tpnbupgpsnvmj!btmjmpcfcj!ofwspmphjvs! lmjojlbtj! · 2 1. masala da gamokvlevis metodebi kvlevis...
TRANSCRIPT
akademikos petre sarajiSvilis saxelobis nevrologiisa
da neiroqirurgiis instituti
d a v iT g i g i n e i S v ili
tpnbupgpsnvmj!bTmjmpcfcj!ofwspmphjvs!
lmjojlbTj!
!
!
medicinis mecnierebaTa
doqtoris samecniero xarisxis
mosapoveblad warmodgenili
d i s e r t a c i a
/14.00.13/
`nervuli sneulebani~
samecniero konsultanti:
med.mecn.doqtori, prof. roman SaqariSvili
2006 w.
2
1. masala da gamokvlevis meTodebi
kvlevis klinikuri nawili warmoebda 1992 wlidan 2003 wlamde
p.sarajiSvilis sax. nevrologiisa da neiroqirurgiis institutSi.
kvlevis mTavar kohortebs Seadgenda institutTan arsebuli epilefsiur
centrSi 1997-1998 wlebSi moTavsebuli pacientebi romelTa Setevebi ar
iyo gamowveuli epilefsiiT (n=35) da institutis klinikuri
nevrologiis ganyofilebaSi 2001-2002 wlebSi hospitalizirebuli
pacientebi romlebsac daudgindaT fsiqikuri darRvevebi (n=37/623).
kvlevis Teoriuli nawilis (klasifikaciuri da meTodologiuri
sakiTxebis garCeva) etapebi Sesrulda sxvadasxva wlebSi jons
hopkinsis universitetis jandacvis skolis epidemiologiur
kaTedraze (baltimori, aSS), aiCi samedicino universitetis
neirofsiqiatriis kaTedraze (nagakute, iaponia) da nevrologiuri
daavadebebis samedicino institutis nacionalur epilefsiur centrSi
(Sizuoka, iaponia) avtoris mivlinebebis dros.
kvlevis miznebidan gamomdinare iyo gamoyenebuli meTodTa mTeli
paketi, romelic warmoadgenda orsafexurian process. pirveli etapi
moicavda fsiqogenuri nevrologiuri simptomebis negatiur
diagnostikas – rac gulisxmobs nevrologiuri daavadebis (da maT
Soris epilefsiis) gamosavlenad saWiro sruli diagnostikuri
algoriTmis gamoyenebas, romlis Sedegad miviRebT mxolod negatiur
pasuxs. masSi igulisxmeba nevrologiuri gamokvleva, daavadebisa da
cxovrebis anamnezis Sekreba, daavadebis msvlelobis dinamiuri
dakvirveba da instrumentaluri gamokvlevebi. maT Soris
eleqtroencefalografiuli (eeg), eleqtromiografiuli, 24 saaTiani
ambulatoriuli kaseturi eeg monitoringi, kompiuteruli
tomografia, birTvuli magnitur-rezonansuli gamosaxva da sxva.
Ppirveli etapis Sedegad klinikuri niSnebis Sesabamisi organuli
daavadebis (dazianebis) gamouvlenobis SemTxvevaSi fsiqologiuri
darTvevis gamovlenis etapi iwyeboda. mentaluri aSlilobis
3
dasadgenad iyeneboda neirofsiqiatriuli gamokvleva, romelic
Seicavda Cvens mier SemuSavebuli mentaluri statusis Semfasebeli
skalas (msSs). ukanaskneli Seiqmna im mizniT, rom nevrologiuri
pacientebSi fsiqiatriuli darRvevebis (rogorc Tanaarsebul, aseve
nevrologiuri daavadebis Sedegad ganviTarebul) natifi diagnostika
yofiliyo SesaZlebeli. mas safuZvlad daedo dasavleTSi farTod
gavrcelebuli mentaluri statusis gamokvlevis sqema, romelic
mniSvnelovnad gamdidrda (samecniero periodikis, amerikis
fsiqiatrTa asociaciis mier gamoqveynebul DSM-IIIR (1987) da DSM-IV
(1994), PRIME-MD kiTxvaris (1995) da CID-s (1993) da piradi klinikuri
masalis damuSavebis Sedegad miRebuli) diagnostikuri niSnis
matarebeli simptomebiTa da qveviTi maxasiaTeblebiT. aq mTavari
yuradreba daeTmo nevrologiur daavadebebTan asocirebul
personologiur niSnebsa da qceviT darRvevebs. es skala da misi
meSveobiT pacientis mentaluri statusis dinamikaSi Sefaseba,
zemoaRniSnuli algoriTmTan erTobliobaSi, safuZvlad daedo
fsiqogenuri nevrologiuri simptomis pozitiuri diagnostikis
meTods (Gigineishvili, 1998; Гигинейшвили Д.А., Шакаришвили Р.Р. 2006).
fsiqologiuri darRvevis diagnozis gamotana xorcieldeboda
jandacvis msoflio organizaciis mier daavadebaTa saerTaSoriso
klasifikaciis me-10 reviziis mentaluri da qceviTi aSlilobebis
klinikuri aRwerilobas da diagnostikuri kriteriumebis Sesabamisad
(WHO, ICD-10, 1992-1993). zemoaRniSnul kohortebidan gamovlenili
fsiqologiuri darRvevebis mqone pacientTa daxasiaTeba mocemulia
tabula #1 da tabula #2-Si danarTis saxiT.
aRniSnuli miznis misaRwevad saWiro gaxda pirveladi wyaroebis
mopoveba uSualod sazRvargareTuli organizaciebidan (amerikis
fsiaiatrta asociacia, jandacvis msoflio organizacia),
zemoaRniSnuli diagnostikuri kriteriumebis srulyofili
qarTulenovani versiis Sesaqmnelad (gigineiSvili, 2001; 2005). qceviTi
4
da mentaluri darRvevebis amsaxveli klinikuri simptomebis
monacemTa bankis Sesaqmnelad iqna damuSavebuli yvela misawvdomi
inglisurenovani, rogorc samedicino wignebi (gamocemuli 1995
wlidan), aseve samedicino JurnalebSi gamoqveynebuli statiebi (1980
wlidan 2005 wlis CaTvliT). am procesSi CarTuli iqna standartuli
sainterneto saZiebo sistemebi (PubMed etc.) jons hopkinsisa da aiCis
universitetebis da jmo-s HINARI samedicino biblioTekebis qselebis
gamoyenebiT, maT gankargulebaSi myof fizikur sabiblioTeko da
biblioTekTaSoriso fondebTan erTad.
moRebuli Sedegebis statistukuri damuSaveba ganxorcielda
avtoris mier kompiuteruli samedicino statistikis programis
meSveobiT STATA 7.0 (College Station, TX, USA).
kvlevis mizani
‘auxsneli’ somaturi (isteriuli) simptomis mimarT nevrologiis interesi
ganpirobebulia am simptomebis msgavsebiT mravali nevrologiuri
daavadebebis gamovlinebebisadmi da maSasadame nervuli sistemis
dazianebis eWviT. sxvadasxva monacemebis Tanaxmad, nevrologiur qselSi,
fsiqogenuri xasiaTis simptomebis sixSire maRalia sxva samedicino
specialobebTan SedarebiT (Carson et al., 2000; Reid et al., 2001). nevrologiur
klinikaSi igi warmoadgens gamotanili diagnozebis 1%-s (Marsden, 1986),
epilefsiur centrebSi ki - Semosuli pacientebis 12.8-20%-s (Gates et al., 1985;
Smith et al., 1999) da eleqtroencefalografiuli monitoringCatarebul
pacientTa 15-34%-s (Benbadis et al., 2001, 2004; Martin et al., 2003). maTi msgavseba
organul nevrologiur simptomebTan imdenad maRalia, rom fsiqogenuri
araepilefsiuri Setevebis SemTxvevaSi saboloo diagnozis gamotana xdeba
xolme paroqsizmebis gamovlenidan ara uaxloes 5 wlisa (De Timary et al.,
2002; Reuber et al., 2002). diagnozis gadavadeba ki safuZvelia rogorc janmrTe-
lobis gauaresebisa, aseve socio-ekonomiuri mdgomareobis damZimebisa.
5
‘auxsneli’ (anu funqciuri) somaturi simptomebi (ass) gvxvdeba ara
mxolod nevrologiur, aramed sxva arafsiqiatriul qselSic da
upiratesad jandacvis pirvelad rgolSi. aseTi Civilebis mqone
pacientTa raodenoba aRwevs meoTxedidan naxevramde im pacientTa
ricxvidan, romelic mimarTavs zogadi profilis eqims (Kroenke, 2003;
Khan et al., 2003; Rosendal et al., 2005; Toft et al., 2005). problemas gaaCnia ara
mxolod diagnostikuri mniSvneloba. mZimea socialuri da ekonomiuri
tvirTi, romelic Tan axlavs fsiqogenuri xasiaTis aSlilobebs.
pacientebi gamoirCevian myari SromisuunarobiT (Akagi & House, 2001) da
samedicino xarjebi 2.2 jer aWarbebs samedicino qselSi erT
pacientze gamoangariSebul xarjebis saSualo maCvenebels (Hiller et al.,
2003). aqedan naTelia, ramdenad aqtualuria drouli diagnostikasTan
erTad swori menejmentis warmarTva im pacientebis mimarT, romlebic
avlenen funqciuri xasiaTis nevrologiur simptomebs.
winamdebare disertacia isaxavs miznad somatoformuli aSlilobebis
sistemuri analizis Catarebas da pozitiuri kliniko-diagnostikuri
maCveneblebis dadgenas, romlebic ganasxvaveben am aSlilobebs
nevrologiuri simptomebis mqone organuli xasiaTis mravalferovani
darRvevebisagan. dasaxul amocanebs Sorisaa: nevrologiur qselSi
gavrcelebul somatoformuli aSlilobebis epidemiologiuri
maCveneblebis, klinikuri suraTis Taviseburebebis, diagnostikuri
algoriTmebisa da menejmentis optimaluri sqemebis gamovlena.
somatoformuli aSlilobebi warmoadgenen unikalur magaliTs,
rodesac am darRvevebis terminologiur da klasifikaciur sakiTxebs
ganixilaven fsiqiatrebi (kerZod, mentaluri darRvevebis uaxles
taqsonomiebSi), xolo klinikuri da Terapiuli TavalsazrisiT, isini
ukeTaa Seswavlili zogadTerapiul disciplinebSi.
fsiqogenuri warmoSobis darRvevebs Soris yuradrebas ibyrobs
araepilefsiuri gulyrebi rogorc, erTis mxriv somatizaciis (an/da
disociaciis) gamovlenis yvelaze dramatul da xSir formas (Reuber et al.,
6
2003) da, meores mxriv, rogorc klinikurad, aseve paraklinikurad
(metwilad video-monitoringis damkvidrebis gamo) yvelaze Seswavlil
funqciuri xasiaTis simptoms. (Gram et al., 1993; Rowan & Gates 1993; 2000).
Cven varaudobT, rom am sakiTxis irgvlis dagrovili gamocdileba (da
maT Soris SemoTavazebuli axali diagnostikuri algoriTmi) SeiZleba
iyos gamoyenebuli modelad danarCeni funqciuri (fsiqogenuri)
simptomebis, rogorc zogadi samedicino problemis, kliniko-
diagnostikuri sakiTxebis gadaWraSi. am amocanasTan paralelurad
dasaxulia uaxlesi informaciis srulyofilad miwodeba da
somatoformuli dajgufebis rogorc terminologiur, aseve
etiologiur sakiTxebis (funqciuri somaturi simptomis warmoSobis
hipoTezuri modelis) irgvliv diskusiis gamarTva, rac Cvenis azriT
xels Seuwyobs saqarTveloSo fsiqosomaturi medicinis am aspeqtebSi
samedicino ganaTlebis vakuumis Sevsebas.
7
2. auxsneli somaturi simptomebi – somatoformuli
aSlilobebis mTavari klinikuri gamovlena
somatur simptomebs (maT Soris nevrologiurs), romelsac imdenad
ganicdis pacienti, rom mimarTavs eqims, magram romlis mimarT
samedicino Sefaseba ver avlens mimdinare somatur daavadebas an misi
ganviTarebis paTofiziologiur meqanizms, ewodeba auxsneli
somaturi simptomebi (ass; dasavlur publikaciebSi ‘samedicino
TvalsazrisiT auxsneli simptomebi – medically unexplained symptoms).
auxsneli Civilebis klasteri miemsgavseba praqtikulad medicinis
nebismieri dargis aSlilobas (nevrologiurs, kardiologiurs,
endokrinuls da a.S.). maTi udidesi nawili, romlebSic moiazreba
fsiqologiuri motivacia, amJamad miekuTvneba fsiqiatriul
darRvevebs (tab #1), sxvebi ki funqciuri sindromebis saxiT
ganixileba Sesabamis dargebSi (tab #2 [Manu, 1998; Barsky & Borus, 1999;
Mayou & Farmer, 2002; Escobar et al., 2002]).
Tumca ass-ebi SeiZleba iyos warmodgenili mravali fsiqiatriuli
darRvevis klinikur suraTSi (afeqturi, fobiuri, disociaciuri da
somatoformuli aSlilobebis, Sizofreniisa da mZime stresze
reaqciis), mxolod somatoformuli aSlilobebis (sa) dros ass-ebi
warmoadgens klinikuri gamovlenis mTavar birTvs. amitomac yvelaze
xSirad ass vlindeba somatoformuli aSlilobebis mqone pirebSi.
tabula #1. fsiqiatriuli aSlilobani, romlebic SeiZleba
wardgnen somaturi simptomebiT
ICD-10 DSM-IV
xasiaTis (afeqturi)
aSlilobani (F30-F39)
xasiaTis aSlilobani (Mood
Disorders)
fobiuri SfoTviTi SfoTviTi aSlilobani
8
aSlilobani (F40)
sxva fobiuri aSlilobani
(F41)
(Anxiety Disorders)
disociaciuri (konversiuli)
aSlilobani (F44)
somatoformuli aSlilobani
(F45)
somatoformuli aSlilobani
(Somatoform Disorders)
mozrdilebis
personologiisa da qcevis
sxva aSlilobani (F68)
xelovnurad
demonstrirebuli
aSlilobani (Factitious
Disorders)
Sizofrenia, Sizotipaluri
da bodviTi aSlilobani
(F20-F29)
Sizofrenia da sxva
fsiqoturi aSlilobani
(Schizophrenia and Other Psychotic
Disorders) reaqcia mZime stresze da
adaptaciis aSlilobani (F43)
adaptaciis aSlilobani
(Adjustment Disorders)
tabula #2. zogierTi funqciuri somaturi sindromebis CamonaTvali
funqciuri somaturi sindromi specialoba
gaRizianebuli nawlavis sindromi gastroenterologia
qronikuli menjis tkivili ginekologia
fibromialgia revmatologia
atipuri tkivili mkerdis areSi kardiologia
qronikuli daRlilobis sindromi infeqciuri daavadebebi
daZabulobis tipis Tavis tkivili nevrologia
temporomandibularuli
disfunqcia
stomatologia
yelSi gaCxirvis sindromi yel-yur-cxviris daavadebebi
mravlobiTi qimiuri senzitioba alergologia
9
jandacvis msoflio organizaciis mier gamoqveynebuli mentaluri
da qceviTi aSlilobebis saerTaSoriso klasifikaciis ICD-10-is (1992)
klinikur aRwerolobis Tanaxmad: “somatoformuli aSlilobebis
mTavari niSani aris fizikuri simptomebis ganmeorebiTi warmodgena
samedicino gamokvlevebis daJinebiT moTxovnebTan erTad, miuxedavad
ganmeorebiT miRebuli negatiuri pasuxebisa da eqimTa darwmunebisa
(axsna-ganmartebisa), rom simptomebs ar gaaCnia raime somaturi
safuZveli”. termini ‘somatoformuli’ xmarebaSi Semovida 1980 wlidan,
amerikis fsiqiatrTa asociaciis (afa) mier gamoqveynebul
diagnostikur da statistikur saxelmZRvanelos mesame gamocemis
(DSM-III-s) publikaciis Semdeg. igi Tavs uyris gansxvavebul
diagnostikur erTeulebs, romelTac aerTianebT erTi mTavari
principi – fizikuri simptomis arseboba, romelic ver aixsneba
organuli faqtorebiT. sityva ‘somatoformuli’Aatarebs wminda
aRwerilobiT xasiaTs: sufiqsi ‘form’, romelic tradiciulad
gamoiyeneboda fsiqiatriaSi, miuTiTebs mdgomareobas, romelic
emsgavseba sxva sindroms an darRvevas. anu, martivad rom vTqvaT,
Civilebi iseT fizikur (somatur) daavadebas gamoxatavs, romliTac
pacienti ar aris realurad Sepyrobili.
somatoformuli aSlilobis kategoria, kerZod afa-s mentaluri da
statistikuri sexelmZRvaneloebis Tanaxmad (DSM-III da DSM-IV),
warmoadgens sxeulisa da sulis (body and mind) dayofis, rogorc
dasavluri filosofiuri dualizmis anarekls, romlis Tanaxmad,
samedicino problemis fizikuri da fsiqologiuri axsna-ganmarteba
ganixileba, rogorc alternativebi. amitomac, rodesac pacientis
Civilebi ver aixsneba organuli mizeziT da imavdroulad
gamovlenilia winamorbedi stresuli faqtorebi, igi martivad
miekuTvneba fsiqologiur (fsiqiatriul) darRvevebs. imaTTvis, vinc
ar aris aRzrdili dasavluri filosofiisa da medicinis
10
tradiciebiT, aseTi dixotomia gaugebaria da Seqmnis garkveul
problemebs.
afa-s klasifikaciis Sesabamisad somatoformul aSlilobebs aqvT
Semdegi saziaro niSnebi: simptomebi, romliTac pacienti aris
Sepyrobili, iwvevs distress an darRvevas moRvaweobis mniSvnelovan
sferoebSi; simptomebi ar aris ganzrax an xelovnurad gamowveuli
(intentionally produced) da ar miekuTvneba sxva mentalur darRvevebs.
aSlilobebis es jgufi moicavs warsulSi konversiuli tipis
isteriul nevrozad cnobil darRvevebs. meore jgufis Civilebi –
cnobierebis darRvevis (gaxleCvis) mTeli gama, romelic inicirebulia
fsiqologiuri travmiT, Sevida disociaciur aSlilobaTa jgufSi.
amrigad, isteriuli nevrozi gadanawilda or centralur
klasifikaciur erTeulSi. qvemiT moyvanilia tabula, romelic
uCvenebs Zvels (eqimebisaTvis metad nacnob) klasifikaciaSi asaxul
kategoriebis Sesatyvisobas Tanamedrove klasifikaciebTan.
tabula #3. somatoformuli aSlilobebis kategoriebi ICD-10, ICD-9
da DSM-IV klasifikaciebSi
DSM-IV ICD-10 ICD-9
disociaciuri
aSlilobani
disociaciuri
(konversiuli
aSlilobani) F44
300.1 isteriuli
nevrozi
(disociaciuri tipi)
300.12 disoc. amnezia F44.0 disoc. amnezia
300.13 disoc. fuga F44.1 disoc. fuga
F44.2 disoc.stupori
F44.3 transi
somatoformuli
aSlilobani
300.11 konversiuli
aSliloba
F44.4 disociaciuri
motoruli
300.1 isteriuli
nevrozi
11
motoruli
simptomiT an
deficitiT
aSlilobebi
gulyrebiT an
krunCxvebiT
F44.5 disociaciuri
konvulsiebi
sensoruli
simptomebiT an
deficitiT
F44.6 disociaciuri
anesTezia da
mgrZnobelobis
dakargva
Sereuli
simptomebiT
F44.7 Sereuli
disociaciuri
aSliloba
(konversiuli tipi)
somatoformuli
aSilobani F45
.0 somatizirebuli
aSliloba
300.81 somatizire-
buli aSliloba
aradiferenciuli
somatoformuli
aSliloba
.1 aradiferenciuli
somatoformuli
aSliloba
300.8 sxva nevrozuli
aSlilobebi
300.7 ipoqondria .2 ipoqondriuli
aSliloba
300.7 ipoqondriuli
nevrozi
307.xx tkivilis
aSliloba
.4 gamudmebuli
somatoformuli
tkivilis aSliloba
307.8 fsixalgia
saukuneebis manZilze isteriis qveS igulisxmeboda mdgomareoba,
romelic xasiTdeba mravloboTi, ganmeorebadi somaturi CivilebiT
gadmocemuli dramatuli emociuri gancdiT da auxsneli im droisaTvis
gamovlenili daavadebebiT. miuxedavad Tavisi ZvelberZnuli
warmoSobisa (hystera niSnavs saSvilosnos), isteriis magvari
mdgomareobis aRweriloba moxseniebulia Zvel egviptur wyaroebSi
12
(Cvens welTaRricxvamde 1900 weli) (Gates et al., 1991; Guggenheim 2000). maSin
eqimebs sjerodaT, rom am daavadebis mizezia saSvilosnos gadaadgi-
leba Tavisi Cveuli poziciidan da sxva organoebze zemoqmedeba. es
Tvalsazrisi Camoyalibda im dakvirvebebis safuZvelze, romliTac
mravlobiTi auxsneli simptomebi axasiaTebdaT marto qalebs repro-
duqciulad aqtiur asakSi. Sua saukuneebis epoqaSi dominirebda
‘demonuri’ Sepyrobis Tvalsazrisi, ris gamoc isterias aramunebriv
sawyisebs ukavSirebnen da daavadebiT Sepyrobil pirebs zogjer kidevas
sdevniden.
pirveli eWvi, rom isterias individis fsiqologiur mdgomareobasTan
aqvs kavSiri gamoiTqva XVII saukuneSi Tomas sidenheimis mier (Thomas
Sydenham 1666). man aRniSna isteriisaTvis damaxasiaTebeli Tvisebebi,
rogoricaa sxva daavadebebis imitaciis maRali unari da daakavSira
igi darRveul vnebebTan, rac im droisaTvis iyo cnobili, rogorc
‘warsuli sevdebi’ (antecendent sorrows) (Guggenheim 2000). imavdroulad man
pirvelma aRmoaCina es darRveva kacebSic (Martin and Yutzy 1996).
XIX saukuneSi cnobili frangi eqimebis, pol brikes (Paul Briquet) da
Jan-marten Sarkos (Jean-Martin Charcot) mier gamoiTqva azri, rom isteria
aris centraluri nervuli sistemis dazianebis Sedegi. Sarko
varaudobda, rom simptomebi viTardeba konstituciurad midrekil
pirebSi, rodelac tvinis receptuli nawili imyofeba garegani
stresoris gavleniS qveS. orive mkvlevari amaod cdilobda
gamoevlina isteriis biologiuri substrati, ramac ubiZga maT
CamoeyalibebinaT nervuli sistemis dinamiuri dazianebis hipoTeza,
rac safuZvlad udevs funqciur darRvevebs isteriul pacientebSi.
Sarkos brwyinvale Sedegebma hipnozis gamoyenebisa, rogorc
isteriuli simptomebis gamowvevasa, aseve misi gankurnebis mizniT
dasabami mica SemdgomSi isteriis fsiqodinamiuri modelis
Camoyalibebas. zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT, XIX saukunis
miwuruls zigmund froidi (Sigmund Freud) da iozef broieri (Josef
13
Breuer) uaryofen isteriis organul safuZvels da miakuTvnian
isteriul simptomebs aracnobier fsiqologiur meqanizmebs. froidma
ixmara sityva konversia, romliTac ganmarta miuRebeli ideis
ganiaraReba misi energiis somaturi arxebSi gadayvaniT. procesis
Sedegad Camoyalibebuli simptomebs ki konversiuli simptomebi
uwoda. froidis fsiqodinamiuri koncefciis Tanaxmad isteriuli
(konversiuli) darRvevebis CamoyalibebaSi ori dacviTi meqanizmi devs
safuZvlad – represia da konversia. pirvelis meSveobiT emociurad
datvirTuli idea, romelsac ar SeuZlia iyos gamovlenili
pirovnebis eTikuri an moraluri SezRudvebis gamo, ganidevneba
cnobierebidan da Seinaxeba (excluded & lodged) aracnobierSi. Semdgom
igi ukve gardaiqmneba somatur simptomSi, rasac konversiis meqanizmi
warmoadgens. Sedegad, pirovneba aracnobierad xdeba daculi muqaris
momtani fsiqologiuri travmisagan, Tumca isteriuli (konversiuli)
simptomis gamovlenis xarjze. SemdgomSi pier Janem (Pierre Janet)
erTianobaSi ganixila isteriuli fsiqologiuri da somatoformuli
funqciebi da ivarauda, rom isteriis dros xdeba personis
integrirebuli mentaluri procesebis gaxleCva da maTi
damoukideblad arsebioba. anu disociaciis gamovlena aris ara
mxolod fsiqologiuri (rac tradiciulad ganixileba disociaciis
konteqstSi), aramed somaturi simptomebic. mdgradi xasiaTis Civilebs
man uwoda ‘mentaluri stigmata’ (Nijenhuis 2000). maT miekuTvneba
nawilobrivi an sruli mexsierebis dakargva (amnezia), sensoruli
darRvevebi – anestezia, smenis, mxedvelobis, ynosvisa da gemovnebis
moSla da motoruli funqciis dakargva (Janet 1925). darCenili
aramudmivi simptomebi moicaven pirovnebis cnobierebaSi SeRwevad
disociaciur emociebs, fiqrebs da a.S., somnambulizms, isteriul
Setevebs da disociaciur deliriums. maSasadame, istoriulad
konversiul simptomebs miekuTvneba is ass-ebi, romlebic eWvs badeben
14
nevrologiuri dazianebis arsebobaze, anu fsevdonevrologiuri
simptomebi.
Semdgom periodSi sityva isteria ixmareboda Zalze farTo
konteqstSi, Teatraluri pirovnebis, qalebSi gaRizianebuli qcevis,
SfoTvis an calkeuli simptomis aRsaniSnavad. misi, rogorc
sindromis validobis dasadgenad q.senluisis vaSingtonis
universitetis (misuri, aSS) specialistebma Caatares srulyofili
samecniero gamokvlevebi, ris Sedegad daadgines isteriis
multisimptomuri sindromad gamoyofis siswore da mas ‘brikes
sindromi’ daarqves (Perley & Guze 1962; Woodruff 1968; Merskay 1995).
mentaluri aSlilobebis moqmedi klasifikaciebis Tanaxmad
konversiuli simptomi rogorc obligaturi klinikuri niSani
warmodgenilia or diagnostikur sindromSi. rodesac Civilebi
Semofarglulia sensoruli da/an motoruli funqciis moSliT (rac
nervuli sistemis dazianebas varaudobs), darRvevas konversiuls
uwodeben. aseT SemTxvevaSi sindromi Seicavs mxolod konversiul
simptomebs. rodesac ass-ebi polisimptomaturi xasiaTis arian (anu
moicaven Civilebs organizmis sxvadasvxa sistemebis mxridan da ara
mxolod nervuli) _ aseT mdgomareobas somatizirebuli aSliloba
ewodeba (uaxloes warsulSi ‘brikes sindromi’). am konteqstSi sityva
somatizacia gamoiyeneba somatoformuli aSlilobebis erT-erTi
diagnostikuri erTeulis aRsaniSnavad da aireklavs iseT somatur
distress, rodesac sxvadasxva fiziologiur sistemebSi vlindeba ass-
ebis maRali sixSire. magram istoriulad somatizacia ixmareba aseve
procesis aRsaniSnavad, romelic gulisxmobs ramdenime komponents.
kerZod, somaturi distresis gancdasa da gadmocemas, rodesac
somaturi simptomebi ver aixsneba gamovlenili organuli
cvlilebebiT, pacientis mier simptomebis mikuTvneba seriozul
somatur daavadebas, ris gamoc igi ganuwyvetliv mimarTavs saeqimo
daxmarebas (Lipowski 1987).
15
Tuki Civilebis raodenoba zRvrulze naklebia da mdgomareoba
somatizirebuli aSlilobis kriteriumebs srulad ver akmayofilebs,
igi didi albaTobiT miekuTvneba aradiferenciul somatoformul
aSlilobas. somatizirebuli aSlilobis DSM-IV-sa da ICD-10-s
diagnostikuri kriteriumebi gansxvavdeba erTmaneTisagan. pirvelis
Tanaxmad unda iyos gamoxatuli aranakleb rva ass dakavSirebul 4
sxvadasxva jgufTan: tkivilis, kuW-nawlavis, seqsualuri da
fsevdonevrologiuri (tabula #4). ICD-10 iTxovs yvelaze mcire 6
simptoms CamonaTvalSi mocemuli nebismieri ori jgufidan (an kuW-
nawlavis, an gul-sisxlZarRvTa, an Sardsasqeso da an kanis da
tkivilis sistemidan; ixile tabula #5). orive klasifikaciuri
sistemaSi warmodgenili somatizaciis mTavari moTxovnebi asaxulia
tabula #6-Si.
tabula #4. afa-s mier gamoqveynebuli DSM-IV klasifikaciis
somatizirebuli aSlilobis (300.81) diagnostikuri kriteriumebi
A. 30 wlamde dawyebuli mravali fizikuri Civilebis istoria,
romelsac adgili aqvs ramdenime wlis ganmavlobaSi da mTavrdeba
moTxovnili mkurnalobiT an sagrZnobi darRveviT socialur,
samsaxurebriv an moRvaweobis sxva mniSvnelovan sferoSi.
B. darRvevis mimdinareobis nebismier dros TiToeuli Semdgomi
kriteriumi warmodgenili unda iyos calkeuli simptomebiT:
oTxi tkivilis simptomi (Tavis, muclis, zurgis, saxsrebis,
kidurebis, mkerdis, menstruaciis dros, Sardvisas an seqsualuri
aqtivobis dros)
ori kuW-nawlavis simptomi (gulisreva, Seberiloba, Rebineba
gansxvavebuli vidre fexmZimobis dros, diarea an autanloba
ramdenime sxvadasxva sakvebis mimarT)
16
erTi seqsualuri simptomi (seqsualuri gulcivoba, ereqciis an
eakulaciis disfunqcia, araregularuli menzesi, gadaWarbebuli
menstrualuri sisxldena, gulisreva mTeli fexmZimobis dros)
erTi fsevdonevrologiuri simptomi (iseTi konversiuli simptomebi,
rogoricaa darRveuli koordinacia da wonasworoba, parezi an
adgilobrivi sisuste, ylapvis gaZneleba an yelSi gaCxirvis
SegrZneba, afonia, Sardis Sekaveba, halucinacia, sensoruli
SegrZnebis dakargva, mxedvelobis gaoreba an sibrmave, siyrue,
gulyra; disociaciuri simptomebi, rogoricaa amnezia an gonebis
dakargva sxva tipis vidre gulis wasvla).
C. an (1) an (2):
(1) saTanado gamokvlevebis Semdeg yoveli simptomi B kriteriumidan
ver aixseba srulad zogadTerapiuli mdgomareobiT, an nivTierebis
pirdapiri gavlenebiT (magaliTad, samedicino preparatis an
narkotikis gamoyeneba)
(2) Tuki imavdroulad saxezea simptomebTan dakavSirebuli
zogadTerapiuli sneuleba, somaturi Civilebi an misgan gamomdinare
socialuri da samsaxurebrivi siZneleebi aris gadametebuli imasTan,
Tu ra unda yofiliyo mosalodneli daavadebis mimdinareobis,
fizikuri gamokvlevis da laboratoriuli Sedegebis mixedviT
D. simptomebi ar aris ganzrax gamowveuli an simulirebuli (rogorc
amas adgili aqvs xelovnurad demonstrirebul aSlilobisa [Factitious
Disorder] an simulaciis [Malingering] dros).
17
tabula #5. jmo-s mier gamoqveynebuli mentaluri da qceviTi
aSlilobebis klasifikaciis ICD-10 somatizirebuli aSlilobis
(F45.0) diagnostikuri kriteriumebi
A. unda iyos mravlobiT da variabelur somatur simptomebze
Civilebis Tundac 2 wlis istoria. simptomebi ver aixsneba romelime
gamovlenili somaturi daavadebiT (nebismieri ukve cnobili somaturi
darRvevebi ar xsnis somaturi Civilebis simZimes, masStabs,
nairsaxeobas da Seupovroba an masTan dakavSirebul socialur
unarSezRudulobas).
B. simptomebiT Sepyroba iwvevs mudmiv distress, ris gamoc pacienti
iRvwis ganmeorebiTi (sami an meti) konsultaciebisa an mTeli rigi
gamokvlevebisaTvis jandacvis pirveladi rgolis an viwro profilis
eqimebTan. samedicino daxmarebis miuwvdomlobis pirobebSi (finansuri
an sxva mizeziT) unda iyos warmodgenili gamudmebuli TviT-
mkurnaloba medikamentebiT an mravaljeradi konsultaciebi
adgilobriv mkurnalebTan.
C. mudmivi uaris Tqma samedicino rwmunebis miRebaze, rom ar aris
somaturi simptomebis adekvaturi fizikuri mizezi (diagnozis
gamotanas ar uSlis xels am mtkicebebis mokle xniT miReba,
magaliTad, ramdenime kviris manZilze gamokvlevebis dros an maT
Semdeg).
D. unda iyos aranakleb eqvsi an meti simptomisa Semdegi
CamonaTvalidan, da warmoadgendes Tundac or sxvadasva jgufs:
kuW-nawlavis simptomebi
(1) muclis tkivili;
(2) gulisreva;
(3) gazebis dagrovebisa an Seberilobis SegrZneba;
(4) cudi gemo pirSi, an nadebiani ena;
(5) Civilebi Rebinebaze an sakvebis regurgitaciaze;
18
(6) Civilebi kuW-nawlavis xSir moqmedebaze an siTxis dakargvaze
ukanalidan;
gul-sisxlZarRvTa simptomebi
(7) qoSini yvelanairi daZabvis gareSe;
(8) tkivilebi gulmkerdis areSi;
Sardsasqeso simptomebi
(9) dizuria an Civilebi xSir Sardvaze;
(10) arasasiamovno SegrZnebebi genitaliebSi an maT irgvliv;
(11) Civilebi saSvilosnodan ucnaur an Warb gamonadenze;
kanis da tkivilis simptomebi
(12) dalaquli an uferuli kani;
(13) tkivilebi kidurebSi an saxsrebSi;
(14) arasasiamovno dabuJebis an Cxvletis SegrZneba;
E. umeteswilad gamosaricxi mizezebi. simptomebi ar vlindeba mxolod
nebismieri Sizofrenuli an masTan dakavSirebuli aSlilobebis dros
(F20-F29), nebismieri afeqturi aSlilobebis (F30-F39) an panikuri
aSlilobis dros (F41.0).
tabula #6. somatizirebuli aSlilobis gansxvavebuli koncefciebis
maxasiaTeblebi
koncefcia DSM-IV ICD-10
simptomTa minimaluri
raodenoba
8 6
xangrZlivoba dawyeba 30 wlamde 2 weli
gavlena cxovrebaze + +
samedicino daxmarebis
gamoyeneba
+ +
simptomTa jgufebi 4 2
19
maSin, rodesac klinikur suraTSi algiuri simptomebia
warmodgenili, rac pacientis cxovrebis seriozul distress iwvevs
da sadac savaraudoa uSualo kavSiri fsiqologiur faqtorebTan –
msgavs kategorias tkivilis aSliloba ewoda. ipoqondria ki
tradiciulad is mdgomareobaa, rodesac pirovneba Sepyrobilia SiSiT
an rwmeniT, rom mas sWirs seriozuli daavadeba an garkveuli
defeqti garegnobaSi. am kategoriis moTavsebam somatoformulis
jgufSi miuxedavad misi msgavsebisa obsesiur-kompulsiuri speqtris
aSlilobebTan, ganapiroba im momentma, roca mis dasadgenad unda
gamoiricxos somaturi daavadeba, romlis arseboba ase sjera
pacients.
miuxedavad Tavisi msgavsebisa, somatoformuli aSlilobebSi
Semaval sindromebs gaaCniaT maTTvis damaxasiaTebeli niSnebi,
riTiTac SeiZleba maTi gansxvavba erTmaneTisagan (tabula #7).
tabula #7. somatoformuli aSlilobebis diferenciacia
pacientis yuradreba mipyrobilia:
ipoqondria fizikuri simptomebis
mniSvnelobaze (darRveuli
Semecneba)
somatizirebuli
aSliloba
mravlobiT auxsnel fizikur
simptomebze (darRveuli
SegrZneba)
sxeulis dismorfuli
aSliloba
garegnobis avadmyofur
warmosaxvaze
konversiuli aSliloba motoruli an sensoruli
funqciis darRvevaze, romelic
male aRmocendeba cxovrebiseuli
stresis an konfliqtis Semdeg
tkivilis aSliloba mkveTr tkivilze, sadac
20
fsiqologiur faqtorebs wvlili
Seaqvs tkivilis dawyebaSi,
siZliereSi da mis
xangrZlivobaSi
somatoformuli aSlilobani ar aris erTaderTi magaliTi, rodesac
fizikuri simptomebi da niSnebi dakavSirebulia fsiqiatriul
mdgomareobebTan (gigineiSvili, 2005). amis mkafio magaliTebia:
JrJolva, gaxSirebuli guliscema, zerele da gaZnelebuli sunTqva da
mravali sxva somaturi simptomebi panikuri aSlilobisas, Sekruloba,
pirSi simSrale da wonis dakleba ki _ depresiisas. magram, Tu am
ukanasknel SemTxvevebSi, es urTierTkavSiri somaturi simptomebisa
da fsiqiatriuli diagnozisa advilad misaRebia pacientisTvis da
jandacvis pirveladi rgolis eqimisTvis, ris Sedegadac dgeba mTeli
sqema RonisZiebebisa am mdgomareobis dasaZlevad, pirvel SemTxvevaSi
viTareba sawinaaRmdegoa. jer erTi pirveladi jandacvis eqimebs,
Tveebisa da wlebis manZilzec ki daudgeneli rCebaT somatoformuli
aSlilobis diagnozi. pacienti darwmunebuli aris gamouvleneli
darRvevis fizikur warmoSobaze da aseve darwmunebulia, rom fsiqika
ar TamaSobs aranair rols daavadebis ganviTarebaSi (Crimlisk et al. 2000;
Rief et al. 2004). rodesac, sabolood, pacienti xdeba informirebuli
diagnozis Sesaxeb, rogorc wesi, is ar aris ganwyobili miiRos igi.
aqedan gamomdinare, zemoT moyvanili SemTxvevebisagan gansxvavebiT,
erTgvari gaugebroba yalibdeba pacientsa da eqims Soris
diagnostikuri procesis dros. amitomac pacienti cdilobs mimarTos
sxva eqimebs, Caitaros damatebiTi gamokvlevebi da aseve gaiaros
mkurnalobis kursebi (qirurgiuli Carevebis CaTvliT), romelic ar
aris am dros gamarTlebuli. msgavsi qcevis paterni miCneulia,
rogorc avadmyofis araadekvaturi qceva (inadequate illness behaviour),
radgan pacienti iTvisebs avadmyofis rols, miuxedavad somaturi
21
daavadebis damamtkicebeli monacemebis ararsebobisa (Scicchitano et al.
1996).
magram garda fsiqokuri aSlilobebisa aris ramdenime somaturi
paTologia, romelic SeiZleba gamovlindes imdenad mravalferovani
da imavdroulad aramkafio simptomebiT, rom klinicists eWvi
gauCndes somatoformuli, kerZod somatizirebuli aSlilobis
arsebobaze. maT Soris aris gafantuli sklerozi, sxva neiropaTiebi,
sistemuri wiTeli mglura, mwvave xangamoSvebiTi porfiria, sxva
hepaturi da hematopoeturi porfiriebi, zogierTi qronikuli
infeqcia, miopaTiebi da vaskulitebi (Betts 1997). aRniSnuli
mdgomareobebi iwyeba disiminirebuli, araspecifiuri subieqturi
simptomebiT da tranzituli (xanmokle) an orazrovani fizikuri
niSnebiT an laboratoriuli cvlilebebiT. nevrologis
gansakuTrebul interess ibyrobs somatizirebuli aSlilobis
diferenciacia miasTeniasa da gafantul sklerozTan (gigineiSvili d.
2005).
miasTenias safuZvlad udevs imunodamokidebuli, nervkunTovani
gadacemis moSla, romlis dros vlindeba garkveuli kunTebis
sisuste. aRniSnuli sisuste, rogorc wesi, matulibs datvirTvis
Semdeg da klebulobs mosvenebul mdgomareobaSi.
aRniSnuli paTologia saWiroebs diferenciul diagnostikas,
rogorc garkveul nevrologiur paTologiebTan, aseve fsiqiatriul
aSlilobebTan. sayuradReboa, rom hiperdiagnostika ormxriv
saxifaToa: depresiuli an nevrozuli mdgomareobebi SesaZloa iyos
SecdomiT Sefasebuli, rogorc miasTenia da piriqiT. literaturaSi
aRwerilia SemTxvevebi (Lishman 1998), rodesac pacientebSi CivilebiT
sisusteze da daRlilobaze antiqolinerguli testi iZleva placebo
efeqts, miT ufro, Tu igi ar aris gadamowmebuli kunTis Zalis
obieqturi SefasebiT. testis cru pozitiuri Sedegebi safuZvlad
22
udevs miasTeniis diagnozs da pacientis mxridan antiqolinerguli
preparatebis uzomo da araswor miRebas.
meore mxriv, miasTenia sawyis stadiaze SeiZleba miCneul iqnas
konversiul (an sxva nevrozul) aSlilobad. emociis garkveuli
gavlena sisusteze, klinikuri niSnebis mravalferovneba da
fsuqtuacia, anamnezSi fsiqologiuri darRvevebis faqtebi safuZvels
uyris mentaluri aSlilobis arsebobis varauds (Nicholson et al. 1986).
Tuki miasTeniis sawyis etapze kunTTaAjgufi, romelSic vlindeba
sisuste, profesiuli saqmianobasTan aris uSualo kavSirSi, Civilebi
aRiqmeba rogorc samsaxurebrivi viTarebiT simulirebuli ‘krampi’,
moulodnelad ganviTarebuli qveda kidurebis sisuste varjiSis
Semdeg ki - konversiul (isteriul) krunCxvad. klinikuri simptomebis
gamovlenidan miasTeniis diagnostireba pacientTa mexuTedSi 2 wlis
Semdeg xdeba (Oosterhuis & Wilde 1964; Sneddon 1980). magram, amJamad
eleqtrofiziologiuri da imunologiuri (antiqolinesTerazuli
receptorebis antisxeulebis gansazRvra SratSi) testebis arsebobis
pirobebSi msgavsi Secdomebis ricxvi sagrZnoblad Semcirebulia.
isteriisa da gafantuli sklerozis gansakuTrebuli
urTierTdamokidebuleba warsulSi yuradRebas imsaxurebda.
daavadebis sawyis stadiaze did siZneles hqmnis mkafio diferenciacia
am or darRvevas Soris. gamoTqmuli iyo mosazreba, rom gafantul
sklerozs mogvianebiT stadiaSi axasiaTebs isteriuli simptomebis
gamovlena da es miewereboda SesaZlo erTian paTofiziologiur
meqanizmebsac ki (Brain 1930; Lishman 1998). Tumca, pratis (Pratt 1951)
kvlevam ar daamtkica es mosazreba. gasaTvaliswinebelia
‘gaSterebuli gulgrilobis’ (eiforiis gamomxatveli gafantuli
sklerozis mqone pacientebSi) msgavseba ‘mSvenier gulgrilobasTan’ (la
belle indifference). pacientebi ‘mSvenieri gulgrilobiT’ ver axerxeben
Seafason TavianTi darRvevebis mniSvneloba. fsiqodinamiuri
TvalsazrisiT, es fenomeni asaxavs pacientis mxridan daavadebis
23
uaryofas an represias (ixileT TavSi ‘konversiuli aSliloba’). Tavis
tvinis qsovilis dazianebis dros, upriania msgavs simptoms ewodos
anosodiaforia (anosodiaphoria) anu mdgomareoba, rodesac pacienti
cerebruli dazianebiT ver aRiqvams Tavis nevrologiur deficits.
gafantuli sklerozis diagnostika efuZneba klinikur gamokvlevas,
romelic avlens sivrceSi da droSi disiminirebul niSnebs.
birTvuli magnitur-rezonansuli gamosaxva Zalze informaciulia da
amJRavnebs qerqqveSa TeTri nivTierebis ovalur dazianebebs,
orientirebuls gverdiTi parkuWebis perpendikularulad. axali kera
irTavs rentgenokontrastul gadoliniums saSualod oTxi kviris
ganmavlobaSi. miuxedavad imisa, rom ar arsebobs gafantuli
sklerozis specifiuri paTognomuri diagnostikuri meTodi, Tav-
zurgtvinis siTxis gamokvleva, sadac vlindeba IgG-s momatebuli
koncentracia, klinikur gamovlinebebTan erTad xels uwyobs
diagnozis gamotanas.
gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom somatoformuli
aSlilobani ar aris sakmarisad Seswavlili, arc meta-analizma da
arc faqtebze dayrdnobilma medicinam (evidence-based medicine)
mniSvnelovani araferi Semata am sferos (Silber and Pao 2003). es
ganpirobebulia Tavad am jgufis aSlilobebis diagnostikuri da
klinikuri TaviseburebiT da maTi Semswavleli kvlevebis empiriuli
xasiaTiT. amitomac, nebismieri dakvirveba, Tundac mcirericxovan
pacientTa jgufze, warmoadgens interess da SeiZleba mniSvnelovnad
gaafarTovos Cveni warmodgena am darRvevebze.
24
epidemiologia
ass-s gavrceleba jandacvis pirvelad qselSi maRalia (20-33%;
Kroenke 2003; Rosendal et al. 2005). Catarebuli kvlevebis safuZvelze
gamovlinda (Hamilton et al. 1996; Reid et al. 2001; Maiden et al, 2003), rom
auxsneli samedicino simptomebis mqone pacientTa ricxvi meryeobs 29-
dan 35%-de sxvadasxva profilis klinikebTan arsebul
specializirebul ambulatoriebSi (kardiologia, revmatologia,
gastroenterologia da nevrologia). iqedan garkveuli wili eWiraT
depresiul da SfoTvis aSlilobebs. ass-ebis erT-erTi yvelaze
maRali maCvenebeli (33%) aReniSna pirvelad pacientebs Soris,
romlebic mimarTaven nevrologiur klinikis ambulatorias (Carson et
al. 2000).
rac Seexeba saerTo populaciur maCveneblebs, aq kvlevebi mcirea
da monacemebi sxvadasxvanairi. kanadaSi Catarebuli qalaqis
mosaxleobis gamokiTxvis Tanaxmad bolo 12 Tvis ganmavlobaSi
respondentTa 10.5%-Si gamovlinda Tundac erTi ass-i. maT Soris
yvelaze xSiri Civilebi moicavda ZvalkunTovan (30.3%-Si) da
gastroenteralur (17.7%-Si) tkivilebs (Kirmayer et al. 2004). tkivilis
simptomebi iyo mosaxleobis yvelaze xSiri Civili bolo ori wlis
ganmavlobaSi sxva farTomasStabian kvlevaSi, sadac
specializirebuli somatoformuli simptomebis kiTxvari
(SemuSavebuli, rogorc DSM-IV aseve ICD-10 kriteriumebis mixedviT)
iyo simptomTa gamovlenis mTavari iaraRi (Rief et al. 2001). welis da
saxsrebis tkivili – 30 da 25%-Si Sesabamisad, gastrointestinaluri
da kardialuri simptomebidan ki tkivili muclis areSi da guliscema
Tanabrad gamovlinda 11%-Si.
saerTod, unda iTqvas, rom funqciuri xasiaTis Civilebi xSiria
saerTo populaciaSi, magram marto mcire nawili aris dakavSirebuli
fsiqiatriul darRvevebTan. umetesoba ki aris tranzitoruli
25
xasiaTis, ara aqvs kavSiri fsiqikur aSlilobebTan da advilad
ganikurnebian gadarwmunebis Sedegad.
somatoformuli aSlilobebis epidemiologiur maCveneblebze
dayrdnobiT, yvelaze didi wili modis aradiferenciul
somatoformul aSlilobaze (Fink et al., 1999, Kirmayer & Robbins 1991; Smith
et al., 2005) da ara somatizirebul aSlilobaze, radgan ukanaskneli
warmoadgens yvelaze dramatul da qronikul gamovlenas
somatizaciis klinikur speqtrSi.
aradiferenciuli somatoformuli aSlilobis gavrceleba
mosaxleobaSi sxvadasxva monacemebiT meryeobs 13.8%-19.7% (Faravelli et al.
1997; Grabe et al. 2003). germaneli kvlevarebis mier SeTavazebuli
alternatiuli variantiP- polisimptomaturi somatoformuli
aSliloba, romelic garkveulad warmoadgens somatizirebuli da
aradifereciuli aSlilobis sinTezs (Rief et al. 1999) gamovlinda
mosaxleobis 12.5%-Si (Rief et al. 2001).
jandacvis pirvelad rgolSi ki somatoformuli aSlilobebi
gamovlenilia 22.3% da 30.3%-Si (ICD-10 da DSM-IV kriteriumebis
Sesabamisad). jmo-s klasifikaciis Tanaxmad yvelaze xSiri
somatoformuli aSlilobebidan iyo avtonomiuri disfunqcia (12.5%),
xolo danarCeni diagnostikuri erTeulebidan maRali gavrceleba
axasiaTebda tkivilis aSlilobas – 7.3% da somatizirebul
aSlilobas – 5.7%. afa-s kriteriumebis mixedviT ki yvelaze xSiri iyo
aradiferenciuli somatoformuli aSliloba (27%), radgan igi jmo-s
kriteriumebisagan gansxvavebiT moiTxovs mxolod erTi
somatizirebuli simptomis arsebobas (Fink et al. 1999). zogadi profilis
eqimebis unari, gamoavlinon somatoformuli aSliloba, iyo maRali
da meryeobda 50-71% jmo-s kriteriumebiT da 36-48% afa-s
kriteriumebiT, rac miuTiTebs am problemis gavrcelebas gacilebiT
Sors fsiqiatriuli sivrcidan.
26
bolo wlebSi gamoqveynebuli monacemebis Tanaxmad sa-s sixSire arc
ise dabalia zogadTerapiuli profilis stacionarSi (anu jandacvis
meorad rgolSi) moxvedril pacientebs Soris (18.2-20.2% [Fink et al., 2004;
Meng et al, 1999]) da igi kidevac metia nevrologiuri klinikis
pacientebs Soris (20.5-25% [Ekstrand et al., 2004; Fink et al., 2005]).
Cveni kvlevis masalas warmoadgenda akad. p.sarajiSvilis sax.
nevrologiisa da neiroqirurgiis institutis klinikuri nevrologiis
ganyofilebaSi 2000-2001 wlebSi moTavsebuli pacientebi. aRniSnul
kohortaSi (n=623) somatoformuli aSlilobebis sixSire (ICD-10
kriteriumebis Tanaxmad) iyo 3.69%. sxva mentaluri darRvevebidan
aRsaniSnavia depresia (0.64%) da SfoTviTi aSlilobebi (0.64%).
klinikuri gamokiTxva warmoebda neirofsiqiatris mier institutSi
SemuSavuli mentaluri statusis Semfasebeli skalis safuZvelze.
diagnozi ismeboda ICD-10 mentaluri da qveviTi darRvevebis
klasifikaciis kvleviTi diagnostikuri kriteriumebis Tanaxmad (WHO,
1993). aRniSnuli interviu utardeboda mxolod im pacientebs,
romlebSic diagnostikuri procesis Sedegad nevrologiuri
simptomatikis organuli xasiaTi eWvis qveS dadga. somatoformuli
aSlilobebis jgufSi Semavali diagnostikuli erTeulebis
gavrceleba mocemulia tabula #8 (Гигинейшвили Д.А., Шакаришвили Р.Р.
2006b).
konversiuli aSlilobis diagnozi gawerisas sWarbobda sxva sa
diagnozebs Soris (69.6%). sxva diagnozebis sixSire iyo Semdegnairi:
somatizirebuli aSliloba – 13%; somatoformuli vegetatiuri
disfunqcia – 8.7%; ipoqondriuli da aradiferenciuli – 4.3%
TiToeuli. sruli kohortis (23 pacienti) saSualo asaki iyo 27.8(±10.1)
weli, qalebi (61%) dominirebdnen mamakacebze (39%).
27
tabula #8. somatoformuli aSlilobebis gavrceleba nevrologiur
klinikaSi hospitalizirebul pacientebs Soris
sruli kohorta (n=623) somatoformuli
aSlilobebi
2000w
(n=298)
2001w
(n=325) N (%) genderuli
Sefardeba
(md/mamr)
saSualo
asaki
(diapazoni)
somatizirebuli
aSliloba
2 (0.67%) 1 (0.31%) 3 (0.48%) 2/1 30 (20-41)
konversiuli/
disociaciuri
aSliloba:
krunCxvebiT
sxva motoruli
stuporiT
Sereuli
9 (3.02%)
7
1
2
7 (2.15%)
5
1
1
16
(2.57%)
9/7 27.6 (16-47)
ipoqondriuli - 1 1 (0.16%) 0/1 32
aradiferenciuli
somatoformuli
- 1 1 1/0 15
somatoformuli
vegetatiuri
disfunqcia
1 (0.34%) 1 2 (0.32%) 2/0 31 (22-40)
jami 12 11 23
(3.69%)
14/9 27.8 (15-47)
Sedegebma aCvena, rom sa-s Soris konversiulis diagnozi iqna
gamotanili yvelaze xSirad (16/23). es iyo mosalodneli, radgan
umTavresi moTxovna am diagnstikuri erTeulis gamosatanad aris
nevrologiuri daavadebebis simptomTa msgavseba. analogiuri Sedegi
iqna gamovlenili holandiur naSromSi, sadac konversiuli diagnozis
wili sxva fsiqiatriul diagnozebis Soris iyo 66.7% nevrologiur
klinikaSi da 26.1% - zogadTerapiul klinikaSi (Thomassen et al., 2003).
28
magram somatoformuli aSlilobebis gavrceleba hospitalizirebul
pacientebs Soris Cveni SedegebiT Tanaxmad ar aRemateba 4%-s, rac
sagrZnoblad dabalia, vidre 20.5-25%, rac moyvanilia bolo wlebis
naSromebSi. daniur kvlevaSi (Fink et al., 2005) fsiqologiuri sindromis
gamosavleni mTavari iaraRi iyo SCAN (neirofsiqiatriaSi klinikuri
Sefasebis megzuri), rac warmoadgens sakmaod farTo da
detalizirebul diagnostikur instruments mentaluri darRvevebis
gamosavlenad (Hiller & Janca, 2003). miRebuli monacemebis safuZvelze ICD-10
fsiqiatriuli diagnozebi ismeboda konpiuteruli programis
daxmarebiT. avtorebi aRniSnaven, rom SCAN pozitiuri pacientebis
mxolod 55.3% iqna gamocnobili nevrologebis mxridan klinikuri
Sefasebis safuZvelze, rac SesaZlebelia xsnides Cvens mier miRebul
dabal monacemebs. aseve gamotanili klinikuri diagnozebis Soris
Tavad nevrologiur daavadebebs ekava ara umetesi erTi mesamedisa
(29.3%). aseve maRali iyo somatoformuli diagnozebis Tanaarseboba sxva
mentalur darRvevebTan (60%-de), aRniSnuli metyvelebs daniur kvlevis
masalisa da Cveni kohortebis arahomogenurobaze., vinaidan Cven
kvlevaSi yuradreba davuTmeT im SemTxvevebs, sadac nevrologiuri
somatizacia iyo klinikurad wamyvani an erTaderTi mentaluri
darRveva. amerikul kvlevaSi (Ekstrand et al., 2004) skriningis instruments
warmoadgenda PRIME-MD kiTxvari, romelsac avsebda pacienti. am
gamokvlevis Sedegebi ar iZleva calkeuli diagnozis gamotanis
saSualebas, Tumca miakuTvnebs darRvevas somatoformuls an
depresiuls. somatoformuli iqna miCneuli is mdgomareoba, sadac sami
an meti qronikuli da mainvalidizirebeli ass iyo warmodgenili.
amavdroulad sa diagnozebidan 59.3% (35/59) iyo Tanaarsebuli
nevrologiur daavadebasTan. am ricxvis gamoklebis Semdeg gamodis,
rom sa safuZvlad edo pacientis mimarTvianobas nevrologiur
klinikaSi 10.2%-Si. es garkveulad uaxlovdeba Cvens monacemebs. magram
mTavari gansxvaveba devs meTodologiaSi – winamdebare kvlevaSi Cven ar
29
CavutareT mTel kohortas neirofsiqiatriuli gamokvleva, aramed
mxolod imaT, romelTac gamoericxa nevrologiuri daavadeba. Tavisi
wvlili SeiZleba Seitanos aseve momarTvianobis suraTma, romelzec
qveynis socio-ekonomiuri faqtorebi axdenen gavlenas. aradamakmayo-
filebelma socialurma pirobebma da mosaxleobis mcire nawilis Cabmam
srulfasovani samedicino dazRvevis sistemaSi SeiZleba ganapirobos
qronikulad mimdinare, sicocxlisaTvis arasaxifaTo daavadebebis mqone
pacientebis mxridan samedicino momsaxureobis iSviaTi moTxovna.
Cveni Sedegebi miuTiTebs, rom nevrologiuri Civilebis gamomwvevi
organuli dazianebis argamovlenis pirobebSi, maRalia am simptomebis
gamomwvevi fsiqologiuri darRvevis arsebobis Sansi, rac srulad
exmaureba zemomoyvanil gamokvlevas (Ekstrand et al., 2004). meore mxriv,
rodesac aris raime nevrologiuri daavadebis arsebobis monacemebi,
nevrologi SesaZlebelia ar cdilobs Tanaarsebuli fsiqologiuri
darRvevis gamovlenas, radgan es aris misi amocanisa da
profesionalizmis miRma.
boloSi aRsaniSnavia, rom fns-is da mis safuZvlad arsebul sa-s
arcTu umniSvnelo sixSire nevrologiur samsaxurSi miuTiTebs
detaluri neirofsiqiatriuli gamokvlevis saWiroebaze pacientebSi
ass-ebiT rogorc jandacvis pirvelad rgolSi, aseve stacionarSi
moxvedrisas. es nabijebi Seamcireben diagnostikuri procesisaTvis
gankuTvnil dros da xarjebs da daaCqareben pacientis CarTvas
misTvis Sesabamis Terapiul procesSi.
somatizaciis tvirTi
pacientebi mravlobiTi somaturi CivilebiT ara marto wardgebian
mniSvnelovani problemebiT marTvaSi, aramed gaaCniaT funqcionirebis
imdenad mZime darRvevebi, rom isini gadawonian analogiur
cvlilebebs pacientebSi sxva, egreT wodebuli mZime mentaluri
30
daavadebiT, rogoricaa Sizofrenia (Hiller et al. 1997). somatoformuli
aSlilobebidan erT-erTi yvelaze dramatuli – somatizirebuli
aSliloba aris dakavSirebuli funqcionirebis did darRvevasTan
(Escobar et al. 1989). aSS-Si Catarebulma gamokiTxvam aCvena, rom amgvari
pacientebis mier TviTSefasebuli fizikuri funqcionireba iyo ufro
dabali vidre imaTi, vinc Sepyrobili iyo qronikuli organuli
daavadebiT: ass-ebis mqone pirebi TveSi saSualod Svid dRes
atarebdnen sawolSi (Smith et al. 1986). pacientebi somatizaciiT avlenen
sagrZnoblad darRveul maCveneblebs cxovrebis xarisxis
gansxvavebul aspeqtebSi da sakmaod maRal Sromisuunarobis da
samedicino daxmarebis gamoyenebis dones (Ladwig et al. 2001; Jyväsjärvi et al.
2001). naCvenebia, rom funqcionirebis darRvevebi mkafiod matulobs,
roca pacients gaaCnia Tanaarsebuli depresia an/da SfoTviTi
aSliloba (Gara et al. 1998; De Waal et al. 2004). pacientebi somatizaciiT
xSirad mimarTaven pirveladi jandacvis qselis samsaxurs. fineTSi
Catarebuli kvlevis Tanaxmad, somatizirebulTa ricxvi im pacien-
tebSi, romlebic xSirad (rva an metjer) mimarTaven zogadi profilis
eqims, sagrZnoblad metia, imaTTan SedarebiT, vinc ar gamoirCeva
xSiri vizitebiT eqimebTan (28.6% 16-is winaaRmdeg) (Jyväsjärvi et al. 2001).
msgavsi ram SeiZleba iTqvas konversiuli aSlilobis mqone
pacientebzec, kerZod, qronikulad mimdinare simptomebis arsebobisas.
bolodroindelma gamokvlevebma cxadyo, rom qronikul isteriasTan
dakavSirebuli Sromisuunarobis tvirTi gacilebiT metia, vidre es
Cveulebrivi praqtikis mqone fsiqiatrs SeeZlo evarauda (Akagi and
House 2001).
naCvenebia, rom somatoformuli aSlilobebis mqone pacientebis,
rogorc poliklinikuri, aseve stacionarSi hospitalizaciasTan
dakavSirebuli xarjebi 2.2 jer aRemateba imas, rac saSualod
ixarjeba pacientze samedicino qselSi. mkurnalobis 2 wlis Tavze ki
es xarjebi Semcirda, rac miuTiTebs fsiqologiuri mkurnalobis
31
sargeblianobaze ara mxolod samkurnalo TvalsazrisiT, aramed
samedicino daxmarebis xarjebis optimizaciis mizniT (Hiller et al. 2003).
es mosalodnelia, vinaidan avadmyofis qcevasa, romelic vlindeba,
magaliTad, eqimebTan xSir konsultaciebSi, medikamentebis
araadekvatur gamoyenebaSi (somatizaciis mqone pacientis centraluri
gamovlena), da ekonomiur danaxarjebs Soris aris udavod mWidro
kavSiri.
magram xarjianobis maRali maCvenebeli (kerZod, poliklinikuri da
stacionaruli jamuri xarji ori wlis ganmavlobaSi 2500€ da zeviT)
ar aris somatoformuli aSlilobis mqone pacientebis aucilebeli
niSani. igi gansakuTrebiT axasiaTebT imaT, vinc avlens avadmyofis
qcevis paternis, Sromisuunarobis (samsaxurSi), organizmis
TviTSefasebuli sisustis (CABAH) da ipoqondriuli elferis
simptomebis maRal maCveneblebs (Hiller & Fichter 2004). aseve maRalia
maTSi somatizirebuli simptomebiT gamowveuli subieqturi distresis
(wuxilis) gancda, rac SemecnebiTi da kognitiuri procesebis CarTvas
gulisxmobs.
basi da misi kolegebi (Bass et al. 2001) Tavis vrcel naSromSi ixilaven
mizezebs, Tu ratom aris es darRvevebi ase ignorirebuli
fsiqiatrebis mier. upirvelesad, avtorebi aRniSnaven fsiqiatriuli
diagnostikis praqtikis bunebas. somatoformuli aSlilobebi
fsiqiatriuli klasifikaciebis Tanaxmad daiyo dabali gavrcelebis
(prevalence) mqone erTgvar (SedarebiT) homogenur dajgufebad. xolo
somaturi distresis yvelaze xSiri gamovlenebi, rogoricaa
xangrZlivi daRliloba, ZvalkunTovani tkivili da kuW-nawlavis
simptomebi, mkafiod ar arian gadanawilebuli validur (sarwmuno)
kategoriaSi _ ‘aradiferenciuli somatoformuli aSlilobebi’.
rogorc Sedegi, isini ara mxolod Sors arian Semdgomi klinikuri
da kvleviTi ganxilvebisagan, aramed maTi WeSmariti gavrceleba aris
Seufasebeli. sxva mizezad avtorebi asaxeleben fsiqiatrebis met
32
interess ‘seriozul mentalur darRvevebisadmi’, magaliTad,
rogoricaa Sizofrenia da bipolaruli aSliloba. mesame mizezi aris
is, rom fsiqiatrebis umetesoba naklebad urTierTobs zogadi
profilis hospitalTan da amitomac maT gaaCniaT sakmaod SezRuduli
gamocdileba im avadmyofebisagan, romlebic wardgebian ass-ebiT. da
bolo argumenti is gaxlavT, rom msgavsi pacientebi ar mimarTaven
sakonsultaciod fsiqiatrs garkveuli daRis SiSiT. maT aqvT
somaturi Civilebi, romlis asaxsnelad iZebneba fizikuri mizezi, ris
gamoc mimarTva fsiqologiuri SemowmebisaTvis namdvilad ar aris
pacientTa gamokvlevis prioritetul siaSi.
saqarTvelos sinamdvileSic, pacientebi somatoformuli aSlilobiT
zurgs aqceven fsiqiatriul samsaxurs. amis umTavresi mizezi,
rogorc zemoT iyo naxsenebi, mdgomareobs imaSi, rom mravlobiTi
somaturi Civilebi iniRbeba Terapiuli an nevrologiuri darRvevebis
saxiT, amitomac pacienti mimarTavs saTanado samsaxurebis
specialistebs. sxva mizezia pacientis mcdeloba Tavi aaridos
socialur stigmas, rac SeiZleba Sedegad mohyves fsiqiatriuli
samsaxuris mimarTvas. gasaTvaliswinebelia aseve, rom TviT
fsiqiatrebic metad gatacebuli da gaTvicnobierebuli arian ‘sufTa’
fsiqoturi darRvevebiT. amas, aseve, xels uwyobs saqarTveloSi
fsiqologiuri samedicino samsaxuris Canasaxur mdgomareobaSi yofna
(fsiqoTerapiuli SesaZleblobis mimarT warsulSi politikurad
dakveTili siyruis gamoCenis gamo), rac ar aZlevs raime upiratesobas
fsiqiatriul menejments sxva Terapiuli modalobebisagan
gansxvavebiT.
naTelia, rom radgan somatoformuli aSlilobebi yvelaze xSiri
fsiqiatriuli darRvevaa arafsiqiatriul samedicino qselSi (zogadi
profilis saavadmyofoebSi da pirveladi jandacvis qselSi),
gansakuTrebul mniSvnelobas iZens swori saganmanaTleblo politika
profesiuli kadris momzadebaSi. dasavluri mkvlevarebi xazs usvamen
33
saerTo praqtikis eqimebis aradamakmayofilebel Teoriul momzadebas
ass-ebis mimarT, rac maTi azriT susti sauniversiteto da diplomis
Semdgomi swavlebis Sedegia (Rosendal et al. 2005). ingliseli eqimebis
mier (Sharpe et al. 1996) SemoTavazebulia ‘fsiqologiuri medicinis’
kursis aucilebeli swavleba samedicino institutis
studentebisaTvis, rac, avtorTa mosazrebiT, moamzadebs maT momavali
samedicino karierisaTvis. samwuxarod, CvenSi es problema
gadauwyvetelia, radgan samedicino universitetdamTavrebulebs
sakmaod bundovani warmodgena aqvT daavadebebis biofsiqosocialur
modelze, rac saganmanaTleblo programis udavo sisustea.
meore mxriv, zogadi profilis eqimis informaciuloba aseve unda
iyos adekvaturi dRevandelobisadmi. radgan auxsneli somaturi
Civilebis mqone pacientebisaTvis samedicino daxmarebis samsaxurTan
pirveli Sexeba iwyeba poliklinikuri rgolis eqimTan urTierTobiT,
am ukanasknelis momzadeba da ganswavluloba am problemis
gamovlenaSi da Semdgomi menejmentSi, bevrad ganapirobebs pacientis
momaval beds da misi mdgomareobis gamosavals. Tumca, es cxadia, ar
gulisxmobs mxolod zogadi praqtikis eqimis mxrebze amgvari
pacientebis movla-patronobis dakisrebas. dargis cnobil
mkvlevarebs: hilers, rifs, Sarps da sxvebs metad damajereblad
miaCniaT, rom rekomendaciebisa da literaturis miuxedavad,
qronikulad da mZimed mimdinare somatoformuli aSlilobebis
pacientebis srulyofili fsiqologiuri mkurnaloba efeqturia
mxolod da mxolod fsiqosomatur saavadmyofoSi, romelic, sxvaTa
Soris, erTaderTia germaniaSi (Hiller et al. 2003; Rief & Sharp 2004).
am kuTxiT, jandacvis pirveladi rgolis da zogadi profilis
eqimebisTvis garkveul aucileblobas warmoadgens saswavlo kursebi,
sadac isini gaecnobian jandacvis pirveladi rgolis pacientis
movlis fsiqologiur da fsiqiatriul Tanamedrove warmodgenebs da
aspeqtebs.
34
2. fsiqogenuri nevrologiuri simptomebi
sityva konversia gulisxmobs meqanizms, romliTac garkveuli
somaturi simptomebi warmoiSveba aracnobieri gancdebis
transformaciiT. es ukanaskneli warmoadgens ganutvirTav emociebs
(afeqts), dakavSirebul fsiqologiur travmasTan, romlisgan Tavis
daRweva an emociuri gantvirTviT saSualebiT an kidev normaluri
gadasroliT cnobierebaSi ver moxerxda. amgvari froidiseuli axsna
daedo safuZvad konversiis koncefcias da im droidan igi iyeneba
iseTi simptomebis aRsaniSnavad, romlebic nervuli sistemis
funqcionirebis moSlas asaxaven. ’konversiuli simptomebi’ ewodeba
simptomTa limitirebul jgufs da amJamad, miuxedavad Tavisi
fsiqoanalitikuri warmoSobisa, atarebs mxolod aRwerilobiT
Sinaars da ar asaxavs etiologiur paTogenur meqanizms. Tuki
simptomi fsiqologiuri xasiTisaa (mexsierebis dakargva an fuga,
gaucnobierebeli erTi SexedviT mizandasaxuli saqcielebi, romlic
dros pirovnebis TviTaRqma darRveulia), mas dicociaciurs uwodeben.
arsiT konversias da disociacias erTiani safuZveli gaaCnia.
amitomac jmo-s klasifikaciaSi isini Tavmoyrilia erTian seqciaSi
F44 ’disociaciuri (konversiuli) aSlilobebis’ saxeliT. Tumca DSM-
is bolodroindel versiebSi konversiuli da disociaciuri
aSlilobebi arian gansxvavebul jgufebSi. aRsaniSnavia is garemoeba,
rom konversiuli (disociaciuri) simptomebi esadageba pacientis
ideebs (warmodgenebs), Tu rogor unda moiSalos sxeulis nawilis an
azrovnebis funqcia. maSasadame simptomebi atareben ideogenur
xasiaTs.
amJamindel klasifikaciur sistemebSi aracnobieri fsiqologiuri
konfliqti, rogorc simptomis warmoSobis Teoriuli safuZveli ar
aris warmodgenili diagnostikuri kriteriumebis nawilSi. magram
kriteriumebSi aRniSnulia, rom simtomebi warmoiSoba emociuri
35
konfliqtis Sedegad (tabula #8). magaliTad, ICD-10-is Tanaxmad ’unda
vlindebodes fsiqologiuri mizezobrioba droSi naTeli asociaciis
saxiT, stresis momtani movlenebTan da problemebTan an darRveul
urTierTobebTan (Tundac uaryofili iyos pirovnebis mier)’ (WHO,
1992). sxva mniSvnelovan diagnostikis aspeqts warmoadgens
cnobierebis monawileoba somptomebis CamoyalibebaSi. ass-ebi arian
mTavari klinikuri gamovlena ara mxolod sa-ebis dros, aramed
xelovnurad demonstrirebul aSlilobebisa da simulaciis dros.
orive SemTxvevaSi aris daavadebis ganzrax fabrikacia, romlis dros
xdeba raime somaturi an kidevac fsiqologiuri darRvevis imitireba.
da aqac monawileobs ideogenuri komponenti, msgavsad konversiuli
aSlilobisa, rodesac sensoruli an motoruli deficitis klinikuri
gamovlena Seesabameba aramc organuli dazianebisTvis damaxasiaTebel
suraTs, aramed pacientis warmodgenas anatomiaze da fiziologiaze.
simulaciis (Malingering) dros pacienti nebiT da gacnobierebulad
iRebs gadawyvetilebas, rom warmoadginos daavadebis imitacia. es
xorcieldeba garegani sargeblis mizniT, kerZod aaridos Tavi,
rogorc mtkivneul garTulebebs, aseve moipovos Cveulebriv
pirobebSi miuRweveli emociuri mxardaWera an privilegiebi. miznis
miRwevisas an rodesac avadmyofobas ukve ar moaqvT sasurveli
sargebeli, simptomebi TavisTavad alagdeba. xelovnurad
demonstrirebuli aSlilobebis (Factitious disorders) dros aSlilobis
gayalbeba an xelovnurad provocireba aseve xerxdeba nebiT, Tumca
pacienti ver acnobierebs am kompulsiuri saqcielis motivacias da
iTvleba, rom igi gamowveulia aracnobieri fsiqologiuri
saWiroebiT, kerZod ‘pacientis rolis’ miTvisebiT. mouxedavad
amisa,AaseTi pacienti naTlad aRiqvams, rom mas mxolod pretenzia
gaaCnia daavadebis arsebobaze, Tumca ver ayalibebs (rogorc Tavis
Tavis, asve sxvebis winaSe) sxva mizezs, garda samedicino daxmarebis
miRebisa (gigineiSvili d. 2001). avadmyofebi ar eridebian Tavis
36
mowamvlas, dainficirebasa da fizikuri travmis miyenebas rasac
Sedegad moyveba hispitalizacia da mravlobiTi diagnostikuri da/an
qirurgiuli Carevebi. yvela aRniSnul SemTxvevaSi klinikuri
simptomebi ar aris gamowveuli raime somaturi daavadebiT. magram sa-
ebis dros simptomebi ar aris ganzrax an simulaciis Sedegad
warmoCenili da ar imyofebian nebiTi kontrolis qveS. am
mdgomereobebis ganmasxvavebeli ganmsazRvreli kriteriumebi
moyvanilia tabula #10-Si. magram klinikur praqtikaSi, rodesac
pacienti wardgeba wminda subiqtrui simpotomebiT, romlis asranairi
kavsiri ar gaacnia raime organuli dazianebastan an travmas ass-s
mikuTvneba aSlilobebis romelime am sam jgufs warmoadgens
usazrvrod znel amocanas, Tuki miviRebT mxedvelobaSi im faqts, rom
avadmyofobas avtomaturad moaqvs garkveuli SeRavaTebi da
gantavisufleba socialuri valdebulebebisagan (skola an samsaxuri).
tabula #9. afa-s mier gamoqveynebuli DSM-IV klasifikaciis
konversiuli aSlilobis (300.11) diagnostikuri kriteriumebi
A. erTi an meti simptomi an deficiti, romelic moicavs nebiT
motorul an sensorul funqcias, rac varaudobs nevrologiur an
sxva zogadTerapiul mdgomareobas.
B. miCneulia, rom fsiqologiuri faqtorebi dakavSirebulia
simptomTan an deficitTan, vinaidan simptomis an deficitis dawyebas
an xelmeored gamwvavebas win uswrebs konfliqtebi an sxva
stresorebi.
C. simptomebi ar aris ganzrax gamowveuli an simulirebuli (rogorc
amas adgili aqvs xelovnurad demonstrirebul aSlilobisa [Factitious
Disorder] an simulaciis dros [Malingering]).
D. saTanado gamokvlevebis Semdeg simptomi an deficiti ver aixsneba
srulad zogadTerapiuli mdgomareobiT an nivTierebis pirdapiri
37
gavleniT, an rogorc ama Tu im kulturis mier sanqcionirebuli
qceva an gamocdileba.
E. simptomi an deficiti iwvevs klinikurad TvalsaCino (sagrZnob)
distress, an cvlilebas (darRvevas) socialur, samsaxurebriv an
moRvaweobis sxva mniSvnelovan sferoebSi, an iZleva samedicino
gamokvlevis safuZvels.
F. simptomi an deficiti ar aris SezRuduli tkiviliT an seqsualuri
disfunqciiT, ar vlindeba gansakuTrebulad somatizirebuli
aSlilobis dros da ukeT ver aixsneba sxva mentaluri aSlilobiT.
gamoavlineT simptomis an deficitis saxe:
motoruli simptomiT an deficitiT (darRveuli koordinacia an
wonasworoba, dambla an lokaluri sisuste, ylapvis gaZneleba an
‘yelSi gaCxirvis’ SegrZneba, afonia da Sardis Sekaveba)
sensoruli simptomebiT an deficitiT (Sexebisa da tkivilis
SegrZnebis dakargva, mxedvelobis gaoreba, sibrmave, siyrue da
halucinaciebi)
gulyrebiT an krunCxvebiT (Seicavs gulyrebs an krunCxvebs nebiTi
motoruli an sensoruli komponentebiT)
warmodgenili Sereuli simptomebiT (maSin, rodesac saxezea
simptomebi erTze meti kategoriidan)
tabula #10. fsiqogenuri simptomebisa da niSnebis diferenciuli
diagnozi
somatoformuli
aSlilobebi
xelovnurad
demonstrirebuli
aSlilobebi
simulacia
motivaciis
gacnobiereba
ar vlindeba ar vlindeba vlindeba
gayalbebis
gacnobiereba
ar vlindeba vlindeba vlindeba
38
Tanamedrove koncefciebis Tanaxmad, somatizirebuli da konversiuli
aSlilobebi gansxvavdebian erTnmaneTisagan mxolod ass-ebis
raodenobiT da maTi klinikuri xasiaTiT. konversiuli aSlilobas
miakuTvnian simptomebs, romlebic asaxaven sensoruli da motoruli
funqciebis (anu nevrologiuri) moSlas gamokveTili tkivilis
komponentis gareSe. yvela sxva SemTxvevebi, romelic gamoirCeva
Civilebis simravliT da maTi mikuTvnebiT organizmis sxvadasxva
sistemebidan Sedian somatizirebuli aSlilobis kategoriaSi.
somatizirebuli aSliloba arc ise iSviaTad vlindeba im pirebSi,
romlebic manmade iyvnen diagnostirebuli konversiuli aSlilobiT.
aseve xelovnurad demonstrirebuli aSlilobis mqone pirebs
SeiZleba aRmoaCndes somatizirebuli aSliloba (Bass & Gill, 2000).
maSasadame konversiuli simptomebi (anu fsiqologiuri konfliqtebisa
da problemebis simboluri gadawyveta) SeiZleba gvxvdebodes mxolod
sa-ebis dros (kerZod, konversiulisa da somatizirebulis), maSin
rodesac fsevdonevrologiuri simptomi ki gvxvdeba rogorc sa-ebis
(maSin mas ukve konversiul uwodeben), aseve simulaciisa da
xelovnurad demonstrirebuli aSlilobebis dros.
simptomebis generaciis meqanizmi
gamovlenilia mTeli rigi faqtorebisa, romelsac wvlili Seaqvs
somatizirebuli simptomis ganviTarebaSi. naCvenebia, rom es
sxvadasxvanairi faqtori ar aris urTierTgamomricxavi da xSirad
ramdenime maTgani moqmedebs erTdroulad. Cven SevecdebiT
CamovTvaloT zogierTi maTgani:
1. gaZliereba (Amplification)
gaZlierebis koncefcia iyo gacxadebuli barskis mier (Barsky 1979).
is eyrdnoba im dakvirvebas, rom yvela adamiani erTnairad ar
pasuxobs (reagirebs) sxeulis SegrZnebebze, zogierTTaTvis simptomi
39
ufro mtkivneuli, problemuri da mainvalidebelia. faqtorebs Soris,
romelic ganapirobebs gaZlierebas moixsenieba konstituciuri
niSnebi, xasiaTobrivi mdgomareoba, kulturaTa faqtorebi da
fsiqosocialuri stresorebi.
2. sargeblebi (Gains)
avadmyofis rolSi yofnas mohyveba bevri upiratesoba (privilegiebi
– Primdore et al. 2004). zogierTi maTgani aris aSkara – rogoricaa
invalidobis pensia an ganTavisufleba samxedro valdebulebisagan.
sxva SemTxvevaSi sargebeli naklebad naTelia, magaliTad, mSoblis an
meuRlis pasuxismgeblobidan Tavis arideba. avadmyofoba aZlevs
subieqts imis racionalur axsnas, Tu ratom ver funqcionirebs igi
ise warmatebulad, rogorc surda. sargebeli, rogorc avadmyofis
roli xels uwyobs somatizaciis mudmivobas (Barsky 1999).
3. komunikaciis saSualeba
Tu pirovnebas gaaCnia siZneleebi azrebisa an grZnobebis pirdapiri
gamoxatvisas, an isini socialurad miuRebelni arian, man SeiZleba
komunikaciisaTvis gamoiyenos somaturi simptomebi.
4. aleqsiTimia (Alexithymia)
aleqsiTimiur adamians ar Seswevs unari gamoiyenos sityvebi
emociebis gamosaxatavad. axlaxans, prospeqtiuli kvlevis Sedegad
iqna naCvenebi, rom aleqsiTimia (obieqturad verificirebuli
toronto aleqsitimia skalis meSveobiT) axasiaTebs araepilefsiuri
gulyrebis mqone pacientebis 90.5% da epilefsiis mqone pacientTa
76.2%, rac sagrZnoblad metia kontrolTan SedarebiT, Tumca igi ar
warmoadgens sasurvel instruments pacientTa am ori jgufis
diferencirebisaTvis (Bewley et al., 2005). aleqsiTimiis mxolod erTi
ganzomileba (SegrZnebebis identifikaciis siZneleebi) aris
statistikurad sarwmuno prediqtori didi raodenobis
somatizirebuli simptomebis mdgradobisa (De Gucht et al. 2004).
5. sistemis problemebis gadawyveta (Solution to Systems Problems)
40
zogjer simptomebs SeuZlia iTamaSos socialuri sistemis
mastabilizebeli roli. es xSirad vlindeba maSin, rodesac ojaxis
(sistemis) ufrosi ganicdis emociur problemas, romlis
gamomJRavneba daarRvevs mis statuss am sistemaSi. amitomac, bavSvs
somaturi CivilebiT efeqturad gadaaqvs ojaxuri yuradReba sxva
mimarTulebiT.
6. fsiqikuri diagnozis stigmatizacia
stigma socialur konteqstSi warmoadgens individis niSnebs an
Tvisebebs, romliTac igi gamoiyofa sazogadoebisagan da Sedegad
gaufasurdeba masSi. dasavlur sazogadoebaSi fsiqikuri aSlilobani
jer kidev warmoadgens stigmas, vinaidan rogorc sazogadoeba
negatiurad aris ganwyobili pacientebisadmi (Crisp et al. 2000), aseve
Tavad avadmyofebic, diskriminaciis ararsebobis pirobebSic ki,
subieqturad aRiqvamen stigmas (Dinos et al. 2004). aseTi damokidebuleba
gamoxatulia nevrozebs (an isterias) mikuTvnebul diagnozebis mqone
pacientebis mimarTac. pacientebi qronikuli daRlilobis sindromiT
aseve aRiqvaven mas, radgan sxvebi eWvis TvaliT uyureben pacientis
mier gadmocemuli simptomebis WeSmaritebas da akuratulobas,
cdiloben klinikuri niSnebis gamovlena daukavSiron moralsa da
xasiaTs da aqedan gamomdinare, ganixilaven, rogorc fsiqologiurad
gamowveul emociur darRvevas (Looper and Kirmayer 2004). amitomac
pacientebs urCevniaT yuradReba gadaitanon somatur simptomebze,
rogorc avadmyofis rolis mopovebis socialurad misaReb gzaze,
vidre es roli daukavSiron raime mainvalidebel da fsiqiatriul
daavadebas.
7. ekonomiuri sakiTxebi
kerZo da saxelmwifoebrivi sadazRvevo programebi xSirad
anazRaureben fsiqiatriul da somatur daavadebebs sxvadasxva
ganfasebiT. am ekonomiuri Tvalsazrisidan gamomdinare pacientisTvis
41
sarfiania (benefit) gansxvavebulad ganixilos avadmyofoba da mas
uwodos somaturi, da ara fsiqikuri.
mravali fsiqologiuri faqtori iqna SemoTavazebuli, rogorc
etiologiuri procesis nawili, magram, cotaa monacemebi, romelic
erTmniSvnelovnad miuTiTebdes maT WeSmarit CarTvaze. Teoriulad,
konversiuli reaqciis Camoyalibeba xels uwyobs SfoTvis Semcirebas
(a), vinaidan aracnobieri intrafsiqikuri konfliqti (ganutvirTavi
fsiqikuri energia) gardaiqmneba somatur simptomSi (b), rac am
konfliqtis simbolur niSans atarebs (c). magaliTad, daTrgunuli
risxva gardaiqmneba im kiduris damblad, romelic gamoiyeneba
dartymis gansaxorcieleblad. es sami debuleba safuZvlad udevs
konversiuli aSlilobis fsiqodinamiur models. fsiqologiuri
stresis moqceva cnobierebis miRma konversiuli simptomis
CamoyalibebiT da SfoTvis Semcireba warmoadgens moSlilobis
pirvelad sargebels (primary gain). es intrafsiqikuri dacviTi
meqanizmia, riTac aRdgeba fsiqologiuri wonasworoba, Tumca
garkveuli safasuris xarjze. radgan es procesi warmoiSoba
aracnobierad, pacienti aRiqvams Camoyalibebul somatur Civilebs,
rogorc usiamovno da moulodnel darRvevebs. pacients sjera da
aRiqvams Tavis Tavs, rogorc daavadebiT Sepyrobils. somatizaciis
mqone pacienti ver acnobierebs im fsiqologiur distress, romelmac
dasabami misca simptomebis gamovlenas.
magram pirebi aqtualuri konversiuli simptomiT fsiqologiuri
testirebisas mainc xSirad avlenen SfoTvas (Lader & Sartorius 1968; Meares
and Horvath 1972; Gigineishvili et al. 1997). simbolizmic, romelic iSviaTi
movlenaa, arcTu ise martivi dasadgenia, radgan igi zedmetad
subieqturad fasdeba.
sxva aracnobieri mizani, romelsac emsaxureba konversiuli simptomi,
aris avadmyofis rolis miTviseba (assuming the sick role), rac gamoixateba
42
gansakuTrebuli damokidebulebis moTxovniT da garSemo myofebze
pasuxismgeblobis gadataniT.
kendelma (Kendell, ixileT Ron 1996) ivarauda, rom pacientma SeiZleba
moirgos avadmyofis roli, rodesac cxovrebis moTxovnileba misTvis
Zalian damamZimebelia. zogierTisTvis avadmyofis roli mxolod
gansakuTrebul viTarebaSi aris momxibvleli (jarSi samsaxuri
omianobis dros), Tumca umravlesi maTganisTvis, vinc klinikaSi
gvxvdeba, Znelia gaumklavdes (daZlios) cxovrebis normalur
moTxovnilebas, SezRuduli emociuri sferos maragis gamo, an
garSemo myofTagan im yuradRebisa da mzrunvelobis naklebobis gamo,
rasac iRebs avadmyofobis dros. es meorad sargebels warmoadgens
(secondary gain). am SemTxvevaSi individs aSliloba aZlevs saSualebas
Tavi aaridos misTvis arasasiamovno da muqaris momtan viTarebas, an
moipovos sxva SemTxvevaSi miuwvdomeli daxmareba. bavSvebSi
konversiulma simptomma SeiZleba gamoiwvios momatebuli yuradReba
mSoblebis an sxva momvlelebisagan, riTac, Tavis mxriv, SenarCundeba
bavSvis qceva. magram es Tviseba axasiaTebT agreTve im pirebs,
romlebic somaturi daavadebebiT arian Sepyrobili (Martin and Yutzy
1996). raskinis (Raskin et al. 1966) kvlevis Tanaxmad, meoradi sargebeli
iqna gamovlenili konversiuli aSlilobis mqone pacientebis 86%-Si
da organuli daavadebis mqone pacientebis 22%-Si. es miuTiTebs am
kriteriumis arauniversalobaze konversiuli aSlilobis
diagnostikaSi.
meoradi sargebeli konversiuli aSlilobis dros unda ganvasxvaoT
avadmyofis rolis miTvisebis pirveladi miznisagan, rac axasiaTebs
xelovnurad demonstrirebul aSlilobas, da meoradi sargeblisagan
simulaciisas. konversiuli aSlilobis simptomebi aris meoradi
mexsierebis da afeqtis represiis an disociaciis mimarT. garkveul
afeqtTan dakavSirebuli tkivilis SegrZnebis nacvlad,
fsevdonevrologiuri simptomebi mxars uWers afeqtis gancalkevebas
43
(disociacias) mexsierebisagan. meqanizmi, romliTac warmoiSoba
simptomebi, romelsac ganicdis pacienti, aris misi cnobieri
kontrolis miRma, ris gamoc igi Tavad aris sakuTari simptomebis
msxverpli.
xelovnurad demonstrirebuli aSlilobis dros simptomebi
Segnebulad aris warmoSobili im mizniT, rom individma Caiyenos Tavi
avadmyofis rolSi. simulaciisas simptomebi aseve Segnebulad aris
warmoSobili mxolod pirdapiri ganZraxviT raime garegani miznis
mosapoveblad, magaliTad samuSaos, samxedro valdebulebisa an
sasjelis gadaxdis acilebis an finansuri kompensaciis xelSi
Cagdebis mizniT.
sxva faqtorebic, Tumca SesaZloa arapirdapir, ganawyobs
konversiuli aSlilobisadmi. pacientebs konversiuli simptomebiT
axasiaTebT qaoturi ojaxuri da samsaxurebrivi situaciebi.
gadatanili an amJamindeli nevrologiuri darRvevebi xels uwyoben
‘modelirebas’, rodesac konversiuli simptomi emsgavseba im
nevrologiur simptoms, romelic iyo nanaxi axlobelSi an
gadatanili hqonda Tavad pacients. nevrologiuri daavadebis
damsgavsebis siRrmes ganapirobebs avadmyofis samedicino codnis
done.
konversiuli aSlilobisa da personologiuri darRvevebis
urTierTobaze ar aris erTiani Tvalsazrisi. rigi avtorebisa (Martin
& Yutzy 1996; Betts 1997) aRniSnaven, rom xSirad saxezea winaT arsebuli
personologiuri darRvevebi, kerZod, isteriuli personologiuri
darRveva (histrionic personality disorder), rasac avtorebis azriT, Tavisi
wvlili Seaqvs konversiuli aSlilobis CamoyalibebaSi.
literaturuli analizis Catarebis safuZvelze marsdeni (Marsden 1986)
askvnis, rom “isini, vinc avlenen isteriul simptomebs an konversiul
aSlilobas, Cveulebriv ar arian isteriuli (Teatraluri)
pirovnebebi”, radgan marto 20% avlens aRniSnul personologiur
44
darRvevas, sxvebi ki an arian obsesiuri (anankasturi), an pasiuri
(damoukidebelni), an darCenil did procents ar gaaCnia
personologiuri darRvevebi. lempertisa da Smidtis (Lempert and
Schmidt 1990) gamokvlevis Tanaxmad isteriuli personologiuri
darRvevis niSnebis gavrceleba konversiuli aSlilobis mqone
pacientebSi aris marto 8%. konversiuli aSlilobiT Sebyrobili
pacientTa didi nawili aRniSnavs seqsualuri da fizikuri Zaladobis
istorias (Martin and Yutzy 1996; Roelofs et al. 2002).
klinikuri gamovlena
fsiqogenuri nevrologiuri simptomebis klinikuri gamovlena
mravalferovania, igi SeiZleba iyos nervuli sistemis praqtikulad
nebismieri organuli dazianebis imitatori. literaluruli
monacemebze dayrdnobiT nevrologiur klinikaSi moTavsebul
pacientebs Soris konversiuli simptomebis sixSire iyo Semdegnairi
(absolutur maCveneblebSi):
tabula #11. fsiqogenuri simptomebi pacientebSi nervuli sistemis
disfunqciiT (absoluturi maCveneblebi)
simptomi Marsden (1986) Lempert et al. (1990)
parezi
mono-
hemi-
12 79
31
20
ataqsia
astazia/abazia
6 66
52
anesTezia 5 81
paresTezia 83
gulyra 11 81
45
amnezia 4 2
sibrmave 5 6
tkivili/cefalgia 5/? 89/61
Tavbrusxveva 85
disfagia 4
gulisreva 4
dizarTria 9
fsevdonevrologiuri simptomebi warmoadgenen ass-ebis sagrZnob da
mniSvnelovan wils, radgan isini warmoadgenen isteriisa da Semdgom
‘brikes sindromis’ klinikuri gamovlenis mtavar birTvs (kerZod,
Sarkos mier wodebuli isteroepilefsia [Gates et al., 1991; Martin & Yutzy,
1999]). DSM-IV-is (1994) somatizirebuli aSlilobis sadiagnostiko
kriteriumebSi moyvanili 33 simptomTa saerTo nusxidan isini
warmoadgenen 13 simptoms (39.4%, ixile tabula #4 da 11) da
dasavleTis qveynebSi jandacvis pirvelad rgolSi metad
gavrcelebuli diagnostikuri intervius (CIDI; Robins et al., 1998; Interian et
al., 2004) 41 somatizirebul simptomTa Soris - Txutmets (tab #12). am
simptomta mniSvnelobas adasturebs axlaxans Catarebuli kvleva,
sadac pirveladi jandacvis qselSi ass-ebis mqone pacientebs Soris
oTxi an meti fsevdonevrologiur somtomi gamovlinda praqtikulad
SemTxvevebis naxevarSi (46.22%, Interian et al., 2004).
tabula #12. fsevdonevrologiuri simptomTa nusxa CIDI-s
somatizirebul modulSi da somatizirebuli aSlilobis
diagnostikur kriteriumebSi (DSM-IV-is Tanaxmad)
somatizirebuli aSlilobis
DSM-IV diagnostikuri
kroteriumebi
pirvelad jandacvis
gamokiTxvis
saerTaSoriso sqema
CIDI
46
1 koordinaciisa da
wonasworobis darRveva
wonasworobis darRveva
2 dambla an lokaluri sisuste dambla
3 ylapvis gaZneleba an yelSi
gaCxirva
yelSi gaCxirva da
ylapvis gaZneleba
4 afonia xmis dakargva
5 Sardis Sekaveba -
6 halucinaciebi -
7 tkivili an Sexebis SegrZnebis
dakargva
fexSi an xelSi
SegrZnebis dakargva
8 gaoreba gaoreba
9 sibrmave sibrmave
10 siyrue siyrue
11 gulyra gulyra/konvulsiebi
12 amnezia amnezia
13 gulis wasvlisgan
gansxvavevbuli gonebis
dakargva
gonebis dakargvis sxva
formebi
14 - mxedvelobis dabindva
15 - gulis wasvla
16 - sisuste
17 - dabuJebisa da
Cxvletis SegrZneba
im 16 pacients Soris, romlebsac 2000 wels ssnni-s klinikuri
nevrologiis ganyofilebaSi moTavsebul saerTo ricxvidan (298)
daudgindaT fsiqologiuri aSlilobis diagnozi, fsiqogenuri
simptomebis sixSire iyo Semdegnairi:
47
tabula #13. fsiqogenuri simptomebi (sakuTari gamokvlevis Sedegebi)
simptomi sixSire simptomi sixSire
Tavis tkivili/sxva tkivili 9/2 oflianoba 5
guliscema 9 dabuJeba 4
gulis wasvla/gonebis
dakargva
3/7 Rebineba 3
paroqsizmebi/konvulsiuri 10/7 sibrmave 2
sunTqvis gaZneleba 7 anesTezia 2
JrJolva/kankali 6 sisuste
kidurebSi
2
diskomforti gulmkerdis
areSi
6 amnezia 1
gulisreva 6 daRliloba 1
savaraudoa, rom zemomoyvanili kvlevebis Sedegebis sxvadasxvaoba
Cven monacemebTan ganpirobebulia ara imiT, rom gansxvavebuli
fsiqologiuri darRvevebi iyo ganxiluli aRniSnul SromebSi,
aramed, savaraudod, eTnikuri da kulturaluri Sexedulebebis
TaviseburebobiT avadmyofobaze da mis sasignalo rolze
sazogadoebaSi. kulturalur faqtoris zemoqmedebis Sedegad
yalibdeba rogorc daavadebis klinikuri warmoCena, aseve
fsiqologiuri daZlevis meqanizmebi da menejmentis (movlisa da
mkurnalobis) misaRebi saxeoba.
Tuki gaviTvaliswinebT mosazrebas, rom konversiuli simptomi
personis gare samyarosTan komunikaciis saSualebas warmoadgens,
maSasadame, igi usaTuod Seicavs im eTnikuri jgufis warmodgenebs da
msoflmxedvelobas garkveul sistemaze, rasac Cvens konkretul
SemTxvevaSi ‘janmrTeloba da daavadeba’ hqvia. saqarTveloSi
mcxovrebi populaciisaTvis (rogorc tradiciuli qristianuli
dualisturi filosofiis mimdevrebisaTvis) Tavi da guli miCneulia
48
kargad yofnis (sulieri da fizikuri stabilurobis) umTavres
garantad, amitomac fsiqologiuri stresis faqtorebiT
ganpirobebuli darRveuli somatika uxSiresad warmodgeba am
organoTa sistemebis CivilebiT. magram igive unda vlindebodes
dasavluri samyaros sxva eTnikur kulturebSic. am SemTxvevaSi,
mxedvelobaSi misaRebia personologiuri Tvisebebi: moTxovnaTa
maqsimalizms da samxreTul temperaments win gamoaqvs yvelaze ‘mZime’
Civilebi, romlebic sxva, metad konservatiul garemoSi konversiuli
Civilebis qronikuli mimdinareobisas mogvianebiT gamoaSkaravdeba.
amiT unda aixsnes daZabulobis tipis Tavis tkivilis maRali sixSire
somatizaciuri Civilebis Soris Cveni populaciis gansakuTrebiT
dasavlur nawilis warmomadgenlebSi maSinac ki, rodesac
somatizaciis speqtrSi ar dominirebs somatoformuli tkivilis
aSliloba (F45.4).
konversiuli aSlilobis diagnozs (ICD-10-s kriteriumebis Tanaxmad)
akmayofilebda 9 pacienti (3.1%; 4 qali da 5 mamakaci), rac garkveulad
ufro maRali maCvenebelia, vidre es britanel specialistebs
londonis nevrologiis da fsiqiatriis institutebidan mohyavT
Sesabamisad (0.85%-1.55%; 1%, Marsden, 1986). magram es SeiZleba aixsnas
konversiuli Setevebis (rogorc krunCxviTi aseve arakrunCxviTi)
erTobliobaSi ganxilva sxva konversiuli niSnebis mqone
pacientebTan. aRniSvnis Rirsia, rom paroqsizmebis mqone pacientebis
naxevari (5) iqna moTavsebuli Cvens klinikaSi saswrafo daxmarebis
brigadis mier.
konversiuli xasiaTis mgrZnobelobisa (sensoruli) da moZraobis
(motoruli) moSlas bevri ram ganasxvavebs nervuli sistemis
organuli dazianebisagan. pirvel rigSi es gansxvaveba efuZneba im
garemoebas, rom funqciuri darRvevisas simptomebi Seesabameba
pacientis warmodgenas sxeulis nawilis funqciis moSlaze da ara
anatomiurad ganpirobebul organuli dazianebis paterns.
49
konversiuli motoruli deficitis mqone pacients aReniSneba
normaluri refleqsebi, uxSiresad normaluri kunTTa tonusi da
negatiuri babinskis niSani. pacientis qcevaze xangrZlivi
dakvirvebisas an sxva Temaze misi yuradRebis gadatanisas aRiniSneba
‘paretuli’ kunTis Zalis cvalebadoba an droebiTi aRdgena. am
pozitiur niSnebTan erTad ganixileba sxvadasxva testebi, romelic
organuli daavadebis ararsebobis paralelurad exmareba mkvlevars
gamoavlinos nevrologiuri simptomis funqciuri xasiaTi
(gigineiSvili, 2005). qvemoT moyvanilia testebis is nawili, romelic
Cveni dakvirvebiT metad gamosadegia klinikur viTarebaSi.
92% senzitiuroba gamoavlina mkerd-laviw-dvriliseburi kunTis
testma, sxva testebis senzitiuroba meryeobda 85-90%-is farglebSi.
magram yoveli testi dakavSirebulia sxeulis kerZo nawilis
(kiduris an kunTis) nevrologiur funqcionirebasTan, rac
konversiuli darRvevebis mravalferovnebis pirobebSi SeiZleba arc
ki iyos warmodgenili konkretul SemTxvevaSi. es miuTiTebs imaze,
rom konversiis dros testebi ar aris universaluri, isini mxolod
konversiis konkretul gamovlinebisaTvis aris gamosadegi.
zemoaRniSnuli testebis garkveuli sisuste mdgomareobs aseve imaSi,
rom maT ar gaaCniaT maRali validoba, anu msgavsi pozitiuri Sedegi
mosalodnelia aseve sxva viTarebebSi (SezRudva tkiviliT, organuli
da funqciuri sisustis kombinireba, simulacia an pacientis
gadametebuli mzadyofna daexmaros eqims da a.S.), rodesac pacients
namdvilad ara aqvs konversiuli motoruli deficiti. amitomac
funqciuri deficitis arsebobis yovelgvari eWvi unda ganixilos
erTobliobaSi anamnezur monacemebTan, daavadebis istoriasTan da
sxva garemo faqtorebTan (kerZod, daavadebis modelis arseboba mis
garemocvaSi da a.S.).
50
tabula #14. funqciuri nevrologiuri deficitis gamosavleni
testebis aRweriloba
testi funqciuri dazianeba organuli dazianeba
mkerd-laviw-
dvriliseburi
kunTis
sisuste Tavis
motrialebisas
hemiparetul mxares
sisuste Tavis
motrialebisas
hemiparezis
sapirispiro mxares
‘huveris’ qveda
kiduris
paretuli fexis quslis
zewolis gansxvaveba
mkvlevaris xelze
nebiTi (barZayis
gamarTva) da uneblie
(meore fexis aweva masze
gaweuli winaaRmdegobis
fonze) gaSlis dros
paretuli fexis
quslis zewolis
gansxvavebis
ararseboba
mkvlevaris xelze
nebiTi da uneblie
gaSlis dros
monoplegiuri
fexis Treva
pacienti fexs erTianad
iTrevs ukan, barZayis
rotacia an koWis
Setrialeba/
amotrialeba. sawolze
dawolisas
dasaxmareblad iyenebs
orive xels
spastikuri siaruli:
barZayisa da muxlis
gaSla, kiduris
cirkumduqcia da
terfis plantaruli
moxra da Setrialeba
TiTebis TreviT
iatakze
sensoruli
hemiparezi
mgrZnobelobis moSla
zustad Sua xazze,
irTavs xolme yvela
modalobas
genitaliebze da
mkerdze naklebad
mosalodnelia Sua
xazze, aramed
paramedialurad 1-2
sm SigniT
51
konversiuli simptomebi SeiZleba iyos rogorc sensoruli, aseve
motoruli. maT miekuTvneba umTavresi simptomebi, rogoricaa – damla
da lokaluri sisuste (romelic SeiZleba gadaizardos
kontraqturaSi), afonia, astazia-abazia, krunCxvebi, sibrmave da
sxeulis an kiduris anestezia (an kidev hipesTezia an paresTezia).
arc ise didi xnis win moZraobebis moSlaTa mTeli gama (tremori,
tortikolizi, saxis diskinezia, blefarospazmi da tikebi) iTvleboda
isteriul gamovlenad. Tumca dResdReobiT umetesoba maTgans
gamokveTili organuli mizezi gaaCnia (Merskey 1995). Crdiloamerikeli
kvlevarebi (Guggenheim 2000, Merskey 1995, DSM-IV) agreTve gamoyofen
visceralur formas da halucinaciebs. pirvelSi Sedis fsiqogenuri
gulisreva, Sardvis Sekaveba, faRaraTi, crufexmZimoba da yelSi
gaCxirvis SegrZneba.
Tavisi sixSiridan da klinikuri simZimidan gamomdinare
fsiqogenuri Setevebi aris Cveni kvlevis gansakuTrebuli yuradRebis
fokusSi.
52
3. fsiqogenuri araepilefsiuri gulyrebi
‘araepilefsiuri Setevebi’ (aS) gulisxmobs iseT qcevas, romelic
epilefsiuri gulyris msgavsia, magram, romelsac safuZvlad ar udevs
Tavis tvinis ruxi nivTierebis gadametebuli gantvirTva, ris gamoc
eeg-ze ar vlindeba epilefsiuri gulyrisTvis damaxasiaTebeli
cvlilebebi. aS-ebis diagnostika warmoadgens erT-erT urTules
amocanas nevrologiaSi, razedac Tundac is faqti miuTiTebs, rom
rezistentuli epilefsiis mqone pacientebSi aS-ebis wili meryeobs
12.8-dan 20%-de (Gates et al., 1985; Guberman & Bruni, 1999; Smith et al., 1999).
epilefsiuri gulyrebis mravalferovnebis gamo maTi imitatorebad
daavadebebis Zalze farTo speqtri wardgeba. aS-s mizezi SeiZleba
iyos organuli daavadeba an emociuri darRveva. fiziologiur
(organul) mizezda jgufs miekuTvneba sxvadasxva somaturi
daavadebebi, magaliTad nevrologiuri: tranzitoruli iSemiuri
Seteva, moZraobebis mravalgvari paroqsizmaluri darRvevebi;
kardiologiuri: sinkope, mitraluri klapanis prolafsi;
endokrinuli, Zilis darRvevebi da sxva. magram Tuki aS-s safuZvlad
udevs fsiqologiuri xasiaTis darRvevebi, maT fsiqogenur jgufs
miakuTvnian.
araepilefsiur qceviT paroqsizmebs literaturaSi sxvadasxvanairad
moixsenieben. magaliTad, rogorc fsevdogulyrebs (pseudoseizures),
fsevdepilefsiur gulyrebs (pseudoepileptic), istero-epilefsias (hystero-
epilepsy), isteriul Setevebs (hysterical seizures), araepilefsiur gulyrebs
(non-epileptic seizures) da fsiqogenur Setevebs (psychogenic seizures). maT
Soris yvelaze popularuli ‘fsevdogulyrebi’ da ‘fsiqogenuri
gulyrebi’ ver asaxaven problemis arss. fsevdo ar gamodgeba,
vinaidan Seicavs xelovnurobis (falsifikaciis) elements da Tan
ayenebs epilefsiis cnebas erTgvar diagnostikur kvarcxlbekze. arc
fsiqogenuri gulyra aris koreqtuli termini, radgan igi ufro
53
miesadageba im epilefsiur gulyrebs, romelic gamowveulia emociuri
gancdiT (Fenwick 1991). paroqsizmebis mTeli speqtris aRsaniSnavad
termini araepilefsiuri Setevebi migvaCnia yvelaze marTebulad, da
fsiqologiuri meqanizmebiT ganpirobebulebisTvis ki – fsiqogenuri
araepilefsiuri Setevebi (faS).
diagnostika
tradiciulad aS-s diagnostika efuZneba epilefsiis gamoricxvis
meTods, anu Seicavs gamokvlevis yvela im etapebs, rac aucilebelia
epilefsiis gamosavlenad (Porter 1993; Bortz 1998; Francis & Baker 1999; Kuyk et
al. 1999). isini Semdegia: nevrologiuri gamokvleva da daavadebis
srulyofili anamnezis Sekreba, daavadebis ojaxuri istoriisa da
bavSvobaSi gadatanili daavadebebis gamovlena, Setevis semiologia,
prolaqtinis gansazRvra SratSi, eleqtrofiziologiuri meTodebi
(rutinuli da ambulatoriuli 24 saaTiani eleqtroencefalografia,
video-monitoringi, Setevis xelovnurad gamowveva), fsiqologiuri
testireba da neiroradiologiuri gamokvleva (struqturuli da
funqciuri bmr gamosaxva), antiepilefsiuri Terapiis efeqturoba.
yuradReba eniWeba klinikuri niSnebis erTobas da ara calkeul
niSans. imavdroulad unda gvaxsovdes, rom pacientis Setevaze
dakvirveba (an gawrTvnili samedicino personalis mier an
specializirebuli video aparaturiT Sesrulebuli Canaweris
meSveobiT) misi fenomenologiis (klinikuri niSnebis) gamosavlenad
warmoadgens aucilebel da meTodologiurad gamarTlebul nabijs
epilefsiuri gulyrebisa da sxva paroqsizmuli qceviTi darRvevebis
diferenciaSi. aseT SemTxvevaSi unda viyoT darwmunebuli, rom
dakvirvebis qveS moqceuli calkeuli qceviTi paroqsizmi aris
damaxasiaTebeli avadmyofisaTvis, anu ‘tipuri’ misTvis. radgan
epilefsiis mqone pacients SeiZleba Semdgom ganuviTardes faS,
54
amitomac mxolod am ukanasknelis gamovlena jer kidev ar
gamoricxavs epilefsiis arsebobas.
mravali maCveneblebidan, romelic Seicaven informacias pacientze,
garkveul interess aS-sa da epilefsiis diferenciaSi warmoadgens
Semdegi:
a) paroqsizmebis dawyebis asaki, b) garemoebani, romlebSic viTardeba
paroqsizmi, g) Setevis semiologia, d) daqvemdebareba medikamentozur
Terapiaze, e) daavadebis istoria, v) diagnostikuri testebi.
a) paroqsizmebis dawyebis asaki
epilefsiur gulyrebTan SedarebiT aS-ebi klinikurad
manifestirdeba gvian asakSi. am dakvirvebas adasturebs bolo 15 wlis
manZilze Sesrulebuli yvela is kvleva, romelic mieZRvna aS-ebs
(Kuyk et al. 1997; Cragar et al. 2002). es gansxvaveba Setevebis dawyebis
saSualo asakSi TvalsaCino iyo maSinac, rodesac Sereuli jgufi
(epilefsiuri da faS erTdroulad) Seadares mxolod aS-is mqone
pacientebis jgufTan. Tuki pirvel SemTxvevaSi Setevebi iwyeboda 15
wlamde, meoreSi – gamovlenis asaki aRemateboda 20 wels (Özkara &
Dreifus 1995; De Timary et al. 2002; Galimberti et al. 2003).
b) garemoebani, romlebSic viTardeba paroqsizmi
emociuri da fizikuri travma warmoadgenen rogorc epilefsiuri,
aseve fsiqogenuri araepilefsiuri Setevebis precifitatorebs (Lesser
& Krauss 1993). miuxedavad am sakiTxisadmi garkveuli sawinaaRmdego
mosazrebebis arsebobisa, axlaxan Catarebulma kvlevebma faS-is mqone
pacientebSi rezistentuli epilefsiiT daavadebulebTan SedarebiT
gamokiTxvis Sedegad gamoavlina stresis gamomwvevi movlenebis da
maTi gavlenis sagrZnoblad maRali done (Tojek et al. 2000; Fleisher et al.
2002). isic gasaTvaliswinebelia, rom mkafio aqtualuri konfliqtisa
an stresoris ararseboba ar uaryofs faS-is arsebobas, radgan
ukanaskneli SeiZleba iyos precipitirebuli droSi daSorebuli (anu
55
bavSvobaSi gadatanili) stresis gamomwvevi movleniT (Bowman &
Markand 1996).
g) Setevis semiologia
araepilefsiuri (isteriuli) Setevebis klinikuri gamovlinebebi
didi xania aris klinicistebis yuradRebis sagani. mniSvnelovani
wvlili am sakiTxis SeswavlaSi da detaluri aRwerilobis
warmodgenaSi Seitanes rogorc frangma medikosebma – brike (1859) da
Sarkom (1879), aseve ingliselma nevrologma gouersma (William R. Gowers,
1881) (Sackellares & Kalogjera-Sackellares, 2002). wina saukunis 70-ani wlebidan
uamravi naSromi mieZRvna araepolefsiuri Setevebis klinikuri
niSnebis aRwerilobas da maTi diagnostikuri mniSvnelobis Sefasebas
(Gates et al. 1985; Kloster 1993; Lesser 1996; Francis & Baker 1999; Kanner & Parra 2000;
Browne & Holmes 2000; Huffman & Stern 2003).
miuxedavad literaturaSi yuradRebis gamaxvilebisa ama Tu im
klinikuri niSnis faseulobaze, ar aris arc erTi calkeuli niSani,
romelic sarwmunod ganasxvavebdes araepilefsiur da epilefsiur
Setevebs. tabula #15-Si mocemulia pirobiTi ganmasxvavebeli
klinikuri maxasiaTeblebi. magram, unda gvaxsovdes, rom iseTi
mkafiod ‘epilefsiuri’ Tvisebebi, rogoricaa Seukavloba,
postiqtaluri konfuzia, aura (Setevis dawyebis winaTgrZnoba) da
paroqsizmis maprovocirebeli faqtoris arseboba (fsiqologiuri an
fizikuri travma), aseve axasiaTebT aS-ebs, amitomac, isini ver
gamodgebian ganmasxvavebel (sadiferencio) markerad (Özkara and Dreifuss
1995; Gates et al. 1985).
56
tabula #15. krunCxviTi tipis epilefsiuri da araepilefsiuri
Setevebis damaxasiaTebeli niSnebi
niSani krunCxviTi
epilefsiuri
gulyra
krunCxviTi aS
dawyeba swrafi TandaTanobiTi an
swrafi
damTavreba* TandaTanobiTi
(SetevisSemdgomi
konfuzia an
Zilianoba)
swrafi
xangrZlivoba* xanmokle (2 wuTze
naklebi)
SedarebiT
xangrZlivi
TviT dazianebebi xSiri iSviaTi
enis mokvneta,
Seukavebloba
xSiri SeiZleba iyos
Tvalebi* Ria aziduli zeviT,
daketili (zogjer
naZaladevad)
kidurebis
moZraoba
sinqronuli
tonur-klonuri (in-
phase)
arasinqronuli (out
of phase)
mcire menjis
moZraoba*
ukan (retrothsusting) win (forward thrusting)
rigidoba mTeli sxeulis vlindeba iSviaTad
Tavis moZraoba unilateraluri erTi mxridan
meore mxares an
fleqsia
pacientis
kontroli
ar reagirebs
stimulze
SeiZleba miviRoT
pasuxi an
57
SevwyvitoT Seteva
cnobiereba daTrgunvili xSirad Senaxuli
Setevis gaxseneba nawilobriv
SesaZlebeli an
SeuZlebeli
gulgrili
damokidebuleba,
gamoxatuli
amnezia
tremori iSviaTi xSiri
gamomwvevi mizezi iSviaTad vlindeba vlindeba umetes
SemTxvevaSi
(stresi)
motivacia meoradi sargebeli
rogorc wesi ar
vlindeba
meoradi sargebeli
xSirad
gamovlindeba
*ganasxvavebs meti sarwmunoebiT
de timarisa da misi Tanaavtorebis mier (De Timary et al. 2002)
Catarebulma kvlevam gamoavlina, rom enis mokvneta, vardna da
Seukavebloba, rogorc epilefsiuri gulyrebis savaraudo specifiuri
niSnebi ar ganasxvavebdnen pacientTa jgufs mxolod aS-iT imaTgan,
visac Sereuli (epilefsiuri da araepilefsiuri) gulyrebi hqondaT.
aRniSnuli niSnebi iyo gamovlenili mxolod aS-is mqone pacientTa
66%-Si. metic, am niSnebis arseboba sarwmunod ayovnebda (aranakleb 5
wliT) swor diagnostikas am pacientebSi, anu axangrZlivebda dros
pirveli Setevidan koreqtuli diagnozis gamotanamde. miuxedavad
imisa, rom es klinikuri niSnebi miCneulia damatebiT argumentad
epilefsiis sasargeblod, isini arcTu ise iSviaTad vlindeba aS-is
dros (Chabolla et al. 1996).
klinikuri suraTidan (semiologia) gamomdinare aS SeiZleba daiyos
epilefsiuris msgavsad: krunCxviTi (konvulsiuri) da arakrunCxviTi.
58
ukanaskneli kidev SeiZleba daiyos 3 saxeobad: rTuli parcialuris,
atonuris da absansis msgavsi (Kanner & Parra, 2000). sxvagvari dayofa
SeiZleba motoruli aqtivobis gamovlenis safuZvelze: kolafsis
msgavsi (Zalagamoclili) Setevebi da pozitiuri motoruli niSnebis
mqone Setevebi (Meierkord et al. 1991; Kotagal et al. 2002; Reuber et al. 2003d). Betts
& Boden-ma (1991) warmoadgines emociuri Setevebis Tavisi originaluri
klasifikacia: atonuri (swoon), bavSvur-afeqturi (tantrum) da didi
krunCxviTi (abreactive). samive saxeobis saxelwodeba gamomdinareobs
garkveuli qceviTi paternebis msgavsebisagan, riTac avtorebma xazi
gausves faS-is Tundac klinikuri gamovlenis gansxvavebas
epilefsiisagan da metad TvalsaCinod daakavSires igi emociur
mdgomareobas. epilefsiuri gulyrebis klasifikaciisagan
gansxvavebuli maneriT dayofas gvTavazoben sxva mkvlevarebic,
romelic gamodian mkacrad klinikuri dakvirvebis monacemebidan (Leis
et al., 1992; Jedrzejczak et al., 1999; Abubakr et al., 2003) an faS-is klinikuri
niSnebis klasteruli analizidan (Gröppel et al., 2000).
arsebobs Tvalsazrisi, rom araepilefsiur SetevaTa Soris
dominirebs krunCxviTi tipi (Gulick et al. 1982; King et al. 1993; Bowman and
Markand 1996; Abubakr et al. 2003). ruberma da misma kolegebma (Reuber et al.
2003) 329 pacientis fsiqogenuri Setevebis analizis Sedegad
gamoavlines paroqsizmebis Semdegi sixSire: konvulsiebi dominirebda
61.1%-Si, tonuri Setevebi aRiniSna 23%-Si da Zalagamoclili da
sensoruli ki Sesabamisad 10% da 5.6%-Si.
faS-is klasificirebis mizniT, Cven gavaanalizeT masala, romelic
moicavda 2000-2001 wlebSi Cvens institutSi faS-is sarwmuno
diagnoziT gaweril yvela pacients. diagnozis gamotana xdeboda
orsafexurad (Gigineishvili 2005b). pirveli moicavda standartul
kliniko-laboratoriul kvleviT pakets, romelic gamoiyeneba
pacientSi epilefsiuri sindromis gamosavlenad. meore etapi
gulisxmobs epilefsiis sasargeblod uaryofiTi monacemebis
59
dagrovebisTanave da Setevebis araepilefsiuri bunebaze eWvis
gaCenisTanave neirofsiqiatris CarTvas, raTa pozitiuri niSnebis
safuZvelze gamovlindes fsiqogenuri paTologia, romelmac SeuZlia
axsnas paroqsizmebis (aseT SemTxvevaSi faS-is) arseboba. mentaluri
aSlilobebis diagnozi ismeboda ICD-10-is kriteriumebis Tanaxmad
(WHO, 1993). kvlevaSi moxvda mxolod is pacientebi, romlebis tipuri
paroqsizmebi iyo dokumentirebuli maTi uSualo naxviT an
epileftologis, an neirofsiqiatris an gamowrTvnili samedicino
personalis mier pacientis hospitalizaciis periodSi. Setevebis
semiologiuri suraTi dgeboda samedicino istoriaSi asaxuli
aRwerilobis, samedicino personalis garda sxva mowmeebis Cvenebis,
anamnezis detalurad Sekrebis Sejerebis safuZvelze. kvlevis mizani
iyo dagvedgina, iZleva Tu ara faS-is semiologiuri suraTi maTi
klasificirebis saSualebis sxva saxiT, vidre epilefsiuri
gulyrebia klasificirebuli (Commission on Classification and Terminology,
1981; Panayiotopoulos, 2002).
saboloo analizis qveS moeqca 17 pacienti, radgan kvlevaSi ar
moxvda is pacientebi, romelTa Setevbi ar iqna nanaxi (n=5), gaaCndaT
Tanaarsebuli epilefsia (n=2) an kidev dadasturebuli epilefsia
warsulSi (n=2).
Seswavlili jgufis udides nawils daudginda disociaciuri
(konversiuli) aSlilobis diagnozi (n=13), orSi gamovlinda
somatizirebuli aSliloba da amdenSive – posttravmuli stresuli
aSliloba. saSualo asaki iyo 27.1 (sd±10.35), da meryeobda 17-dan 47-de.
qalebi umniSvnelod dominirebdnen (aTi Svidis winaaRmdeg) da
saSualo asaki sqesis mixedviT erTmaneTisagan mniSvnelovnad ar
gansxvavdeboda (qalebSi 26.8 da mamakacebSi 27.4).
miRebuli monacemebis safuZvelze moxerxda faS-is klasificireba
oTx qvejgufSi klinikuri semiologiis niSniT. isini moyvanilia
tabula #16-Si.
60
tabula #16. Cvens mier gamoyofili faS-is klinikuri formebi
gulis wasvla
(fainting-like)
iwyeba vegetatiuri saxis CivilebiT: guliscema,
gulisreva, diskomforti gulmkerdis areSi, Semdeg
viTardeba tonusis moduneba, Cakecva, vardna
travmis gareSe, gare samyarosTan reagirebis
daTrgunva, minimaluri da iSviaTi motoruli
komponentebiT.
demonstraciuli
(demonstrative)
sunTqvis gaZneleba, guliscema, gulis areSi
arasasiamovno SegrZneba, JrJolva, kankali, kiduris
tonuri daWimuloba, cnobierebis variabeluri
daTrgunva (zedapirulidan Rrma stuporamde).
Tavisi motoruli gamovleniT igi ar aris
dramatuli
aforiaqebuli
(disruptive)
fsiqomotoruli agznebis msgavsi vegetatiuri
simptomatikiT (guliscema, oflianoba, sunTqvis
moSla), romelic gadaizrdeba aJitaciaSi da
agresiul motorul qcevaSi – kedelze muStebis
braxuniT, Tavis TavisTvis zianis miyenebiT,
rogorc wesi viTardeba woliT mdgomareobaSi
epilefsiuri
didi gulyris
magvari (Grand
mal-like)
sawyisi SeiZleba iyos guliscema, gulisreva,
Tavbrusxveva, sunTqvis moSla, Semdeg tonur-
klonuri, tonuri an klonuri krunCxvebi,
opistotonusiT (rkali), meanis xeliT, mcire menjis
biZgiTi moZraobebiT, reagirebis mkafio
daTrgunviT; viTardeba umeteswilad woliT
mdgomareobaSi
faS-is gamoyofili saxeobebi Semdegnairad iyvnen warmodgenili
gamokvleulTa srul kohortaSi:
61
tabula #17. faS-is saxeobebis gavrceleba
faS-is saxeobebi
yvela pacienti
(n=17)
mamakacebi
(n=7)
qalebi (n=10)
gulis wasvlis
magvari
29.4% 14.3% (1) 40% (4)
demonstraciuli 35.3% 57.1% (4) 20% (2)
aforiaqebuli 11.7% 14.3% (1) 10% (1)
didi gulyris
magvari
29.4% 14.3% (1) 40% (4)
zemomoyvanili klasifikacia didad esadageba sxva avtorebis mier
mowodebul faS-is dayofas (Betts & Boden 1991; Jedrzejczak et al., 1999;
Gröppel et al., 2000; Abubakr et al., 2003). absoluturi msgavseba ganovlinda
aramotoruli tipis (atonuri, Zalagamoclili, kolapsis an gulis
wasvlis magvari) Setevebis erT calkeul jgufad gamoyofaSi. Cvens
mier klasificirebuli aforiaqebuli Setevis saxeoba daemTxva
betsisa da bodenis mixedviT bavSvur-afeqturs (tantrum),
demonstratiuli ki – fsiqogenur mcire motoruls (cluster 2) gropelis
Tanaxmad da parcialuri gulyris magvars (group B) edrJerCakisa da
Tanaavtorebis mier SemoTavazebuls. yvela klasifikacia, Cvenis
CaTvliT erTiania didi gulyris (Grand mal-like) magvaris gamoyofaSi,
rac motoruli tipis faS-is yvelaze dramatul formas warmoadgens.
motoruli komponentebis mqone faS-is samive jgufi Cveni
klasificiis Tanaxmad asaxavs motoruli aqtivobis gamovlenis
dramatizms. SeiZleba iTqvas, rom demostraciuli tipis Seteva
warmoadgens aforiaqebuli saxeobis arasrulyofil (Sekvecil)
62
formas. saocaria, magram Cvens mier ganxorcielebulma faS-is
motoruli formebis dayofam (demonstraciuli, aforiaqebuli da
didi Setevebi) moicva sxva avtorebis mier aqamde gamoyofili yvela
saxeobis Setevebi.
SeiZleba iTqvas, rom qalebisaTvis metad damaxasiaTebelia ‘gulis
wasvlis’ da ‘didi gulyris’ msgavsi Setevebi, maSin rodesac
mamakacebisaTvis ki – ‘demonstraciuli’ tipis.
d) daqvemdebareba medikamentozur Terapiaze
Setevebis maRali sixSire antiepilefsiuri Terapiis miuxedavad
erT-erTi faqtoria, romelmac unda gamoiwvios eqimis safuZvliani
eWvi imaSi, rom xom ar aris arsebuli Setevebi araepilefsiuri
bunebis, magram unda gvaxsovdes, rom epilefsiis mqone populaciis
SedarebiT mcire raodenobaSi, Setevebis sruli kontroli aseve ver
xerxdeba da isini ganagrZoben xSiri Setevebis gancdas. 1997-1998
wlebSi epilefsiur centrSi diagnostirebuli aS-ebis kohortidan
momarTvianobis mizezi 20%-Si (n=7) iyo antiepilefsiuri Terapiis
uSedegoba pacientebSi rezistentuli epilefsiiT. es faqti mkafiod
miuTiTebs aS-is arsebobis ganxilvis aucileblobaze pacientebSi,
romelTa klinikur suraTSi rCeba gulyrebi mravalgvari
farmakologiuri Terapiis miuxedavad.
e) daavadebis istoria
mravali kvleva avlens aS-is mqone pacientebSi hospitalizaciis an
saswrafo daxmarebis gamoZaxebis xSir SemTxvevebs. metic, aRwerilia
aseve, fsiqogenuri araepilefsiuri Setevebis statusi (fsevdostatusi
– pseudostatus), romlis dros pacienti iyo intubirebuli (Levitan and
Bruni 1986; Howell et al. 1989; Pakalnis et al. 1991; Özkara & Dreifuss 1993). rogorc
wesi, maT ukan mJRavndeba konversiuli an sxva SfoTviTi aSliloba,
romelic precipitirebulia aqtualuri stresogenuli viTarebiT an
TviTdazianebis impulsuri mcdelobiT (Drake et al. 1992; Leis et al. 1992;
Rechlin et al. 1997; Gigineishvili 1999; Pakalnis et al. 2000). ruberisa da misi
63
kolegebis (Reuber et al. 2003b) mier gamokvleul faS-is mqone pacientTa
jgufis 27%-Si gamovlinda saswrafo daxmarebis mier intensiur
blokSi moTavseba fsiqogenuri statusis gamo da 38%-Si ki
ganmeorebiTi stacionirebis SemTxvevebi fsevdostatusis gamo. Cvens
mier Seswavlili 2000-2001 wlis faS-is kohortidan saswrafo
daxmarebis meSveobiT pacienti iqna hospitalizirebuli 8 SemTxvevaSi
(47%), iqedan erT SemTxvevaSi pacienti iqna intubirebuli, radgan
raionul saavadmyofoSi epilefsiur statusad miCneuli mdgomareoba
ver iqna daZleuli. 1997-1998 wlebis kohortaSi ki sam SemTxvevaSi
(8.6%) pacienti iqna gamogzavnili institutis epilefsiur centrSi
eWviT epilefsiur statusze.
Tumca Tvalsazrisi seqsualuri Zaladobis (sexual abuse) faqtis
mniSvnelobaze faS-is manifestaciaSi jer kidev saukuneebis win iyo
gamoTqmuli (Goodwin 1993), sistematuri kontrolirebadi kvlevebi
daiwyo wina saukunis 90-an wlebidan. betsma da bodenma (Betts & Boden
1992b) gamoavlines seqsualuri Zaladobis istoriis sagrZnoblad
meti maCveneblebi (70%-de) aS-is mqone qalebSi, kerZod, im pacientebSi,
visac Zalagamoclili (swoon) da simboluri (abreactive) Setevebi
axasiaTebdaT, vidre qalebSi epilefsiiT da sxva fsiqiatriuli
aSlilobebiT. magram betsi gvaxsenebs, rom epilefsiac, arcTu ise
iSviaTad, iwyeba stresuli precipitatoris gavleniT, da maT Soris
seqsualuri ZaladobiT (Betts & Duffy 1993), ris gamoc Zaladobis
faqtis arseboba ar niSnavs avtomaturad, rom pacients gaaCnia aS.
sxva avtorebi aRniSnaven rogorc seqsualuri, aseve fizikuri
Zaladobis (physical abuse) maRal sixSires (32.4-67%) fsiqogenuri
gulyrebis mqone pacientTa jgufSi, sadac Setevebi warmoadgendnen
fsiqiatriuli aSlilobebis (somatoformuli, disociaciuri da
SfoTviTi) klinikur suraTs (Alper et al. 1993; Bowman & Markand 1996;
Ettinger et al. 1999; Litwin & Cardeña 2000; Abubakr et al. 2003). miuxedavad xSiri
miTiTebisa, bavSvobaSi gadatanil seqsualuri da fizikuri
64
Zaladobis faqtebze pacientebSi aS-iT, ris gamoc isini moiazreba
rogorc aS-s risk faqtorebi, am stresul faqtorebsa da aS-s Soris
ar aris sworxazovani damokidebuleba, radgan zrdasrul asakSi
pacientebi avlenen fsiqopaTologiis mTel gamas, romelic moicavs
aseve depresias, posttravmul stresul aSlilobas da sxva SfoTviT
aSlilobebs (Francis & Baker 1999; Fiszman et al. 2004; LaFrance & Barry 2005). an
kidev isini urTierToben Suamavali faqtoris meSveobiT, rogorc
magaliTad SeiZleba iyos ojaxuri disfunqcia (Salmon et al. 2003).
Tavis farTo ganxilvaSi kregeri da misi kolegebi (Cragar et al. 2002)
askvnian, rom bavSvobaSi da axalgazrdobaSi gadatanili Zaladobis
istoriis saerTo maCvenebeli aris maRali faS-is dros (~75%), vidre
epilefsiis dros (~42%). aseve seqsualuri Zaladobis sabaziso done
aris ufro maRali faS-is mqone populaciaSi (~42%), vidre
epilefsiis mqone populaciaSi (~19%). magram arsebuli monacemebi ar
iTvaliswineben Sejerebas sqesze, arada, araepilefsiur populaciaSi
mdedrobiTi sqesi mkveTrad dominirebs da imavdroulad cnobilia,
rom seqsualuri Zaladobis ricxvi metia qalebSi, vidre mamakacebSi
(Oto et al., 2005), ris gamoc mdedrobiTi sqesi SeiZleba iyos ganxiluli
faS-is risk faqtoradac. gamoTqmulia mosazreba, rom faS-is siWarbe
qalebSi damokidebulia grZnobebis gamoxatvis genderul
gansxvavebaze (mamakacebSi metad SezRuduli) da bavSvobaSi
gadatanili seqsualuri da masTan dakavSirebuli fizikuri
Zaladobis sarZnoblad maRal maCvenebelze, romelsac aRniSnaven
pacientebi (Bowman and Markand 1999). amis gaTvaliswinebiT axlaxan
Catarda gamokvleva, sadac Sedarebuli iyo mxolod mdedrobiTi
sqesis pacientebis jgufebi. saerTo travmis, Zaladobis da
posttravmuli stresis maCveneblebi qalebSi faS-iT isev maRali iyo
kontrolTan, Tumca statistikurad arasarwmunod (Dikel et al. 2003).
araepilefsiuri Setevebi pacientebSi Zaladobis faqtebiT warsulSi
ganisazRvreba rogorc qronikuli posttravmuli stresuli
65
aSlilobis forma, romelic SeiZleba asaxavdes individis Tavis
daRwevas Zaladobis arasasiamovno gancdebidan (‘cutting off’ mechanism –
gaTiSvis meSveobiT) an warsulis gancdebis gadaTamaSeba (‘acting out’of a
flashback) dakavSirebuli travmatul movlenebTan (Betts & Duffy 1993; Betts,
1997). erTma kvlevam uCvena fizikuri da seqsualuri Zaladobis
kavSiri Semdgom ganviTarebul mxolod motoruli tipis faS-ebTan
(Abubakr et al., 2003), Tumca sxvebma gamoavlines rogorc kolaftoiduri
aseve did krunCxviTi araepilefsiuri Setevebi pacientebSi Zaladobis
warsuli istoriiT (Betts & Boden 1991).
kulturaluri Taviseburebisagan gamomdinare qarTul
sazogadoebaSi mosalodneli iyo arasrulwlovanebze seqsualuri da
fizikuri Zaladobis SedarebiT dabali done. es ukanaskneli iyo
ganpirobebulia sazogadoebis (da aseve kanonis) mxridan Zaladobis
aqtis mkacri dagmobiT da miuReblobiT da moZaladis gakicxviT.
amitomac ar aris gasakviri, rom zemomoyvanili kohortis yvela
gamokiTxulTa Soris ar gamovlinda arc erTi seqsualuri Zaladobis
faqti. sazogadoebaSi, sadac Zaladoba bavSvobis asakSi iolad
SeiZleba gamoaSkaravdes da aqedan gamomdinare mosalodnelia
Zaladobis Camdenis dasja an/da sazogadoebidan izolacia,
yvelanairi pirobebia SezRuduli am saSineli aqtis
ganxorcielebisaTvis.
Cven migvaCnia, rom faS-is CamoyalibebaSi sxva faqtorebi aris
wamyvani. maT Soris, vfiqrobT saWiroa ganvixiloT qalTa aqtivobis
SezRudva socialur da ojaxur garemoSi. tradiciul
sazogadoebebSi emociebisa da qmedebebis gamoxatva qalebis mxridan
istoriulad da kulturalurad aris sxvadasxva doziT
Semofargluli. diasaxlisis funqciebis (tvirTis) Sesrulebis
miuxedavad, qalis monawileoba ojaxis strategiuli xazis
gansazRvraSi arc ise didia, rom araferi vTqvaT ojaxis gareT
socialuri cxovrebaSi monawileobaze. faS SeiZleba iyos ganxiluli
66
rogorc komunikaciisa da yuradRebis miqcevis simboluri forma
risxvisa da protestis erTgvar nazavTan erTad maSin, rodesac
Tvalsazrisisa da reaqciebis pirdapiri gamoxatva ar aris miRebuli.
msgavsi daTrgunvis umwvavesi forma SeiZleba gamovlindes
saqarTveloSi mcxovreb zogierT eTnikur jgufebSi, kerZod,
kompaqturad dasaxlebul TaTrebSi. Cveni dakvirvebis Tanaxmad
faSFaris sagrZnoblad warmodgenili am populaciis qalebs Soris da
Zalze iSviaTia mamakacebSi (Gigineishvili 2005b). mzgavsi Tvalsazrisi
iyo gamoTqmuli rozenbaumis mier (Rosenbaum, 2000), romelmac aRniSna,
rom faS qalebSi aris metadre ganrisxebis, SiSis da umweobis
gamovlena da ara seqsualuri konfliqtis.
analogiuri intrafsiqiuri gancdebi SeiZleba gamovlindes
mamakacebSi, kerZod abxazeTis regionSi separatistebTan omis
veteranebSi. saxlis, ojaxis wevrebisa da qonebis dakargva aris
mZlavri stresis momtani faqtorebi, romlebic iwveven travmatul
mogonebebs iZulebiT gadaadgilebul pirebSi. aRniSnul SemTxvevebSi
SeiZleba ganviTardes faS, rogorc mZime posttravmuli stresuli
aSlilobis gamovlena, rac dafiqsirda or SemTxvevaSi Cveni
jgufidan.
fsiqogenuri aS SeiZleba ganvixiloT, rogorc ganswavluli qcevis
garkveuli forma, romelic Zlierdeba yuradRebisa da mxardaWeris
Semcveli reaqciebiT garesamyarosagan (ojaxi da megobrebi), ramac
SeiZleba kidevac moutanos avadmyofs garkveuli SeRavaTi
(magaliTad, valdebulebisagan Tavis arideba). Cven vvaraudobT, rom
SetevebiT mimdinare aSliloba icavs pacients misi valdebulebebis
Sesrulebisagan (profesionaluri, mSoblis, moqalaqeobrivi da a.S.),
romelic normalur viTarebaSi, rogorc Cans, aRemateba pacientis
fsiqologiur SesaZleblobebs, magram am mdgomareobaSi SeiZleba
iyos gadatanili sxvaze sakuTari saxis SenarCunebasTan erTad. es
aracnobieri meqanizmi (avadmyofis rolis miTviseba) ganvixileT,
67
rogorc sabaziso etiolgoiuri modeli Cvens mier seswavlili faS
pacientTa did nawilSi.
anamnezuri monacemebidan yuradRebas iqcevs aseve fizikuri travmis
arseboba. video-eeg monitoringiT dadasturebuli aS-is mqone
pacientTa vrcel seriaSi (n=157) qalatvinis travma, rogorc
Setevebis aRmocenebis wina piroba, figurirebda pacientTa istoriis
24%-Si (Barry et al. 1998). aqedan umetes SemTxvevaSi (89.2%) aS gamovlinda
travmis miRebidan erTi wlis ganmavlobaSi da anamnezSi sWarbobda
msubuqi simZimis qalatravma (78%), gansxvavebiT epilefsiuri
gulyrebisagan, romelTa sixSiris maRali maCveneblebi sarwmunod
ukavSirdeba mZime xarisxis qalatvinis travmas (Annegers et al. 1998). sxva
kvlevebis Tanaxmad, qalatvinis travma aRiniSna ufro met SemTxvevaSi
(31-32%) da utoldeboda Zaladobis istoriis sixSires (35%) (Westbrook
et al. 1998; Lobello et al. 2006). gamokvleulTa sagrZnobma umetesobam
finansuri sargebeli naxa travmisagan, da miuxedavad travmis dabali
simZimisa, erTi wlis Tavze sasurveli Sedegi ar gamovlinda
(Westbrook et al. 1998). sainteresoa mosazreba, rom travmis Semdgomi aS-
ebs Soris sWarbobs rTuli parcialuri gulyris msgavsi da ara
krunCxviTi tipis epizodebi (Novelly 1993; Barry et al. 1998). miCiganis
universitetis mkvlevarebma faS-is mqone pacientTa askacian seriaSi
gamoavlines msubuqi simZimis qalatvinis travma sinjis 52%-Si
(Kalogjera-Sackellares & Sackellares 1999). avtorebma isic dasZines, rom
Sarkos leqciebSi miuxedavad isteriuli gulyrebis mqone pacientebSi
fsiqologiur travmaze miniSnebisa, naxevarze met SemTxvevaSi naTlad
gamovlinda daxuruli qalatvinis travmis istoria (Sackellares &
Kalogjera-Sackellares 2002). avtorebis azriT es faqtori faS-is mqone
pacientebSi Tavis tvinis darRveul funqciaze miuTiTebs. axlaxan
Catarebuli kvlevis mixedviT, romelic moicavda dadasturebuli
qalatvinis travmis Semdeg aRmocenebuli da Terapiisadmi
rezistentuli gulyrebis mqone pacientebs, romlebmac gaiares
68
intensiuri video monitoringi, sabolood gamotanili diagnozebis
erT mesameds (33%) Seadgenda faS (Hudak et al. 2004). Cveni masalis
analizma gamoavlina faS-is mqone pacientebis anamnezSi gadatanili
msubuqi xarisxis Tavis qalas travma, Tumca arc iseTi maRali sixSiriT
– mxolod 5 pacientSi (29.4%).
zemoaRwerilidan gamomdinare cxadia, rom Setevebis mqone pacientis
istoria unda iyos detalurad gamoZiebuli da yuradReba daeTmos
rogorc yvela prodromalur simptomebs da faqtorebs, romlebic
asruleben precipitatorebis rols, aseve drosa da garemos, romelSic
viTardeba Seteva, mis xangrZlivobas, sixSires da stereotipulobas.
imavdroulad, yuradsaRebia iyo Tu ara pacienti warsulSi Zaladobis
msxverpli, hqonda Tu ara mas fsiqiatriuli darRveva da aris Tu ara
misi megobari an naTesavi Sepyrobili epilefsiiT.
v) diagnostikuri testebi
diagnostikur meTodebSi, romlebsac iyeneben paroqsizmebis
araepilefsiuri bunebus dasadgenad, Sedis eleqtroenecefalografiuli
gamokvlevebis mTeli nairsaxeoba, prolaqtinis gansazRvra SratSi,
fsiqologiuri da neirofsiqologiuri testireba.
eleqtroencefalografia warmoadgens Setevis da SetevaTaSoriso
periodSi fiziologiuri aqtivobis registraciis mniSvnelovan
instruments. radgan epilefsiuri gulyrebi Tanxlebulia neironTa
populaciis riTmuli gantvirTviT, rac iwvevs neironTa funqciis
rRvevas, rogorc adgilobrivad (lokalurad) aseve im midamoSi,
sadac vrceldeba gantvirTva, am aqtivobis dafiqsireba aucilebeli
pirobaa Setevebis epilefsiuri bunebis dasadgenad. da piriqiT
aRniSnuli paTologiuri aqtivobis ar arseboba Setevis periodSi
Caweril eeg-ze – is obieqturi kriteriumia, romelic miuTiTebs
Setevis araepilefsiur bunebaze.
Tavis tvinis eleqtrofiziologiuri aqtivoba SeiZleba iyos
aRricxuli skalpuri eleqtrodebiT pacientSi relaqsirebul
69
mdgomareobaSi, rasac rutinul eeg-Canawers uwodeben. misi
xangrZlioba ar aRemateba 20 wuTs da SeiZleba Seicavdes
fitostimulaciasa da hiperventilacias, rogorc damatebiT
maprovocirebel faqtors. rogorc wesi es meTodi emsaxureba
SetevaTaSoriso aqtivobis registracias da rutinuli Canaweris
dros epilefsiis mqone pacientTa did nawilSi vlindeba
sxvadasxvagvari, maT Soris epileftiformuli cvlilebebli. magram
variabeluri, normidan gansxvavebuli aqtivoba interiqtalur
periodSi iyo gamovlenili aseve pirebSi aS-iT (20-dan 25%-mde King et
al. 1982; Luther et al. 1982). aRmoCnda, rom cvlilebebi (zogjer
araspecifiuric) interiqtalur eeg-ze warmoadgenda faqtors,
romelic sagrZnoblad aferxebda aS-is swori diagnozis gamotanas.
amis safuZvelze, avtorebma (De Timary et al. 2002) daaskvnes,
romE’rutinul eeg-s SeuZlia mkurnali eqimis dabneuloba gazardos’.
Cveni masalis (1998-1999) rva Tanimdevrulad diagnostirebuli faS-iT
avadmyofis rutinuli eeg-ebi ganvixiled retrospeqtulad.
tabula #18. aS-s mqone pacientebis demografiuli, klinikuri da eeg
maCveneblebi
sqesi Fmd md md md md md md md
asaki 45 18 20 14 27 21 31 26
epilefsiis warsuli istoria √_ √+ √+ √_ √_
norma √ √ √ √
darRveva √ √ √
inter-
iqtaluri
eeg epileftiformuli √
Seteva Cawerili kaseturi
monitoringiT
√ √ √ √ √
provokaciuli testi √
qalatvinis travma anamnezSi √ √
70
SemTxvevebis naxevarSi SetevaTaSoris eeg-ze aReniSna cvlilebebi,
romelic upiratesad warmoadgenda nel (Teta) da maxvil-talRovan
kompleqsebs: or SemTxvevaSi fokusiT marcxena safeTqelSi da erT
SemTxvevaSi - marcxena TxemSi. mxolod or pacients aRmoaCnda
epilefsiis dadasturebuli istoria anamnezSi. 24 saaTiani kaseturi
monitoringiT dafiqsirebuli Setevebi (5 SemTxveva) ar iyo
TandarTuli aranairi paroqsizmuli aqtivobiT. danarCen SemTxvevebSi
diagnozi daisva ‘tipuri’ Setevis uSualo klinikuri dakvirvebis,
nevrologiuri da paraklinikuri gamokvlevebisa da pacientis
istoriis analizis safuZvelze. yvela paroqsizmis safuZveli iyo
fsiqologiuri darRvevebi. Cvenma Sedegebma naTlad miuTiTes
auCqarebeli analizis aucileblobaze, rodesac rutinul
interiqtalur eeg-ze vlindeba darRvevebi an mkafio
epileftiformuli aqtivoba im pacientebSi, romlebic wardgebian
qceviTi paroqsizmuli darRvevebiT (Gigineishvili 1999b).
matsonis dakvirvebiT interiqtaluri Canaweris mimdinareobisas
iSviaTad (ara umetes 5%-sa, Mattson 1993) SeiZleba iyos gamoWerili
spontanuri Seteva. sxva saSualebebs Soris, romelic xels uwyobs
epileftiformuli cvlilebebis gamomnJRavnebas, miekuTvneba Zilis
Canaweri da Zilis deprivacia. metad informaciuli meTodebia 24
saaTiani kaseturi monitoringi, sadac mxolod eeg Canaweri
fiqsirdeba da xangrZlivi video-eeg monitoringi, sadac qceviTi
paterni iwereba firze an kompiuteris mexsierebaSi, romlis gadaxedva
SeiZleba mogvianebiT sinqronulad eeg-CanawerTan erTad. ukanaskneli
xorcieldeba epilefsiur centrTan arsebul specializirebul
eleqtrofiziologiur laboratoriebSi da epilefsiuri da
araepilefsiuri Setevebis diferencialuri diagnostikis meTodebidan
warmoadgens yvelaze zust meTods.
pacientis tipuri Setevis eeg-ze dafiqsireba warmoadgens yvelaze
ufro sarwmuno xerxs paroqsizmebis gaurkveveli bunebis dasadgenad.
71
am meTodis faseuloba mkveTrad gaizarda video-telemetriis
danergvis Semdeg, ramac xeli Seuwyo araepilefsiuri bunebis
paroqsizmebis zust diagnostikas, rac diagnostikis oqros
standartad (gold standard) aris moxseniebuli zogierTi avtoris mier
(Bortz 1998; Glosser & Litt 2002; Cragar et al. 2002; Reuber & Elger 2003). am
ZviradRirebuli meTodis jerovnad gamoyenebis mizniT xSirad
mimarTaven Setevis gamowvevas provokaciuli meTodebiT, kerZod im
pacientebSi, romelTac xSiri paroqsizmebi ar axasiaTebT.
Setevebis sixSiris momateba ki SesaZlebelia, rogorc
antiepilefsiuri medikamentis SemcirebiT an moxsniT (Trimble 1982),
aseve mravali provokaciuli meTodebiT. maTi arsia pacientis
dajereba, rom qmedeba gamoiwvevs Setevas, Tumca Setevis gamowvevis
aranairi samedicino safuZveli ar arsebobs. Tu CavTvliT, rom
rTuli parcialuri Seteva ar gamoiwveva cnobierad, aqtivaciis
meTodiT gamowveuli Seteva, Tu igi pacientis tipuri Setevis
maggvaria, didi albaTobiT miuTiTebs paroqsizmebis araepilefsiur
bunebaze. aqtivaciis mizniT, video monitoringis dros, SeiZleba iyos
gamoyenebuli fotostimulacia da hiperventilaciac saTanado
sityvieri, an hipnozuri STagonebiT (Bortz 1998), rac bolo
namuSevrebis tanaxmad zrdis aS-is registraciis Sanss (McGonigal et al.
2002). moyvanili xerxis warumateblobis Semdeg dgeba placebos
gamoyenebis sakiTxi (French 1993). testi iTvleba pozitiuri im
SemTxvevaSi, rodesac fiziologiuri xsnari saTanado ganmartebebis
Semdeg iwvevs da aCerebs Setevas da eeg-ze ar vlindeba paTologiuri
gantvirTvebi.
mxolod Setevis dros pozitiur eeg-s (anu epileftiformuli
cvlilebebiT) SeuZlia erTmniSvnelovnad miuTiTos Setevis
epilefsiur bunebaze. magram, arc es meTodia utyuari: mkafio
cvlilebebis ararseboba yvela SemTxvevaSi rodi miuTiTebs
paroqsizmebis araepilefsiur bunebaze. erT-erT adreul kvlevaSi
72
iqna nanaxi, rom Setevis skalpuri Canaweri aris informaciuli
mxolod SemTxvevaTa 44%-Si (Wyler et al. 1989).
epilefsiis diagnostikuri testebis analizma uCvena, rom arc erTi
meTodi ar aris srulad saimedo. TviT ‘oqros standartad
aRiarebuli’ video-telemetriis analizic ki zogjer Sublisa da
safeTqlis Rrma mediobazaluri struqturebidan generirebuli
parcialuri Setevebis dros ar asaxavs eleqtrografiul korelatebs
skalpur CanawerSi (Mattson, 1993; Wyler et al., 1993; Williamson, 1993; Lesser,
1996; Luciano, 2002). specialurad intrakranialurad Canergili
eleqtrodebiT Catarebulma kvlevam SemTxvevaTa naxevarSi (6/12)
gamoavlina rTuli parcialuri Setevebi pacientebSi, romlebsac
manmade aS-s diagnozi gamoutanes (Wyler et al. 1993). pacientebs Cautarda
mravalmxrivi gamokvlevebi epilefsiur centrSi da maTi moxvedra
kvleviT jgufSi ganapiroba an antiepilefsiuri Terapiis uSedegobam,
an Setevebis negatiurma gavlenam pacientis yoveldRiur cxovrebaze,
an gaurkvevelobam diagnostikur procesSi. am Sedegebma kidev erTxel
aCvenes ramxela dilemas warmoadgens swori diagnozi rTuli
parcialuri gulyrebis msgavsi epizodebis mqone pacientebSi.
saWiroa gaviTvaliswinoT, rom epileftiformuli cvlilebebis
ararseboba generalizebuli tonur-klonuri gulyris msgavsi
epizodis win, paroqsizmis dros da Semdeg aris argumenti aS-is
diagnozis gamotanisaTvis. magram rTuli parcialuri gulyrebis
maggvari klinikuri fenomenologiis dros es argumenti, rogorc Cans,
naklebad sagulisxmoa.
amitomac epilefsiis diagnozi rCeba klinikuri, anu igi eWvgareSe
moiTxovs kompleqsur ganxilvas yvela danarCen meTodebTan erTad.
literaturaSi farTod cnobilia, rom eeg-s interpretacia ar aris
dazRveuli Secdomebisagan - eleqtrografiuli fenomenebis rogorc
gadametebuli, aseve fiziologiuri normis sazRvrebSi usafuZvlo
SefasebiT (Benbadis & Tatum, 2003). am naSromSi ganxilulia is mizezebi,
73
romelmac gamomgzavn nevrologs afiqrebina epilefsiaze, Tumca es
diagnozi faS-is sasargebloT iyo Secvlili epilefsiur centrSi,
rac sabolood faS-is diagnozebis saerTo ricxvidan 32%-s miaRwia.
mopovebuli eeg-CanawerebSi, rasac epilefsiis diagnozi eyrdnoboda,
xelaxla Semowmebis Sedegad gamovlinda mxolod keTilTvisebiani
pikebi (wicket spikes), hipnagogiuri hipersinqronuloba (hypnagogic
hypersynchrony), hiperventilaciiT gamowveuli Seneleba, wamaxvilebuli
alfa ritmis variantebi (‘namless’ fluctuations) an fonuri ritmis
fluqtuacia. avtorebi ver naxuloben amis axsnas, magram isini
yuradRebas amaxvileben aseTi Secdomis Sedegebze, radganac eeg-s
Tavdapirveli mcdari interpretaciis Semdgomi gadasinjva ufro
Znelia, Tanac araswori diagnozi fsiqologiuri da socio-
ekonomiuri TvalsazrisiT pirdapir axdens gavlenas arasasurvel
prognozze. aseve saWiroa nevrologiaSi treiningis dros meti
yuradReba gamaxvildes rogorc epileftiformuli cvlilebebis
‘normalur’ variantebze, aseve normaluri fonis ‘usaxelo’
variantebzec.
fsiqogenuri araepilefsiuri Setevebis fsiqologiuri axsna
faS-is etiologia mravalferovania. paroqsizmebi SeiZleba iyos
fsiqologiuri aSlilobis, fsiqosocialuri stresoris, viTarebis
daZlevis uunarobis da centraluri nervuli sistemis winaganwyobis
rTuli urTierTobis Sedegi. arc ise iSviaTad pacientebSi faS-iT
diagnostirdeba erTze meti mentaluri darRveva. Tanaarsebuli
fsiqologiuri aSlilobebidan aRsaniSnavia depresia, SfoTviTi
(kerZod, panikuri da posttravmuli stresuli aSlilobebi) da perso-
nologiuri aSlilobebi (Bowman 1999; Mökleby et al. 2002; LaFrance & Barry 2005).
radgan fizikuri da seqsualuri travma aris faS-is dadgenili risk
faqtorebi, rogorc qalebSi ise mamakacebSi, gamoTqmulia mosazreba,
74
rom am travmuli movlenis Sedegad pirovneba xdeba uunaro
gamoxatos da aseve moerios risxvas, SiSs, dakargvis SegrZnebas, ris
gamoc masSi yalibdeba disociaciuri mdgomareoba iseTi niSnebiT,
rogoricaa cnobierebis TvalsaCino dakargva, martooba, tirilianoba,
panikis gancda, rac savsebiT klinikurad esadageba aS-s. nawilSi
yalibdeba panika da SfoTva, rac SeiZleba iyos faS-is mizezi.
sxvebSi cxovrebiseuli winaaRmdegobebi xelmeored iwveven
gadatanili travmis gancdas da maT, ubralod, ar SeuZliaT daZlion
umweobis SegrZneba.
Zaladobis travmuli zemoqmedebis miRma ganixileba agresiisa da
risxvis mniSvneloba faS-is CamoyalibebaSi. rozenbaumi (Rosenbaum
2000) miiCnevs, rom mdedrobiTi sqesis dominireba faS-ian pacientebSi
aseve ganpirobebulia supresirebuli grZnobebiT, radgan, kulturuli
da religiuri tradiciebis Tanaxmad, qalebs ar eZlevaT imdeni
gamoxatvis saSualebebi, rac mamakacTa sazogadoebas.
disociacia, Janes ganmartebiT, warmoadgens meqanizms, romliTac
travmis zemoqmedebis Sedegad pirovnebis aqamde integrirebuli (ego-
kontrolis qveS myofi) cnobiereba ixliCeba da garkveuli mentaluri
procesebi agrZeleben arsebobas qvecnobierad. Jane Tvlida, rom
pirovneba genetikurad aris midrekili disociaciisadmi (Janet 1907).
disociacia aS-is fundamentaluri aspeqtia. magram cneba disociacia
imdenad farToa da krebiTi, rom brauni gamoyofs (Cardeña 1994; Brown
2002) disociaciuri konstruqciis sam waxnags. maT Soris, disociacia,
rogorc araintegraluri mentaluri erTeulebis sistema - yvelaze
xSirad gamoyeneba. DSM-IV-Si igi asaxulia disociaciuri
aSlilobaTa kategoriiT, romlis Tanaxmad ‘disociaciauri
aSlilobebis ganuyofeli Tviseba aris cnobierebis, mexsierebis,
identifikaciis an garemos Semecnebis Cveulebrivi integrirebuli
funqciis darRveva’. es ganmarteba metwilad efuZneba Janes klasikur
TvalTaxedvas, romlis mixedviT manamde integrirebuli mogonebebi
75
SeiZleba gaxdes miuwvdomeli cnobierebisTvis da akontrolon qceva
im mimarTulebiT, romelSic subieqti ver acnobierebs mas. Janeseuli
warmodgeniT, es procesi udevs safuZvlad, egreT wodebul, isteriul
simptomebs, romlebic moicaven rogorc fsiqologiur (amnezia,
somnabulizmi) aseve somatur (sensoruli da motoruli funqciebis
dakargva) fenomenebs. amJamad ICD-10 da DSM-IV-Si isini arian
dayofili somatoformul da disociaciur aSlilobebad. magram am
ori klasifikaciis Tanxvedra ar aris sruli. ICD-10 warmoadgens
disociaciis metad farTo ganmartebas, vinaidan igi aerTianebs
rogorc ‘fsiqologiur’ aseve ‘somatoformul’ disociacias (Nijenhuis
2000; tabula #3).
tabula #19. disociaciuri aSlilobaTa klasifikacia ICD-10 da
DSM-IV-Si
ICD-10: disociaciuri
(konversiuli) aSlilobani
DSM-IV: disociaciuri
aSlilobani
disociaciuri amnezia
disociaciuri fuga
disociaciuri motoruli
aSlilobebi
disociaciuri krunCxvebi
disociaciuri anesTezia da
mgrZnobelobis dakargva
disociaciuri stupori
transi
Sereuli disociaciuri
aSlilobebi
sxva da araspecifiuri
disociaciuri aSlilobebi
disociaciuri amnezia
disociaciuri fuga
disociaciuri identurobis
aSliloba
depersonalizaciuri
aSliloba
disociaciuri aSliloba,
araspecifiuri
76
disociaciuri da somatoformuli aSlilobebis jgufebs, ICD-is
Tanaxmad, aerTianebT is niSani, rom isini asaxaven simptomebs,
romlebic hgvanan zogadTerapiul daavadebebis dros arsebul
simptomebs, Tumca gaaCniaT fsiqologiuri safuZveli, da ganasxvavebT
is garemoeba, rom pirvelni emsgavsebian nevrologiur darRvevebs da
meoreni ki imaT, romlebic Sinagan sneulebebSi gvxvdebian (Brown and
Trimble 2000).
disociaciisa da aS-is kavSiri gamomdinareobs Semdegi
dakvirvebidan. upirvelesad, aS-is mqone pacientebis umetesobaSi, DSM-
IV kriteriumebis Tanaxmad, aRiniSneboda disociaciuri
fsiqopaTologiis sxvadasxva formebi (Bowman 1993; Bowman and Markand
1996). momdevno kvlevam faS-is avadmyofebSi naTlad gamoavlina
disociaciuri simptomebis sagrZnobi siWarbe epilefsianebTan
SedarebiT (Prueter et al. 2002). meore mxriv, aS-is mqone pirebSi aRmoCnda
hipnozis momatebuli amTvisebloba (Kuyk et al. 1999). maRali
hipnotiuroba aseve xSiri movlenaa disociaciuri fsiqopaTologiis
mqone subieqtebSi.
miiCneven, rom travmuli gancdebi xels uwyobs disociaciis
simptomebis Camoyalibebas, romelic Tavis mxriv icavs individs
gadametebuli SfoTvisa da fsiqologiuri dezintegraciisagan.
fizikuri, seqsualuri da emociuri Zaladobis Seusabamod maRali
sixSire gamovlenilia rogorc pacientebSi disociaciuri aSlilobiT
(Irwin 1994), aseve aS-iT (Bowman 1993), rac, zemomoyvanil faqtebTan
erTad, arapirdapir miuTiTebs aS-is disociaciuri interpretaciis
sasargeblod.
froididan moyolebuli warsuli fsiqoanalitikuri literatura
cdilobda isteriuli personologia pirdapir daekavSirebina aS-Tan.
isteriuli SetevebiT gamovlenili nevrozebis safuZveli iyo travma,
metwilad seqsualuri. Teoriis mimdevrebis TvalsazrisiT,
seqsualuri Zaladobis msxverplSi SeiZleba Seicvalos cnobierebis
77
done (disociaciuri tipis aSliloba) an/da ganviTardes krunCxviTi
motoruli aqtivoba (konversiuli aSliloba) didi xifaTis momtani
emociuri viTarebidan gaqcevis mizniT (Gross 1986).
fsiqodinamiuri modeli
nevrozuli simptomebis Camoyalibebis fsiqodinamiuri modeli
SeiZleba warmodgenili iyos Semdegnairad: nevrozebis RerZi,
intrafsiqikuri konfliqti, warmoiSoba im mTavar Zalebs Soris,
romlebiTac yalibdeba personologia: idi (the id), ego da superego.
idi moicavs primitiul, qvecnobier fsiqologiur instinqtur
ganzraxvebs (drives), romlebic urTierToben organizmis
moTxovnilebebTan da ase Tu ise ibrZvis misi dakmayofilebisaTvis.
ego warmoadgens pirovnebis cnobier nawils, romelic urTierTobs
gare samyarosTan, akontrolebs moZraobebis sistemas da SegrZnebebs.
igi cdilobs optimalurad daakmayofilos instinqtebi ise, rom amave
dros TanxmobaSi iyos gare samyarosTan da superegosTan. superego
aris personaSi akumulirebuli moraluri normebi da faseulobebi,
romlebic Camoyalibdnen mSoblebisa da sxva gareSe avtoritetuli
pirebis gavlenis Sedegad (Gabbard 2000). isteriul pacientSi azrebi,
afeqti da mogonebani, romlebic arian Seuracxmyofeli pirovnebis
superegosaTvis, ver gamovlindebian misi SfoTvis aRmocenebis gareSe,
amitomac isini ganidevnebian (ganicdian represias) cnobierebidan. am
konteqstSi represia aris iseTi mentaluri procesi, romelic xels
uwyobs pirovnebas daiviwyos an ar icodes akrZaluli an
arasasiamovno azrebi. magram akrZalulma mentalurma azrma SeiZleba
gamonaxos garkveuli gamosavali, rac pacientisTvis wardgeba
pirvelad sargeblad, Tuki mentalur procesebs Soris balansia
darRveuli. aseTi ‘gaJonva’akrZaluli azrebisa, romlebic SeniRbuli
arian, raTa egom isini ver amoicnos, egos aracnobieri nawilis
mcdelobasTan erTad ar dauSvas msgavsi ‘gaparva’, warmoSoben
nevrozul simptoms. ase rom, aracnobieri konfliqti gamoisaxeba
78
garkveuli simboluri formiT. am gziT pirovnebas eZleva saSualeba
gamoxatos romelime represirebuli azri SfoTvis an danaSaulobis
SegrZnebebis gareSe. simptomis saxiT ’id’ energiis gadineba inaxavs
mentalur procesebs garkveuli meTvalyureobis farglebSi da iZleva
saSualebas pacientisaTvis SemdgomSic Seinaxos konfliqti da
akrZaluli azrebi represirebuli saxiT. am Teoriis farglebSi
drois Sualedi travmis miRebidan pirovnebis srulyofili
ganviTarebis stadiamde agreTve iZens garkveul mniSvnelobas: rac
ufro didia igi, miT ufro mniSvnelovania travmis wili.
ganswavlis Teoriis modelebi
klasikuri pirobiTi refleqsis gamomuSaveba (classical conditioning)
am modelis mixedviT stimuli, romelic TavisTavad neitraluria,
pasuxis uciloblad gamomwvev stimulTan (unconditioned stimulus)
garkveuli droisa da viTarebis erTobis gamo, Tanimdevrulad
mogvitans msgavs pasuxs.
epilefsiasTan mimarTebiT, karg magaliTad gamodgeba refleqsuri
epilefsia, sadac romelime neitralur obieqts SeuZlia mogvianebiT
Setevebis provocireba, magram savaraudod, axali Setevebi unda iyos
araepilefsiuri bunebis. Tumca literaturaSi moyvanilia SemTxveva,
sadac neitralurma stimulma, refleqsuri epilefsiis mqone
pacientSi, SemdgomSi tipuri epilefsiuri Setevebic gamoiwvia (Bjørnæs
1993).
instrumentuli pirobiTi refleqsis gamomuSaveba (operant conditioning)
es meqanizmi varaudobs, rom garkveuli Semdgomi movlenebi
aZliereben pasuxis ganmeorebis tendencias, xolo axali pasuxebi
ukve ar saWiroebs nebismier cnobil stimuls da mas ewodeba
‘instrumentuli’. amitomac gulyris Sedegad miRebuli nebismieri
saxis ‘meorad sargebels’ SeuZlia gaaZlieros am Setevebis
ganmeorebis tendencia. gaZlierebuli pasuxi imavdroulad aris
79
Semdgomi xSiri pasuxebis sasurveli niadagi. es Tviseba xsnis imas,
Tu Semdgom, Tavdapirveli gulyris msgavsi susti pasuxi,
TandaTanobiT ratom gadaizrdeba dramatul formaSi, romelic aris
pacientis kontrolis miRma.
meoradi sargebeli, romelsac pacienti SeiZleba imkides
konversiuli simptomis formirebisas, vlindeba yuradRebisa da
mzrunvelobis mopovebaSi da pasuxismgeblobis aridebaSi. aseTi
Sedegi xels uwyobs pacientSi ganswavluli qcevis paternis
Camoyalibebas. radgan pacienti SetevebiT aicilebs SfoTvis
gamowvevas da gaeqceva stresis momtan viTarebas. faS, romelic
Tavdapirvelad garkveuli stresoriT iyo modulirebuli, amJamad
xdeba qceviTi paternis nawili. am Tvalsazrisis (ganswavlis
Teoriis) sasargeblod metyvelebs is faqti, rom faS-is mqone
pacientTa did nawilSi gamovlinda an epilefsiuri gulyrebis
warsuli istoria, an epilefsiis Tanaarseboba (Bowman 1993; Francis &
Baker 1997). aseve samedicino sferos muSakebis moulodnelad didi
raodenoba (eqTnebi, socialuri muSakebi, damxmare personali) arian
Sepyrobili aS-iT, rac SeiZleba iyos aseve ganpirobebuli Setevebis
dakvirvebis maRali SesaZleblobiT (Glosser & Litt 2002).
stresis modeli
stresi SeiZleba iyos aRqmuli, rogorc arasasiamovno emociuri
pasuxi zogierT xifaTis momtani movlenebis mimarT. xifaTi personis
an personis Rirebulebebis mimarT Tavdapirvelad modis gare
samyarodan, magram SemdgomSi warmoiSoba pacientis Sida samyarodan
mexsierebebis saxiT. rodesac pirovneba moxvdeba xifaTis momtani
viTarebis gavlenis qveS, igi afasebs SesaZleblobebs Tu rogor
daZlios viTareba. es Sefaseba xorcieldeba, rogorc realisturi
aseve nawilobriv ararealisturi poziciebidan da zogjer irTavs
aracnobier mentalur procesebs. garkveuli codnisa da
gamocdilebis resursebis erTi mxridan da xifaTismomtani viTarebis
80
aspeqtebis meore mxridan SefasebiT individi askvnis – SeuZlia man
gadalaxos situacia, an piriqiT. viTarebis dauZlevlobis SemTxvevaSi
SiSi da SfoTva eufleba pacients da igi eZebs Tavis daRwevis
saSualebas. Tuki an winaaRmdegobis gawevis an ganridebis
saSualebebi ver iqna moZiebuli pacientis mier, sxva intrafsiqikuri
dacviTi meqanizmebi amoqmeddeba, rogoricaa magaliTad uaryofa,
represia da a.S. am modelis Tanaxmad, faS warmoadgens arasasiamovno
stresuli viTarebis daZlevis araadekvatur gzas. stresuli
zemoqmedeba SeiZleba gagrZeldes da pirovnebam gamoimuSavos
daZlevis individualuri stili, romelsac stereotipulad
gamoiyenebs sxvadasxva viTarebaSi. maSin, roca pacienti SiSobs, rom
aRmoCnda yuradRebis miRma, an CarTuli konfliqtSi, valdebulebebSi
da a.S. (Ramani and Gumnit 1982).
Tanamedrove mosazreba mdgomareobs imaSi, rom Seteva aris iseTi
qceviTi paterni, romelic viTardeba, raTa pirovnebas mieces
saSualeba gaumklavdes gadametebul stresors. es warmogvidgeba
rogorc SfoTvis Semcirebis meqanizmi (Francis & Baker 1999). msgavsi
qceviTi paterni xels aZlevs pacients Tavi aaridos
pasuxismgeblobas da gaeqces stresis momtan viTarebas. stresis,
aridebiT daZlevasa da Setevebs Soris urTierTobis arsebobaze
mianiSnebs kvlevis Sedegebi, sadac gamovlinda, rom pacientebi faS-
iT, jansaR kontrolTan SedarebiT yoveldRiur cxovrebaSi
ganicdian gacilebiT nakleb stress, imavdroulad isini, savaraudod,
metad iyeneben aridebiT daZlevis strategias.
81
fsiqogenuri araepilefsiuri Setevebi mentaluri darRvevebis
Tanamedrove taqsonomiebSi
mentaluri da qceviTi darRvevebis moqmedi klasifikaciebis analizma
uCvena, rom warmodgenili semiologiuri klasifikaciis Sesabamisad
faS-is calkeuli formebi ar aris srulad asaxuli aRniSnul
taqsonomiebSi (ixile tabula #3). kerZod, motoruli formebi,
rogoricaa didi gulyris msgavsi da aforiaqebuli, iolad eteva
krunCxviTi gulyrebis konversiuli-disociaciuri aSlilobis
qveseqciaSi (F44.5 – ICD-10; 300.11–DSM-IV). demonstraciuli metwilad
esadageba apa-s mier SemoTavazebul konversiuli aSlilobis
gulyrebian formas (300.11 konversiuli aSliloba gulyrebiT an
krunCxvebiT). magram aramotoruli faS-is guliswasvlis forma,
diagnostikuri ganmartebebis Sesabamisad, ar Seesatyviseba
konversiuli krunCxvebis kategorias. nawili dasavluri avtorebisa
mas ganixilavs rogorc disociaciuri aSlilobis araspecifiur
formas (300.15 - Bowman & Markand, 1996), zogi ki rogorc posttravmuli
stresuli aSlilobis gamovlenas (Betts, 1997). aseTi Tavisufali
interpretaciis saSualeba imitomac rCeba, rom klasifikaciebSi faS-
is absansis msgavsi formebi ar aris ganxiluli. Cven migvaCnia, rom
Semdgomi DSM-V versiis mzadebaSi mizanSewonilia epileftologebis
CarTva, raTa gamoinaxos faS-is am formebis adekvaturi diagnosikuri
kategoria.
82
fsiqogenuri araepilefsiuri Setevbis ganaxlebuli diagnostikuri
algoriTmi
Tavad epilefsiis diagnostikuri procesi ar aris martivi da
sworxazovani. garkveul SemTxvevebSi epilefsiis arsebobis an
ararsebobis sakiTxi mZime da dauZlevel amocanad gvevlineba, Tumca
zogjer misi gamovlena ar warmoadgens gadaulaxav problemas
gamocdili eqimisaTvis.
Tuki Seteva araprovocirebulia, zemoaRniSnuli gamokvlevebis
safuZvelze miRebuli pozitiuri Sedegebi miuTiTeben Setevis
epilefsiur bunebaze. Semdeg klinicisti avlens gulyris saxeobas,
epilefsiur sindroms da epilefsiis etiologias. es diagnostikuri
algoriTmi (suraTi #1), romelic Tavad moiTxovs sagrZnob
gamocdilebas da unars, ar pasuxobs im kiTxvaze, ra bunebisaa Seteva,
Tuki misi epilefsiisadmi mikuTvneba ar mtkicdeba. diagnostikuri
procesis Sedegad yalibdeba daskvniTi diagnozi – epilefsiuri
sindromis an aS-s saxiT. ukanaskneli rogorc wesi xdeba avadmyofis
gaweris mizezi. Tumca igi TavisTavad ar gulisxmobs mkurnalobis
swor taqtikas da rac mTavaria, ver uzrunvelyofs mas. erTaderTi,
rac amas Sedegad mohyveba, Tumca arc ise umniSvnelo, aris zianis
momtani antiepilefsiuri Terapiis da ‘epilefsiis’ daRTan
dakavSirebuli stigmatizaciis arideba. magram dagrovili
gamocdilebisa da diagnozis xarisxis amaRlebis mouxedavad, am
kategoriis avadmyofebSi cxovrebis xarisxi mainc rCeba dabali.
meore mxriv, unda gvaxsovdes, rom aS-is diagnozi ar warmoadgens
advil amocanas, razec miuTiTebs im pirTa mniSvnelovani nawili,
romelic Tavdapirvelad iyo gamovlenili, rogorc qronikuli
epilefsiiT daavadebuli da Semdgomi mravalwliani dakvirvebis
Sedegad Sefasda, rogorc aS-iT Sepyrobili. amgvar Secdomebs
moyveba arasasiamovno Sedegebis mTeli kaskadi, kerZod
83
antiepilefsiuri medikamentis xangrZlivi miReba da sxva socialuri
SezRudvebi, rogorc pacientisTvis, aseve misi ojaxisTvis, rac
mosdevs xolme epilefsiis diagnozs (Гигинейшвили Д.А.и др. 1998).
magaliTad, naCvenebia, rom aS-is mqone pacientTa 80%-mde itarebs
antiepilefsiur Terapias swori diagnozis gamotanamde (Benbadis 1999;
Oto et al., 2005; Lobello et al. 2006). drois es monakveTi, anu saboloo
hvmzsjt!jefoujgjlbdjb!
qspwpdjsfcvmj!!Uv!fqjmfgtjvsj!
hvmzsjt!lmbtjgjdjsfcb!
fqjmfgtjjt!lmbtjgjdjsfcb!
fXwjt!Tfubob!hvmzsjt!bsbfqjmfgtjvs!cvofcb{f!
suraTi #1. araepilefsiuri Setevebis
standartuli diagnostikuri algoriTmi
hvmzsjt!bSxfsj.mpcb-!ffh!
lmjojlvsj-!qbsblmjojlvsjnpobdfnfcj-!pkbyvsj!eb!ebbwbefcjt!!jtupsjb-!fujpmphjb! fujpmphjjt!
ebehfob!
bT.jt!ejbhoptujlb!hbnpsjdywjt!nfUpej!
bwbenzpgjt!hbnplwmfwb!
fqjmfgtjvs!dfousTj!njnbsUwb!
84
diagnozis gamotanis gadavadebis periodi Seadgens xolme 7-8 wels
(Reuber et al. 2002c; De Timary et al. 2002). marTebulia vTqvaT, rom arsebuli
aS-is diagnostirebis meTodologia ar aris srulyofili, metic, igi
iZleva Secdomebis sagrZnob raodenobas, rac miuTiTebs misi
gadaxedvis aucileblobaze.
sityva ‘gulyra’ (seizure) farTo SinaarsiT moicavs yvelanair
paroqsizmul (anu droSi Semofarglul) Setevebs, romelic vlindeba
reagirebis mkafio darRveviT, motoruli, sensoruli an avtonomiuri
disfunqciiT (Porter 1993). terminis TavsarTi ki miuTiTebs etiologiur
warmomavlobaze – magaliTad: organuli (anu gamowveuli cnobili
paTofiziologiuri meqanizmebiT) da fsiqogenuri (romlis mizezia
fsiqologiuri darRveva). ‘epilefsiuri Seteva’ miuTiTebs Tavis
tvinis qronikul daavadebaze da ‘araepilefsiuri’ ki moicavs im
darRvevebis farTo speqtrs, romelic klinikurad vlindeba qceviTi
paroqsizmebiT, magram romlis safuZveli ar aris Tavis tvinis
neironebis gadametebuli eleqtruli gantvirTva. konceftualurad,
epilefsia unda wardges, rogorc mxolod erT-erTi etiologiuri
toti (suraTi #2). magram tradiciulad mkurnalis (nevrologis da
zogjer epileftologis) warmodgenaSi sityva Seteva ganuyrelad
asocirdeba epilefsiur gulyrasTan. piriqiT, eqimma, rodesac igi
dgas Setevis gamomwvevi darRvevis gamocnobis winaSe, unda
warmoidginos es sqematuri dajgufeba da Tanabari mniSvnelobiT
ganixilos Setevebis yvela mizezi. msjeloba aseTi diagnostikuri
algoriTmis safuZvelze udavod minimumamde daiyvans diagnostikur
Secdomebs. es niSnavs, rom Seteva ar unda iyos gaigivebuli mxolod
da upirvelesad epilefsiasTan.
85
magram Semofargvla organizmis garkveuli sistemis gamovleniT,
romlis disfunqciam savaraudod gamoiwvia qceviTi paroqsizmuli
darRveva, ar SeiZleba iyos sakmarisi problemis sruli
mogvarebisaTvis. konkretuli aSlilobis dadgena unda warmoadgendes
samedicino menejmentis aucilebel mizans. Cevni Semdgomi ganxilvis
sagani iqneba yvela is fsiqologiuri darRvevebi, romlebsac
SeuZliaT epilefsiis imitireba.
fsiqikuri aSlilobebis mravali simptomi atarebs paroqsizmul
xasiaTs da SeiZleba iyos SecdomiT Sefasebuli, rogorc
epilefsiuri auris niSani, an kidev iqtaluri an SetevisSemdgomi
periodis gamovlena. sapirispirod, pacientebSi epilefsiiT, iqtaluri
simptomebi SeiZleba iyos interpretirebuli, rogorc fsiqiatriuli
gamovlena. amas xels uwyobs is faqtic, rom epilefsiis mqone
populaciaSi fsiqopaTologiis done ufro maRalia, vidre saerTo
populaciaSi (Krishnamoorthy 2002).
sxvadasxva wyaroebi miuTiTeben, rom faS-s lomis wili ukavia
araepilefsiur Setevebs Soris (Kanner & Iriarte, 1999; Guberman & Bruni,
1999; Smith et al., 1999). bolowlebis publikaciebis Tanaxmad (Gates, 2000;
!Tfufwb!
ofwsp.
mphjvsj!
lbsejp.mphjvsj!
nfub.cpmvsj!
gtjrj.
busjvmj!
fqjmfgtjb!
tywb!
suraTi #2. Setevebis etiologiuri klasifikacia
86
Devinsky & Paradiso, 2000; Luciano, 2002) faS SeiZleba gamovlindes mravali
mentaluri darRvevis klinikur suraTSi (tabula #20). epilefsiis
fsiqiatriuli imitatorebi SeiZleba daiyos sam did jgufad –
nevrozuli jgufi, romelic moicavs somatoformul da disociaciur
aSlilobebs, sadac disociaciuri da/an konversiuli meqanizmi aris
wamyvani simptomis formirebaSi; simulantebis jgufi, romelic
Sedgeba ganzrax gamowveuli an simulirebuli SetevebiT, sadac
moCvenebiTi (feigned) qcevis sargebeli SeiZleba iyos naTeli
(simulacia) an gaurkveveli (xelovnurad demonstrirebuli
aSlilobani) da fsiqoturi jgufi, sadac qceviTi paroqsizmi aris
erT-erTi gamovlena didi fsiqiatriuli darRvevis, rogoricaa mwvave
fsiqozi an depresia.
tabula #20. mentaluri darRvevebi, romlebic iwveven fsiqogenur
araepilefsiur Setevebs.
I. somatoformuli aSlilobani
A. somatizirebuli aSliloba
B. konversiuli aSliloba
C. aradiferenciuli somatoformuli aSliloba
II. disociaciuri aSlilobani
A. disociaciuri fuga
B. depersonalizirebuli aSliloba
III. SfoTviTi aSlilobani
A. panikuri aSliloba
B. panikuri aSliloba agorafobiiT
C. posttravmuli stresuli aSliloba
D. mwvave stresuli aSliloba
IV. fsiqoturi aSlilobebi
V. xelovnurad demonstrirebuli aSliloba
VI. simulacia
87
gulyrismagvari paroqsizmebi yvelaze xSirad warmoadgens
konversiul an/da disociaciur simptoms, romelic dakavSirebulia
qvecnobier fsiqologiur konfliqtTan. rogorc cnobilia aS aris
sixSiriT meore simptomi konversiuli aSlilobebs Soris da gvxvdeba
pacientTa 15-20%-Si (Ljundberg 1957; Toone 1990; Cope & Ron 1997).
konversiuli aSlilobis diagnostikuri kriteriumebi mocemulia
zemoT (ixile tabula #8). faS SemTxvevaTa or mesamedSi SeiZleba
iyos motoruli gamovlinebebiT (konversiuli tipi), rasac Cveni
monacemebi adastureben. danarCeni SemTxvevebi modis Setevebze
aramotoruli komponentebiT: absansebisa an parcialuri gulyrebis
msgavsi ‘patara’ Setevebi (disociaciuri tipi). umniSvnelo nawils
warmoadgens Sereuli SemTxvevebi, rodesac motoruli da
Zalagamoclili Setevebi aReniSneba erT pacients. Setevebis aseTi
dayofa disociaciurze da konversiulze asaxavs mxolod DSM-IV
klasifikaciis Taviseburebas, ICD-10-is mixedviT isini moqceulni
arian disociaciuri darRvevebis erTian kategoriaSi.
sxva diagnostikuri erTeuli somatoformuli aSlilobaTa jgufSi,
sadac aS SeiZleba gamovlindes aris somatizirebuli aSliloba. misi
diagnozi maSin daismeba, roca daavadebis klinikuri istoria moicavs
ara mxolod fsevdonevrologiur simptomebs (rogorc konversiuls,
aseve disociaciurs), aramed sxva modalobis somatizirebul
simptomebsac.
rogorc Cvens mier ukve iyo zemoaRniSnuli Tanamedrove
diagnostikur algoriTms gamoricxvis meTodiT mivyavarT faS-mde.
misi saSualebiT, ukeTes SemTxvevaSi, pacients eZleva gezi romelime
samedicino dargis specialistisaken, magram ‘araepilefsiuri’-s niSniT
gaweril pacientTa umetesobis Semdgomi menejmenti da bedi
bundovania. am siZnelis dasaZlevad ar kmara mxolod gamoricxvis
meTodebi, saWiroa pozitiuri diagnostika. kerZod, faS-is SemTxvevaSi
es gulisxmobs mentaluri statusis gansazRvras, romelic xels
88
Seuwyobs epileftologs (neirofsiqiatrs), raTa gamoavlinos
konkretuli fsiqikuri aSliloba, romelic vlindeba paroqsizmuli
qceviTi darRvevebiT. Cvens mier iqna SemuSavebuli mentaluri
statusis Semafasebeli skala, romelic dagvexmareboda, rogorc im
somatoformuli aSlilobebis gamovlenaSi, romlebic
manifestirdebian gulyrismagvari epizodebiT (SeiniRbebian
epilefsiuri gulyrebiT), aseve im fsiqopaTologiaSi, romelic
SeiZleba axlavdes epilefsias. msgavsi natifi gamoyofa jer
fsiqologiuri simptomTa jgufebisa da Semdgom maTi klinikuri
gaazreba diagnostikur WrilSi, arsebuli paraklinikuri Sedegebisa
da daavadebis istoriis paralelurad, warmoadgens pozitiuri
diagnostikis mTavar iaraRs. Cvens skalas safuZvlad daedo
mentaluri statusis standartuli gamokvlevis sqemis erT-erTi
varianti (Barber & Jenkins 1990). igi iqna kritikulad gaazrebuli da
Sevsebuli im momentebiT, romlebic metad aqtualuria epilefsiis da
somatoformuli aSlilobebis mqone pacientebSi. analogiurad, Tuki
epilefsiis gamovlenis procesSi daibada eWvi kardiologiur an
endokrinul paTologiaze, procesSi srulyofilad erTvebian
kardiologi an/da endokronologi. damatebiTi instumentaluri
gamokvlevebis daxmarebiT (eleqtrokardiograma mosvenebul da
datvirTyl mdgomareobaSi, SratSi hormonebisa da mineralebis
gansazRvra da a.S.)
bolo wlebSi gamoCnda naSromebi, romlebic eZRvneba
araepilefsiuri SetevebiT warmodgenili mentaluri darRvevbis
speqtris gamovlenas, rac garkveul wilad ganpirobebulia faS-is
maRali sixSiriT. Tumca Zalze iSviaTia publikacia, sadac
Seiswavleba araepilefsiuri Setevebis gamomwvevi daavadebebis farTo
speqtri da ara mxolod fsiqiatriuli. amitom Cven ganvixileT 1997-
1998 wlebSi epilefsiur centrSi moTavsebuli pacientebs Soris
gamovlenili aS-is yvela SemTxveva. Cveni mTavari amocana iyo
89
gamogveaSkaravebina is organuli da mentaluri darRvevebi, romlebic
xasiaTdebodnen gulyrismagvari klinikuri gamovlinebebiT.
paroqsizmebis araepilefsiuri bunebis dadgena da maTi gamomwvevi
avadmyofobis diagnostika xdeboda zemoaRniSnuli pozitiuri
meTodis gamoyenebiT, fsiqologiuri aSlilobaTa diagnozebi
gamotanili iyo ICD-10 kvleviTi diagnostikuri kriteriumebiT
Sesabamisad.
1997-1998 wlebis kohortaSi dadgenil araepilefsiur Setevebs mqone
pacientebs Soris (35) fsiqogenuri genezis aRmoCnda 26 pacientSi
(74.3%), xolo organuli – rvaSi (22.8%) da erTi pacientis aS iyo
simulaciis gamovlena. fsiqogenur jgufSi somatoformuli
darRvevebis diagnozebs ekava udidesi nawili (57.7%), panikur
aSlilobas – 19.2%, posttravmul stresul aSlilobas – 7.7%,
depresias – 7.7%. mxolod faS-is jgufidan 5 SemTxvevaSi gamovlinda
araepilefsiuri Setevebis Tanaarseboba epilefsiurTan (an
amJamindeli, an anamnezSi dadasturebuli epilefsiuri Setevebis).
motoruli komponentebis mqone faS-ebi iyo klasificirebuli rogorc
disociaciuri aSlilobis konversiuli gamovlena (konversiuli
krunCxvebi) da sapirispirod, aramotoruli saxis (guliswasvlis
maggvari) faS-ebi ki iyo diagnostirebuli rogorc disociaciuri
aSlilobis disociaciuri saxeoba. konversiul qvejgufSi sam
pacients aReniSna polimorfuli Setevebi da or SemTxvevaSi ki
damatebiTi konversiuli sensoruli simptomebi (amavrozi, akuzia an
hipestezia). Setevebis semiologiis analizma gamoavlina motoruli
paroqsizmebis siWarbe guliswasvlis saxeobebTan SedarebiT
fsiqogenur jgufSi (17 SemTxveva 12-is winaaRmdeg). sawinaaRmdegod
organul jgufSi Setevis kolaptoiduri simptomatika aRemateboda
motoruls (6/2), rac sagrZnoblad ganasxvavebda mas fsiqogenuri
jgufidan (χ2=4.04; p=0.054, Fisher’s exact).
90
organuli mizezebidan neirogenuli sinkope iyo yvelaze xSiri
diagnozi (n=5, 62.5%). erT SemTxvevaSi aRiniSna hipoglikemiuri koma
da erTi pacienti iyo hipokalciemiiT ganpirobebuli spazmofiliiT.
parasomnia (Ramis koSmari) aseve erT pacientSi iyo verificirebuli.
neirogenuli sinkopeebs Soris dominirebda vazovagaluri
guliswasvlebi (60%), darCenil SemTxvevebSi aReniSna ortostatiuli
hipotenzia (20%) da emociurad ganpirobebuli guliswasvla (20%).
gamokvleul kohortaSi qalebi sWarbobdnen mamakacebs (25/10). saSualo
asaki jgufSi iyo 26.9 (sd±11.37). qalebSi igi udrida 28.1 (sd±12.61) da
mamakacebSi ki – 24.1 (sd±7.1). yvelaze xandazmulebi iyvnen pacientebi
somatizirebuli aSlilobis diagnoziT (47.5 weli) da simulaciiT (52
weli). qalebis raodenoba aRemateboda mamakacebis raodenobas rogorc
fsiqogenuri aS-is (19/8), aseve organuli aS-is jgufSi (6/2).
epilefsiur centrSi moTavsebis mTavari mizezi SemTxvevaTa umetes
nawilSi (71.4%, n=25) iyo gamomgzavni eqimis eWvi epilefsiaze.
antiepilefsiuri Terapiis araefeqturoba da rezistentuli epilefsiis
Semdgomi menejmenti iyo Semosvlis mizezi danarCen 20%-Si (n=7).
darCenil sam SemTxvevaSi pacienti moTavsda statusis maggvari
mdgomareobis gamo, romelic Tavdapirvelad aRqmuli iyo rogorc
epilefsiuri. iqedan erTi kidevac iyo intubirebuli moTavsebamde.
SemTxvevaTa erT mesamedSi moxsnili iyo winaT gamotanili
rezistentuli epilefsiis diagnozi. epilefsiis SecdomiT
gamotanili diagnozis analizma gamoavlina, rom yvelaze xSiri
faqtori, romelmac epilefsiis hiperdiagnostikaSi iTamaSa roli, iyo
eqimebis mier daskvnis gamotana Setevis vizualuri dakvirvebis
gareSe, rasac Cveni aqamde arsebuli dakvirvebac adasturebs
(Gigineishvili, 1999). paroqsizmis klinikur gamovlinebaTa vizualuri
analizi zog SemTxvevaSi sakmarisi aRmoCndeboda sxva diagnostikuri
testebis SedegebTan erTad, raTa gamocdil eqims gamoetana
araepilefsiuri Setevebis diagnozi. Cven daskvnebs srulad exmaureba
91
kaneris da iriartes dakvirveba, rom semiologiaze dafuZnebuli faS-
is swori diagnozi SesaZlebelia 50-dan 81%-de (Kanner & Iriarte 1999).
tabula #21. mTavari klinikuri diagmnozebi araepilefsiuri
Setevebis mqone pacientTa jgufSi
wamyvani diagnozi qalebi mamakacebi SeniSvnebi
konversiuli
Setevebi
6 2 SemTxvevaTa naxevarSi
polimorfuli aS
(motoruli da
guliswasvlismagvari) an
sxva sensoruli
konversiuli simptomebi
sxva disociaciuri
aSlilobebi
4 1
somatizirebuli
aSliloba
2 - Tanaarsebuli epilefsiis
erTi SemTxveva
posttravmuli
stresuli aSliloba
1 1
panikuri aSliloba 3 2
depresia 1 1
personologiuri
darRvevebi
1 1 isteriuli da mosazRvre
sinkopaluri
mdgomareoba
4 1
parasomnia - 1
hipoglikemia 1 -
hipokalciemia 1 - spazmofiliis Setevebi
qveda kidurSi
simulacia 1 -
jami 25 10
92
zemomoyvanilidan gamomdinare migvaCnia, rom msSS warmoadgens qceviTi
paroqsizmaluri darRvevebiT warmodgenili individis fsiqologiuri
da qceviTi maxasiaTeblis gamovlenis adekvatur iaraRs.
fenomenologiuri da neirofsiqiatriuli monacemebis Semdgomi analizi
nevrologiuri gasinjvis da paraklinikuri gamokvlevebis SedegebTan
erTad qmnis im niadags, romelic daexmareba klinicists ara mxolod
meti sizustiT miakuTvnos SetevebiT mimdinare avadmyofoba
fsiqologiuri bunebis aSlilobebs, aramed gamoavlinos konkretuli
fsiqopaTologia diagnostikuri erTeulis farglebSi. Cvens mier
SeTavazebuli qceviTi paroqsizmuli darRvevebis diagnostikuri
algoriTmi gamoiyureba Semdegnairad (suraTi #3).
faS-is etiologiuri faqtorebis gaanalizebam aCvena, rom umetes
SemTxvevaSi faS asaxavda ojaxur distress. sainteresoa, rom aq
gamovlinda ori tendencia: Seteva, rogorc interpersonaluri
urTierTobis iaraRi da gaukuRmarTebuli kulturuli tradiciebis
mimarT aracnobieri protestis forma. pirveli metad
damaxasiaTebelia qalaqis macxovrebel da mosamsaxure pirebisTvis,
meore _ soflis da eTnikur umciresobis warmomadgenlebisTvis.
ukanaskneli aRsaniSnavia, rogorc risxvisa da agresiis gamovlenis
SeniRbuli forma, rodesac kulturuli tradiciebis gadametebuli
mimdevroba iTxovs mkacr ojaxur morCilebas da socialur
pasiurobas qalebisagan, imavdroulad ar utoveben ojaxSi sakuTari
Tvalsazrisis gatanis aranair saSualebas. personologiuri
Taviseburebebs, kerzod ki primitiul personologias, didi wvlili
SeaqvT am paternebis gamovlenaSi, radgan FfaS iqceva komunikaciis
erTaderT saSualebad. disociaciuri stuporis SemTxveva iyo
ganswavluli qcevis paternis mkafio magaliTi, rodesac Seteva
warmoCnda rogorc samsaxurebrivi siZneleebidan daRwevis forma.
simulaciis SemTxveva arcTu ise Zneli iyo gamosavlenad, radgan
pacientma da misma garemom, eqimebis mxridan Setevebis
93
araepilefsiuri bunebis dadgenis informaciis miwodebis Semdeg,
naTlad gamoamJRavna meoradi sargeblis (pensiis) mopovebis mkafio
motivacia.
qp{jujvsj!
ejbh
optujlb!
hbnpsjd
ywjt!nfU
pej!
hvmzsjt!tfnjpmphjb!eb!
ebbwbefcjt!jtupsjb!lpsfmjsfct!
svujovm!ffh.{f!fqjmfgujgpsnvmj!
dwmjmfcfcj!
lj!
lj!
fqjmfgtjb!
bsb
wjefp. bo!bncvmbupsjvmj!lbtfuvsj!npojupsjohjU!qbsprtj{nvmj!brujwpcb!ujqvsj!Tfufwjt!espt!
bsb
lsvoDywjUj!hfofsbmj{fcvmj!
bsblj!
Dbofshjmj!fmfruspefcjU!
bo!SPECT hbnplwmfwb{f!dwmjmfcfcj!
bsb
efqsftjb!bo!TgpUwb!
lj!
lj!
tywb!!lpowfstjvmj!tjnqupnfcj!
gtjrpmphjvsj!!ejtusftjt!bo![bmbepcjt!jtupsjb!
bsb
pshbovmj!
bT!
gtjrphfovsj!
bT!
Tfufwb!bsbqspwpdjsf.
cvmj!eb!hbonfpsfcjUj!
lj!
qspmbrujojt!npnbufcb!tjtymTj!qptujjrubmvsbe!
suraTi #3. araepilefsiuri Setevebis Tanamedrove
diagnostikuri algoriTmi
94
4. funqciuri somaturi simptomebis etiologiuri modeli
auxsneli somaturi simptomebiT warmodgenili sindromebis
nozologiuri mikuTvneba asaxavs dasavluri medicinis tradiciul
dayofas: zogadTerapiul disciplinebSi isini moixsenieba rogorc
funqciuri somaturi sindromebi (ixile tabula #2) da fsiqiatriaSi
ki upiratesad arian warmodgenili sa-s kategoriaSi. funqciuri
somaturi sindromebis saxeli warmoiqmneba an aRwerilobiTi
(qronikuli daRliloba an menjis tkivili), an savaraudo
etiologiuri (laimis qronikuli daavadeba, gaRizianebuli nawlavi)
principiT, an, Tundac sxeulis romelime nawilze mikuTvnebiT
(temporomandibularuli moSliloba). es ukanaskneli arc aris
gasakviri, radgan specialistebi met yuradRebas aqceven Tavisi
dargisaTvis Sesabamis organospecifiur Civilebs, ris gamoc,
miuxedavad Tavisi bundovnebisa da araspecifiurobisa, sindromebi
naxuloben asaxvas medicinis praqtikulad yvela disciplinaSi.
Sesabamisad sityva funqciuri fsiqogenezs ki ar gulisxmobs, aramed
organizmis darRveul funqcionirebas. fsiqiatriuli sindromis
gamovlenisas wamyvani aris fsiqologiuri procesis safuZvlebis
dadgena, romlis Sedegad simptomebi mulsistemur xasiaTs atarebs.
amitomac ass aRwerisaTvis gamoiyeneba sxvadasxva ganmartebebi:
somatizacia, somatoformuli, funqciuri, samedicino TvalsazrisiT
auxsneli simptomebi da sxva. aseTi ormagi klasifikaciis arseboba
garkveul dabneulobas da problemebs qmnis.
miuxedavad Tavisi simravlisa da warmomadgenlobisa yvela
samedicino specialobebSi, funqciuri sindromebis Sedarebam uCvena
maTi msgavseba fundamentalur aspeqtebSi (Wessely et al. 1999; Barsky &
Borus 1999). kerZod, literaturaSi moyvanili sxvadasxva funqciuri
sindromebis SemTxvevebis diagnostikuri niSnebi zogjer emTxveva
erTmaneTs. magaliTad, meteorizmi, tkivili muclis areSi, Tavis
95
tkivili da sisuste aRniSnulia umetesoba maTganSi. meore mxriv,
pacientebi erTi sindromiT akmayofileben meore sindromis
diagnostikur moTxovnebs, Tuki isini mizandasaxulad iqnebian
gamokiTxuli. da bolos, araklinikuri maCveneblebiT (asaki, sqesi,
prognozi, Sedegianoba Terapiis garkveuli saxeobis mimarT da sxva)
pacientebi gansxvavebuli sindromebiT amJRavneben msgavsebas. kerZod
naCvenebia, rom qalebi aWarbeben mamakacebs fss-s sixSiriT (Barsky et al.,
2001; Kroenke & Spitzer 1998); meta-analizma gamoavlina oTxi funqciuri
sindromis mWidro kavSiri depresiasTan da SfoTvasTan rogorc
jansaR pirebTan SedarebiT, aseve pacientebTan organuli
daavadebebiT, visac msgavsi simptomologia gaaCnda (Henningsen et al.
2003). im fss mqone pacientebs Soris, romlebic xSirad mimarTaven
pirvelad jandacvas, SfoTva da depresia gamovlenilia 60.2%-Si (Smith
et al. 2005). am sindromebis dros specifiuri organos funqciis
darRvevaze varaudis miuxedavad, funqciuri neirovizualuri
kvlevebis Sedegebi uCveneben centraluri nervuli sistemis CarTvas
fss-s CamoyalibebaSi.
somatizirebuli simptomebi Zalze xSiria depresiisa da/an SfoTvis
mqone pacientebSi: maSin, rodesac DSM-IV-is mixedviT gamotanil
somatoformuli aSlilobis mqone pacientTa jgufSi depresiis an/da
SfoTvis gavrceleba udrida 26%, afeqturi an/da SfoTvis mqone
pacientebSi somatoformuli aSliloba gamovlinda 54%-Si (De Waal et
al. 2004). am fsiqologiuri darRvevebis mWidro Tanaarsebobaze adrec
iqna gamaxvilebuli yuradReba, rodesac kirmaierma da robinsma
(Kirmayer and Robbins 1991) gamoTqves mosazreba somatizaciis sami
variantis arsebobaze, romelTagan erT-erTi gulisxmobda depresiis
somatur gamovlenas. sauniversiteto hospitalSi axlaxan
Catarebulma kvlevebma gamoavlina somatoformuli aSlilobebis
mqone pacientTa jgufSi depresiisa da SfoTvis arseboba (32-59.3%
[Fink et al. 2004; Henningsen et al. 2005]). savsebiT marTebulad, am dargis
96
cnobilma mkvlevarebma Sarpma da maiom (Sharp & Mayou 2004) gamoTqves
azri, rom somatizaciis simptomebis somatoformuli aSlilobaTa
jgufiT warmoCena gamouvlenels xdis depresiasa da SfoTvas.
avtorebis azriT, es erT-erTi im argumentTagania, romelic
miuTiTebs somatoformuli aSlilobaTa kategoriis gamoudegarobaze,
rac mis momaval klasifikaciaSi Secvlas saWiroebs.
pacientebi fss-iT, msgavsad somatizirebulebisa, aseve warmoadgenen
siZneleebs eqimisaTvis, amitomac maT Soris yalibdeba daZabuli da
zogjer konfliqturi urTierToba (Hahn 2001; Jackson & Kroenke 1999).
aRsaniSnavia pacientTa am orive jgufSi Sromisuunarobis da
samedicino daxmarebis gamoyenebis sagrZnoblad maRali done (Hiller et
al. 2003). rac exeba samedicino menejments, aq ikveTeba rogorc
antidepresantebis (O’Malley et al. 1999) aseve kognitiur-qceviTi
fsiqoTerapiis Sedegianoba (Kroenke & Swindle 2000) yvela saxeobis
funqciuri somaturi sindromebisas.
somatizirebuli aSlilobis klinikuri suraTi aseve garkveulad
Seicavs funqciuri xasiaTis samedicino sindromebis simptomebs,
rogoricaa magaliTad, fibromialgia, qronikuli daRliloba da
gaRizianebuli nawlavis sindromi. imdenad gadaifareba isini
fenomenologiurad, rom zogierTma avtorma kiTxvis niSnis qveSac
daayena maTi gancalkevebulad aresobobis mizanSewoniloba (Sharpe and
Wesseley 2000; Burton 2003). auxsneli somaturi Civilebis qveS
gaerTianebuli, yvelaze xSirad gavrcelebuli da dResdReobiT
moqmedi klasifikaciebis diagnostikuri erTeulebis urTierTkavSiri
SeiZleba aisaxos Semdegnairad (suraTi #4).
97
suraTi #4. ass-ebiT warmodgenili diagnostikuri erteulebis
urTierTkavSiri
bolo wlebSi Camoyalibebuli zogierTi funqciuri sindromis
diagnostikuri kriteriumebis miuxedavad (Manu 1998), isini
gamoirCevian etiologiuri mizezebis simravliTa da samedicino
gaurkvevlobis arc Tu mcire doniT. ufro swori iqneba yvela saxis
sindromebi, romelTa birTvs warmoadgenen ass, iqnen ganxiluli
erTian sivrceSi, sadac klinikuri gamovlenis simZimis TvalsazrisiT
erT mxares iqneba somatizirebuli aSliloba da sapirispiros ki -
funqciuri sindromebi. maT Soris sivrces iolad daikavebs yvela is
samedicino mdgomareobebi, rodesac pacientis mravlobiTi somaturi
Civilebi srulad ver akmayofileben somatoformuli aSlilobebis
amJamindeli klasifikaciebis diagnostikur kriteriumebs. es
sagulisxmo samedicino kategoriaa, radgan igi sagrZnoblad xSirad
aris warmodgenili mosaxleobaSi da jandacvis pirvelad qselSi.
maTi rubri-fikaciis mizniT SeTavazebul iqna kriteriumebis
raodenobis Semcirebis sxvadasxva midgomebi (Escobar et al. 1989; Escobar et
al. 1998). SeiZleba vivaraudoT, rom fsiqologiuri premorbidis,
mravalgvari stresoris da kognitiuri mzaobis urTierT-qmedeba qmnis
98
fsiqosocialuri distresis klinikuri gamovlenis imdenad mrval
variantebs, rom warmoSobs mTel am zemoaRniSnul kontinuums.
bunebrivia, rom sakiTxis aqtualoba jandacvis nebismieri
rgolisaTvis da imavdroulad misi bundovani ganTavseba sadRac
fsiqiatriisa da medicinis zogadTerapiul dargebs Soris (ormagi
klasifikaciis erTdrouli arsebobis gamo) warmoadgens mZlavr
motivs kvlevebis SesrulebisaTvis. maTi nawili ver adasturebs
funqciuri somaturi sindromebis, rogorc calkeuli diagnostikuri
erTeulebis arsebobas (Nimnuan et al 2001; Olde Hartman et al. 2004). ukve
gamoiTqva axali mravalRerZiani klasifikaciuri sistemis danergvis
da sa-s arsebuli klasifikaciis Secvlis Tavlsazrisi (kerZod,
Semdgomi DSM-V klasifikaciis farglebSi (Mayou et al. 2005).
bolo dekadebis manZilze gamoCnda interesi funqciuri
simptomebis neironaluri meqanizmebis gamovlenisadmi. kanadeli
mkvlevarebis jgufma flo-henris xelmZRvanelobiT 80-an da 90-an
wlebSi mravali neirofsiqologiuri da neirofiziologiuri
kvlevebis safuZvelze gamoTqva azri, rom lateralizebuli
konversiuli simptomi aris hemisferoTaSorisi urTierTobis moSlis
Sedegi marjvena hemisferos upiratesi aqtivaciiT (Flor-Henry et al., 1981;
Flor-Henry et al., 1990). Tavis tvinis marjvenamxrivi struqturuli da
fiziologiuri cvlilebebi iqna gamovlenili pacientebSi
konversiuli krunCxvebiT epilefsiis mqone pacientebTan SedarebiT
(Devisnky et al., 2001). magram kvlevebma funqciuri neirovizualuri
meTodebis gamoyenebiT (pozitronul-emisiuri (pet) da funqciuri
birTvul magnitur-rezonansuli gamosaxva) pacientis motoruli an
sensoruli funqciuri defeqtis dros gamoavlina aqtivacia ara
pirvelad motorul an sensorul ubnebSi, rac jansaR pirebSi
gamoiwveva saTanado motoruli an sensoruli datvirTvis pirobebSi,
aramed sxva ubnebSi, magaliTad, marjvena orbitofrontalur da wina
sartyelSi (Marshall et al., 1997; Halligan et al., 2000; Mailis-Gagnon et al., 2003;
99
Werring et al., 2004; Гигинейшвили Д.А., Шакаришвили Р.Р. 2006b). aRniSnulma
kvlevebma win wamowies cnobieri aqtiuri daTrgunvis (conscious active
inhibition) roli fsiqogenuri simptomis CamoyalibebaSi (Hurwitz, 2003).
mkvlevarebis sxva jgufma konversiuli damblis mqone pacientebSi
ivarauda nebiTi aqtis daTrgunva misi generaciis doneze (volition). pet-
is meSveobiT Catarebul kvlevaSi pacientebSi marcxena xelis
isteriuli dambliT normaluri da xelovnurad gamowveuli damblis
mqone subieqtebTan SedarebiT iqna nanaxi marcxena
dorsolateraluri prefrontaluri qerqis hipofunqcia, romelic
monawileobs moqmedebis aqtis momzadebaSi (Spence et al., 2000). Semdgomma
kvlevebma aseve daadastures, rom konversiuli damblisa da
xelovnurad gamowveuli (simulirebuli) damblis Camoyalibebis
neironaluri meqanizmebi gansxvavebulia (Ward et al., 2003). am
SemTxvevaSi simulirebuli parezis dros gamovlinda marcxena
ventrolateraluri prefrontaluri qerqis aqtivacia konversiul
damblasTan SedarebiT, rac erTgvarad exmianeba wina kvlevis
Sedegebs.
savaraudoa, rom aqtiuri daTrgunvis (an tvinis ubnebis SedarebiTi
aqtivaciis cvalebadobis) intensioba gansazRvravs monosimptomatur
an polisimptomatur somatoformuli sindromis Camoyalibebas
(Gigineishvili 2005). udavoa, rom am procesSi garkveuli roli unda
iTamaSon neirotrasmiterulma sistemebma. serotonerguli
aminomJavebis koncentraciis Semcireba sisxlSi pacientebSi
somatizirebuli aSlilobiT depresiasTan da kontrolTan SedarebiT
miuTiTebs am sistemis deficitze (Rief et al., 2004b). radgan cnobilia,
rom serotonerguli sistemis (5-HT) aqtivoba aris genetikuri
kontrolis qveS, riTac ganapirobebs misi receftorebis, sinTezuri
enzimebisa da mitacebis adgilmdebareobebis aqtivobas, SesaZlebelia
vivaraudoT rom genetikuri faqtori (neiroqimiaze zemoqmedebis
meSveobiT) monawileobs funqciuri somaturi simptomis generaciis
100
meqanizmSi (imis msgavsad, rogorc es gamovlenilia mosazRvre
personologiuri darRvevis dros - New et al., 2001). Tumca genetikuri
faqtoris gavlena SesaZlebelia xorcieldebodes ara mxolod
neiroqimiis doneze, aramed igi uSualod axdendes gavlenas
anatomiaze. stresi, rogorc gamSvebi meqanizmi zemoqmedebs
genetikazec, uSualod organizmis fiziologiur funqciebzec da
individis kognitiur sferozec. rogorc somaturi SegrZnebebis da
organizmis fiziologiuri procesebis, aseve ‘avadmyofis rolis’
aRqma xorcieldeba pacientis kognitiuri sferos meSveobiT (Mechanic,
1962; Mai, 2004). igi, imav dros, CarTulia ‘ganswavlis procesSi’,
rodesac individs saSualeba aqvs garSemomyofebisagan Seiswavlos
daavadebis modeli, an gaaCnia qronikuli daavadebis piradi
gamocdileba. kognitiur aRqmaze aseve did gavlenas axdens individis
personologiuri Tvisebebi da emociuri ganwyoba. erTianobaSi, Cvens
mier warmodgenili funqciuri simptomis warmoqmnis modeli
gamoiyureba Semdegnairad (suraTi #5 [Gigineishvili 2005]).
101
gj{jpmphjvsj!gvordjfcjt!ebsSwfwfcj;!bwupopnjvsj!foeplsjovmj!
jnvovsj!
ofjsprjnjb!
bo/eb!bobupnjb!
lphojujvsj!tgfsp!
bwbenzpgpcjt!hbnpdejmfcb!
tusftj!
hfofujlb!!
gvordjvsj!tpnbuvsj!tjnqupnj
suraTi #5. funqciuri somaturi simptomis
etiologiis hipoTezuri axsna
102
5. somatoformuli aSlilobebis menejmenti
somatoformuli aSlilobebis Tanamedrove Terapiis arsebuli
xerxebis umetesoba testirebulia mxolod empiriulad da
mimarTulia: avadmyofis distresisa da mravlobiT somatur
CivilebTan dakavSirebuli funqcionirebis SezRudvis Semcirebisaken;
arafris momtani diagnostikuri da Terapiuli procedurebis da
medikamentebis aridebisaken; da iseTi potenciuri garTulebebisagan
dacvisaken, rogoricaa qronikuli invalidizacia da medikamentozuri
damokidebuleba (Martin and Yutzy, 1996).
nevrologis poziciidan met yuradrebas ibyrobs konversiuli
aSliloba. misi mkurnaloba iwyeba im momentidan, rodesac srulad
varT darwmunebuli nevrologiuri daavadebis ar arsebobaSi, rac
gulisxmobs, rom yvela saWiro neirodiagnosikuri gamokvlevebi
(paroqsizmebis arsebobisas ki video an kaseturi eeg-monitoringi)
ukve Catarebulia. Semdegi nabiji unda iyos daskvnebis miwodeba
pacientisadmi da Semdgomi gamokvlevebis acileba. es Zneli da drois
momcveli etapia, radgan igi gulisxmobs yvelanairi konfrontaciis
aridebas. ukanaskneli mosalodnelia, pirvel rigSi imitom, rom
pacienti gamokvlevebis Sedegad miRebuli negatiuri pasuxebis
miuxedavad, Civilebis mdgradobis safuZvelze, SeiZleba moiTxovdes
xelmeore gamokvlevebs. meore mxriv, misi Civilebis gamomwvev mizezad
stresiT ganpirobebuli somatizaciis arsebobis gamxela
moumzadebel pacientSi iwvevs undoblobas, eWvs eqimis kompetenciaSi
da SeiZleba dasruldes klinikis TviTneburi mitovebiTac. amitomac
menejmentis procesSi unda iyos CarTuli gamocdil eqimTa gundi,
romelic Tavdapirvelad yuradRebas gadaitans avadmyofobis
socialur da fsiqologiur Sedegebze, rac gaaadvilebs pacientTan
mWidro da ndobiT aRWurvil urTierTobis damyarebas. mxolod amis
Semdeg rekomendirebulia konservatiuli meTodi, rogoricaa
103
gadarwmuneba (reassurance). procesis arsi gulisxmobs pacientisaTvis
informaciis miwodebas, rom simptomebis Camoyalibeba aris ara
organuli paTologiis, aramed fsiqologiuri konfliqtis Sedegi. mas
win unda uswrebdes an axldes garkveuli samedicino ganaTleba.
magram gadarwmunebisas yuradReba eqceva daavadebis orive, rogorc
fizikur, aseve fsiqologiur aspeqts da xazi esmeva im garemoebas,
rom es WeSmaritad samedicino problemaa, riTac kidevac moxdeba misi
legalizacia. pacienti unda iyos CarTuli am reabilitaciis
procesSi ise, rom misi Tavmoyvareoba ar Seilaxos. xeli unda
SevuwyoT pacientis bolodroindeli cxovrebiseuli movlenebis
ganxilvas (verbalizacias) yvelanairi mizezSedegobrivi
urTierTobaze yuradRebis gamaxvilebis gareSe.
mwvaved ganviTarebuli konversiuli sindromis dros stacionarSi
myof pacientisaTvis procesis dasaCqareblad marTebulia
relaqsaciisa da STagonebis gamoyeneba. Cveni gamocdilebiT
STagonebiTi Terapia metad efeqturia fizioTerapiis procedurebTad
erTobliobaSi. motoruli an/da sensoruli deficitis pirobebSi
eleqtrostimulaciuri fizioTerapiuli seansi sugestiur
TerapiasTan erTad, warmoebuli eqimis mxridan, aRwevs deficitis
metad swraf da Sedegian aRdgenas. Cveni Sedegebidan gamomdinare, am
jgufis pacientTa 85%-Si iyo saWiro mxolod ramdenime seansi
konversiuli deficitis mosaxsnelad an sagrZnobi SemcirebisaTvis.
paralelurad unda mimdinareobdes konversiuli simptomis gamomwvevi
mentaluri darRvevis gamovlena. amisaTvis dasadgenia an aqtualuri
konfliqti an travma, am ukanasknelis ararsebobis pirobebSi ki -
bavSvobaSi da axalgazrdobaSi gadatanili travma an Zaladobis
faqti, rac metad aqtualuria faS-is pirobebSi. es procesi saWiroebs
erTobliv Zalisxmevas, rogorc nevrologisa, aseve fsiqiatris da
fsiqologis.
104
literaturuli monacemebis Tanaxmad raime Tanaarsebuli an
konversiuli simptomis uSualo gamomwvevi arasomatoformuli
aSlilobis gamovlenisas mizanSewonilia medikamenturi Terapiis
gamoyeneba (Hurwitz, 2003; LaFrance & Devinsky 2004). magram Cveni
gamocdilebidan gamomdinare igi efeqturia rogorc mwvaved
ganviTarebuli konversiuli aSlilobisas, aseve mis klinikur
suraTSi disociaciuri elementebis arsebobisas (transi, stupori,
absansis magvari Setevebi). aseT SemTxvevaSi Cvens mier
rekomendirebulia medikamentebis Seyvanis parenteraluri forma:
ampulirebuli klomipramini an melipramini (25mg dReSi) da
sulpiridi (100mg dReSi) intramuskularulad. msgavsi RonisZieba
exmareba mkurnals Terapiuli aliansis damyarebaSi pacientis
axloblebTan, primitiuli fsiqologiis mqone individebTan an maTTan
visTanac pirdapiri kontaqti gaZnelebulia (enis ucodinrobis gamo).
qronikulad mimdinare konversiuli aSlilobis dros
gamarTlebulia yvela zemoaRniSnuli nabiji. mxedvelobaSi unda
viqonioT, rom mizanSewonilia faqtorTa sami jgufis gamovlena:
isini, romlebic ganawyoben (predisposing), iwveven (precipitants) da
axangrZliveben (perpetuating) darRvevas. stresoris an konfliqtis
gamovlenas SesaZlebelia dasWirdes xangrZlivi dro. aseve garkveuli
Zalisxmeva esaWiroeba maskirebuli depresiisa an SfoTvis
gamoaSkaravebas. am miznisaTvis pacients SeiZleba dasWirdes
xangrZlivi stacionireba. Setevebis xangrZlivi istoriis pirobebSi,
mosalodnelia winaT gamotanili epilefsiis diagnozis uaryofa da
antiepilefsiuri Terapiis (aeT) Sewyveta. sagulisxmoa, rom pacientTa
sakmao nawili (35-47%), romelsac ar gaaCnia Tanaarsebuli epilefsiis
monacemebi, faS-is diagnozis gamotanis Semdegac iRebs
antiepilefsiur preparatebs (Krumholz and Niedermeyer, 1983; Walczak et al.,
1995; Ettinger et al., 1999; Reuber et al., 2003c). amitomac aeT-is moxsna faqizi
da xangrZlivi procesia. igi ar unda moxdes erTbaSad, aramed faS-is
105
uSualo mizezis fsiqofarmakologiuri da/an fsiqoTerapiuli
mkurnalobasTan paralelurad.
amJamad farTod ganixileba fsiqoTerapiis gamoyeneba pacientebSi
somatoformuli aSlilobebiT. dasavlur samecniero publikaciebSi
ar arsebobs erTiani azri imaze, Tu romeli meTodi aris upiratesi,
rac faS-Tan mimarTebaSi garkveul wilad gamowveulia
kontrolirebadi randomizirebuli kvlevebis ararsebobiT (Bowman,
1999; La France & Devinsky, 2002; 2004; Lesser, 2003). sagulisxmoa erTi, rom
Terapia mimarTulia, raTa gamoaSkaravdes stresori da
fsiqologiuri travma, gamovlindes is xelSemSleli winaaRmdegobebi
da faqtorebi, romlebic Trgunaven emociebis gamovlenas da
Sesabamisad gaadvildes pacientis emociebis gamoxatva verbalurad
da ara fizikurad. qceviTi Terapiis mizania Semcirdes garemosagan
mowyalebis gaReba paroqsizmuli qcevisadmi. imavdroulad xeli unda
Seewyos jansaR qcevas, rac gulisxmobs fsiqosocialuri stresuli
viTarebis aridebis an misi arasomatur arxebSi gadayvanis
stimulirebas. msgavsi Terapia efeqturia saavadmyofos an
reabilitaciuri klinikebis pirobebSi an kidev, iSviaT SemTxvevaSi,
ojaxur garemoSi, romelic mWidrod TanamSromlobs pacientis
samedicino menejmentis jgufTan. erTaderTma randomizirebulma
kontrolirebulma kvlevam uCvena qceviTi Terapiis upiratesoba
standartul TerapiasTan pacientebSi konversiuli motoruli da
sensoruli simptomebiT (Dickes, 1974). Cvenma gamocdilebam gviCvena, rom
es mizani standartul garemoSi praqtikulad miuRwevadia. ojaxuri
Terapia efeqturia viTarebaSi, sadac ojaxuri disharmonia da
uTanxmoeba aris mozardis (an ufrosis) konversiuli paroqsizmis
mizezi. gansxvavebuli qceviTi paternis Seswavla ojaxisaTvis
safuZvels gamouclis meoradi sargeblis mopovebas da ‘avadmyofis
rolis’ SenarCunebas pacientis mxridan (Betts, 1997; Reuber & House, 2002).
ojaxuri wyvilis Terapia (marital therapy) mizanSewonilia, Tuki
106
partniorebs Soris urTierToba an Sewyvilebis Sedegad miRebuli
gancdebi aris faS-is mizezi. aseT viTarebaSi sasurvelia
individualuri fsiqoTerapiis kombinaciac. hipnoTerapias
konversiuli aSlilobis dros xangrZlivi istoria gaaCnia. misi
gamoyeneba saTaves iRebs pier Janes autohipnozis, rogorc
pirovnebisaTvis mtkivneuli da dauZleveli informaciisagan dacviTi
meqanizmis Teoriidan, romelic disociaciuri fenomenis asaxsnelad
iqna wamoyenebuli. radgan konversiuli aSlilobis mqone pirebSi
hipnozisadmi ganwyobis done aris sarwmunod maRali, vidre jansaR
populaciaSi (Bliss, 1984; Kuyk et al., 1999; Roelofs et al., 2002) mowodebulia
misi farTo gamoyeneba konversiuli simptomebis da faS-is mqone
pirebSi. erTaderTma randomizirebulma kontrolirebadma kvlevam
aCvena hipnozis Terapiuli efeqtis mdgradoba 6 Tvis Tavze
pacientebSi konversiuli motoruli simptomebiT (Moene et al., 2003).
individualuri fsiqoTerapia ar aris farTod rekomendirebuli
(pirvel rigSi misi uSedegobis gamo dabali da primitiuli
inteleqtis mqone pirebSi), Tumca misi mxardaWeriTi forma (supportive)
SeiZleba gamodges efeqtur pirebSi, romlebic arian gadametebuli da
dauZleveli mravlobiTi stresoris an emociebis daTrgunvis
msxverplni (Betts, 1997; Bowman, 1999).
rogorc wesi, arc erTi meTodi ar iyeneba srulad izolirebulad,
avtorebis umravlesoba gvTavazobs kompleqsur fsiqoTerapiul
midgomebs, sadac ramdenime zemoaRniSnuli meTodi gamoiyeneba
kombinaciaSi (Ramani, 1993; Devinsky, 1998; Reuber & Elger, 2003).
somatoformuli aSlilobebis mqone pacientTa mkurnalobisas Cven
mivzdevdiT sqemas, romelic moyvanilia tabula #22-Si. es mraval-
safexuriani procesi ar sruldeboda standartulad, fsiqoTerapiul
seqciaSi gamoiyeneboda is elementebi, romelic konkretuli
viTarebiT iyo nakarnaxebi da Seesabameboda Cvens praqtikul
SesaZleblobebs.
107
tabula #22. somatoformuli aSlilobebis bazisuri Terapiis
elementebi
1. nevrologiuri gamokvleva – diagnostikis metwilad negatiuri
meTodi
2. mentaluri statusis Sefaseba – diagnosikis pozitiuri meTodi
3. pacientTan da mis garemosTan ndobiT aRWurvili urTierTobis
damyareba
4. pacientisadmi diagnozis miwodeba swor maneraSi, raTa man
naklebad mtkivneulad aiTvisos igi
5.1 fsiqoTerapia
a. etiologiis da Setevebis generaciis SesaZlo fsiqologiuri
meqanizmebis ganxilva da diskusia (ganaTleba)
b. yuradrebis gadatana fizikuri problemebidan fsiqologiuri
konfliqtisa da distresis arsebobaze satanado axsna-ganmartebis
safuZvelze (gadarwmuneba)
g. kompleqsuri fsiqoTerapia (konkretuli viTarebidan gamomdinare
5.2 farmakoTerapia
a. aeT-is TandaTanobiTi moxsna (Tuki monacenebi ar metyveleben
Tanaarsebul epilefsiaze)
b. antidepresnatebisa da atipuri neiroleftikebis kombinaciis
titracia (parenteraluri formebis gamoyeneba mwvave SemTxvevaSi
da enteraluri - qronikuli mimdinareobis dros)
unda gvaxsovdes, rom konversiul simptomebs axasiaTebT epizoduri
mimdinareoba. Sesabamisad, erTi epizodis drouli gankurneba kidev
ar niSnavs aSlilobis srul gankurvnas. amitomac, miTumetes Tuki
pacienti aris faS-iT, saWiroa Terapiuli da ganmanaTlebeli
saubrebis dros iqnes yvelanairi aqcentis gareSe miniSnebuli, rom
mosalodnelia Setevis an sxva nevrologiuri deficitis xelmeored
gameoreba.
108
Ffsiqogenuri araepilefsiuri Setevebis mkurnaloba
swori da efeqturi mkurnalobis sawindaria swori diagnozi. anu
diagnozi, romelic Seicavs ara mxolod im warmodgenas, rom Setevebi
ar aris epilefsiuri bunebis, aramed akuratulad asaxavs im
konkretul fsiqopaTologias, romlis qveS imaleba faS.
zemoaRniSnuli pirobis Sesrulebis moTxovna ar unda iyos gasakviri,
radgan ramdenad mravalferovania epilefsiuri gulyrebis
Semadgeneli epilefsiuri sindromebi, imdenadve darRvevebis farTo
speqtri SeiZleba asaxavdes faS-s. amitomacaa ar arsebobs
universaluri Terapiuli midgoma aS-is mimarT. Tuki ar iqneba
gaTvaliswinebuli es mosazreba, ar iqneba Semcirebuli is ekonomiuri
tvirTi, romelic samedicino qselisTvis moaqvT amgvari tipis
avadmyofebs (tabula #23). magaliTisaTvis, aS-is araswori
diagnostika da mkurnaloba epilefsiis niSniT aSS-Si jdeba 110-920
milioni dolari, swori rediagnostika ki amcirebs xarjebs 6 Tvis
manZilze saSualod 84%-iT (Martin et al. 1998).
sawyisi sabaziso Terapiis elementebi igive rCeba, rac
somatoformuli aSlilobebisaTvis aris rekomendirebuli da Seicavs
diagnozis miwodebas, saTanado axsna-ganmartebis Catarebas imisaTvis,
rom diagnozi uaryofisa da samedicino personalTan dapirispirebis
gareSe iyos aRqmuli, rogorc pacientis, aseve misi axloblebis mier
(LaFrance et al., 2006 in press).
tabula #23. faS-is menejmentis mTavari principebi
1. SetevebiT mimdinare daavadebis bunebis gamovlena
2. specifiuri fsiqopaTologiis dadgena, romelic iniRbeba
fsiqogenuri araepilefsiuri SetevebiT
3. gamovlenili fsiqopaTologiis uSualo mkurnaloba
109
momdevno Terapiuli nabijebi nakarnaxebia imiT, iyo Tu ara
warsulSi pacientis Setevebi Sefasebuli, rogorc epilefsiuri da
Rebulobda Tu ara igi antiepilefsiur medikamentebs. im SemTxvevaSi,
Tu pacients manamde epilefsiis diagnozi hqonda gamotanili da
Sesabamisad igi iRebda antiepilefsiur Terapias, rekomendirebulia
Tanmimdevrulad gacnoba im mosazrebisa, rom amJamindeli Setevebi
(romelic registrirebulia eeg-ze an videoTi) ar warmoadgens
epilefsiur variants. dapirispirebis acileba am SemTxvevaSi
aucilebelia. magram nevrologiuri menejmenti unda gagrZeldes da
antiepilefsiuri Terapiis reJimi darCes am etapze Seucvleli. Tuki
avadmyofis mdgomareobis Semdgomi (gaweridan 6 Tvis manZilze)
monitoringi ar iZleva aranair pozitiur monacemebs epilefsiuri
Setevebis Tanaarsebobaze, mizanSewonilia antiepilefsiuri
medikamentebis TandaTanobiTi moxsna. es SesaZlebelia mkacri
semiologiuri kontroliT: anu klinikaSi dafiqsirebuli Seteva unda
iyos msgavsi imisa, rogoric iyo aqamde saxlSi. amitomac semiologiis
detaluri ganxilva Setevebis yvela arsebul mowmeebTan warmoadgens
mkacr aucileblobas.
antiepilefsiuri Terapiis moxsna-armoxsnis saxiTxis mimarT ar aris
erTgvarovani damokidebuleba. zogi dasavluri specialisti miiCnevs,
rom aeT-s SeiZleba iyos gamoyenebuli Tavisi efeqtis gamo pacientis
xasiaTze da impulsur qvevaze, iseve rogorc tkivilis kupirebaze.
imavdroulad, imaTTvis, vinc xangrzlivad iRebda aeT-s, misi moxsna
warmoadgens garkveul Terapiul Carevas (LaFrance et al., 2006 in press).
am jgufis avadmyofebi yvelaze Tavsatex problemas qmnian
klinicistebisaTvis, radgan arc ise iSviaTia, rodesac pacienti
antikonvulsantebiT Terapiis moxsnis Semdeg ganicdis axali tipis
Setevas, rac Znelia erTgvarovnad iyos interpretirebuli: Setevebi
SeiZleba warmoadgendes aqamde kargad kontrolirebuli epilefsiuri
gulyrebis xelaxla aRmocenebas an faS-s, romelic pacientis axali,
110
misTvis ‘diskomfortuli’ viTarebisadmi protestiT aris gamowveuli.
amgvari protesti mimarTulia ‘stabiluri gulyrebiani pacientis’
iarliyis dasabruneblad, rac warmoadgens cxovrebis iseT
komfortul niSas, sadac imaleba avadmyofi dramatuli, qaoturi da
socialuri stresebiT savse garemosagan. am tipis pacientebis
menejmenti, rogorc wesi, warmoadgens dauZlevel problemas
samedicino qselis specialistebisaTvis.
im pacientTa mkurnaloba, romlebsac epilefsiis diagnozi ar
qondaT aqamde gamotanili (pirveli mimarTva stacionarSi an
ganmeorebiTi ukve aqamde gamoTqmuli varaudiT Setevebis fsiqogenur
xasiaTze), damokidebulia daavadebis klinikur mimdinareobaze. mwvave
suraTis dros, rodesac pacients Setevebis seriuli an statusuri
mimdinareoba axasiaTebs da, rodesac klinikuri suraTi da eeg
monacemebi mkafiod miuTiTeben araepilefsiur bunebaze,
medikamentozuri Terapia mizanSewonilia. igi axdens mwvaved
ganviTarebuli Setevis safuZvlad myofi fsiqopaTologiis
Semcirebas, rac SeiZleba iyos warmodgenili depresiiT an
posttravmuli stresuli aSlilobiT. aseT SemTxvevebSi Cveni
gamocdileba Semdegnairia: imipraminis an klomipraminis da
sulpiridis erTdrouli ineqciebi kunTSi. dozireba Semdegnairia:
tricikluri antidepresantis ori ineqcia (erT ampulaSi Sedis
imipraminis an klomipraminis 25mg) da atipuri neiroleftikis
erTjeradi ineqcia (1 ampula Seicavs sulpiridis 100mg). es
ukanaskneli, mkurnalobis mesame dRidan SeiZleba iyos
gadanawilebuli dReSi or jerze (TiToOineqcia 50mg). paralelurad
unda vawarmooT pacientis axloblebTan intensiuri saubrebi, raTa
ara mxolod davadginoT fsiqogenuri gulyris aRmocenebis
SesaZlebeli meqanizmi, aramed gavacnoT maT Cveni warmodgena
daavadebis arsze da misi warmoSobis mizezebze. saubrebi unda
tardebodes gulaxdilad, Tumca informaciis sruli gamolageba
111
arasasurvelia, radgan SesaZlebelia pacientis socialuri da/an
intimuri cxovrebis stresorebi iyos mamoZravebeli Zala misi
samedicino mdgomareobis warmoCenaSi. es sfero saWiroebs garkveul
sifaqizes da ukve Sesabamisad ojaxuri an mxardaWeriTi Terapiis
warmarTvas avadmyofTan erTad. Setevebis dramatuli mimdinareobis
SeCerebasTan erTad mizanSewonilia ineqciuri formebi Seicvalos
peroralurebiT.
qvemwvave klinikuri suraTisas upriania aseve medikamentebis
peroraluri formebis gamoyeneba. paralelurad yuradRebis
gamaxvileba, raTa Semcirdes ZviradRirebuli gamokvlevebis da
specialistebis konsultaciebis usafuZvlo nusxa (miuxedavad
pacientis meurveebis aqtiuri moTxovnebisa), rac sagrZnoblad
Seamcirebs xarjebis saerTo jams. medikamentebidan rekomendirebulia,
rogorc tricikluri - imipramini, klomipramini (50 milgramamde
dReSi), aseve atipuri antidepresantebi Tianeptini (Tianeptine)
(samjeradi miRebiT 37,5mg) an alprazolami (Alprazolam) (0.25 mg samjer
dReSi). paralelurad SegviZlia davuniSnoT zemoaRniSnuli
neiroleftiki sulpiridi (orjeradi miReba 100mg dReSi).
mxardaWeriTi fsiqoTerapiasTan erTad saWiroa informaciuli da
saganmanaTlebo saubrebi, rogorc pacientTan, aseve ojaxis
wevrebTan.
miuxedavad imisa, rom dasavluri wyaroebis umetesoba (Ramani 1993;
Roy & Barris 1993; Betts 1997; Reuber & House 2002) mizanSewonilad miiCnevs
farmakoTerapiis dawyebas mxolod maSin, rodesac depresia an
posttravmuli stresuli aSliloba aris mkafiod gamovlenili
Tanaarsebuli an mTavari fsiqopaTologiis saxiT, romelic
safuZvlad udevs faS-s, Cven migvaCnia, rom igi dasaSvebia gacilebiT
farTo SemTxvevebSi. es Tvalsazrisi gamomdinareobs Cveni
mosaxleobis farmakoTerapiisadmi tradiciuli mzadyofnidan da
ndobidan maSin, rodesac alternatiuli fsiqologiuri daxmarebis
112
saSualebebi ar aris saTanadod ganviTarebuli. magaliTad maSinac ki,
rodesac Setevebi wminda konversiul xasiaTs atarebs da
intrafsiqikuri konfliqtis gamovlenaa, romelsac garkveuli
meoradi sargebloba moaqvs pacientisTvis, medikamentozuri Terapia
SesaZloa asrulebdes ara uSualo zemoqmedebas paTogenezur
rgolze, aramed asrulebdes ‘fsiqologiuri xidis’ rols.
pacientis garemocvis ndobis mopovebis garda, medikamenti
garkveulwilad amagrebs medicinis Zalas. amiT xdeba pacientis
daavadebis erTgvari legalizacia (anu gadayvana samedicino da ara
fsiqiatriul relsebze) da exmareba pacients ar dakargos Tavisi
saxe sazogadoebis da axloblebis winaSe mxolod imitom, rom misi
mougvarebeli fsiqologiuri problemebi iwveven garkveul
invalidizacias. farmakologiuri mkurnalobis TandarTva diagnozze
orientirebul fsiqoTerapiaze warmoadgens bolodroindeli
publikaciebis daskvniT rekomendaciebs (LaFrance & Devinsky 2002; 2004).
iqve naxsenebia, rom nevrologiuri daavadebebisa da insultis
nacionalurma institutma (The National Institute of Neurological Disorders and
Stroke) wamoiwyo mcire kvleva, sadac Sefasdeba serotoninis
ukumitacebis inhibitorebis da kognitiuri Terapiis efeqturoba
pacientebSi faS-iT, rogorc calke, aseve kombinirebulad.
yuradsaRebia is garemoebac, rom amgvari pacientebis Setevebi ar aris
simulirebuli an ganzrax gamovlenili, aramed es realuri Setevebia,
romlebic asaxaven pacientis daavadebas. amisaTvis dasavluri
avtorebi gvTavazoben pacientTan erTad misi Setevebis videomasalis
ganxilvas (Betts 1999; Reuber & Elger 2003).
faS-is Terapia xangrZlivi da Zneli procesia. ar unda velodoT
swraf da myar efeqts, Tundac maSin, rodesac movaxerxebT
fsiqogenuri Setevebis seriis an statusis droul kupirebas.
mizanSewonilia, rom saubarSi pacientis wresTan davadasturoT, rom
Seteva savaraudod ganmeordeba, mxolod am viTarebaSi igi ar
113
warmoadgens saSiSroebas, mkurnaloba Seamcirebs mis sixSires da
SesaZlebels gaxdis pacientis integracias gare samyarosTan.
aS-is mkurnalobis sakiTxze aqamde gamoqveynebuli naSromebidan arc
erTi ar warmoadgens randomizirebul kontrolirebad kvlevas.
arsebuli publikaciebi ki atareben retrospeqtiuli dakvirvebis
xasiaTs (Ramani 1993; LaFrance & Devinsky 2002). miuxedavad miRebuli
monacemebisa da mkurnalobis gamosavlis gansxvavebisa, dasavluri
avtorebi Tanxmdebian faS-is fsiqoTerapiis aucileblobaze da
efeqturobaze.
qceviTi Terapia (Ramani 1993; Betts 1999) miznad isaxavs aaridos
pacienti Setevis gamovlenis gaZlierebas da xeli Seuwyos iseT
viTarebas, rodesac igi ar ganicdis Setevebs. amisaTvis saWiroa
pacients Setevis dros mieqces naklebi yuradReba garemomcvelTagan,
romelSic igulisxmebian rogorc pacientis axloblebi da ojaxi,
aseve samedicino personali. amitomac es meTodi, erTi Tvalis
gadavlebiT TiTqos martivia da moxerxebuli, cxovrebaSi ki arcTu
ise ioli dasanergi. meTodis gamoyenebis pirvel etapze Setevebis
raodenoba matulobs, rac prognozulad karg niSnad aris miCneuli,
Semdgom etapze ki yvela pirobebis dacvis SemTxvevaSi, Setevebis
ricxvi Seuqcevadad klebulobs.Pmagram Tuki garemo da zogjer
gauwafavi samedicino personali ver asrulebs saWiro moTxovnebs da
Sesabamisad iqmneba garkveuli konfrontacia, es Terapiuli xerxi
srulad gamoudegaria, rasac xSirad vawydebodiT Cven misi
danergvisas qarTul garemoSi. Tuki pacienti warmoadgens
disfunqciur ojaxs, sadac wevrebs Soris damkvidrebulia
aramdgradi, darRveuli urTierTobebi, aseT viTarebaSi qceviTi
fsiqoTerapia ganwirulia marcxisTvis.
radgan faS garkveulad warmoadgens garegani da Sinagani
stresorebisadmi pirovnebis adaptaciis xerxs, saWiroa am
stresorebis gamoaSkaraveba. kognitiuri Terapia gamiznulia
114
gamoavlinos is azrebi da emociebi, romlebic an uswreben, an
gadaizrdebian SetevebSi. maTze kontrolis unaris daufleba
TavisTavad miiyvans pacients Setevebis kontrolis SesaZleblobamde,
rac prodromaluri niSnebis gamovlenis dros iols gaxdis Setevebis
Tavidan aridebas.
faS-Tan mimarTebaSi aseve rekomendirebulia kompleqsuri
Terapiuli midgomebi, sadac ramdenime mkurnalobis meTodi
gamoiyeneba kombinaciaSi (Ramani, 1993; Devinsky, 1998; Reuber & House, 2002;
Reuber & Elger, 2003). mis ganxorcielebaSi usaTuod CarTuli unda iyos
multidisciplinaruli gundi eqimi nevrologis, fsiqiatris (romelic
flobs fsiqoTerapiul meTodebs), fsiqologis, socialuri muSakis
da saTanadod momzadebuli eqTanis SemadgenlobiT. es midgoma
Seicavs avadmyofis premorbidul personologiis srulyofil
analizs, imis gamovlenas, Tu ra gzebiT umklavdeba igi stresul
viTarebas, mimdinare cxovrebiseuli stresorebis gamovlenas da
socialuri daxmarebis xarisxs da moculobas. mkurnaloba SeiZleba
Seicavdes fsiqodinamiur da qceviT fsiqoTerapiul meTodebs.
yvelaze mZime da qronikul SemTxvevebSi, sadac somatizirebuli
aSliloba saxezea mravlobiTi CivilebiT, rekomendirebulia erTi
eqimis arCeva, romelTanac iqneba mimagrebuli pacienti da xSiri
axsna-ganmartebiTi saubrebi simptomebis kavSirze pacientis emociur
statusTan da aqtualur stresorebTan. upirvelesi mizani aseT
SemTxvevaSi aris saswrafo daxmarebis brigadis gamoZaxebebis, yovlad
usafuZvlo da usargeblo gamokvlevebisa da mkurnalobis Semcireba.
faS-is mkurnalobisas fsiqologiuri Terapiis nairsaxeobebi
warmoadgens alternativas, Tumca dRemde ar moipoveba dabejiTebiTi
monacemebi romelimes upiratesobisa, radgan pirvel rigSi faS ar
aris monoetiologiuri problema. etiologiis swori gamovlena da
Terapiuli modalobebis adekvaturi SerCeva, rac am tipis pacientebis
115
swori menejmentis sawindaria, aseve damokidebulia imaze, Tu
ramdenad gamocdilia am sakiTxSi praqtikosi eqimi, romelsac
mimarTavs pacienti.
116
daskvnebi:
1. somatoformuli diagnozebis sixSire (ICD-10-s kriteriumebiT) ar
aRemateba 3.69% yvela im diagnozis ricxvidan, romelic iyo
gamotanili 2 wlis manZilze klinikuri nevrologiis
ganyofilebaSi hospitalizirebul pacientebSi. es maCvenebeli
sagrZnoblad naklebia bolodroindel gamoqveynebul Sedegebze
(20.5-25% – Ekstrand et al., 2004; Fink et al., 2005), rac ganpirobebulia
mravali mizeziT. Tuki zemoaRniSnul kvlevebze gavavrcelebT
CarTvis mkacr kriteriumebs, romelic Cvens kvlevaSi aris
gamoyenebuli, prevalensis maCvenebeli daiklebs 10%-de. ukve am
maCveneblis gansxvaveba Cvens mier miRebul sixSireze aixsneba
kvlevebis meTodologiuri gansxvavebiT (klinikuri Sefaseba
naxevradstruqturirebuli intervius CaTvliT Cvens SemTxvevaSi
da skriningi specializirebuli diagnostikuri interviuTi
dasavlur kvlevebSi) da SesaZloa populaciis socio-ekonomikuri
mdgomareobiT, rac ganapirobebs specializirebuli klinikaSi
mimarTvianobis suraTs. konversiuli aSliloba, rogorc
mosalodneli iyo, sWarbobda am kontingentSi (69.6%), rac srulad
esadageba dasavlur monacemebs (66.7% - Thomassen et al., 2003).
2. nevrologiur klinikaSi moTavsebul pacientebs Soris auxsneli
somaturi simptomebi umetes wilad wardgeba Tavis tkivilis,
guliscemisa da Setevebis (paroqsizmebis) saxiT. funqciuri
simptomebis aseTi speqtri da maT Soris paroqsizmuli
mdgomareobebis maRali sixSire savaraudod ganpirobebulia
populaciis eTno-kulturuli TaviseburebebiT, kerZod, sxeulisa
da janmrTelobis aRqmis fsiqobiologiuri faqtorebiT.
diagnostikur WrilSi ki disociaciuri (konversiuli) aSliloba
sagrZnoblad aRemateba somatizirebul aSlilobas (80-85% vs. 15-
117
20%). moyvanili monacemebi korelirebs dasavlur publikaciebSi
gamoqveynebul maCveneblebTan.
3. rodesac nevrologiuri Civilebis Sesatyvisi organuli
dazianebia ar gamovlindeba (anu somatizaciis pirobebSi),
maRalia am Civilebis gamomwvevi mentaluri darRvevis arsebobis
Sansi (77%). amitom, mizanSewonilad migvaCnia amgvari pacientis
mimarT gamokvlevebis ganmeorebisa da gaxangrZlivebis, an Tundac,
Sewyvetisa da gaweris nacvlad Catardes detaluri
neirofsiqiatriuli gamokvleva mentaluri darRvevis gamovlenis
mizniT. aRniSnuli nabijebi xels Seuwyobs diagnostikuri
procesisaTvis gankuTvnil drois da xarjebis Semcirebas da
daaCqarebs pacientis CarTvas misTvis Sesabamis Terapiul
procesSi.
4. konversiuli (funqciuri) nevrologiuri simptomebis diagnozi ar
unda eyrdnobodes mxolod nevrologiuri gamokvlevebis negatiur
pasuxebs. igi aseve unda Seicavdes pozitiuri diagnostikis
elementebs, kerZod, garkveuli testebis gamoyenebas motoruli da
sensoruli deficitis dros da mentaluri statusisa da
fsiqosocialuri premorbidis detalur Seswavlas, gansakuTrebiT
Setevebis araepilefsiur bunebaze eWvis dros. es miiRweva mxolod
nevrologiuri, fsiqologiuri da fsiqiatriuli samedicino
rgolebis erToblivi (multidisciplinuri) muSaobiT.
5. paroqsizmuli darRvevis bunebis dasadgenad da mosalodneli
diagnostikuri Secdomebis asacileblad ganmeorebiTi
paroqsizmebis genezi ar unda CaiTvalos apriori epilefsiurad.
etiologiur faqtorebs Soris Tanabrad unda ganixilebodes aseve
endokrinuli, kardiologiuri da fsiqologiuri paTologia.
ukanasknelis gamovlenis SemTxvevaSi diagnostikuri procesi ar
unda dasruldes, aramed gagrZeldes konkretuli mentaluri
darRvevis gamovleniT, romelic vlindeba faS-iT. am amocanis
118
dasaZlevad Cvens mier aris warmodgenili srulyofili
diagnostikuri algoriTmi, romlis pozitiuri diagnostikis
qvakuTxeds warmoadgens mentaluri statusis Sefaseba.
6. fsiqogenuri araepilefsiuri Setevebi Tavisi klinikuri
gamovlinebebiT SeiZleba daiyos oTx jgufad: demonstraciuli,
aforiaqebuli, didi gulyrisa da gulswasvlis msgavsi. Cven
vvaraudobT, rom sqesi SeiZleba iyos dakavSirebuli faS-is
semiologiasTan. kerZod, didi gulyrisa da guliswasvlis msgavsi
Seteva ufro xSiria qalebSi, maSin rodesac demonstraciuli
Setevebi ki - mamakacebSi.
7. fsiqogenuri araepilefsiuri Setevebis etiologiur mizezebs
Soris aRsaniSnavia qalis socialuri da ojaxuri diskriminacia,
rac rig SemTxvevebSi warmoadgens kulturalur faqtorebsa
(tradiciebs) da personis aracnobier moTxovnilebebs Soris
konfliqtis ukidures gamovlenas. sxva modelebs Soris
niSandoblivia ganswavluli qcevis paterni, rasac individi
sabolood miyavs avadmyofis rolis miTvisebamde. Cvens
sazogadoebaSi iSviaTi (da aqedan gamomdinare naklebad
mniSvnelovani rogorc etiolgoiuri faqtori) aRmoCnda fizikuri
da seqsualuri Zaladobis istoria, rac kidevac mosalodneli
iyo. magram cxovrebis esTetiuri da socialuri standartebis
swrafi cvlisa da arevis pirobebSi savaraudoa ukanaskneli
faqtoris rolis wamoweva.
8. faS-is gamovlenili klinikuri formebi ar aris srulyofilad
asaxuli mentaluri da qceviTi darRvevebis Tanamedrove
taqsonomiebSi. maSin, rodesac motoruli formebi iolad etevian
konversiuli(disociaciuri) krunCxvebis diagnsotikur erTeulSi
(F44.5 – ICD-10; 300.11–DSM-IV), aramotoruli formebisaTvis ar
moiZebneba maTTvis Sesatyvisi diagnostikuri kategoria, ris
gamoc isini moiazrebian an araspecifiur disociaciur an kidevac
119
posttravmul stresul aSlilobis qveS. aRniSnuli situacia
savaraudod ganpirobebulia imiT, rom nevrologebi
(epileftologebi) ar iyvnen CarTuli klasifikatorTa jgufSi,
rac gasaTvaliswinebelia momavalSi, kerZod DSM-V mzadebis
procesSi.
9. somatoformuli aSlilobebis (mravalferovani nevrologiuri
gamovlinebebiTa da maT Soris faS-iT) menejmenti
mravalwaxnagovani da rTulia. arc Tu ise martiv diagnostikur
procesTan erTad igi moicavs fsiqotropul medikamentebTan
erTad mkurnalobis fsiqologiur da fsiqiatriul midgomebs.
menejmentis Sedegianoba miiRweva rogorc pacientTan momuSave
samedicino gundis mudmivobiT, aseve masSi fsiqologebisa,
fsiqiatrebis (neirofsiqiatrebis) da fizioTerapevtebis
aucilebeli CarTviT. aRniSnuli metyvelebs funqciuri
nevrologiuri sindromebis polietiologiuri hipoTezis
sasargeblod.
120
praqtikuli rekomendaciebi
bolodroindeli literaturuli monacemebis safuZvelze
somatoformuli aSlilobebis globaluri tvirTi aRemateba sxva
qronikuli daavadebebis an zogadTerapiuli pacientis tvirTs.
saqarTvelos saerTo ekonomiur-politikuri viTarebidan gamomdinare
somatizaciis mqone pacientTa sicocxlis xarisxi ar unda
aRematebodes imas, rac ganviTarebul qveynebSia dadgenili. am saerTo
suraTis Sesacvlelad mizanSewonilia kompleqsuri saxelmwifoebrivi
midgoma, rac gulisxmobs :
• pirvel rigSi swori da Tanamedrove ganaTlebis uzrunvelyofas
saunoversiteto swavlebis programis farglebSi. fsiqologiuri
kursis aucilebeli Setana gavlenas moaxdens momavali mkurnalis
swori warmodgenis CamoyalibebaSi.
• radgan auxsneli somaturi simptomebi gvxvdeba samedicino qselis
nebismier rgolSi da specialobaSi, saWiroa eqimebis farTo CarTva
treiningebsa da leqcia-seminarebSi, sadac iqneba miwodebuli
funqciuri somaturi sindromebis irgvliv uaxlesi informacia da
diagnostikuri sqemebi. miRebuli codna iqneba sawindari
somatizaciis drouli da swori gamovlenisa, rogorc jandacvis
pirvelad rgolSi aseve specializirebul klinikebSi.
• erTiani sakoordinacio centris Seqmnas, romelsac daevaleba
rogorc adekvaturi codnis gavrvelebis kompaniis warmoeba, aseve
kliniko-epidemiologiuri sakiTxebis monitoringi, romelic
fokusirebuli unda iyos diagnostikuri vadebis optimizaciaze da
diagnostikuri saSualebebis Tadarigian gamoyenebaze, rac
somatizaciiT gamowveuli globaluri tvirTis Semcirebis winapiroba
gaxdeba.
121
literatura:
1. gigineiSvili d. fsiqikuri aSlilobani somaturi
(fsevdonevrologiuri) simptomebiT. somatoformuli da sxva
‘rolis’ aSlilobani. ena da kultura, Tbilisi, 2001.
2. gigineiSvili d. somatoformuli aSlilobebi nevrologiur
klinikaSi. meridiani, Tbilisi, 2005.
3. gigineiSvili d., SaqariSvili r. funqciuri somaturi sindromebi
Tu maskirebuli somatoformuli aSliloba? rentgenologiis da
radiologiis macne 2006; 24(1):26-29.
4. Гигинейшвили Д.А., Геладзе Т.Ш., Шакаришвили Р.Р. Семья и эпилепсия. Журнал
Неврологии и Психиатрии им. С.С.Корсакова, 1998, том 98, №4, стр.57-61.
5. Гигинейшвили Д.А., Шакаришвили Р.Р. Нейропсихиатрические аспекты
диагностики психогенных поведенческих состояний. Georgian Medical News 2006;
131(2):52-55.
6. Гигинейшвили Д.А., Шакаришвили Р.Р. От психологических теорий к
нейробиологической модели истерии: системный анализ результатов
функциональных нейровизуализационных исследований. Georgian Journal of
Radiology 2006b; 24(1):61-64.
7. Гигинейшвили Д.А., Шакаришвили Р.Р. Необъяснимые соматические симптомы и
связанная с ними психопатология в неврологической клинике. Georgian Medical
News 2006b; 132(3):50-53.
8. Abubakr A, Kablinger A, Caldito G. Psychogenic seizures: clinical features and
psychological analysis. Epilepsy Behav 2003; 4:241-245.
9. Akagi H & House A. Epidemiology of Conversion Hysteria. In: Halligan PW, Bass C,
Marshall J (eds) Contemporary Approaches to the Study of Hysteria. Oxford University
Press, Oxford, 2001, pp73-86.
10. Alper K, Devinsky O, Perrine K, Vazquez B, Luciano D. Nonepileptic seizures and
childhood sexual and physical abuse. Neurology. 1993; 43(10):1950-3.
11. American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders.
3rd ed. (DSM-III).Washington DC: American Psychiatric Association, 1980.
122
12. American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders.
3rd ed., revised. (DSM-III-R).Washington DC: American Psychiatric Association, 1987.
13. American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders.
4th ed. (DSM-IV).Washington DC: American Psychiatric Association, 1994.
14. Annegers JF, Hauser WA, Coan SP, Rocca WA. A population-based study of seizures after
traumatic brain injuries. N Engl J Med. 1998; 338(1):20-4.
15. Barber JK, Jenkins RL. Clinical Assesment. In: Wiener JM (ed.) Behavioral Science, 2nd
ed., Harwal Publishing, Media, PA, 1990, pp117-145.
16. Barry E, Krumholz A, Bergey GK, Chatha H, Alemayehu S, Grattan L. Nonepileptic
posttraumatic seizures. Epilepsia. 1998; 39(4): 427-31.
17. Barsky AJ 3rd. Patients who amplify bodily sensations. Ann Intern Med. 1979; 91(1):63-
70.
18. Barsky AJ, Borus JF. Functional somatic syndromes. Ann Intern Med. 1999; 130(11):910-
21.
19. Barsky AJ. Hypochondriasis. In: Ono Y, Janca A, Asai M, Sartorius N (eds) Somatoform
Disorders: A Worldwide Perspective. Springer Verlag, Tokyo, 1999, pp73-79.
20. Barsky AJ, Peekna HM, Borus JF. Somatic symptom reporting in women and men. J Gen
Intern Med. 2001;16(4):266-75.
21. Bass C & Gill D. Factitious disorder and malingering. In: In: Gelder MG, Lopez-Ibor JJ,
Andreasen N (eds) New Oxford Textbook of Psychiatry, volume 2. Oxford University
Press, 2000, pp1126-1132.
22. Bass C, Peveler R, House A. Somatoform disorders: severe psychiatric illnesses neglected
by psychiatrists. Br J Psychiatry 2001; 179:11-14.
23. Benbadis SR. How many patients with pseudoseizures receive antiepileptic drugs prior to
diagnosis? Eur Neurol. 1999; 41(2): 114-5.
24. Benbadis SR, Agrawal V, Tatum WO 4th. How many patients with psychogenic
nonepileptic seizures also have epilepsy? Neurology. 2001; 57(5): 915-7.
25. Benbadis SR, Tatum WO. Overintepretation of EEGs and misdiagnosis of epilepsy. J Clin
Neurophysiol. 2003; 20(1): 42-4.
26. Benbadis SR, O'Neill E, Tatum WO, Heriaud L. Outcome of prolonged video-EEG
monitoring at a typical referral epilepsy center. Epilepsia. 2004; 45(9):1150-3.
123
27. Betts T, Boden S. Pseudoseizures (non-epileptic attack disorder). In: Trimble MR (ed.)
Women and Epilpsy, John Wiley & Sons, 1991, pp243-258.
28. Betts T, Boden S. Diagnosis, management and prognosis of a group of 128 patients with
non-epileptic attack disorder. Part II. Previous childhood sexual abuse in the aetiology of
these disorders. Seizure. 1992b; 1(1):27-32.
29. Betts T, Duffy N. Non-epileptic attack disorder (pseudoseizures) and sexual abuse: a
review. In: Gram L, Johannessen, Osterman PO and Sillanpaa M (eds) Pseudo-Epileptic
Seizure. Wrightson Biomedicl Publishing, Petersfield, 1993, pp55-67.
30. Betts T. Conversion Diorders. In: Engel J Jr, Pedley TA (editors-in-chief) Epilepsy: a
comprehensive textbook. Lippincott-Raven, Philadelphia, 1997, pp2757-2766.
31. Betts T. Treatment of Non-epileptic Seizures. In: Kotagal P and Lüders HO (eds) The
Epilepsies. Etiologies and Prevention, Academin Press, San Diego, 1999, pp519-525.
32. Bewley J, Murphy P.N., Mallows J., Baker G.A. Does alexithymia differentiate between
patients with nonepileptic seizures, patients with epilepsy and nonpatient controls?
Epilepsy & Behavior 2005; 7:430-437.
33. Bjørnæs H. Aetiological models as a basis for individualized treatment of pseudo-epileptic
seizures. In: Gram L, Johannessen, Osterman PO and Sillanpaa M (eds) Pseudo-Epileptic
Seizure. Wrightson Biomedicl Publishing, Petersfield, 1993, pp81-98.
34. Bliss EL. Hysteria and hypnosis. J Nerv Ment Dis. 1984; 172(4):203-6.
35. Bortz JJ. Nonepileptic seizures. In: Snyder PJ & Nussbaum PD (eds) Clinical
Neuropsychology. American Psychological Association, Washington, 1998, pp326-340.
36. Bowman ES. Etiology and clinical course of pseudoseizures. Relationship to trauma,
depression, and dissociation. Psychosomatics. 1993; 34(4):333-342.
37. Bowman ES and Markand ON. Psychodynamics and psychiatric diagnoses of
pseudoseizure subjects. Am J Psychiatry 1996; 153:57-63.
38. Bowman ES and Markand ON. The contribution of life events to pseudoseizure occurrence
in adults. Bull Menninger Clin. 1999; 63(1):70-88.
39. Bowman ES. Nonepileptic seizures: psychiatric framework, treatment, and outcome.
Neurology 1999; 53(5): S84-88.
40. Brain WR. Critical review: disseminated sclerosis. Quarterly Journal of Medicine 1930;
23:343-391.
124
41. Browne TR, Holmes GL. Handbook of Epilepsy. 2nd ed, Lippincott Williams & Wilkins,
Philadelphia, 2000.
42. Brown RJ. Epilepsy, dissociation and nonepileptic seizures. In: Trimble MR & Schmitz B
(eds) The Neuropsychiatry of Epilepsy. Cambridge University Press, 2002, pp189-209.
43. Burton C. Beyond somatisation: a review of the understanding and treatment of medically
unexplained physical symptoms (MUPS). Br J Gen Pract. 2003; 53(488):231-9.
44. Cardeña E. The domain of dissociation. In: Lynn SJ & Rhue WJ (eds) Dissociation:
Clinical and Theoretical Perspectives. The Guilford Press, New York, 1994, pp15-31.
45. Carson AJ, Ringbauer B, Stone J, McKenzie L, Warlow C, Sharpe M. Do medically
unexplained symptoms matter? A prospective cohort study of 300 new referrals to
neurology outpatient clinics. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2000; 68(2):207-10.
46. Chabolla DR, Krahn LE, So EL, Rummans TA. Psychogenic Nonepileptic Seizures. Mayo
Clin Proc 1996; 71:493-500.
47. Commission on Classification and terminology of the International League against
epilepsy. Proposal for revised clinical and electroencephalographic classification of
epileptic seizures. Epilepsia 1981; 22:489-501.
48. Cope H and Ron M. Conversion Disorders. In: Contemporary Behavioral Neurology (eds.
Trimble MR, Cummings JL), Butterworth-Heinemann, Boston, 1997, pp.311-326.
49. Cragar DE, Berry DTR, Fakhoury TA, Cibula JE, Schmitt FA. A review of diagnostic
techniques in the differential diagnosis of epileptic and nonepileptic seizures.
Neuropsychology Review 2002; 12(1):31-64.
50. Crimlisk HL, Bhatia KP, Cope H, David AS, Marsden D, Ron MA. Patterns of referral in
patients with medically unexplained motor symptoms. J Psychosom Res. 2000; 49:217-
219.
51. Crisp AH, Gelder MG, Rix S, Meltzer HI, Rowlands OJ. Stigmatisation of people with
mental illnesses. Br J Psychiatry. 2000; 177:4-7.
52. De Gucht V, Fischler B, Heiser W. Personality and affect as determinants of medically
unexplained symptoms in primary care; A follow-up study. J Psychosom Res. 2004;
56(3):279-285.
53. De Timary P, Fouchet P, Sylin M, Indriets JP, De Barsy T, Lefebvre A, Van Rijckevorsel
K. Non-epileptic seizures: delayed diagnosis in patients presenting with
125
electroencephalographic (EEG) or clinical signs of epileptic seizures. Seizure 2002;
11:193-197.
54. De Waal MWM, Arnold IA, Eekhof JAH, Van Hemert AM. Somatoform disorders in
general practice. Prevalence, functional impairment and comorbidity with anxiety and
depressive disorders. Br J Psychiatry 2004; 184:470-476.
55. Devinsky O. Nonepileptic psychogenic seizures: quagmires of pathophysiology, diagnosis,
and treatment. Epilepsia 1998, 39(5):458-462.
56. Devinsky O, Paradiso JO. Unusual epileptic events and non-epileptic seizures: differential
diagnosis and coexistence. In: Gates JR & Rowan AJ (eds) Non-Epileptic Seizures, 2nd ed.
Butterworth-Heinemann, Boston, 2000, pp31-49.
57. Devinsky O, Mesad S, Alper K. Hemisphere lesions and conversion seizures. J
Neuropsychiatry Clin Neurosci 2001; 13:367-373.
58. Dikel TN, Fennell EB, Gilmore RL. Posttraumatic stress disorder, dissociation, and sexual
abuse history in epileptic and nonepileptic seizure patients. Epilepsy Behav. 2003;
4(6):644-50.
59. Dinos S, Stevens S, Serfaty M, Weich S, King M. Stigma: the feelings and experiences of
46 people with mental illness. Qualitative study. Br J Psychiatry 2004; 184:176-81.
60. Drake ME Jr, Pakalnis A, Phillips BB. Neuropsychological and psychiatric correlates of
intractable pseudoseizures. Seizure. 1992; 1(1):11-3.
61. Escobar JI, Rubio-Stipec M, Canino G, Karno M. Somatic symptom index (SSI): a new
and abridged somatization construct. J Nerv Ment Dis 1989; 177:140–6.
62. Escobar JI, Waitzkin H, Silver RC, Gara M, Holman A. Abridged somatization: a study in
primary care. Psychosom Med. 1998; 60(4):466-72.
63. Escobar JI, Hoyos-Nervi C, Gara M. Medically unexplained physical symptoms in medical
practice: a psychiatric perspective. Environmental Health Perspectives 2002; 110:631-6.
64. Ekstrand JR, O’Malley PG, Labutta RJ, Jackson JL. The presence of psychiatric disorders
reduces the likelihood of neurologic disease among referrals to a neurology clinic. J
Psychosom Res. 2004; 75:11-16.
65. Ettinger AB, Dhoon A, Weisbrot DM, Devinsky O. Predictive factors for outcome of
nonepileptic seizures after diagnosis. J Neuropsychiatry Clin Neurosci. 1999
Fall;11(4):458-63.
126
66. Fenwick P. Evocation and inhibition of seizures – behavioral treatment. In: Smith D,
Treiman D, Trimble M (eds) Neurobehavioural problem in epilepsy (Advances in
Neurology, No.55). Raven, New York, 1991, pp163-183.
67. Fink P, Sorensen L, Engberg M, Holm M, Munk-Jorgensen P. Somatization in primary
care. Prevalence, health care utilization, and general practitioner recognition.
Psychosomatics. 1999; 40(4):330-8.
68. Fink P, Hansen MS, Oxhøj M-L. The prevalence of somatoform disorders among internal
medical inpatients. J Psychosom Res. 2004; 56:413-418.
69. Fink P, Hansen MS, Søndergaard L. Somatoform Disorders among first-time referrals to a
neurology service. Psychosomatics 2005; 46:540-548.
70. Fiszman A, Alves-Leon SV, Nunes RG, D'Andrea I, Figueira I. Traumatic events and
posttraumatic stress disorder in patients with psychogenic nonepileptic seizures: a critical
review. Epilepsy Behav. 2004; 5(6):818-25.
71. Fleisher W, Staley D, Krawetz P, Pillay N, Arnett JL, Maher J. Comparative study of
trauma-related phenomena in subjects with pseudoseizures and subjects with epilepsy. Am
J Psychiatry 2002; 159:660-663.
72. Flor-Henry P, Fromm-Auch D, Tapper M, Schopflocher D. A neuropsychological study of
the stable syndrome of hysteria. Biol Psychiatry. 1981; 16(7):601-26.
73. Flor-Henry P, Tomer R, Kumpula I, Koles ZJ, Yeudall LT. Neurophysiological and
neuropsychological study of two cases of multiple personality syndrome and comparison
with chronic hysteria. Int J Psychophysiol. 1990; 10(2):151-61.
74. Francis P, Baker GA. Non-epileptic attack disorder (NEAD): a comprehensive revoew.
Seizure 1999: 8:53-61.
75. French JA. The Use of Suggestion as a Provocative Test in the Diagnosis of Psychogenic
Non-Epilptic Seizures. In: Gates JR & Rowan AJ (eds) Non-Epileptic Seizures.
Butterworth-Heinemann, Boston, 1993, pp101-109.
76. Gabbard GO. Psychoanalysis. In: Sadock BJ, Sadock VA (eds) Kaplan & Sadock’s
Comprehensive Textbook of Psychiatry, vol.1, 7th ed. Lippincott Williams & Wilkins,
Philadelphia, 2000, pp563-607.
77. Galimberti CA, Ratti MT, Murelli R, Marchioni E, Manni R, Tartara A. Patients with
psychogenic nonepileptic seizures, alone or epilepsy-associated, share a psychological
profile distinct from that of epilepsy patients. J Neurol 2003; 250:338-346.
127
78. Gara MA, Cohen Silver R, Escobar JI, Holman A, Waitzkin H. A hierarchical classes
analysis (HICLAS) of primary care patients with medically unexplained symptoms.
Psychiatry Res 1998; 81:77–86.
79. Gates JR, Ramni V, Whalen S, Loewenson R. Ictal Characteristics of Pseudozseizures
Arch Neurol 1985; 42:1183-1187.
80. Gates JR, Luciano D, Devinsky O. The Classification and treatment of nonepileptic events.
In: Devinsky O, Theodore WA (eds) Epilepsy and behavior. New York, Wiley-Liss, 1991,
pp251-263.
81. Gates JR. Diagnosis and treatment of Nonepileptic seizures. In: McConnell H & Snyder PJ
(eds) Psychiatric Comorbidity in Epilepsy. American Psychiatric Press, Washington, 1998,
pp187-204.
82. Gates JR. Epidemiology and Classification of Non-Epileptic events. In: Gates JR & Rowan
AJ (eds) Non-Epileptic Seizures, 2nd ed. Butterworth-Heinemann, Boston, 2000, pp3-14.
83. Gigineishvili D, Posokhov SI, Djukova GM. Neurophysiological mechanisms causing
pseudoneurological symptoms. J Neu Sciences 1997; 150(suppl):S232.
84. Gigineishvili D. The important of Mental Status Assessment Chart in revealing of
psychiatric disturbances. Epilepsia 1998; 39(suppl.2): 100.
85. Gigineishvili D. Does an epileptologist need psychiatric assessment list? Epilepsia 1998b;
39(suppl.2): 100.
86. Gigineishvili D. Psychogenic non-epileptic seizures: can we make a positive diagnosis?
Seizure 1999; 8(8):485-489.
87. Gigineishvili D. Somatoform Disorders Concept: from Classification to Biopsychosocial
Model. Annals of Biomedical research and education 2005; 5(3):180-183.
88. Gigineishvili D. Clinical semiology of psychogenic nonepileptic seizures. Annals of
Biomedical research and education 2005b; 5(4):277-280.
89. Gigineishvili D. Disorders presenting with pseudoneurological symptoms in current
psychiatric classifications Proc.Georgian Acad.Sci., Biol.Ser-A, 2005c, 31(3):323-327.
90. Glosser G & Litt B. Nonepileptic seizures. In: Johnson RT, Griffin JW, McArthur JC (eds)
Current Therapy in Neurologic Disease, 6th ed., Mosby, St.Louis, 2002, pp.58-60.
91. Goodwin JM. Childhood sexual abuse and non-epileptic seizures. In: Gates JR & Rowan
AJ (eds) Non-Epileptic Seizures. Butterworth-Heinemann, Boston, 1993, pp181-191.
128
92. Gröppel G, T. Kapitany T, Baumgartner C. Cluster analysis of clinical seizure semiology
of psychogenic nonepileptic seizures. Epilepsia 2000; 41(5):610-6 14.
93. Gross MD. Hysterical seizures—a sequel to incest during adolescence. International
Journal of Adolescent Medicine and Health 1986; 2:39–51.
94. Guberman A, Bruni J. Essentials of Epilepsy. 2nd ed. Butterworth-Heinemann, Boston,
1999.
95. Guggenheim FG. Somatoform Disorders. In: Sadock BJ, Sadock VA (eds) Kaplan &
Sadock’s Comprehensive Textbook of Psychiatry, vol.1, 7th ed. Lippincott Williams &
Wilkins, Philadelphia, 2000, pp1504-1532.
96. Gulick TA, Spinks IP, King DW. Pseudoseizures: ictal phenomena. Neurology. 1982;
32(1):24-30.
97. Hahn SR. Physical symptoms and physician-experienced difficulty in the physician-patient
relationship. Ann Intern Med. 2001; 134(9 Pt 2):897-904.
98. Halligan PW, Athwal BS, Oakley DA, Frackowiak RSJ. Imaging hypnotic paralysis:
implications for conversion hysteria. Lancet 2000; 355:986-7.
99. Henningsen P, Zimmermann T, Sattel H. Medically unexplained physical symptoms,
anxiety, and depression: a meta-analytic review. Psychosom Med. 2003; 65(4):528-33.
100. Henningsen P, Jakobsen T, Schiltenwolf M, Weiss MG. Somatization revisited. Diagnosis
and perceived causes of common mental disorders. J Nerv Ment Dis. 2005; 193(2):85-92.
101. Hiller W, Rief W, Fichter MM. How disabled are patients with somatoform disorders? Gen
Hosp Psychiatry. 1997; 19(6):432-8.
102. Hiller W, Manfred M. Fichter MM, Rief W. A controlled treatment study of somatoform
disorders including analysis of healthcare utilization and cost-effectiveness. J Psychosom Res.
2003; 54:369-380.
103. Hiller W, Janca A. Assessment of somatoform disorders: a review of strategies and
instruments. Acta Neuropsychiatrica 2003; 15:167-170.
104. Hiller W, Fichter MM. High utilizers of medical care. A crucial subgroup among
somatizing patients. Journal of Psychosomatic Research 2004; 56:437-443.
105. Howell SJ, Owen L, Chadwick DW.Pseudostatus epilepticus. Q J Med. 1989; 71(266):507-
19.
129
106. Hudak AM, Trivedi K, Harper CR, Booker K, Caesar RR, Agostini M, Van Ness PC, Diaz-
Arrastia R. Evaluation of seizure-like episodes in survivors of moderate and severe
traumatic brain injury. J Head Trauma Rehabil. 2004; 19(4):290-5.
107. Huffman JC, Stern TA. Poststroke Neuropsychiatric Symptoms and Pseudoseizures: A
Discussion. J Clin Psychiatry 2003; 5(2):85-88.
108. Hurwitz TA. Somatization and Conversion disorder. Can J Psychiatry 2003; 49:172–178.
109. Interian A, Gara MA, Díaz-Martínez AM, Warman MJ, Escobar JI, Allen LA, Manetti-
Cusa J. The value of pseudoneurological symptoms for assessing psychopathology in
primary care. Psychosom Med. 2004; 66:141–146.
110. Irwin HJ. Proneness to dissociation and traumatic childhood events. J Nerv Ment Dis.
1994; 182(8):456-60.
111. Jackson JL, Kroenke K. Difficult patient encounters in the ambulatory clinic. Arch Intern
Med. 1999; 159:1069-1075.
112. Janet P. The major symptoms of hysteria. New York, Macmillan, 1907.
113. Janet P: Psychological Healing: A Historical and Clinical Study. New York, Macmillan,
1925.
114. Jyväsjärvi S, Joukamaa M, Väisänen E, Larivaara P, Kivelä S-L, Keinänen-Kiukaanniemi
S. Somatizing frequent attenders in primary health care. J Psychosom Res. 2001; 50:185-
192.
115. Jędrzejczak J, Owczarek K, Majkowski J. Psychogenic pseudoepileptic seizure: clinical
and electroencephalogram (EEG) video-tape recordings. Eur J Neurol 1999; 6:473-479.
116. Kalogjera-Sackellares D, Sackellares JC. Intellectual and neuropsychological features of
patients with psychogenic pseudoseizures. Psychiatry Research 1999; 86:73-84.
117. Kanner AM, Iriarte J. Psychogenic pseudoseizures: semiology and differential diagnosis.
In: Kotagal P and Lüders HO (eds) The Epilepsies. Etiologies and Prevention, Academia
Press, San Diego, 1999, pp509-517.
118. Kanner AM & Parra J. Psychogenic Pseudoseizures. In: Lüders HO & Noachtar S (eds)
Epileptic Seizures. Pathophysiology and Clinical Semiology. Churchill Livingstone, New
York, 2000, pp766-773.
119. Khan AA, Khan A, Harezlak J, Tu W, Kroenke K. Somatic Symptoms in Primary Care:
Etiology and Outcome. Psychosomatics 2003; 44:471–478.
130
120. King DW, Gallagher BB, Murvin AJ, Smith DB, Marcus DJ, Hartlage LC, Ward LC 3rd.
Pseudoseizures: diagnostic evaluation. Neurology. 1982; 32(1):18-23.
121. King DW, Gallagher BB, Murro AM, Campbell LR. Convulsive non-epileptic seizures. In:
Gates JR & Rowan AJ (eds) Non-Epileptic Seizures. Butterworth-Heinemann, Boston,
1993, pp31-39.
122. Kirmayer LJ, Robbins JM. Three forms of somatization in primary care: prevalence, co-
occurrence, and sociodemographic characteristics. J Nerv Ment Dis. 1991; 179(11):647-55.
123. Kloster R. Pseudo-epileptic vs. epileptic seizures: a comparison. In: Gram L, Johannessen,
Osterman PO and Sillanpää M (eds) Pseudo-Epileptic Seizure. Wrightson Biomedicl
Publishing, Petersfield, 1993, pp3-17.
124. Kotagal P, Costa M, Wyllie E, Wolgamuth B. Paroxysmal Nonepileptic Events in Children
and Adolescents. Pediatrics 2002; 110(4): e46.
125. Krishnamoorthy ES. Neuropsychitric disorders in epilepsy – epidemiology and
classification. In: Trimble MR & Schmitz B (eds) The Neuropsychiatry of Epilepsy.
Cambridge University Press, 2002, pp5-17.
126. Kroenke K, Spitzer RL. Gender differences in the reporting of physical and somatoform
symptoms. Psychosom Med. 1998; 60(2):150-5.
127. Kroenke K, Swindle R. Cognitive-behavioral therapy for somatization and symptom
syndromes: a critical review of controlled clinical trials. Psychother Psychosom. 2000;
69:205-15.
128. Kroenke K. Patients presenting with somatic complaints: epidemiology, psychiatric
comorbidity and management. Int J Methods Psychiatr Res. 2003; 12(1):34-43.
129. Krumholz A and Niedermeyer E. Psychogenic seizures: a clinical study with follow-up
data. Neurology, 1983; 33(4):498-502.
130. Kuyk J, Leijten F, Meinardi H, Spinhoven P, van Dyck R. The diagnosis of psychogenic
non-epileptic seizures: a review. Seizure 1997; 6:243-253.
131. Kuyk J, Spinhoven P, van Dyck R. Hypnotic Recall: A positive criterion in the differential
diagnosis between epileptic and pseudoepileptic seizures. Epilepsia 1999; 40(4):485-491.
132. Lader M, Sartorius N. Anxiety in patients with hysterical conversion symptoms. J Neurol
Neurosurg Psychiatry. 1968; 31(5):490-5.
131
133. Ladwig K-H, Marten-Mittag B, Erazo N, Gundel H. Identifying somatization disorder in a
population-based health examination survey. Psychosocial burden and gender differences.
Psychosomatics 2001; 42:511-578.
134. LaFrance WC Jr, Devinsky O. Treatment of nonepileptic seizures. Epilepsy Behav 2002,
3(suppl.1):S19-23.
135. LaFrance WC Jr, Devinsky O. The treatment of nonepileptic seizures: historical
perspectives and future directions. Epilepsia 2004, 45(suppl.2):15-21.
136. LaFrance WC Jr, Barry JJ. Update on treatments of psychological nonepileptic seizures.
Epilepsy & Behavior 2005; 7:364-374.
137. LaFrance WC Jr, Alper K, Babcock D, Barry JJ, Benbadis S, Caplan R, Gates J, Jacobs M,
Kanner A, Martin R, Rundhaugen L, Stewart R, Vert C; for the NES Treatment Workshop
participants. Nonepileptic seizures treatment workshop summary. Epilepsy Behav. 2006 (in
press).
138. Leis AA, Ross MA, Summers AK. Psychogenic seizures: ictal characteristics and
diagnostic pitfalls. Neurology. 1992; 42(1):95-9.
139. Lempert T, Schmidt D. Natural history and outcome of psychogenic seizures: a clinical
study in 50 patients. J Neurol. 1990; 237(1):35-8.
140. Lesser RP, Kraus GL. Psychogenic non-epileptic seizures resembling complex partial
seizures. In: Gates JR & Rowan AJ (eds) Non-Epileptic Seizures. Butterworth-Heinemann,
Boston, 1993, pp39-47.
141. Lesser RP. Psychogenic seizures. Neurology 1996; 46:1499-1507. Lesser RP Treatment
and outcome of psychogenic nonepileptic seizures. Epilepsy Currents 2003, 3 (6): 198-200.
142. Levitan M, Bruni J. Repetitive pseudoseizures incorrectly managed as status epilepticus.
CMAJ. 1986; 134(9):1029-31.
143. Lishman WA. Organic Psychiatry: the psychological consequences of cerebral disorder. 3rd
ed., Blackwell Science, 1998.
144. Litwin R, Cardeña E. Demographic and seizure variables, but not hypnotizability or
dissociation, differentiated psychogenic from organic seizures. Journal of Trauma &
Dissociation 2000; 1(4):99-122.
145. LobelloK, Morgenlander JC, Radtke RA, Bushnell CD. Video/EEG monitoring in the
evaluation of paroxysmal behavioral events: Duration, effectiveness, and limitations.
Epilepsy & Behavior 2006; 8:261-266.
132
146. Looper KJ, Kirmayer LJ. Perceived stigma in functional somatic syndromes and
comparable medical conditions. J Psychosom Res. 2004; 57(4):373-8.
147. Lipowski ZJ. Somatization: the experience and communication of psychological distress as
somatic symptoms. Psychother Psychosom. 1987; 47(3-4):160-7.
148. Ljundberg L. Hysteria: clinical, prognostic and genetic study. Acta Psychiatr Scand 1957;
32 (suppl):1-162.
149. Luciano DJ. Nonepileptic Paroxysmal Disorders. In: Ettinger AB, Devinsky O (eds)
Managing Epilepsy and Co-Existing Disorders. Butterworth –Heinemann, Boston, 2002,
pp3-35.
150. Luther JS, McNamara JO, Carwile S, Miller P, Hope V. Pseudoepileptic seizures: methods
and video analysis to aid diagnosis. Ann Neurol. 1982; 12(5):458-62.
151. Mai F. Somatization Disorder: a practical review. Can J Psychiatry 2004; 49: 652-662.
152. Mailis-Gagnon A, Giannoylis I, Downar J, Kwan CL, Mikulis DJ, Crawley AP, Nicholson
K, Davis KD. Altered central somatosensory processing in chronic pain patients with
"hysterical" anesthesia. Neurology. 2003;60(9):1501-7.
153. Maldonado JR, Spiegel D. Conversion Disorder. In: Phillips KA (ed.) Somatoform and
Factitious Disorders (Review of psychiatry; v.20, no.3). American Psychiatric Publishing,
Washington, 2001, pp96-123.
154. Manu P (ed) Functional Somatic Syndromes. Cambridge University Press, 1998.
155. Marshall JC, Halligan PW, Fink GR, Wade DT, Frackowiak RS. The functional anatomy
of a hysterical paralysis. Cognition. 1997;64(1):B1-8.
156. Marsden CD. Hysteria - a neurologist's view. Psychological Medicine. 1986; 16: 277-288.
157. Martin RL, Yutzy SH. Somatoform Disorders. In: Tasman A, Kay J, Lieberman JA (eds)
Psychiatry. W.B. Saunders Company, Philadelphia, 1996, pp1119-1155.
158. Martin RL, Yutzy SH. Somatoform Disorders. In: Hales RE, Yudofsky SC, Talbott JA
(eds) The American Psychiatric Press Textbook of Psychiatry, 3rd ed. 1999, American
Psychiatric Press, Inc., Washington, pp663-694.
159. Martin RC, Gilliam FG, Kilgore M, Faught E, Kuzniecky R. Improved health care resource
utilization following video-EEG-confirmed diagnosis of nonepileptic psychogenic seizures.
Seizure. 1998; 7(5):385-90.
133
160. Martin R, Burneo JG, Prasad A, Powell T, Faught E, Knowlton R, Mendez M, Kuzniecky
R. Frequency of epilepsy in patients with psychogenic seizures monitored by video-EEG.
Neurology. 2003; 61(12): 1791-2.
161. Mattson RH. Electroencephalographic (polygraphic) studies in the diagnosis of non-
epileptic seizures. In: Gates JR & Rowan AJ (eds) Non-Epileptic Seizures. Butterworth-
Heinemann, Boston, 1993, pp85-93.
162. Mayou R, Farmer A. Functional somatic symptoms and syndromes. BMJ 2002; 325:265-8.
163. Mayou R, Kirmayer LJ, Simon G, Kroenke K, Sharpe M. Somatoform disorders: time for a
new approach in DSM-V. Am J Psychiatry. 2005; 162(5):847-55.
164. McGonigal A, Oto M, Russell AJC, Greene J, Duncan R. Outpatient video EEG recording
in the diagnosis of non-epileptic seizures: a randomized controlled trial of simple
suggestion techniques. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2002; 72:549-551.
165. Meares R, Horvath T. 'Acute' and 'chronic' hysteria. Br J Psychiatry. 1972; 121(565):653-7.
166. Mechanic D. The concept of illness behavior. J Chronic Dis. 1962; 15:189-94.
167. Meierkord H, Will B, Fish D, Shorvon S. The clinical features and prognosis of
pseudoseizures diagnosed using video-EEG telemetry. Neurology. 1991; 41(10):1643-6.
168. Meng F, Cui Y, Shen Y et al. Preliminary Research on the Clinical Features of Somatoform
Disorders in Three General Hospitals. In: Ono Y, Janca A, Asai M, Sartorius N (eds)
Somatoform Disorders: A Worldwide Perspective. Springer Verlag, Tokyo, 1999, pp177-
183.
169. Merskey H. The Analysis of Hysteria (2nd ed.). The Royal College of Psychiatrics, London,
1995.
170. Moene FC, Spinhoven P, Hoogduin KA, van Dyck R. A randomized controlled clinical
trial of a hypnosis-based treatment for patients with conversion disorder, motor type. Int J
Clin Exp Hypn. 2003; 51(1):29-50.
171. Mökleby K, Blomhoff S, Malt UFr, Dahlström A, Tauböll E, Gjerstad L. Psychiatric
comorbidity and hostility in patients with psychogenic nonepileptic seizures compared with
somatoform disorders and healthy controls. Epilepsia 2002; 43(2):193-198.
172. New AS, Gelernter J, Goodman M, Mitropoulou V, Koenigsberg H, Silverman J, Siever
LJ.(2001). Suicide, impulsive aggression, and HTR1B genotype. Biol Psychiatry
2001;50(1):62-5.
134
173. Nicholson GA, Wilby J, Tennant C. Myasthenia gravis: the problem of a "psychiatric"
misdiagnosis. Med J Aust. 1986; 144(12):632-8.
174. Nijenhuis ERS. Somatoform Dissociation: major symptoms of dissociative disorders.
Journal of Trauma & Dissociation 2000; 1(4):7-.29.
175. Nijenhuis ERS. Somatoform Dissociation: major symptoms of dissociative disorders.
Journal of Trauma & Dissociation 2000; 1(4):7-.29.
176. Nimnuan C, Rabe-Hesketh S, Wessely S, Hotopf M. How many functional somatic
syndromes? J Psychosom Res. 2001;51(4):549-57.
177. Novelly RA. Cerebral dysfunction and cognitive impairment in non-epileptic seizure
disorders. In: Gates JR & Rowan AJ (eds) Non-Epileptic Seizures. Butterworth-
Heinemann, Boston, 1993, pp233-59.
178. Olde Hartman TC, Lucassen PL, van de Lisdonk EH, Bor HH, van Weel C. Chronic
functional somatic symptoms: a single syndrome? Br J Gen Pract. 2004;54(509):922-7.
179. O’Malley P, Jackson J, Santoro J, Tomkins G, Balden E, Kroenke K. Antidepressant
Therapy for Unexplained Symptoms and Symptom Syndromes J Fam Pract. 1999;
48(12):980-990.
180. Oosterhuis HJGH & Wilde GJS. Psychiatric aspects of myasthenia gravis. Psychiatria,
Neurologia, Neurochirurgia 1964; 67:484-496.
181. Oto M, Conway P, McGonigal A, Russell AJ, Duncan R. Gender differences in
psychogenic non-epileptic seizures. Seizure 2005; 14, 33—39.
182. Özkara C, Dreifuss FE. Differential Diagnosis in Pseudoepileptic Seizures. Epilepsia 1993
34(2):294-298.
183. Özkara C, Dreifuss FE. Evaluation of Patinets with pseudoepileptic seizures. Epilepsi
1995; 2:57-60.
184. Pakalnis A, Drake ME Jr, Phillips B. Neuropsychiatric aspects of psychogenic status
epilepticus. Neurology. 1991; 41(7):1104-6.
185. Pakalnis A, Paolicchi J, Gilles E. Psychogenic status epilepticus in children: psychiatric
and other risk factors. Neurology. 2000; 54(4):969-70.
186. Panayiotopoulos C.P. A Cinical Guide to Epileptic Syndromes and their Treatment. Bladon
Medical Publishing, Oxfordshire, 2002.
135
187. Perley M, Guze SB: Hysteria: The stability and usefulness of clinical criteria. A
quantitative study based upon a 6-8 year follow-up of 39 patients. N Engl J Med 1962;
266:421-426.
188. Porter RJ. Epileptic and non-epileptic seizures. In: Gates JR & Rowan AJ (eds) Non-
Epileptic Seizures. Butterworth-Heinemann, Boston, 1993, pp9-20.
189. Pratt RT. An investigation of the psychiatric aspects of disseminated sclerosis. J
Neurochem. 1951; 14(4):326-35.
190. Pridmore S, Paul Skerritt P, Ahmadi J. Why do doctors dislike treating people with
somatoform disorder? Australasian Psychiatry, 2004; 12(2): 134-138.
191. Prueter C, Schultz-Venrath U, Rimpau W. Dissociastive and associated psychopathological
symptoms in patients with epilepsy, pseudoseizures, and both seizure forms. Epilepsia
2002; 43(2): 188-192.
192. Ramani V, Gumnit RJ. Management of hysterical seizures in epileptic patients. Arch
Neurol. 1982; 39(2):78-81.
193. Ramani V. Review of psychiatric treatment strategies in non-epileptic seizures. In: Gates
JR & Rowan AJ (eds) Non-Epileptic Seizures. Butterworth-Heinemann, Boston, 1993,
pp259-267.
194. Raskin M, Talbott JA, Meyerson AT. Diagnosis of conversion reactions. Predictive value
of psychiatric criteria. JAMA. 1966; 197(7):530-4.
195. Rechlin T, Loew TH, Joraschky P. Pseudoseizure "status". J Psychosom Res. 1997;
42(5):495-8.
196. Reid S, Wessely S, Crayford T, Hotopf M. Medically unexplained symptoms in frequent
attenders of secondary health care: retrospective cohort study. BMJ 2001; 322(7289):767.
197. Reuber M & House AO. Treating patients with psychogenic non-epileptic seizures. Current
Opinion in Neurology 2002, 15:207-211.
198. Reuber M, Fernandez G, Bauer J, Singh DD, Elger CE. Interictal EEG abnormalities in
patients with psychogenic nonepileptic seizures. Epilepsia. 2002; 43(9):1013-20.
199. Reuber M, Fernandez G, Helmstaedter C, Qurishi A, Elger CE. Evidence of brain
abnormality in patients with psychogenic nonepileptic seizures. Epilepsy Behav. 2002b;
3(3):249-254.
200. Reuber M, Elger CE. Psychogenic nonepileptic seizures: review and update. Epilepsy
Behav. 2003; 4(3):205-16.
136
201. Reuber M, Qurishi A, Bauer J, Helmstaedter C, Fernandez G, Widman G, Elger CE. Are
there physical risk factors for psychogenic non-epileptic seizures in patients with epilepsy?
Seizure. 2003; 12(8): 561-7.
202. Reuber M, Pukrop R, Mitchell AJ, Bauer J, Elger CE. Clinical significance of recurrent
psychogenic nonepileptic seizure status. J Neurol. 2003b; 250(11): 1355-62.
203. Reuber M, Pukrop R, Bauer J, Helmstaedter C, Tessendorf N, Elger CE. Outcome in
psychogenic nonepileptic seizures: 1 to 10-year follow-up in 164 patients. Ann Neurol.
2003c; 53(3):305-11.
204. Reuber M, House AO, Pukrop R, Bauer J, Elger CE. Somatization, dissociation and
general psychopathology in patients with psychogenic non-epileptic seizures. Epilepsy
Research 2003d; 57:159-167.
205. Rief W, Hiller W. Toward empirically based criteria for somatoform disorders. J
Psychosom Res 1999; 46:507–18.
206. Rief W, Hessel A, Braehler E. Somatization symptoms and hypochondriacal features in the
general population. Psychosomatic medicine, 2001; 63:595-602.
207. Rief W, Nanke A, Emmerich J, Bender A, Zech T. Causal illness attributions in
somatoform disorders: associations with comorbidity and illness behavior. J Psychosom
Res. 2004; 57(4):367-7.
208. Rief W, Pilger F, Ihle D, Verkerk R, Scharpe S, Maes M. Psychobiological Aspects of
Somatoform Disorders: Contributions of Monoaminergic Transmitter Systems.
Neuropsychobiology 2004b; 49:24-29.
209. Robins LN, Wing J, Wittchen H, Helzer JE. The Composite International Diagnostic
Interview. Arch Gen Psychiatry 1988; 45:1069-77.
210. Rief W, Sharpe M. Somatoform disorders – new approaches to classification,
conceptualization, and treatment. J Psychosm Res. 2004; 56:387-390.
211. Roelofs K, Keijsers GP, Hoogduin KA, Näing GWB, Moene FC. Childhood abuse in
patients with conversion disorder. Am J Psychiatry. 2002; 159(11):1908-13.
212. Ron MA. Somatization and Conversion Disorders. In: Fogel BS, Shiffer RB (eds)
Neuropsychiatry. Williams & Wilkins, Baltimore, 1996, pp625-634.
213. Rosenbaum M. Psychogenic seizures – why women? Psychosomatics 2000; 41:147-149.
214. Rosendal M, Olesen F, Fink P. Management of medically unexplained symptoms. BMJ
2005; 330:4-5.
137
215. Roy A, Barris M. Psychiatric concepts in psychogenic non-epileptic seizures. In: Gates JR
& Rowan AJ (eds) Non-Epileptic Seizures. Butterworth-Heinemann, Boston, 1993, pp143
216. Sackellares JC, Kalogjera-Sackellares. Psychobiology of psychogenic pseudoseizures. In:
Trimble M, Schmitz B (eds) The Neuropsychiatry of Epilepsy. Cambridge University
Press, 2002, pp210-225.
217. Salmon P, Al-Marzooqi SM, Baker G, Reilly J. Childhood family dysfunction and
associated abuse in patients with nonepileptic seizures: towards a causal model. Psychosom
Med. 2003; 65(4):695-700.
218. Sharpe M, Guthrie E, Peveler R, Feldman E.The psychological care of medical patients: a
challenge for undergraduate medical education. J R Coll Physicians Lond. 1996;
30(3):202-4.
219. Sharpe M, Wessely S. Chronic fatigue syndrome. In: Gelder MG, Lopez-Ibor J, Andreasen
N (eds) New Oxford Textbook of Psychiatry, Oxford, 2000, pp1112-1121.
220. Sharpe M, Mayou R. Somatoform disorders: a help or hindrance to good patient care? Br J
Psychiatry 2004; 184:465-467.
221. Scicchitano J, Lovell P, Pearce R, Marley J, Pilowsky I. Illness behavior and somatization
in general practice. J Psychosom Res. 1996; 41(3):247-54.
222. Silber TJ & Pao M. Somatization Disorders in Children and Adolescents. Pediatrics in
Review 2003; 24(8):255-264.
223. Smith GR Jr, Monson RA, Ray DC. Patients with multiple unexplained symptoms. Their
characteristics, functional health, and health care utilization. Arch Intern Med. 1986;
146(1):69-72.
224. Smith D, Defalla BA, Chadwick DW. The misdiagnosis of epilepsy and the management of
refractory epilepsy in a specialist clinic. QJM. 1999; 92(1):15-23.
225. Smith RC, Gardiner JC, Lyles JS et al. Exploration of DSM-IV criteria in primary care
patients with medically unexplained symptoms. Psychosomatic medicine 2005; 67:123-
129.
226. Sneddon J. Myasthenia gravis - the difficult diagnosis. Br J Psychiatry. 1980; 136:92-3.
227. Spence SA, Crimlisk HL, Cope H, Ron MA, Grasby PM. Discrete neurophysiological
correlates in prefrontal cortex during hysterical and feigned disorder of movement. Lancet.
2000; 355(9211):1243-4.
138
228. Thomassen R, van Hemert AM, Huyse FJ, van der Mast RC, Hengeveld MW. Somatoform
disorders in consultation-liaison psychiatry: a comparison with other mental disorders. Gen
Hosp Psychiatry 2003; 25:8-13.
229. Toone BK. Disorders of hysterical conversion. In: Bass C (ed.) Somatization: Physical
symptoms and psychological illness. London, Blackwell, 1990, pp207-234.
230. Tojek TM, Lumley M, Barkley G, Mahr G, Thomas A. Stress and other psychosocial
characteristics of patients with psychogenic nonepileptic seizures. Psychosomatics 2000;
41(3): 221-6.
231. Toft T, Fink P, Oernboel E, Christensen K, Frostholm L and Olesen F. Mental disorders in
primary care: prevalence and co-morbidity among disorders. Results from the Functional
Illness in Primary care (FIP) study. Psychological Medicine 2005; 35: 1175–1184.
232. Trimble M. Anticonvulsant drugs and hysterical seizures. In: Riley T and Roy A (eds)
Pseudo-Seizures. Williams & Wilkins, Baltimore, 1982, pp148-158.
233. Walczak TS, Papacostas S, Williams DT, Scheuer ML, Lebowitz N, Notarfrancesco A.
Outcome after diagnosis of psychogenic nonepileptic seizures. Epilepsia. 1995;
36(11):1131-7.
234. Ward NS, Oakley DA, Frackowiak RSJ, Halligan PW. Differential brain activations during
intentionally simulated and subjectively experienced paralysis. Cognitive neuropsychiatry
2003, 8(4):295-312.
235. Werring DJ, Weston L, Bullmore ET, Plant GT, Ron MA. Functional magnetic resonance
imaging of the cerebral response to visual stimulation in medically unexplained visual loss.
Psychological Medicine 2004; 34:583-589.
236. Wessely S, Nimnuan C, Sharpe M. Functional somatic syndromes: one or many? Lancet
1999; 354: 936-39.
237. Westbrook LE, Devinsky O, Geocadin R. Nonepileptic seizures after head injury.
Epilepsia. 1998; 39(9):978-82.
238. Williamson PD. Psychogenic non-epileptic seizures and frontal seizures: diagnostic
considerations. In: Gates JR & Rowan AJ (eds) Non-Epileptic Seizures. Butterworth-
Heinemann, Boston, 1993, pp85-93.
239. Woodruff RA Jr. Hysteria: an evaluation of objective diagnostic criteria by the study of
women with chronic medical illnesses. Br J Psychiatry. 1968; 114(514):1115-9.
139
240. World Health Organization: The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural
Disorders: Clinical Descriptions and Diagnostic Guidelines, 10th revision. Geneva: World
Health Organization, 1992.
241. World Health Organization: The ICD-10 Classification of Mental and Behavioral
Disorders: Diagnostic criteria for research, 10th revision. Geneva: World Health
Organization, 1993.
242. Wyler AR, Hermann BP, Blumer D, Richey ET. Pseudo-pseudoepileptic seizures. In: Gates
JR & Rowan AJ (eds) Non-Epileptic Seizures. Butterworth-Heinemann, Boston, 1993,
pp73-84.
140
sarCevi
Tavi 1. masala da gamokvlevis meTodebi 2
Tavi 2. auxsneli somaturi simptomebi – somatoformuli
aSlilobebis mTavari klinikuri gamovlena 7
epidemiologia 24
somatizaciis tvirTi 29
Tavi 3. fsiqogenuri nevrologiuri simptomebi 34
simptomebis generaciis meqanizmi 38
klinikuri gamovlena 44
Tavi 4. fsiqogenuri araepilefsiuri gulyrebi 52
diagnostika 53
fsiqogenuri araepilefsiuri Setevebis fsiqologiuri axsna 73
fsiqogenuri araepilefsiuri Setevebi mentaluri darRvevebis
Tanamedrove taqsonomiebSi 81
fsiqogenuri araepilefsiuri Setevbis ganaxlebuli
diagnostikuri algoriTmi 82
Tavi 5. funqciuri somaturi simptomebis etiologiuri modeli 94
Tavi 6. somatoformuli aSlilobebis menejmenti 102
Ffsiqogenuri araepilefsiuri Setevebis mkurnaloba 108
daskvnebi 116
praqtikuli rekomendaciebi 120
literatura 121
sarCevi 140
danarTi 141
141
danarTi tabula #1. 1997-1998 wlebSi hospitalizirebuli pacientTa kohorta,
romlebSic paroqsizmaluri darRvevis mizezad ar gamovlinda epilefsia
(araepilefsiuri Setevebis gamomwvevi darRvevebisa da interiqtaluri eeg-
cvlilebebis kvlevis jgufebi)
1997-1998 asaki sqesi Setevis
saxeoba
diagnozi
(ICD-10)
damatebiTi
informacia
1 24 md stupori,
krunCxvebi
dak
2 45* md stupori,
krunCxvebi,
sensoruli
dak eeg kvlevis
jgufi;
Tqt
3 20* md krunCxvebi,
sensoruli
dak eeg kvlevis
jgufi
4 14* md krunCxvebi dak,
epilefsia
eeg kvlevis
jgufi
5 27* md krunCxvebi dak,
epilefsia
eeg kvlevis
jgufi
6 14 md krunCxvebi dak,
epilefsia
7 22 mamr krunCxvebi,
sensoruli
dak
8 25 mamr krunCxvebi dak,
epilefsia
9 21* md gulis
wasvla
dad eeg kvlevis
jgufi
10 23 md gulis
wasvla
dad
11 25 md gulis
wasvla
dad
12 18 md gulis dad
142
wasvla
13 19 mamr gulis
wasvla
dad
14 25 md pa
15 31 md pa
16 40 md pa
17 31 mamr pa
18 28 mamr pa
19 16 md sinkope
20 25 md sinkope
21 13 md sinkope
22 53 md sinkope
23 16 mamr sinkope
24 35 md depresia
25 38 mamr depresia
26 18* md sad eeg kvlevis
jgufi
27 21 md sad
28 22 mamr sad
29 26 mamr sad
30 45 md sa
31 50 md sa,
epilefsia
32 52 md simulacia
33 16 md spazmofilia
34 14 mamr parasomnia
35 32 md hipoglikemia
143
tabula #2. 2000-2001 wlebSi hospitalizirebuli pacientTa kohorta,
romlebsac daudgindaT fsiqikuri darRvevebi (somatoformuli
aSlilobebisa/auxsneli somaturi simptomTa da faS-is semiologiuri
klasifikaciis kvlevis jgufebi)
2000
weli
asaki sqesi Setevis saxeoba diagnozi
1 21 md gulis wasvla dad/dak Sereuli
2 24 md gulis wasvla dad
3 20 md gulis wasvla sa
4 31 mamr demonstraciuli dak Tqt
5 43 md demonstraciuli dak fizikuri
Zaladoba,
Tqt
6 17 mamr demonstraciuli dak
7 28 mamr demonstraciuli dak stupori,
Tqt
8 17 mamr aforiaqebuli dak
9 18 md didi gulyris
msgavsi
dak fizikuri
Zaladoba
10 27 mamr didi gulyris
msgavsi
dak/ptsa
11 29 mamr - sa
12 22 md sad
13 29 mamr pa
14 45 md pa
15 27 mamr pa alkoholis
miRebis
Sewyveta
16 30 md nevrasTenia
2001 weli
17 16 md gulis wasvla dad
18 44 mamr gulis wasvla dad (dak?) Tqt
144
19 24 mamr demonstraciuli dak Tqt
20 23 md demonstraciuli ptsa
21 21 md aforiaqebuli,
didi gulyris
msgavsi
dak
22 41 md didi gulyris
msgavsi
sa
23 47 md didi gulyris
msgavsi
dak
24 15 md asa
25 40 md sad
26 32 mamr ip
27 22 md - dad stupori
28 41 md - dak
29 46 mamr depresia
30 33 md gSa
31 20 mamr ptsa
32 41 md sinkope
33 18 mamr disTimia
34 42 mamr disTimia
35 33 mamr SfoTva?
36 49 md depresia
37 18 md vazovagaluri
sinkope
diagnozebi mocemulia ICD-10 klasifikaciis Tanaxmad: dak – disociaciuri
aSliloba (konversiuli tipi); dad – disociaciuri aSliloba
(disociaciuri tipi), pa – panikuri aSliloba, sad-somatoformuli
avtonomiuri disfunqcia; sa-somatizirebuli aSliloba, Tqt-Tavisqala
travma. ptsa-posttravmuli stresuli aSliloba, ip-ipoqondria, gSa-
generalizebuli SfoTviTi aSliloba, asa-aradiferenculi somatoformuli
aSliloba.