tokat voyvodaliĞi

8/9/2019 TOKAT VOYVODALII

1/9

141

DANMENDL EMRETNN KURUCULARIMustafa DemirDo. Dr., Sakarya niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Tarih Blm, Adapazar,

e-posta: [email protected]

zet

Danimendli Emareti, 1071 Malazgirt Sava ardndan Orta Anadoludakurulmu Trk beyliidir. Blgenin XI. Yzylda Bizans Devleti tarafndan tehciredilip yerletirilen Ermenilerle meskn olmas, burada Trklerle Ermenilerin yan yana olduu bir toplumsal yap tesisini salamtr. Danimenli Emaretinin Anadoluda yerleik tarm kltrn yerletiren ilk beylik olmas, bu beyliinkurucularnn tarihi kimliinin belirlenmesini daha nemli klmaktadr. Danimend

Ahmed Gazi, muasr slam kaynaklarna gre, Malazgirt Savan mteakip Butlan Alparslan tarafndan kendisine ikt arazisi olarak verilen Orta Anadoluda Danimendli Beyliini kuran kiidir. Bat kaynaklarnda I. Hal seferine kadarDanimendli Beyliinden bahsedilmemesi, I. Hal seferi srasnda beyliin bandabulunan Gmteginnin beyliin kurucu olduu ve Danimend Ahmed Gazi ile aynkii olduu eklinde yanlglara sebep olmutur. Gmtegin, Danimend AhmedGazinin oludur ve 1084 tarihinde beyliin bana gemitir. Gmteginin1104de lm zerine ise Melik Gazi unvanna da sahip Emr Gazi beyliin banagemitir.

Anahtar Kelimeler:Danimendliler, Danimend Ahmed Gazi, Gmtegin,Emir Gazi ( Melik Gazi)

Abstract

The Principality of Danishmanid was the Turkish Principality established

in the Central Anatolia after the Manzikert Battle in 1071. This area was mainly

settled by Armenians emigrants from Byzantium, this peculiarity of area led to

establishment of a social structure in which Turks and Armenians were living

together. Being the first principality for the establishment of the settled

agriculture, the founders of Danishmanids historical identity should definitelybe important. According to contemporary Arabic sources, Danimand AhmedGazi was the person who established the Principality of Danishmand in the

Central Anatolia which grant upon him as a fief by Butlan Alparslan following

the Battle of Manzikerd. In the western sources it is seen that there hasnt

mentioned about the Principality of Danishmanid before the First Crusade, sothat Gumustegin, at the head of the Principality during the First Crusade, was

assumed the founder of the Principality and the same person with Danishmand

Ahmad Gazi. Gumustegin was son of Danishmand Ahmad Gazi and took the

helm of the principality in 1084. When Gumustegin died in 1104, Emir Gazi, had

the title of Melik Gazi, took the helm of the principality.

Keywords: Danishmanids, Danishmand Ahmad Gazi, Gumustegin, Emir

Gazi (Melik Gazi)


2/9

142

Giri

Anadoluda Malazgirt Savandan sonra kurulan emaretlerden birisi deOrta Anadolu Blgesinde kurulan Danimendliler Beyliidir. Sultan Alparslan,Malazgirt Savan mteakip nl komutanlarna Anadolulu fetih ve ikta yetkisiverdii srada bu komutanlar arasnda bulunan bn-i Taylu Danimend Ahmed Gazi,1071- 1074 tarihi arasnda Orta Anadoluya gelerek burada bir beylik tesis etmitir.1

Danimendli Emaretinin Orta Anadoluda Ermeni ve Grogeryanlarnyoun yaad Bizans yerleimleri zerinde kurulmutu. Bu sebeple, Danimendlisiyasi yapsnn kuruluu daha zor tarihi artlar altnda gereklemi, AnadoludaHristiyan nfus ile meskn bir blgenin Trklerin denetimi altna girmesi ile buyeni yaplanmann blgedeki geliimi, Hristiyan nfus tarafndan da kabul

edilmesine bal olmutur.2 Anadolu corafyasnda Trk hkimiyetiningerekletirildii Orta Anadolu Blgesindeki Yeilrmak ve Kzlrmakhavzalarnda Malazgirt Savandan sonraki otuz yllk srete Danimendlilertarafndan Trk hakimiyeti tesis edildi ve Danimendiler, bu havzalarda Trkhakimiyetini sadece asker ve siyas baskya bal olarak gerekletirmediler. 3Bilakis, bu siyas yapy tarma dayal bir sre iinde yerleik Trkkltrn tesisetmek suretiyle oluturdular. 4

Bat Anadoluda Trkiye Seluklular tarafndan devlet merkezi, znikehrinin dndaki ordughta kurulduu srada5 Seluklulara gre yerleik devletgeleneini n plana karan Danimendlilerde Trk emaretinin merkezi olan Sivasve Niksar ehirlerinde yerleik siyasi yap kurulutan itibaren tesis edilmeye

balanmt. Bu yap iinde Kapadokya havalisinde kurulan Danimendli-TrkEmareti, yerli ahali ile ksa srede kaynamay baard. Nitekim Danimend AhmedGazi ldnde Ermeni toplumu kendi din liderleri lm gibi yas ilan ettiler.6

Anadolunun fetih srecinden itibaren Danimendli Emareti kurucularnntarih kiiliklerinin tespitinde baz zorluklar bulunmaktadr. Trk hakimiyetini OrtaAnadoluda hkim klan Danimendlilerin Ermeni asll olduklar iddialarnn

bulunmas7, bu hanedan yelerinin tarih ahsiyetlerinin tespitini daha nemliklmaktadr. Urfal Mateos Vekayinamesinde Danimend Gazinin oluGmtegin Gazi, Ermeni asll olarak Hristiyan kltrne ve Ermeni toplumuna ait

1Reideddin Tabb, Cmiut-Tevrih, Seluklular Ksm, II, (Nr. Ahmet Ate), Ankara 1960, s.39; M.Altay Kymen, Seluklu Ordusu,Belleten, CCII, Ankara 1988, s.96; Abl-Farac Tarihi,II,(TrkeTrc. . Rza Dorul), Ankara 1950, s.418.

2 Mustafa Demir, Trkiye Seluklular ve Beylikler Devrinde Sivas ehri, Sakarya 2005, s.19-24.3 Irene Melikoff, La Geste de Melik Danimend, Tome 1, Paris 1960, s.71; Speros Vryonis, Studies onByzantium, Seljuks and Ottomans, Malibu, 1981, s. 5

4 Sryani Mihail Vekayinamesi , II. Ksm, (Trke Trc. Hrant Andreasyan ), TTK. Ktphanesi,Baslmam Nsha, s.48.

5Urfal Mateos Vekayinamesi, (Trke Trc. Hrant D. Andreasyan), II. Bask, Anka ra 1987, s.161.6 Speros Vryonis, The Decline of Medieval Hellenizm in Asia Minor and The Process of Islamization from

The Eleventh Through The Fifteenth Century, Berkeley, Los Angeles, London, 1971, s.211.7 Urfal Mateos Vekayinamesi, s.204; Paul Wittek, Rum Sultan, Bat Dillerinde Osmanl Tarihleri,

(Trke TRc. Mualla Serdem), stanbul 1971, s.84-85; Mehlika Artok Kagarl, Kilikya Tbi ErmeniBaronluu Tarihi , Ankara 1990, s. 106-107


3/9

143

nemli bir ahsiyet olarak kaydedilmektedir.

8

Urfal Mateos, baka bir kaydnda daDanimend Gazinin ranl Ermeni olduunu belirtir.9 Urfal Mateos bu kayd ileDanimend Gazinin Seluklu ranndan geldii, Anadoluya g ederek OrtaAnadoluda bir devlet tesis ettii gereine10 yaklam olur. smail HakkUzunarlnn yaynlad bir Danimendli kitabesine gre; Seluklu saltanatreticilii yapan Danimend lakapl Ahmed Gaziye Trk soyundan olmasanlamnda et-Trkman lakab verilmiti.11

Danimendli Beyliinin kurucusunun bn-i Taylu Danimend Ahmed Gaziolduu hususu, tespit edilmi tarih bir bilgidir.12Danimend Ahmed Gazi, MalazgirtSavanda Alparslann komutanlarndan birisi olarak tespit edilmektedir.13 BuradaDanimend Ahmed Gazinin oluna bnl-Esre gre Danimend olu Gmtegindenilmesi

14, daha sonraki deerlendirmelerde Danimend Ahmed Gazi ile

Danimend olu Gmteginin ayn tarih ahsiyet saylmas eklinde yanl biranlayn domasna sebep olmutur.15Bir gre gre16, Danimend Ahmed GaziGmtegin, Malazgirt Savandan sonra Anadoluya geliini 1080 ylndaki Trkmuhacereti ile balantl olarak gerekletirmitir. Bu yaklam, Danimend AhmedGazi ile Gmteginin ayn tarih ahsiyet gsterilmesi iin ne srlm olup,

burada Danimend Ahmed Gazinin Malazgirt Savandan sonra Alparslantarafndan Orta Anadoluyu fetihle grevlendirilerek Anadoluya geldii gerei 17atlanm, 1080 ylnda Anadoluya gelip birden beyliini kurduu ispatlanmayaallmtr.18 Bu yaklama gre, Danimend Ahmed Gazi ile Gmtegin ayntarih ahsiyettir ve 1080 ile 1105 yllar arasnda Danimendli Beyliinin bandahkm srmtr.19Danimend Ahmed Gazi ile Gmtegini bir ahsiyet gren buyaklam, Gmtegini Danimend Ahmed Gazinin lakab olarak deerlendirir.20

Bu konuda dier bir yaklama gre; Gmtegin Gazi, Ahmed Gazi iledeil, Melik Gazi ile ayn ahsiyettir. Melik Gazi Gmtegin ile Emr Gazi de aynkiidir ve Melik Gazi Gmtegin, Danimend Ahmed Gazinin 1084 ylnda lmardndan 1134 ylna kadar Danimendlilerin banda kalmtr.21Bu yaklamda iseI. Hal seferi sonras 1105 ylnda len Danimendli emrinin kim olduuna aklkgetirilememitir.

8Urfal Mateos Vekayinamesi, s. 225.9Urfal Mateos Vekayinamesi, s. 204.10M. Altay Kymen, Seluklu Devri Trk Tarihi, Ankara 1963, s.103.11. Hakk Uzunarl, Kitabeler, I, stanbul H.1345, s. 70.12bnl-Esr, el-Kmil f-Trh, C.X, Beyrut 19666, s. 300;Abul-Farac Tarihi, II, s. 331.13Tabb, a.g.e., s. 33-34.14bnl-Esr, a.g.e., s. 300.15 bn-i hna, Tarih-i Haleb, ( Nr. E. Serkis) , Beyrut 1909, s. 197; Osman Turan, SeluklularZamannda Trkiye Tarihi, II. Bask, stanbul 1984, s.113.

16 Turan, a.g.e., s. 133-134.17Faruk Smer- Ali Sevim,slam Kaynaklarna Gre Malazgirt Sava , Ankara 1971, s.64.18 Turan, a.g.e., s. 133-134.19 Turan, a.g.e., s. 133, 146; Erdoan Meril, Trkiye Seluklular, Trkler, C.VI, Ankara 2002, (ss.

503-528), s. 508-509 ; Sefer Ylmaz, Danimendliler, Trkler, C.VI, Ankara 2002, (ss. 430-451), s.432-433.

20Meril, a.g.m., s. 508-509.21 Halil Edhem, Melik Gazi, Anadoluda slm Kitabeler I, Tarih-i Osman Encmeni Mecmuas,

stanbul H.1331, C.VI, (ss.449-467), s.460-461; Halil Edhem, Dvel-i slamiyye, stanbul H.1345,s.222.


4/9

144

Danimend Ahmed Gazi ( 1071 - 1084)

Danimendliler Devletinin kurucusu, Danimend bn-i Ali Taylu AhmedGazidir.22 Bu komutan ve bilge kiiye baz kaynaklarda Danimend Taylu et -Trkman denildii gibi23baz kaynaklarda Eb Nasr Ahmed et-Toan - sultan ve

bazlarnda da Danimend Ahmed Gazi denilmektedir.24Danimendli YabasannH. 560 tarihli vakfnamesinde Danimend Ahmed Gazinin knyesi, Ahmed b. Ali

b. Cafer b. Hseyin olarak gemektedir.25

Kayseride Danimendliler devrinde bnl-Kemalin Anadoluda yazlmilk Trk eseri olma zelliindeki Kefl-Akabe adl eserinde ifade edildii zere;Danimend Ahmed Gazi, Isfahandan Anadoluya gelen bilge bir kiidir. DanimendAhmed Gazi, saltanat muallimi ve sultana yol gsteren dni bir kii olmas yannda,

bir Seluklu komutan olarak da karmza kar.26Emir Danimend Anmed Gazi,Malazgirt Savanda Alparslann sava kazanmasnda nemli pay olankomutanlardan biri olduu gibi, sava mteakip Alparslan tarafndan 1071 ylsonunda Sivas, Tokat, Niksar ve Malatya beldelerinin emaretini tevcih olarak almve bu blgenin fethi ile grevlendirilmi olduu da grlr.27Alparslann byle birtevcihteki gayesi, isyanc Yabgulu ailesine kar vassal Danimendliler Emaretininhkimiyetini Orta Anadoludayerletirmekti.28

Danimend Ahmed Gazi, 1072 ylnda Amasyada Danimendli Devletinintemellerini atarken

29, buradaki siyas yapy salamlatrp 1074 ylnda da Sivasele geirmitir. Sivas ehrinin surlarnn bu fetih srasnda yklmasna karlk butarihte Sivasta kalc bir yaplanma salanamamtr.30

Danimend Ahmed Gazi, 1084 ylnda vefatna kadar DanimendliBeyliinin banda kalmtr. Ahmed Tevhid, 1084 tarihli Gmteginin Rumca

baslm bir sikkesinden yola karak Gmteginin bu tarihte DanimendliBeyliinin bana getiini belirtir.31Bu bilgiden 1084 ylnda Danimend AhmedGazinin ld anlalmaktadr. 1084 tarihinde Gmteginin para bastrmolmasna karlk ksa sre sonra memleketinden karlmas sebebiyle veziriaracl ile Abbas halifesi Mukted Billahn yanna gittii, geri dnndetopraklarn istirdt edip emaretin bana getii grlr.32

22bnl-Esr, a.g.e., s. 300.23 Uzunarl, a.g.e., s. 70. Burada Danimend Gaziye et-Trkman lakabnn verilmesi, onun

Seluklulara bal olarak Anadoluya gelen Danimendli komutan olduunu kesin olarak ortayakoymaktadr.

24Amasyal Hseyin Hsameddin,Amasya Tarihi, C.II, stanbul 1332, s.178.25 Edhem, a.g.m., s. 463.26 Tabb, a.g.e., s. 33-34; Abdlkerim zaydn, Danimend Gazi, .A.(DA), C.VIII, stanbul 1993,

(ss.467-469), s.468.27Uzunarl, a.g.e., s. 70.28Kymen, a.g.e., s.103.29Hsameddin, a.g.e., s. 277.30Hsameddin, a.g.e., s.268-269.31Ahmed Tevhd, Meskkt- Kadme-i slmiyye Katalou, stanbul H.1321, s.84-85.32Uzunarl, a.g.e., s. 70.


5/9

145

Bu sreci dorulayan bir bilgi de Abul-Farac tarihinde bulunmaktadr. Bukaynaa gre Sleymanhn douya ynelip Konya yresini ele geirdii 1084tarihlerinde Danimend Taylunun brakt Sivas, Kayseri ve Pontus blgelerindeDanimend Taylu olu smail Bey (smail Gazi) hkm sryordu.33 Bu bilgi,Danimend Ahmed Gazinin ld 1084 tarihinden itibaren Gmteginsaltanatnn ilk dneminde bir miktar fasla meydana geldiini dorulamaktadr.

Danimend Ahmed Gazi, Niksar taraflarnda mcadele ederken ehit olmuve Niksara defnedilmitir. Osman Turan, Danimend Ahmed Gazinin Niksardakitrbesi34ile Bezm Rezmde geen Melik Gazinin Niksardaki trbesi35 ifadesiniayn tarih mekan sayarak iki ahsiyetin ayn kii olduu hkmne varmtr.36 HalilEdhem ise Melik Gazi adl makalesinde bu iki ahsiyetin ayr kiiler olduunu

belirterek Melik Gazinin Kayserinin Pnarba ilesine bal Melik Gazi kynde

bulunan mezar kitabesinden hareketle, burasnn Melik Gazinin gml olduu yerolduunu ortaya koymutur.37Bu durumda Niksardaki Danimend Ahmed Gaziyeait trbeye Melik Gazi Trbesi denilmesi, Danimendli emrlerinin tamamna aynzamanda Melik Gazi unvan verilmesi ile ilgili olarak ortaya kan bir husus olarakgrlmelidir.38

Danimend Ahmed Gazi ile Melik Gazi arasndaki elikili durum,Gmtegin ile Melik Gazi arasnda da bulunmaktadr. Hal kaynaklarnda MelikGazi, Gmtegine isnad edilen bir lakap olarak grlrken39 H. 552 tarihli Niksarkitabesinde Melik Gazinin Yabasann babas olan kii olduu, Emr Gazi ileMelik Gazinin ayn tarih ahsiyet olduu aka tespit edilmektedir.40 Burada daMelik Gazi unvannn Danimendli hkmdarlarna verilen genel bir unvan olduu,Emir Gaziye ise hususi bir isim olarak Melik Gazi denildii kabul edilmelidir.

bn-i Danimend Gmtegin Gazi (1084-1104)

Danimendli Emirliinin bana 1084 ylndaki bir faslann ardndanGmtegin Gazi geti. Ahmed Tevhdin yaynlad 1084 tarihli GmteginGaziye ait sikkeden41bu faslann Gmteginin Danimendlilerin bana getiktensonra meydana geldii ve smail Gazinin Gmteginin elindeki Danimendli

33Abul-Farac, II, 331.34 Turan, a.g.e., s. 118.35bn-i Erdeir el-Esterabd,Bezm Rezm, (Nr. Fuad Kprl), stanbul 1928, s. 336.36 Turan, a.g.e., s. 118-119.37 Edhem, a.g.m., s. 449-467.38 Danimendlilerin daimi bir sava ve mcadele iinde yaamalar sebebiyle btn emirlerine Gazi

denilmitir ve Melik Gazi unvan btn iin kullanlm bir unvandr. (Hsameddin, a.g.e., s. 325)39 Fulcher of Chartres, A History of the Expedition to Jarusalem, ( 1095-1127), (Trans.Rita Ryan),

Tennesse, 1969, s.134135; Steven Runciman, Hal Seferleri Tarihi, C.II, (Trke Trc. Fikret Iltan),II. Bask, Ankara 1992, s.31-32.

40Uzunarl, a.g.e., s. 59.41Tevhd, a.g.e., s. 84.


6/9

146

hkimiyetini geici bir sre iin ele geirdii anlalmaktadr. Gmtegin Gazi,kaynaklarda bn-i Danimend ve Danimend Taylunun olu olarak gemektedir.42

Gmtegin Gazi, baa getii dnemde onunla birlikte DanimendlilerdeDanimend Ahmed Gazinin dier olu smail Gazi43 ile Gmteginin olu EmrGazi44 de faaliyetlerini srdrmekteydiler. Bu yap iinde Gmtegininfaaliyetleri, 1097 ylnda I. Hal Seferinin balamas ile daha belirgin olarak takipedilmeye balanr.45Yine, I. Hal Seferi srasnda Danimendlilerde bu ahsiyetlereilaveten Gmteginin yannda Hasan Beyin de ismi geer. Hasan Bey, HallarDanimendli topraklarna girite karlam ve onlara kar baarl mcadelelervermitir. 46

Abul-Faracn yer alan bir kayda gre; 1102 ylnda Malatyay

Gabrielden alan, Danimend olu Gmtegindir.47Bu kayttan, Danimend lakabile bilinen Ahmed Gazinin bu tarihten nce yani 1084 tarihinde ld,Gmteginin Ahmed Taylunun olu olduu bir kez daha ortaya kmaktadr.

Nitekim bn-i Danimend denilen bu ahsiyet, 1100 tarihinde Hal kontuBohemondu esir eden Danimend Ahmed Gazinin olu Gmteginden bakasdeildi.48

Sryani Mihail vekayinamesinde Malatyann Danimendlilerce alnmasve Hal kontu Bohemondun esir alnmas olayn anlatlrken Danimendli emriGmtegin iin Danimend olu49derken dier bir Sryani kayna olan AnonimSryani Vekayinamesinde bu kiiye Emr Danimend denilmesi50, yanlgya sebepolmu, bu ahsiyetin Danimend Ahmed Gazi olduu sanlmtr. Fulcher Chartresegre I Hal Seferi srasnda Sivasta hkm sren Gmtegin bn-i Danimend,Austos 1100 tarihinde Hal kontu Bohemondu esir etti ve Malatyadan Sivasagetirdi.51

Sryani Mihail Vekayinamesine gre, Danimend olu GmtegininMalatyay almas zerine Danimendli ve Klarslan ailelerinin aras ald.

42bnl-Esr, a.g.e., s. 300;Abul-Farac TarihiII, (Trke Trc. . R. Dorul), III. Bask, Ankara 1999, s.342.

43Abul-Farac, II,s. 331; Hseyin Hsameddin, smail Gazinin Melik Gazi olduunu, GmtegininEmr Ilmddn Gmtegin diye anldn bahseder. (Hsameddin, a.g.e., s. 308-310) Fakat smailGazinin Melik Gazi diye isimlendirildiine dair baka bir kayt bulunmamaktadr.

44Abul-Farac, II,s. 359; Hsameddin, a.g.e., s. 310.45 Claude Cahen, Trklerin Anadoluya lk Gelii, (Trke Trc. Yaar Ycel- Bahaeddin Yediyldz),

Ankara 1992, s. 38-39; Steven Runciman, Hal Seferleri Tarihi, C.I, (Trke Trc. Fikret Iltan), III.Bask, Ankara 1998, s. 248-249; In Demirkent, 1101 Yl Hal Seferleri, Fikret Iltana 80.Doum Yl Armaan, stanbul 1995, s. 37-42.

46 Runciman,Hal Seferleri Tarihi, I, s. 145-146.47Abul-Farac, II, s. 342.48 Runciman ,Hal Seferleri Tarihi, I, 247.49Sryani MihailVekayinamesi , s. 47.50The First and Second Crusades from an Anonymous Syriac Chronicle (Trans.A.S.Tritton), Journal of

the Asiatic Society, (January; 1933), (ss.69-101), s. 74. Nitekim Anonim Sryani Vekayinamesinde bulunan dier bir kaytta Gmtegin iin bn-i Danimend denilmektedir. (The First and SecondCrusades....., s.75)

51 Chartres, a.g.e., s. 134- 135.


7/9

147

Danimend olu Gmtegin, Malatyay aldktan bir mddet sonra Sivasta ld.

52

Danimend olunun Klarslan ile arasnn almasnda Bohemondu tekrarMalatyaya getirip burada yz bin dinar fidye karlnda serbest brakmas da etkilioldu.

53

Abul-Farac, Gmteginin lm iin bir yerde Danimend Bey, 1105ylnda Sivasta ld eklinde bir bilgi verirken, ayn kaydn devamndaDanimend olunun lm zerine Klarslan, 1106 ylnda Danimendoullarnn elindeki Malatyay ele geirdi 54bilgisini vermesi, Gmtegine aynkaynak iinde bazen Danimend olu yerine Danimend Bey de denildiini ortayakoymaktadr. Nitekim Urfal Mateos Vekayinamesinde de bu ynde 1104 ylndaRum memleketlerinin byk emri Daniman ld55 kayd yer almaktadr. Bukarkla sebep, Danimendli beylerinin btn iin de sadece Danimend Bey ya

da Emr Danimend eklinde isim verilmesinden kaynaklanmaktadr.

Emr Gazi ( Melik Gazi) (1104-1134)

Gmtegin vefatettii zaman geriye blnm bir devlet brakmt. EmrGazi, Gmteginin byk olu idi.56 Sivas ve civarnda bu olu Emr Gazi,Malatya ve Suriye arazisinde ise kk olu Sungur kalmt. Sungur, kk yatave tecrbesiz olduu iin kendi topraklarn koruyamad. Malatya topraklar 1106ylnda I. Klarslan tarafndan ele geirildi.57Emr Gazi, Danimendli Emretinin

btn gcn kendinde toplad.58Emr Gazi ile Melik Gazi ayn tarih ahsiyettir veEmr Gazi, 1134 tarihinde Sivasta lnceye kadar Danimendli Emretinin bandakalmtr.59 H. 552 tarihli Niksar Kitabesinde yer alan Danimendli silsilesindeYabasan b. Melik Gazi b. Melik Danimend eklinde bir ecere yer almas60,Emr Gaziye ayn zamanda Melik Gazi, Gmtegine de Melik Danimenddenildiini ortaya koymaktadr.61

Danimend Emr Gazi, baa getiinde btn kardelerini ldrtt veDanimendli iktidarn kendi elinde toplad.62 I. Klarslann lm ardndan da

52Sryani Mihail Vekayinamesi, s. 51, 53.53Sryani Mihail Vekayinamesi, s.48; Runciman,Hal Seferleri Tarihi, II, s. 31-32.54Abul-Farac, II, s. 345.55 Urfal Mateos Vekayinamesi, s. 225. Bu kaytta Urfal Mateosun Gmtegin iin Rum

memleketlerinin Ermeni asll byk emri Daniman tabirini kullanmas (Ayn Yer.), MateosunGmtegine ve Danimendlilere bakn ifade etmektedir. Urfal Mateos ayn kaydn devamndaHristiyanlar lm ardndan onun iin byk matem tuttular. ifadesi ile Gmtegini Hristiyanlkinancna yaklatrr ve bu ifadeler, onun din tutuculuunu da ortaya koyar.

56The First and Second Crusades..., s. 99;Urfal Mateos Vekayinamesi, s. 225;Abul-Farac, II, 345.57 Runciman ,Hal Seferleri Tarihi, II, 89-90.58Urfal Mateos Vekayinamesi, s. 225.59 Edhem, a.g.e., s. 220-223.60Uzunarl, a.g.e., s. 59.61Emr Gazinin Gmteginin olu olduu, Nizamddn Yabasann babasna hem Melik Gazi, hem

de Emr Gazi denildii yukarda verdiimiz bir kitabede kaytl olmasna karlk, Halil EdheminGmteginin lm zerine geen Emr Gazinin onun olu olmadn belirtmesi (Edhem, a.g.m.,s.463-464.) Urfal Mateosun vekayinamesine (s. 225) ve Abul-Faraca ( C. II, s. 345) tersdmektedir.

62Urfal Mateos Vekayinamesi, s. 225


8/9

148

ahinah Seluklu sultan ilan etti.

63

Bu derecede gsterdii siyasi gc, EmrGazinin daha da tannmasna yol amtr. Bu sebeple Emir Gazi zamannagelindiinde Danimendli tarihi ahsiyetleri daha kesin bir ekildi ayrt edilmeye

balamaktadr.

Emr Gazi, 1130 ylnda Gmteginin olu olarak onun esir ettii I.Bohemondun olu II. Bohemondu Kilikya blgesinde kstrp ldrd ve kafasnAbbasi halifesine gnderdi.64

Emr Gazi, 1134 ylnda Sivasta ldnde, Abbasi halifesinin ve IrakSeluklu sultannn elileri getirdikleri saltanat menurlarn kendisine takdim etmekiin kaps nnde bekliyorlard. hreti, bu derecede yaylmt. Fakat hastal,Iraktan gelen bu saltanat menurlarn grmesine engel oldu.65

Emr Gazinin lm ardndan Danimendli Devleti, siyas alanda birduraklamaya girdi ve Anadoluda Danimendli Devletinin gerilemesi ile ortayakan boluu, Trkiye Seluklular doldurmaya balad.

Sonu olarak, Danimendli Emareti bn-i Taylu Danimend Ahmed Gazitarafndan Malazgirt Savan mteakip Sivas, Niksar ve Amasya blgelerindekuruldu. Danimend Ahmed Gazi, Alparslann hem bir komutan idi. Hem desaltanat reticilii yapyordu. Bu sebeple ona Danimend unvan verilmiti.Danimend Ahmed Gazinin Hal kaynaklarnda geen Melik DanimendGmtegin ile kartrlmas, Gmtegin ile Danimend Ahmed Gazinin aynahsiyet gibi grlmesine sebep olmutur. Halbuki Gmteginin faaliyetleri Hal

seferleri sreci ile ilgilidir ve bu sreten daha nce Danimend Ahmed Gazi birsavata ehit olmu ve Niksarda defnedilmitir. Ayn ekilde Melik Gazi ileGmteginin de ayn ahsiyet gibi gsterilmesi Yabasann babasnnGmtegin gibi anlalmasna sebebiyet vermitir. Gmtegin Gazi, DanimendGazinin oludur. Onun olu ise 1105te yerine geen Melik Gazi unvanna da sahipolan Emir Gazidir

63Sryani Mihail Vekayinamesi, s. 54.64Sryani Mihail Vekayinamesi, s. 92; Runciman,Hal Seferleri Tarihi, II, 50.65The First and Second Crusades..., s. 99; Turan, a.g.e., s. 172.


9/9

149

Kaynaklar

Abl-Farac Tarihi, II,(Trke Trc. . Rza Dorul), Ankara 1950.Ahmed Tevhd, Meskkt- Kadme-i slmiyye Katalou, stanbul H.1321.Amasyal Hseyin,Amasya Tarihi, C.II, stanbul 1332.Anonim Sryani Vekayinamesi, The First and Second Crusades from anAnonymous Syriac Chronicle (Trans.A.S.Tritton), Journal of the AsiaticSociety, (January; 1933), (ss.69-101).

Cahen, Trklerin Anadoluya lk Gelii, (Trke Trc. Yaar Ycel- BahaeddinYediyldz), Ankara 1992.Demir, Trkiye Seluklular ve Beylikler Devrinde Sivas ehri, Sakarya 2005.Demirkent, 1101 Yl Hal Seferleri, Fikret Iltana 80. Doum YlArmaan, stanbul 1995.Fulcher Of Chartres, A History of the Expedition to Jarusalem, ( 1095-1127),

(Trans.Rita Ryan), Tennesse, 1969.

Halil, Melik Gazi, Anadoluda slm Kitabeler I, Tarih-i Osman EncmeniMecmuas, stanbul H.1331, C.VI, (ss.449-467).____________,Dvel-i slamiyye, stanbul H.1345.bni Erdeir El-Esterabd,Bezm Rezm, (Nr. Fuad Kprl), stanbul 1928.bn- hna, Tarih-i Haleb, ( Nr. E. Serkis) , Beyrut 1909.bnl-Esr, el-Kmil f-Trh, C.X, Beyrut 19666.Kagarl,Kilikya Tbi Ermeni Baronluu Tarihi, Ankara 1990.Kymen, Seluklu Ordusu,Belleten, CCII, Ankara 1988.____________, Seluklu Devri Trk Tarihi, Ankara 1963.Melikoff,La Geste de Melik Danimend, Tome 1, Paris 1960.

Meril, Trkiye Seluklular, Trkler, C.VI, Ankara 2002, ( ss. 503-528.9zaydn, Abdlkerim, Danimend Gazi, .A.(DA), C.VIII, stanbul 1993,(ss.467-469).

Reideddin, Seluklular Ksm, II, (Nr. Ahmet Ate), Ankara 1960.Runciman, Hal Seferleri Tarihi, C.I, (Trke Trc. Fikret Iltan), III. Bask,Ankara 1998.

Smer Sevim,slam Kaynaklarna Gre Malazgirt Sava, Ankara 1971.Sryani Mihail Vekayinamesi , II. Ksm, Baslmam Nsha, (Trke Trc.Hrant Andreasyan).

Turan, Seluklular Zamannda Trkiye Tarihi, II. Bask, stanbul 1984.Urfal Mateos Vekayinamesi, (Trke Trc. Hrant D. Andreasyan), II. Bask,Ankara 1987.

Uzunarl, Kitabeler, I, stanbul H.1345.Vryonis, Studies on Byzantium, Seljuks and Ottomans, Malibu, 1981.__________, The Decline of Medieval Hellenizm in Asia Minor and The

Process of Islamization from The Eleventh through The Fifteenth Century ,

Berkeley, Los Angeles, London, 1971.

Wittek, Rum Sultan, ( Trke TRc. Mualla Serdem), Bat DillerindeOsmanl Tarihleri, stanbul 1971.Ylmaz, Danimendliler, Trkler, C.VI, Ankara 2002, (ss. 430-451).

tokat voyvodaliĞi

Documents