + N toplamı, 40 dB’ den büyüktür. Bu sebeple, Ek E, Çizelge E.2’ deki 19 dB değeri, aşağıdaki gibi azaltılır :

dB1.13120

19x3719 =−

Bundan dolayı, gürültünün sebep olduğu kalıcı eşik kayması değerleri; N0,9;30 = [0 + 3 + 10] / 3 = 4,3 dB N0,5;30 = [0 + 5 + 14] / 3 = 6,3 dB N0,1;30 = [0 + 9 + 13,1] / 3 = 7,4 dB ve sonuç olarak, gürültüye maruz kalan popülâsyonda gürültü ve yaşla ilişkili işitme eşik seviyesinin (GYİES) dağılımındaki sonuçlar aşağıdaki gibidir : H’0,9 = 1,6 dB H’0,5 = 15,3 dB H’0,1 = 31,4 dB Sonuç ilişkisi, keyfî seçilen 27 dB’ lik “sınır değer” için gösterilen kaybın değişik riskleri ile birlikte Gaussian koordinatları üzerinde, Şekil D.1’ deki gibi grafiğe geçirilmiştir. Risk değerlerinin, sınır değer büyüklüğüne bağlılığı, bu tür bir gösterimle kolayca tayin edilebilir.



19

Şekil D.1 – İşitme risk değerlendirmesinin bir örneği : A veri tabanından alınan YİES verileri ile birlikte 30 yıldır LEX,8h = 90 dB gürültü seviyesine maruz kalma



20

Ek E (Bilgi için)

GSKEK verileri için örneklerin bulunduğu çizelgeler

GSKEK için örneklerin bulunduğu çizelgeler, maruz kalma süresinin, yılın ve maruz kalınan gürültü seviyesinin LEX,8h (85, 90, 95, 100 dB) bir fonksiyonu şeklinde ve karşılık gelen A-ağırlıklı ses basınç seviyesi bu standardda Madde 5.3’ e göre hesaplanmış altı frekans (0.5, 1, 2, 3, 4 ve 6 kHz) ve üç kesir (0.1, 0.5 ve 0.9) için verilmiştir. Çizelge E.1 – LEX,8h = 85 dB ( EA,8h = 3,64x103 Pa2.s)

Çizelge E.2 – LEX,8h = 90 dB ( EA,8h = 11,5x103 Pa2.s)

Çizelge E.3 – LEX,8h = 95 dB ( EA,8h = 36,4x103 Pa2.s)



21

Çizelge E.4 – LEX,8h = 100 dB ( EA,8h = 115x103 Pa2.s)



22

Ek F (Bilgi için)

Kaynaklar


tÜrk standardi - asandanismanlik.com · nisan 2005 tÜrk standardi turkish standard ts 2607 iso...

Documents