tūāpapa o te reo 1 (beginners) - te roopu taurima · web viewkarakia timata whakataka te hau ki...

29
TE AO MAORI He Kura Reo Mō ngā Kaimahi o Te Roopu Taurima Beginners / Intermediate

Upload: others

Post on 26-Apr-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

TE AO MAORI

He Kura ReoMō ngā Kaimahi o Te

Roopu Taurima

Beginners / Intermediate

Page 2: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

Contents

Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners)...............................................3Karakia timata.........................................................................3Karakia mo te kai.....................................................................4Karakia mo te pō, Karakia mo te rā.........................................5Pepeha....................................................................................6Mihi..........................................................................................6Mahi Reo.................................................................................7He awhina.............................................................................11Kupu mahi me tinana / Verbs-hāngū and nouns...................12He Tono / Commands...........................................................12He Kupu Hou.........................................................................14

Tūāpapa o te Reo 2 (intermediate)..........................................16He mihi..................................................................................16Mahi Reo...............................................................................17Whakaraupapa kōrero...........................................................19Tikanga..................................................................................20He Himene............................................................................21He Waiata..............................................................................22Karakia Whakamutunga........................................................23

Page 3: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners)

Karakia timata

Whakataka te hau ki te uruWhakataka te hau ki te tonga

Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

E hī ake ana te āta kuraHe tio, he huka, he hauhū

Tihei mauri ora

E te Atua Manaakitia mātou i tēnei wā

Homai ki a mātou te kaha te oranga me te māramatanga

I roto i a mātau mahi katoa, ko Ihu karaiti tō mātou Ariki

Ake, ake ake Amine

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 3

Page 4: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

Karakia mo te kai

E te Atua Whakapaingia ēnei kai

Amine

E te atuaWhakapaingia ēnei kai

Hei oranga mō ō mātou tinanaWhāngaia hoki tō mātou wairua

Ki te taro o te oraKo Ihu Karaiti tō mātou Ariki

Amine

Nau mai e ngā hua e hora neiI hara mai raa koe i Whaka-tupu-ā-NukuI Whaka-tupu-ā-Rangi, tāwhia ki a Rehua

Ki a Tama-i-te-ao-māramaE Rongo, whakairia ake ki runga kia tīna!

Tīna!Hui ee ….Tāiki eee

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 4

Page 5: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

Karakia mo te pō, Karakia mo te rā

E te Atua Manaakitia mātou i teenei pō /rā

Amine

E te Atua Uhia mai tō korowai aroha

Ki runga i a mātou i tēnei pō / rāAmine

E te Atua kaha rawaAnei mātou e noho koropiko nei

i mua i tō aroaro i tēnei wāKei te tuku whakawhētai ki a koe

kia awhina mai mātou i roto i ngā mahi katoa i tēnei rā / pō

kia tutuki i a mātou ngā kaupapa katoae hiahiatia ana e mātou, e mōhio ake nei ko koe tēnā

te kīngi o ngaa kīngi, te tapu o ngā tapu, te mana o ngā mana,

Kia whai kororia ki tō ingoa tapu Amine

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 5

Page 6: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

PepehaKo ____________ te waka, ko _____________ te iwiKo ____________ te hapu, ko _____________ te maungaKo ____________ te awa, ko _____________ te maraeKo ____________ taku ingoa

Ko wai tō ingoa? Ko Ropata ahau.Nō whea koe? Nō Kirikiriroa ahau, no konei

ahau.Kei whea koe e noho ana? Kei te Whare o Te Miro ahau e

noho ana.

MihiKia ora te whanauKo Winiata ahau

Noo Ngaati Raukawa ahau… ko… (pepeha)Nau mai haere mai ki te Whare o Te Puna…..

Ko te mihi tuatahi ki te AtuaKo te whare e tū nei tena koe,

Ko te papa e takoto nei tena koe.Ko tēnei te mihi ki a koutou katoa,

tēnā koutou, tēnā koutou, tēnā koutou katoa…

(Pepeha)…… Ko ______________ te waka…….

Nō reira tēnā koutou, tēnā koutou, tēnā koutou katoa…..he waiata!

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 6

Page 7: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

Mahi Reo

Tangohia

Whakahokiate/ngā rākau

kahurangi

pango

me te/ngā rākau

pata

paraone

Homai

Hoatu

te/ngā

rākau karaka

āporo / paraoa / miraka

rākau kōwhai

ki

a au

ahau

a Hone

He

tēpu

turu

rorohiko

pouaka whakaata

waea pukoro

tēnei / ēnei

tēnā/ ēnā

tēra/ ērā

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 7

Page 8: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

He aha

tēnei/ ēnei?

tēnā/ ēnā?

tērā/ ērā?

Kei

kōnei

konā

korā

te/ ngā

kuri

paraoa

aporo

wai māori

miraka

Kei

whea

hea

wea

te/ ngā

panana?

ngaru iti?

tamariki?

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 8

Page 9: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

Kei

runga

roto

raro

te/ngā

āporo

pata

kumara

rau mamao

heki

kapu

poaka

i te

pouaka whakaata

ngaru iti

pouaka makariri

kāpata

kohua

rorohiko

whare

pūrere horoi kākahu

Kei

hea

whea

wea

te/ngā

rīwai?

kina?

pune?

Kei

Tāmaki-makaurau

Kirikiriroa

Kaikohe

Otautahi

ahau

a Winiata

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 9

Page 10: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

Kei

Te Waipounamu

Whangarei

te tari ki Manukau

te whare o Te Rangimarie

te moemanga

te kihini

te awarua

te nohomanga

te whare paku

te kāinga

te koroua

ngā Kaiarahi

ahau

a Hone

a Mere

a Toko

Kei

hea

whea

wea

koe?

a whaea?

te hui?

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 10

Page 11: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

He awhina

e tū stand up e noho sit down

e kai eat up haere mai come on

taiho hang on tatari wait

e moe go to sleep e oho wake up

kia tūpato be careful maranga mai get up now

ka rawe that’s exellent mihi atu say hello

Kei te pehea koe? How are you?

Kei te pai koe? Are you alright?

Kei te pai ahau I’m alright

Kei te matekai koe? Are you hungry?

Kei te ngenge kōrua? Are you two tired?

Kei te matewai koutou? Are you fallas thirsty?

Kei te matemoe koe? Are you sleepy?

Kei te hōhā koe? Are you bored?

Kei te aawangawanga koe? Are you worried?

Kei te matemoe au! I’m sleepy

Kei te hōhā au! I’m bored

Kei te āwangawanga ahau! I’m worried

Kei te mataku koe? Are you scared?

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 11

Page 12: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

Kupu mahi me tinana / Verbs-hāngū and nouns

Kupu mahi / Verbs-hāngū Kupu tinana / Nouns

tiaki-na look after taiepa fence

horoi-a wash tārewa clothes line

tunu-a / tao-a cook pōraka jersey

hopu-a catch pōtae hat

hoko-na buy mōwhiti reading glasses

tope-a chop tīhate tee shirt

kohi-a gather kākahu clothing

whakatau-hia greet keke cake

whakaweto-hia turn off rāpihi rubbish

whakakaa-ngia turn on kuaha door

hanga-ia build rama light

whaangai-a feed rorohiko computer

He Tono / Commands

horoia tō kanohi

horoia ō ringa

horoia ō kaakahu

horoia tō kapu

horoia ngā riihi

whakamārokehia tō kanohi

whakamārokehia ō ringaringa

whakamārokehia tō kapu

whakamaarokehia ngā rīhi

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 12

Page 13: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

whakakaangia te rama

whakakaangia te pouaka whakaata

whakakaangia te tīaka

whakakaangia te reo irirangi

whakakaangia te kohua kai

whakawetohia te raiti

whakawetohia te rorohiko

whakawetohia tō waea pūkoro

whakawetohia te īpapa

whakawetohia te tiiwharawhara

tiakina tō tamaiti

tunua he keke

hokona he koti hou

topea ngā rākau

kohia ngā rāpihi

whakatauhia te manuhiri

whāngaia ngā tamariki

hangaia tētehi whare hou

unuhia ō hū

whakamaua tō pōtae

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 13

Page 14: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

He Kupu Hou

kai

pata

kūtai

pāua

heki

huka

kapu

tiaka

huawhenua

pūhā

poaka

kamokamo

pēkena

tote

pune/koko

naihi/māripi

huarākau

tomato

hīpi

kourā

kumara

miraka

tīpune

rīhi

poro

miiti

tootiti

wītipiki

riiwai

hanuwiti

tīkoko

ipu

panana

heihei

ika

parēti

kaaroti

pereti

kohua

karaahe

paraoa

kau

kina

tiamu

arani

trau

hōpane

kūmete

pouaka whakaata

ngaruiti

mihini horoi kakahu

waea puukoro

kihini/ kaauta

whare paku

television

microwave

washing machine

cell phone

kitchen

toilet

pouaka makariri

pākātio

umu/too

mihini ataata

tari

horoimanga

whare kai

fridge

freezer

oven / stove

video

office

wash house

dining room

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 14

Page 15: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

mahau

rau mamao

reo irirangi

hautō-kākahu

hāneanea

nohomanga

kaumanga

arapiki o mua

verandah

remote

radio

drawers

couch

sitting room

bathroom

front steps

tīwharawhara

rorohiko

ī papa

mihini-tā

moemanga

awarua

whare waka

stereo

computer

i pad

printer

bedroom

corridor

garage

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 15

Page 16: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

Tūāpapa o te Reo 2 (intermediate)He mihi

Tauparapara, karakia rānei

He honore, he kororia ki te atua he maungarongo ki te whenua, he whakaaro pai ki ngā tāngata katoa ahakoa ko wai. / Ka tangi te tītī ka tangi te kākā ka tangi hoki ahau, tihei mauri ora….

Mihi ki te Atua

Ko te mea tuatahi ko te wehi ki a Io ko ia te tīmatanga me te mutunga o ngā mea katoa,

Mihi ki te Kiingi Māori

Kia tau mai ōna manaakitanga ki runga ki tō tatou kīngi a Tuheitia, huri noa ki te whare kāhui ariki pai mārire ki a rātou.

Mihi ki te whare me te papa

Ko te whare e tū nei, tū tonu, tū tonu, ko te papa e takoto nei takoto mai, takoto mai, nō reira tēnā kōrua.

Mihi ki te hunga mate

Ko tēnei te mihi ki nga mate o te tau, o te marama o te wiki, o tēnei rā tonu, haere koutou, haere koutou haere koutou

Mihi ki te hunga ora me te kaupapa kōrero

Ka hoki mai ki a tātou te hunga ora kia ora tātou katoa, nō reira nau mai haere mai e te whānau. Nau mai whakatau mai ki te Whare o Manawanui. He hari koa te ngākau kua tae mai koutou, mauria mai te aroha ki o tātou Tāngata e noho mai nei ko ia hoki te mea nui o te ao nō reira tēnā koutou, tēnā koutou, tēnā koutou katoa….. He waiata……………

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 16

Page 17: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

Whakamutu i tō kōrero/ Apiti hono tātai hono..

Apiti hono tātai hono, ko te hunga mate ki te hunga mate, apiti hono tātai hono, ko te hunga ora ki te hunga ora, tēnā koutou, tēnā koutou, tēnā koutou katoa.

Mahi ReoKei whea koe? Kei whea a Tame? ….e _____ ana

Kei

Tamaki-makaurau

Kirikiriroa

Whangarei

ahau

a Wiremu

e hui ana

e mahi ana

e whakataa ana

Kei

te whare o…

te Miro

te Puna

te whānau

a Hohepa

ahau

e kōrero ana

e tunu kai ana

e tiaki tangata ana

e moe ana

1. Kei te kihini a Mere e whakarite ana i te kai pō2. Kei te moemanga a Koro e whakatika ana i te moenga3. Kei te toa nui a Hata e hoko ana i ngā kākahu hou4. Kei te mara kai a Rota e huripoki ana i te whenua5. Kei te whare karakia te whānau e waiata ana i ngā hīmene

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 17

Page 18: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

Kei hea koe? Kei te aha koe? Kei te aha a Hare? Kei te aha te whānau?

Kei

te moana

te tari o…

Otautahi

ahau

a Hone

a Koro

Kei te

manaaki

whakatau

horoi

a ia

a Tama

ahau

i te…

i ngā…

rōpu

manuhiri

rihi

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 18

Page 19: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

Whakaraupapa kōreroKa waruwaru te ringawera i ngā rīwai, ka horoia ngā pūhā, ka tapahia ngā mīti poaka, ka pokepokea ngā mutumutu, ka tukua te katoa ki te kōhua wai, ka tāpirihia he tote kātahi ka kōhuatia

Ka noho te tangata ki te tēpu, ka whakaangia te rorohiko, ka huakina te tāri kupu, ka pātōtōhia tana pūrongo, ka tukua tana pūrongo ki te Tāhuhu Rangapū, kātahi ka whakawetohia te rorohiko.

Ka maranga mai te wahine, ka horoia tana tinana, ka hutia ōna tukemata, ka tahia ōna niho, ka herua ōna makawe, ka pania ōna ngutu ki te pani ngutu, ka ūwhia tona tinana ki te kākara, ka kuhuna ōna kākahu papai, ka whakamaua ōna hū teitei rekereke, kātahi ka haere ki te hui.

Ka rangahau a Hina i te taiao, ka pānuihia nga pukapuka, ka tirohia te ipurangi, ka uiuia ngā tāngata mōhio kātahi ka tuhia ōna whakaaro.

Ka kuhu ngā ringawera ki te kāuta, ka paraia ētehi pēkena i roto i te hōpane, ka rorerorea ētehi tōtiti i runga i te papa rorerore, ka pāwharatia ētehi tuna i roto i te pouaka auahi, ka kōhuatia ētehi heki i roto i te kōhua, ka whakawerahia te wai i roto i te kētara mō te kapu tī, ka whakamahanatia ngā toenga kai i roto i te ngaru iti, ka pania ētehi paraoa paki ki te pata, ka horahia te tēpu kātahi ka kai parakuihi.

Ka haere a Pounamu ki te pamu, ka patua te poaka, ka hunuhunua te kiri, ka tuakina te puku me ngā whēkau, ka horoia te poaka kātahi ka whakairia ki te ruma mātaotao.

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 19

Page 20: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

TikangaKa riro mā ngā tauira e tuhituhi i ngā kōrero e pā ana ki ngā kaupapa e whai ake nei…

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………......................

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 20

Page 21: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

He HimeneHe honore

He honore, he kororia maungarongo ki te whenua

Whakaaro pai e ki nga tangata katoaAke, ake, ake ake, amene

Te atua, te piringaToku oranga, toku oranga

Wairua TapuWairua tapu tau mai raWairua tapu mai runga

Uhia mai nga taonga paiHomai to arohaWahia, kia tika

Akona mai ra kia u ki te paiHoroia, kia ma tonu raKo koe te tino kororiaKo koe te tino kororia

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 21

Page 22: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

He WaiataWhakarongo

Whakarongo ki te reo Maori e karanga neiWhakarongo ki nga akoranga rangatira

Na te Atua i tuku iho ki a tatou eePupuritia, korerotia mo ake tonu

Tirohia nga tikanga tapu a nga tupunaKapohia hei oranga ngakau auee

Whiua ki te ao, whiua ki te rangi, whiua ki nga iwi katoaKaua rawa ra e tukua e kia memeha ee

Whakarongo ki te reo Maori e karanga neiWhakarongo ki nga akoranga rangatira

Tena kia pure ai te hauora eeHe kupu tuku iho ki tenei reiangaHe kupu tuku iho ki tenei reianga

Whakarongo(te reo whakarongo)

Taurima eTaurima e,

E karanga e te iwi eKua eke mai nei ki runga te marae eMauria mai i nga mate o te motu nei

Me nga tini roimata, e maringi whanui eTitiro e nga iwi, ki nga mahi o te motu

E hora ake nei eRu ana te whenua

Whatiwhati te moanaAue te aroha, aue te aroha te mamae i ahau ee

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 22

Page 23: Tūāpapa o te Reo 1 (Beginners) - Te Roopu Taurima · Web viewKarakia timata Whakataka te hau ki te uru Whakataka te hau ki te tonga Kia mākinakina ki uta Kia mātaratara ki tai

Ko te ArohaKo te aroha ano he wai

E pupu ake anaHe awa e mapuna mai anaI roto i te whatumanawa

Ko tona matapuna he hohonuA ina ia ka rere ano

Ko tona matapuna he hohonuA ina ia ka rere ano

He tai tumu, he tai pari, he tai opeHe tai ora, he tai nuiHe tai nui, he tai nui

Karakia WhakamutungaKia tau ki a tātou katoa

te atawhai o tō tātou Ariki a Ihu KaraitiMe te aroha o te Atua

Me te whiwhinga-tahitangaKi te wairua tapu

Ake, akeAmene

Unuhia, unuhia, unuhiaki te Uru-tapu-nui

Kia wātea te ngākau te tinaname te wairua i te ara takatū

E rongo whakairia ki runga kia wātea, kia wāteaAe rā, kua wāteaHau Paimārire…

Te Roopu Taurima | Tuapapa o te Reo 23