Tomasz Palmirski

Wiesław Litewski (1933-2004)Zeszyty Prawnicze 5/1, 279-291

2005

zeszyty Prawnicze UKSW 5.1 (2005)

IN MEMORIAM

w ie s ł a w l it e w s k i (1933-2004)

W d n iu 24 stycznia 2004 r. w K rakow ie zm arł n ag le P ro fe so r W iesław L itew ski, w ybitny e ru d y ta , św iatow y a u to ry te t w dz iedz i­n ie p raw a rzym skiego, znaw ca an tyku i p raw a średn iow iecznego . Jeg o p rzed w czesn a śm ierć w zbudziła g łębok i żal środow iska. D la najb liższych, p rzy jació ł i w spó łp racow ników o zn acza ła u tra tę cz ło ­w ieka , k tó ry do k o ń ca troszczył się o n ich , w sp ie ra ł rad ą , insp irow ał d o pracy.

W iesław L itew ski u ro d z ił się 17 m a ja 1933 ro k u w K artuzach , pow iatow ej m iejscow ości n ied a lek o G d a ń sk a ja k o syn B ru n o n a i S tanisław y z M aśnick ich . Jeg o ro d z in a m ieszk a ła w tych s tro n ach o d k ilk u se t lat. P ierw sze w iadom ości o rodz ie L itew skich h e rb u w łasnego , z L itew stw a n a P o m o rzu d a to w an e są n a 1500 rok. H e rb ich p o d a je W. W ittyg (N ieznana szlachta Polska i je j herby, K raków 1907, s. 178) z p ieczęci Ja ro sz a L itew skiego odciśn ię te j p rzy okazji p o b o ru o p ła t ze wsi G w arszew o, w w ojew ództw ie p o m o rsk im , p o ­w iecie tczew skim . P rzed staw ia o n n a tarczy p sa b ieg n ąceg o w lew o, n a d n im półksiężyc zw rócony rogam i do góry, n a d k tó rym i znajdu je się gw iazda sześc io ram ienna.

Pobyt w s tro n a c h rodz innych zakończył się d la W iesław a L itew ­skiego jeszcze p rz e d w ybuchem II w ojny św iatow ej. W 1939 roku jeg o rodzice p rzep ro w ad zili się bow iem d o Suw ałk, a n as tęp n ie w 1940 ro k u do K rakow a, gdzie o jciec P ro fe so ra , d y rek to r b an k u , o trzym ał p racę . W K rakow ie m łody L itew ski ukończy ł szkołę p o d ­staw ow ą. P o w ojn ie jeg o ro d z in a p ró b o w a ła pow rócić n a P om orze . L itew scy zam ieszkali n a jp ie rw w G dyni, a p o te m w S łupsku . O sta-

teczn ie je d n a k w 1948 ro k u pow rócili do K rakow a. Tam też W ie­sław L itew ski ukończy ł g im nazjum im . Sob iesk iego , je d n o z n a jle p ­szych w kraju .

W la ta c h 1950-1954 stud iow ał n a W ydziale P raw a U n iw ersy te tu Jag ie llońsk iego , uczęszczając n a w ykłady tak ich m istrzów ja k p ro ­fesorow ie: L udw ik E h rlich , J a n G w iazdom orsk i, S te fan G rzybow ­ski, K azim ierz Przybyłow ski, A d am K rzyżanow ski, W acław O su ­chow ski czy A d am V etu lan i. Ten o s ta tn i rozb u d z ił w n im z a in te re ­sow ania h is to rią p raw a, k tó re j o s ta teczn ie pośw ięcił P ro fe so r całe swe n au k o w e życie. Ju ż w ów czas okazyw ał szczególne z a in te re so ­w an ie d la p o z n a n ia i p o g łęb ien ia znajom ości p raw a rzym skiego, b io rąc żywy u d z ia ł w p racach sem inary jnych K atedry . O b o k sze re ­gu sam odzie lnych re fe ra tó w , ilu stru jących p raw o rzym skie w p ra k ­tyce sądow ej w Polsce X V w ieku , W iesław L itew ski o p raco w ał ro z ­p raw ę o rzym skich e le m e n ta ch w po lsk im p raw ie feudalnym w św ietle p ism jurydycznych S zym ona S tarow olsk iego , n a p o d s ta ­w ie k tó re j uzyskał w 1954 ro k u ty tu ł m ag is tra praw .

Po u k o ń czen iu s tud iów praw niczych W iesław L itew ski odbył w la ta c h 1954-55, z ak o ń czo n ą egzam inem sędziow skim , ap likację w o k ręg ach S ądów W ojew ódzkich w K atow icach i w K rakow ie. N a ­stęp n ie d o 1957 ro k u p iasto w ał u rz ą d a se so ra sądow ego w Sądzie Pow iatow ym w M iechow ie, co pozw oliło m u uzyskać odpow iedn ie w iadom ości p rak tyczne , n iezb ęd n e d la w łaściw ego, p e łn eg o wy­k sz ta łcen ia p raw niczego .

O d g ru d n ia 1956 ro k u , gdy w rócił n a U n iw ersy te t Jag ie llo ń sk i n a stanow isko asy s ten ta (k tó re p iastow ał d o k w ie tn ia 1959), n a trw ałe ju ż zw iązał swą d ro g ę życiow ą z W ydziałem P raw a i A dm in istrac ji tej uczeln i, p rzech o d ząc k o le jn e szczeble k a rie ry naukow ej. O d w rześn ia 1963 ro k u był za tru d n io n y ja k o starszy asysten t, a od w rześn ia 1970 ro k u ja k o ad iu n k t. W p aźd z ie rn ik u 1970 ro k u W ie­sław L itew ski o trzym ał ty tu ł d o cen ta , w lu tym 1978 ro k u p ro fe so ra nadzw yczajnego , a 20.06.1983 ro k u R a d a P aństw a n a d a ła m u ty tu ł p ro fe so ra zw yczajnego. N ie zab rak ło P ro fe so ra L itew skiego rów ­n ież w p ra c a c h o rganizacyjnych jag ie llońsk ie j A lm a M ater. Był w ie­lo le tn im członk iem kom isji egzam inacyjnej d la k an d y d a tó w na

I ro k s tud iów o raz re d a k to re m zeszytów naukow ych U .J . U czes tn i­czył tak że aktyw nie w p racach różnych kom isji w ydziałow ych tak ich ja k k om isja do sp raw sto p n i i ty tu łów naukow ych, o ch ro n y ta je m n i­cy państw ow ej i służbow ej, w ydaw nictw o raz k o n tak tó w zag ran icz­nych. W la ta c h 1970-1991 był W iesław L itew ski n a jp ie rw se k re ta ­rzem naukow ym a p o te m d y rek to rem in s ty tu tu H isto ryczno-P raw - nego . K ierow ał rów n ież K a te d rą P raw a R zym skiego ( la ta 1976­1981, 1987-2003).

P oza ucze ln ią był cz łonk iem w ielu stow arzyszeń m iędzy innym i A R IS T E C (A ssociaz ione In te rn a z io n a le p e r la R ic e rc a S torico G iu rid ica e C o m p ara tis tica ), S .I.H .D .A . (S oc ié té In te rn a tio n a le ‘F e rn a n d V issch e r’ p o u r l’H is to ire des D ro its de l’A n tiq u ité ) czy za ło żo n eg o p rzez sieb ie w p aźd z ie rn ik u 1989 ro k u , s tow arzyszenia g ru p u jąceg o byłych stypendystów F u n d ac ji im . H u m b o ld ta (S ocie­ta s H u m b o ld tia n a P o lo n o ru m ). P ro fe so r utrzym yw ał aktyw ne k o n ­tak ty z n a u k ą św iatow ą. B ra ł udz ia ł, n ie je d n o k ro tn ie w c h a rak te rze re fe re n ta , w pow ażnych k o n fe ren c jach i k o n g resach m ięd zy n a ro ­dow ych, skup iających ro m an istó w i znaw ców an tyku (m iędzy inny­m i k o n g resie S .I.H .D .A . w B rukseli [1980 rok], k o n g resie h is to ­ryczno - p raw nym w A u strii [1984 rok], czy też k o n g resie zo rg an i­zow anym w M o n ach iu m , a pośw ięconym h is to rii ś redn iow iecznego p raw a kan o n iczn eg o [1991 rok]). Był a u to re m w ielu odczytów , k tó ­re w ygłaszał n a u cze ln iach eu ro p e jsk ich , m iędzy innym i w 1990 ro ­k u w L o zan n ie (p t. D as po ln ische Schiedsgerichtsverfahren unter Berücksihtigung der röm ischenrechtlichen G rundlagen).

N iezw ykle obow iązkow a p ra c a P ro fe so ra , k tó re j od d aw ał się z całym zap a łem , spow odow ała , że m ógł o n rozw inąć w szystkie sw oje zdo lności ta k w zak resie pow ierzonych m u zajęć dydaktycz- no-o rgan izacy jnych ja k też w b a d a n ia c h naukow ych. G ru n to w n e p rzygo tow an ie n au k o w e pozw oliło W iesław ow i L itew sk iem u w c a ­łej p e łn i stosow ać w łaściw ą m e to d ę n au k o w ą przy rozw iązyw aniu b ad an y ch p rob lem ów . P ro fe so r był cz łow iekiem o n iep rzec ię tn e j, hum anistycznej osobow ości. Łączył w niej im p o n u jącą w iedzę, e ru ­dycję z p rzen ik liw ą iron ią . W ym agający w obec sieb ie, zaw sze z d e ­cydow any w sw oich p o g ląd ach , często p ię tn o w ał n ied o c iąg n ięc ia

i b rak i innych, co p rzy sp arza ło m u rów nie w ielu zw olenników jak i przeciw ników . C iąg le p o sze rza ł k rąg sw oich za in te re so w ań b a ­daw czych, w k raczając odw ażn ie n a obszary w cześniej n ie zbadane .

Z a s łu g i u c z o n e g o to je d n a k p rz e d e w szystk im je g o d o ro b e k naukow y. W iesław L itew sk i je s t a u to re m 14 m o n o g ra fii. P oza tym o p u b lik o w a ł 49 a rty k u łó w o ra z 52 re c e n z je w zn an y ch m ię ­d zy n aro d o w y ch cz a so p ism a c h h is to ry czn o - p raw n y ch , w szcze­g ó ln o śc i w « A rch iv io G iu r id ic o ‘F ilip p o S e ra f in i’», « B u lle ttin o d e ll’I s t i tu to di D ir i t to R o m a n o » , « In d ex . Q u a d e rn i c a m e rti di s tu d i ro m an is tic i» , « Iu ra . R iv is ta in te rn a z io n a le di d ir i t to ro m a ­n o e an tico » , « L ab eo . R a sse g n a di D ir i t to R o m a n o » , « R ev u e h i­s to r iq u e de d ro it fra n ç a is e t é tra n g e r» , « R ev u e in te rn a tio n a le d es d ro its de l ’a n tiq u ité » , « R iv is ta I ta l ia n a p e r le S c ien ze G iu ri- d ich e» , « S tu d ia e t d o c u m e n ta h is to r ia e e t iu ris» , «T ijd sch rift v o o r R e c h tsg e sc h ie d e n is» , « Z e its c h r if t d e r S av ig n y -S tiftu n g fü r R e c h tsg e sc h ic h te » . W ażnym p o d k re ś le n ia je s t ró w n ież fa k t, że J e g o a rty k u ły recen zy jn e n ie są p u b lik a c ja m i o c h a ra k te rz e czy­sto in fo rm acy jn y m , lecz g łęb o k im i s tu d ia m i, sy tuu jącym i b a d a n y p ro b le m w ra m a c h szczegó łow o p rz e d s ta w io n e j in s ty tu c ji p rzez a u to ra re c en zo w an e j p racy . P rzy n o szą te ż sze reg n ie ra z b a rd z o d ro b iazg o w y ch k o re k t i u z u p e łn ie ń .

Z a k re s za in te re so w ań naukow ych W iesław a L itew skiego był b a rd z o szeroki. N ajw ażniejszym i ch ro n o lo g iczn ie b io rąc p ie rw ­szym o b sza rem badaw czym był d la n iego rzym ski p ro ces cywilny. Z teg o zak resu P ro fe so r o p u b likow ał cz tery m o n o g ra fie o raz k ilk a­naście artyku łów i recenzji. Szybko je d n a k jeg o za in te re so w an ia ro- m anistyczne ob jęły i in n e dziedziny, a lbow iem P ro fe so r c iąg le p o ­szerzał p ro b lem aty k ę swych b a d a ń p o d e jm u jąc co raz tru d n ie jsze i b ardz ie j ogó lne zad an ia . N a p o d k re ś len ie zasłu g u ją jeg o p race dotyczące rzym skiego p ryw atnego p raw a m a te ria ln eg o (szczegól­n ie zaś p raw a zobow iązań ), p raw a k a rn eg o , rzym skiej ju ry sp ru d en - cji, w zajem nych in te rak c ji p raw a m a te ria ln e g o i p ro ceso w eg o czy też w pływ u p raw a rzym skiego n a po lsk i system p ro c e d u ry cywilnej. W iesław L itew ski za jm ow ał się tak że n iem ieck ą h is to rią p raw a i średn iow iecznym p raw em kanonicznym .

A n aliza d o ro b k u n au kow ego P ro fe so ra po k azu je , że wykazywał o n n iesp o ty k an ą pom ysłow ość i u m ie ję tn o ść p o ru sz a n ia zag ad n ień m ało opracow anych , kon trow ersy jnych i trudnych . W łasnych u s ta ­le ń dokonyw ał p o w nikliw ym p rzean a lizo w an iu lite ra tu ry , a w n io ­ski fo rm u ło w ał zaw sze w o p arc iu o szczegółow ą an alizę ź ró d e ł. P i­sał język iem zw ięzłym i precyzyjnym . W iele z jeg o pog lądów z n a la ­zło w n au ce św iatow ej żywy oddźw ięk , a rezu lta ty b a d a ń są przyw o­ływ ane w w ielu o p raco w an iach i w ciąż w zb u d za ją tw órczą dyskusję.

W u zn an iu zasług W iesław a L itew sk iego d la n au k i p raw a, P rezes R ad y M in istrów u h o n o ro w a ł go w 2000 ro k u n a g ro d ą państw ow ą. S iedem n a g ró d za osiągn ięc ia n au k o w e p rzyznał P ro feso ro w i rów ­n ież M in is te r E d u k ac ji N arodow ej. Był rów nież W iesław Litew ski kaw ale rem K rzyża O rd e ru O d ro d z e n ia Polski o raz Z ło te g o K rzyża Z asług i. W 2001 ro k u S en a t U n iw ersy te tu M ik o ła ja K o p e rn ik a w T orun iu , z k tó rym P ro fe so ra łączyły b a rd z o silne związki, p rzy­zn a ł m u m ed a l za zasługi p o ło żo n e d la rozw oju tej uczelni.

O d rę b n ie trz e b a w sp o m n ieć W iesław a L itew skiego ja k o n auczy ­c ie la i m istrza . W łaściw ą d la N iego fo rm u łę syn tetycznego , a le p re ­cyzyjnego i b o g a teg o w te rm in y ź ród łow e w ykładu p raw a rzym skie­go ilu s tru ją k o le jn e w ydan ia Jeg o p o d ręczn ik a . R ó żn ice pom iędzy n im i w skazu ją w łaściw e d la P ro fe so ra d ążen ie do u ła tw ien ia s tu ­d e n to m p o z n a n ia p rzed m io tu . S zczegó lną tro sk ę okazyw ał o ta c z a ­jącym go m łodszym p racow nikom , d o k tó rych i ja m ia łem zaszczyt się zaliczać. D la n ich p row adził sem in a ria z p raw a rzym skiego oraz z m eto d y k i praw niczych b a d a ń źródłow ych. Był rów nież k o n ty n u ­a to re m zapoczątkow anych jeszcze p rzez P ro fe so ra W acław a O su ­chow skiego , reg u la rn y ch sp o tk ań pośw ięconych k a ta lo g o w an iu zb io rów w ydziałow ej b ib lio tek i, s tanow iącej p rz e d m io t Je g o dum y i trosk i. Te p o sied zen ia stanow iły d la P ro fe so ra okazje do p rzek azy ­w an ia sw oich dośw iadczeń m etodo log icznych , w skazyw ania s ta n ­da rd ó w rze te ln o śc i i o ryg inalności w n auce . N ie d o p rz e c e n ien ia były rów nież fachow e uw agi P ro fe so ra n a te m a t ka ta logow anych pub likacji i p o ru szan y ch tam że p rob lem ów , ja k rów nież przyb liże­n ie po stac i ich au to ró w , z k tó ry ch znacząca w iększość z n a n a m u by­ła osobiście.

O d szed ł w ybitny uczony, k tó re g o śm ierć je s t w ie lką s tra tą d la n au k i i środow iska rom anistów . B ędzie n am G o b rak o w ało . A le p rzec ież n ie od szed ł ca łk iem . P o zo sta je p o n im je d n a k w ielki d o ro ­b e k naukow y, n a jtrw alsze dziedzictw o in te lek tu a lis ty i uczonego , a tak że Jeg o uczniow ie, k tó rym id e a h u m an izm u p rzekazyw ana p rzez P ro fe so ra k sz ta łto w ała bo g a tszą , p raw n iczą osobow ość.

W y k a z pu blik a cji P r o fe so r a W iesław a L itew sk ie g o

I. K sią żk i

1. W ybrane zagadnienia rzym skiej apelacji w sprawach cywilnych, K raków 1967, ss. 134.

2. Stud ia n a d rzym skim postępow an iem kognicyjnym , K raków 1971, ss. 86.

3. ‘Pignus in causa iudicati c a p tu m ’, K raków 1975, ss. 110.4. Studien zu r Verwahrung im römischen R echt, K raków 1978, ss. 88.5. L a n d rech t des H erzogtum s Preussen von 1620, I: Strafrecht,

W arszaw a-K raków 1982, ss. 157; II: Strafprozessrecht, W arszaw a­-K raków 1983, ss. 75; III: Zivilprozessrecht. L ehnrech t, W arszaw a­-K raków 1984, ss. 145; IV: Privatrecht (A : A llgem einer Teil, B: F am i­lienrecht, C: Sachenrecht), W arszaw a-K raków 1986, ss. 209; V: Pri­vatrecht (D : O bligationenrecht, E : Erbrecht), W arszaw a-K raków 1987, ss. 197.

6. R zym sk ie praw o pryw atne (sk ryp t), I2, K raków 1993, s. 308, I I 2, K raków 1993, ss. 201.

7. R zym sk i proces cywilny, W arszaw a -K raków 1988, ss. 118.8. Historia źródeł praw a rzymskiego, W arszawa-Kraków 1989, ss. 197.9. R zym skie p ra w o pryw atne5, W arszaw a 2003, ss. 504.10. Słow nik encyklopedyczny praw a rzymskiego, K raków 1998, ss. 323.11. D er röm isch-kanonische Z ivilprozess nach den älteren ‘ordines

iu d ic ia rif, I-II , K raków 1999, ss. 652.12. Jurysprudencja rzym ska, K raków 2000, ss. 168.13. Podstaw ow e wartości praw a rzym skiego, K raków 2001, ss. 204.14. R zym sk i p roces karny, K raków 2003, ss. 149.

II. A rtyku ły

1. Zw ierzchnictw o sądow e króla po lskiego w Prusach Książęcych w latach 1569-1657, «R oczn ik O lsztyński» 3 (1960), s. 21-44.

2. D opuszcza lność ugody w postępow an iu apelacyjnym w rzym skim procesie cyw ilnym , « C P H » 15.1 (1963), s. 5-19 = L ’adm issib ilité de la transaction en cours d ’appel dans la procédure civile rom aine, « R I­D A » 11 (1964), s. 233-253.

3. ‘C onsulta tio ante sen ten tia m ’, « C P H » 17.1 (1965), s. 9-37 = «Z SS» 86 (1969), s. 227-257.

4. D ie röm ische A ppella tion in Z ivilsachen , « R ID A » 12 (1965), s. 347-436, 13 (1966), s. 231-323, 14 (1967), s. 301-403, 15 (1968), s. 143-351.

5. L e s textes procédureaux du droit de Justinien dans le D écret de G ratien, «S tu d ia G ra tia n a » 9 (1966), s. 67-109.

6. D as ‘benefic ium com peten tiae’ im röm ischen R ech t, [w:] Stud iE . Volterra, I, M ilan o 1971, s. 469-572.

7. R em arques sur la d issolution de la société en droit rom ain , « R H D » 50 (1972), s. 70-82.

8. A dm issib ilité d 'établissem ent d 'ingenuitas dans la procédure ro­m a ine ordinaire, «A rch ivum Iu rid icu m C racov iense» 5 (1972), s. 84-90.

9. ‘D o lu s et m isercordia’ dans le droit rom ain classique, « A rch i­vum Iu rid icu m C racov iense» 5 (1972), s. 91-101.

10. L a nullité d u ju g em en t basé sur des preuves fausses, « Index» 3 (1972), s. 503-513.

11. Origine del divieto d i appellare contro le sentenze d e lprefetto di pretorio , « R IS G » 16 (1972), s. 269-277.

12. I l significato del term ine ‘rem ed iu m ’ in Cons. 5.6, « Iu ra» 23 (1972), s. 115-125.

13. L a ‘supp lica tio ’ contre la sentence rendue p a r le p ré fe t d u p ré to ­ire, «A G » 185 (1973), s. 3-30.

14. R öm isches Seedarlehen, « Iu ra» 24 (1973), s. 112-183.15. A p p ea l in ‘Corpus Iuris C anon ic i’, «A nnali di s to ria de l d ir it­

to » 14-17 (1970-1973), s. 145-221.

16. L e dépô t irreguliér, «R ID A» 21 (1974), s. 215-262, 22 (1975), s. 280-315.

17. D ie Prozessw iederholung nach der ‘lis fu llo n u m de pensione non so lvenda ’, «TR » 43 (1975), s. 85-90.

18. Interesse des Auftraggebers, des D ritten u n d des Beauftragten, « B ID R » 78 (1975), s. 173-243.

19. ‘L itis contestatio ’ et obligations solidaires passives dans les ‘b o ­nae fid e i iu d ic ia ’ en droit rom ain classique, « R H D » 54 (1976), s. 149-175.

20. ‘C onfessio in iure’ e ‘sen ten tia ’, « L ab eo » 22 (1976), s. 252-267.21. L a ‘retractatio’ de la sentence établissant l ’ingenuitas, «R ID A »

23 (1976), s. 153-189.22. Depositary’s Liability in R om an L aw , «A G » 190.2 (1976), s. 3-78.23. S tud ien z u m sogenannten ‘depositum necessarium ’, «S D H I»

43 (1977), s. 188-202.24. L e s effets jurid iques d u ‘p a c tu m ne societate abeatur’, «R ID A »

25 (1978), s. 279-292.25. L ’effet libératoire de la ‘litis con testa tio ’ dans les obligations so ­

lidaires actives en droit de Justin ien , « L ab eo » 24 (1978), s. 301-316.26. D ie röm ische A ppella tion in Z ivilsachen (E in A b riss), I: Princi-

p a t, «A N R W » II. 14, B erlin -N ew Y ork 1982, s. 60-96.27. B em erkungen z u m röm ischen Seedarlehen, [w:] S tu d i in onore

d i C. Sanfilippo , IV, M ilan o 1983, s. 381-397.28. L a responsabilité d u m andata ire , « Index» 12 (1983-84),

s. 106-139.29. W sprawie m eto d i za sad opracow ania encyklopedycznego

słow nika praw a rzym skiego, «P iP» 43.1 (1988), s. 84-91.30. R ö m isch e G rundlagen der Schiedsgerichtbarkeit nach der p o l­

n ischen Z ivilprozessordnung von 1964, [w:] Tradition und Fortent­w icklung im Recht, Festschrift zu m 90. G eburtstag von U. von L ü b to w , R h e in fe ld e n -B e rlin 1991, s. 93-107.

31. Schiedsgerichtsbarkeit nach den ältesten ‘ordines iudiciarii’, [w:] V o m m ittelalterlichen R ech t zu r neuzeitlichen R echtsw issen­schaft, Festschrift W Trusen, P ad e rb o rn -M ü n ch en -W ien -Z ü rich 1994, s. 193-206.

32. ‘N o n num era ta p e c u n ia ’ im klassischen röm ischen R echt, « S D H I» 60 (1994), s. 405-456.

33. Suspensiveffekt b innen den Frist zu r Appelationseinlegung, «Z SS» 113 (1996), s. 377-381.

34. M ündliche Klage u n d Klageschrift in den ältesten ‘ordines iudi- carii’, [w:] W irkungen europäischer Rechtskultur, Festschrift K . Kroe- schell, M ü n ch en 1997, s. 667-686.

35. Z w ischenbescheide im röm ischen Prozess, « R ID A » 44 (1997), s. 155-291.

36. D er Z e itp u n k t fü r die W iederklageerhebung nach ju stin ia n i­schem N ovellenrecht, « S D H I» 63 (1997), s. 495-498.

37. R zym skie korzenie p o lsk ie j apelacji cywilnej, [w:] Księga Pa­m ią tkow a k u czci W itolda B roniew icza (Sym bolae V itoldo Bronie- w icz dedicatae), Ł ódź 1998, s. 205-223.

38. Z u D. 24,3,13,1, «Z SS» 115 (1998), s. 409-413.39. D a s V o rh a n d en se in d er ‘fo r m u la in iu s c o n c e p ta ’ m it der

‘b o n a - fid e s ’ -K la u se l be i d e r L e ih e , « R ID A » 45 (1 9 9 8 ), s. 2 8 7 ­-319.

40. D ie A b leh n u n g ( ‘recusatio ’) des R ichters im röm ischen R echt, «TR » 67 (1999), s. 39-56.

41. D as Bestehen der ‘fo rm u la in ius concep ta ’ m it der, ‘bona-fi- d es’-K lausel beim P fa n d , « L ab eo » 45 (1999), s. 183-192.

42. D as Problem der A ufrechnungszu lässigkeit bei der Verwahrung u n d der L e ih e , « O IR » 5 (1999), s. 134-141.

43. D ie Personen des röm ischen Verwahrungsverhaltnisses, « R I­D A » 44 (2000), s. 235-348.

44. D a s ‘benefic ium com peten tiae ’ des aus dem M itgiftversprechen verklagten Schwiegervaters, «Z SS» 118 (2001), s. 381-387.

45. H a u sk in d er im röm ischen Verwahrungsverhältnis, ‘S ta tus fa m i­liae’, [w:] F estsch rift A . W acke, M ü n c h e n 2001, s. 251-260.

46. Z in sen als Z iv ilfrüch te?, [w:] Iuris vincula. S tu d i in onore di M . Talam anca, V, N ap o li 2001, s. 1-20.

47. D as Problem der B in d u n g des röm ischen Schiedsrichters durch das materielle R ech t, [w:] Iurisprudentia universalis, Festschrift Th. M ayer-M aly, K öln-W eim ar-W ien 2002, s. 409-416.

48. D ie Z a h lu n g bei der Sachm iete (vor oder nach A b la u f der M ie t­zeit) im röm ischen R ech t, «TR » 70 (2002), s. 229-249.

49. D ie Z a h lu n g bei der Sachm iete im röm ischen R ech t, «L abeo» 49 (2003), s. 269-290.

III. R e c e n z je

1. M . K aser, D as röm ische Privatrecht, I, M ü n ch en 1955, «C P H »12.2 (1960), s. 324-336.

2. M . K aser, D as röm ische Privatrecht, II, M ü n ch en 1959, «C P H »13.2 (1961), s. 244-250.

3. ‘Sym bolae R aphaeli Taubenschlag ded ica tae ’, I- I I I , V ratisla- viae-V arsoviae 1956, 1957, « C P H » 13.2 (1961), s. 253-270 (w spó ł­a u to r J. S ondel).

4. A . G uarino , D iritto priva to rom ano. L ez io n i istituzionali d i dirit­to rom ano , N ap o li 1957, « C P H » 15.1 (1963), s. 305-309.

5. M . K aser, R ö m isch e Privatrecht, (E in S tu d ien b u ch ), M ü n c h e n ­-B erlin 1960, « C P H » 15.1 (1963), s. 303-304.

6. J. L indersk i, Państw o a kolegia. Z e stud iów n a d historią rzym ­skich stowarzyszeń u schyłku republiki, K raków 1962, « R H D » 42(1964), s. 659-663.

7. A . K raw czuk, ‘Virtutis ergo’. N a d a n ia obywatelstwa p rzez w o­dzów republiki, K raków 1963, « Iu ra» 15 (1964), s. 315-319.

8. L. R aggi, S tu d i sulle im pugnazion i civili n e lprocesso rom ano , I, M ilano 1961, « L ab eo » 11 (1965), s. 224-234.

9. E . V o lte rra , Istitu zion i d i diritto priva to , R o m a 1961, «C P H »17.2 (1965), s. 285-289.

10. M . A m elo tti, Per l ’interpretazione della legislazione privatistica d i D iocleziano, M ilan o 1960, « Jo u rn a l o f Ju ris tic P apyrology» 15(1965), s. 432-436.

11. A . d e ll’O ro , I libri de officio nella giurisprudenza rom ana , M i­lan o 1960, « Jo u rn a l o f Ju ris tic P apyrology» 15 (1965), s. 429-432.

12. R . B on in i, I ‘libri de cognition ibus’ d i Callistrato, I: Ricerche sull'elaborazione giurisprudenziale della ‘cognitio extra o rd in em ’, M i­lan o 1964, « R H D » 44 (1966), s. 266-267.

13. E . Seidl, R öm isches Privatrecht, K ö ln -M ü n ch en -B erlin 1963, « C P H » 17.2 (1966), s. 279-283.

14. L. R aggi, L a ‘restitutio in in tegrum ’ nella ‘cognitio extra ordi­n e m ’. C ontributi allo stud io dei rapporti tra diritto pretorio e diritto im periale in età classica, M ilan o 1965, «Z SS 84» (1967), s. 530-537.

15. O dpow iedź na recenzję R . B uksinskiego z ks ią żk i W L itew sk ie ­go W ybrane zagadnienia rzym skiej apelacji w sprawach cywilnych, K raków 1967, «P rzeg ląd H istoryczny» 62 (1971), s. 587-590.

16. H . T. K lam i, ‘M u tu a m agis videtur q u a m deposita ’. Über die G eldverw ahrung im D enken der röm ischen Juristen, H elsin k i-H el- s ingfors 1969, « Index» 3 (1972), s. 557-569.

17. A . P a d o a S ch ioppa, Ricerche sulVappello nel diritto in term e­d io , I, M ilan o 1967, « L ab eo » 19 (1973), s. 220-226.

18. G . Sacconi, S tu d i sulle obbligazioni solidali da contratto in d i­ritto rom ano , M ilan o 1973, « Iu ra» 24 (1973), s. 332-339.

19. J. S ondel, Szczególne rodzaje depozytu w praw ie rzym skim , K raków 1967, « L ab eo » 20 (1974), s. 405-414.

20. F. B o n a , S tu d i sulla società consensuale in diritto rom ano , M i­lan o 1973, « R H D » 53 (1974), s. 52-55.

21. C. A . M asch i, L a categoria dei contratti reali. Corso d i diritto rom ano , M ilano 1973, « S D H I» 41 (1975), s. 433-444.

22. A . G u a rin o , L a condanna ne i lim iti del possible. Corso do di- ritto rom ano , N ap o li 1975, « S D H I» 41 (1975), s. 444-450.

23. N. Scapini, L a confessione ne l diritto rom ano , I: D iritto classi­co, T orino 1973, « S D H I» 42 (1976), s. 478-488.

24. G . G an d o lfi, I l deposito nella prob lem atica della giurispruden- za rom ana, M ilan o 1971, « B ID R » 79 (1976), s. 277-285.

25. A . B iscard i, ‘A c t io p ec u n ia e tra iecticiae’. C on tribu to alla dot- trina delle clausole p e n a li2, T o rin o 1974, «Z SS» 93 (1976), s. 418 ­-422.

26. R . V ig n ero n , ‘O ffere au t deponere ’. D e Vorigine de la p ro céd u ­re des offres réelles suivies de consignation, L iège 1979, «Z SS» 98 (1981), s. 489-500.

27. M . N iz io łek , L ega l E ffec ts o f C oncubinage in Reference to C oncu b in e’s O ffspring in the L ig h t o f Im peria l Legislation o f the Pe­

riod o f D om in a te , W arszaw a- K raków 1980, « B ID R » 85 (1982), s. 303-318.

28. A. C astresana, E l préstam o m aritim o griego y la pecunia traiecticia rom ana, Salam anca 1982, «Iura» 34 (1983, d ruk w 1986), s. 116-124.

29. M . R . C im m a, ‘D e n o n num era ta p e c u n ia ’, M ilano 1984, «ZSS» 103 (1986), s. 547-555.

30. M . K uryłow icz, H istoria i w spółczesność praw a rzymskiego, L ub lin 1984, «P iP» 41.11 (1986), s. 114-117.

31. N. S capin i, L a confessione nel diritto rom ano , II: D iritto giusti- n ianeo , M ilan o 1983, « S D H I» 52 (1986), s. 569-578.

32. U . V incen ti, ‘A n te sen ten tiam appellari p o te s t’. C ontributo allo stud io de ll’appellabilità delle sentenze interlocutorie ne l processo ro­m a n o , P ad o v a 1986, « Iu ra» 37 (1986, d ru k w 1989), s. 126-130.

33. D . N ö rr, ‘C ausa m oris’. A u f den Spuren einer Redew endung, M ü n ch en 1986, « S D H I» 53 (1987), s. 438-447.

34. Praw o rzymskie. S ło w n ik encyklopedyczny, red . W. W o ło d k ie ­wicz, W arszaw a 1986, « S D H I» 53 (1987), s. 429-438.

35. J. G ild em e is te r, D as ‘benefic ium com peten tiae’ im klassischen röm ischen R ech t, G ö ttin g e n 1986, «Z SS» 104 (1987), s. 786-791.

36. S. T afaro , ‘R egu la ’ e ‘ius a n tiq u u m ’ in D. 50,17,23. Ricerche sulla responsabilità, I, B ari 1984, «Z SS» 105 (1988), s. 865-878.

37. R . R o b ay e , L ’obligation de garde. E ssa i sur la responsabilité conctractuelle en droit rom ain , B ruxelles 1987, « S D H I» 54 (1988), s. 385-401.

38. H . H a u sm an in g e r, W. Selb, R öm isch es Privatrecht3, W ien ­-K öln 1985, « S D H I» 54 (1988), s. 401-408.

39. A . G o n za lés , Una vision unitaria (contractual e procesua l) de las obligaciones solidarias en derecho rom ano clàsico, M ad rid 1983, « L ab eo » 35 (1989), s. 244-251.

40. Ponow nie o „S łow n iku encyklopedycznym praw a rzym skiego”, «P iP» 44.6 (1989), s. 101-102.

41. V. G iu ffrè , L a ‘datio m u tu i’. Prospettive rom ane e m oderne, N ap o li 1989, « S D H I» 56 (1990), s. 519-526.

42. G . P ro v era , L ezio n i su l processo civile g iustin ianeo , I-II , T ori­no 1989, « S D H I» 56 (1990), s. 527-534.

43. G . Sacconi, Ricerche sulla ‘stipu la tio ’, N ap o li 1989, «S D H I» 56 (1990), s. 543-554.

44. O . S tanojev ić , ‘G aius noster’. Plaidoyer p o u r G aius, A m ste r­dam 1989, «Z SS» 108 (1991), s. 456-467.

45. L a légitim ation des en fants naturels dans le droit du B a s-E m p i­re rom ain, A p ropos d ’un ouvrage récent (G . L uchetti, L e legitimazio- ne dei fig li naturali nelle fo n ti tardo im periali e g iustinianee, M ilano 1990), « R H D » 69 (1991), s. 495-502.

46. A . d ’O rs, D erecho privado ro m a n o 1, P a m p lo n a 1989, «ZSS» 109 (1992), s. 659-666.

47. F. L ucrezi, ‘Sena tusconsu ltum M a ced o n ia n u m ’, N ap o li 1992, «Z SS» 111 (1994), s. 564-572.

48. E . Szym oszek, ‘Iu d e x ’ w literaturze procesow ej X I I i X I I I w ie­k u , W rocław 1992, «Z SS» 114 (1997), s. 528-540.

49. M . K uryłow icz, A . W iliński, R zym sk ie praw o pryw atne. Zarys w ykładu , K raków 1999, « R e jen t» 11 (1999), s. 188-197.

50. S. P ie trin i, S u ll’iniziativa del processo crim inale rom ano (IV- -V seco lo ), M ilan o 1996, « Index» 28 (2000), s. 430-444.

51. A . B ellod i A n sa lo n i, Ricerche sulla con tum acia nelle cognitio­nes extra ord inem , I, M ilan o 1998, «Z SS» 119 (2002), s. 516-525.

52. F. P ergam i, L ’appello nella legislazione del tardo im pero, M ila ­n o 2000, « Index» 30 (2002), s. 441-460.

T om asz Palm irski*

* Uniwersytet Jagielloński.