tÜrlerİtbmyoelektrik.klu.edu.tr/dosyalar/birimler/tbmyoelektrik... · 2017-11-29 · (19.yy...

AYDINLATMANIN KONUSU, AMACI VE

TÜRLERİ1

2

Aydınlatmanın Tanımı

• Aydınlatma, pratik ya da estetik etkiyi elde etmek için ışığın bilinçli şekilde

kullanılmasıdır.

• Aydınlatmada tasarımcının rolü,

Işığı etkin şekilde kullanmak

Kontrol altına almaktır.

• Aydınlatma, gün ışığıyla yapılan doğal aydınlatmanın yanı sıra ampul ve ışık

armatürleri gibi yapay ışık kaynaklarının kullanımını içerir.

• Aydınlatmanın Konusu, görme olayının gerçekleşmesi için gerekli olan ışık, göz ve

görülecek nesne üçlüsü, aydınlatma konusunun temelini oluşturur.

AYDINLATMANIN KONUSU, AMACI VE TÜRLERİ – Aydınlatma Tanımı

ELP-13207 Bilgisayar Destekli Proje I Öğr.Gör. Volkan ERDEMİR

3

AYDINLATMANIN KONUSU, AMACI VE TÜRLERİ – Aydınlatma Yaklaşımları


Aydınlatmada üç yaklaşımdan bahsedilir.

1. Görünürlüğün sağlanması

2. İyi bir görüntünün elde edilmesi

3. Görüntünün gereği gibi olmasının sağlanması

• Görünürlüğün sağlanmasındaki amaç, nesnelerin varlıklarının görsel yolla

anlaşılabilir hale getirilmesidir. Sadece nicelik yönü önemlidir. Uygulamada daha çok

bu yaklaşım kullanılmaktadır.

• İyi bir görüntü elde edilmesinde, aydınlığın niceli yanında ondan daha önemli olarak

aydınlığın niteliği devreye girer.

Görünmesi gereken en küçük parçaları görebilmek

Yüzey biçimlerini ve dokuları doğru algılamak

Renkleri doğru görebilmek ve en küçük renk ayrımlarını fark edebilmek.

İyi görebilmeyi yorulmadan uzun süre srüdürebilmekl

• Aydınlatma ile elde edilen görüntünün istenildiği gibi olmasında, aydınlatmanın

istenilen amaca yada isteğe uygun olması için sadece teknik açıdan değil, sanatsal

ve mimari açıdan yaklaşımı zorunlu kılar.

Aydınlatma ve Mimarlık, Prof. Razi ŞİREL, Nisan 2001

4

• Doğru aydınlatma, bir bölgenin görünümünü iyileştirerek görev performansını yada

oturanlar üzerindeki olumlu psikolojik etkileri (Dramatik Aydınlatma) arttırabilir.

• Dramatik Aydınlatma; kurgusal, anlamlandırıcı, yapıyı ve mekanı mimarinin ve

düşünceleri ifadenin bir nesnesi olarak anlatmaya, hissettirmeye yönelik

aydınlatmadır.

AYDINLATMANIN KONUSU, AMACI VE TÜRLERİ – Aydınlatma Tanımı


5

Işığın Önemi

• İnsanın çevresini algılamasında en önemli algılayıcı gözdür. Bütün algılamalarının %

80 ile % 90’ı göz kanalıyla gerçekleşir.

• Işık temel gereksinmelerimizden biridir. Ancak, görebilmek için öncelikle ışık ve onun

yansıyabildiği yüzeylerin olması şarttır.

• Görme ve görüntü, ışık enerjisi ile sağlanır. Doğal ya da yapay bir ışık üreticisinden

doğrudan ya da dolaylı olarak gelen ışınların göze ulaşması görmeyi sağlar.

AYDINLATMANIN KONUSU, AMACI VE TÜRLERİ - Işığın Önemi


6

Işık ve Görme Olayı

Işık, dalga şeklinde yayılan ve parçacık etkili, göze tesir eden özel bir enerji şeklidir.

Işık, bir ışımanın ışık kaynağından çıktıktan sonra cisimlere çarparak veya direk olarak

yansıması sonucu canlıların görmesini sağlayan olgudur.

Görünür ışık (yaygın kullanımı ışık), insan gözü tarafından algılanabilen ve görülen

elektromanyetik dalgadır. Görülebilen spektrumun en küçük dalga boylu radyasyonları mor

renge, en büyük dalga boylu ışımaları ise kırmızı renge karşılık olurlar. Gerçekte, 380nm'den

780nm'ye kadar sonsuz dalga boyu olduğundan, mordan kırmızıya kadar sonsuz sayıda

renk vardır.

Gözde renk

izlenimi

Dalga boyu

(nm)

MOR 380-420

MAVİ 420- 495

YEŞİL 495-566

SARI 566-589

TURUNCU 589-627

KIRMIZI 627-780

AYDINLATMANIN KONUSU, AMACI VE TÜRLERİ – Işık ve Görme Olayı


"Karanlık Diye Bir Şey Yoktur, Karanlık

Işığın Yokluğudur", Albert Einstein

7



Ebu Ali Hasan bin el-Hasan İbn-i Heysem

Doğum 965 Basra, Irak

Ölüm 1038-1040 Kahire, Mısır

Meslek fizikçi, matematikçi ve filozof

• Karanlıkta göremiyoruz. Işınlar gözden cisme doğru gitseydi karanlıkta da

görmemiz gerekirdi.

• Kuvvetli bir ışığa baktığımızda gözlerimiz kamaşır. Eğer ışınlar gözden

çıksaydı kamaşmaması gerekirdi.

• Karanlık bir odanın tavan ya da duvarında bir delik açarsak yalnızca o

noktadan gelen ışığı görürüz. Oysa ışınlar gözümüzden çıksaydı her

tarafı görmemiz gerekirdi.

• Yıldızlara baktığımızda onları anında görürüz. Eğer ışınlar gözden çıkmış

olsaydı yıldızları görmemiz için belirli bir süre geçmesi gerekirdi.

8

Elektromanyetik dalgalar, dalga boyu veya frekans bakımından çok geniş bir bölgeyi kaplarlar.

Eğer bu dalgalar dalga boylarına göre sıralanacak olursa elektromanyetik spektrum (tayf) elde edilir.

Elektromanyetik spektrum (tayf)



Beyazın elde edilmesi

9

Aydınlatma Tarihi

• İnsan hayatında görmek çok önemlidir ve ancak yeterli aydınlıkta mümkündür. Doğal

ışık (güneş, ay ve yıldızların ışığı) yetmediği takdirde, suni ışıkla aydınlanmak gerekir.

• Aydınlatma için önceleri çıra, mum ve bitkisel veya hayvani yağlı kandiller kullanılmış,

bunlara on sekizinci yüzyılın sonlarında havagazı da katılmıştır.

Kandil, Gaz Lambası ve Hava Gazı Lambaları

AYDINLATMANIN KONUSU, AMACI VE TÜRLERİ – Aydınlatma Tarihi


10

• 1859'da Kuzey Amerika'da petrolün bulunması ile gazyağı diğer bir kaynak olmuştur.

• 1879'da T.A. Edison elektrik enerjisi ile çalışan, ampul olarak isimlendirilen, enkandesan

(kızgın telli – akkor flamanlı) lâmbanın patentini aldı.

• Daha sonraları H. Goebel, Edison'un patentini aldığı lâmbayı 1854'de kendisinin icat

ettiğini iddia ettiyse de, patent davasını kaybetti ve icat Edison'a mal oldu. Kızgın telli

lambada önce bambu lifi, takiben kömürleştirilmiş selüloz, osmiyum, tantal ve nihayet

1906'da tungsten flaman kullanıldı.



11

Thomas Edison, icadının

çalışma şeklini 1879'da Menlo

Park'ta bu ampul ile gösterdi.Akkor flamanlı ampul



1901 yılından beri yanmakta olan

Livermore Kaliforniyadaki akkor ampul

http://www.centennialbulb.org/cam.htm

http://www.centennialbulb.org/cam.htm

12

• 1866'da W. Siemens tarafından ilk dinamonun gerçekleştirilmesi ile başlayan elektrik

enerjisi üretimi ve dağıtım şebekelerinin yaygınlaşması ile elektrik enerjisi

1915'lerden itibaren aydınlatmanın temel enerjisi oldu.

• 1929'dan itibaren, önce flüoresan lamba olmak üzere ticari deşarj lâmbalar icat edildi,

büyük gelişmeler gerçekleştirildi ve verimleri çok büyük oranda arttırıldı.

Flüoresan lambalar



13

1980'de kompakt flüoresan lâmbalar imal edildi ve öteden beri bilinen halojen tungsten

lâmbalar yaygınlaştı.

1990'larda ise LED'ler

aydınlatma uygulamalarına

girdi.

LED lambalar

Kompak flüoresan lambalar ve Halojen Ampul



14

Günümüzde evlerde ve iş yerlerinde yaygın şekilde kullanılan ampuller şu teknolojilerden

yararlanmaktadır:

• Akkor (Incandescent light) Lamba

(1879-Thomas Edison)

• Floresan Işık (Fluorescent Light, FL)

(19.yy sonları-Nikola Tesla)

• Işık yayan diyot (Light-Emitting Diode, LED)

1927-Oleg Vladimirovich Losev

Tezgah Üstü Floresan Aydınlatması

LED ile Koridor Aydınlatması



15

Aydınlatma

İç veya dış mekânlarda, bir başka deyişle her hangi bir yerin ışık veya herhangi bir ışık

kaynağı yardımıyla ortamın görünür hale getirilmesi uygun aydınlatma ile sağlanır. Cisimleri gözle

görebilmemiz için ya cisimlerin kendisinde ışık kaynağı olması yada gelen ışınları depolayıp

yansıtabilme özelliğine sahip olması gerekir. Cisimleri görmemizin nedeni gözden cisimlere ışın gitmesi

değil cisimlerin ışığı yansıtması ve bu yansımaları gözün algılamasıdır.

Aydınlatmanın Niceliği ve Niteliği

Aydınlatmanın niceliği,

• Aydınlık düzeyi

Aydınlatmanın niteliği,

• Işığın rengini, (Sıcak beyaz, Normal Beyaz, Gün ışığı)

• Renksel geri verimi, (Kendi renklerinde görülme)

• Aydınlık düzeyinin dağılımını

• Gölge

AYDINLATMANIN KONUSU, AMACI VE TÜRLERİ – Aydınlatmanın Niceliği ve Niteliği


16

Aydınlatmanın konusu

• Işığın üretimi

• Kullanımı ve dağıtım,

• Ekonomisi

• Ölçülmesi

• Işığın insan bünyesindeki etkileri

AYDINLATMANIN KONUSU, AMACI VE TÜRLERİ – Aydınlatmanın Konusu


Günümüzde bireylerin fizyolojik, estetik, konfor ve güvenlik ihtiyaçlarına ekonomik olarak cevap

vermek için iyi aydınlatma bir zorunluluk haline gelmiştir.

17

Doğru Aydınlatma Nasıl Olmalı?

İyi bir aydınlatma için, aydınlatmanın yeterli yeğinlikte (şiddette) olması tek koşul

değildir. Bunun yanında, bir işyerinin aydınlatma düzeni başka koşulları da içermelidir.

En az aydınlatma

şiddetleri tablosu

AYDINLATMANIN KONUSU, AMACI VE TÜRLERİ – Doğru Aydınlatma Nasıl Olmalı?


Bu koşullar şöyle sıralanabilir:

1. Aydınlatma düzeyi yeterli olmalıdır Tüzükler,

Yönetmelikler ve Standartlarda belirtilen değerler.

18

2. Kullanılan ışığın niteliği uygun olmalıdır : Uzmanlar,

en iyi ışığın beyaz ışık (gün ışığı) olduğunu belirtmektedir. Bu

nedenle beyaz ışıktan, olanaklar elverdiğince yararlanmak

gerekir. Gün ışığının yetersiz kaldığı durumlarda ve gece

çalışmasında, gün ışığına benzeyen ışıklardan yararlanılmalıdır.



19

3. Aydınlatma tekdüze olmalıdır : Çalışılan yüzeyin her yanındaki aydınlatma düzeyi

eşit olmalıdır. Tek düzelik sağlanmazsa, göz değişik aydınlatma düzeylerine kendini

uyumlamak için çaba harcayacağından çabuk yorulacaktır. Tek düzeliği sağlamak için

yaygın ışınlar veren ışık kaynaklan kullanmak ve bunları birbirine yakın yerleştirmek gerekir.



20

4. Aydınlatma durağan olmalıdır : Aydınlatmanın diğer bir koşulu durağan, yani sabit

olmasıdır. Işık kaynağı titreşim yapmamalıdır. Titreşime, ışık kaynağının parlaklığındaki hızlı

değişme sebep olduğundan, göz bu hızlı değişikliklere uyabilmek için aşırı çaba harcar ve

çabuk yorulur. Akkor telli lambalar titreşim yapmazlar. Floresan lambaların ışınlarıysa,

titreşim yaparlar. Bu titreşmeyi ikili veya üçlü bağlantılarla yok etmek mümkündür.

Stroboskopik Efekt



21

5. Aydınlatma göz kamaşmasına neden olmamalıdır: Işık kaynağının, göz

kamaşmasına neden olmaması için, görme alanı içine düşen ışık kaynaklarının

maskelenmesi gerekir. Bu maskelenmenin, lambayı tamamen kaplayacak biçimde olmasına

özen gösterilmelidir.

Göz yorgunluğuna ve başarının düşmesine neden olan göz kamaşması

maskelenmemiş, yüksek güçlü ışıkların yanlış yerleştirilmesinden kaynaklanır. Özellikle

duyarlı görmenin gerektiği ince işlerde, göz kamaşması ciddi yakınmalara neden olur. Bir

ışık kaynağının göz kamaşmasına yol açıp açmadığını anlamak için basit bir test uygulanır:

Çalışma pozisyonundaki bakış doğrultusuna yerleştirilmiş bir eşyaya bakılır ve ışık kaynağı

bir kartonla maskelenir. Eğer, bu durumda bakılan eşyanın ayrıntıları daha iyi seçiliyorsa ışık

kaynağı göz kamaşması yapmıyor demektir.



22



Göz kamaşması, dolaylı ve dolaysız göz

kamaşması olarak ikiye ayrılır.

Dolaylı göz kamaşması, ışık kaynağından

gelen ışınların parlak bir yüzeye çarparak yansıması

ve bu yansıyan ışınların göze gelmesiyle oluşan

kamaşmadır. Bunu önlemek için, ışık kaynaklarını

tavana çok yakın yerleştirmemek, yaygın ışık veren

ışık kaynakları kullanmak ve eşyaları mat renklere

boyamak gerekir.

Dolaysız göz kamaşması, doğrudan doğruya

ışık kaynağından gelen ışınların gözde neden oldukları

kamaşmadır. Örneğin, karşıdan gelen bir otomobilin

farlarının yaydığı ışınların neden olduğu göz

kamaşması, vb. gibi… Bu tür göz kamaşmasından

sakınmak için ışık kaynağını, bakış çizgisinin 60°

üstüne yerleştirmek gerekir. Ayrıca yaygın ışık veren

ışık kaynaklan kullanmak ve bunları maskelemek

yararlı olur.

23

6. Çalışılan yüzeye gölge düşmemelidir : Çalışılan yüzeyde görmeyi güçleştirecek

aşırı gölgelerin oluşmaması için ışık kaynaklarının doğru yerleştirilmesi, ayrıca ışık

kaynaklarının ışığın bir kısmını tavana ve duvarların üst bölgelerine dağıtacak türde

lambalıkların içine konması gerekir.

Göz Kamaşmasını Saptamaya Yarayan Basit Bir Test

Bir malzemenin üzerine düşen ışığın geliş doğrultusunu değiştirerek, bazı kısımların

daha kesin hatları ile görünmesini sağlamak ya da bazı kısımların göz alıcı, keskin

görüntüsünü matlaştırmak mümkündür. Gölgeleme olarak bilinen bu işlem, endüstride ve

özellikle kalite kontrol hizmetlerinde detayların görülmesini kolaylaştıran bir yaklaşımdır.

Burada amaç, normal koşullarda çok iyi görülemeyen yüzeylerin daha iyi aydınlatılması ve

ortam ışığında parlayan yüzeylerin gölgelendirilerek, netlikle görülmesini ve incelenmesini

sağlamaktır.



İç Mekanda Doğru Bir Aydınlatmanın Sağladıkları

• Doğru aydınlatma, bir bölgenin görünümünü iyileştirerek görev performansını yada

oturanlar üzerindeki olumlu psikolojik etkileri arttırabilir.

• İç aydınlatma, genellikle ışık armatürleri kullanılarak gerçekleştirilir ve iç tasarım önemli

bir parçasıdır. Aydınlatma aynı zamanda peyzaj projelerinin asıl bileşeni olabilir.

• Işık, mekana ait renklerin güzelliğini, mobilyalardaki detayları ve aksesuarları ortaya

çıkaran önemli bir tasarım ögesidir. En iyi şekilde dekore edilmiş bir ortam bile doğru

aydınlatılmamışsa yaşanabilirlik potansiyelini kaybedebilir.

• Işıkla, biçim ve dokular vurgulanmakta, sınırlar belirginleştirilmektedir. Başka bir değişle

mekan, ışıkla son şeklini alarak ve anlam kazanır. Bu nedenle aydınlatma planının doğru

yapılması son derece önemlidir.

24



25



Bulunulan mekanlarda ve ortamlarda doğru aydınlatmayı sağlayabilmek ve sağlık

açısından başta göz sağlığını koruyabilmek adına doğru bir aydınlatma sağlamak için; Aydınlık seviyesi

Işık ve gölge yönü

Işığın eşit dağılımı

Işıktan yararlanma

Işığın rengi

Lamba ve armatür çeşidine dikkat edilmelidir.

İyi bir aydınlatma ile özet olarak aşağıdaki yararlar sağlanır:

• Gözün kontrast duyarlığı, keskinliği, görme hızı, renk duyarlığı artar, kamaşma

önlenir; yani görme yeteneği artar.

• Göz sağlığı korunur.

• Kazalar azalır.

• Çalışma verimi yükselir, ticarette iş hacmi büyür ve ekonomik potansiyel artar.

• Normal ve olağanüstü durumlarda güvenlik sağlanır.

• Estetik hislere ve konfor ihtiyacına yanıt verilir.

• Aydınlatma tekniğinde, fizik, fizyolojik-optik ve psikolojiden büyük oranda yararlanır.

IŞIK KAYNAKLARI26

27

Işık kaynakları; ışığın üretimi, geometrik şekli ve ışığın kökenine, ışığın rengine göre

sınıflandırılır.

Işık üretimleri açısından;

• Birincil ışık kaynakları; kendi kendilerine ışık yayabilirler. (güneş, mum, akkor telli lamba,

vb.)

• İkincil ışık kaynakları; birincil ışık kaynaklarından aldıkları ışığı yansıtarak yada geçirerek

ışık yayarlar. (ay, atmosfer, pencere, duvar yüzeyi, vb.)

AYDINLATMANIN KONUSU, AMACI VE TÜRLERİ – Işık Kaynakları


28

Geometrik biçimlerine göre;

• Noktasal ışık kaynakları; uygulama olarak aydınlatacağı yüzeylere uzaklığı, kendi

çapının ortalama üç katından fazla olan ışık kaynakları noktasal ışık kaynağı olarak

adlandırılır.

• Çizgisel ışık kaynakları; boyları yanında enleri çok küçük olan ve bu nedenle hesaba

katılmayan ışık kaynakları ise çizgisel ışık kaynakları olarak adlandırılır. (Flüoresan

Lambalar)

• Yüzeysel ışık kaynakları; ışık kaynağı ışıklı bir düzlem şeklinde ise bu ışık kaynağı

düzlemsel varsayılabilir.



29

Işığın kökenine göre ışık kaynakları sınıflandırıldığında;

• Doğal ışık kaynakları, güneş, gökyüzü, pencere, vb.,

• Yapma (yapay) ışık kaynakları, mum, akkor telli lamba vb.

Çatı penceresiGüneşli GökyüzüGüneş



30

Işık rengiRenk

Sıcaklığı

Sıcak beyaz <3300K

Doğal beyaz 3300K-5000K

Gün ışığı beyazı >5000K

Işık kaynakları, üç ışık rengine göre sınıflandırılmıştır.

Sıcak Beyaz,

Doğal Beyaz ve

Gün Işığı Beyazıdır.

Rakam azaldıkça, renk kırmızıya, arttıkça maviye yaklaşır. Sıcak beyaz ışığa sahip bir akkor

lamba 2700K değere sahipken, aynı güçteki bir gün ışığı lambasında 5600K renk sıcaklığı olmaktadır.



31



32



33

Sıcak beyaz rahat, sıcak ve sade bir atmosfer yaratırken, doğal beyaz daha fonksiyonel

ve motive edici bir atmosfer sağlar.

Gün ışığı beyazı ise gün ışığına daha yakındır ve yüksek ışık şiddeti gerektirir. Renk

sıcaklığı ise Kelvin cinsinden ölçülen bir ışık kaynağının “sıcaklık” veya soğukluk derecesidir.

Renk sıcaklığı düşük olan ışıklar sıcak, yüksek olan ışıklar ise soğuk olarak

nitelendirilmektedir.

Sıcak beyaz ve günışığı aydınlatmaGün ışığıSıcak Beyaz



34



http://www.google.com.tr/url?sa=i&source=images&cd=&cad=rja&docid=pUAFal3HCT_10M&tbnid=w7OewATK3xuHoM:&ved=0CAgQjRwwAA&url=http://www.odakled.com.tr/led-akademi.asp?islem=detay&ID=8&ei=7RZLUazNKIjmswbWu4CoBA&psig=AFQjCNE9meR3AsKVgPIorC5cQ3bK8nfCJQ&ust=1363961965727865

http://www.google.com.tr/url?sa=i&source=images&cd=&cad=rja&docid=pUAFal3HCT_10M&tbnid=w7OewATK3xuHoM:&ved=0CAgQjRwwAA&url=http://www.odakled.com.tr/led-akademi.asp?islem=detay&ID=8&ei=7RZLUazNKIjmswbWu4CoBA&psig=AFQjCNE9meR3AsKVgPIorC5cQ3bK8nfCJQ&ust=1363961965727865

35

Işık kaynaklarının

kullanım ömürleri



36



37

Aynı ışık akısına sahip ışık

kaynaklarının karşılaştırılması



38

Işık etkinliğine göre ışık kaynaklarının

karşılaştırılması



39



40

Işık Kaynaklarının enerji tüketim karşılaştırılması

A B C D E F G

<%18–25 <%60 <%80% <%95% <%110 <%130 >%130

Avrupa Birliği Enerji Etiketleri

Lamba TeknolojisiEnerji

Sınıfı

LED lambalar A

Çıplak tüplü kompak flüoresan lambalar A

Ampul şekilli kompakt flüoresan lambalar A–B

Kızılötesi kaplamalı halojen lambaları B

Ksenon gaz dolu halogen lambalar, 230V C

12-24V’luk sıradan halojen lambalar C

230V’luk sıradan halojen lambalar D–F

Enkandesant (Akkor Flamanlı) Ampul E–G



FOTOMETRİK BÜYÜKLÜKLER41

42

Işık Akısı (Luminous Flux)

• Işık kaynağı, herhangi bir enerjinin ışık akısına dönüştüğü yerdir.

• Işık akısı, ışıyan akının göze etkiyen kısmıdır ve Φ ile gösterilir. Birimi Iümen (Im)’dir.

• Işık akısı bir fiziksel niceliktir ve insan gözünün algıladığı ışık gücünün miktarını ifade

eder.

• Işık akısı hem ışınım yapan kaynağın gücüne hem de insan gözünün özelliğine

bağlıdır.

FOTOMETRİK BÜYÜKLÜKLER - Işık Akısı


43

Işık Şiddeti (Luminous Intensity)

• Işık şiddeti, bir ışık kaynağından birim katı açı içerisinde yayılan ışık akısının bir

ölçüsüdür. Işık şiddeti I ile gösterilir, birimi Candela(cd)'dır.

• Noktasal bir ışık kaynağının muhtelif doğrultulardaki ışık şiddetlerinin uç noktalarının

oluşturduğu yüzeye ışık dağılım yüzeyi veya polar fotometrik yüzey denir.

• Bir ışık kaynağının ışık dağılım yüzeyi, gerek kaynağın ışık dağılımının incelenmesi,

gerekse kaynakların konumlandırılması konusunda yararlanabileceğimiz bir özelliktir.

• Işık kaynaklarının armatürlerle birlikte kullanılması durumunda ışık dağılım eğrileri,

armatürün geometrik yapısına bağlı olarak değişimler gösterir.

FOTOMETRİK BÜYÜKLÜKLER - Işık Şiddeti


44

Aydınlık Şiddeti (Illuminance)

• Bir ışık kaynağı tarafından aydınlatılan birim yüzeye düşen ışık akısının miktarıdır. E

ile gösterilir, birimi Lüks (lm/m2) ‘tür.

• Bir ortamın aydınlık şiddeti lüxmetre yardımıyla ölçülebilir.

Mekân TipiAydınlık Şiddeti

(Lux)Mekân Tipi

Aydınlık Şiddeti

(Lux)

Sınıflar 500 Banyolar 100

Yatak Odaları 50 Mağazalar 300

Oturma Odaları 100 Süper marketler 750

Merdivenler 100 Bekleme

Salonları200

Mutfaklar 300

Kütüphaneler 500 Tekstil Atölyeleri 750

Laboratuvarlar 500 Genel Ofisler 500

FOTOMETRİK BÜYÜKLÜKLER – Aydınlatma Şiddeti


45

Parıltı (Luminance)

• Parıltı, yüzeyin birim alanından belli bir doğrultuda yayılan ışık şiddeti ile ilgili bir

kavramdır.

• Işık yayan yüzey kendisi ışık üreten bir lamba veya ışık geçiren bir armatür yüzeyi gibi

birincil ışık kaynağı olabileceği gibi, başka kaynaktan ulaşan ışığı yansıtan ikincil bir

ışık kaynağı da olabilir.

• Aynı aydınlık düzeyi ile aydınlatılmış olsalar bile, eğer yüzeyler farklı yansıtma

özelliklerine sahipse, parıltıları da farklı olacaktır.

FOTOMETRİK BÜYÜKLÜKLER – Parıltı


46

FOTOMETRİK BÜYÜKLÜKLER – Parıltı


47

Renksel Geriverim (Color Rendering)

• Görsel konfor açısından, çevredeki tüm nesnelerin özgün renkleri ile görülmesi

amaçlanır. Işık kaynaklarının renksel özellikleri iki temel değişkene bağlı olarak

tanımlanır. Bunlardan biri ışık kaynağına ait Renksel Geriverim, diğeri ise Renk

Sıcaklığı’dır.

• Renklerin özgün halleriyle, gün ışığındaki renkleriyle görülmesinin hedeflendiği

aydınlatma sistemlerinde kullanılacak yapay ışık kaynaklarının renksel geriverim

özellikleri özel bir önem taşımaktadır.

FOTOMETRİK BÜYÜKLÜKLER – Renksel Geriverim


48



49



50



51

Lambaların Işık Rengi Özellikleri

Lambaların renk özellikleri

• Renk sıcaklığı,

• Renk ayırım endeksi (Ra) ile tanımlanır.

Renk Sıcaklığı

Renkli olmayan lâmbalar ışık rengi sıcaklığı bakımından sıcak, orta sıcak ve soğuk

olmak üzere üç ana gruba ayrılırlar. Bunların özellikleri aşağıda verilmiştir.

Renk Sıcaklığı (K) Işık Sıcaklığı Işık Rengi

< 3300 SıcakKırmızımsı

beyaz

3300-5300 Orta sıcak Beyaz

>5300 Soğuk Mavimsi beyaz

Renk sıcaklığına bağlı olarak ışık sıcaklığı ve rengi




• Sıcak ışık: Konfor ihtiyacını tatmin eden, huzur verici aydınlatmaya uygundur.

• Orta sıcak ışık: Günışığını takviye eden aydınlatmalar ve işyerleri için uygundur.

• Soğuk ışık: Günışığına benzer, sıcak yerlerde aydınlatma ile serinletici etki

sağlamak için kullanılır.

Renk sıcaklığının aydınlık seviyesine bağlı olarak oluşturduğu etki farklıdır. Tablodan

görüldüğü gibi olumlu bir etki için aydınlık seviyesi düştükçe daha sıcak ışıklı, yani renk

sıcaklığı daha küçük, lâmbalar seçilmelidir.

Aydınlık

Seviyesi

(lx)

Işık Sıcaklığı

Sıcak Orta Sıcak Soğuk

<500 Hoş

Rahatsız edici

Suni

Nötr

Hoş

Rahatsız edici

Soğuk

Nötr

Hoş

500-1000

1000-2000

2000-3000

>3000

Renk sıcaklığının aydınlık seviyesine bağlı olarak oluşturduğu etki52



Ayrıca ışık sıcaklığı tercihinde aydınlatılan yerin, cismin niteliği ve rengi; mahallin

bulunduğu iklim kuşağı gibi hususlar da etkendir, bunlar:

• Yiyecek maddeleri çoğunlukla sıcak ışıklı lâmbalarla daha hoş görünürler.

• Sıcak renkler, sıcak ışıklı lâmbalar ile daha hoş görünürler. Öte yandan sıcak ışıklı

lâmbalar soğuk renkleri büyük oranda öldürürler.

• Sıcak ışıklı lâmbalar balığın daha canlı, sarı altının daha çekici görünmesini sağlar.

• Sıcak ışık rahatlatıcı, sakinleştirici ve hareketleri yavaşlatıcı etkiye sahiptir. Öte

yandan soğuk ışık daha aktif, canlı ve üretime dönük bir ortam yaratır.

• Psikolojik olarak, serin ortamlarda sıcak ışıklı lâmbalar ısıtan, sıcak ortamlarda ise

soğuk ışık serinleten etki sağlar.

• Açık bürolar, okullar, süpermarketler gibi mahallerde, sürekli sıcak iklim kuşaklarında

soğuk ışıklı lâmbalar; sürekli soğuk iklim kuşaklarında ise sıcak ışıklı lâmbalar tercih

edilmelidir.

53



Renk Ayırımı

Lambaların aydınlattıkları cisimlerinin renklerini ayırt ettirebilme yetenekleri renk

ayırım endeksi (Ra ile belirlenir. Ra'nın teorik olarak en büyük değeri 100'dür. CIE, renk

ayırım endeksini 5 grupta toplamaktadır.

Lambaların renk ayırım grubu ve ışık sıcaklığına bağlı olarak kullanılması önerilen

yerler aşağıdaki gibidir.

Renk Ayırım

GrubuRa Renk Sıcaklığı

Kullanıldıkları Yerlere Örnek

Tercihen Kabul Edilebilir

1A Ra>90 Sıcak Orta SoğukRenk ayrımı yapılan yerler Hasta muayenehaneleri

Resim galerileri, HD TV yayını

1B 90>Ra>80

Sıcaktan Ortaya

Ortadan Soğuğa

Soğuk

Evler, oteller, lokantalar dükkânlar, bürolar, okullar,

hastaneler

Matbaalar, boya ve tekstil endüstrisi, renk ayırımı

gereken endüstri tesisleri

Uluslararası spor TV yayını

2 80>Ra>60Sıcaktan Ortaya

Ortadan Soğuğa

Endüstriyel tesisler,

spor tesisleri, ulusal spor TV yayınıBürolar, okullar

3 60>Ra>40 Kaba endüstriyel işler

4 40>Ra>20 Yol aydınlatması

Az renk ayırımı

gerektiren kaba

endüstriyel işler

54



55

Işık Etkinliği

• Işık Etkinliği, ışık kaynağından yayılan ışık akısının, bu akıyı elde etmek için

harcadığı elektriksel güce oranıdır.

• Aydınlatma tasarımı yapılırken enerji tasarrufu sağlamak ve sistemin işletme

maliyetlerini düşürmek amacıyla ışık etkinliği değeri yüksek olan lambalar seçilerek

aydınlatma sağlanmalıdır.

Lamba Tipi Güç (W) Işık Akısı (lm)Etkinlik Faktörü

(lm/W)

Bisiklet farı 3 30 10

Akkor Telli Lamba 75 900 12

Flüoresan 58 5200 90

Yüksek Basınçlı

Sodyum

100 10500 105

Alçak Basınçlı

Sodyum

180 32000 178

Yüksek Basınçlı Cıva 1000 58000 58

Metal Halojen 2000 190000 95

FOTOMETRİK BÜYÜKLÜKLER – Işık Etkinliği


56

Yansıtma Faktörü

• Yansıma bir cisme herhangi bir doğrultuda gelen ışık akısının yüzeyin fiziksel

özellikleri nedeniyle bir kısmının ya da tamamının çevreye saçılmasıdır.

• Yansıma faktörü ise bir cisimden yansıyan ışık akısının bu cisme gelen ışık akısına

oranıdır.

• Yansıma olayı cisim ve nesnelerin fiziksel özelliklerine göre şekillenir.

Düzgün yansıma

Yayınık yansıma

Karışık yansıma

Geri yansıma

FOTOMETRİK BÜYÜKLÜKLER – Yansıtma Faktörü


57

YÜZEY TİPİ % YÜZEY TİPİ %

Çıplak Tuğla Duvar Yüzeyi 5-30 Renksiz Saydam Cam (3mm) 7

Beyaz Kireç Badana 60-80 Renksiz Saydam Cam (4mm) 8

Beyaz Yağlı Boya 75-80 Ayna 90

Beyaz Kağıt 60-80 Parlak Gümüş 88-93

Siyah Kadife 0,5-1 Parlak Alüminyum 65-75

Su Mermeri 45-70 Mat Alüminyum 55-60

Beyaz Fayans 70 Beyaz 80

Beyaz Buzlu Cam (3mm) 15 Siyah 4

RenklerYansıtma

faktörü (ρ)Renkler

Yansıtma

faktörü (ρ)

Siyah 0,05 Gök mavi 0,40

Koyu kırmızı 0,10 Pembe, Açık yeşil 0,45

Orta gri 0,20 Açık sarı 0,70

Açık kahverengi 0,30 Beyaz 0,80

Açık gri 0,40

FOTOMETRİK BÜYÜKLÜKLER – Yansıtma Faktörü


AYDINLATMA TÜRLERİ58

Aydınlatma Türleri

Işık Kökeni Bakımından Aydınlatma Türleri

• Doğal Aydınlatma

• Suni Aydınlatma

Aydınlatılan Yere Göre Aydınlatma Türleri

• İç Aydınlatma

• Dış Aydınlatma

Amacı Bakımından Aydınlatma Türleri

• Fizyolojik Aydınlatma

• Dekoratif Aydınlatma

• Dekoratif Fizyolojik Aydınlatma

• Dikkati Çeken Aydınlatma

59

Aydınlatma Tekniği – Aydınlatma Türleri


Işık Kökeni Bakımından Aydınlatma Türleri

Doğal Aydınlatma

Doğal aydınlatmanın kaynağı Güneş’tir.

Doğal ışıktan doğru ve ekonomik olarak yararlanılması için;

• Pencere ve ışık rafları

• Işık tüpleri (fenerleri)

• Binaların güneş ışığına göre doğru yönde ve biçimde yerleştirilmesi

• Doğal ışığın yapay ışıkla birlikte kullanılması doğal aydınlatmanın konularına

girer.

60

Aydınlatma Türleri – Işık Kökeni Bakımından Aydınlatma Türleri

Doğal Aydınlatma


Gün ışığı, pencere, tavan penceresi ve ışık rafları kullanarak gündüzleri binalar için

ana ışık kaynağı olarak kullanılır.

Işık rafları

Çatı ışıklığı

61


Doğal Aydınlatma


Binalarda enerji tüketiminin ana bileşenlerinden biri olan yapay ışık kaynaklarının

yerine kullanımı enerji tasarrufu sağlayabilir.

62

Işık tüpü uygulamaları


Doğal Aydınlatma


Hamam Aydınlatması Cami Aydınlatması

63


Doğal Aydınlatma


Çatı ışıklığıÇatı penceresi

Gündüz ışığının oluşumunda iklimlerin mevsimlerin, hava koşullarının sürekli

değişkenliği unutulmamalıdır Gündüz ışığının mevsimlere ve hava koşullarına göre farklı

çokluğu ve dağılışı aydınlatma sorunların çözüm getirecek kişinin denetimi altında değildir,

ayrıca gündüz ışığının yapıların mimari planlamasında önemi büyük olmuştur. Aydınlatma

şiddeti açık havada gündüzleri 2.000-100.000 lüks arasında, geceleri ise 50-500 lüks

arasında değişmektedir.

Hava DurumuAydınlık

Düzeyi

Yaz aylarında güneşte (saat 12) 100.000lüks

Yaz aylarında bulutlu havada (saat 12)1 18.000lüks

Yaz aylarında oda pencere önünde (saat 12) 2.500lüks

Yaz aylarında odada içerilerde (saat .12) 300lüks

Dolunaylı gecede 0,25lüks

Berrak yeni doğmuş ayda 0,01lüks 64


Doğal Aydınlatma


Suni Aydınlatma

Suni (yapay) aydınlatma bugün hemen hemen yalnız elektrikli ışık kaynakları ile

sağlanır.

Suni Aydınlatma

• Suni ışığın üretimi,

• Kullanımı ve dağıtımı,

• Ekonomisi ve ölçülmesi,

• Aydınlatma tesislerinin tasarımı

• Işığın insan bünyesindeki etkilerini

suni aydınlatmanın temel konuların oluşturur.

65


Suni Aydınlatma


66

1. Genel aydınlatma

2. Yerel aydınlatma


Suni Aydınlatma


Aydınlatılan Yere Göre Aydınlatma Türleri

İç Aydınlatma

• Kapalı yerlerin aydınlatılması

• Ev, okul, hastane, fabrika, tiyatro, sinema ve benzeri yerlerin aydınlatılması

Bu aydınlatma türünde, armatür tipine ve yerleştirilmesine bağlı olarak, çalışma

düzlemine direkt olarak ulaşan ışığa ilaveten tavan ve duvarlardan yansıma yolu ile de

erişebilir.

Direk (Dolaysız) Aydınlatma: Işığın %60'dan fazlası çalışma düzlemine

doğrudan ulaşır.

Endirek (Dolaylı) Aydınlatma: Işığın %60'dan fazlası çalışma düzlemine

yansıma yoluyla ulaşır.

Karma Aydınlatma: Işığın %40 ile %60 arası fazlası çalışma düzlemine

yansıma yoluyla ulaşır.

67

Aydınlatma Türleri – Aydınlatılan Yere Göre Aydınlatma Türleri

İç Aydınlatma


68İç Aydınlatma Örnekleri


İç Aydınlatma


69

Dış Aydınlatma Örnekleri


Dış Aydınlatma


Dış Aydınlatma

• Açık yerlerin aydınlatılmasıdır.

• Yol, meydan, park, spor sahaları, rıhtım ve benzeri yerlerin aydınlatılması

Ender örnekler dışında, ışık aydınlatılacak yüzeye direkt gelir. Son yıllarda armatür

üzerine bir yansıtıcı yerleştirilerek endirekt aydınlatma uygulamaları yapılmıştır ancak bakım,

işletme ve ekonomik sebeplerden dolayı yaygınlaşmamıştır.

Amacı Bakımından Aydınlatma Türleri

Fizyolojik Aydınlatma

Ana amaç, cisimlerin şekil, renk, ayrıntılarıyla olduğu gibi, rahat ve hızla

görülmesidir; estetik duyguların tatmini, sıcak bir atmosfer oluşturulması hedeflenmez.

Ayrıca aydınlatma tesisinin ekonomik olması da çok önemlidir. Metal işleme atölyesi, depo,

otoyol, tünel aydınlatması bu türün örneklerindendir.

70

Aydınlatma Türleri – Amacı Bakımından Aydınlatma Türleri

Fizyolojik Aydınlatma


Dekoratif Aydınlatma

Amaç, cisimlerin şekil, renk ve ayrıntılarıyla olduğu gibi göstermek değil, daha çok

estetik etkiler ve sıcak bir atmosfer oluşturmaktır. Gece kulübü aydınlatması bu grubun en iyi

örneğidir.

71


Dekoratif Aydınlatma


Dekoratif Fizyolojik Aydınlatma

Amaç, cisimlerin şekil, renk ve ayrıntılarıyla rahat ve hızla görülmesi olduğu gibi,

estetik duyguların tatmini, sıcak bir atmosfer oluşturulmasıdır. Aydınlatma tesisinin

ekonomikliği ikinci plandadır. Bu tür aydınlatmada düzgünlük ihmal edilir, ihtiyaç olunan

kısımlarda daha yüksek aydınlık seviyesi sağlanır. Ev, otel, lokanta, bahçe-park aydınlatması

bu sınıfın örneklerindendir.

72


Dekoratif Fizyolojik Aydınlatma


Dikkati Çeken Aydınlatma

Amaç, dikkati çekmektir. Bunun için yüksek parıltılar, renkli ışıklar, değişken ışıklı

şekiller ve/veya yanıp sönen düzenler kullanılır. Bu arada estetik ve dekoratif elemanlardan

da geniş ölçüde yararlanılır. Reklam panoları bu gruptandır.

73


Dikkati Çeken Aydınlatma


Aydınlatma Çeşitleri

Işığın geliş yönüne göre aydınlatma şekilleri; dolaysız, yarı dolaysız, yarı dolaylı,

yarı dolaysız ve karma (homojen) olarak sınıflandırılmaktadır. “Işık yeğinliği dağılımı,

yayımlanan ışık akısının sınırsız varsayılan yararlı düzleme düşecek biçimde olan ışıklıkların

oranı

Direk (Dolaysız) aydınlatmada %90-100,

Yarı Direk (Yarı dolaysız) aydınlatmada %60-90,

Yarı Endirekt (Yarı dolaylı) aydınlatmada %10-40,

Endirekt (Dolaysız) aydınlatmada %0-10’dır.

Homojen (karma) aydınlatmada bu oran %40-60’dır.

74

Aydınlatma TürüIşık Akısı Dağılım Oranı (%)

Direk Endirekt

Direk 90-100 0-10

Yarı Direk 60-90 10-40

Serbest (Karma) 40-60 40-60

Yarı Endirek 10-40 60-90

Endirek 0-10 90-100



75



76



77

Direk (Dolaysız) Aydınlatma:

• Aygıttan çıkan ışık akısının tamamına yakını doğrudan çalışma düzlemine

yollanır. Bu yüzden yüzey faktörünün etkisi oldukça düşüktür.

• Sistemin bu şekilde olması nedeniyle verim oldukça yüksektir; fakat ışığın yüzeye

doğrudan gelmesi nedeniyle gölgelenme sorunu ve oda içerisindeki aydınlık

seviyesi dağılımda farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Kullanılan aydınlatma

aygıtlarının doğru ve homojen yerleşimi ile bu sorunlar ortadan kaldırılabilir.

• Direk aydınlatmada ışık kaynakları belli bir askı boyuyla monte edilir. Askı boyu

oda mimarisine ve ışık dağılımına eşit olanak sağlayacak şekilde seçilmelidir.

Direk aydınlatma için tasarlanmış tüm aygıtların yansıtıcı özelliği vardır.

• Direk aydınlatma özellikle koyu renkli yüzeylerin kullanıldığı veya yüksek tavan

boyuna sahip hacimlerde tercih edilebilecek aydınlatma tekniğidir.

Aydınlatma Çeşitleri – Direk (Dolaysız) Aydınlatma


78



Yarı Direk(Yarı Dolaysız) Aydınlatma:

• Kaynaktan çıkan ışığın bir kısmı (%10-%40) yüzeylerden yansıyarak çalışma

düzlemine gelir.

• Direk aydınlatma modellerine kıyasla daha yayınık bir aydınlatma oluşur.

• Bununla birlikte aygıttan çıkan ışık akısının bir kısmının yüzeylerden yansıyarak

çalışma düzlemine ulaşması sonucu direk aydınlatmanın bazı etkileri de

yumuşatılır.

79

Aydınlatma Çeşitleri – Yarı Direk(Yarı Dolaysız) Aydınlatma


Yarı Endirek (Yarı Dolaylı) Aydınlatma

Aygıttan çıkan ışık akısının büyük bir kısmının (%60-%90) endirekt olarak çalışma

düzlemine ulaştığı aydınlatma modeli, yarı endirekt aydınlatma olarak tanımlanır.

80

Aydınlatma Çeşitleri – Yarı Endirek (Yarı Dolaylı) Aydınlatma


Endirek (Dolaylı) Aydınlatma

• Aygıttan çıkan ışık akısının tamamına yakınının (%90-%100) dolaylı olarak

aydınlatma düzlemine ulaştığı aydınlatma modelidir.

• Dolaylı aydınlatmada, ışığın birçok noktadan yansıyarak yüzeye gelmesi, görsel

konfor ölçütlerini olumlu yönde etkiler. Hacim içerisinde gölgelenme yok denecek

kadar azdır ve oda içerisindeki aydınlık şiddeti dağılımı homojendir. Kaynaktan

ışığın doğrudan yüzeye gelmemesi nedeniyle de kamaşma olmayacaktır.

• Dolaylı aydınlatma yapılan mekânlarda ışık akısının dolaylı olarak (tavan ve

duvarlardan yansıyarak) yüzeye ulaşması nedeniyle iç yüzey çarpanlarının

yüksek olasına dikkat edilmelidir. Beraberinde iç yüzeylerde oluşabilecek

kirlenme nedeniyle, kayıpların artmasını engellemek için yüzey temizlikleri belirli

periyotlarla yapılmalıdır.

81

Aydınlatma Çeşitleri – Endirek (Dolaylı) Aydınlatma


82

Aydınlatma Çeşitleri – Endirek (Dolaylı) Aydınlatma


Karma (Yayınık) Aydınlatma

• Aygıttan çıkan ışık akısının hemen hemen eşit oranlarda dolaylı ve dolaysız

olarak çalışma düzlemine ulaştığı aydınlatma biçimi, yayınık aydınlatma olarak

tanımlanır.

• Yayınık aydınlatmada ışık kaynakları çıplak veya küresel yayıcı aygıtlarla birlikte

kullanılır.

• Yayınık aydınlatmada, yüzey yansıtma faktörleri diğer aydınlatma modellerine

oranla daha önemlidir. Ayrıca sistem verim düşümünün etkisini azaltmak için

aygıtların bakım ve temizlikleri sıklıkla yapılmalıdır.

• Yayınık aydınlatma, gölge oluşumlarının az olması ve yayınık bir aydınlık dağılımı

elde edilmesi nedeniyle özellikle konutlarda öncelikli olarak tercih edilir.

83

Aydınlatma Çeşitleri – Karma (Yayınık) Aydınlatma


84

Aydınlatma Çeşitleri – Karma (Yayınık) Aydınlatma


85

Aydınlatma

TürüÖzellikleri Kullanım Yerleri Örnek Armatürler

Direk

Işık akısının tamamına yakını doğrudan çalışma düzlemine yollanır.

Yüzey faktörünün etkisi oldukça düşüktür.

Verim oldukça yüksektir.

Işığın yüzeye doğrudan gelmesi nedeniyle gölgelenme sorunu

Oda içerisindeki aydınlık seviyesi dağılımda farklılıklar

Özellikle koyu renkli yüzeylerin

kullanıldığı veya yüksek tavan

boyuna sahip hacimlerde

Fabrika, Atölye gibi tavanları

yansıtmayan, duvarları az

yansıtan yerler.

Endüstriyel Flüoresan, Yüksek

Tavan Armatürleri, Spot

Armatürler

Yarı Direk

Direk aydınlatma modeline göre daha yayınık bir aydınlatma.

Aygıttan çıkan ışık akısının bir kısmının yüzeylerden yansıyarak

çalışma düzlemine ulaşması sonucu direk aydınlatmanın bazı etkileri

de yumuşatılır.

Kamaşma ve gölgelenmeler olabilir.

Tavanı az orta yansıtan yerler

Altı açık, yansıtıcı geçirici

malzemelerden yapılmış

armatürler Hol avizeleri

Serbest

(Karma)Gölgeler orta ve orta-yumuşaktır. Kamaşma tehlikesi çok azdır.

Tavan ve duvarın yansıtması en

az orta olan yerler, Konutlar

Tijli Armatürler, Opal camlı

glop armatürler

Yarı Endirek

Üstü açık yansıtıcı geçirici malzemelerden yapılmış armatürler

Gölgeler yumuşak, kamaşma tehlikesi yoktur.

Işık kaynakları çıplak olduğundan bakım ve temizlik gerektirir.

Tavan yansıtması orta - iyi ve

duvar yansıtması en az orta

olan yerler

Avizeler

Endirek Gölgeler çok yumuşak, kamaşma tehlikesi yok Tavan yansıtması iyi olan yerler

Işığı yukarıya yönlendiren,

yansıtan malzemelerden

yapılmış armatürler



Aydınlatmanın Genelliği - Yerelliği

Aydınlatma genelliği-yerelliği açısından

5 ana gruba ayrılır.

• Genel aydınlatma

• Çalışma yerine yönelik genel aydınlatma

• Yerel aydınlatma

• Genel aydınlatma + yerel aydınlatma

• Yönlendirilmiş aydınlatma

86



Aydınlatmanın genelliği-yerelliği

açısından sınıflandırılması

Genel Aydınlatma: Armatürlerin tüm tavanda mümkün mertebe eşit aralıklarla

yerleştirildiği aydınlatmadır. Aydınlatma seviyesinin düzgünlüğü iyidir. Yerleşme planının

değişken olduğu, açık bürolar, atölyeler, fabrika imalat holleri ve depolar gibi, yerlerde

mutlaka bu tür aydınlatma yapılmalıdır.

Çalışma Yerine Yönelik Genel Aydınlatma: Tavan da armatürlerin de, eşit olmayan

aralıklarla ve çalışma yerlerine (mesela masalara, sıralara) yönelik yerleştirildiği aydınlatma

türüdür. Çalışma yerlerinde daha yüksek aydınlık istenen, sabit yerleşme planlı yerlerde,

ekonomik bir aydınlatma için tercih edilir. Bu aydınlatmada mahallin çalışma yerleri dışındaki

dolaşım alanlarında iş alanındaki aydınlatma seviyesinin yaklaşık %50' si sağlanmalıdır.

87



Yerel Aydınlatma: Yerel aydınlatmada armatürler, çalışma yerini kapsayan küçük bir

alanı yüksek seviyede aydınlatacak şekilde yerleştirilir. Yerel aydınlatma aşağıdaki hallerde

tercih edilir:

• Genel aydınlatmadan daha yüksek aydınlık seviyesi istenilen çalışma alanlarında

• Cismin biçiminin veya dokusunun ışığın belirli doğrultudan gelmesini gerektirdiği

hallerde

• Genel aydınlatmanın engellerden dolayı nüfuz edemediği alanlarda

• Yaşlı ve/veya görsel yetenekleri daha az olan işçilere çalışma alanlarında daha

yüksek aydınlık seviyesi sağlamak için

• Daha huzur verici ve estetik aydınlatmanın, konfor ihtiyacının tatmininin ön plana

çıktığı ev, otel yatak odası, lokanta gibi yerlerde

88



Genel Aydınlatma + Yerel Aydınlatma: Yerel aydınlatma çok ender hallerde tek

başına uygulanır. Yukarıda belirtilen aydınlatma türleri ile tamamlanır. Bu çözümde gözün

farklı aydınlık seviyelerine uyumu açısından maksimum yerel aydınlatma seviyesinin en az

%20'si oranında genel aydınlatma seviyesi sağlanmalıdır.

Yönlendirilmiş Aydınlatma: Armatürün aydınlatılmak istenen cisme yönlendirildiği

aydınlatmadır. Bu tür aydınlatma aşağıdaki durumlarda yapılır:

• Vitrinlerin, teşhir dolaplarının ve objelerin aydınlatılmasında

• Bir cismin, bir yüzeyin aydınlatmayla vurgulanmasında

• Cismin, yüzeyin dokusunun ve şeklinin gösterilmesinde

• Özellikle duvarı aydınlatarak endirekt aydınlatma sağlanmasında

• Yönlendirilmiş aydınlatmada spotlar, ışık göze direkt gelmeyecek şekilde

yerleştirilmelidir. Yönlendirilmiş aydınlatma, genel aydınlatma ile birlikte

uygulandığında genel aydınlatmanın monotonluğunu giderir.

89



Aydınlatmada Psikolojik Etki

İnsanlar güneşli, aydınlık bir günde bulutlu bir gündekinden çok daha canlı, hareketli

ve isteklidir. Doğal aydınlatmada olan bu psikolojik etkiler suni aydınlatmada da fizyolojik

büyüklüklerin ustaca kullanılmasıyla sağlanır. İyi bir aydınlatma tasarımında fizyolojik

büyüklükler kadar psikolojik etkinin de önemli olduğu hatırdan çıkarılmamalıdır.

Huzurlu, sakin, rahatlatıcı, sıcak bir ortam sağlamak için, daha düşük ortalama

aydınlık seviyeli (ihtiyaç olan yerlerde yüksek), sıcak ışıklı ve vurgusuz aydınlatma

yapılmalıdır. Canlı, hareketli ve üretime dönük mahaller tasarlanırken yüksek aydınlık

seviyesi, soğuk ışık rengi ve vurgulu aydınlatma tercih edilmelidir.

90



91



92



93

KAYNAKLAR

• Volkan ERDEMİR, Üniversite Ders Notları

• Volkan ERDEMİR, Aydınlatma Tekniği Ders Notları

• MEGEP; Aydınlatma Projeleri; Ankara 2011

• MEGEP; Bilgisayar Destekli Proje Çizimi; Ankara 2011

• MEGEP; Temel Teknik Resim; Ankara 2011

• Mehmet Çevik, Teknik Resim Ders Notları; İzmir 2010

• Muzaffer ÖZKAYA, Aydınlatma Tekniği, Birsen Yayınevi

• Adem ÜNAL, Aydınlatma Tasarımı ve Proje Uygulamaları, Birsen Yayınevi

• www.wikipedia.org

• www.emo.org

• İlgili Şartname ve Yönetmelikler

http://www.wikipedia.org/

http://www.emo.org/

tÜrlerİtbmyoelektrik.klu.edu.tr/dosyalar/birimler/tbmyoelektrik... · 2017-11-29 · (19.yy...

Documents