MAKNA ENDSTRSTALA KALDIRMA YNTEMLER

TORNA SANATI

TORNALAMATORNALAMA, PARAYA KESC ALET YNNDE HAREKET VEREREK, TALA KALDIRMA LEMDR. SOLDA, BAST BR TORNA TEZGAHI GSTERLMEKTEDR.

Torna Tezgahnn Grnm

Balca Elemanlar1.Gvde: Yekpare dkmden yaplm olup, iki paradan oluur (Ayaklar ve hareket organlarn tayan kaytlar.) Tm elemanlar zerinde barndrr.

2.Ana Mil: zerinde boydan boya vida alm bulunan, tala miline paralel, tornada vida amak iin gerekli ilerlemeyi veren mildir.

3.Torna AynasTorna tezgahna para balamak iin kullanlan tezgah elemandr. ayakl olanlar silindirik paralarn;Drt ayakl olanlar prizmatik paralarn;Frdndler ise balama aparat olup, her iki tarafna punta delii alm silindirik paralarn balanmasnda kullanlr

Ayakl Ayna ayakl torna aynasna i paras balandnda, ayaklar ayn anda hareket ederler.

Drt Ayakl Torna AynasDrt ayakl torna aynalarnda, i paras balandnda ayaklar ayr ayr sklr ve para sabitlenir.

FrdndlerFrdnd tipleri:

1. dz kuyruklu frdnd2. kvrk kuyruklu frdnd3. iki paral frdnd

4.Fener MiliAra dililer vastasyla torna aynas arasndaki balanty salayan makine elemandr.Fener mili fener kutusu iindeki rulmanlar vastasyla yataklanm, ve zerinde eitli iletim oranlarna sahip silindirik dililer bulundurur.

Hz kutusunun d grnHz kutusunun i grnFener mili

Gezer punta torna tezgahnn kaytlar zerinde hareket edebilen ve uzun paralarn balanmasnda kullanlan yardmc bir elemandr.Gezer puntann gerisinde olan silindirik kol dndrlmek suretiyle u ksmda yer alan punta ileri veya geri hareket ettirilebilir. stenilen punta boyu ayarlandktan sonra balama kprs vastasyla gezer punta torna tezgahnn kaytlarna sabitlenir. Ayrca tespitleme kolu kullanlarak ta silindirik kolun dnmesi engellenmi olur 5.Gezer Punta

6. Gezer Tabla (Araba)Ksaca kesici takm tayan aksandr. Tezgah kaytlar stnde, saa sola hareket eder.

Araba zerine yerletirilmi ve evresinde 3600 dnebilen aparat siper olarak adlandrlr.Pabulu kalemlikDner kalemlikKaterin kalemlie balan7. Siper

TAKIM BALAMA APARATLARI

1.MANDREN Matkap tezgahlarnda kullanlan mandrenlerin aynsdr. Tornann fener mili ucuna vidalanmas iin i ksmna di almtr. Kk apl i paralarn tornalamak iin elverilidir Resimde st ksmdaki mandrenler elle skmal, alt taraftaki ise anahtar skmal mandrendir.

2. KATER Torna kalemlerinin kalemlie doru ve dzgn bir biimde balanmas iin kullanlr. Kalem biimi ve kesitine uygun olarak kare kesiti delikleri veya kanallar vardr.

3. PENSLERYuvarlak, kare ve altgen i paralarn torna tezgahna hassas ve kolay balamak iin kullanlrlar. Hassa olular ve paray tutma ekilleri nedeniyle, kolayca merkezlemeyi salarlar

Pens Mandreni ile balama

4. KESCLERPara zerinde ilem yapmaya, ekil vermeye ve dolaysyla tala kaldrmaya yarayan en nemli aparattr. Bunlara kesici veya takm ismi verilir ve balca kullanlanlar, trapez, yuvarlak, kare ve lama eitleridir. Sonraki sayfada kesici geometrisini inceleyeceiz

Kesici Geometrisi

Profillerine Gre Kesici TakmlarSa doru kaba takmKeski takmEri sa kaba takmBasamakl sol yan takmSivri perdah takmVida kesicisiDoru yan takm

1- Kaba kesici takm(Sa ve Sol)2- nce kesici takm(Sa ve Sol)3- Profil takm4- Vida kesicisi5- Delik takm

Kesici Takmlar Kuvvet GeometrisiFt = lerleme KuvvetiFc = Asl Kesme KuvvetiFB = Bileke KuvvetFr = Radyal KuvvetF = Tala Kaldrma Kuvveti

MalzemeBoluk as Kama as Tala as Otomat elikleri, sert kr dkm, sert pirin6-10075-8400-50Kopma mukavemeti 700MPa yksek malzemelerde, elik dkm6-8068-70o140Krom nikel elikleri, kopma mukavemeti 800MPa civarnda olan malzemeler8062-67015-200Bakr, yumuak bronz, Alminyum malzemeler14050-60015-250

Boyuna tornalamaEnine(Aln) tornalamaEnine kesme tornalamaVida amaProfil tornalamaKonik tornalamaKopya tornalamaGenel Tornalama Trleri

Tornada Kesme HzV= kesme hz(m/dak)d= parasnn ap(mm)N= Devir says(dev/dak)

lerleme : Kesici takmn i parasnn bir tam devrinde alm olduu yol olarak tanmlanabilir.lerlemeyi etkileyen faktrlerKesme Derinlii (Paso kalnl) paras malzemesinin cinsiKesme hzTorna tezgahnn gc ve kapasitesiTornada lerleme Hesab

Tornalamada lerleme Hesabs = lerleme(mm)a = Kesme derinlii(mm)S0 = Tala kesiti(mm2)

TORNADA DELK AMA

1-Tornada Delik Delme ve Delik BytmeTorna tezgahnda delik delmek iin takip edilecek ilem sras yle tanmlanabilir. paras torna aynasna yeteri kadar ksa ve gvenli balanr. parasnn aln yzeyi torna edilir.Punta matkab mandrene balanarak aln yzeye punta delii alr.Punta matkab mandrenden kartlarak, gezer puntann mesafesi matkap boyuna bal olarak yeniden ayarlanr. stenilen ldeki matkap mandren vastasyla gezer puntaya taklr ve mandren anahtar kullanlarak matkap sabitlenir.Tezgah uygun devir saysna gre ayarlanr ve altrlr.Gezer puntadan uygun bir ilerleme verilmek suretiyle delme ilemi yaplr.

Delik delme ileminde dikkat edilecek birka unsurKullanlacak matkap iyi bir ekilde bilenmi olmaldr. Uygun bir bileme ilemi yaplmadnda delinecek delik hem apndan byk olabilir hem de merkezinde olmayabilir.Merkezleme problemini ortadan kaldrmak iin paraya ncelikle punta matkab ile yeteri kadar bir delik delinmesinde fayda vardr.Matkap ap kldnde devir says arttrlmal, matkap ap bydnde devir says drlmelidir.Matkap ap ve devir says dikkate alnarak uygun bir devir verilmelidir.Uzun deliklerin delinmesinde tala helisel kanallardan dar zor kaca iin matkap belirli aralklarla dar kartlmaldr.Deliin sonlarna doru matkaba verilen ilerleme azaltlmaldr.

Eer kullanlan matkap ok uzunsa ve delme esnasnda merkezleme problemine neden olacaksa ekilde gsterildii gibi matkap katerle desteklenerek delme ilemine balanr. Azlatma ilemi sonrasnda kater geri ekilerek deleme ilemine devam edilir.

Farkl matkap tipleri

Tornada Delik BytmeByk apl delikler iin byk apta matkap imal etmek yerine delik ierisinde rahat alabilecek bir takm ve takm tutucular tasarlanmtr.

eitli Delik Bytme takm ve takm tutucular

Tornada Delik Bytme ileminde nemli noktalarKesici takmn torna puntas yksekliinde ayarlanm olduuna dikkat edilmeli.Seilen kesici takmn ve takm tutucunun delik ierisinde rahat alabilir olmal.Eer ilenen kr delikse, ya delik sonuna kanal almal yada buna uygun kesici takm seilmeli

Eer kesici takmn boyu ok uzun balanmak zorunda ise, kesici takm punta yksekliinden bir miktar yukarda balanr. Bylelikle delik ierisinde tala kaldrma srasnda meydana gelen esneme ile takm punta yksekliinde aa dmemi olur. F

TORNALAMA YNTEMLER

Kademeli TornalamaDik fatura Al fatura Kavisli fatura

Konik TornalamaDdLKoniklik as Koniklik Oran: Byk ve kk aplar arasndaki farkn koniklik boyuna blnmesi ile elde edilirKoniklik Oran=D-d/LEim: Koniklik orannn ikiye blnmesi ile elde edilirEim=D-d/2LD= Byk ap; d= Kk ap; L =Konik boyu

Konik Tornalama TeknikleriGezer Punta Kaydrma YntemiSiperi evirmeKonik Tornalama tertibat KullanmaGezer Punta Kaydrma Yntemi ile Konik TornalamaTornann gezer puntasn kaydrmak suretiyle iki punta arasnda yaplan tornalama eklidir. Bu yntemle konik delikler torna edilemez. Gezer PuntaTorna kaytlar

Gezer Punta Kaydrma Yntemi ile Konik TornalamaOlumlu YanlarOlumsuz YanlarKesicinin otomatik ilerlemesine imkan tandndan ilenen yzey temiz olurUzun boylu konik i paralar rahat torna edilebilir.Kaydrlan punta ular i parasnn aln yzeyine tam oturmadnda punta ular daha abuk bozulabilir. Derin tala kaldrma srasnda i parasnn iki punta arasndan kurtulma tehlikesi vardr.Punta ularna gelen yk artacandan byk apl i paralarn ilenmesi mmkn deildir.Gezer puntaya verilen kaklk ok hassas ayarlanamadndan i parasnda koniklik orannn tutturulmas zordur.

Gezer Punta Kaydrma Yntemi ile Konik Tornalama

2,Siperi evirme ile Konik TornalamaBir i parasnn konik tornalanmasnda bilinen en iyi yntemdir. Bu yntemde kesici takmn bal olduu siper daha nceden hesaplanan koniklik as kadar dndrlr.

Olumlu YanlarOlumsuz YanlarSiperi evirme ile Konik TornalamaDnen ksm zerinde derece blntleri koniklik asnn ayarlanmasnda byk kolaylk salar.Ksa boylu ve byk al i paralarnn tornalanmas daha kolaydr Kesiciye siperden hareket verildii iin otomatik ilerleme sz konusu deildir paras yzeyi yeterince dzgn olmayabilir.Siperin ilerleme boyu ksa olduundan uzun paralarn tornalanmas zordur.

3- Konik Tornalama tertibat Kullanarak konik tornalama Konik tornalama tertibat ile i ve d konik tornalama ilemleri en hassas ekilde yaplabilir. Olumlu YanlarTorna puntalar ayn eksende muhafa edilirler ve silindirik tornalamadan konik tornalamaya gei ok kolaydr.Uzun ve sivri paralar bu yntemle rahatlkla torna edilirlerSevk kaytnn evrilmesi ile i yzeylerinin konik tornalanmas da kolaylkla yaplr.

Trtl ekmeapraz trtlDz trtlSilindirik i paralar zerine tala kaldrmakszn eitli ekiller oluturma ilemine trtl ekme denir. Genel olarak apraz, dz ve baklava biimli trtllar en ok kullanlanlardr. Trtl ileminin gerekesi, parada tutunmay kolaylatrmaktr.

ift makaral trtl kateri makaral trtl kateriTek makaral trtl kateriTrtl Makaralar

lem Sras paras iki punta arasna veya ayna-punta arasna mmkn olduu kadar ksa balanmal ve trtl boyu iaretlenmeli.Trtl makalralar punta yksekliine gre sola doru yaklak 50 lik bir a ile kalemlie balanmal.Fener mili iin dk ve uygun bir devir says seilmeli.Trtl i yzeyine temas ettirilir ve 0.1-0.2 mm kadar ilerletilmelidir. yzeyinde trtl izleri olutuunda otomatik ilerleme altrlr.Trtl sonuna gelindiinde tezgah durdurulur ve ayna tersine evrilir.lem srasnda srekli bir fra ile i yzeyine ya srlmelidir.

Tornada Vida AmaTorna tezgahnda gen vidann yannda farkl profillere sahip vida amak mmkndr. Bunun iin vida profiline uygun kesici takm seilmeli. Bununla birlikte tezgahn ana mili diye tarif edilen mil devreye sokulur. Otomatik ilerleme iin tala mili kullanlrken vida aarken ana mil kullanlr. Bu iki mil ayn anda almaz. Biri alrken dieri devre ddr.

Tornada vida amak

Vida kesici takmlar ve takm tutucular

Vida kesici takmlarn balanmas

Vida kesici takmlarnn tala kaldrma prensibiVida kesici takmn tala kaldrma ekli normal kesici takmlarn tala kaldrma eklinden biraz farkldr. Vida kalemleri kendi ierisinde drt farkl tala kaldrma biimiyle silindirik yzeylere vida aarlar.Dik ilerlemeAzalan yan yzey ilerlemeDeiken yan yzey ilerlemeEit yan yzey ilerlemeAzalan pasoEit pasoEit pasoEit paso

Vida ama ilem srasAlacak vida admna gre tezgahn ilerleme oran ayarlanr, gerekirse ilave dililer kullanarak istenen adm hz kutusunun yardmyla elde edilir.2- Dnml olarak ana mil ile tala milini altran kol ana mil gstergesine evrilmek suretiyle hz kutusundan alnan hareket ana mile aktarlm olur.

5- Fener milinin devir says normal tornalama ilemine gre 3-4 kat daha azaltlarak ayarlanr.5- Kesici takm punta yksekliinde ayarlanmal ve kalemin silindirik olan i paras yzeyine dik olup olmad mastarla kontrol edilmeli.3- paras daha nceden alacak vidann d st apna uygun olarak tornalanm olmaldr. Ayrca eer gerekiyorsa punta delii alarak para ayna ile punta arasna balanmaldr.4- Gerekiyorsa vidann sonuna bir kanal almaldr. Ayrca vida balangcna da yeteri kadar pah krlmaldr.

7- Eer sa vida alacaksa araba sadan sola doru gidecek ekilde ayarlanr. Sol vida alacaksa soldan saa gidecek ekilde ayarlanr.

8- Kesici takm i parasnn en sana yani vida balang noktasna alnr ve makas koluna baslarak araba ana miline sabitlenmi olur.

9- ncelikle kk bir tala miktar (0.1mm) ile i paras yzeyinden deneme pasosu kaldrlr. Oluan vida izleri vida tara ile kontrol edilir.

10- Eer alan ilk izler istenilen vida ise paso miktar arttrlarak bu ilem standart di derinlii elde edilinceye kadar tekrarlanr.

VDA

Vida Trleri

Kullanm yerlerine gre vida TrleriBalama vidalarHareket vidalarKuvvet ileten vidalarMetrik vidalarMetrik ince di vidalarWhitworth vidalarWhitworth ince di vidalarBoru vidalarTrapez vidalarTestere vidalarYuvarlak vidalarKare vidalarTrapez vidalar** Trapez vidalar ayn zamanda kuvvet ileten vidalar dr

Helis OluumuBir dik gene ait dik kenarn bir silindir evresine sarldnda gene ait hipotensn oluturduu eriye helis denir. Vida ise bu helis izgisi boyunca alan gen, kare gibi kanallar vastasyla oluur

Vida NormlarMetrik vidalarWhitworth vidalargen as 600 dirAdm bir di dolusu ve bir di boluu ile ifade edilir (Kesin deil) ve birimi mm dir. Diin u ksm dz kesilmi di dibi kavislendirilmitir.gen as 550 dir1 uzunluunun di saysna blnmesi ile adm ifade edilir.Diin hem u ksm hem de di dibi kavislendirilmitir.

Whitworth vidalarMetrik vidalar

Vidalarn gsterimi

GsterimiAnlamM20Metrik vida, di st ap 20 mmM22x1.5Metrik vida, di st 22 mm adm 1.5mm1 1/4Whitworth vida, vida ap inc cinsinden Tr 28x4Trapez vida, di st ap 28mm ve adm 4mm S 36x6Testere vidas, vida di st ap 36 mm ve adm 6mm Rd 30x3/8Yuvarlak vida, di st ap 30mm ve adm 1 /4R 5/16Whitworth boru vidas, vida ap 5/16

gen Vidalargen vidalarn dilerini meydana getiren alar helis alarna oranla daha byktr. Gerek tekrarl yklemelere maruz kalan balantlarda gerekse statik yklemelerde balantnn gvenli olmas asndan helis alar kk yaplrlar.

Metrik gen Vidalard = Di st apd2 = Br apd3 = Di dibi app = Vida admgen ykseklii H = 0.86603pDi dibi ap d3 = d-1.2269pDi derinlii h3 = 0.5(d-d3)Br ap d2 = d-0.6495p

Kare VidalarKare vidalar daha ok kuvvet ileten vidalar olarak kullanlr. Tek azl olarak yapld gibi ok azl olarak ta yaplmaktadrlar. Kare vidalarnda di genilii admn yarsdr.

Boru VidalarBoru vidas temelde whitworth gen vidasdr. Boru vidalarndaki adm normal vida admndan daha kktr. Normal bir whitworth vida iin 1 parmaktaki di saysndan daha ok die sahiptir

ok azl vidalarok azl vidalar devir saysnn az fakat ilerlemenin fazla olmas istenen yerlerde kullanlr. Bir tam devirde azl bir vidadaki ilerleme tek azl bir vidaya gre kat daha fazladr.

Pafta ekmekPaftalar d vida ama ilemlerinde kullanlrlar. Klavuzlar gibi ounlukla HSS eliklerinden imal edilirler. Pafta ekmek klavuz ekmek gibi birbirini takip eden takmlar kullanmay gerektirmez. Yani d vida amak iin tek bir pafta ve pafta kolu yeterlidir.

PaftaAynaGezer PuntaSiper paras

Paftann genel zellikleri

Pafta kolu

Pafta ama ileminde ilem sras 1- Vida profiline uygun pafta lokmas pafta koluna taklr ve yuva etrafndaki cvatalar sklr.2- Azlamay kolaylatrmak iin pafta alacak i parasna yaklak 500-600 civarnda pah krlr. YanlYanlDoru

3- Pafta alacak i parasnn ap paras ap = d-px0.1artn salayacak apa kadar tornalanr4- Paftaya ncelikle eksenel bask uygulanarak i paras etrafnda yava yava dndrlerek azlatlr. Eer pafta i parasna yeterince dik ise ilem vida boyu tamamlanncaya kadar devam edilir.

1- Pafta lokmas pafta koluna taklrken lokma etrafndaki yuvalarn pafta kolu cvatalarnn karlayp karlamad ve pafta lokmasnn yeterince sabit baland kontrol edilmelidir. 2- parasna yeterli miktarda pah krlm olmasna dikkat edilmelidir.3- Paftan eri azlamamas iin paftann her iki koluna eit bask uygulanmasna dikkat edilmelidir. Pafta ekme ileminde dikkat edilecek baz unsurlar

4- Pafta ekme ileminde pafta kolu mecbur kalnmadka geri evrilmemelidir. Aksi taktirde pafta lokmasna ait diler krlabilir. 5- Pafta ekme ilemi srasnda kesmeyi kolaylatrmak amacyla kesme yalar kullanlmaldr.6- Pafta ekme ilemi sonrasnda pafta lokmas pafta kolundan karlmal ve temizlenmelidir.7- Eer azlatma ileminin zor olaca dnlyorsa azlatma iin torna tezgah kullanlmaldr

Otomatik Pafta Aparat ile Tornada Pafta ekme parasnn aynaya, Pafta aparatnn gezer puntaya balan parasnn sipere, Pafta aparatnn aynaya balan

Klavuz ekmekKlavuz ekme ilemlerinde kullanlan takmlar genellikle Yksek Hz eliklerinden (HSS) yaplrlar. Bununla birlikte son zamanlarda kaplamal(TiN) klavuz takmlar da retilmeye balanmtr.

3 paral el klavuz takm

3 paral el klavuz takmnn geometrik zellikleri

Klavuz ucu ve uca ait alar

Klavuz ama ileminde ilem sras 1- Klavuz ekilecek i paras delme ilemi ncesinde delik ap hesaplanmal ve uygun apta matkap ucu seilmelidir. Klavuz alacak delik ap iki farkl yntemle hesaplanabilir.Vidann di st ap 0.85 ile arplrMatkap ap = dx0.85Di st apndan admn kartlmas Matkap ap = d-p

2- Klavuz alacak olan delik uygun matkap ile delindikten sonra delie hava almaldr. Eer mmknse bu hava 900 olmaldr.

3- lk klavuz, klavuz koluna taklr ve hareketli eneye ait klavuz sap dndrlmek suretiyle klavuz sabitlenir.Hareketli eneye ait klavuz sapKlavuz sabitleme yuvas

4- Klavuz kolu delik eksenine tam paralel tutulmak suretiyle kendi etrafnda dndrlerek delie altrlmaya allr. Bu ilemle birlikte altrma safhasnda belirli aralklarla klavuzun diklii bir gnye ile kontrol edilir.

5- Klavuz yaklak 4-5 di ilerledikten sonra altrma ilemi tamamlanm demektir. Klavuz kolu iki elle evrilmek suretiyle 1. Klavuz tamamlanm olur.6- Klavuz un ikinci ve nc ularda ayn ekilde ekilir ve klavuz ekme ilemi tamamlanm olur.

Klavuz ama ileminde dikkat edilecek baz unsurlar Delik delmek iin seilen matkap apnn uygun olup olmad kontrol edilmelidir.Klavuz ekilecek delie 900 hava almas unutulmamaldr.Kr delikler iin klavuz ekerken delik derinliininVida boyu+0.75dartn salayp salamadna dikkat edilmelidir.Kr deliklere klavuz ekme ileminde klavuz yuvasndan bir veya iki kez kartlarak delik temizlenmelidir.