toplam arz, toplam talep ve ekonomik denge*

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 1

Toplam Arz, Toplam Talep ve Ekonomik Denge*

* Prof. Dr. Nevzat Güran’ın Makro Ekonomik Analiz Kitabından yararlanılarak hazırlanmıştır


Toplam Arz• Toplam arz ve toplam talep eğrilerinde, tek

bir malın arz ve talep edilen miktarları yerine, arz veya talep edilen toplam reel hasıla (nihai mal ve hizmetler toplamı),

• Tek bir malın fiyatı yerine, fiyatlar genel düzeyi dikkate alınmaktadır.


Toplam Arz• Toplam arz eğrisi (Tanım):Geçerli

olabilecek çeşitli fiyat düzeylerinde, ekonomideki üretim birimlerinin belli bir dönem itibariyle arz etmeye hazır oldukları hasıla (nihai mal ve hizmet) miktarlarını gösteren eğri (AS eğrisi)

• AS açısından, üretimin teknik koşullarının yanı sıra faktör piyasası ve kısa dönem emek piyasası koşulları önem taşır. Bu koşullardaki değişmeler, AS’yi kaydırır.


Farklı Arz ve Talep Koşullarında Ekonomik Denge

• Klasik Arz EğrisiP

Y*

AS

Y

Arz, fiyatlar karşısında inelastiktir. Fiyatlar genel düzeyi ne olursa olsun, ekonomide sürekli olarak tam istihdama karşılık gelen hasıla arz edilmektedir.

Bu yaklaşımın ardında; ücret ve fiyatların tam esnek olduğu, karar birimlerinin bilgi yetersizliği gibi nedenlerle bekleyiş hatasına düşmeyecekleri vardır.



• Keynesyen Arz Koşulları

P

P1

P0

AS

YY*Y0

Toplam arz eğrisi, tam istihdam düzeyine kadar pozitif eğimli ve oldukça esnektir. Tam istihdam düzeyinde ise klasik AS görünümündedir.

Bunun ardında; emek piyasasında tam rekabet koşullarının bulunmaması gibi nedenlerle nominal ücretlerin aşağı doğru rijit olduğu varsayımı vardır.


• Ayrıca P0 gibi bir fiyattan P1 gibi daha yüksek bir fiyata bir kez çıkıldıktan sonra, ilk fiyat düzeyine tekrar dönülememektedir. Çünkü, fiyat düzeyinin yükselmesi sırasında artmış bulunan nominal ücret düzeyinin geriye dönüşü (düşüşü), nominal ücretlerin aşağı doğru rijit olduğu varsayımı nedeniyle, mümkün değildir. Bu etkiye “zemberek dişlisi etkisi” olarak adlandırılır.



• Yeni Klasik ve Yeni Keynesyen Arz Eğrileri

P

Y

Yeni Klasik AS-Bekleyiş hatalarına bağlı

Yeni Keynesyen AS-Ücretler her iki yönde de

yeterince esnek değil

Uzun Dönem AS

Y*


Toplam Talep• Toplam talep eğrisi (Tanım): Geçerli

olabilecek değişik fiyat düzeylerinde, hanehalklarının, firmaların,kamu kesiminin ve dış dünyanın ekonominin hasılasına olan toplam talep düzeylerini gösteren eğri.

• Burada talep kavramı,planlanan harcama şeklinde değerlendirilmelidir.


Toplam Talep

• Efektif talep kavramında, fiilen elde edilecek olan gelire göre yapılan harcama planı önemlidir.

• Toplam talep eğrisinin (AD) eğimi, fiyatlar genel düzeyi düştükçe, toplam talep artacağı için negatif eğimlidir.

• AD eğrisi, mal ve para piyasalarında, birlikte dengeyi sağlayan P ve Y bileşimlerini gösterir.


Toplam Talep

P

AD

Y

AD üzerindeki her noktada, değişik P-Y düzeylerinde, mal ve para piyasasında birlikte denge söz konusudur.


Toplam Talep

• Mal ve/veya para piyasası denge koşullarının değişmesine (P dışında) neden olan faktörler (yani para ve maliye politikası), AD eğrisinin sağa veya sola kaymasına neden olacaktır.

• Bununla birlikte, toplam talebin fiyat değişmelerine karşı duyarlılığına ilişkin farklı görüşler vardır:


• Keynesyen iktisatçılar: İnelastik AD (yani, fiyat değişmeleri karşısında pek duyarlı olmayan bir AD)

• Klasik-Neoklasik İktisatçılar: Elastik AD (yani, fiyat değişmeleri karşısında duyarlı)

Toplam Talep


Toplam Talep

• Fiyatlar genel düzeyi (P) ile toplam hasıla (Y) arasındaki negatif yönlü ilişkinin açıklanmasında 3 etki söz konusu:

Keynes etkisi:Pnominal MS sabitken reel MSlikidite tuzağı yoksa,faiz oranı I çarpan yoluyla gelir , yani AD


Toplam TalepPigou etkisi: Ppara balanslarının reel

değerihalkın servetinin reel değeritüketimgelir, yani AD

Dış Ticaret Yoluyla Etki: Pnominal döviz kuru sabitken,reel kur dolayısıyla dış rekabet gücü X M (X-M) Y dolayısıyla AD .



• Klasik yaklaşımda:• Tam inelastik AS ve yeterince esnek AD

varsayımı altında, ekonomi daima tam istihdamdadır.

• Hasıla ve istihdamın, tam istihdam düzeyinde belirlenmesinde, arz koşulları belirleyici.

• İstihdam düzeyini (N) ve hasılayı arttırmak, ancak arz yönlü politikalarla mümkün.



• Klasik yaklaşımda, talebin rolü (yani talepteki kayma), P’nin hangi düzeyde olacağını ya da nasıl değişeceğini belirler.

• Şekilde de görüldüğü gibi, para politikası sonucu, AD eğrisi sağa kaydığında, reel bir sonuç oluşmamakta, yalnızca P artmaktadır.



• Klasik Yaklaşımda DengeP

P1

P2

Y* (Y*)’

AS AS’

AD1

AD2



• Klasik Arz Koşullarına Rağmen Tam İstihdam Dengesinin Sağlanamaması

P AD AS

Y

Keynesyenlerin öne sürdüğü gibi, AD pek esnek değilse, tam istihdam dengesi sağlanamayabilir ve hasılanın (istihdamın) hangi düzeyde belirleneceği konusunda bir belirsizlik ortaya çıkabilir.



• Keynesyen Arz Koşulları ve İnelastik Talep Durumu(Eksik İstihdam Dengesi)P

P1

P0

AD1

AD2 AS

YY*Y0

E2

E1

Görüldüğü gibi, Y0-P0 durumunda ve eksik istihdamda (Y0<Y*) denge söz konusudur. Bu durumda, klasik AS geçerli olsaydı dahi, inelastik AD nedeniyle, tam istihdam dengesine ulaşmak mümkün değil.



• Keynesyen Arz Koşulları ve İnelastik Talep Durumu(Eksik İstihdam Dengesi)

• Bu durumda, ekonomiyi tam istihdama yöneltmenin yolu, AD’yi kaydırmak

(AD1 AD2)

• Burada, toplam talep kayarken, fiyatlarda bir miktar artış olduğu, dikkate alınmalıdır.



• Keynesyen Arz Koşulları ve Talebin Esnek Olması Durumu (Eksik İstihdam Dengesi)P

P2

P1

P0

AS

AD3

AD2

AD1

YY*Y0

. E’

Bu şeklin diğer şekilden farkı, E’ gibi bir noktanın varlığıdır. Bu nokta, çok uzun bir dönemde, artabilecek fiyat ve ücret esnekliğine bağlı olarak, ekonominin tam istihdama ulaşabileceğini ifade etmektedir. Ancak Keynesyen iktisatçılar, uzun dönemde bu gelişmeleri beklemek yerine, talep kaydırıcı politikalarla tam istihdama ulaşmanın daha uygun olacağını savunmaktadırlar.



• Keynesyen yaklaşımlarda, talep etkilenerek genişlemedikçe veya Y* artışına paralel olarak AD’nin de sağa kayması sağlanmadıkça, arz yönlü politikalar (potansiyel hasıladaki genişleme) ekonominin hasıla ve istihdam dengesini özellikle kısa dönemde etkilemeyecektir.



• Bu bağlamda Keynesyen iktisatçıların vurgulamak istedikleri nokta, ekonominin tam istihdamda dengeye gelmesinin zorunlu olmadığı, dengenin nerede oluşacağı konusunda talep koşullarının büyük önem taşıdığıdır.



• Talepte ortaya çıkması her zaman mümkün olan dalgalanmalar ve yetersizlikler sonucu, ekonomi bir kez eksik istihdamda dengeye geldiğinde, bu durumdan ekonominin kendi işleyişi içinde kurtulmasının çok güç olduğudur.



• Ekonomi tam istihdamdayken, talep genişletici politikaların etkileri, Keynesyen analizde, klasik analizde olduğu gibidir; sonuçta yalnızca fiyatlar genel düzeyi yükselir.

• Ancak ekonomi tam istihdamdayken, talepteki bir daralmanın etkileri açısından, her iki yaklaşım farklı sonuçlar üretmektedir:



• Klasik yaklaşım talep daralmasının, hasılayı ve istihdamı etkilemeden sadece fiyatlar genel düzeyinde bir düşüşe yol açacağını ifade etmektedir.

• Buna karşın Keynesyen yaklaşımda talep daralması sonucu, daha önce değinilen zemberek dişlisi etkisi nedeniyle, fiyatların değil, hasıla ve istihdamın düşmesi söz konusu olmaktadır.Yani ekonomi, eksik istihdama dönebilir.



P

AD0

AD1

AS

P0

P1

Y*Y1

E1E2

E

Başlangıç denge noktası: E1 tam istihdam

Talepte daralma(AD1AD2)

Yeni denge noktası : E2

Çünkü fiyatlar esnek değil.

Sonuç; hasıla daraldı (Y*Y1)

toplam arz, toplam talep ve ekonomik denge*

Documents