tong hop ly thu yet sinh hoc

LY THUYET SINH HOC 1

http://giasutamviet.com

Dp may ch co nhng tr tue chuyen can Hay co gang cho en khi nao khong con co the co gang c na

CHNG I SINH THAI HOC

Cau 1 : Moi trng va nhan to sinh thai la g? Da tren c s anh hng cua nhiet o len i song sinh vat, hay trnh bay quy luat gii han sinh thai va neu len y ngha cua no oi vi san xuat nong nghiep.

Tra li : 1. Moi trng va nhan to sinh thai :

- Moi trng la ni song cua sinh vat, bao gom tat ca cac nhan to vo sinh va hu sinh tac ong trc tiep, hoac gian tiep len s ton tai, s phat trien va sinh san cua sinh vat. Co 4 loai moi trng pho bien : at, nc, khong kh va sinh vat.

- Nhan to sinh thai la cac nhan to vo sinh va hu sinh cua moi trng. Co 3 nhom nhan to sinh thai Nhan to vo sinh nh nhiet o, anh sang, o am ... Nhan to hu sinh bao gom moi tac ong cua sinh vat khac len c the sinh vat. Nhan to con ngi bao gom moi tac ong trc tiep hoac gian tiep cua con ngi

len c the sinh vat. 2. Anh hng cua nhiet o len i song sinh vat va quy luat gii han sinh thai :

a. Anh hng cua nhiet o len i song sinh vat : - Moi loai sinh vat co mot gii han chu ng ve nhiet o moi trng song.

Th du : Ca ro phi nc ta chet nhiet o 5,60C va 420C, phat trien thuan li nhat nhiet o 300C.

Nhiet o 5,60C la gii han di. Nhiet o 420C la gii han tren. Nhiet o 300C la iem cc thuan, nhiet o nay ca ro phi phat trien

manh nhat. - T 5,60C en 420C goi la gii han chu ng hay gii han sinh thai ve nhiet o

cua ca ro phi Viet Nam. b. Quy luat gii han sinh thai :

- Moi loai sinh vat co mot gii han sinh thai ac trng ve moi nhan to sinh thai. 3. Y ngha cua quy luat gii han sinh thai :

- Khi xac nh c cau vat nuoi, cay trong cho tng vung th phai can c vao ac iem kh hau, at ai cua vung o e la chon c loai cay, con giong thch hp nhat.

- Trong viec di nhap, thuan hoa cac giong vat nuoi, cay trong cung phai can c vao ac iem at ai, kh hau cua vung e sao cho giong c a ti co nhng ieu




kien thuan li nhat cho s sinh trng va phat trien, t o phat huy het c tiem nang cua giong.

Cau 2 : The nao la nhp sinh hoc? Cac nguyen nhan lam hnh thanh s hoat ong theo mua cua sinh vat? Cho mot vai th du. Neu y ngha cua nhp sinh hoc trong i song va san xuat.

Tra li : 1. Nhp sinh hoc :

- La kha nang phan ng cua sinh vat mot cach nhp nhang vi nhng thay oi co tnh chu ky cua cac nhan to sinh thai trong moi trng.

2. Cac nguyen nhan lam hnh thanh s hoat ong theo mua cua sinh vat : - Moi trng song cua sinh vat tren trai at vi cac nhan to sinh thai nh anh sang,

nhiet o, o am ... eu thay oi co tnh chat chu ky (chu yeu la chu ky mua va chu ky ngay em).

- Trong cac nhan to sinh thai th s thay oi o dai chieu sang trong ngay la nhan to chu ao tao nen s khi ong cua nhp sinh hoc sinh vat. Th du :

Th du 1 : Cay rung la ve mua ong vung on i. Th du 2 : ong vat bien nhiet thng ngu ong e giam en mc thap

nhat s trao oi chat cua c the, en mua he am ap th cac hoat ong song lai dien ra bnh thng.

Th du 3 : Cay thng ra hoa ve mua xuan. Th du 4 : Chim va thu thng thay long trc khi mua ong ti.

v Ket luan : Nhp sinh hoc theo mua lam cho hoat ong song tch cc cua sinh vat phu hp vi luc moi trng co ieu kien song thuan li nhat. o chnh la s thch nghi ac biet cua sinh vat oi vi moi trng song.

3. Y ngha cua nhp sinh hoc trong i song va san xuat : - S hieu biet cua chung ta ve c che nhp sinh hoc co the dan en nhng ng dung

trong san xuat lam tang nang xuat vat nuoi, cay trong. V du : Tao ra che o ngay em nhan tao co the lam tang san lng trng ga len ro ret.

- Trong y hoc, nhp sinh hoc giup chung ta giai thch c nguyen nhan va e ra cach cha tr mot so benh ngi.

Cau 3 : ong ho sinh hoc la g? Neu c che hoat ong cua ong ho sinh hoc sinh vat.

Tra li : 1. ong ho sinh hoc :

- Moi mot loai sinh vat trong qua trnh tien hoa cua mnh a dan en s hnh thanh mot kha nang phan ng rieng oi vi o dai ngay va cng o chieu sang nhng




thi iem khac nhau trong ngay. Do o chung co kha nang o thi gian nh la ong ho, goi la ong ho sinh hoc. Th du : Hoa mi gi thng n vao khoang 10 gi sang, hoa da hng vao luc toi, hoa quynh n vao luc na em.

2. C che hoat ong cua ong ho sinh hoc sinh vat : - oi vi ong vat : C che hoat ong cua ong ho sinh hoc co lien quan en s ieu

hoa than kinh the dch : Cac te bao than kinh cam nhan anh sang t o anh hng en tuyen noi tiet, lam tiet ra hoocmon tac ong len cng o trao oi chat.

- oi vi thc vat : Cac chc nang ieu hoa la do nhng chat ac biet tiet ra t te bao cua mot loai mo hoac c quan rieng biet nao o.

Cau 4 : Quan the la g? S tac ong cua cac nhan to sinh thai len quan the khac vi s tac ong len cac sinh vat rieng le nh the nao? Hay cho biet cac ieu kien va c che duy tr trang thai can bang cua quan the?

Tra li : 1. Quan the :

- La mot nhom ca the cung loai, cung sinh song trong mot khoang khong gian nhat nh vao mot thi iem nhat nh, co kha nang giao phoi sinh ra con cai ( loai sinh san vo tnh hay trinh san th khong qua giao phoi). Moi quan the c ac trng bi mot so ch tieu nh : Mat o T le c cai T le cac nhom tuoi Sc sinh san T le t vong Kieu tang trng ac iem phan bo Kha nang thch ng va chong chu vi cac nhan to sinh thai cua moi trng Trong cac ch tieu noi tren, mat o quan the c xem la ac trng c ban nhat. o la so lng sinh vat tren mot n v dien tch hay the tch. No co anh hng en mc s dung nguon song trong sinh canh va sc sinh san cua quan the. Mat o quan the cung con bieu hien tac dung cua no oi vi quan xa.

2. S tac ong cua cac nhan to sinh thai len quan the khac vi s tac ong len tng ca the rieng le : a. Cac nhan to sinh thai tac ong len tng ca the rieng le :

- S tac ong cua cac nhan to sinh thai len tng ca the se khac nhau tuy tng ca the va phu thuoc vao : gii tnh, la tuoi, trang thai sc khoe, loai va tuy ni tuy luc

b. Cac nhan to sinh thai tac ong len quan the :




- Quan the la mot tap hp cac ca the cung loai nen tuy theo phan ng cua moi ca the oi vi cac nhan to sinh thai khac nhau ma moi quan the co nhng ac trng rieng. Anh hng cua cac nhan to vo sinh en quan the : Anh hng en s phan bo cua quan the : tap hp cac nhan to vo sinh a

tao ra cac vung a ly khac nhau tren trai at nh vung lanh, vung am, vung sa mac ... ng vi moi vung co nhng quan the phan bo ac trng.

Anh hng en s sinh trng va bien ong cua quan the : thong qua tac ong cua s sinh san lam tang so lng ca the hoac s t vong lam giam so lng ca the va s phat tan cac ca the trong quan the.

Anh hng en cau truc cua quan the : qua nhng tac ong lam bien oi thanh phan c cai, cac nhom tuoi ca the trong quan the.

Trong nhieu trng hp s tac ong tong hp cua cac nhan to sinh thai trong mot thi gian dai lam thay oi cac ac iem c ban cua quan the, co khi huy diet quan the.

Anh hng cua cac nhan to hu sinh en quan the : Cac nhan to hu sinh cung anh hng len s phan bo, mat o, sinh

trng va cau truc cua quan the qua cac moi quan he dinh dng va ni .

3. ieu kien va c che duy tr trang thai can bang cua quan the : - Moi quan the song trong mot moi trng xac nh eu co xu hng c ieu chnh

mot trang thai so lng ca the on nh goi la trang thai can bang. - ieu kien duy tr trang thai can bang cua quan the la s on nh ve nguon thc an.

Khi nguon thc an phong phu, vt khoi mc bnh thng th so lng ca the vot len cao, khien cho sau mot thi gian nguon thc an tr nen thieu hut, ni cung khong u, do o co s canh tranh va nhieu ca the b chet, quan the lai c ieu chnh tr ve mc can bang ban au.

- C che ieu chnh duy tr trang thai can bang cua quan the la s thong nhat moi tng quan gia t le sinh san va t le t vong cua quan the.

Cau 5 : Dien the la g? Nguyen nhan nao dan en s dien the? Phan biet dien the nguyen sinh vi dien the th sinh. Y ngha cua viec nghien cu dien the. Mo ta mot loai dien the.

Tra li : 1. Khai niem dien the :

- Dien the sinh thai la mot qua trnh bien oi tuan t cua quan xa qua nhieu giai oan khac nhau, t dang khi au qua cac dang trung gian va cuoi cung thng dan en mot quan xa tng oi on nh.




Th du : Canh ong hoang canh ong co trang co ram trang cay bui trang cay go ln rng tha rng na kn rng kn rung la rng kn na rung la rng thng xanh.

2. Nguyen nhan dan en s dien the : - Do tac ong cua ngoai canh len quan xa. (V du : S thay oi ot ngot cua cac ieu

kien a chat, kh hau.) - Do tac ong cua quan xa len ngoai canh, lam bien oi manh me ieu kien ngoai

canh. - Do hoat ong vo y thc (ot, chat, pha rng ) hoac co y thc (khai thac rng, lap

song, ho ) cua con ngi. 3. Phan biet dien the nguyen sinh vi dien the th sinh :

Dien the nguyen sinh Dien the th sinh - Xuat phat t moi trng trong trn

(ao mi hnh thanh, at mi boi ven song).

- Xu hng : T quan xa tien phong cac quan xa trung gian quan xa nh cc.

- Xuat phat t moi trng song von a co mot quan xa sinh vat tng oi on nh.

- Xu hng : Co the xay ra theo 2 hng la phuc hoi lai quan xa on nh ban au hoac tiep tuc b huy hoai e tr thanh trang co hay oi troc.

4. Y ngha cua viec nghien cu dien the : a. Y ngha l luan :

- Giup ta nam c qui luat phat trien cua quan xa, phat hien c cac quan xa a ton tai trc o va d oan c cac quan xa tiep theo.

b. Y ngha thc tien : - Tren c s hieu biet ve dien the, ta co the xay dng c nhng qui hoach dai

han ve nong, lam, ng nghiep, nham khai thac va bao ve nguon tai nguyen thien nhien mot cach hp l. Mat khac, co the chu ong ieu khien s phat trien cua dien the theo hng co li cho con ngi bang cac bien phap : cai tao at, cham soc va phong tr sau benh, xay dng cac cong trnh thuy li ...

5. Mo ta mot loai dien the sinh thai : v Th du : Dien the t quan xa sinh vat ao ho, sau o ho c lap dan, chuyen qua

quan xa sinh vat am lay, tiep en la quan xa cay bui va sau cung la quan xa rng :

- Giai oan au la quan xa sinh vat ho gom nhng quan the thc vat song troi noi trong nc nh beo, luc bnh ... hoac song chm trong nc nh cac loai rong nc ngot ... Va nhng ong vat song cung nhng cay nay nh au trung an bun, cac loai ong vat noi, tom, ca, oc, rua ...




- Khi ao ho c lap dan th cac thc vat co re cam trong bun nh sen, sung ... xuat hien, ieu kien nay chuan b cho nhng quan the thc vat thuy sinh moc nho len khoi mat nc nh co sen, lau say ... cac ong vat tng ng nh ech, nhai, chim, co, trung at ...

- Sau o nc can dan, mun ay day va lap ay ho th cac cay bui, cay gai, roi cay dai moc thanh rng la thap. Cac ong vat tng ng nh sau bo, giun de, cac ke, ran moi, chim, thu nho

- Giai oan cuoi cua qua trnh dien the khi at can la rng cay cao, to vi nhng cay hai la mam chiem u the, cac ong vat tng ng nh chon, cao, soc, tho hu, nai ... xuat hien ngay cang nhieu.

Cau 6 : Hien tng khong che sinh hoc la g? Cho v du minh hoa. Neu y ngha sinh hoc va thc tien cua hien tng o.

Tra li : 1. Hien tng khong che sinh hoc :

- Trong quan xa sinh vat, hien tng so lng ca the cua mot quan the b so lng ca the cua mot quan the khac km ham goi la hien tng khong che sinh hoc.

Th du : Ve mua xuan, sau bo phat trien manh do gap ieu kien thuan li (kh hau am ap, cay coi xanh ti ) khien so lng chim sau tang theo. Khi so lng chim sau tang qua nhieu, sau bo b chim tieu diet manh me hn nen so lng sau bo b giam i nhanh chong. Nh vay : so lng sau bo phu thuoc vao so lng chim sau.

2. Y ngha cua hien tng khong che sinh hoc : a. Y ngha sinh hoc :

- Hien tng khong che sinh hoc phan anh qui luat ve s phu thuoc so lng gia cac loai co moi quan he oi ch trong quan xa. Tren c s o lam cho so lng ca the cua moi quan the dao ong trong the can bang, am bao cho s ton tai cua cac loai trong quan xa, t o tao nen trang thai can bang sinh hoc trong quan xa.

b. Y ngha thc tien : - Hien tng khong che sinh hoc la c s khoa hoc cho bien phap au tranh sinh

hoc, nham chu ong kiem soat so lng ca the cua moi loai theo hng co li cho con ngi. Th du :

Dung bo rua e tieu diet rep hai cam. Dung ong mat o e tieu diet sau uc than lua.




Cau 7 : Quan xa sinh vat la g? Neu cac tnh chat c ban cua quan xa. Phan biet quan xa vi quan the.

Tra li : 1. Khai niem quan xa sinh vat :

- Quan xa sinh vat la mot tap hp cac quan the sinh vat khac loai c hnh thanh trong mot qua trnh lch s, cung song trong mot sinh canh, gan bo vi nhau thanh mot the thong nhat nh cac moi quan he sinh thai.

Th du : Quan xa Ho Tay (Ha Noi) gom cac quan the : rong, tom, cua, ca, ca cuong, sam cam ... cay coi bao quanh.

2. Cac tnh chat c ban cua quan xa : - Quan the u the : Mot quan xa eu co mot vai quan the u the, o la nhng quan

the co vai tro quan trong trong quan xa do so lng, o ln hoac do tnh chat hoat ong cua no.

Th du : quan xa ong co, ong vat an co la nhng quan the u the. - Quan the ac trng : Trong so cac quan the u the co mot quan the tieu bieu nhat

cho quan xa goi la quan the ac trng. Th du : quan xa sinh vat oi (Vnh Phu), quan the cay co la quan the ac trng.

- o a dang : Phan anh so lng quan the co trong quan xa. Trong ieu kien moi trng thuan li th trong quan xa co nhieu quan the khac nhau cung ton tai o a dang cao. Ngc lai ni co ieu kien song khac nghiet, ch co mot so t quan the thch nghi c mi ton tai o a dang thap.

Th du : Quan xa rng nhiet i co o a dang cao, quan xa hoang mac co o a dang thap.

- S phan tang : Trong quan xa thng the hien cau truc phan tang thang ng nham tang cng kha nang s dung cac nguon song trong quan xa, lam giam mc o canh tranh gia cac ca the va gia cac quan the vi nhau.

Th du : Quan xa rng nhiet i gom 5 tang : 3 tang cay go ln, 1 tang cay bui thap, 1 tang co va dng x.

3. Phan biet quan xa vi quan the : Quan the Quan xa

- Tap hp cac ca the cung loai song trong cung mot sinh canh.

- n v cau truc la ca the. - Moi quan he chu yeu gia cac n v

cau truc cua quan the la quan he sinh san va di truyen.

- Tap hp cac quan the cua cac loai khac nhau song trong cung mot sinh canh.

- n v cau truc la quan the. - Moi quan he chu yeu gia cac n v

cau truc cua quan xa la quan he dinh dng.




- o a dang thap. - Khong co cau truc phan tang thang

ng trong khong gian. - Khong co hien tng khong che sinh

hoc. - Chiem 1 mac xch trong chuoi thc

an.

- o a dang cao. - Co cau truc phan tang thang ng

trong khong gian. - Co hien tng khong che sinh hoc. - Bao gom 1 en nhieu chuoi thc an

va la bo phan chu yeu cua he sinh thai.

Cau 8 : Tai sao noi quan xa la mot the thong nhat? S thong nhat o co giong vi s thong nhat cua c the sinh vat khong?

Tra li : 1. Quan xa la mot the thong nhat :

- Cac quan the trong quan xa lien he mat thiet vi nhau bang moi quan he sinh thai khac loai : Quan he ho tr, quan he cong sinh, quan he hp tac, quan he hoi sinh, quan he oi ch, quan he canh tranh, quan he gia ong vat an tht va con moi, quan he k sinh, quan he c che cam nhiem.

- Thong qua cac moi quan he sinh thai, hnh thanh chuoi va li thc an trong quan xa. Chuoi thc an : La mot day nhieu loai sinh vat co moi quan he dinh dng vi

nhau. Moi loai la mot mat xch, va la sinh vat tieu thu mat xch pha trc, va la sinh vat b mat xch pha sau tieu thu. Moi chuoi thc an thng gom 3 loai sinh vat : Sinh vat san xuat. Sinh vat tieu thu bac 1, bac 2, bac 3 ... Sinh vat phan huy.

Li thc an : Moi loai trong quan xa thng la mat xch cua nhieu chuoi thc an. Cac chuoi thc an co nhieu mat xch chung tao thanh li thc an.

v S hnh thanh chuoi va li thc an phan anh moi lien he khang kht gia cac quan the trong quan xa ve mat quan he dinh dng.

- Cac sinh vat song trong quan xa thng xuyen chu tac ong cua ngoai canh (thong qua cac nhan to sinh thai). Do o khi co s thay oi cua ngoai canh, tac ong en mot mat xch thc an nao o se lam thay oi chuoi va li thc an, t o lam cho quan xa b bien oi : Neu ieu kien ngoai canh thay oi khong ln lam th quan xa co kha nang t

ieu chnh bang hien tng khong che sinh hoc. Neu ieu kien ngoai canh thay oi ln dan en dien the sinh thai.

2. S thong nhat cua quan xa khac vi s thong nhat cua c the :




- C the la mot the thong nhat : Cac bo phan trong mot c the co moi quan he chat che, ho tr lan nhau e cung thc hien cac chc nang song cua mot c the.

- Quan xa la mot the thong nhat, song s thong nhat gia cac quan the trong quan xa c am bao bi cac moi quan he sinh thai khac loai, trong o co nhng dang quan he nh : Quan he canh tranh, quan he gia ong vat an tht va con moi, quan he k sinh vat chu. Nhng dang quan he nay khong bieu hien trong mot c the. v Mat khac khi tach di quan the ra khoi quan xa th quan the o van co kha nang

ton tai c. Cau 9 : Phat bieu noi dung cua cac qui luat sinh thai c ban. Cho v du minh hoa.

Tra li : 1. Qui luat gii han sinh thai :

- Moi loai co mot gii han sinh thai ac trng ve moi nhan to sinh thai. Th du : Gii han sinh thai ve nhiet o cua ca ro phi Viet Nam 5,60C 420C. Trong o : ca ro phi chet nhiet o 5,60C (gii han di) va 420C (gii han tren), phat trien thuan li nhat nhiet o 300C (iem cc thuan).

2. Qui luat tac ong tong hp cua cac nhan to sinh thai : - S tac ong cua cac nhan to sinh thai tao nen tac ong tong hp len c the sinh vat.

Th du : Moi cay lua song trong cung mot tha ruong eu chu tac ong cung mot luc cua nhieu nhan to sinh thai : nc, anh sang, nhiet o, at, gio, s cham soc cua con ngi ... Neu c cham soc tot, c cung cap ay u cac chat dinh dng th kha nang chong chu cua cay oi vi nhng bien ong cua cac nhan to sinh thai khac bao gi cung tot hn.

3. Qui luat tac ong khong ong eu cua nhan to sinh thai len chc phan song cua c the sinh vat : - Cac nhan to sinh thai tac ong khong ong eu len mot chc phan song cua c the.

Th du : oi vi chc phan ho hap cua sinh vat th nhan to khong kh la quan trong nhat.

- Moi nhan to sinh thai tac ong khong giong nhau len cac chc phan song khac nhau. Th du : Anh sang can thiet hn cho chc phan quang hp cua la cay so vi chc phan dan truyen, nang cua than hay chc phan hut chat dinh dng cua re.

- Moi nhan to sinh thai tac ong khong giong nhau len cung 1 chc phan song qua cac giai oan song khac nhau. Th du : Canxi can thiet cho ong vat con non hn so vi luc trng thanh va a gia.

4. Qui luat tac ong qua lai gia sinh vat va moi trng : - Moi trng tac ong thng xuyen len c the sinh vat, lam cho sinh vat khong

ngng bien oi, ngc lai hoat ong cua sinh vat cung lam bien oi moi trng.




Th du : Giun at song trong moi trng at, thng xuyen chu anh hng cua cac nhan to sinh thai : at, nc, nhiet o, o am, khong kh ... Thong qua hoat ong trao oi chat vi moi trng ma chung ton tai va phat trien. Ngc lai chnh hoat ong song cua giun at a gop phan cai tao moi trng at : lam cho at them ti xop, thoang kh, tang lng chat mun.

Cau 10 : Trnh bay khai niem chuoi thc an. Cho v du minh hoa. Tai sao s tch luy sinh khoi gia cac bac dinh dng trong mot chuoi thc an lai tuan theo qui luat hnh thap? Phat bieu noi dung cua qui luat o. Neu cac loai hnh thap c s dung e the hien moi tng quan sinh thai gia cac bac dinh dng.

Tra li : 1. Khai niem chuoi thc an :

- Chuoi thc an la mot day gom nhieu loai sinh vat co quan he dinh dng vi nhau, trong o moi loai la mot mat xch thc an. Mat xch thc an nay tieu thu mat xch thc an pha trc no va lai b mat xch thc an pha sau no tieu thu.

- Mot chuoi thc an thng gom 3 thanh phan : Sinh vat san xuat : La nhng sinh vat t dng (thc vat xanh, tao) co kha nang

tong hp chat hu c t chat vo c. Sinh vat tieu thu : La nhng sinh vat d dng an sinh vat san xuat hoac nhng

sinh vat d dng khac. Chung c phan chia thanh sinh vat tieu thu bac 1, bac 2, bac 3 ...

Sinh vat phan giai : La nhng vi khuan d dng, nam co kha nang phan giai chat hu c thanh chat vo c.

Th du : Chuoi thc an n gian canh ong lua :

giai) phan(SV 2) bacthu tieu (SV 1) bacthu tieu (SV xuat) san (SV vat sinh Vi omat Ong than uc Sau lua Cay

2. Noi dung qui luat hnh thap sinh thai : - Sinh vat mat li nao cang xa v tr cua sinh vat san xuat th co sinh khoi trung bnh

cang nho. 3. Giai thch :

- Trong mot chuoi thc an, khi i t bac dinh dng thap en bac dinh dng cao, s tch luy sinh khoi ngay cang nho dan theo qui luat hnh thap. S d nh vay la v : He so s dung co li cua thc an trong c the bao gi cung nho hn 100% rat

nhieu. Khong phai tat ca cac sinh vat mot bac dinh dng di eu b sinh vat bac

dinh dng tren tieu thu. Co ngha la sinh khoi cua sinh vat lam thc an ln hn nhieu lan sinh khoi cua sinh vat tieu thu.




4. Cac loai hnh thap c s dung e the hien moi tng quan sinh thai gia cac bac dinh dng la : a. Hnh thap sinh thai ve so lng ca the : So lng ca the cua sinh vat thuoc mot

mat xch nho hn so lng ca the cua sinh vat thuoc mat xch trc no. b. Hnh thap sinh thai ve sinh khoi : Sinh khoi cua sinh vat san xuat ln hn sinh

khoi cua sinh vat tieu thu bac 1, sinh khoi cua sinh vat tieu thu bac 1 ln hn sinh khoi cua sinh vat tieu thu bac 2 ... va c the, cho en sinh vat thuoc mat xch cang ve sau, co sinh khoi cang nho.

c. Hnh thap sinh thai ve nang lng : v Th du :

Nang lng sinh vat san xuat la 2,5.103 Kcalo, th : Nang lng sinh vat tieu thu bac 1 la 25 Kcalo (ch s dung c 1% nang

lng toan phan cua sinh vat sang xuat). Nang lng sinh vat tieu thu bac 2 la 2,5 Kcalo (ch s dung c 10% nang

lng toan phan cua sinh vat tieu thu bac1). V.v Nh vay : Nang lng c chuyen hoa qua moi bac dinh dng trong chuoi thc an t sinh vat san xuat en cac sinh vat tieu thu bac 1, bac 2, bac 3 ... nho dan.

Cau 11 : Li thc an la g? Li thc an the hien nhng quan he sinh hoc g gia cac sinh vat trong quan xa sinh vat va s chuyen hoa nang lng trong he sinh thai.

Tra li : 1. Li thc an :

- La mot he thong tat ca cac chuoi thc an cua mot quan xa sinh vat. Moi chuoi thc an la mot day gom nhieu mat xch, moi mat xch ai dien cho mot loai, ma loai nay va la sinh vat tieu thu mat xch trc va la sinh vat b mat xch pha sau tieu thu. Th du : De Ho Co Tho Cao Vi sinh vat phan giai Ga Meo rng

2. Li thc an the hien nhng quan he sinh hoc gia cac sinh vat trong quan xa sinh vat nh : a. Quan he ho tr, gom : Quan he cong sinh : eu co li va can thiet cho s ton tai cua hai loai song

chung vi nhau ve dinh dng va ni . V du : tao lam cong sinh vi nam thanh a y.

Quan he hp tac : Cung co li cho ca hai ben nhng khong nhat thiet can cho s ton tai cua chung. V du : nhan bien va co lam to tap oan.

b. Quan he oi ch, gom :




Quan he canh tranh. V du : cay trong canh tranh vi co dai ve chat dinh dng, ve ni .

Quan he oi nghch gia ong vat an tht va con moi. V du : cao bat ga an tht. Quan he sinh vat k sinh sinh vat chu. V du : day t hong song bam vao cay

chu, an mo hoac thc an a c tieu hoa cua cay chu. Quan he c che cam nhiem. V du : tao giap tiet ra chat o lam chet ong vat,

thc vat tren mat ao ho. 3. Li thc an the hien v tr cua loai sinh vat trong quan xa nh :

- ng bac dinh dng nao, v du sinh vat t dng hay sinh vat tieu thu bac 1, bac 2, bac 3 ... hoac la sinh vat phan huy ...

4. Li thc an the hien s chuyen hoa nang lng trong he sinh thai : - Vi dong nang lng i t mat xch au tien la sinh vat san xuat qua cac mat xch

trung gian la sinh vat tieu thu bac 1, bac 2, bac 3 ... en mat xch cuoi cung la sinh vat phan huy.

Cau 12 : Cac hnh thc quan he khac loai va s tac ong cua no trong quan xa sinh vat va trong dien the sinh thai.

Tra li : v Cac hnh thc quan he khac loai : Chu yeu la quan he dinh dng va ni .

1. Quan he ho tr, gom co : a. Quan he cong sinh : V du : khi ieu kien song khong thuan li, tao lam cong

sinh vi nam thanh a y, ca hai eu co li ve dinh dng va ni : - Nam cung cap CO2, H2O cho tao ... - Tao nh quang hp cung cap lai cho nam chat hu c.

b. Quan he hp tac : Cung co li cho ca hai ben nhng khong nhat thiet can cho s ton tai cua chung. V du : nhan bien va co lam to tap oan.

c. Quan he hoi sinh : Ch co li cho mot ben. V du : sau bo song nh trong to kien moi.

2. Quan he oi ch, bao gom : a. Quan he canh tranh : V du : cay trong canh tranh vi co dai ve chat dinh

dng, ve ni . b. Quan he oi ch gia ong vat an tht va con moi : V du : cao bat ga an tht. c. Quan he sinh vat k sinh sinh vat chu : V du : day t hong song bam vao cay

chu, an mo hoac thc an a c tieu thu cua cay chu. d. Quan he c che cam nhiem : V du : tao giap tiet ra chat o lam chet ong

vat, thc vat tren mat ao ho. v Tac ong cua quan he khac loai :

1. Trong quan xa sinh vat :




- Cac quan the sinh vat khac loai cung song trong mot sinh canh, nh cac moi lien he sinh thai, tao thanh mot quan xa thong nhat.

- Chuoi thc an : la mot day gom nhieu loai sinh vat co quan he dinh dng vi nhau, moi loai la mot mat xch, va la sinh vat tieu thu mat xch pha trc va la sinh vat b mat xch pha sau tieu thu.

- Li thc an : la cac chuoi thc an co nhieu mat xch chung quanh tao thanh. Th du : Mot chuoi thc an nh sau :

Thc vat xanh chau chau tac ke ai bang vi khuan, nam (co, lua ...) sinh vat san xuat sinh vat tieu thu bac 1, 2, 3 sinh vat phan giai

2. Trong dien the sinh thai : - Dien the sinh thai la qua trnh bien oi tuan t cua quan xa qua cac giai oan

khac nhau, t dang khi au, dan dan tien ti mot quan xa on nh. - Quan he khac loai bieu th ro ret trong dien the sinh thai, khac nhau t quan xa

ban au roi en cac quan xa ke tiep va en quan xa cuoi cung. - Quan he khac loai c coi la ong lc trong dien the sinh thai : khi nhan to

sinh thai cua moi trng thay oi th loai nao thch nghi c, au tranh sinh ton c th loai ay ton tai, loai nao khong thch nghi c th b ao thai, quan xa sinh vat nay c thay the bang quan xa sinh vat khac.

Cau 13 : He sinh thai la g? Cac yeu to cau thanh cua he sinh thai va vai tro cua chung trong s chuyen hoa nang lng cua he sinh thai.

Tra li : 1. He sinh thai :

- La mot he thong hoan chnh, tng oi on nh bao gom quan xa sinh vat va khu vc song cua quan xa (sinh canh).

2. Cac yeu to cau thanh he sinh thai : bao gom : - Cac chat vo c nh C, N, CO2, H2O ... cac chat hu c nh protit, lipit, gluxit, cac

chat mun va che o kh hau. - Sinh vat san xuat : con goi la sinh vat cung cap, co kha nang tong hp chat hu c

t chat vo c nh cay xanh, mot so tao. - Sinh vat tieu thu : gom nhng sinh vat d dng an thc vat hoac an nhng sinh vat

d dng khac. - Sinh vat phan giai : la nhng vi khuan d dng va nam co kha nang phan giai chat

hu c thanh chat vo c. 3. Vai tro cua cac yeu to cau thanh he sinh thai trong s chuyen hoa nang lng cua

he sinh thai : - Sinh vat san xuat : gom cac thc vat co diep luc a s dung nang lng anh sang

mat tri cung vi cac chat dinh dng t kh quyen va at (CO2, H2O ...) thc hien




quang hp e tong hp cac chat hu c. Nh vay, nang lng cua anh sang mat tri a chuyen sang nang lng hoa hoc.

- Sinh vat tieu thu : s dung sinh vat san xuat lam thc an (ong vat an thc vat) a chuyen nang lng cua dang thc vat sang dang nang lng dang ong vat.

- Khi thc vat va ong vat chet se c cac sinh vat phan giai lam chuyen nang lng t dang thc vat, ong vat sang nang lng sinh vat phan giai. S chuyen hoa nang lng t mat xch nay sang mat xch khac b hao hut rat ln do s phan tan nhiet va do ho hap cua sinh vat.

Cau 14 : Sinh quyen la g? Phan tch tac ong cua con ngi oi vi sinh quyen.

Tra li : 1. Khai niem ve sinh quyen :

- Sinh quyen la lp vat chat bao quanh Trai at co dien ra cac hoat ong song cua sinh gii, bao gom tat ca cac he sinh thai tren can (thach quyen va kh quyen) va di nc (thuy quyen).

2. Tac ong cua con ngi oi vi sinh quyen : - Mat tch cc : Cai bien moi trng theo hng phuc vu li ch cua con ngi : xay

dng cac cong trnh thuy li nham ti tieu nc, cai tao at phen, man; ap ap ngan song e khai thac nguon thuy nang tao ra dong ien; trong rng ven bien e ngan can gio bao, cat ...

- Mat tieu cc : Hoat ong cua con ngi lam cho sinh quyen ngay cang xau i, tang nhanh toc o can kiet cac nguon tai nguyen thien nhien, gay nen s mat can bang sinh thai nghiem trong, ac biet la lam o nhiem moi trng song cua con ngi va sinh vat, nh nan chat pha rng ba bai e lam ray, lay cui ...

Cau 15 : O nhiem moi trng la g? Neu cac nhan to gay o nhiem moi trng va hau qua cua no oi vi i song con ngi va vi kinh te quoc dan. Cac bien phap chong o nhiem moi trng.

Tra li : 1. O nhiem moi trng :

- La s bien oi khong mong muon tnh chat vat l, hoa hoc, sinh hoc khong kh, at, nc cua moi trng song, gay tac ong nguy hai tc thi hoac trong tng lai en sc khoe va i song con ngi, lam anh hng en qua trnh san xuat, en cac tai san van hoa va lam ton that nguon tai nguyen d tr cua con ngi.

2. Cac nhan to gay o nhiem moi trng : - Cac kh thai do san xuat cong nghiep : CO, SO2, CO2, NO2, cac loai hyro carbua. - Thuoc tr sau. - Thuoc diet co.




- Cac chat oc hoa hoc do san xuat cong nghiep, giao thong van tai, khai thac quang mo ...

- Cac chat phong xa, nhiet o, tieng on, bui. 3. Hau qua cua o nhiem moi trng oi vi i song con ngi va oi vi nen kinh te

quoc dan : - oi vi i song con ngi : lam giam sc khoe gay ra nhieu benh tat nh ung th,

quai thai dan en t vong. - oi vi nen kinh te quoc dan :

Cac thuoc tr sau va chat oc hoa hoc phat tan theo nc va khong kh, tch luy khi di chuyen theo chuoi thc an t thc vat sang ong vat an thc vat roi sang ong vat an tht, a tan pha nhieu tai nguyen sinh vat tren can, di nc.

Cac chat gay o nhiem moi trng con pha huy cac cong trnh van hoa lch s.

4. Cac bien phap chong o nhiem moi trng song : - Cac bien phap hoa cong nghe : San xuat theo chu k khep kn; kh va loc cac chat

thai cong nghiep (nc thai, kh thai va cac phe pham khac ...); nghien cu s dung cac nguon nguyen lieu mi khong gay o nhiem moi trng ...

- Cac bien phap sinh k thuat : Dung vi sinh vat e x l, loc cac chat thai cong nghiep; ay manh cac bien phap au tranh sinh hoc gia cac loai trong chan nuoi va trong trot (han che dung cac che pham hoa hoc); trong rng bao quanh cac c s cong nghiep, o th; xay dng cac vung lien hp kinh te rng san ban, ong co san ban, ho nuoi anh bat ca; xay dng cac khu rng quoc gia; qui hoach nuoi trong va khai thac hp l nguon tai nguyen ong, thc vat.

Darkangelandlove400




CHNG II SINH HOC TE BAO

Cau 16 : Mo ta nhan con (hach nhan) cua te bao ve v tr, hnh dang, so lng, thanh phan hoa hoc, nguon goc va chc nang. Dien bien cua nhan con trong qua trnh phan bao?

Tra li : 1. Mo ta nhan con :

- Nhan con nam trong nhan te bao, thng co hnh cau. - Thanh phan hoa hoc chu yeu la ARN va protit. - Co mot vai nhan con trong mot te bao. - Nguon goc : nhan con c tao ra eo th cap cua mot so nhiem sac the t ADN. - Chc nang : nhan con la ni tong hp cac phan t ARN riboxom e tong hp

riboxom. 2. Dien bien cua nhan con trong qua trnh phan bao :

- Nhan con c tao ra trong k trung gian, luc ma nhiem sac the trang thai thao xoan, ADN co the tach ri 2 mach, 1 oan mach goc cua ADN lam khuon tong hp ARN riboxom.

- en khi phan bao, do nhiem sac the tr lai trang thai thao xoan, va ADN tong hp ARN riboxom nen nhan con lai xuat hien tr lai vao k cuoi.

Cau 17 : The nao la hien tng tiep hp nhiem sac the khong co trao oi cheo va hien tng tiep hp nhiem sac the co trao oi cheo. Hay phan biet hai hien tng nay.

Tra li : 1. Khai niem ve moi hien tng : v Hien tng tiep hp nhiem sac the khong co trao oi cheo :

- k trc 1 cua giam phan, sau khi moi nhiem sac the n t nhan oi thanh 1 nhiem sac the kep, a xay ra hien tng hai cromatit khac nguon trong moi cap nhiem sac the ong dang kep tiep hp vi nhau theo chieu doc cua si nhiem sac, tao thanh 1 the thong nhat tam thi. Sau o, chung lai tach ri nhau, tao nen hien tng tiep hp nhiem sac the khong co trao oi cheo

v Hien tng tiep hp nhiem sac the co trao oi cheo : - Cac nhiem sac the sau khi tiep hp, luc tach ri nhau, oi khi xay ra hien tng

tai mot so iem do tiep hp qua chat, dan en s t oan va trao oi cheo oan nhiem sac the tng ng trong moi cap nhiem sac the ong dang, tao nen hien tng tiep hp nhiem sac the co trao oi cheo.

2. Phan biet hai hien tng :




Hien tng tiep hp nhiem sac the khong co trao oi cheo

Hien tng tiep hp nhiem sac the co trao oi cheo

La hien tng chu yeu trong phan bao giam nhiem.

Cau truc cua nhiem sac the khong thay oi trong giam phan.

Nguyen nhan : Do cac gen khong alen tren moi nhiem sac the lien ket hoan toan.

Y ngha : Lam giam so loai giao t,

t o tao nen s on nh ve ac iem di truyen cua loai.

La hien tng th yeu trong phan bao giam nhiem.

Cau truc cua nhiem sac the b thay oi trong giam phan.

Nguyen nhan : Do cac gen khong alen tren moi nhiem sac the lien ket gen khong hoan toan hoan v gen.

Y ngha : Lam tang so loai giao t, t o tao nen s a dang ve kieu gen va kieu hnh moi loai sinh vat.

Cau 18 : Trnh bay cau tao va chc nang cua mang sinh chat, te bao chat va nhan cua te bao c the a bao.

Tra li : 1. Mang sinh chat :

a. Cau tao : - Co o day khoang 60 120 A0, gom 2 thanh phan hoa hoc la lipit va protein

xep xen ke vi nhau. Tren mang sinh chat co nhieu lo nho co the cho cac chat di chuyen qua lai mang.

- te bao thc vat, ben ngoai mang sinh chat con co lp mang xenlulo cng tao ra tnh cng chac tng oi cho c the thc vat.

b. Chc nang : Mang sinh chat co cac chc nang c ban sau : - Giup s trao oi chat gia te bao chat va moi trng ngoai nh cac khe h tren

mang va tnh tham chon loc cua mang. - Bao ve khoi sinh chat va cac bao quan ben trong te bao. - Tham gia vao qua trnh phan bao.

2. Te bao chat : a. Cau tao :

- La mot chat dch keo trong suot nam gia mang sinh chat va mang cua nhan, c phan chia thanh 2 lp : lp ngoai chat gan mang sinh chat va lp noi chat gan nhan.

- te bao thc vat con non cung nh trong cac te bao ong vat, te bao chat cha ay khoang cua te bao. Rieng te bao thc vat luc trng thanh, trong te bao xuat hien mot so khong bao ln cha nc va chat hoa tan.

b. Chc nang :




- Te bao chat c xem la trung tam dien ra cac hoat ong song cua te bao do co nhieu bao quan thc hien cac chc nang khac nhau cua te bao va c the.

3. Nhan te bao : La mot khoi co ac co dang cau hay bau duc thng nam gia te bao. Nhan gom 3 thanh phan : mang nhan, nhan con va chat nhiem sac. a. Mang nhan :

- La lp mang kep vi thanh phan hoa hoc giong vi mang sinh chat. Tren mang nhan cung co nhng khe h tao ieu kien cho mot so chat di chuyen qua lai.

- Mang nhan co chc nang giup cho s trao oi chat gia te bao chat va nhan. b. Nhan con :

- Co cau truc dang hat thng co so lng t 1 en 2 trong moi te bao. Nhan con co thanh phan c ban la ADN, ARN va protein. Khi te bao bc vao phan chia th nhan con bien mat.

- Nhan con la ni tong hp ARN riboxom (rARN) giup cho viec hnh thanh riboxom cua te bao chat.

Cau 19 : Giai thch cau tao va chc nang cua cac bao quan c the a bao.

Tra li : 1. Ti the :

a. Cau tao : - La nhng the co kch thc thay oi t 0,2 0,5 micromet vi hnh dang khac

nhau : hnh si, hnh que, hnh hat ... - Ti the c bao boc bi mang oi, mang trong cua ti the co nhng ranh an sau

vao ben trong ti the hnh thanh nhng vach ngan khong hoan toan. Ben trong mang cha ay chat dch cua ti the.

- Tren be mat cua mang va dch ti the co cha he thong men tham gia vao qua trnh oxi hoa. Trong dch ti the con co mot so phan t ADN, ARN.

b. Chc nang : - Ti the co vai tro quan trong trong hoat ong ho hap cua te bao, la ni xay ra s

oxi hoa cac chat, nh he thong cac men cha trong ti the. Phan ln nang lng tao ra t qua trnh nay c tch luy lai di dang ATP (Aenozin triphotphat) e dung vao cac hoat ong song cua te bao.

2. The Gongi : - La tap hp cac tui nho va det xep chong len nhau. - The Gongi la ni tap trung cac san pham bai tiet cua te bao cung nh cac chat oc

hay cac chat ba e a ra khoi te bao. 3. Trung the :

- Ch ton tai te bao ong vat (tr te bao than kinh) va te bao thc vat bac thap, khong co te bao thc vat bac cao. La mot the dang cau nam gan nhan. Co thanh phan chu yeu la lipit va protein.




- Trung the co vai tro trong qua trnh phan bao. Khi te bao bc vao phan chia, trung the tach oi thanh 2 trung t di chuyen ve 2 cc cua te bao. T 2 trung t sau o co mot thoi vo sac hnh thanh.

4. Riboxom : - Moi riboxom c tap hp t hai the hnh quat. Hai hat nay lien ket lai vi nhau luc

riboxom tong hp protein. Thanh phan chu yeu cua riboxom la protein va rARN. - Trong te bao riboxom thng ton tai di 2 dang : mot so riboxom bam tren li

noi chat va mot so riboxom lien ket tao chuoi polixom trong te bao chat. - Riboxom co chc nang la ni xay ra qua trnh tong hp protein cua te bao.

5. Li noi chat : - La mot he thong ong va tui phan nhanh thong vi nhau noi t mang sinh chat en

mang nhan, co thanh phan chu yeu la lipit va protein. - Co hai loai li noi chat la : li noi chat co hat (tren li co nhieu hat riboxom

bam vao) va li noi chat khong co hat (khong co cac hat riboxom bam vao). - Li noi chat co cac chc nang :

Tham gia van chuyen cac chat trong te bao va ra khoi te bao. Giup hoan thien cau truc cua phan t protein va van chuyen protein sau khi

c tong hp t riboxom. 6. Lap the :

- Ch co te bao thc vat, bao gom luc lap, sac lap va bot lap. Co cau tao dang hnh cau c mang kep bao boc va ben trong co cha chat nen.

- Chc nang cua cac thanh phan cua lap the : Luc lap : co cha chat diep luc, tao mau xanh cho la cay va co vai tro quan

trong trong qua trnh quang hp cua cay. Sac lap : tao mau cho hoa, qua, hat. Boc lap : khong co mau va la c quan d tr tinh bot cua te bao.

7. Lizoxom (the hoa tan) : - Co cau tao dang tui, c bao boc bi lp mang, ben trong co cha cac men thuy

phan. - Co chc nang tieu hoa noi bao, tieu huy cac vat chat la va cac chat oc xam nhap

vao te bao. Cau 20 : Chng minh te bao la n v cau tao va chc nang c ban cua s song.

Tra li : 1. Te bao la n v cau tao cua s song :

- Ngoai tr mot so dang sinh vat nh virut, the thc khuan co cau tao c the la dang te bao cha hoan chnh, con hau het cac dang sinh vat con lai eu co cau truc c the da tren c s cua te bao.




- mot so sinh vat bac thap nh vi khuan, ong vat nguyen sinh, tao n bao, th c the ch c cau tao t mot te bao.

- cac loai sinh vat, tuy co khac nhau ve hnh dang, kch thc, phng thc dinh dng nhng eu co cau truc cua 1 te bao ien hnh giong nhau vi cac thanh phan nh mang te bao, te bao chat cung cac bao quan va nhan.

2. Te bao la n v chc nang c ban cua s song : Cac hoat ong ac trng c ban cua s song nh trao oi chat, sinh trng, sinh san, cam ng, di truyen eu xay ra te bao cua c the. a. Te bao la n v trao oi chat :

- cac c the n bao, cac hoat ong trao oi chat gia c the vi moi trng eu c thc hien qua mang te bao. Cac phan ng sinh hoa cua 2 qua trnh ong hoa va d hoa eu c tien hanh tai cac bao quan nh ho hap xay ra ti the, tong hp protein xay ra riboxom ...

- C the a bao tuy do nhieu te bao hp lai va phan hoa thanh cac bo phan, cac c quan chuyen trach cac chc nang khac nhau nhng tat ca eu da tren ket qua hoat ong trao oi chat cua te bao. Th du ti the van la ni cung cap nang lng cho c the hoat ong, the Gongi ong vai tro bai tiet, riboxom tong hp protein cho te bao va c the.

b. Te bao la n v sinh trng va sinh san : - S phan chia te bao la c s cua qua trnh sinh trng va sinh san cua c the

song. - Tren cac c the a bao, s nguyen phan cua te bao la c s cua s ln len cua

toan c the. Ngoai ra c che nguyen phan con giup tai tao va phuc hoi cac mo, c quan cua c the b ton thng.

- Phan chia te bao con la c che giup duy tr kha nang sinh san cua c the va loai. cac loai sinh san vo tnh, thong qua c che nguyen phan giup tao ra c the

mi t mot hay mot nhom te bao sinh dng. cac loai sinh san hu tnh, c the mi c hnh thanh t s ket hp gia

cac c che nguyen phan, giam phan va thu tinh. c. Te bao la n v cam ng cua c the :

- C the co kha nang phan ng trc nhng thay oi cua moi trng song, qua o c the tao ra nhng bien oi e thch nghi vi moi trng. Cac hoat ong mang tnh cam ng cua c the eu da tren c s hoat ong cua te bao. Gen tren ADN trong te bao ieu khien tong hp protein e hnh thanh cac hoocmon va enzim, va ieu hoa va xuc tac cac qua trnh trao oi chat cua c the.

d. Te bao la n v di truyen cua c the : - Thong tin di truyen cua c the c lu tr trong ADN cua nhiem sac the nhan

te bao, mot so ADN c bao quan trong mot so bao quan cua te bao chat.




- Thong tin di truyen c truyen at qua cac the he te bao khac nhau va qua cac the he c the khac nhau thong qua s ket hp gia cac c che nhan oi, phan li, tai to hp cua ADN trong nguyen phan, giam phan va thu tinh. Cac hoat ong tren eu dien ra trong te bao.

- Cac tnh trang cua c the c bieu hien thong qua s tng tac gia protein vi moi trng. Protein c ieu khien tong hp bi gen tren ADN thong qua cac c che sao ma, giai ma dien ra trong te bao.

Cau 21 : So sanh cau tao te bao ong vat va te bao thc vat. Qua o nhan xet y ngha cua s giong va khac nhau gia 2 loai te bao tren.

Tra li : 1. So sanh te bao ong vat va te bao thc vat :

a. Nhng iem giong nhau gia te bao ong vat va te bao thc vat : Cau truc te bao ong vat va thc vat eu gom co mang, te bao chat va nhan vi cac thanh phan va chc nang tng t nh :

- Mang sinh chat : eu c cau tao bi thanh phan c ban la lipit va protein. Tren mang sinh chat eu co cac lo nho giup cho s trao oi chat gia te bao vi moi trng ngoai.

- Te bao chat : eu la chat dch mang cac bao quan am nhiem cac chc nang giong nhau te bao thc vat va te bao ong vat nh : Ti the : cung cap nguon nang lng cho cac hoat ong te bao nh hoat ong

oxi hoa thng xuyen xay ra trong ti the. The Gongi : am nhiem chc nang bai tiet cho te bao va c the. Riboxom : ni xay ra tong hp protein cho te bao va c the. The hoa tan : tham gia vao chc nang bao ve te bao va c the. Li noi chat : tham gia vao qua trnh van chuyen protein va cac chat khac

cho te bao. - Nhan te bao : eu co cac thanh phan :

Mang nhan : giup trao oi chat gia nhan vi te bao chat, tham gia vao qua trnh phan chia te bao.

Nhan con : tham gia chc nang tong hp riboxom cua te bao. Chat nhiem sac : hnh thanh nhiem sac the co vai tro quan trong trong s

sinh san va di truyen cua te bao. b. Nhng iem khac nhau gia te bao ong vat va te bao thc vat :

Te bao ong vat Te bao thc vat Khong co lp mang xenlulo. Khong co lap the.

Co lp mang xenlulo tao ra tnh cng chac cho te bao.

Co lap the la c quan d tr bao




Tr te bao than kinh, moi te bao

ong vat con lai eu co cha trung the.

Te bao chat gan nh chiem ay khoang te bao ong vat, te bao ong vat co khong bao t phat trien.

gom 3 thanh phan la luc lap, sac lap va bot lap.

Te bao thc vat bac cao khong co cha trung the.

Te bao thc vat trng thanh co

khong bao ln phat trien nhieu, trong khong bao co cha nc va chat hoa tan.

2. Nhan xet y ngha cua s giong nhau va khac nhau gia te bao ong vat va te bao thc vat : a. Y ngha cua nhng iem giong nhau : Nhng iem giong nhau ve cau tao va chc

nang gia te bao ong vat va te bao thc vat la c s cua nhng ket luan sau ay : - Te bao la n v cau truc cua moi c the song. - Te bao la n v chc nang cua moi c the song. - Thc vat va ong vat co cung mot nguon goc chung trong qua trnh tien hoa.

b. Y ngha cua nhng iem khac nhau : - Tuy cau truc va chc nang gia te bao ong vat va te bao thc vat ve c ban

giong nhau, nhng mot so cau tao ve bao quan khac nhau gia thc vat va ong vat c hnh thanh e phu hp vi phng thc song khac nhau. Th du : Thc vat co phng thc song thng co nh va khong t bat moi nen co nhng cau truc phu hp nh : co mang xenlulo cng e t bao ve, co luc lap e quang hp, co bot lap e d tr tinh bot, co khong bao ln e d tr nc ...

- T nhng iem khac nhau gia te bao ong vat va te bao thc vat chng to rang ong vat va thc vat tuy phat sinh t mot nguon chung nhng a tien hoa theo 2 hng khac nhau : hng t dng thc vat va hng d dng ong vat.

Cau 22 : Trnh bay cau tao va chc nang cua nhiem sac the.

Tra li : 1. Cau tao cua nhiem sac the :

Nhiem sac the la nhng cau truc nam trong nhan te bao, co kha nang nhuom mau ac trng bang thuoc nhuom kiem tnh. a. Hnh thai cua nhiem sac the :

- Nhiem sac the c nhn thay ro nhat ky gia cua qua trnh phan bao, luc nay cac nhiem sac the ang trang thai co xoan cc ai va co dang ac trng.

- trang thai co xoan cc ai, nhiem sac the co the co nhieu hnh dang khac nhau : hnh hat, hnh que hay hnh ch V, chieu dai t 0,2 50 micromet, ng knh t 0,2 2 micromet.




b. Cau tao cua nhiem sac the : v Cau tao hien vi :

- Moi nhiem sac the thng gom co 2 canh nam hai ben. Gia hai canh co mot eo that lai goi la eo s cap. Tai eo s cap co tam ong. Tam ong la trung tam van ong, la iem trt cua nhiem sac the tren day thoi vo sac giup nhiem sac the phan li ve cac cc cua te bao trong qua trnh phan bao.

- mot so nhiem sac the, tren mot canh con co eo th hai, goi la eo th cap. Co ngi cho rang, eo th cap la ni tong hp rARN, trc khi i ra te bao chat e gop phan tao ra riboxom, chung tam thi tch tu eo nay va tao thanh nhan con.

v Cau tao sieu hien vi : - Nhiem sac the c cau tao t chat nhiem sac vi chu yeu gom 2 thanh phan la

axit eoxiribonucleic va mot loai protein co ten la hixton. - n v c ban cau tao nhiem sac the la chuoi nucleoxom. Moi nucleoxom la

mot khoi dang cau, ben trong cha 8 phan t hixton, ben ngoai c quan quanh bi 1 oan ADN cha khoang 140 cap nucleotit. Gia 2 nucleoxom ke tiep la mot oan ADN noi dai 15 en 100 cap nucleotit va mot phan t hixton.

- To hp ADN vi hixton trong chuoi nucleoxom tao thanh si c ban co ng knh khoang 100 A0. Si c ban xoan lai mot lan na tao nen si nhiem sac co ng knh 250 A0, si nhiem sac tiep tuc xoan hnh thanh cau truc cromatit co ng knh khoang 7000 A0.

2. Chc nang cua nhiem sac the : Nhiem sac the co 2 chc nang c ban sau : - Nhiem sac the cha ADN mang gen nen c xem la ni bao quan thong tin di

truyen. - Nhiem sac the co kha nang truyen thong tin di truyen qua cac the he :

Thong qua cac c che nhan oi, phan li va to hp nhiem sac the trong nguyen phan, giam phan va thu tinh, thong tin di truyen cua nhiem sac the c truyen t te bao nay sang te bao khac va t c the nay sang c the khac cua loai.

ADN tren nhiem sac the con thc hien sao ma tong hp ARN, thong qua o ieu khien giai ma tong hp protein. Protein c tong hp se tng tac vi moi trng bieu hien thanh tnh trang cua c the.

Cau 23 : Giai thch nhng ac iem ve cau tao va hoat ong cua nhiem sac the phu hp vi chc nang cua no.

Tra li : Nhiem sac the co 2 chc nang : va bao quan thong tin di truyen, va truyen at thong tin di truyen qua cac the he khac nhau. 1. Cac ac iem phu hp vi chc nang bao quan thong tin di truyen cua nhiem sac

the :




- Nhiem sac the cha ADN, ADN mang thong tin di truyen. Tr mot phan nho cac tnh trang di truyen do gen nam tren ADN trong te bao chat, phan ln cac tnh trang cua c the c qui nh bi cac gen nam tren ADN cua nhiem sac the.

- Thong tin di truyen cua gen tren ADN c ac trng bi trnh t cac bo ba nucleotit ke tiep nhau cua mach polinucleotit, moi bo ba ieu khien tong hp 1 axit amin, moi gen cau truc qui nh cau truc cua moi loai phan t protein c tong hp, t o qui nh loai tnh trang ac trng cua c the.

- Nhng bien oi ve so lng va cau truc cua nhiem sac the va cua gen tren nhiem sac the eu dan en nhng bien oi cac tnh trang di truyen.

2. Cac ac iem phu hp vi chc nang truyen at thong tin di truyen cua nhiem sac the : a. cap o te bao :

- Nhiem sac the co kha nang t nhan oi da tren c s t nhan oi cua ADN trong no. Qua trnh nay xay ra ky trung gian, gia hai lan phan bao, luc nhiem sac the trang thai duoi cc ai.

- nhng loai sinh san hu tnh giao phoi, s t nhan oi cua tng nhiem sac the ket hp vi s phan li chung trong phat sinh giao t cung vi s to hp cua cac cap nhiem sac the tng ong trong qua trnh thu tinh la c che cua s truyen at thong tin di truyen cap o te bao.

- nhng loai sinh san vo tnh va sinh san sinh dng, s nhan oi cua cac nhiem sac the ket hp vi s phan li ong eu cua chung trong nguyen phan la c che cua s truyen at thong tin di truyen cap o te bao.

b. cap o phan t : Gen tren nhiem sac the co hoat ong sao ma, thong qua qua trnh nay ARN do gen tong hp vao te bao chat tong hp protein, protein c tong hp tng tac vi moi trng bieu hien thanh tnh trang cua c the.

Cau 24 : Tnh ac trng va tnh on nh cua bo nhiem sac the. Trnh bay c che cua tnh ac trng va tnh on nh cua bo nhiem sac the.

Tra li : 1. Tnh ac trng cua nhiem sac the : Bo nhiem sac the trong te bao cua moi loai sinh vat c ac trng bi so lng, hnh dang va cau truc.

a. Ve so lng : moi loai sinh vat, so lng cua bo nhiem sac the trong te bao co tnh ac trng. Th du : Ngi : 2n = 46 Ruoi giam : 2n = 8 au Ha Lan : 2n = 14 Ga : 2n = 78 Ln : 2n = 38

b. Ve hnh dang :




Trong te bao cua moi loai sinh vat, cac nhiem sac the xep theo tng cap, hau het la nhng cap tng ong. Hnh dang cua cac cap nhiem sac the trong te bao moi loai cung mang tnh ac trng. Th du : ruoi giam, trong te bao sinh dng co 4 cap nhiem sac the gom 3 cap nhiem sac the thng (2 cap co hnh ch V, 1 cap co hnh hat) va 1 cap nhiem sac the gii tnh ( ca the cai co 2 chiec hnh que, ca the c co 1 chiec hnh que va 1 chiec hnh moc).

c. Ve cau truc : Cau truc cua nhiem sac the the hien thanh phan, so lng va trat t cua cac gen tren nhiem sac the trong te bao cua moi loai cung mang tnh ac trng.

2. Tnh ac trng cua bo nhiem sac the : Bo nhiem sac the trong te bao cua moi loai sinh vat c on nh ve so lng, hnh dang va cau truc qua cac the he te bao cua cung mot c the va qua cac the he c the khac nhau cua loai.

3. C che cua tnh ac trng va on nh cua bo nhiem sac the : a. cac loai sinh san vo tnh :

S nhan oi ket hp vi phan li ong eu cua nhiem sac the ve 2 cc cua te bao trong qua trnh nguyen phan la c che giup bo nhiem sac ac trng cua loai c duy tr on nh qua cac the he te bao va the he c the.

b. cac loai sinh san hu tnh : Bo nhiem sac the ac trng cua loai c duy tr on nh qua cac the he nh s ket hp gia 3 c che : nguyen phan, giam phan va thu tinh. - Qua giam phan : bo nhiem sac the phan li dan en hnh thanh cac giao t n

boi. - Trong thu tinh : s ket hp gia cac giao t khac gii cung loai dan en tai to

hp nhiem sac the va hnh thanh bo nhiem sac the 2n trong cac hp t. - Qua nguyen phan : hp t phat trien thanh c the trng thanh. Trong nguyen

phan co s ket hp gia nhan oi va phan li nhiem sac the sac ve 2 cc te bao giup cho bo nhiem sac the 2n c duy tr on nh t the he te bao nay sang the he te bao khac cua c the.

Cau 25 : Nhng ac tnh chng to nhiem sac the la c s vat chat cua hien tng di truyen. Do au ma nhiem sac the cha c phan t ADN dai hn rat nhieu so vi no?

Tra li : 1. Nhng ac tnh chng to nhiem sac the la c s vat chat cua hien tng di truyen :

a. Nhng ac tnh ve cau truc : Nhiem sac the gom 2 thanh phan hoa hoc tng ng nhau la protein va ADN. Phan t ADN tao nen phan loi lom cua nhiem sac the. Tren phan t ADN cha gen mang thong tin di truyen di dang trnh t cac bo ba nucleotit tren mach




polinucleotit, t o qui nh trnh t cac axit amin cua phan t protein, hnh thanh tnh trang cua c the. Do cau truc nh vay, nen nhiem sac the c xem co chc nang cha ng va bao quan thong tin di truyen.

b. Nhng ac iem hoat ong sinh hoc : Nhiem sac the co vai tro truyen at thong tin di truyen qua cac the he te bao va the he c the khac nhau thong qua s ket hp gia cac c che nhan oi, phan li va tai to hp cua nhiem sac the trong nguyen phan, giam phan va thu tinh. - Trong nguyen phan : c che nhan oi ket hp vi phan li ong eu cua nhiem

sac the ve 2 cc cua te bao giup cho s giong nhau ve thong tin di truyen qua cac the he te bao cua cung mot c the.

- Trong giam phan : c che nhan oi mot lan ket hp 2 lan phan li cua nhiem sac the dan en tao ra cac giao t n boi.

- Trong thu tinh : c che tai to hp gia 2 bo nhiem sac the n boi cua 2 giao t khac gii cung loai giup tai tao bo nhiem sac the lng boi ac trng cua loai. Tao ra s on nh ve thong tin di truyen qua cac the he c the cua loai.

2. Nhiem sac the cha ng phan t ADN dai hn no : Do cau truc xoan ac biet cua nhiem sac the : - n v cau tao cua nhiem sac the la cac nucleoxom lien ket thanh chuoi. Moi

nucleoxom co cau truc dang khoi cau gom 8 phan t hixton lien ket nhau. Cac nucleoxom c quan va noi nhau bi cac oan phan t ADN hnh thanh si c ban co ng knh khoang 100 A0.

- Si c ban xoan lai hnh thanh si nhiem sac the co ng knh khoang 250 A0. - Si nhiem sac tiep tuc xoan va lay them chat nen protein hnh thanh cau truc

cromatit, co ng knh khoang 7000 A0. Cau 26 : Trnh bay c che cua qua trnh nguyen phan.

Tra li : Nguyen phan la hnh thc phan bao xay ra hau het cac te bao trong c the, ngoai tr cac te bao sinh duc vung chn (te bao sinh giao t). C che cua nguyen phan dien bien qua 5 ky : ky trung gian, ky trc, ky gia, ky sau va ky cuoi. Trong o ky trung gian c xem la giai oan chuan b, cac ky con lai c xem la giai oan phan bao chnh thc. 1. Ky trung gian :

- Trung the t nhan oi tao 2 trung t di chuyen dan ve hai cc cua te bao. - Nhiem sac the dang si manh. Moi nhiem sac the t nhan oi thanh mot nhiem

sac the kep gom 2 cromatit giong het nhau, nh nhau tam ong. - Mang nhan va nhan con bat au tan dan.

2. Ky trc (con goi la ky au) :




- Hai trung t a nam 2 cc cua te bao, mot thoi vo sac bat au hnh thanh gia hai trung t lan dan vao gia.

- Cac nhiem sac the kep bat au co xoan lai va hien ro dan. - Mang nhan va nhan con bien mat hoan toan.

3. Ky gia : - Thoi vo sac tr nen hoan chnh. - Bo nhiem sac the 2n kep trong te bao co xoan toi a, co hnh dang ac trng chuyen

ve xep dan eu 1 hang tren mat phang xch ao cua thoi vo sac. 4. Ky sau :

- Moi nhiem sac the kep trong bo nhiem sac the kep 2n cua te bao t tach ra tam ong thanh 2 nhiem sac the n. Cac nhiem sac the n tao ra phan li ong eu tren thoi vo sac ve 2 cc cua te bao.

- Do hien tng nhan oi nhiem sac the ky trung gian ket hp vi phan li cua nhiem sac the ky sau dan en vao giai oan nay moi cc cua te bao co bo nhiem sac the 2n, trang thai n.

5. Ky cuoi : - Thoi vo sac tan dan va bien mat. - Bo nhiem sac the n, 2n trong te bao con thao xoan, tr ve dang si manh. - Mang nhan va nhan con hnh thanh tr lai. - Te bao chat phan chia va hnh thanh vach ngan chia te bao me thanh 2 te bao con.

Moi te bao con co bo nhiem sac the lng boi (2n) giong het bo nhiem sac the trong te bao me luc au.

Cau 27 : Trnh bay c che cua qua trnh giam phan.

Tra li : Giam phan la hnh thc phan bao xay ra te bao sinh giao t (te bao sinh duc vung chn cua ong dan sinh duc). C che cua qua trnh giam phan dien bien qua 2 lan phan bao. Trong moi lan phan bao eu gom co giai oan chuan b (ky trung gian) va giai oan phan bao chnh thc (ky trc, ky gia, ky sau va ky cuoi). 1. Lan phan bao I :

a. Ky trung gian I : - Trung the t nhan oi thanh 2 trung t di chuyen dan ve 2 cc te bao. - Bo nhiem sac the 2n trong te bao dang si manh. Moi nhiem sac the t nhan

oi thanh mot nhiem sac the kep gom 2 cromatit giong het nhau dnh nhau tam ong.

- Mang nhan va nhan con bat au tan dan. b. Ky trc I :




- Hai trung t a nam 2 cc cua te bao va mot thoi vo sac bat au xuat hien gia hai trung t lan dan vao gia.

- Mang nhan va nhan con bien mat hoan toan. - Cac nhiem sac the bat au co xoan lai va hien ro dan. Trong giai oan nay xay

ra hien tng tiep hp nhiem sac the : hai nhiem sac the kep trong tng cap tng ong tiep xuc nhau v tr tng ng nao o roi tach ri ra. oi luc t hien tng tiep hp nay dan en trao oi cheo nhiem sac the lam hoan v gen tren cap nhiem sac the tng ong.

c. Ky gia I : - Thoi vo sac a hnh thanh hoan chnh. - Cac nhiem sac the kep co xoan cc ai, co hnh dang ac trng va chuyen ve

xep 2 hang (theo tng cap tng ong) tren mat phang xch ao cua thoi vo sac. d. Ky sau I :

- Cac nhiem sac the kep khong tach tam ong. Moi nhiem sac the kep trong tng cap tng ong phan li ve mot cc te bao.

- Tai moi cc te bao, t hien tng phan li nay, co bo nhiem sac the n boi (n) trang thai kep.

e. Ky cuoi I : - Thoi vo sac tan dan va bien mat. - Bo nhiem sac the kep, n boi trong te bao con gi nguyen trang thai co xoan

cc ai. - Mang nhan va nhan con hnh thanh tr lai. - Te bao chat phan chia va hnh thanh vach ngan chia te bao me thanh 2 te bao

con. Moi te bao con co bo nhiem sac the n boi, trang thai kep. 2. Lan phan bao II :

a. Ky trung gian II : - Trung the nhan oi thanh 2 trung t va di chuyen ve 2 cc te bao. - Mang nhan va nhan con tan dan. - Bo nhiem sac the kep, n boi trong te bao van co xoan cc ai (giong ky cuoi

I). b. Ky trc II :

- Thoi vo sac bat au hnh thanh gia 2 trung t nam 2 cc cua te bao. - Mang nhan va nhan con bien mat hoan toan. - Bo nhiem sac the kep, n boi trong te bao van co xoan cc ai (giong ky cuoi I

va ky trung gian II). c. Ky gia II :

- Thoi vo sac hnh thanh hoan chnh. - Bo nhiem sac the kep, n boi trong te bao chuyen ve xep 1 hang tren mat

phang xch ao cua thoi vo sac.




d. Ky sau II : - Tam ong tach ra, bo nhiem sac the kep, n boi trong te bao hnh thanh 2n

nhiem sac the n phan li ve 2 cc te bao. - Do hien tng nhan oi 1 lan ( ky trung gian I) ket hp vi 2 lan phan li cua

nhiem sac the ( ky sau I va ky sau II) nen luc nay moi cc cua te bao co bo nhiem sac the n boi (n), trang thai n.

e. Ky cuoi II : - Thoi vo sac tan dan va bien mat. - Mang nhan va nhan con hnh thanh tr lai. - Te bao chat phan chia va hnh thanh vach ngan chia moi te bao me thanh 2 te

bao con. - Bo nhiem sac the n boi, trang thai n trong moi te bao con thao xoan, tao

dang si manh. - Ket qua qua 2 lan phan chia cua giam phan, moi te bao me lng boi hnh thanh

4 te bao con, moi te bao con co bo nhiem sac the n boi, giam mot na so vi te bao me.

Cau 28 : S lien quan gia nguyen phan va giam phan trong qua trnh phat sinh giao t ong vat?

Tra li : v S lien qua gia nguyen phan va giam phan trong qua trnh phat sinh giao t

ong vat : - vung sinh san : Te bao sinh duc s khai (2n) nguyen phan nhieu lan lien tiep lam

tang so lng te bao sinh duc s khai. - vung sinh trng : Cac te bao sinh duc s khai bien oi thanh cac te bao sinh duc

chn (2n). - vung chn : Cac te bao sinh duc chn giam phan e cho ra giao t (n).

Cau 29 : So sanh nguyen phan va giam phan.

Tra li : 1. Nhng iem giong nhau :

- eu dien bien qua cac ky tng t : ky trung gian, ky trc, ky gia, ky sau va ky cuoi.

- Nhiem sac the xay ra nhng bien oi mang tnh chu ky tng t nhau nh : t nhan oi, ong xoan, xep tren mat phang xch ao cua thoi vo sac, phan li ve cac cc cua te bao, thao xoan.

- S bien oi cac thanh phan khac cua te bao nh : mang nhan, nhan con, trung the, thoi vo sac, te bao chat, vach ngan te bao tng t nhau.




- eu la nhng c che co tac dung gop phan tao ra s on nh cua bo nhiem sac the qua cac the he cua loai.

2. Nhng iem khac nhau : Nguyen phan Giam phan

Xay ra hau het cac te bao cua c the, tr cac te bao sinh giao t (te bao sinh duc vung chn).

Ch co 1 lan phan bao. Ch co 1 lan nhiem sac the tap trung

tren mat phang xch ao cua thoi vo sac va phan li ve 2 cc cua te bao.

Vao ky trc : khong xay ra tiep hp va trao oi cheo nhiem sac the.

Vao ky gia : bo nhiem sac the 2n

trong te bao xep 1 hang tren mat phang xch ao cua thoi vo sac.

Vao ky sau : co hien tng tach tam

ong, nhiem sac the phan li ve cc te bao cua trang thai n, hnh thanh moi cc te bao bo nhiem sac the n, lng boi.

Vao ky cuoi : bo nhiem sac the trong te bao con duoi ra dang si manh.

Ket qua : 1 te bao me (2n) tao ra 2 te bao con eu co 2n nhiem sac the.

Xay ra cac te bao sinh giao t. Xay ra 2 lan phan bao. Co 2 lan nhiem sac the tap trung


Vao ky trc I : xay ra tiep hp va oi luc dan en trao oi cheo gia 2 cromatit trong tng cap nhiem sac the kep tng ong.

Vao ky gia I : bo nhiem sac the kep 2n trong te bao xep thanh 2 hang tren mat phang xch ao cua thoi vo sac.

Vao ky sau I : khong co hien tng tach tam ong, nhiem sac the phan li ve cc te bao trang thai kep, hnh thanh moi cc te bao bo nhiem sac the kep, n boi.

Vao ky cuoi I : bo nhiem sac the trong te bao con van co xoan cc ai.

Ket qua : 1 te bao me (2n) tao ra 4 te bao con eu co cha n nhiem sac the.

Cau 30 : Trnh bay bien oi va hoat ong cua nhiem sac the trong nguyen phan va trong giam phan. So sanh 2 qua trnh bien oi va hoat ong o cua nhiem sac the.

Tra li : 1. Bien oi va hoat ong cua nhiem sac the trong nguyen phan va trong giam phan :

a. Trong nguyen phan : Dien bien qua cac ky : v Ky trung gian :

- Cac nhiem sac the dang si manh.




- Moi nhiem sac the eu t nhan oi thanh mot nhiem sac the kep, gom 2 cromatit giong het nhau, dnh nhau tam ong.

v Ky trc : Cac nhiem sac the kep trong te bao bat au co xoan lai va hien ro dan.

v Ky gia : Bo nhiem sac the 2n kep trong te bao co xoan cc ai, co hnh dang ac trng va chuyen ve xep dan eu 1 hang tren mat phang xch ao cua thoi vo sac.

v Ky sau : - Moi nhiem sac the 2n kep trong bo nhiem sac the kep 2n cua te bao tach ra

tam ong thanh 2 nhiem sac the n va phan li ong eu tren thoi vo sac ve 2 cc cua te bao.

- Hnh thanh moi cc cua te bao bo nhiem sac the lng boi, trang thai n. v Ky cuoi :

Cac nhiem sac the n trong bo lng boi cua te bao con duoi ra dang si manh. b. Trong giam phan : Nhiem sac the bien oi va hoat ong qua 2 lan phan bao : v Lan phan bao I :

- Ky trung gian I : Cac nhiem sac the co dang si manh. Moi nhiem sac the eu t nhan oi thanh mot nhiem sac the kep, gom 2

cromatit giong het, dnh nhau tam ong. - Ky trc I :

Cac nhiem sac the kep bat au co xoan lai va hien ro dan. Xay ra tiep hp nhiem sac the : hai nhiem sac the trong tng cap tng ong

tiep xuc nhau roi tach ri ra. oi luc hien tng tiep hp dan en trao oi cheo nhiem sac the lam hoan

v gen tren cap nhiem sac the tng ong. - Ky gia I :

Cac nhiem sac the kep co xoan cc ai, co hnh dang ac trng va chuyen ve xep thanh 2 hang (theo tng cap tng ong) tren mat phang xch ao cua thoi vo sac.

- Ky sau I : Moi nhiem sac the kep trong tng cap tng ong khong tach tam ong ma phan li nguyen ven ve 1 cc te bao, hnh thanh moi cc te bao bo nhiem sac the n boi, trang thai kep.

- Ky cuoi I : Bo nhiem sac the kep, n boi trong te bao con gi nguyen trang thai co xoan cc ai.

v Lan phan bao II : - Ky trung gian II va ky trc II :




Bo nhiem sac the trong te bao giong ky cuoi I. - Ky gia II :

Bo nhiem sac the kep, n boi trong te bao xep 1 hang tren mat phang xch ao cua thoi vo sac.

- Ky sau II : Tam ong tach ra, bo nhiem sac the kep n boi trong te bao hnh thanh 2n

nhiem sac the n phan li ve 2 cc cua te bao. Moi cc cua te bao co n nhiem sac the trang thai n.

- Ky cuoi II : Bo nhiem sac the n boi, trang thai n trong te bao con thao xoan, duoi ra tao dang si manh.

2. So sanh bien oi va hoat ong cua nhiem sac the trong nguyen phan va trong giam phan : a. Nhng iem giong nhau :

- Nhiem sac the eu hoat ong trai qua cac ky tng t : ky trung gian, ky trc, ky gia, ky sau va ky cuoi.

- Nhiem sac the eu co cac bien oi mang tnh chu ky giong nhau nh : t nhan oi, co xoan, xep tren map phang xch ao cua thoi vo sac, phan li ve 2 cc te bao, thao xoan.

b. Nhng iem khac nhau : Trong nguyen phan Trong giam phan

Dien bien qua 1 lan phan bao. Ch co 1 lan nhiem sac the tap trung


Ky trc : khong xay ra tiep hp va trao oi cheo nhiem sac the.

Ky gia : bo nhiem sac the kep, 2n

trong te bao xep 1 hang tren mat phang xch ao cua thoi vo sac.

Ky sau : co hien tng tach tam ong, nhiem sac the phan li ve cc te bao trang thai n, hnh thanh moi cc te bao bo nhiem sac the n, lng boi.

Ky cuoi : bo nhiem sac the trong te bao con duoi ra tao dang si manh.

Dien bien qua 2 lan phan bao. Co 2 lan nhiem sac the tap trung


Ky trc I : xay ra tiep hp va oi luc dan en trao oi cheo gia 2 cromatit trong tng cap nhiem sac the kep tng ong.

Ky gia I : bo nhiem sac the kep, 2n trong te bao xep thanh 2 hang tren mat phang xch ao cua thoi vo sac.

Ky sau I : khong co hien tng tach tam ong, nhiem sac the phan li ve cc te bao trang thai kep, hnh thanh moi cc cua te bao bo nhiem sac the kep, n boi.

Ky cuoi I : bo nhiem sac the trong te bao con van co xoan cc ai.




Cau 31 : Khai niem ve nhiem sac the kep. C che hnh thanh va hoat ong cua nhiem sac the kep cac te bao bnh thng trong nguyen phan va trong giam phan.

Tra li : 1. Khai niem va c che hnh thanh nhiem sac the kep :

a. Nhiem sac the kep : - La nhiem sac the gom 2 cromatit giong het nhau dnh nhau tam ong, mang

tnh chat mot nguon goc hoac t bo hoac t me hoat ong nh mot the thong nhat.

b. C che hnh thanh nhiem sac the kep : - Nhiem sac the kep c hnh thanh t s nhan oi cua nhiem sac the ma c s

la s nhan oi cua ADN trong nhiem sac the. Qua trnh nay xay ra vao giai oan chuan b gia hai lan phan bao luc nhiem sac the va ADN trang thai thao xoan toi a.

2. Hoat ong cua nhiem sac the kep cac te bao bnh thng trong nguyen phan va trong giam phan : a. Trong nguyen phan :

- Ky trung gian : nhiem sac the kep hnh thanh do s nhan oi cua nhiem sac the. - Ky trc : cac nhiem sac the kep bat au co xoan lai. - Ky gia : cac nhiem sac the kep co xoan cc ai va xep 1 hang tren mat phang

xch ao cua thoi vo sac. - Ky sau : nhiem sac the kep tach tam ong thanh cac nhiem sac the n phan li

ve cac cc te bao, trang thai kep cua nhiem sac the khong con na. b. Trong giam phan : v Lan phan bao I :

- Ky trung gian I : nhiem sac the kep hnh thanh do s nhan oi cua nhiem sac the.

- Ky trc I : cac nhiem sac the kep bat au co xoan lai va xay ra tiep hp, oi luc dan en trao oi cheo gia 2 nhiem sac the kep trong cung cap tng ong.

- Ky gia I : cac nhiem sac the kep co xoan cc ai va xep 1 hang tren mat phang xch ao cua thoi vo sac.

- Ky sau I : moi nhiem sac the kep trong tng cap tng ong khong tach tam ong va phan li ve mot cc cua te bao.

- Ky cuoi I : cac nhiem sac the kep trong te bao gi nguyen trang thai co xoan cc ai.

v Lan phan bao II : - Ky gia II : cac nhiem sac the kep xep 1 hang tren mat phang xch ao cua thoi

vo sac.




- Ky sau II : nhiem sac the kep tach tam ong thanh cac nhiem sac the n phan li ve 2 cc te bao, trang thai kep cua nhiem sac the khong con na.

Cau 32 : Khai niem va c che hnh thanh cap nhiem sac the tng ong trong cac te bao bnh thng. Phan biet nhiem sac the kep va nhiem sac the tng ong.

Tra li : 1. Nhiem sac the tng ong va c che hnh thanh :

a. Nhiem sac the tng ong : - Trong te bao sinh dng cua moi loai sinh vat, nhiem sac the sap xep thanh cap

va thng la cap tng ong. - Cap nhiem sac the tng ong gom 2 nhiem sac the giong het nhau ve hnh

dang va kch thc, mang tnh chat 2 nguon goc : mot chiec co nguon goc t me va mot chiec co nguon goc t bo. Cap nhiem sac the tng ong co the trang thai n nhng co the cung trang thai kep neu xay ra s nhan oi nhiem sac the.

b. C che hnh thanh cap nhiem sac the tng ong : Nhng te bao bnh thng cha cap nhiem sac the tng ong la hp t, cac te bao sinh dng va cac te bao sinh duc s khai. v Trong cac te bao hp t :

Cac nhiem sac the tng ong c hnh thanh t s ket hp gia cac c che : s phan li nhiem sac the trong giam phan va s to hp cua chung trong thu tinh : Trong giam phan : s phan li nhiem sac the cua cac cap nhiem sac the tng

ong dan en tao ra bo nhiem sac the n boi vi tng chiec rieng le trong cac giao t.

Trong thu tinh : s ket hp gia cac giao t c va giao t cai cung loai dan en hnh thanh bo nhiem sac the lng boi trong hp t tai tao tr lai cac cap nhiem sac the tng tng ong.

v Trong cac te bao sinh duc s khai va cac te bao sinh dng : Cac cap nhiem sac the tng ong c tai tao trong cac te bao con thong qua s ket hp gia nhan oi nhiem sac the vi phan li nhiem sac the trong qua trnh nguyen phan.

2. Phan biet nhiem sac the kep va nhiem sac the tng ong : Nhiem sac the kep Nhiem sac the tng ong

Mang tnh chat 1 nguon goc, hoac t bo hoac t me.

Gom 2 cromatit giong het nhau dnh

nhau tam ong, hoat ong nh

Cap nhiem sac the tng ong mang tnh chat 2 nguon goc : mot chiec co nguon t bo va mot goc t me.

Gom 2 nhiem sac the giong het nhau ve hnh thai va kch thc, co




mot the thong nhat.

c tao ra t c che nhan oi

nhiem sac the vao ky trung gian cua phan bao.

cac te bao bnh thng co the tm

thay te bao lng boi va te bao n boi.

the hoat ong oc lap trong qua trnh phan li va to hp giam phan va thu tinh.

c tao ra t c che phan li nhiem sac the trong giam phan va to hp nhiem sac the trong thu tinh (oi vi hp t); hoac t c che nhan oi ket hp vi phan li nhiem sac the trong nguyen phan (oi vi te bao sinh dng va te bao sinh duc s khai).

cac te bao bnh thng, ch co the tm thay trong te bao lng boi.

Cau 33 : Chng minh trong nguyen phan, nhiem sac the ong va thao xoan co tnh chu ky; qua o giup cho s ke tuc vat chat di truyen qua cac the he.

Tra li : 1. Chu ky xoan cua nhiem sac the trong nguyen phan :

Trong nguyen phan s ong xoan va thao xoan cua nhiem sac the dien ra nh sau : - Ky trung gian : nhiem sac the thao xoan cc ai, dang si manh, kho quan sat va

xay ra nhan oi nhiem sac the. - Ky trc : cac nhiem sac the bat au ong xoan. - Ky gia : cac nhiem sac the ong xoan cc ai, co hnh dang ac trng, co the quan

sat c de dang. - Ky sau : cac nhiem sac the n phan li ve cc cua te bao va bat au thao xoan. - Ky cuoi : cac nhiem sac the tiep tuc thao xoan va thao xoan cc ai, tr thanh si

manh vao cuoi ky cuoi. Qua trnh noi tren cho thay :

Ky trung gian : nhiem sac the thao xoan cc ai. T ky trc en ky gia : nhiem sac the co xu the ong xoan va ong xoan cc

ai ky gia. T ky sau en ky cuoi : nhiem sac the co xu the thao xoan va thao xoan cc ai

ky cuoi. Qua trnh ong va thao xoan noi tren dien ra mang tnh chu ky, goi la chu ky xoan cua nhiem sac the.

2. S ong va thao xoan cua nhiem sac the giup ke tuc vat chat di truyen qua cac the he :




- Ky trung gian : nhiem sac the thao xoan cc ai tao ieu kien cho phan loi cua nhiem sac the la phan t ADN nhan oi, qua o lam c s cho s nhan oi cua nhiem sac the.

- T ky trc en ky gia : nhiem sac the ong xoan va ong xoan cc ai ky gia tao ieu kien cho nhiem sac the xep tren mat phang xch ao cua thoi vo sac va phan li chnh xac, on nh ve cc cua te bao ky sau.

- T ky sau en ky cuoi : nhiem sac the thao xoan va thao xoan cc ai cuoi ky cuoi, tao ieu kien e nhiem sac the nhan oi t nguyen phan tiep theo cua cac te bao.

Cau 34 : Giao t la g? Trnh bay qua trnh phat sinh giao t ong vat. So sanh giao t c va giao t cai.

Tra li : 1. Giao t :

- Giao t la te bao sinh duc co cha bo nhiem sac the n boi (n) c hnh thanh t qua trnh giam phan cua te bao sinh giao t (2n) co kha nang thu tinh tao ra hp t.

- Co 2 loai giao t : giao t c con c goi la tinh trung va giao t cai con c goi la trng. Th du : Ngi : 2n = 46 giao t : n = 23 Ruoi giam : 2n = 8 giao t : n = 4 Ln : 2n = 38 giao t : n = 19 Ga : 2n = 78 giao t : n = 39

2. Qua trnh phat sinh giao t ong vat : ong vat, giao t c tao thanh tinh hoan (oi vi ca the c) hoac buong trng (oi vi ca the cai). Ve cau tao, tinh hoan va buong trng c tap hp t nhieu ong dan sinh duc, moi ong dan sinh duc c chia thanh 3 vung : vung sinh san, vung sinh trng va vung chn. a. Tai vung sinh san :

Cac te bao sinh duc s khai c hoac cai (eu co 2n nhiem sac the) nguyen phan nhieu lan lien tiep lam tang so lng te bao sinh duc s khai c hoac cai (2n).

b. Tai vung sinh trng : Sau qua trnh nguyen phan vung sinh san, nhieu te bao sinh duc s khai tao ra va c chuyen vao vung sinh trng. Tai ay, cac te bao sinh duc s khai hoac cai ngng sinh san, tiep tuc tch luy chat dinh dng va tr thanh te bao sinh giao t c hoac cai (eu co 2n nhiem sac the). Trong cung mot loai, te bao sinh giao t cai ln hn te bao sinh giao t c do phai tch luy nhieu chat dinh dng hn, chuan b nuon dng phoi giai oan au neu xay ra qua trnh thu tinh.

c. Tai vung chn :




- Cac te bao sinh giao t c hoac cai va vung chn, thc hien giam phan qua 2 lan phan bao. Ket qua moi te bao sinh giao t tao 4 te bao con, eu co cha n nhiem sac the.

- ca the c, ca 4 te bao con noi tren eu tr thanh 4 giao t c va eu co kch thc bang nhau.

- ca the cai, trong 4 te bao con noi tren th co 1 te bao co kch thc ln tr thanh trng, co kha nang thu tinh, 3 te bao con lai co kch thc nho hn tr thanh the nh hng, khong co kha nang thu tinh va sau o b tieu bien i.

3. So sanh giao t c va giao t cai : a. Nhng iem giong nhau :

- eu c hnh thanh t qua trnh giam phan cua cac te bao sinh giao t vung chn cua ong dan sinh duc.

- eu cha bo nhiem sac the n boi (n). - eu co kha nang thu tinh e tao ra hp t.

b. Nhng iem khac nhau : - Giao t c c tao ra t te bao sinh tinh trong tinh hoan, con giao t cai c

tao ra t te bao sinh trng trong buong trng. - Giao t cai co kch thc ln hn giao t c cung loai do giao t cai tch luy

nhieu chat dinh dng hn e chuan b nuoi dng phoi giai oan au, neu xay ra qua trnh thu tinh.

- Thi gian song cua giao t cai dai hn so vi thi gian song cua giao t c cung loai.

- So lng giao t c phat sinh nhieu hn so lng giao t cai phat sinh trong cung 1 loai. Mot te bao sinh tinh giam phan tao 4 tinh trung, trong khi mot te bao sinh trng giam phan ch tao ra 1 trng.

- Nhiem sac the gii tnh trong giao t c va trong giao t cai co the khac nhau. Cau 35 : Y ngha cua nguyen phan, giam phan va thu tinh. Lien quan gia nguyen phan, giam phan va thu tinh trong qua trnh truyen thong tin di truyen sinh vat.

Tra li : 1. Y ngha cua nguyen phan, giam phan va thu tinh :

a. Y ngha cua nguyen phan : - S nhan oi ket hp vi s phan li ong eu cua nhiem sac the trong nguyen

phan la c che tao ra s on nh bo nhiem sac the ac trng cua loai, gop phan tao ra s on nh ve thong tin di truyen qua cac the he. loai sinh san vo tnh : nguyen phan tao ra s on nh cua bo nhiem sac the

qua cac the he c the cua loai. loai sinh san hu tnh : nguyen phan tao ra s on nh cua bo nhiem sac

the qua cac the he c the te bao cua cung mot c the.




- Nguyen phan lam tang so lng te bao t mot hp t ban au, tao ieu kien cho s phan hoa e hnh thanh c the mi va giup cho s sinh trng cua c the.

- Nguyen phan con giup cho s tai sinh cac mo, c quan cua c the khi b ton thng.

b. Y ngha cua giam phan : - Giam phan la c che tao ra bo nhiem sac the n boi trong giao t, c che nay

ket hp vi c che to hp nhiem sac the trong thu tinh se tai tao bo nhiem sac the cua loai trong cac hp t.

- S phan li oc lap va to hp t do cua cac nhiem sac the trong giam phan, s tiep hp dan en trao oi cheo cua tng cap nhiem sac the kep tng ong va ky trc I cua giam phan gop phan tao ra s a dang giao t, lam xuat hien nhieu bien d to hp sinh vat, co nhieu y ngha trong tien hoa va chon giong.

c. Y ngha cua thu tinh : - La c che tao ra hp t va tai tao bo nhiem sac the lng boi cua loai, tao ieu

kien hnh thanh c the mi. - S to hp ngau nhien cua cac loai giao t trong thu tinh co the lam tang bien d

to hp the he sau. 2. Lien quan gia nguyen phan, giam phan va thu tinh trong viec truyen thong tin di

truyen sinh vat : - Nh nguyen phan, cac the he te bao khac nhau cung mot c the van cha ng

thong tin di truyen ac trng cua loai. - Nh giam phan, t te bao sinh giao t a tao ra cac giao t mang bo nhiem sac the

n boi. - Qua thu tinh, cac giao t c va cai ket hp tao ra hp t cha bo nhiem sac the ac

trng cua loai. - cac loai sinh san hu tnh, s ket hp gia 3 qua trnh nguyen phan, giam phan va

thu tinh la c che va tao ra s on nh va lam phong phu, a dang thong tin di truyen sinh vat.

Cau 36 : Phan tch chc nang cua cac thanh phan te bao tham gia vao qua trnh phan bao.

Tra li : 1. Chc nang cua mang te bao :

Trong qua trnh phan bao, giai oan cuoi cung (ky cuoi), sau khi te bao chat phan chia th mang te bao cung bien oi e phan chia te bao me thanh 2 te bao con. - te bao ong vat : mang te bao co that lai gia e chia te bao me thanh 2 te bao

con. - te bao thc vat : mang te bao me tao ra vach ngan chia oi te bao me thanh 2 te

bao con. 2. Chc nang cua te bao chat va cac bao quan :




a. Te bao chat : - T ky trc cua qua trnh phan bao, protein cua te bao chat bat au ong tu e

tao thanh cac tia cua thoi vo sac. en ky gia, thoi vo sac hnh thanh hoan chnh tao ieu kien e cac nhiem sac the phan li ve 2 cc cua te bao. en ky cuoi, cac tia thoi vo sac hoa tan tr lai vao te bao chat.

- Trong phan bao, te bao chat phan chia ngau nhien cho cac te bao con. b. Bao quan :

Cac bao quan c tang len e phan chia cho cac te bao con. Trong o, trung the co vai tro quan trong. Vao giai oan chuan b (ky trung gian), trung the nhan oi thanh 2 trung t di chuyen ve 2 cc cua te bao, tao ieu kien e thoi vo sac hnh thanh va lan dan vao gia.

3. Chc nang cua nhan : a. Mang nhan va nhan con :

- Mang nhan va nhan con bien mat hoan toan ky trc, giup cho cac nhiem sac the co the hoat ong bien oi va phan li ve cc te bao.

- Mang nhan va nhan con hnh thanh tr lai vao ky cuoi gop phan tai tao cau truc ac trng cua te bao.

b. Nhiem sac the : Nhiem sac the co nhng hoat ong mang tnh chu ky nh nhan oi, ong xoan, xep tren mat phang xch ao cua thoi vo sac, phan li ve cc te bao, thao xoan. Nh nhng hoat ong nay cua nhiem sac the giup thong tin di truyen cua loai c on nh qua cac the he.

Cau 37 : ac iem ve hnh thai, cau tao va chc nang cua cac te bao con c hnh thanh sau nguyen phan; sau lan phan bao I va lan phan bao II cua giam phan.

Tra li : 1. ac iem ve hnh thai, cau tao va chc nang cua cac te bao con sau nguyen phan :

a. Ve hnh thai : Cac te bao con c tao ra rat giong nhau va giong vi te bao me ve mat hnh thai.

b. Ve cau tao : v Mang te bao :

Cac te bao con co thanh phan, cau tao cua mang te bao rat giong nhau va giong vi te bao me.

v Te bao chat va bao quan : S phan chia te bao chat va bao quan t te bao me cho 2 te bao con xay ra khong ong eu tuyet oi. V vay te bao chat va bao quan cac te bao con va te bao me giong nhau mot cach tng oi.

v Nhan te bao :




- Mang nhan va nhan con cac te bao con co thanh phan cau tao giong het nhau va giong vi te bao me ban au.

- Trong phan bao, qua trnh nhan oi va phan li nhiem sac the ve 2 cc te bao xay ra ong eu, chnh xac. V vay bo nhiem sac the trong cac te bao con rat giong nhau va giong vi te bao me ve hnh thai, so lng va cau tao.

c. Ve chc nang : Cac te bao con co hoat ong va chc nang giong nhau va giong vi te bao me nh trao oi chat, sinh trng, sinh san, di truyen.

2. ac iem ve hnh thai, cau tao va chc nang cua cac te bao con tao ra qua giam phan : a. Sau lan phan bao I :

ac iem te bao sinh tinh te bao sinh trng

Ve hnh thai

Hai te bao con giong nhau ve hnh dang va kch thc.

Hai te bao con co kch thc khong bang nhau : mot co kch thc ln va mot co kch thc nho.

Ve cau tao

Hai te bao con giong nhau ve cau tao mang te bao, cac bao quan va nhan. Lng te bao chat 2 te bao con tng oi eu nhau.

Hai te bao con eu co cha

bo nhiem sac the n boi, trang thai kep va co xoan cc ai.

Hai te bao con giong nhau ve cau tao mang te bao, cac bao quan no cha. Te bao con co kch thc ln co lng te bao chat nhieu hn te bao con co kch thc nho.

Hai te bao con eu co bo nhiem sac the n boi, trang thai kep va co xoan cc ai.

Ve chc nang

Hai te bao con tiep tuc i vao lan phan bao th hai.

Hai te bao con tiep tuc i vao lan phan bao th hai.

b. Sau lan phan bao II : ac iem te bao sinh tinh te bao sinh trng

Ve hnh thai

Moi te bao tiep tuc tao ra 2 te bao con giong nhau ve hnh thai va kch thc.

Moi te bao tiep tuc tao ra 2 te bao con co kch thc bang nhau hoac khong bang nhau.

Ve cau tao

Cac te bao con giong nhau ve cau truc mang te bao, lng bao chat, cau truc bao quan va nhan.

Cac te bao con giong nhau ve cau truc mang te bao, cau truc bao quan no co va nhan. Te bao ln co lng bao chat nhieu, 3 te bao nho co lng




Moi te bao con eu co bo

nhiem sac the n boi, trang thai n, duoi ra.

bao chat t. Moi te bao con eu co bo

nhiem sac the n boi, trang thai n, duoi ra.

Ve chc nang

Cac te bao con eu phan hoa thanh tinh trung va eu co kha nang thu tinh tao hp t.

Ch co te bao co kch thc ln phan hoa thanh trng co kha nang thu tinh tao hp t.

3 te bao co kch thc nho phan hoa thanh the nh hng khong co kha nang thu tinh va b tieu bien.




CHNG III SINH HOC PHAN T

Cau 38 : Cau tao va chc nang cua ADN.

Tra li : 1. Cau tao cua ADN :

a. Cau tao hoa hoc : - ADN (phan t axit eoxiribonucleic) co ac iem ai phan t vi kch thc va

khoi lng ln va c cau tao theo nguyen tac a phan, bao gom nhieu n phan hp lai la cac nucleotit.

- Moi mot nucleotit co khoi lng trung bnh la 300 n v cacbon va kch thc trung bnh la 3,4 A0. Moi nucleotit bao gom 3 thanh phan lien

tong hop ly thu yet sinh hoc

Documents