trẻ em đường phố đồng tính, song tính và chuyển...

| 1

Trẻ em đường phố đồng tính, song tính và chuyển giới

tại thành phố Hồ Chí Minh

Nhóm tác giả: NguyễnThuHương NguyễnThịThuNam LêQuangBình VũKiềuChâuLoan LươngThếHuy

NhàxuấtbảnThếGiới

| 3

Cuộc đời em như lục bình nó bồng bềnh bồng bềnh không có bến đậu,

đi đâu cũng vậy.

(Tríchlờimộtbạnđồngtínhnữ17tuổitạithànhphốHồChíMinh)

| 5

MỤC LỤC

DANHMỤCTỪVIẾTTẮT ................................................................8TÓMTẮT .............................................................................................111.DẪNNHẬP ....................................................................................171.1.Giảithíchkháiniệm ...............................................................17Ailàtrẻemđườngphố? ............................................................17Địnhnghĩađồngtính,songtínhvàchuyểngiới(LGBT) .....17XuhướngTìnhdụcvàBảndạngTìnhdục ............................181.2.Kháilượcnghiêncứuvềđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiởViệtNam ..................................20

2.BỐICẢNHVÀPHƯƠNGPHÁP ................................................222.1.Mụcđích ..................................................................................222.2.Mẫunghiêncứu ......................................................................22Địabànnghiêncứu: ...................................................................22Kếtnối ..........................................................................................22Tiêuchílựachọnđốitượngthamgia .....................................232.3.Thuthậpdữliệu .....................................................................242.4.Phântíchdữliệu.....................................................................252.5.Vấnđềđạođức .......................................................................262.6.Hạnchếnghiêncứu ...............................................................26

3.PHÁTHIỆNNGHIÊNCỨU ........................................................273.1.Bảndạnggiớivàtìnhdụcquanhthờiđiểmhélộ .............27Quátrìnhtựýthứcvềbảndạng ..............................................27Bộclộbảndạngvàxuhướngtìnhdục ....................................30Phảnứngtừgiađình .................................................................31Phảnứngtừcộngđồng .............................................................33Trườnghọc...................................................................................34

phuc anh

Highlight

in dam

6 |

3.2.Bỏnhà.......................................................................................35Buồnngười ..................................................................................35Đơnđộc ........................................................................................363.3.Cộngđồngđườngphố ..........................................................38Sựhỗtrợ .......................................................................................39Nhữngrủiro ...............................................................................413.4.Thựctrạngquyền ...................................................................43Kỳthịvàphânbiệtđốixửvớicơhộihọcnghề .....................43Kỳthịvàphânbiệtđốixửvớivấnđềviệclàm .....................43Nguycơbịbóclột,quấyrốivàxâmhạitìnhdục ..................45Sỉnhục ..........................................................................................47Bạolựcthânthể ..........................................................................473.5.Cuộcsốngsinhtồntrênđườngphố ....................................48Hầunhưkhôngcóthunhập .....................................................48Sợđói ............................................................................................49Tìmchốnngủantoàn ................................................................50Sứckhỏesuygiảm,nguycơlâynhiễmHIV ..........................51Khủnghoảngtinhthầnvàsửdụngchấtkíchthích ..............53Nguycơbịbắtgiữ,cónguycơhoặcdễtìnhnghi .................55Dịchvụhỗtrợxãhội .................................................................563.7.Nhậndiệnnhucầu .................................................................57Quyềntrẻemchưađượclắngnghe.........................................57Quyềnđượcbìnhđẳngvàthừanhận ......................................58Chínhsáchxãhộichưađápứng ..............................................59Cáchthứcứngđối ......................................................................60Mongmuốnhòanhậpxãhội ....................................................61

4.BÀNLUẬN ....................................................................................645.LỜIKẾT ...........................................................................................686.KIẾNNGHỊ ...................................................................................74TÀILIỆUTRÍCHDẪN .....................................................................75

| 7

LỜI TRI ÂN

NhómtácgiảxingửilờicảmơnchânthànhtớiVoThịThanhTruc, Nguyễn Hồng Phuc, Lê Văn Vũ, Trương Thị Ngọc

Khánh,NguyễnKimHạnh,NguyễnVănNam,NguyễnHảiYến,TrầnHữuNgân,HuỳnhMinhThảo, JustineSass,LươngMinhNgọcđãcộngtácgiupđỡhếtsứcnhiệttìnhtrongsuốtquátrìnhthựchiệnbáocáonày.ChungtôitrântrọngcảmơnScottMcGill,GuroNesbakken,LisaSherburne,DonnColby,CarolineFrancis,HoàngTuAnh,NguyễnAnhThuậnvàYashudaTadashi đónggópýkiếnchocácbảnthảotrước.Đồngthời,xingửilờicảmơnsâusắctớitừngcánhânđượcphỏngvấn,nhữngngườimàchungtôikhôngtiệnnêutên,dotínhchấtnhạycảmcủanghiêncứuvàcũngnhằmbảomậtdanhtínhcủahọ.

NguyễnThuHương

8 |

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

CRCDOLISAFGDFTMHIV/AIDSIDIDIiSEEIVFLGBTMSMMTFMOLISANGOPIISCISTIUNICEFVND

CôngướcvềQuyềnTrẻemSởLaođộng,ThươngbinhvàXãhộiThảoluậnnhómNgườichuyểngiớitừnữsangnam/namchuyểngiớiVirusHIV/BệnhAIDS(Virusgâysuygiảmmiễndịchởngười/Hộichứngsuygiảmmiễndịchởngười)Chứngminhnhândân/chứngminhthưPhỏngvấnsâucánhânViệnNghiêncứuXãhội,KinhtếvàMôitrườngThụtinhtrongốngnghiệmĐồngtínhnữ,đồngtínhnam,songtínhvàchuyểngiớiNamcóquanhệtìnhdụcvớinamNgườichuyểngiớitừnamsangnữ/nữchuyểngiớiBộLaođộng,ThươngbinhvàXãhộiCáctổchứcphichínhphủThôngtinnhậndạngcánhânTổchứcCứutrợtrẻemtạiViệtNamCácbệnhlâynhiễmquađườngtìnhdụcQuỹNhiđồngLiênhiệpquốcViệtNamĐồng

| 9

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Hình1.Cáchsửdụngthuậtngữ .....................................................19

Hình 2.Đốitượngtrẻemphỏngvấntheogiớitính,bảndạngtìnhdụcvàtuổi ...................................................23Hình3.Đốitượngngườigiámhộphỏngvấntheogiớitính ......25

| 11

TÓM TẮT

Báocáonàylàhợpphầncủamộtnghiêncứumangtínhquốctế,nhằmnângcaohiểubiếtvềtrẻemđườngphốcóxuhướng

tìnhdụcvàbảndạnggiớiđadạngởkhuvựcđôthịtạiNepalvàViệtNam,cũngnhưtìmhiểuthựctrạngquyềnvànhucầuhỗtrợcủanhữngnhómtrẻnày.Báocáotậptrungphảnánhthựctrạngtrẻemđườngphốlàđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiởthànhphốHồChíMinh.

“Đibụi”đượccácemcoilàlựachọnhợplýnhấttronghoàncảnhcuộcsốnggiađìnhkinhtếquákhókhăn,hoặchônnhâncủabốmẹđổvỡvàkhôngđượchưởngchămsóctừngườilớn.Bêncạnhđó,thờiđiểmbỏnhàđicũngrơivàothờikỳcácemýthứcđượcnhữngđặcđiểmgiớitínhvàxuhướngtìnhdụccủamình,chịunhiềuphảnứnggaygắttừphíagiađìnhvàcộngđồngvàkhôngthểtìmđượcaichiasẻ.Tháiđộkỳthịngườiđồngtínhcủacácbậcphụhuynhvànhữngmâuthuẫn,bấthòanộitạigiữachamẹvàconkhiếncácemphảichịucảnhngượcđãivàbạohànhngaytronggiađình.Xétởcấpđộcộngđồng,thànhkiếntừphíanhữngngườidị tínhvàkỳ thịxãhội thườngtạosứcép lên trẻkhiếncácemcảmthấykhócóthểchịuđựngnổi.Đốivớinhữngtrườnghợpkhôngbịgiađìnhphảnđối,trẻquyếtđịnhđibụivớimongmuốnthoátkhỏimôitrườngngộtngạtởthônquêđểgianhậpvàocộngđồngđồngtính,songtínhvàchuyểngiớinơithànhphố(HồChíMinh).Lýdocốtyếucủaviệcđibụi trongnhữngtrườnghợpnàylàmongmuốnđượcthểhiệnxuhướnggiớitínhvà/hoặcbảndạngtìnhdục.

Đốivớitrẻđibụi,cuộcsốngtrênđườngphốhaytrongcôngviênđầyrẫyhiểmhọa:ănuốngthấtthường,thayđổichỗngủ,khôngđượcchămsócsứckhỏeđầyđủ, thườngxuyênđốimặt

12 |

vớinguycơbạolựcvàbịquấyrối,nguycơbịlâynhiễmHIVvàcácbệnhkhác.Tìnhtrạngbịbạohànhvàquấyrốitìnhdụcdiễnraphổbiếntrongcácnhómđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiđặcthù.Nhiềuemchobiếtđãcónhữngtrườnghợpdokhủnghoảngtâmlýdẫnđếnýđồquyênsinh,lạmdụngcácchấtgâynghiệnhaytựlàmtổnthươngcơthể.Nhiềutrẻđượcphỏngvấnchobiếtbịmộtsốđốitượngnamgiớithườngxuyênquấyrốivàxâmhạitìnhdục.

Trẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớithườngbị công anvà lực lượngdânphòngphânbiệt đối xử, bị coi lànhữngphầntử“tìnhnghi”hoặc“cónguycơ,”đaphầnlàdovẻbềngoàikhácngườicủacácemquacáchănmặc,kiểutóc,ngônngữ,cửchỉ,v.v…Trongmắtnhàchứctráchđịaphương,nhữngtrẻemnàythườngbịxemlàđốitượngđángngờ,cónhiềukhảnăngliênquanđếnmạidâm,trộmcắpvàlừađảo.Thựctrạngnàykhôngchỉgiacốchonhữngđịnhkiếnănsâubámrễtrongxãhội,màcònkhiếncácemđồngtính,songtínhvàchuyểngiớicànggặpkhókhăntrênthịtrườnglaođộngvàviệclàm,cũngnhưđượchưởngcácdịchvụytếxãhộicơbản.Hệlụylàđểcóthểtồntạimộtsốtrẻemđồngtính,songtínhvàchuyểngiớichỉcòncáchbánthânvớinguycơtiềmẩnlâynhiễmHIVvàcácbệnhlâytruyềnquađườngtìnhdụckhác.

Nghiêncứuđánhgiánàynêubậtnhữngquanđiểmcũngnhưtháiđộcủachínhcácbậcphụhuynhvànhữngngườigiámhộxãhộikhác.Lýdomàcácbậcphụhuynhkhôngchấpnhậntìnhdụcđồnggiớiđưaralàbởiđồngtínhgiốngnhưmộtthứgìbănghoại,mộtthứbệnhcầnphảirũbỏ.Ngaycảđốivớimộtsốphụhuynhítnhiềuchấpnhậnbảndạnggiớicủaconemmình,họvẫncóxuhướngchorằngsởthíchtìnhdụckiểunàylàmộtsựngộnhậnvàhọvẫnmongmỏimộtngàynàođóconemhọsẽthayđổivàtrởlạibìnhthường.

Mộtlốisuynghĩkháphổbiếncủanhữngngườigiámhộ—baogồmcánbộnhànước,côngan,vàcảcácbậcphụhuynh—coitìnhdụcđồnggiớilàđiềukhôngmongmuốn,vìnhữngtácđộngcóhạitớiviệcduytrìthiếtchếgiađìnhvàổnđịnhdânsốquốcgianóichung.Đâycũnglànơimàquyềnđượclàchínhmìnhvớitư

| 13

cáchngườiđồngtínhđốinghịchvớiquanđiểmchínhthốngvốnduytrìnhữnglợiíchlớnhơncủagiađình,thântộcvàquốcgia.Nhữngquanđiểmmâuthuẫnnàyđượcthểhiệnrấtrotrongcáctươngtác thườngnhậtgiữa trẻemđườngphốđồngtính,songtínhvà chuyểngiới với nhữngngười giámhộvà trực tiếp vớicôngan.

Đốivớivấnđềquyềntrẻem,nhữngtrẻđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiđượcphỏngvấnchohaycácemýthứcrấtrovềquyềntrẻemcủamìnhgồmcảquyềnđượcbộclộbảndạnggiới.Tuynhiên,trênthựctế,trẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớithườngphảithươngthỏavớicácnhóm/cánhânkháctrongxãhộivàthườngchịuthuathiệtvềmình.Tạicấpđộgiađình, trẻ cảm thấybứcxucvì chamẹphảnđốibảndạnggiớitính/xuhướngtìnhdụccủacácem,khônghềcócơhộiđượcđốithoạiđungnghĩa.Tạicộngđồngđịaphương,trẻthườnggặpphải tháiđộgiễucợtcũngnhưbạohành từphíahọhàng,làngxóm,bạnhọc.Ngaycảsaukhiđibụi,dobảndạnggiớiđồngtính,songtínhvàchuyểngiớicủamình,trẻvẫnphảihứngchịucácđịnhkiếnvàphânbiệtđốixửtươngtự,cóđiềulàởcấpđộlớnhơnvàkhôngđượctiếpcậncácdịchvụytế,xãhộicơbản.

Đángchuýrằngcộngđồngđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiởViệtNamnóichungvàtrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớinóiriêngchiasẻthứngônngữquốctếvềcáchgọitênvàthểhiệnđặcđiểmbảndạnggiớivàxuhướngtìnhdục.Cùngvớinhữngnéttươngđồngđó,cácđốitượngtrẻđườngphốthamgianghiêncứunàycũngbộclộnhữngsắctháivôcùngđadạngvàphứctạptrongviệcđịnhhình,nhìnnhậnvàđặcbiệtlàhoánchuyểncácxuhướngtìnhdụcđồngtính,vốnkhôngthểtáchrờikhỏicácýniệmvănhóaxoayquanhtínhnam,tínhnữvàmốiquanhệgiớihếtsứcđặcthùcủaViệtNam.Mộtđónggópquantrọngkháccủađánhgiánàylàmanglạicáchnhìnmớivàuyểnchuyểnvềkháiniệm“đibụi”trongbốicảnhxãhội-chínhtrịhiệnnayởViệtNam.Trongkhicácchủtrương“thugom”phầnnàogiảmthiểutìnhtrạngngủđêmtạicácnơicôngcộng,chínhsáchnàylạigiántiếptạoranhữngtìnhhuốngnguycơkhácchosựantoàncánhâncủatrẻemđườngphố,nhấtlàtrẻemđồngtính,songtínhvàchuyểngiới.

14 |

Điềuhếtsứcđángnóilàtrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớitỏrakhákiêncường,mặcchonhữngđènénvàáplựctừgiađìnhvàxãhội.Khôngtrởthànhnhữngnạnnhânđángthươngvàthụđộng,tráilạicácemthểhiệntínhchủđộngquacác lựachọn,khẳngđịnhbảndạnggiớivà/hoặcxuhướngtìnhdụccủamình,cũngnhưđịnhhìnhmốiquanhệxãhộicủacácemgiữamôitrườngthànhphốđầybiếnđộng,đôikhinguyhiểm.Sựtựtinvàbềnchíchínhlàyếutốnộilựcgiupcácem,vớitưcáchlànhữngngườiđồngtính,cóthểtồntạitrongmộtxãhộibài(xích)đồngtính.

Dựatrênkinhnghiệmtiếpxucvớimộtsốtrẻemđườngphốtựnhậnmìnhlàđồngtính,songtínhvàchuyểngiớitrongnghiêncứuđánhgiánày,chungtôixinđềxuấtmộtsốchươngtrìnhcanthiệpthiếtthựcchoviệcthucđẩyvàbảovệquyềnlợicủatrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiởViệtNam,tómlượcnhưsau:

-Cầnđảmbảohiểubiếtvềviệcđồngtính,songtínhvàchuyểngiớinhưlàcácthểhiệnxuhướnggiớitínhvàtìnhdụcđadạngcủaconngười;giuptrẻtựtinhơnvàtạodựngýniệmlạcquanvềtươnglai;

-Tạocơhộilàmviệcdướihìnhthứcvừahọcvừalàmchotrẻđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiới,vídụnhưởcáctiệmthẩmmỹ,hiệuquầnáo,quáncà-phê,nhàhàngv.v...Đàotạothựctiễncókèmcungcấpnơiănchỗở;

- Giới thiệu về khuynh hướng tình dục và bản dạng giới,hướngdẫncácbậcphụhuynhhiểu thêmđểhỗ trợconemhọ(thôngtincungcấpdướidạngtờrơi,tờgấp);

-Tưvấnđểgiupcácgiađìnhgiảitỏamâuthuẫngiữacácchuẩngiátrịvàniềmtinkhiếnhọxemđồngtínhlàsaitrái,vớitìnhyêuthươnghọdànhchoconemđồngtính,songtínhvàchuyểngiới;

-Thànhlậpcácnhómtươngtrợchocácgiađìnhcóconemđồngtính,songtínhvàchuyểngiới;

-Mởcáckhóađàotạovànângcaonănglựcxửtrícácvấnđềliênquanđếnđồngtính,songtínhvàchuyểngiớidànhchocác

| 15

cánbộtòaán,cơquankiểmsát,côngan,cũngnhưthànhviêncủacácđoànthểquầnchung;

-Cầncóhướngdẫnchitiếtchogiớichứcngànhluậtởcáccấpkhácnhauvềviệcthựcthicácthủtụctưpháptrongcácsựvụliênquanđếnđồngtính,songtínhvàchuyểngiới;

-Vậnđộngchoviệcxâydựngbộluậtvềđồngtính,songtínhvà chuyểngiới,đặcbiệt là sựbảohộvềmặtpháp lý chocộngđồngđồngtính,songtínhvàchuyểngiới;

Chungtôihyvọngbáocáođánhgiánàysẽgợimởcáchướngnghiêncứumangtínhthựctiễnvềchủđềđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiởViệtNamtrongthờigiansắptới.

| 17

1. DẪN NHẬP

Đầu xuân 2010, ViệtNam—quốc gia đầu tiên ở châuÁ vàthứhai trên thếgiớiđãphêchuẩnCôngướcvềQuyềnTrẻem(CRC)—tổchứckỷniệm20nămsựkiệntrọngđạinàytạiHàNội.ÔngJesperMorch,ĐạiđiệnQuỹNhiđồngLiênhiệpquốctạiViệtNamnhấnmạnhrằng“bêncạnhsựpháttriểnấntượngvềkinhtế-xãhội,ViệtNamvẫncònvôsốtrẻemđangởbênlềxãhội.”Nghiêncứutrẻemđườngphốlàđồngtính,songtínhvàchuyểngiớitạithànhphốHồChíMinhlàmộttrongnhữngnỗlựcnhằmtìmhiểucuộcsốngcủamộtnhómtrẻembênlềxãhộiởViệtNamvớimongmuốnđưaracáckhuyếnnghịphùhợpđểcácemcóđượccuộcsốnghạnhphuctrongmộtxãhộicôngbằng.

1.1 Giải thích khái niệm

Ai là trẻ em đường phố?

Trong“BáocáoThựctrạngTrẻemởViệtNam”(2010),UNICEFđịnhnghĩabadạngtrẻemđườngphốnhưsau:

- trẻemđườngphốsốngvớigiađình,lànhữngtrẻsốngvàlaođộngtrênđườngphốhoặcởcácnơicôngcộngcùngvớimộthoặccảhaibốmẹ(dicư),hoặcvớingườigiámhộ;

- trẻlaođộngtrênđườngphố,lànhữngtrẻphầnlớnthờigianlaođộngtrênđườngphốđểkiếmthunhậpchogiađìnhhoặcbảnthân(nhữngtrẻemnàycónhàở,vàthườngkhôngngủngoàiđường);

- trẻsốngngoàiđường,lànhữngtrẻsốngtrênđườngphố,ởcácnơicôngcộngnhưcôngviên,dướigầmcầutrongcáckhuđôthị,khôngcóchamẹhayngườigiámhộ.

Trongbáocáođánhgiánày,tácgiảdùngtừtrẻemđườngphốđểchỉnhữngtrẻemcóđiềukiệnsốngvàlaođộngthuộcvàomộttrongbadạngnêutrên.

Định nghĩa đồng tính, song tính và chuyển giới (LGBT)

Đồngtính,song tínhvàchuyểngiới (LGBT) làcáchviết tắttiếngAnhthôngdụngnhấtchocộngđồng“lesbian,gay,bisexual,

18 |

transgender” (đồng tínhnữ,đồng tínhnam, song tính, chuyểngiới).Đồng tính, song tínhvà chuyểngiớiđượcdùngđểnhấnmạnhnhữngbảndạngvàxuhướngtìnhdụcđadạng.Trongbáocáonày,nhómtácgiảchỉđềcậptớicộngđồngđồngtính,songtínhvàchuyểngiớidochungtôichưagặptrườnghợpcánhânnàotựnhậnlàliêngiớitính(intersexed,viếttắtlàI).Chungtôighinhậntầmquantrọngvàsựđadạngtrongviệccáccánhântựđịnhdạngbảnthân,cảtrongviệctựgọitênlẫntuyênbốquyềnlợicủabảnthânvàmongrằngđộcgiảsẽchiasẻvớinhữnghạnchếnhấtđịnhquaviệcsửdụngthuậtngữtrongkhuônkhổbáocáođánhgiánày.Cácthuậtngữđồngtínhnữ,đồngtínhnam,songgiớivàchuyểngiới(ngườinữchuyểngiớivàngườinamchuyểngiới)đượcsửdụngtrongnghiêncứunàyđểnhómcácemtheocáchphânloạiđượcquốctếcôngnhận,đồngthờicáccáchgọiđịaphươngnhưbi, sẹc-bi, phem, vàpê đêcũngđượcsửdụng(vàđượctham chiếu trongmột số trườnghợp). Bên cạnhđó, thuật ngữ“giớithứba”cũngđượcsửdụng.

Cáckháiniệmđượcsửdụngtrongbáocáo:

-Đồngtính:làngườicócảmgiáchấpdẫnvềtìnhcảmvà/hoặctìnhdụcvớingười cùng giới tính

-Songtính:làngườicócảmgiáchấpdẫnvềtìnhcảmvà/hoặctìnhdụcvớicả hai giới tính

-Chuyểngiới:làngườicóbản dạng giớitựnhậnkhôngtrùngvớigiới tính sinh học

Xu hướng Tình dục và Bản dạng Tình dục

Xuhướngtìnhdụcđượcđịnhnghĩadựatrênsựhấpdẫnvềmặtcảmxuc,thểxáccũngnhưtrítuệ,vàđượccholàkhônghoàntoàncốđịnhcủamộtcánhânhướngtớinhữngngườicùnggiới,khácgiớihoặccảhaigiới(xemthêmiSEE2011).

Nhìnchung, thuậtngữ“bảndạng tìnhdục”đượcdùngđểmiêutảýthứcnộitạicủamộtcánhânvềtìnhdụccủamìnhtrongmốiquanhệvớinhữngngườikhác.Cụthểlàcảmnhậncủacánhânlàmìnhchịuhấpdẫnvềmặttìnhdụcvàtìnhcảmbởigiớinàođó (Weeks 2011).Conngười sở hữunhiều thuộc tính, đặc

| 19

điểmxãhộinhưgiới,giớitính,chủngtộc,quốctịch,vùngđịalý,ngônngữ,v.v...Bảndạngtìnhdụclàsựgiaocắtcủanhiềuthuộctínhcótínhchấtvịtríxãhộivàcómốiquanhệmậtthiếtvớixuhướngtìnhdục,bảndạngvàvaitrògiới.1Vídụmộtngườitựcoimìnhlàngườiđồngtínhcógiớitínhsinhhọclànam,thểhiệnvaitrògiớinhưnhữngnamgiớikhác trongxãhội,nhưngchỉyêungườicùnggiớivớimình.Trongkhimộtngườiđồngtínhnamkhác lạicóbiểuhiệngiớikhácvớivai trònamgiới.Mộtngườinamtựnhậnmìnhlàdịtínhcũnghoàntoàncóthểcóquanhệtìnhdụcvớingườicùnggiới.

Hình 1. Cách sử dụng thuật ngữ địa phương 2

Bi Là người có giới tính sinh học là nữ, yêungười nữ khác, thể hiện vẻ ngoài giốngngườinam.Nhữngbiểuhiệnbềngoàinàycóthểthấyđượcởcáchđiđứng,nóichuyện,kiểutóc(tém,chảihất),cáchănmặc(đồbó,kiểunamnghịch),ngônngữcửchỉ,v.v...

Sẹc-bi Là người có giới tính sinh học là nữ, yêungườinữkhác,cóchấtnữtínhhơnsovớibi,nhưngvẫnđượcxếpvàodạngnamtính.2

Phem làngườicógiớitínhsinhhọclànữ,yêungườinữkhác,thườngđượccholàyêubihoặcsẹc-bi. Phem thường có biểu hiện bề ngoài nữtínhhơnsovớinhữngngườithuộcnhómbi vàsẹc-bi.Trongcácmốiquanhệđồng tínhnữ,ngườibihoặc sẹc-biđóngvainam,cònphemđóngvainữ.

1. Cần lưu ý rằng, vai trò giới được định nghĩa là các biểu hiện cá tính bên ngoài vốn phản ánh bản dạng giới (Ghosh 2010). Vì rằng bản dạng giới là tự xác định, vai trò giới được thể hiện trong xã hội thông qua các yếu tố có thể quan sát được như cách ăn mặc, lời nói, cử chỉ và điệu bộ (An Activist Guide to the Yogyakarta Principles 2010).

2. Vídụ,nhữngngườiđồngtínhnữđượcphỏngvấntrongnghiêncứunàygiảithíchrằngsẹc-bicóthểmặcđồ bộ(áovàquầncùngmộtbộ)vàthithoảngđểtócdài,trongkhihầuhếtbikhôngbaogiờcóbềngoàinhưvậy.

20 |

Nô một/gơn thẳng cónghĩalàngườinữdịtính.

Bai dùngđể chỉ nhữngngười có quanhệ tìnhcảmvàtìnhdụcvớicảnamvànữ.

Pê đê cách gọimang tínhmiệt thị để chỉ nhữngngườiđồngtínhnamvàchuyểngiới.Ngoàira, còn có các từ địa phương—thường vớinghĩa tiêu cực—được dùng để chỉ nhữngngườiđồng tínhnhưbóng chó hoặcnhữngngườinữchuyểngiớinhưbà tám, tám vía.Cóhainhómchính:bóng kínvàbóng lộ. Bóng kín lànhữngngườiđồngtínhnamcóbiểuhiệnbềngoàinamtính,nhờđó“giấu”xuhướngtìnhdụccủamình.Bóng lộ lànhữngngườithường tự do biểu hiện bản dạng chuyểngiới củamình thôngquahànhđộng,ngônngữcửchỉ,quầnáo,kiểutócv.v...

Gay lànhữngngườitựnhậnlànam(cảvềmặtgiớitínhvàsinhhọc)vàcósởthíchtìnhdụcvớinamgiới.

Giới thư ba dùngđểchỉcácbảndạngkhôngthuộcvàocấutrucnhịphântruyềnthốngcủagiớitínhvàtìnhdụcdịtính.3

Đồng tính Được hiểu như khái niệm được trình bàyphầntrên

1.2. Khái lược nghiên cứu về đồng tính, song tính và chuyển giới ở Việt Nam 3

Trong suốtmộtphần tư thếkỷxãhộiViệtNamđã trảiquanhữngbiếnđổinhanhchóngvềxãhội,vănhóavàkinhtếkểtừ

3. Trongngữcảnhbáocáonày,cầnlưuýrằngnhiềucánhânđượcphỏngvấncóbiểuhiệnvượtkhỏicácchuẩnmựctìnhdụccũngnhưchuẩnmựchànhvigiớinhưnglạikhôngbiếtthuậtngữ“chuyểngiới”;thayvàođó,họtựnhậnlàgiới thư ba.

| 21

khibắtđầuthờikỳĐổimới.NhữngthayđổinàyđãgiupđấtnướcViệtNamhộinhậpvàonềnkinhtếthếgiới,vớidấuấnquantrọnglàviệcgianhậpTổchứcThươngmạiThếgiớinăm2007.Trongkhinhữngvấnđềđồngtính,songtínhvàchuyểngiớitrởnênrorệthơnởViệtNamnhờnhữngthayđổimàcôngcuộcĐổimớimanglại,chủđềnàyvẫnchìmtrongxấuhổvàimlặng.Đâychínhlànơimàcáctổchứcphichínhphủcũngnhưcáccơquankháccóthểchungtaythựchiệncácchươngtrìnhtuyêntruyềnvậnđộng.

Nhìn chung, chủđềđồng tính, song tính và chuyển giới ởViệtNamthườngđượctiếpcậntừphươngdiệnytếcộngđồngvàcácchươngtrìnhphòngchốngHIVvàthườngchỉđơnthuầnnhấnmạnhđếnhànhviquanhệtìnhdụcđồnggiới—nhómnamcóquanhệ tìnhdụcvớinam(MSM).Một số tácgiảđãnghiêncứucáckhíacạnhkhácnhaucủachủđềnày,chẳnghạnnhưhiểubiếtvềHIVvàcácyếutốnguycơtrongnhómMSM,gồmcảmộtsốtrẻemđườngphố;4laođộngtìnhdụctrongnhómnamgiớidicư(ĐinhTháiSơn2007).Cáctácgiảkháclạitậptrungvàokhíacạnhvănhóa-xãhộivàlịchsửcủatìnhdụcđồnggiớinam(Blanc2005); chuyểnđổi giới tính (Heinman&CaoVănLê 1975)haysựthểhiệnvềngườiđồngtínhtrênmộtsốbáoinvàbáomạng(iSEE2011).Tuynhiên,ngoàimộtnghiêncứusâuvềcộngđồngđồngtínhnữtạiHàNội(iSEE2010),hầunhưchưacónghiêncứunàovềcácphânnhómcủanhómđồngtính,songtínhvàchuyểngiới.Vàthựctếgầnnhưcórấtítnghiêncứuvềtrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiới—mộttrongnhữngnhómxãhộiyếuthếnhất.Trongbáocáođánhgiánày,chungtôitiếpxuc,lắngnghevàtraotiếngnóichonhữngtrẻemđườngphốtựnhậnlàđồngtính,songtínhvàchuyểngiới.

4. Colby 2003; Colby và cộng sự 2004; Colby và cộng sự 2008; Vũ Ngọc Bảo và cộng sự. 2008; Ngô Đức Anh và cộng sự 2009; Lê Quang Nguyên 2010; Sarraf 2010.

22 |

2. BỐI CẢNH VÀ PHƯƠNG PHÁP

2.1. Mục đích

• Tăngcườngkiếnthứcvàhiểubiếtvềtrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiởđôthịViệtNam;

• Tìmhiểuthựctrạngquyềncủatrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiới,vàxácđịnhcácnhucầuhỗtrợ,bảovệvàdịchvụchocácem;và

• Đưaracácsángkiếnvậnđộngvàchươngtrìnhnhằmkhuyếnkhíchvàbảovệquyền của trẻ emđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiởchâuÁnóichungvàViệtNamnóiriêng.

2.2. Mẫu nghiên cứu

Địa bàn nghiên cứu

Nghiêncứuđượctiếnhànhtừtháng11/2011đếntháng4/2012ởbốnquậnđượcchọntạithànhphốHồChíMinh.

Kết nối

ChungtôitìmkiếmđốitượngthamgianghiêncứuquanhómtươngtrợthanhthiếuniênđồngđẳngcủaTổchứcCứutrợTrẻemởViệtNam(SCiV)tạithànhphốHồChíMinh.Bốnđồngđẳngviên gồmhai namvà hai nữdo SCiV giới thiệu.Nhữngđồngđẳngviênnàyđềuởđộ tuổi20và từngsống trênđườngphố.Dođó,cácbạncóthểtiếpcậnmạnglướitrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớitrênđịabàn.Nhómđánhgiá(baogồm7nghiêncứuviêntừiSEEvà2điềuphốiviêncủaSCiV)phốihợpchặtchẽvớibốnđồngđẳngviênđểtìmkiếmđốitượngthamgiaphỏngvấn.Thànhphầncủanhómđánhgiákháđadạng,cóbanghiêncứuviêntựnhậnlàđồngtínhnữvàđồngtínhnam.NămthànhviêntrongnhómhiệnđangsốngtạithànhphốHồChíMinh.Đánhgiáđượcgiámsátvàchỉđạothựchiệnbởihainghiêncứuviênchính,sốngtạiHàNội,đượcđàotạotrongngànhnhânhọc,cókinhnghiệmchuyênmônvềcácmảnggiới,tìnhdụcvàđặcbiệtlàLGBT.

| 23

Trướckhitiếnhànhthuthậpdữliệu,tấtcảcácnghiêncứuviênđược tậphuấnmộtngàyvềcáchướngdẫnnghiêncứu,công cụvà cácvấnđềnghiên cứu, gồmcảphần thựcđịavàcáccâuhỏithửnghiệmtrước,cũngnhưnhữngvấnđềđạođứcnghiêncứu.

Đểcóđượccáchdùngtừngữphùhợpchocáccâuhỏimẫu,nhómđồngđẳngđãtiếnhànhthửnghiệmtrướcvớimộtsốtrẻcótiêuchíthuộcnhómđốitượngnghiêncứu.Trêncơsởđó,chungtôicósựđiềuchỉnhnhấtđịnhvớibảngcâuhỏimẫutiếngViệt.

Tiêu chí lựa chọn đối tượng tham gia

Tuổitừ14-18;

Tựnhậnlàđồngtính,songtínhhoặcchuyểngiới;

Trẻembỏnhàrađihoặckhôngcónhà;

Trẻemngủtrênđườngphốhoặcngủtrênđườngphốvớigiađìnhhoặcngườigiámhộ;

Trẻemcógiađìnhhoặcngườigiámhộvàthườngngủởnhà,nhưnglàmviệcvàdànhđasốthờigiansinhhoạttrênđườngphố.

Hình 2. Đối tượng trẻ em đường phố tham gia phỏng vấn theo giới tính, bản dạng tình dục (G/S ID) và tuổi 5

Tuổi

G/SID

15 16 17 18 Tổng

Đồngtínhnữ 1 2 3 3 9

Đồngtínhnam 1 5 5 11

Songtính 1 1 2

5. Cầnlàmrotừđầurằngmộtvàitrongsốcácemthamgiaphỏngvấnđãtừngđóngvaitrògiáoviênđườngphốvà/hoặcgiáoviênđồngđẳngtrongDựánNAMcủaTổchứcCứutrợTrẻem—DựánphòngchốngHIVchothanhthiếuniênđườngphốởthànhphốHồChíMinh.

24 |

Ngườinamchuyểngiới

1 1 2

Ngườinữchuyểngiới

5 3 8

Tổng 2 4 14 12 32

2.3. Thu thập dữ liệu

Cácnghiên cứuviên tiếnhành32buổiphỏngvấn sâucánhânvới trẻ emđườngphốđồng tính, song tínhvà chuyểngiớicùngsựhỗtrợcủabốnđồngđẳngviênđãđượctậphuấn.Cácbuổiphỏngvấnsâucánhânđượcghiâmsốhóadựatrênsựđồng thuận của người thamgia phỏng vấn và được thựchiện tại cácđịađiểmmàđối tượng thamgia cảm thấy thoảimái,antoànkhinóichuyện(vídụquángiảikhátbênđường,côngviên).

Nhằmbổsungthêmthôngtinchophỏngvấnsâucánhân,8cuộcthảoluậnnhómvớitrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớidocácnghiêncứuviênđiềuhành.Cácbuổithảoluậnnhómnàycónộidungvềquyềntrẻem,nhữngnhucầucủatrẻem,cũngnhưkiếnnghịchogiaiđoạntiếptheo.Cácbuổithảoluậndựatrênthiếtkếbáncấutrucvàcũngđượcghiâmsốhóasaukhiđốitượngthamgiađồngthuận.

Chung tôi tiến hành 14 cuộc phỏng vấn sâu cá nhân vớinhữngngườigiámhộthườngxuyêntiếpxucvớitrẻđườngphố,nhờđóhọcóthểhỗtrợtrongviệcnhậndiệnvàvàxácđịnhnhucầucủatrẻemđườngphố.Chungtôigiảđịnhrằngchamẹvàngười thân thường thamgia giám sát các quanhệ xãhội củatrẻem,đặcbiệtvớinhữngtrẻlàmviệctrênđườngphốnhưngthườngvềnhàngủ.Mộtvài em thamgiakhôngmuốnchungtôiliênhệtrựctiếpvớingườithânvàgiáoviêncủacácem.Bêncạnhsốlượngphỏngvấnrấthạnchếcácbậcphụhuynhvàthânnhân của các emđang sinh sống tại thànhphốHồChíMinh,chung tôikhôngcócơhộiđược traođổivớigiáoviêncủa trẻ

| 25

đườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiới,bởilẽhầuhếtnhữngemnàybỏhọcđã lâu.Chung tôi tiếnhànhphỏngvấnmộtsốthànhviêncủalựclượngdânphòng,phụtráchgiữgìnanninhtrậttựtrênđịabàn,nhữngngườimàcácemthườngcótươngtáctrongcuộcsống.Nhữngngườiđượcphỏngvấncònlạibaogồmmộtnhàtuyểndụnglaođộngtừngcókinhnghiệmlàmviệcvớitrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớivàmộtsốcánbộlàmchínhsáchcóliênquanđếnviệcpháttriểncácđềánxãhộihữuíchchonhómnày.

Hình 3. Những người giám hộ tham gia phỏng vấn theo giới tính

Ngườigiámhộ Sốlượngngườithamgiaphỏngvấn

Giớitính

Nam Nữ

Cônganvàdânphòng 4 4

Nhàtuyểndụnglaođộng 1 1

Chamẹ,họhàng 6 1 5

Nhàhoạchđịnhchínhsách 3 2 1

Tổng 14

2.4. Phân tích dữ liệu

Trongngữcảnhcủabáocáonày,chungtôitìmhiểulýdokhiếntrẻLGBTbỏnhàhoặclựachọncuộcsốngđườngphố,đặcbiệttậptrungvàotươngtáccủacácemvớigiađìnhvàcộngđồngvàothờiđiểmhélộbảndạngvàxuhướngtìnhdục,cũngnhưhệlụykhicócuộcsốngđườngphốtiếpsauđó.MộtnhânviêncủaSCiVamhiểuvềkhoahọcxãhộiđượcgiaonhiệmvụgỡbăngphỏngvấn.Hainghiêncứuviênchínhvàhai thànhviên trongnhómcùngphântíchdữliệuvàviếtbáocáo.NgoàiraViệntrưởngiSEELêQuangBình,cũngthamgiađiềuhànhtrongsuốtquátrìnhnghiêncứuvàýtưởngchobáocáođánhgiánày.

26 |

2.5. Vấn đề đạo đức

Trướckhibắtđầuphỏngvấn,chungtôigiảithíchroràngchonhữngngườicóthểthamgiatrảlờivềmụcđíchnghiêncứuđánhgiá,nhấnmạnhcácvấnđềnhưbảomậtthôngtincánhân,tínhchấttựnguyệncủaviệcthamgiaphỏngvấn,baogồmcảquyềnđượcdừngvàrutkhỏiphỏngvấnbấtkỳlucnào.ChungtôinhấnmạnhrằngnhữngquyếtđịnhđósẽkhôngảnhhưởngtớiquyềncủatrẻđượchưởngvàtiếpcậncácdịchvụdoSCiVvàcáctổchứctươngtựởthànhphốHồChíMinhcungcấp.

Tấtcảcácthôngtincóthểdùngđểnhậndiệncánhânnhưtênhayđịachỉđượcxóakhỏidữliệugỡbăngtrongquátrìnhmãhóa,nhằmbảomậtdanhtínhchongườitrảlờiphỏngvấntrêncácdữliệucònlại.Toànbộcácthaotácnàylànhằmbảovệtuyệtmậtcácthôngtincóthểdùngđểnhậndiệncánhâncủanhữngngườitrảlờiphỏngvấntrongnghiêncứu.Tấtcảcáctậptinghiâmđãđượcxóasaukhiquátrìnhgỡbăngđượchoàntất.Tấtcảnhữngtàiliệugỡbăngđượclưutrữtrongcácthưmụckhóatrênmáytínhbảomậtvàchỉtrưởngnhómnghiêncứuđượcphéptruycậpcácdữliệuđó.

2.6. Hạn chế nghiên cứu

Cầnlưuýrằngdotínhchấtvôcùngnhạycảmcủachủđề,nghiêncứunàykhôngthểtránhkhỏimộtsốvấnđềvềcáchdiễngiải.Đâylàmộtnghiêncứuđịnhtínhvớimộtsốlượngnhỏđốitượngthamgiaphỏngvấn,vàchỉtậptrungvàonhómdântộcđasố,ngườiKinh.Tuynhữngngườithamgiaphỏngvấnđãđượcchọnlựatừnhữnghoàncảnh,tuổitác,giớitínhvàbảndạngtìnhdụckhácnhau,đểcóthểđạidiệnchotínhchấtđadạngcủatrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớitạithànhphốHồChíMinh,nhưngcũngkhótránhkhỏinhữnghạnchếvềtínhđạidiệndoquymôcủanghiêncứu.Bêncạnhđó,khánhiềucácvấnđềkhókhăntrongcuộcsốngcủacácemđãđượcnêutrongcácbáocáonghiêncứukhácvềtrẻemđườngphốvàtrongnhiềutrườnghợpchungtôikhôngthểlàmroliệucáckhókhănnàycóphảibịtrầmtrọngthêmvìbảndạngvàxuhướngtìnhdụccủacácemhaykhông.

| 27

3. PHÁT HIỆN NGHIÊN CỨU

3.1. Bản dạng giới và tình dục quanh thời điểm hé lộ

Phầntiếptheocủabáocáosẽbànvềquátrìnhtựýthứcvềbảndạngcủanhómtrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớithamgiatrongnghiêncứunày:cácemtươngtácvớigiađìnhvàcộngđồngnhưthếnàokhihélộbảndạnggiớivàxuhướngtìnhdục.Chungtôitậptrungtìmhiểutácđộngtừphảnứngcủamọingườixungquanhtrướcviệchélộlênsuynghĩcủacácemrằngthuộcvàonhómthiểusốtìnhdụccũngnhưđếnsứckhỏetâmthầncủacácem.

Quá trình tự ý thức về bản dạng

Quátrìnhpháttriểnbảndạnggiớivàbảndạngtìnhdụcgồmhaigiaiđoạn:giaiđoạnthơấu(từ0đến14tuổi)6vàgiaiđoạnvịthànhniên(từ10đến19tuổi).7

Giaiđoạnthơấu

Nhiềuemthamgiatrảlờiphỏngvấnhồitưởngcáchànhvikhácbiệtvềgiớitừthờithơấu.Mộttrongsốcáchànhviđólàmongmuốnvậnđồcủangườikhácgiớinhưtrườnghợpmộtemchuyểngiớitừnamsangnữkểlại:

Emnghechịemnóilàtừlucembiếtnóiemđãcóbiểuhiệnnhưcongáirồi.Lucnhỏxemtrêntivithấymấybạnnhỏđứnghát,emcũngđứngnhunnhảynhưvậyvàđòimặcđồcongái.

Mộtemkháctâmsự:

Hồilớpnămlàemđãthíchmặcđồcongái.Cóbữađócảnhàđihếtrồiởnhàchỉcònvớimấyđứacháu,tuổicũngngangngangnhỏhơnemchừngmột,haituổi,emlấyáodàicủamẹramặc,mặcxongcáiđivòngvòngởngoàiđường.

6. Đây là giai đoạn từ khi sinh ra đến khi dậy thì7. WHO. http://www.searo.who.int/en/Section13/Section1245_4980.htm. Truy cập

15/3/2012.

28 |

Giađìnhvàhàngxómthườngkhôngđểýđếnnhữnghànhvinàymàchỉcoiđólàtròconnít.Mẹcủamộtemnữchuyểngiớichobiết:

Hồinhỏnhữngluckhoảngchừngmườituổi,mườimột,mườihaituổigìđóthìnócóbiểuhiệnkỳkỳrồimàchịnghĩrằngnókhôngthểvậyđược.Ởnhàmớigiỡnnó,nónóikhôngcóđâu,nógiỡnvậythôi.Chứbìnhthườngởnhànólấyáongựcnóbậnvậyđó,thànhra…Chịcũngkhôngquantâmtớinữa,chịnghĩlànócònnhỏmà.

Nhiềubi vàsẹc bi chobiếtchamẹvàhọhàngkhuyếnkhíchcácembậnđồkhácgiớingaykhicònnhỏ.Cónhữngemgáiđượcchamẹchocắttóctém,ănmặcnhưbétrai.Mộtcặpvợchồngvôsinhmongcócontraicóthểchocháugáimặcquầnáobétraihoặccặpvợchồngkhôngcócontraithườngchomộtcôcongáicủamìnhmặcđồnam.Điềunàyphảnảnhmongmuốncócontrai trongxãhộiphụhệcủangườiKinhởViệtNam.8Câuhỏiđặtralàliệuthóiquenănmặcdocácbậcphụhuynhtạoranàycóảnhhưởngkhôngvànếucó,ởmứcđộnàotớibảndạngtìnhdụcđồngtínhnữcủađứatrẻsaunày.Mộtbi nóirằng:

NhiềukhiemthấycảmơnBamẹtạoraemnhưthế.Bởilẽnếucứđểemthànhđứacongáibìnhthườngthìgiờđâyemlạikhổhơn.Cònđây,từnhỏđếngiờemđãvậyrồi,nêncũngkhỏe.

Ngoàira,nghiêncứunàycũngchỉrarằngngaycảkhisớmýthứcđượcbảndạnggiớitính,cácemdễcóxuhướngphủnhậnvàlảngtránhđếnmứctốiđacảmgiácthuộcvềgiớikhácvàvẫncóthểhiệngiớiđungnhưmongđợicủaxãhộiđểkhỏibịkỳthị.Nhiềuphỏngvấnvớicácemchuyểngiớiđãchothấyđiềunày.

Nhỏvầynămtuổiemđãnghĩemlàcongáirồi,nhưngemsợlắm,cốgiấulàmcontrai,vẫncứmặcđồcontraikhông.Nhưngđếnnămlớpbốn(mườituổi)thìemkhôngchịunữa.Emphảisốngthậtvớimình.

8. Xin xem thêm các nghiên cứu về sựa ưa thích con trai và thực hành lựa chọn giới ở Việt Nam của Quỹ Dân số Liên hợp quốc (2011).

| 29

Mộtchitiếtđánglưuýlàtrongkhinhómchuyểngiới,bivàsẹc-bi có cảmgiác thuộc về giới khác từ khi cònnhỏ, điềunàylạikhôngxảyravớinhómđồngtínhnamvàsongtính.Nghiêncứunàypháthiệnrằngnhómđồngtínhnam,songtínhvàphem thườngchỉnhậnracácem khôngcóxuhướngtìnhdụcdịtínhởlứatuổivịthànhniên.

Giaiđoạnvịthànhniên

Hầuhếtcácemthamgiaphỏngvấnđềuchobiếtmìnhbắtđầucócảmxucvớingườicùnggiớikhibướcvàogiaiđoạnvịthànhniên.Đốivớinhiềuđồngtínhnamthamgianghiêncứunày,phảiđếngiaiđoạndậythìcácemmớinhậnramìnhcócảmxucmạnhvớingườicùnggiới,mặcdùmộtsốtừngcóbạngái.Mộtđồngtínhnamkểrằng:

Ừm,emthì,cóthểnóilà,từmườihaituổià.Tạivìluccònhọcthìemvẫncònthíchcongái,haydắtcongáivềnhàlắm.Thíchcongáinhưngmàkhoảngcáituổidậythìthìbắtđầuemthíchcontrairồi.Emkhôngcònthíchcongáinữa.

Đốivớinữchuyểngiớivàđồngtínhnữ,cácemlạicócảmgiácxalạvớibạnkhácgiớicùngtranglứa.Mộtđồngtínhnữ nhớlại:

Luctrướcthìemcóđihọc,emcócảmgiácemghétcontrailắm,emngồinóichuyệnmàemghétngườita,khôngthíchngườitalạigần.Màcongáilạithìemchơibìnhthường.

Thếnhưng,điềunàykhôngcónghĩalàchấmdứtquanhệvớibạnnữ(đốivớingườichuyểngiới)hoặcvớibạnnam(đốivớinữđồngtính).Mộtsốbạnnữchuyểngiớicảmthấyviệcthiếtlậpmốiquanhệbạnbèthânthiếtvớibạnnữnhưthếhaingườibạngáirấtthuvị.Mộtemnữchuyểngiớigiãibày:

Tụicongáitoànkêuembằngchị.Cógìtụinócũnghỏiem,thìemcũngchỉchotụinóthếnàythếkia.

Nhưngmộtđiềuhếtsứchiểnnhiên.Cácbạnchuyểngiớiđềukhẳngđịnhvềgiớitínhhấpdẫnhọ:

Chơithânvớimấyđứanữchứcònthíchthìkhôngcó.

30 |

Cũngnhưvậy,nhiềutrẻđồngtínhnữvẫnduytrìquanhệbạnbèvớinamvìnhiềulýdokhácnhau:

Emhayđichơivớimấythằngcontrai,thườngtoànnóichuyệntánnhỏnày,nhỏkiakhôngà.

Mộtđiểmđángchuý là cácbạnđồng tínhnữ thểhiệnvaitrògiớinhưănmặc,tácphong,đầutóc,cáchănnói,v.v..., theođungkỳvọngcủaxãhội—phem vàmộtsốnô một/gơn thẳng—chochungtôibiếtcácemtrảinghiệmsựhoánđổibảndạngtìnhdụcvàthườngởlứatuổi15đến16:

Một phem có thể chuyển xuống thành nô một/girl thẳng hoặcthànhbaiđểquenboy.Vàmộtgirl thẳng/nô mộtcũngcóthểthànhphemđểquensẹc-bi.

Cầnnhớrằng,tựnhậndiệnmìnhlàphem haynô một/gơn thẳng làcácbảndạngtìnhdụccácemxácđịnhchomìnhvàdựatrênnhiềuyếutố.Theođó,lứatuổivịthànhniênđượccholàcóthểtrảiquanhữngthửnghiệmvề tìnhdụccũngnhưsựmơhồvềbảndạngtìnhdục(BilodeauandRenn2005).Pháthiệnnàycũngphùhợpvớiluậnđiểmchorằngcósựkhácbiệttrongquátrìnhtrảinghiệmbảndạngcủanhómsongtínhsovớinhómđồngtínhnamvàđồngtínhnữ(Wilchins2002).Chẳnghạnmộtsốngườicóthểtừngtựnhậnlàđồngtính,sauđólạitựnhậnlàngườidịtính.Cũngcóngườinhận ra cảmxuc song tính saukhi trảinghiệmmốiquanhệhoặchônnhândịtính.Điềunàykhôngcónghĩalàmộtngườiđồngtínhcóthayđổiđểtrởthànhmộtngườidịtínhvàngượclại,mànóchỉphảnánhtínhtươngđốicủaxuhướngtìnhdụctrongtừngthờiđiểmsốngkhácnhau,đặcbiệtgiaiđoạnvịthànhniên.Vídụmộtngườibịhấpdẫnbởicảhaigiới,nhưngtạimộtthờiđiểmnàođóchỉyêuvàmuốncóquanhệlâudàivớimộtngườikhácgiớithìngườiđócóthểnhậnmìnhlàdịtínhhoặcsongtính.

Bộc lộ bản dạng và xu hướng tình dục

Nghiêncứunàychothấycóhaidạngthứchélộ.Vớinhữngtrườnghợptrẻcónhữngbiểuhiệnthuộcvềgiớikháctừlucnhỏnhưnhómbi, sẹc-bi vànhómnữchuyểngiớimàchungtôiđềcậpở trên,nhữnghànhvikhácbiệt thườngdiễnra trongmột thời

| 31

giandàinêngiađìnhvàcộngđồngkhôngđểtâmhoặccoiđóchỉlàthóithườngcủacontrẻ.Tuynhiên,giađìnhchỉýthứcđượcsựviệcvàphảnứngcóthểrấtgaygắttrongnhữngtrườnghợptìnhcờbịlộvàthườnglàmuộnhơn(vídụtronggiaiđoạndậythì).Sauđâylàmộtthídụtìnhcờbịlộ:

Tạivìmộtlầncóquenthằngbạntronglớpnócũnglàgayluôn.Haiđứađichơimớivô tìnhngồingoàicôngviênhônnhau,cóngườithấyvềnóichomẹnghe.Xongrồithìtruyềnvòngtrongxóm,từđóchuyệngiớitínhcủamìnhbịcôngbố.

Việchélộcũngcóthểdướihìnhthứcgiántiếp,vínhưdẫnngườiyêuvềnhàchobốmẹxemmặt.Mộtbạnđồngtínhnữthổlộ:

Lầnđầutiênemdắtbạnvề.Emnói“Đốmẹcontraihaycongái?”Mẹnóicongáihả?Vậylàtựmẹbiết.

Dạngthứcthứhaichủyếuxuấthiệnởnhómtựnhậnlàđồngtínhnam, song tínhhoặcđồng tínhnữphem—nhữngnhómcóbiểuhiệngiớinhưngườidịtính.Giađìnhvàcộngđồngchỉbiếtkhicácemchủđộngcôngkhaixuccảmvớingườiđồnggiới.Mộtbạntựnhậnlàđồngtínhnamnóirằng:

Emđưaboyfriend[ngườiyêu]về,bamáhỏi‘aivậy?’Embảo‘ngườiquantrọng.’Nóithếchắclànhàbiết.

Trong phạm vi nghiên cứu đánh giá này, những trẻ thuộcnhómcóbiểuhiệngiới theođungkỳvọngxãhộivớigiới tínhsinhhọccủamìnhthườngchịusựphảnđốivàkỳthịtừgiađìnhvàcộngđồngmuộnhơnsovớinhữngtrẻtựnhậnlàchuyểngiới,bivà sẹc-bi.

Phản ứng từ gia đình

Giađìnhphảnứngthếnàokhibiếtconmìnhlàđồngtính,songtínhhoặcchuyểngiới?Điềunàyphụthuộcvàorấtnhiềuyếutốnhưmứcđộbiểuhiệngiớikhácvớigiới tínhsinhhọc,mối quan hệ giữa chamẹ và con cái, quan niệm của chamẹ,v.v...Chẳnghạn,mộtsốemtrongnhómchuyểngiớiđãbịchamẹphảnứngrấtgaygắt,đôikhimangtínhbạolựckhitrẻbộc

32 |

lộdấuhiệucủagiớikhácquacáchănmặc,kiểu tóc.Mộtbạnchuyểngiớihồitưởng:

Hồiđóemđilàmmuaphấnson,vớitóc,vớituingực,bả[mẹ]lấyđồbảbẻ,rồicắtrồibằm.

Giađìnhnhiếcmócnhưtrườnghợpmộtbạnnữchuyểngiớikhác:

Ngày nào cũng bị bamẹ cằn nhằn này nọ, nói chuyệngiớitínhcủaem,cứlavàbảokhôngthểnàochấpnhậnmộtthằngcontrainhưvậyđược.Nóiem“màylàthứgìakhôngphảilàngười.”Ngàynàocũngnóinhữngcâuemthấynặngnềxucphạmdữlắmvậyđó.

Khiếncácemtrởthànhtâmđiểmcủasựchỉtrích,nhưmộtbạnsẹc-bichobiết:

Ởnhàthìthườngxuyênbịchửikhiăncơm,nóichuyệnhaycáchđiđứngcủamình,mộtchutxíucũngbắtbẻmìnhnữa.

trongcáchcưxửphânbiệt:

Giađìnhvẫncungcấpnhưngmàchoíthơn,nhưlàgiađìnhcáigì cũngđặtnam trước,nữ trước,nhữngngườinhưmìnhthìbịđặtxuốngdướicùng,nênnhiềukhicũngcóhơibuồn.

hoặcbằngtrừngphạtthânthể:

Bốemđánhemnóilà“taokhôngchấpnhậnmộtthằngđồng tính trong nhà, tao sinh mày ra là con trai đànghoàng,taolochomàynhưbaonhiêuđứakhácmàtạisaomàylạinhưvậy?”

vàcácbiệnphápcanthiệpđếnthânthểkhácnhư:

Baemcắttóccủaem,lucđócảnhàemngủsayrồibacắt,emthứcdậythấytócbịcắtrồithìemkhóc.Emnóibalàthàônglấykéođâmchếttôiđichứsaolạicắttóctôi.

Dườngnhưphảnứngcủagiađìnhvớitrẻđồngtínhnamhoặcnữchuyểngiới(chuyểntừnamsangnữ)gaygắthơn.Cóthểđiềunàyphảnánhquanniệm trọngnamkhinhnữvàkỳvọnggiới

| 33

nặngnềhơnvớingườicontrai,vớingườiđànôngtronggiađình.NghiêncứutháiđộxãhộivớingườiđồngtínhcủaiSEE(2012)cho thấymọingườicó tháiđộbaodungvớiđồngtínhnữhơnđồngtínhnam.

Phản ứng từ cộng đồng

Tấtcảcácemthamgia trả lờiphỏngvấnđềuchobiết từngchịutháiđộtòmò,kỳthịvàđịnhkiếntừhàngxómvànhữngngườixungquanh.Tháiđộnàyđượcthểhiệnquacáchmọingườinhìnchằmchằmcácem,lờinóivàđiệubộcủahọvớicácem.Vídụmộtbạnnamchuyểngiớichochungtôibiết:

Tựnhiênđiquangườitasoimói,nóinhỏnàycongáigiảtraiđó.

Mộtbạnnữchuyểngiớinhớlại:

Hồiemchín,mườituổikhiemrađườngbịmấyđứanhỏkêupê đênàypê đê nọ.Emchịukhôngnổinênmớigâysựđánhnhau.

Chungtôinhậnthấyrằngsựphânbiệtđốixửvớitrẻphổbiếncảtrongcáchoạtđộngcộngđồng.Mộtbạnnữchuyểngiớikểlại:

Ngườitavậnđộngmấythiếunhitrongxómthamgiamùahèxanh,mìnhmuốnvô.Ngườitacũngnóithẳngmìnhlàpê đêvậyđóthìngườitakhôngcho.

Vớicácbạnđồngtínhnữcóbiểuhiệngiớinhưkỳvọngxãhội,gồmphemvàsongtính,lạitrởthànhđốitượngbìnhluậnvì:

Ngườitanóinhỏnóđẹp,khôngquencontraimàlạithíchcongáichichouổng.

Điềuđángchuýtrongnghiêncứuđánhgiánàylàtháiđộcủacộngđồngxãhộiđốivớicácemphầnnàotùythuộcvàomốiquanhệxãhội củachamẹcácem trongcộngđồng.Cábiệt, cómộtvàitrườnghợpchothấytháiđộtiêucựctừcộngđồngphảilắngxuốngtrướctháiđộcứngrắncủachamẹcácem:

Tạimẹởnhàdữlắmhàngxómchửicáilàmẹlàmnàylàmnọ,bởivậykhôngcóaidámchửihaynóigì.

34 |

Nhìnchung,phảnứngtừcộngđồngcóảnhhưởngnhấtđịnhđếnsựđịnhhìnhbảndạnggiớicủacánhân,giupcánhânnhậndiệnvàkhẳngđịnhbảndạnggiớicủamình.Tấtcảtrẻthamgiatrảlờiphỏngvấnđềuchobiếtquanghengườikhácgọilàô môi hoặcpê đêcácemmớinhậnrabảndạngtìnhdụccủamình.Điềunàyronhấtvớinhữngbạnđếntừngoạitỉnhvàíttiếpcậnđượcthôngtinvềchủđềliênquannhưđồngtính.ĐâycũnglàđiểmthamchiếuquantrọngkhisosánhtrảinghiệmgọitênvàdánnhãntrướcvàsaukhicácemlênthànhphốHồChíMinh.

Trường học

Không chỉ lànạnnhân chịuphânbiệtđối xửngoài xãhội,nhiềutrẻemđồngtính,songtínhvàchuyểngiớicònbịquấyrốivàphânbiệtđốixửtrongtrườnghọc.Bịdánnhãnpê đê làhìnhthứcnhiềubạnnữchuyểngiớigặpphải:

Hồiđóemhọcchungmộtthằngcontraikhoảng14,15tuổi.Tựnhiênhômnóđikếemnóhỏiemlàmuốnlàmchuyệnđóvớicongáikhông.Emkhôngthích,embảoemđâuthíchthứdơdáybẩnthỉuđâu,từđónócứchọcem.Vôtrườngnóthườnglalớnlêncảtrườngluôn,làmemcảmthấyxấuhổ.Chuyệnđấyámảnhemtừđótớigiờluôn.

Chungtôigặphaitrườnghợpbỏhọcphầnnhiềuliênquanđếnnhữngcảmxucgiớicủacánhâncácem.Mộtbạnchuyểngiớitừnamsangnữnghỉhọcvì“đếnlớpbốnmuốnđihọcthìemphảicắttóctémnhưcontrai.”Cònmộtbạnsẹc-bi bỏhọcnămlớpchíndo“thầydạytoánsờtócemvàhỏi:saoemlàhọcsinhlạinhuộmtócvàng,cắtcụtthếnày?”Cũngphảinóithêmrằngkhôngphảiemnàocũngbịphânbiệtđốixửởtrườnghọc.Mộtbạnđồngtínhnữthổlộ:

Thầycônghichắc làcũngbiếtnhưngmàtạiđasốmấyngườiđócũngquantâmkhôngcónóigìhếtmàngượclạitronghọctậpcòngiupđỡnhiềuhơn.

Dokhôngtiếpxucđượcvớigiáoviênvàcácbạnhọccủacácem,chungtôikhôngcóđủdữliệuđểphântíchmốiliênhệgiữatỷlệbỏhọctrongnhómđồngtính,songtínhvàchuyểngiớivớicácđặctínhgiớicủacánhân.

| 35

3.2. Bỏ nhà

Nhiềutrẻemđồngtính,songtínhvàchuyểngiớirờinhàđểnhậpvàocuộcsốngđườngphốkhókhănnơithànhphốlớn—gọilàđibụi—docácyếutố“buồnngười”nhưmâuthuẫntronggiađìnhvà/hoặccácyếutố“buồnmình”nhưáplựctâmlýcủabảnthân.

Buồn người

Nguyênnhânchínhxuấtpháttừnhữngbấthòakhichamẹlyhônvàmâuthuẫnkhichamẹvàhọhàngphảnđốibảndạnggiớivàtìnhdụccủacácem.

Hầuhết trẻ thamgiaphỏngvấnđềurơivàohoàncảnhgiađìnhđổvỡ:chamẹlyhôn,thiếusựchămsóccủachamẹvàởvớiôngbà.Mộtvàiemcảmthấybịgạtrarìakhichamẹtáihônhoặccómâuthuẫnvớimẹkế.Emthìcóbốnghiệnrượu,bốđilàmxanhàhoặcmẹquábậnrộnkhôngcóthờigianquantâmconcái.Tómlại,hầuhết trẻthamgianghiêncứunàyđềuchorằngcácemthiếuthốntìnhcảmgiađình.Sốngtronggiađìnhđổvỡ,thiếuthốntìnhcảmvàsựchămsóccủachamẹlànguyênnhânchínhgâyracáctổnthươngtâmlýchocácem.Khánhiềuemchobiếtđãquyếtđịnhbỏhọctronghoàncảnhgiađìnhnhưvậy.Đâylànhữngnguyênnhântươngtựnhữngnguyênnhânkhiếntrẻemđườngphốnóichungbỏnhàđểtựbươnchảingoàixãhội.Trongkhuônkhổnghiêncứuđánhgiánày,chungtôigặpnhiềutrườnghợptrẻđồngtính,songtínhvàchuyểngiớimàsựthấtvọngcủacácemdogiađìnhđổvỡ,cácmâuthuẫnvớichamẹ,ngườithânlạiliênquanmậtthiếtvàbịnặngnềthêmbởinhữngmâuthuẫntừviệcgiađìnhphảnđốibảndạngvàxuhướngtìnhdụccủacácem.Từđótạonênmộtkhôngkhígiađìnhngộtngạtđếnnỗicácemkhôngcònlựachọnnàokhácngoàiviệcbỏnhàrađi.

Khitìmhiểuđộngcơrờinhàcủacácem,chungtôikhôngthấytrườnghợpnàogiađìnhxuađuổihayruồngrẫyconhoàntoàn.Trongnghiêncứunày,chỉcómộtemđãtừngbịđuổikhỏinhàvìxuhướngtìnhdụccủamìnhnhưngkhitrởvềlạiđượcgiađìnhgiảithíchlàkhôngbốmẹnàomuốntừbỏconmàhànhviđólàdocảmxuctứcthờivìquábấtlực.Thườngthìchamẹcótháiđộ

36 |

thờơ“muốnđithìcứđi.”Mộtbạnchuyểngiớitừnữsangnamnhớlại:

Baemnóimàyđiđượcthìđi.Mộtkhiđilàđừngquayvề.

Haynhưchiasẻcủamộtbạnđồngtínhnữ:

EmcãilộnvớiBa.Baembảomàythíchsốngvậyluônphảikhông?Emnóibaogiờbachoconvềthìconvề.

Trênthựctế,quyếtđịnhbỏnhàrangoàisốngcủacácemcũngphầnnào có sự chấpnhận của chamẹvìgiađìnhkinh tếkhókhăn,hoặcchamẹthườngxuyênkhôngcóthờigiantrôngnomhoặcđơngiảnvìnghĩcácemđãởđộtuổitrưởngthànhnhấtđịnh,cóthểkiếmviệclaođộngmộtkhiđãbỏhọc.Chínhvìvậy,cácemthỉnh thoảngvề thămnhàvàmứcđộ thườngxuyênphụthuộcvàomốiquanhệcủachamẹvàcácem.Mộtbạnnữchuyểngiớigiảithích:

Nhưngdùsaocũng làchamìnhnên lâu lâucó tiềnemcũngđemvềchocha.Baemthuênhàởquậntám.Nhữngluc về ba cũng có la, nói “mày không chịu đi làm.Giờngười không giống người, quỷ không giống quỷ”. Nóinhưvậythìemchỉngồichơinăm,mườiphut,rồiđichứkhôngởlâu.

Đơn độc

Nếunhưmâu thuẫngiađìnhvàchamẹchốibỏ lànguyênnhânchínhkhiếnnhiềutrẻđồngtính,songtínhvàchuyểngiới“đibụi,”cũngcóemkhônghềgặpphảinhữngchuyệnđónhưngvẫnbỏnhàdokhôngchịuđượcnhữngđènéntâmlýtừbảndạnggiớivàxuhướngtìnhdụccủacácem.Trongnghiêncứunày,cónhữngbạnđồngtínhnữ,mặcdùgiađìnhchấpnhậnconđồngtính(chấpnhậnconcó“bạngái”)hoặcnhiềubạnđồngtínhnữcôngkhaixuhướngtìnhdụcvàđưa“bạntrai”vềnhàgiớithiệu.Vậyđâulàcănnguyênkhiếncácemvẫnbỏnhà?

Câutrảlờichungtôithườngnhậnđượctừnhữngemnàylàvìcácem“chánngấy”cuộcsốngởnhà.Cảmgiáctrốngtrảicóthểdonhữngbiếnđộngtâmlýtuổidậythì,đặcbiệtkhikhôngcóaichiasẻ,đồngcảmvềnhữngxuhướngtìnhdụckhônggiống

| 37

nhữngngườixungquanh.Nhấtlàởmôitrườngnôngthôn,cácemcảmgiáccôđộcvớicộngđồngxungquanh,luônthắcmắc,nghivấnvềbảnthânmìnhdohầunhưkhôngcócơhộitiếpcậnthôngtinvềđadạngtìnhdục,khôngcócơhộigặpgỡngườicócùngkhuynhhướnggiớitính.Lênthànhphốlớncácemthấymởramộtthếgiớimớimẻvớicơhộitiếpcậncộngđồngđồngtính,song tínhvà chuyểngiớivàviệckếtnốikhiếncácemcó cuộcsốngcânbằng,mặcdùtungthiếuhơn.Mộtemđồngtínhnamchiasẻ:

Nóichungthìngaytừbanđầuemrấtlosợvềgiớitínhcủamình,mìnhnghĩchỉcómộtmìnhmìnhnhưngmàemthấyluclênSàiGònemthấynhữngbạngiốngmìnhrấtnhiều.Tạisaohọlạisốngđượcmàmìnhkhônglàmđượcnênemđãsốngvìconngườithậtcủamình

Nhucầuchiasẻvớicộngđồng“giốngmình”đặcbiệtquantrọng với các em. Trong nghiên cứu này, hầu hết các em nữchuyểngiớicógiađìnhsốngtạithànhphốHồChíMinh,hoàncảnhgiađìnhkháđadạngvàcónhiềuemkhôngrơivàohoàncảnhgiađìnhđổvỡnhưngdầndầnvẫnchọncuộcsốngđườngphốkhicácembiếtđếncácbạn trongcộngđồngchuyểngiớiở cuộc sốngnày.Và chỉkhiđược sốngcuộc sốngđườngphố,khôngbịchamẹrầyla,khôngbịhàngxómxungquanhdịnghị,cácemmớithấymìnhđượctựdo,đượclàmcáccôngviệcmàcácemcho làphùhợpvớibản thân,được thểhiệngiớiđungtheomongmuốn.

Cóthểthấyđặcđiểmnổibậttrongnhómcácemđồngtính,songtínhvàchuyểngiớithamgianghiêncứunàylàcácemđãlựachọncuộcsốngđườngphố.Măcdùnhiềuemvẫngiữmốiliênhệvớigiađình,nhưngmốiliênhệnàykhálỏnglẻo,đôikhichỉlàsựtrợcấptiềnnonghoặchỏithămtintức.Thậmchímốiliênhệnàyngàycàngítđikhicácemvẫnphảichịukỳthịcủangườixungquanhlucvềthămgiađình.Mộtemđồngtínhnữgiãibày:

Emkhôngmuốnvềvìkhinàoemvềaicũngnói:“Nhàtộinghiệpghê,giađìnhkhókhăncóđứacongáicũngnhưkhông.”

38 |

Cuộcsốngcủacácemkháđơnđộc,bị táchhoàn toànkhỏimôi trườnggiađình,giáodục,họhàng thânquen.Trongđiềukiệnnày,cuộcsống,sứckhỏetâmlý,tinhthầncủacácemchịurấtnhiềutácđộngtừcộngđồngbạnbècủacuộcsốngđườngphố.TheonghiêncứuvềtrẻemđườngphốthànhphốHồChíMinhnăm2002,nhómtrẻbỏnhàđi lànhómtrẻdễ tổn thươngnhấttrongsốcácemcócuộcsốngđườngphốvìcácemkhôngcósựnângđỡtinhthầnvàhỗtrợtừphíagiađìnhtrongkhicácemvẫncònthiếunhiềukỹnăngvàkinhnghiệmsống.

3.3. Cộng đồng đường phố

Từphầnnàytrởđi,báocáoghilạicáctrảinghiệm,cáchthứcđốiphócủa trẻemđồngtính,song tínhvàchuyểngiới liênvềcuộcsốngđườngphố.Nhữngtrảinghiệmnàybaogồmcảnhữngthuận lợi và rủi romang lại cho cuộc sống của các emvà kháđặcthùtheotừnghìnhthứcthamgiacuộcsốngđườngphốkhácnhau.Nhìnchung,cácemthamgiavàođánhgiánàycóthểchiatheocáchìnhthứctổchứccuộcsốngnhưsau:

- Đasốcácemđồngtínhvàsongtínhnữsốngvàlàmviệchoàntoàntrênđườngphố.Đặctrưngbởicuộcsốngcocụmtheocộngđồng,nương tựavàđùmbọcnhau rấtnhiều.Vàcộngđồngnàycũnglànơimanglạirấtnhiềurủirochocácem.

- Nhiềuemtrongsốđồngtínhvàsongtínhnamcóchỗởtrọổnđịnhhơn,cósựhỗtrợvậtchấttừbạntình,nhiềuemkiếmsốngbằngnghềmạidâm.

- Khánhiềuemnữchuyểngiớivẫnsốngcùnggiađình,nhưngdầndầnthamgianhiềuhơnvàocuộcsốngđườngphốkhiđãthíchnghivàdođókhôngphảichịunhữngtácđộngmạnhđếntâmlýkhibỏnhàrađiluônnhưhainhómtrên.

Đâycũnglàhạnchếcủanghiêncứuvìkhitrẻgiớithiệungườithamgiacũngthườnglànhómcácbạntrongcộngđồngcócuộcsốnggiốngmình.Dođókếtquảnghiêncứukhôngthểphảnánhhếtsựđadạngcủacácnhómtrẻđườngphốlàđồngtính,songtínhvàchuyểngiới.

| 39

Sự hỗ trợ

Nhưđãnêuởphần trên, cộngđồng cácbạnđườngphố làcộngđồngsốnggầnnhưduynhấtcủacácemkhicácemtáchkhỏicuộcsốnggiađình.Trẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớicóxuthếtậphợpthànhnhómliênkếtlỏnglẻovàkhóđịnhhình.Hìnhthứckếtnốinàydườngnhưhữuíchhơnchotrẻemđườngphố,bởinóthỏamãnđượcnhucầuthựctếcủacácemtrongkhivẫnchophépcácemcócáchsốnglinhđộng.Ngaycảnhữngemlàmviệctrênđườngphốvàthườngtốivềnhàngủ,cácemcũngcóxuhướngcoibạnbèlànguồnhỗtrợhơnlàchamẹmình.Mẹcủamộtemnữchuyểngiớigiảithích:

Tạivìgiớinàyaicũnggiốngvậy,nóhaycómáuchungnósáplạichơi.Ngộvậyá.Nhiềukhinóbuồncũngcầnmộtngườitâmsựmàgiađìnhnóchắclàchẳngaihiểunóchonênnómớitìmnhữngngườimàgiốngnhưnóđểnóbộclộ.

Bêncạnhđó,đặcbiệthơnkhicácemchủđộngtìmđếnnhữngngườicóbảndạngvàxuhướngtìnhdụcnhưmìnhđểtìmsựchiasẻ.Rấtnhiềuemcảmthấybảndạngvàxuhướngtìnhdụckhácbiệtcủamìnhchỉđược tôn trọngkhisốngởcộngđồngbạnbèđườngphố.Ởcộngđồngnày,cácemcũngchiasẻvớinhaukiếnthứcvềđadạngtìnhdục,sựhìnhthànhtínhdụcvàgiupkhẳngđịnhbảndạnggiớivàtìnhdụccủabảnthânmình.Nhiềuemđãtìmđượcngườiyêu,tìmđượcchỗdựatâmlývàtìnhcảmchobảnthân.Chínhvìvậymàcộngđồngcácbạnđườngphốcóýnghĩahếtsứcquantrọngtrongcuộcsốngcủacácem.Mộtsẹc-bikhácnhấnmạnhthựctếnày:

Cácbạndắtemđivàđãchoembiếtnhiềuvềgiớitínhcủamình.

Mộtsốtrẻđượcphỏngvấnchohay,chỉsaukhigianhậpgiớibụi đời,đặcbiệtlàkếtnốivớicộngđồngđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiở thànhphốvàqua cácphương tiện thông tinđạichung,cácemmớibiếtcáchgọitênvàdánnhãnthíchhợpchogiớitínhcũngnhưbảndạngtìnhdụccủamình.Vínhư,nhữngbạnđồngtínhnữtừvùngnôngthônnhậpcưlênthànhphốHồ

40 |

ChíMinhchobiếttừngbịmọingườiởquêgọilà“ô môi”—vớimộtsốbạn thìđây lànhững từ lóngđầu tiênmàcácemđượcngheđểdiễntảbảndạngtìnhdụccủamình.Mộtthờigianngắnsau khi gia nhập giới đồng tính, song tính và chuyển giới nơithànhthịcũngnhưtiếpxucthôngtinquamạngInternet,cácembiếtđếnnhữngcáchgọihaytừ lóngkhácnhưđồng tính, let, bi, sẹc-bivàphemdùngđểchỉđồngtínhnữ.Lucnàycáchgọi“ômôi”khiếncácbạntựáivìvớicácbạncáchgọinàyquámiệtthịvàcólẽhơnhếtnógắnvớitháiđộkỳthịxãhội,đặcbiệttạicáctỉnhđồngbằngsôngMê-kông.VớinhữngbạnlựachọnlênthànhphốHồChíMinhvàgianhậpthếgiớibụi đời,cuộcsốngmớithựcsựlàmộttrảinghiệmgiupcácemmởmangtầmmắt.Cácemcảmthấythoátrakhỏinhữngđịnhkiếnvàgiớihạnkhônggiannơivùngquênhỏbé.Điềunàychothấysựkỳthịvàphânbiệtđốixửvớingườiđồngtínhởvùngnôngthônphầnnàonặngnềhơnsovớicácthànhphốlớn,bởilẽngườidânnôngthônthườngcóxuhướnggiữnhữngchuẩngiátrịthủcựuvàkhóchấpnhậnđồngtínhhơnsovớingườidânđôthị(KhuấtThuHồng2005).

Hầunhưtấtcảcácembỏnhàrađilàquyếtđịnhkhôngcósựchuẩnbịnêncuộcsốngmangtínhứngphótheotừngngày.Tấtcảcácemđềutrảinghiệmsựthiếuthốnvềvậtchấtvàđềunhậnđượcsựhỗtrợcủabạnbè,đặcbiệtliênquanđếnnhữngnhucầuthiếtyếunhưbữacơm.Mộtbạnđồngtínhnữbộcbạch:

Đibụilàđibụivậyđóchứcònsốngđóilàđóichung,nothìnochung,ngủthìngủchung.Tụiemthânvớinhaulắmkhôngkhinàobỏnhau.Mỗikhimàemcótiềnemkhôngbaogiờbỏrơiaihết.Trongcôngviênkhiemcótiềnemđềuhỏimấyđứabạnem“Ừaăngìchưa?”rồiemkêuđiăn,thậmchí làemphảinănnỉđiăn,thiếuđiềumuốnquỳ lạy,nănnỉđiăn.Sợngười tađói.Tạivì luctrướcmìnhcũngđóiđó,cáicảmgiácđó làmsaomìnhchịunổi.

Đâylàtrườnghợpemđồngtínhnữthỉnhthoảngnhậnđượchỗtrợtiềntừchacủaem.Vớisốtiềnmộtđếnhaitriệuđồng,emcóthểlênkếhoạchchocuộcsốngtrongvàingàytớivớichỗănngủtốthơnnhưngemlạimuốnchiasẻvớicácbạntrongcộngđồng.

| 41

Những rủi ro

Cuộc sống của các em tuổi vị thành niên thường có nhiềukhủnghoảngtâmlývàkhicócuộcsốngcónhiềukhônggiankhácnhaunhưgiađình,bạnbè,ngườithân,v.v…,thìcácemdễtìmlạiđượcthăngbằngchomình.Nhưngcuộcsốngcủatrẻđườngphốlàđồngtính,songtínhvàchuyểngiớitrongnghiêncứunàychỉcómộtkhônggianbạnbèduynhất,nơicácemđặtniềmtinvàsốngcởimởhếtmình.Vàkhinhữngđổvỡxảyra,sứcéptinhthầnđốivớicácemlàquálớn.Mộtbạnđồngtínhnữtâmsự:

Emrấtsợ,nếubâygiờmàbịphảnbộithìemkhôngcònbiếttinai.Emướclàbạnemkhôngbaogiờbỏrơiem,emướccómộtcănnhàdùcănnhàđórấtbé.Nhưngmàemcóchacómẹđầyđủ,cóđượctìnhthương.Emướclàemcótiền,nhưngmàsốtiềnkhôngcầnnhiềulắm,emcótiềnđểemlochobạnemthôichứemkhôngcầnlochoem.

Trênthựctế,khánhiềuemđãcónhữnghànhvitựlàmhạibản thân, thậmchí có suynghĩvàýđịnh tự tửkhi cónhữngxungđộttrongmốiquanhệvớingườiyêu,bạntrongcộngđồng.Sựtổnthươngvềmặttinhthầndocộngđồngmanglạithườnggặpởnhómđồngtính,songtínhnữ,nữchuyểngiớivìcácemsốngvàsinhhoạt theocộngđồngnhiều.Trongkhikhánhiềucácemnamđồngtínhvàsongtínhítgặpphảicáctácđộngtừcộngđồngdonhiềuemtươngđốitựchủtrongcôngviệckiếmthunhậpvàđiềukiệnởkháổnđịnh.Tuynhiên,cácemcũngkhôngtránhkhỏinhữngtổnthươngtinhthần.(XinxemphầnSứckhỏe).

Cộngđồngsốngcủacácemthamgianghiêncứucócùngđặctrưngvớicáccộngđồngtrẻđườngphốnóichung—đólàtínhkhóđịnhhình.Dođiềukiện,hoàncảnhcủacácemkhácnhaunêncósựđivàđếncủanhữngthànhviênmới,kèmtheođólànhữnghànhvicóhạimàcácemcóthểbịtậpnhiễm.Mộtbạnđồngtínhnamchiasẻcóbạnrủemđi“chôm”đồcủangườikhác.Cònmộtbạnđồngtínhnữkể:

Nhómbạnemchơicómấyđứasẹc-bi,nódínhvàoxìke,matuy,tụinórủemchơi“chơikhông?chơikhông?”

42 |

Trongquá trìnhphỏngvấn, các emđều chohay các emcốgắnggiữmình,tránhxacáchànhviphạmpháp,nhưngtrênthựctếkhánhiềuemđồngtínhvàsongtínhnữđãtừngsửdụngcácchấtgâynghiện.Hiệntượngnàyíthơnởnhómnamđồngtính,songtínhvànữchuyểngiới.Sốliệutrongnghiêncứunàychưađủđểchungtôicóthểphântíchsựkhácbiệtnày.

Quan sát ngay trong nhóm các em tham gia nghiên cứu,chung tôi thấy rằng các emnữđồng tínhhut thuốc, sửdụngđồuốngcócồnkháthườngxuyên.Cácnghiêncứuvềnhómnữđồngtínhcũngchothấycóhiệntượngnày.Cóthểsựtậpnhiễmhànhvisửdụngchấtgâynghiệnởcácnhómtrẻnam,nữđồngtính,songtínhvàchuyểngiớilàkhácnhaudotâmlý,bảndạnggiớikhácnhau.Nhưngởnghiêncứunày,điềukiệnsốngcóthểlàmột tácđộng tươngđối ro.Nhiềuemnamđồng tínhđanghànhnghềmạidâmrấtcóýthứcgiữgìnsứckhỏevàvẻđẹpcơthể.Ýthứcnàycũngthểhiệnởnhómchuyểngiớitừnamsangnữ,cácemthườngcóxuhướnglàmđẹp,tránhnhữngthựchànhcóthểlàmxấubảnthân.Trongkhicácemđồngtínhnữkhôngquantâmnhiềuđếnhìnhthểhaysứckhỏecủamình,mộtphầncóthểcácemphảivậtlộnvớinhữngmốilocuộcsốnghàngngàynhưăngì,ngủởđâu.

Đặcbiệtcácemđồngtínhnữvànữchuyểngiớicónhiềunguycơbịxâmhạihaylạmdụngtìnhdụcbởichínhnhữngbạntrongcộngđồngđườngphố.Mộtbạnnữchuyểngiớichohaybạnbịchínhngườiyêumình épbándâmđểkiếm tiềnkhihaingườitungthiếu.Mộtbạnđồngtínhnữchiasẻnguycơbị lạmdụngtìnhdụctronghoàncảnhchỗngủcủacácemnhiềukhiphụthuộcvàosựhỗtrợcủabạn:

Bữađóemđingủ,nóichunglàkhôngcóchỗngủ,ngườiđócũnglàmộtngườibạncủangườibạncủaem,ngườiđómướnphònghaiđứangủchung,tốingườiđósàmsỡluôn,lucđónólàboy,emlàcongáinênđãgiãygiụa,emtốngngườiđóra,emđạpngườiđóxuốngsàn,ngườiđótiếptục,tứcquáemđậptayvàotường,tayemrướmmáu.

(XemthêmphầnNguy cơ bị bóc lột, quấy rối và xâm hại tình dục)

| 43

3.4. Thực trạng quyền

Kỳ thị và phân biệt đối xử với cơ hội học nghề

Trongsốnhữngtrẻtrảlờiphỏngvấncóbaemhọctớicấpbavàmườiembỏhọctừcấphai.Phầnđacácembỏhọcrấtsớm.Trongmộtvàitrườnghợp,cảnhhuốngnghỉhọctrùngvớicácbiếncốtronggiađìnhnhưchamẹlydị,cóthêmmẹkếhoặcchuyểntớiởvớiôngbàhayhọhàng.Vìsốlượngmẫunghiêncứucóhạn,chungtôichỉgặphaitrườnghợpbỏhọcởcấpbadobịngượcđãivềcảthểxáclẫnlờinói.Hầuhếtcácemđượchỏiđềutỏralưỡnglựtrướckhảnăngđihọclại.Mộtembộcbạch:

Embỏ học lâu nghĩ thấy ngại.Giờ lớn cũngmười bảy,mườitámtuổimàđivôhọcchungvớitụinhỏcũngngại.

Mộtemkhácgiảithíchrằng:

Đihọcsẽkhôngthểđilàmđượcnữavàsẽphảicầnđếnhỗtrợtừgiađình.Đihọctiếplàphảinhờgiađình,nghĩalàphảichịunghetheobamẹ.

Đasốcácemquantâmđếncácchươngtrìnhdạynghềvừahọcvừalàmhơnlàhọcchínhquy.Lýtưởnglànếucácchươngtrìnhdạynghềcungcấpnơiănchỗởmiễnphí.Mộtsốemđượcphỏngvấnchobiếtđãtừngbịphânbiệtđốixửtrongquátrìnhxinhọc.

Ngườiquảnlýtrườngnóivôhọcthìchỉnhậnmộtlànamhailànữ.Emđứngchínhgiữakhôngainhậnhết.Ngườitanóigiớitínhkhôngbìnhthườngthìkhóhòanhập,họcviênkháckhóchấpnhận.

Kỳ thị và phân biệt đối xử với vấn đề việc làm

Đối với những trẻ em đường phố đồng tính, song tính vàchuyểngiới,cácemrấthiếmcócơhộitìmđượcviệclàmổnđịnh,nhấtlàcácemcóbiểuhiệngiớibênngoàikhôngđungmongđợicủaxãhội.Đơncử,mộtsẹc-biđixinvàolàmởmộttiệmquầnáođãnhậnđượccâutrảlờirằng“ởđâychỉtuyểnnữtócdàithôi.”Cácembi vàsẹc-bikhácthìlàmnhữngcôngviệccótínhtạmthời,lươngthấpnhưchạybànởquánăn,nhâncôngthờivụchocácdoanh nghiệp tư nhân. Hầu như tất cả đều chịu thái độ phân

44 |

biệtđốixử,nếmtrảinhiềubấtcôngnơilàmviệc,thếnêncácemthườngchỉlàmmộtthờigianngắnrồicũngbỏviệc.

Cơhộilàmviệcđặcbiệtkhóvớicácemnữchuyểngiới.Cácemthườngcónhucầulàmcácngànhnghềdịchvụvàlàmđẹp.Tuynhiêntấtcảgiađìnhcủacácemđềukhókhănvàkhôngthểhỗtrợchocácem,trongkhicáccơsởdịchvụthườngtừchối.Chínhvìvậyđasốcácbạnnữchuyểngiớitậphợpthànhcácnhómnhỏđihátởcácđámtangđểkiếmsống.Mạidâmcũnglàmộtcôngviệctheotìnhthếmàcácemlựachọn.

Quatraođổivớimộtnhàtuyểndụnglaođộng,chungtôinhậnđượcnhữngchiasẻthuvị,gợiývềsựkếtnốigiữabảndạnggiới/khuynhhướngtìnhdụcvớisởthíchviệclàm/cơhộinghềnghiệp.Mộtnhàtuyểndụngcótháiđộkhoandungvớingườiđồngtínhnhậnđịnh:

Bênles (bi/sẹc-bi)họthẳngthắnlắm,họnóimộtlàmộthailàhaià.Dođókhilesđixinviệccũngítlinhhoạthaynhưchịunóiquanóilạiđểđượcnhậnvào.Bênpê-đêthìmồmmiệnglanhlẹhơn,nhưlàcácbạncókỹnăngănnóihơnvậy.

Chungtôighinhậnđiểmnàyvàđưarathảoluậnvớimộtsốbi vàsẹc-bi.Kếtluậnrutrađượclàbi vàsẹc-bihiếmkhimangcácđặctínhnữtheolệthường,trongđócácbạnthườngkhôngthíchchuyệnthươngthảoqualờinói.

Cũngnhưkhiđixinviệc,nếungườitanóikhôngchothìthôiliền,khôngxinxỏnàynọ.

Chungtôigặpmộtsốtrườnghợptrongđónhữngembi vàsẹc-bibộclộnhiệthuyếtđượclàmđồngđẳngviênhỗtrợhoặctìnhnguyệnviêntrongmộtsốdựándocáctổchứcphichínhphủtàitrợdànhchođốitượngđườngphốởcộngđồngcácem.Nhữngemnàymuốnđượcthamgiacácdựán(tậptrungvàophòngngừaHIV/AIDS,sứckhỏesinhsảnhoặckỹnăngsống)nhưvậythườngxuyênhơn.Việcthamgialàmđồngđẳngviêngiupcácemtựtinhơn,đồngthờilạicónguồnthunhậptươngđốiổnđịnhhơn.Tuynhiên,nhữngembi vàsẹc-binàyítkhiđạtđủtiêuchuẩnđểnộpđơnvàocácvịtríđó,phầndoyêucầucầncóđịachỉthườngtru.Tiêuchínàykhôngápdụngđượcchonhữngngườithựctếlàvô

| 45

giacư.Điềunàygópphầnkhẳngđịnhthựctrạngnhữngngườiđồngtính,songtínhvàchuyểngiớinóichungvàtrẻemđườngphốnhậnmìnhlàđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiphảichịunhiềuphânbiệtđốixửtrongquátrìnhtìmviệccũngnhưtiếpcậncáccơhộihọctập.

Nguy cơ bị bóc lột, quấy rối và xâm hại tình dục

Trẻđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớicónguycơbịbóclộtcao,bởinhữngkẻmôigiớigạtcácemthamgiahoạtđộngbấthợppháp,đặcbiệtlàmạidâm.Nhữngkẻmôigiớinàychủyếuhoạtđộngởcáccôngviên,đóngvaitrò“đạilý”đứngrasắpxếpgặpmặtchocác“kháchhàng”tươnglai,đổilạisẽnhậnđượcmộtphầnphítheothỏathuận.

Nhữngtrẻđồng tínhnữcó thờigiansinhhoạtởcôngviênnhiềuthườngbịmộtsốnamgiới trungniênquấyrối tìnhdục.Mộtbạnđồngtínhnữkểcâuchuyệnvềviệcembịmộtngườiđànônggạgẫm,nhưngemkhôngđồngý.Vấnđềnảysinhkhiquấyrốikhôngthànhvànhữngngườinàysẽđặtđiềunóixấuvềmộtemđồngtínhnữnàođó,loantruyềnrằngtừngcóquanhệtìnhdụcnhằmhạthấpuytíncủaemđótrongcộngđồngđồngtính,songtínhvàchuyểngiớitạicôngviên.Cầnlưuýrằng,cóđiềuluậtbấtthànhvăntronggiớiđồngtính,songtínhvàchuyểngiớilànếumộtngườinhậnmìnhlàđồngtínhnữcóquanhệtìnhcảmvớimộtngườiđồngtínhnữkhácnhưnglạibịpháthiệncóquanhệvớinamgiới“dịtính”(ngoạitrừtrườnghợpmạidâmđểkiếmsống)thìsẽbịcộngđồngcoithường.

Nămtrongsốcácemđồngtínhnữđượcphỏngvấnchobiếttừngbịquấyrốitìnhdục.Vídụ:

Emđangđilòngvòngtrênđườngthìcóthằngquờtaylênngựcem.

Hay:

Ổngcùngxưởnglàmbộvuốtlưngemhỏicómuốnthửkhông?

Đốitượngthanhniênnam(thẳng/dịtính)trongcácnhómđibụithườnglợidụngchungchỗngủđểépquanhệtìnhdục.Một

46 |

vàiemđồng tínhnữnóivới chung tôi rằngcónhiềunamgiới“thẳng”nghĩlàđồngtínhnữthíchtìnhdụcđồnggiớihơnnêncóthểvẫncòntrinhtrắng.

Trênthựctế,mộtsốemđồngtínhnữbuộcphảiphụcvụtìnhdục chokháchhàngnamgiớivà rấtnhiều emđồng tínhnam,songtínhbándâmđôi luccũngtrảiquanhữngvấnđềbạolựctrongtìnhdụckhikháchhàngchorằnghọbỏtiềnramuanêncóquyềnlàmbấtcứviệcgì.Đặcbiệt,nhữngemchuyểngiớicũngbịlạmdụngvàquấyrốitìnhdục:

Hồinhỏemgiốngcongáiychang,khoảngbảy,támgiờtốiemđimuađồ,thằngtrongxómhồiđấynómớihaimươimấy,nócởiquầnáoemra.Aidècủaemcũnggiốngcủanó,embịnóđèranhưngđâulàmđượcgìđâu,nóbópngựcem,hônmôiemmàmiệngnóthuinữa.Sauđónócứbópemrồinóbắnratinhtrùngmàemđâubiết.

Mộtemchuyểngiớitừnamsangnữkháctâmsự:

Emnghĩmìnhlàcongáinhưngthânxácmìnhlàcontrai.Emcảmthấymìnhnhưmónđồchơikhimàgiỡnchungvớimấyđứacontrainóômem.Nếuemlàcongáithậtsựthìtụinócódámômemkhông.Mìnhlàbêđênênnómớilàmvậy.Emthấymìnhgiốngnhưmónđồchơi.Emkhôngthíchnênemđánhtụinó.Emcảnhcáotụinómàômnữalàemđánh.

Các em thường xuyên bị nam giới dị tính bất kể lứa tuổiquấyrối:

Trờilầnđihồbơitựnhiênemđangtắm,cóônggiàmởcửachạyvô,làmemhếthồnluôn,xongnóđèemxuống,emđấmvàomặtnó,bịquêquánóbỏđiluôn.Từđórutkinhnghiệmđihồbơi tắm làphảicóđứabạncanh,nócanhmìnhtắmrồimìnhcanhnótắmlại.

Thậmchínguycơbịlạmdụngtìnhdụccóthểcònđếntừphíalựclượnggiữgìnanninhtrậttự.Mộtemnữđồngtínhchiasẻ:

EmxuấttrìnhCMND,bằngláixe,cavetxebamágiữkhôngchoemgiữ, taycôngannóiđợisángbamáemlêntrình

| 47

cavet.Rồiđưaxevềđồn, rồi cũngbắthai thằngbạn emuýnhnàynọ,emthìkhôngbịuýnh.Tayđómớikêuemvô,nóibâygiờmầymuốnvềhông,khôngkhôngcótộigìởđâumàycómuốnvềkhông?Emmớihỏi:“Vềlàvềlàmsao”?Tayđóbảo:“Giờmầylàmchotaosướngđirồimàyvề.”

Sỉ nhục

Tất cả các emđồng tính, song tính và chuyểngiới đều trảinghiệm những thái độ, hành vi kỳ thị bởi những người xungquanhgiốngtrẻemđườngphốnóichungnhư:“Nhằmngườiđiđườnghọnóicongáivậymàđibụivậy.Họnhìnbằngánhmắtkhácdạngnhưlàxemthườngvậyđóchị.Hoặcmìnhđứngchơingoàicôngviênhọtưởngmìnhlàgàhọnhìnmìnhbằngmộtánhmắtrấtlàđêtiệnđó,nóithẳngraluônlàđêtiện.”Bêncạnhđórấtnhiềuemđồngtínhnữvànữchuyểngiớibịsỉnhụcvìbảndạngvàxuhướngtìnhdục:

Emcónóilàchamẹsinhconrathìconđãnhưvậy.Mấychuchửiconchứđừngnóichamẹcon.Họnóinhưlàchamẹkhôngbiếtdạyconđểconđichơi,cặpnàynọ.Khiđichơigặpcácchucônganhayaiđóthìmonglàcônganđừngkỳthịnhìntụiemhòađồngnhưnhữngngườikhác.Lesbịkìthị,bịdồnnénhơnnhữngđứagay.Chonênemchỉướclàmthếnàomọingườinhìntụiemnhưngườita.

Bạo lực thân thể

Đặcbiệtmộtsốemnữđồngtínhcóbiểuhiệnbênngoàinhưnamgiới (sẹc-bi)phải chịunhiềubạo lực thân thể từ lực lượnggiữgìntrật tựcôngcộng.Trongkhicácemđồngtínhnam,nữchuyểngiớihoặcđồngtínhnữcóbiểuhiệnbênngoàilànữgiớithườngítgặpphảivấnđềnày.Nguyênnhânbạolựcnàyxuấtpháttừhailýdochính.Thứnhất,cácemđồngtínhsốngvàsinhhoạtởcôngviênthườngítcóchứngminhthư(CMT)theongười.Cóemkhôngmangtheokhibỏnhàđi,cóembịchamẹgiữCMTlại vì khôngmuốn các embỏđi, có embịmất, và có emcũngkhôngmuốnmangtheovìsợbịmất.CácemphemcũngthườngkhôngcóCMTtheongười.Tuynhiêncòncólýdolàcácemsẹc-bi trôngdiệnmạobênngoàirấtgiốngnamgiới,lạithườngcóhình

48 |

xăm trênngười hoặc vết rạch trên tay, cộngvới việc không cóCMTtrongngườinênthườngbịlựclượngdânphòngnghingờlànhữngđốitượngcónguycơphạmpháp.Mộtbạnnữđồngtínhkểvềtrườnghợpngườiyêucủamìnhnhưsau:

VôtrỏngtínhKlàcontrai,tínhlàcởiáoKralàcoicoicóxămmìnhkhông.TớicởiáorathìKmớinóilàconlàcongáimàchu.Nênhọmớibuôngra.CáihọcóhỏiKcóxămmìnhkhông?Knóikhông.Rồihọmớinólàmàyducônhả,màylàcongáimàgiốngcontrai,rồikêuKđưatayrauýnhbằngcâythướcbảng.

Trẻemđườngphốnóichungđềucóthểgặpnhữnghìnhthứcbạolực,kỳthịvàphânbiệtđốixửnóitrên,tuynhiên,kếtquảtrongbáocáonàycònchothấycácemđồngtính,songtínhvàchuyểngiới,đặcbiệtnhữngemcóbiểuhiệngiớibênngoàikhácvớikỳvọngcủaxãhội,càngcónguycơvàrủirobịlạmdụngvàbạolựcnhiềuhơn.Mộttrongnhữngcáchđốiphócủacácemlàtảnglờ:

Emthìsốngthìkhôngquantrọngmấycáichuyệnkỳthịđó,tạivìemsốngthìmỗingườimộtcảnh,nhữngngườinàomàthíchnhòmngóthìemvẫnđểchonhòmngóbìnhthường.Tạivìemsốngthìchỉcóbiếtmìnhchứkhôngcầnbiếtcóngườita.Tạivìnhữngngườimàngườitakhôngchomìnhbữaănthìmìnhđâucầnbiếtngườitađâu.

Càngbịkỳthịvàđốixửbởinhữngngườixungquanh,cácemcàngsốngcôlập,cocụmlạivớicộngđồngcủamình.Điềunàylạimộtlầnnữachothấyýnghĩaquantrọngcủacộngđồngtrẻđườngphốvớicuộcsốngcủacácemvàgiảithíchphầnnàochoviệckhótiếpcậncácdịchvụhỗtrợxãhộikhicácemcónhucầu.

3.5. Cuộc sống sinh tồn trên đường phố

Hầu như không có thu nhập

Cácemhầunhưbỏhọcsớmvàkhôngqua trường lớpđàotạonghềnàonêntấtcảcácemđềukhôngcókhảnăngkiếmđượccôngviệcổnđịnh,thườnglàmcáccôngviệclaođộnggiảnđơn.Bêncạnhđó,nhưđãnêuởtrên,cácemnữchuyểngiớihaynữđồng tínhcóbiểuhiệnbênngoàigiốngnamgiới lại thườngbị

| 49

phânbiệtđốixửnênhầunhưrấtkhóxinviệc.Trongsốnữchuyểngiớithamgianghiêncứunày,mộtsốbanđầucònphụgiupgiađìnhbánhàng,nhưngtheothờigiancácemngàycàngdànhnhiềuthờigianchocuộcsốngđườngphốvàlucnàychỉcòntồntạihaicôngviệcduynhấtgiupcácemcóthunhậplàhátởđámtangvàmạidâm.Tạithờiđiểmtiếnhànhnghiêncứurấtnhiềuemnữđồngtínhkhôngcóviệc.Đểcóthểtrangtrảinhữngnhucầuthiếtyếutrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớithườngdựavàonhaumàsống.Thườngthìmộthoặchaicánhân“dưgiả”hơnsẽlochocảnhóm.Hỗtrợvềmặttàichínhnàytừđâumàcó?

Chủyếulàtiềntừchamẹcủamộtsốthànhviêntrongnhóm,bởicóvàiemmaymắnnhờvảđượcchamẹkhágiả.Mộtvàicánhânvẫnduytrìliênhệvớigiađìnhthithoảngvềthămnhàvàkhitrởlạinhómthườngmangtheomộtkhoảntiềnnhấtđịnhchamẹcho.Cácemthườngchiasẻkhoảntiềnnàyvớinhóm.Chungtôi gặpmộtphem có cha là chủkhách sạn.Người chahay chongười làmmang tiền lêngiupcongáikhiconyêucầu.Nhưngnhữngtrườnghợpnàychỉlàngoạilệ,hầuhếttrẻemđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiđềutrongcảnhtungthiếu.Mộtbithổlộrằngemvừaphảimangđiệnthoạiđicầmđểkiếmchuttiềnsốngquangày.Đểcóthểtồntại,thựctếtấtcảnhữngemsốngởcôngviênđượcphỏngvấnđềuthamgiahànhnghềmạidâmởnhữngcấpđộkhácnhau.Vớimộtsốbạnchuyểngiớitừnamsangnữvàphem,“làmgà”(từlóngchỉhànhnghềmạidâm)đơngiảnchỉlàchuyệncơmbữa.Ngaycảmộtsốbi vàsẹc-bicũngbuộcphảibándâmđểcótiềnlocácnhuyếuphẩmcơbản.Trongnhữngtìnhthếquẫnbách,mộtvàiembivàsẹc bi cònthamgiacácnhómthanhthiếuniên“nhậpnha”(ăntrộm).

Sợ đói

Tấtcảcácemđềuphảidựavàocácnguồnhỗtrợkhácnhauđểcóbữacơm.Dođónhìnchungcácemănuốngrấtthấtthường.Mộtbạnnữđồngtínhchiasẻ:“emđãquenvớicáiđói thườngxuyên.”Tuynhiêncácemnamđồngtínhbándâmdườngnhưtrảinghiệmcáiđóinhiềuhơncácnhómkhác

Tồitệ làsángthứcdậychỉcómườingàncókhicónămngàntrongtuichotớitậnchiềutối.cảluônmộtngàymà

50 |

chỉ có nămngànđồng cho tới tối, luônmột đêmđứngngoàiđườngvậyđó,khôngcómộtai,khôngcótiềnđểănuống,đếnnỗikhôngcótiềnănbắp.

So với các nhóm khác, nam đồng tính, song tính bán dâmthườngcócuộcsốngkhátáchbiệt,khôngcósựgiupđỡtừcộngđồng.Mặcdùcácemthườngcócósựhỗtrợtàichínhcủabạntình,nhưngkhôngnhiều.Dovậycácemhầunhưgiấubạntìnhđểđibándâmnhằmtrangtrảichocáckhoảnnợcủagánhhànglưuđộngbanngàythualỗ,trảtiềnthuênhà,haygửitiềnvềquê.Tuynhiên,vìphảivậtlộnvớikhókhănmộtmìnhnêncácemcũngthườnglênkếhoạchchocuộcsốngnhưbỏtiềnvàoheotiếtkiệmđểphòngluckhôngthểkiếmđượctiền.

Tìm chốn ngủ an toàn

Vớinhiềutrẻđồngtínhvàsongtínhnữ,chỗngủđêmthườngkhôngđịnh trước và giải pháp linh hoạt theo tình huống. Tùythuộcvào tìnhhình tài chính, cácemthườngchungnhau thuêphòngtrọđểtiếtkiệmchiphí,tuynhiênnhiềuemkhôngcókhảnăngthuêtheothángmàphảithuêtheongày.Mộtphầnvìlýdotàichính,mộtphầnkhácvìcácemthườngkhôngcógiấytờnênkhôngaichothuêdàihạn.Cáchnói“đibụi”haydùngđểdiễntảviệcsốngbụingoàiđườngbaohàmcảviệcngủtrênhèđườnghaytrongcôngviên.Tấtcảcácemđềuđãtừngngủcôngviênkhicảnhómkhôngcótiềnđểtrảchomộtđêmngủtậpthểởphòngtrọ.Cácemcũngcónhữngcáchthứcngủởnơicôngcộngđểđảmbảoantoàn.Cónhữngemphảingủriênglẻthìchỉkhinàotrờihửngsángvàcóngườiracôngviêntậpthểdụcthìcácemmớicógiấcngủthựcsự.Cònkhicácemđãtụtậpđượcthànhnhómthìviệcngủởđâukhôngcònquantrọng,khôngcònlosợ.Mộtemđồngtínhnữbộcbạch:

Bọnemkhôngsợ,thườngđichungcảđámbạn,thêmmộtngườilàthêmmộtniềmtin.

Côngviên tối tămkhông chỉ là chỗmất an toàn,mà tất cảnhữngtrẻđườngphốthamgianghiêncứunàycònbàytỏnỗisợbịcônganbắt.Bấtkỳlucnàocũngcóthểcócônganđituầnvàkiểmtranhànghỉnếunghicóhoạtđộngmạidâm.Trẻemđường

| 51

phốthiếugiấytờtùythântrongcáccuộckiểmtrangẫunhiênnàycóthểbịđưavềđồncônganhoặcbịbuộcrờinhànghỉhaykháchsạngiữađêmkhuya.Mộtbạnđồngtínhnữthổlộ:

Chẳnghạnnhưngàyhômqua.Emcótiền,emmướnđượccáiphòngrồi,tụiemmớingủ,khingủthìcônganvàoxétphònglàtụiemkhôngcógiấychứngminhrồimớiđuổitụiemrangoàilucđólàmộtgiờkhuyarồi,đuổitụiemra.Bọnemđivòngvòngvầynè,tớisángluôn.

Nhưvậykểcảkhicácemcóđủtiền,cácemcũngkhócóthểcógiấcngủtrọnvẹnvàphảitiếptụcứngphótrongcáctìnhhuốngkhácnhau.Mộtbạnnamchuyểngiớichobiết:

Khitrảphònglạithìchuphòngtrọcótrảtiềnlạithìtụiemcóvôphòngnétngồi.Nettới10.000/tiếngnênmắcquátụiemđâucóđủkhảnăngchơiđâu.Thìemmớikêuraquáncaféngồikêuhailynướcngồiuốngtớisángvậyđó.

Nếukhitrờimưa:

Khibọnemngủngoàicôngviênmàgặptrờimưathìmạnhđứanàođứanấychạy,trèolêncậy,mỗiđứamộtcành,đuvắtvẻovậyđó.

Hoặctheolờimộtbạnnữsongtínhkểlại:

Khitrờimưabọnemđứngtạmdướihiênnhà,nhưngchỉmộtchutkhôngdámdứnglâuvìsợdânphòngquahỏimấtcông.

Tuynhiên,cácemlạikhôngnhậnthấyrằngngủchungvớicácbạnkháccóthểlàmtăngnguycơbịquấyrốivàxâmhạitìnhdục,đặcbiệtlàcácemđồngtínhnữ.Tìmchỗngủantoànkhôngphảilàvấnđềcủacácbạnnữchuyểngiớivìcácemthườngngủởnhàvớigiađình.Còncácemnamđồngtínhthườngcóchỗthuêtrọtheothángổnđịnhhơn.

Sức khỏe suy giảm, nguy cơ lây nhiễm HIV

Doănngủthấtthường,đasốcácemđượcphỏngvấnđềuchobiếtcócáctriệuchứngđaudạdàyvàkiệtsức.Cácemthườngtựmua thuốcnếucóđủ tiềnhoặcnhờbạnmuacho.Hầuhếtcáctiệmdượcphẩmbánthuốcmàkhôngcầnđơn,cấpthuốctại

52 |

quầydựatheonhữngthôngtinbệnhtìnhngườimuamôtả.Cácemnữchuyểngiớihoặcnữđồngtínhcóbềngoàinhưnamgiớithườngrấtngạiđikhámbệnhvìsợbịkỳthịbởibiểuhiệngiớicủamình.Khiđượchỏinếudùngthuốckhôngkhỏi,liệucóđikhámbácsỹkhông,mộtemchuyểngiớitừnamsangnữnóivớichungtôi:

Nhữngngườimàlàmloạnnhưtụiemrấtngại,ngạilắm,nhất làkhivôphòngbệnhcởiáo, tạiởbệnhviệnrất làđông,dễbịdòmngóvànhiềungườikìthị.

Mộtsẹc-binhớlại:

Cóbữaembịngất,tụibạnđưaemđiviệncấpcứu.Khiđóemcũnghơilơmơ,cònnghethấymấyngườibácsĩhỏinhau“đâylàcontraihaygáivậy?”

Mộtemđồngtínhnữchiasẻtrảinghiệmnơibệnhviện:

Hìnhnhưlàvôbệnhviệnnàocũngthấycótiềnthìđượcưutiêncònkhôngtiềnthìkểnhưthôi

Vìsợbịkỳthịvớibiểuhiệngiớivàvìthiếutiềnnêncácemthườngcóxuhướngtảnglờcácvấnđềsứckhỏevàkhôngtìmkiếmdịchvụchămsócsứckhỏe.

Nhưđềcậpởtrên,phầnđôngnhữngemđồngtính,songtínhvàchuyểngiớimàchungtôiphỏngvấnítnhiềucóliênquantớihoạtđộngmạidâm.Mặcdù23emtrongsốđượcphỏngvấncóhiểubiếtcơbảnvềcácbệnhlâytruyềnquađườngtìnhdục,trongmộtsốtrườnghợp,mộtvàiemnữchuyểngiớibỏquacácbiệnpháp phòng tránh để chiều lòng khách hàngmua dâm. Trongnghiêncứunày,đasốnữchuyểngiới thamgiahànhnghềmạidâm chọn cách quanhệ khẩudâm chứ không quađườnghậumônbởicoirằngnhưthếantoànhơn.ĐiềunàychothấycácemcũngcónhữnghànhvigiảmthiểunguycơvìkhảnănglâynhiễmHIVquahìnhthứckhẩudâmthấp.

CácemnữđồngtínhcóthểchorằngbảnthânítcónguycơcóthểnhiễmHIVnênmặcdùcóthểkểracáccáchlâytruyềnnhưnghầunhưhiểubiếtthựctếvềvấnđềnàyrấthạnchế.CóbạnnóiđilàmxétnghiệmHIVnghenóimất700đến800nghìnđồngvàdo

| 53

đókhôngđủtiềnnênkhôngbaogiờmuốnđikhám.Khiđượcgiảithíchthìbạnnữđồngtínhnói:“Nhưngmàbảomậtthìemnghĩchắcngườitabảomậtnhưngmàemnghĩlàsợngườitaquảnlýmìnhthôi.”MộtemđồngtínhnữtrongđộtuổivịthànhniênchobiếtemmớinhậnkếtquảxétnghiệmHIVdươngtínhvàđangcóthaitạithờiđiểmphỏngvấn.Mộtnguycơkháckhôngkémphầnnghiêmtrọnglàcácemcóthểvôtìnhgiẫmphảibơmkimtiêmđãquasửdụngvươngvãikhắpcôngviên.Nhữngtrườnghợpnàyxảyrathườngxuyên,nhưmộtthôngtínviênchobiết:“Chịthửvạchchânbấtcứđứanàoởcôngviênmàxem,đềuchichítsẹobịđạpkim.”

Trongkhiđó, các emnamđồng tínhbándâm thườngdựavàokinhnghiệmbảnthânđểtựbảovệmìnhnhưquansátkháchhàngxemcóbiểuhiệnrorệtnàokhônghaytháiđộphảnứngcủakháchhàngtrướccácbiệnphápantoàn.Cácemcũngápdụngcácchiếnlượckhácnhauđểkháchhàngsửdụngbaocaosu.Mộtemchobiết:

Cũngnhiềukháchkhácnhau,khimàvômìnhcũnglàmnó,kháchmàkêumìnhxàibaolàkhôngbị[HIV&STIs],cònkháchkhôngnóigìtrơn,thìmìnhphảichủđộngmangbao.Cònvớibạntìnhcủaemthìkhôngbaogiờemdùngbao.

BảnthâncácemcũngcókiếnthứchơnvềmốinguycơlâynhiễmHIVvàSTIsdocôngviệcmanglạivàcácemthườngđikhámvàxétnghiệmtươngđốithườngxuyên.

Khủng hoảng tinh thần và sử dụng chất kích thích

Chungtôithườngbắtgặpcảmgiácthiếuthốntìnhthươngởtrẻđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiđibụi,trongđó21emthểhiệncácmứcđộtrầmcảmvàcôđơn.

Thờigianđicũngrángđilàm,màgiốngnhưlàmìnhsốngmàmấtgiađình thìgặpkhókhănnhiều lắm.Cónhiềuthứđưađẩy,mìnhbướcrađườngphảiđinhưnglạikhôngmuốnlàm,mệtmỏi,chánnản.Nóichunglàkhôngcólýdogiữchânmình,làmmìnhphảiổnđịnh.Mìnhcũngsuynghĩsâuxanhiềuthứlắm,nhưngnhiềuthứkhôngchomìnhnghĩnhiềulại,vídụnhiềuluccũngmuốncóviệc

54 |

làm,cũngmuốncáinàycáinọlắm.Nhưngmàmìnhsốngxagiađìnhnhưvậymàgiađìnhcũngchưachấpnhậnhết,màcứđinhưvậythìcũngnóichunglàmệtmỏilắm.

Cóđến13emđượcphỏngvấnchobiết từngtựrạchcơthểmình,thườnglàdùnglưỡidaolamcứavàotay.Mộtemsongtínhchiasẻ:

Cái lucembuồntựnhiênemrạchkhôngthấycảmgiácđaugìhết.Thấymáuchảy,emthấyvui.Khiđótronglòngemđauthôichứthểxácemkhôngđaugìhết.

Nguồncơndẫnđếnhànhvi tựrạchcơ thểmìnhmàcácemnêuragồmcócảmgiácbuồnchángiađình,cuộcsốngvàchínhbảnthân.Đâycũnglàcáchthứcđểtrutbỏcơngiậnnhấtthờihayđểquênđixungđộtđangdiễnratrongmốiquanhệcủacácem.Hiệntượngnàythườngthấyởnhữngemđồngtínhnữ.Mộtbi hoặcsẹc-bicãinhaucùng‘vợ’phem nhưngkhólòngcưxửbạolựcvới‘vợ’;hànhđộngtựcứavàotaylàmộtcáchthểhiệnnỗihậnmình.Mộtbinóirằng“mìnhthấytụicontraihayđánhcongáiđãkhôngthíchrồi,thìgiờlàmsaomìnhgiơtaylênđánhnó(vợ/phem)được.Tươngtự,mộtsốphemchọncáchcứavàotaymìnhnhữngkhigiậndỗi‘chồng’bihaysẹc-bi.Cónhữngbạnkháccứataymàdườngnhưkhônghẳncólýdo.Nhữnghànhvinàyđượccholàcáchthểhiệnsựmạnhmẽ,mộtkiểugâyấntượngrằngmìnhbảnlĩnh.

Mộtsốtrẻemđồngtính,songtínhvàchuyểngiớitrongnghiêncứunàychobiếttừngcóýđịnhquyênsinhnhữngkhiđốidiệntrởngạitưởngnhưkhóbềvượtquanhưtungquẫn,bịphânbiệtđốixửtrắngtrợnv.v...Bốnemđượcphỏngvấnchobiếtbảnthântừngcóýquyênsinhnhưngchỉcómộtemnữchuyểngiớibộcbạchtừngtựtử.

Ngườitacứnóilàsaothằngnàylạilàmpê đê,rồisaokhôngvềnhàmàcứởngoàiđường?Họnóinhiềulắm.Emnghebuồnlắm.Emchỉmuốnbuôngxuôivàrũhết.Emuốngthuốcbốnlầnrồi.

Liênquan tớivấnđềnày,mộtsốvịphụhuynhchohayhọcũngcânnhắckhôngmuốnbắtépconemquá.Mẹcủamộtbạnnữchuyểngiớiphântrầnvớichungtôi:

| 55

Nếumìnhépnóquá,thìnhiềukhinóbuồn,nósuynghĩbậybạrồinósẽcócáihànhđộngkhôngtốt,nghiệnhutnàynọ.Nóthíchcáithằngpê-đêđóquá.Mìnhngườilớnthìcònbiếtkiềmchếchứnóvẫncònnhỏ.Nếumìnhngăncảndữquá,biếtđâunólạinghĩquẩnuốngthuốcrồirạchtay,máuchảythìchết.

Đasốcácemđồngtính,songtínhvàchuyểngiớicódùngchấtkíchthích:thuốclá(15em),đồuốngcócồn(18em),bồđàvàkeo(10em). Đasốcácemkhôngsửdụngnhững loạimatuynặngkhácnhưheroinvìcácemýthứcđượcmứcđộtaihạichosứckhỏe.Nhữngngườigiámhộmàchungtôiphỏngvấn—chủyếulàphụhuynhvàcôngan—tinrằngviệcsửdụngchấtgâynghiệnvàlâynhiễmHIV/AIDSlàmốinguyhiểmthựcsựchotrẻ“đibụi.”Mộttrongcácnguyênnhânkhiếnvàibậcphụhuynhchấpnhậngiớitínhvàbảndạngtìnhdụckhácbiệtcủaconmìnhlàdohọquanngạinếunhưphảnđốiquágaygắt,concáihọsẽ“đibụi”vàcóthểdẫntớicáchậuquảgồmcảnguycơnghiệnmatuyvàlâynhiễmHIV/AIDS.

Nguy cơ bị bắt giữ, có nguy cơ hoặc dễ tình nghi

Mộtkếtluậnquantrọnglàgầnnhưtấtcảtrẻemđượcphỏngvấnđềuámảnhnỗisợbịcônganhoặcdânphòngbắt;21emchobiếttừngbịdẫnvềchốtdânphòng,8emtừngbịđưalêncônganphườngvà2emtừngbịđưaquatrungchuyểnđểgửiđếncáctrung tâmgiáodưỡnghoặcbảo trợxã hội.Ngoàiviệcbị táchkhỏicộngđồngbạnbèđanghỗtrợ,đùmbọcnhau,cácemcòncónhữngtrảinghiệmkhácliênquantớicônganvàlựclượngdânphòngnhưbịyêucầukiểmtragiấytờtùythân,bịmắngnhiếc,xucphạm,đánhđậphayphạttiền.

Côngancoiviệc“thugom”trẻđườngphốvàcácđốitượnglangthangkhácgồmcảđồngtính,songtínhvàchuyểngiớilàgópphầngiữgìncảnhquanthànhphốsạchđẹp.Mộtcánbộcônganchobiết:

Đểcôngviênđỡphức tạp.Bụiđời sống lang thangđó,nhiềukhiởphónguếbừabãi,làmdơbẩncôngviên.Chủtrươngcủamìnhchỉđểlàmthànhphốvănminhsạchđẹp.Chonênmớitổchứcnhữngđợtthugomđó.

56 |

Nóichung,côngancoitrẻđườngphố,kểcảđồngtính,songtínhvàchuyểngiớinhưnhữngđốitượngvừatrongtìnhtrạng“cónguycơ,”lạivừa“dễtìnhnghi.”Theonhưcáccánbộcônganvàlựclượngdânphòngđượcphỏngvấntrongnghiêncứunày,cácnhómtrẻemđườngphốđượccoilà“cónguycơ”dođiềukiệnsốngthiếuthốnvàcáchsốnglangthangcủacácem.Tuynhiên,cácnhómnày lạibị coi là“dễ tìnhnghi,”cókhảnăng liênđớicáchoạtđộngphipháp.Trẻđồngtính,songtínhvàchuyểngiớibịcôngancholà“dễtìnhnghi”trướcnhấtdongoạihình“khácbiệt”củacácem(điệubộcơthể,cáchănmặc,kiểutóc,hìnhxămv.v…),cộngthêmnhữngđịnhkiếnxãhộiphổbiếnvềđồngtínhvốnquaylạitácđộnglênsựtươngtácgiữacônganvớitrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiới.Mộtthànhviêndânphònggiảithích:

Thìrorađấy.Contraicongáingồitâmsựbuổitốilàmộtlẽ.Nhưnggiờhaithằngcontraiômấp,rủrỉ,hônhítthế,chẳngphảitệnạnsao?

Nhìntừquanđiểmcủacôngannhưnhàchứctrách,nhữngtrẻemlangthangbịchàđạpnàycóđiềukiệnsốngkhókhănnênđượcxemlà“cónguycơ”vàcầnđược“thugom”lạiđểgiaochocáctrungtâmbảotrợxãhộicủanhànước,tạiđócácemsẽcónơiănchốnởvàđượccungcấpcácnhucầucơbản.Chungtôikhôngcóýđịnhbànluậnvềthựctếdiễnratạicáctrungtâmnày,nhưngmộtchínhsáchbaophủnhưvậyđemápdụngchotấtcảmọiđốitượngmàkhôngtínhđếnnhucầuđặcthùcủatrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớisẽkhôngcóhiệuquả.

Dịch vụ hỗ trợ xã hội

MộtsốemđượcphỏngvấncóvẻnắmkhárocácdịchvụvàđịachỉtrợgiuptrẻemđườngphốnhưcáccơsởtừthiệnCônggiáo,máiấmnhânđạovànhữngchươngtrìnhcủacác tổchứcphi chínhphủvà củanhànướchỗ trợđối tượngvôgia cưvàyếu thế.Thếnhưng,nghiên cứunàycho thấy rằngnhữngmáiấmđódườngnhưkhôngthuhutđượccácemnày,ngaycảkhicácemkhẩnthiếttìmchỗnghỉ.Cácemcóchungnỗisợbịnhữngngườiđiềuhànhmáiấmquảnthuc,bởihọthườngápđặtnộiquynghiêmngặttạicácmáiấm.Cácemengạiđờisốngxãhộicủa

| 57

mìnhsẽbịthuhẹpđángkể.MộtsốtrẻgiảithíchrằngcácemkhómàthấythoảimáikhitátuctạicácmáiấmdocácsơbênCônggiáođiềuhànhbởinhàthờcótháiđộphảnđốiđồngtính.

3.6. Nhận diện nhu cầu

Quyền trẻ em chưa được lắng nghe

Hầuhếtđốitượngtrẻemthamgianghiêncứunàyđềutỏraquanngạivềquyềncôngdânnóichungvàquyềntrẻemnóiriêngbịxâmhại.

Mộttrongnhữngquyềnmàcácemchorằngbị tướcmất làquyềnđượclắngnghe.Theocácem,docácemởđộtuổivịthànhniênnêncácbậcphụhuynhhiếmkhiđểtâmđếnsuynghĩcủacácem,màhayquykếtcácemchịuảnhhưởngtừinternetvàbạnbècùnglứa.Mộtsẹc-bitâmsự:

Ngườitaracáiquyềntrẻemđóthậtnhưngthựcsựlàtrẻemkhôngcóquyền.Vìlờimìnhnóiluônbịcoilàlờiconnít,tạivìngườilớncứnghĩlàhọđung.Họkhôngnghemìnhnói,mìnhsẽkhôngcócáiquyềngìhết.Chẳnghạnnhưtrườnghợpmàemvớingườiyêuemđó!Tạivìgiađìnhhọcứnghĩlàemcònconnít,bồngbột,suynghĩtrẻconnênlàhọkhôngnghelờiemnói.

Khiquyềnđượclắngnghekhôngđượctôntrọng,mâuthuẫnkhôngđượcgiảiquyếtvàcaotràodẫnđếnhànhđộngcácembỏnhàđibụi.Trongnhữnggiađìnhphụhuynhchấpnhậnbảndạnggiớicủaconmình,quyềnnàycủacácemcũngítnhiềuđượctôntrọnghơn.Mẹcủamộtemnữchuyểngiớinói:

Nghelàquyềntrẻem,nócócáiquyềncủanó, thànhramìnhkhôngcóđượccanthiệpvào.

Mộtngườimẹkhácchấpnhậnđứaconchuyểngiớicủamìnhchiasẻquanđiểm:

Theomìnhnghĩthìtrẻemcũngcóquyền,mìnhkhôngépconđược.Nóbảorằngmẹcũnglàmộtconngườithìconcũnglàmộtconngười,bâygiờconlớnrồithìconcũngcóquyềnquyếtđịnhcủacon.

58 |

Quyền được bình đẳng và thừa nhận

Bêncạnhquyềnđược lắngnghe,cácemcũngbày tỏmongmuốncóquyềnđượcsốngđungvớibảndạnggiớicủamình.Cácemđềuchorằngcácemmangsựkhácbiệtvềgiới từkhi sinhra,đólàmộtthứ“trờisinh”hoặc“cótrongmáu.”Cácemmuốnđượcsốngđungvới“thựctếhiểnnhiên”này.

PhảinóilàmơlàmChủTịchNướcđểđặtranhữngcáiưuáinhấtchogiớithứbađểhọcóquyềnlêntiếng,đượcưuái,đượchưởngnhữngcáimàhọđángcó.

Chỉcósốítphụhuynhủnghộquanđiểmnày.

Nócóquyềnđượclàmpê đê, ô môi.Tạicáimáunóphátsinhrarồithìnhiềukhinónghĩnóđượcquyềnchứ.

Mộtcánbộcôngancócáchnhìnkhác:

Theotôithìmìnhkhôngnênruồngbỏnhữngtrườnghợpnày,vìnólàbệnhcăncơ.Mànólàbệnhbẩmsinhrồithìmuốnmàchữakhỏiđểquayvềđunggiớitínhcủanóthìkhôngphảiđơngiản.

Khichấpnhậnđồngtínhlàmột“thựctếhiểnnhiên,”sĩquancảnhsátnàycũngchiasẻquanniệmphổbiếncoiđâylàmộtloạibệnh(iSEE,2010)cóthểkhỏiđược,nhưngrấtkhóchữa.Điềunàycho thấyvẫncònđóchặngđườngdàichođếnkhixãhộicôngnhậnđồngtính làmộtdạngthứctrongxuhướngtìnhdụccủaconngười.

Mộtquanngạikháclàquyềnđượclàmchalàmmẹcủanhữngngườiđồngtínhnam,đồngtínhnữvàchuyểngiới,theolờicủamộtbạnchuyểngiới:

TạisaobênnướcngoàigiớithứbacóthểđăngkýkếthônmàbênViệtNamlạichưađược?Giớithứbanàybịmấtđihaiquyềnlợi:quyềnlàmcha,vàquyềnlàmmẹ.Màtạisaophápluậtlạixemthường,khôngchođăngkýkếthôn.Emthấychưahàilòngđiềuđó.

Nghiêncứuđánhgiáchothấytháiđộvềquyềnđượclàmchalàmmẹhếtsứcđadạnggiữacácphânnhómbảndạnggiớikhác

| 59

nhau.Trongkhinhiềubạnchuyểngiớibằng lòngvớivẻngoàisinhhọchiện tại, những emkhácmongmuốn thựchiệnphẫuthuậtchuyểnđổigiớitính:

Mìnhmuốn sangTháiLan chuyểnđổi giới tính, lucđómìnhlàngườicongáihoàntoàn.

Tuynhiên,dùmuốnthayđổigiớitínhhaykhông,cácemđềucócùngướcvọng:

Ởvớimộtngườiđồnggiớirồicóthểđượcthìemsẽxinđứaconvàhaiđứalovớinhau.

Trongnhómđồngtínhnữ,cácembộclộmongmuốntìmđếnsựhỗtrợcủayhọcnhưphươngphápthụtinhtrongốngnghiệmđểđượclàmchalàmmẹ,thậmchímộtsốbạnchobiếtsẵnsàngchấpnhậnquanhệvớinamgiớiđểcóthai.Xoayquanhvấnđềkhảnăngsinhsản,chungtôinhậnthấycókhoảngchênhgiữasuynghĩcủatrẻemđồngtính,songtínhvàchuyểngiớivàquanniệmcủachamẹvàcộngđồng.Quatraođổivớicácđốitượnggiámhộ(gồmchamẹvàcôngan),chungtôithấycónhiềusuynghĩtiêucựcvềngườiđồngtính:nhưlàhọkhônglậpgiađình,khônggánhvácvaitròtiếpnốitruyềnthốnggiađìnhvàkhôngsinhcon.Theođó,hầuhếtnhữngngườigiámhộđềucoiđồngtínhlàmốinguyhạixãhội.Nhưlờimộtnhàhoạchđịnhchínhsách:

Nhữngcáiquanhệđồngtínhnhưvậykhônggiupduytrìgiốngnòi,cáiđấybảnthânnólàquanhệbấtbìnhthường.

Chính sách xã hội chưa đáp ứng

Quyềntrẻemnhằmđảmbảoantoànvàđápứngnhucầutốithiểuđượcnhànướccôngnhậnvàtrongtrườnghợpnhữngemđồngtính,song tínhvàchuyểngiới thamgianghiêncứuđánhgiá,nộidungnàyđượcthểhiệnquachínhsách“thugom.”Mộtcánbộnhànướcgiảithíchnhưsau:

Chứđểtụinósốnglangthangngoàiđườngphố,cáithứnhấtlàvệsinhnè,ănuốngnè,cácquyềnlợivàchếđộnókhôngcó.ThìSởLaođộng,ThươngbinhvàXãhộingườitamớitổchứcnhữngđợtthugomđưađi.Ngườitađưavềngườitaphânloạira,ngườitanuôidưỡngănhọc.

60 |

Tuynhiên,nhưnêutrên,cácbiệnphápcanthiệphỗtrợnàychưaquantâmđungmứcđếnsựkhácbiệtvềnhucầucủatrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớisovớinhữngtrẻemđườngphốkhác:quyềnđượcthểhiệnbảndạnggiớivàtìnhdụccủacácem.

Cách thức ứng đối

Hoảngloạntinhthầnvàthiếuthốnvậtchấtlàvấnđềchungtrong nhóm đồng tính, song tính và chuyển giới đường phố.Nhưngđiềunàydườngnhưvẫnkhôngngănđượccácembộcbạchtâmtưtìnhcảmvềbảnthânvàvềhoàncảnhcủamình.Mộtbạnchuyểngiớikhẳngđịnhmạnhmẽrằng:

Nếunhưkiếpsaucócholàmcongáihaycontraithìkhôngchuyển,vẫnlàmmộtđứapê đê bởivìmìnhthíchnhưvậy.Vìmộtngườicongáithìquáđỗibìnhthường,ngườipê đê thìmớicónhữngcáiđặcbiệthơn,tàigiỏihơnvàquálờiluônvìmanghaigiớitínhvừanamvừanữ.

Theocáchbạnchuyểngiớinàynhìnnhận,bảndạnggiớicủaemđượckiếntạomộtcáchkhácbiệtvớinhữngngườithóithườngđượckiến tạo lànamhoặcnữ.Mộtbạnchuyểngiớikháccũnghãnhdiệnkhẳngđịnhbảnthân:

Giốngnhưrangoàiđườngđãgọilàpê đêthìnóthíchnổibật hơn những người khác.Những người con gái bìnhthườngthìhọkhôngmuốnaiđểý.

Mộtbạnkháclạicoisựphânbiệtđốixửtừxãhộichínhlàsựcôngnhậnvềgiớitínhkhácbiệtcủamình:

Phươngchâmsốngcủaemlàngườitachửimìnhpê đê tứclàngườitaphảibiếtmìnhlàpê đê.

Mộtvàibạnthấyđượctiềmnăngkinhdoanhtừtháiđộhiếukỳcủaxãhộivềnhữngngườichuyểngiới:

Emchỉthíchmởquánnhậu.Emnghĩmấythằngthíchvôquánpê đênhậu,chọcpê đêcũngthấytếutếu.Nênemnghĩsẽbánđược.

| 61

Tháiđộtíchcựccủacácbạnchuyểngiớicóđượctừtrảinghiệmquansátcủacácemvềđờisốnghônnhâncủacáccặpdịtính.Mộtemchuyểngiớilýgiải:

Nếucuộcđờimìnhgiốngnhư làmộtngười congái thìsaunàymìnhlấychồngmàlấymộtngườichồngvũphu,đánhđậpnàykiathìcũngkhổ.Cònmộtngườiđànônglấyvợnhưngmàphảingườivợrấtlàhungdữ,khôngyêuthươngmìnhthìcũngchẳngvuivẻgì.Thếnênemnghĩdùgìemcũnghơnngườita,cũngkiếmđượcmộtngườiyêuthươngmình.

Ởđây,tínhchủđộngđóngvaitròquantrọngtrongcáchcánhântrẻđốimặtvớibảndạngphidịtínhcủamìnhđểtồntạitrongmộtxãhộivềcơbảnvẫnphânbiệtvàkỳthịngườiđồngtính.

Mong muốn hòa nhập xã hội

Trên phương diện thực tế, trẻ em đồng tính, song tính vàchuyểngiớimongđượchòanhậpvàoxãhộirộnglớnhơn.Điềunàychỉcóthểtrởthànhhiệnthựckhixãhộichấpnhậncácemvàkhôngphânbiệtđốixử.Mộtsẹc-bichobiết:

Vìnhữngngườinhưtụiemnóithậtđãgặpáplựcquálớnvớigiađìnhrồi,khibướcraxãhộithìnhữngngườiởxãhộinóichungíthọccũngkhôngchấpnhậnđượctụiem.Vìthếtụiemcảmthấybịcôlậpchỉchơichungvớimộtnhómtoànnhữngngườigiốngnhưtụiemthôi,khôngcóhòanhậpđược.Nếunhưcómộtlờikhuyên,mộtlờigửitớitấtcảmọingườithìemmuốnnóilàhãychấpnhậntụiemvànhìntụiemvớimộtánhmắtkhác.

Hầuhếtcácemđềumongcócơhộiđượcđàotạomộtnghềphùhợp.Bởi lẽcácbạntinrằngthôngquacôngviệccụthểcácbạncóthểkhẳngđịnhđượckhảnăngcủabảnthânvàtừđógópphầnlàmthayđổicácđịnhkiếncủaxãhộivềngườiđồngtính.

Cầnchotụiemcôngănviệclàmổnđịnh.Giốngnhưlàcómộtchỗchotụiemănngủrồilàmổnđịnhvậyđó.Đểthế

62 |

giớinàybiếtlàthếgiớithứbavẫnlàmộtconngười,cũngbiếtlàmănvàcũnggiỏinhưbiếtbaongười.

Cácemcũngmuốnđượckếtnốivàthamgiahoạtđộngxãhộicủacáctổchứcvàcộngđồngđồngtính,songtínhvàchuyểngiớikhácởViệtNamđểtraođổithôngtinvềquyềnpháplývànhữngvấnđềliênquanđếnsứckhỏe.

Từphíangườigiámhộ,mộtsốbàmẹbàytỏmongmuốntổchứccáchoạtđộngvìquyềnlợiconemđồngtính,songtínhvàchuyểngiớicủahọnhằmhỗtrợtinhthầnvàcungcấpthôngtinvềsứckhỏesinhsảnvàphòngchốngHIV.

Vềphíanhữngngườicótráchnhiệmgiữgìnanninhtrậttựchungnhưcônganvàdânphòngthấycầncómộtchínhsáchquyđịnhcụthểvềcáchthứctiếpcậnvàgiảiquyếtcácvụviệc liênquantrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiới.Theolờimộtcánbộcôngan:

Theotôithấyxãhộimìnhhiệnnaychưacócáichủtrươnggì với trườnghợpnày, nhưphải giải quyết trườnghợpđồngtínhlànhưthếnào.Chonêntheotôithìnhànướcmìnhcũngnêncómộtchínhsáchnàođóquyđịnhcụthểtráchnhiệmcủatừngcấp.Vìhiệnnayquảthựclàchungtôiđangbếtắc,khôngbiếtxửlýnhưthếnào.

Dưới quan điểm của những người làm công tác xã hội thìgiáodụccộngđồnghếtsứcquantrọng.MộtcánbộSởLaođộng,ThươngbinhvàXãhộiđềxuất:

Mìnhnghĩrằngcácnhàchuyênmônvànhàhoạchđịnhchínhsáchnêncónhữngchươngtrìnhtậphuấnchocộngđồng,chonhữngngườilàmviệctrướcđã.Sauđótiếptụclàmrộngraxãhội,làmsaochomọingườiýthứcđượcvấnđềđồngtính.

Trongkhiđó,cácnhàhoạchđịnhchínhsáchlạichorằngcầnnhìnnhậntầmvấnđềxemkhuynhhướngđồngtínhđãởmứcphổbiếnchưavàcóảnhhưởngnhưthếnàovềmặtxãhội.MộtquanchứcBộLaođộng,ThươngbinhvàXãhộilýgiải:

Nóphảitrởthànhhiệntượngxãhộirồithìmìnhmớicóluật ra điều chỉnh, riêng pháp luật ởViệtNamnếu cái

| 63

hànhviđóchưaxuấthiệntrongxãhộithìngườitacũngkhôngcóquyđịnhphápluậtđểđiềuchỉnhđược.

Roràngđểcó thểđánhgiáđượcxemkhuynhhướngđồngtínhđãtrởthànhhiệntượngxãhộiởViệtNamhaychưa,cácnhàlàmchínhsáchđòihỏicầncónhữngnghiêncứuquymôchuyênsâuvềchủđềnày.

64 |

4. BÀN LUẬN

NhữngnămgầnđâycùngvớichủtrươngxâydựngvàgiữgìnthànhphốHồChíMinh“vănminh—sạch—đẹp”đãcónhữngchiếndịchthugomtrẻemđườngphốvàđưacácemvàotrungtâmbảotrợxãhộicủanhànước.Cônganphốikếthợpcùnglựclượngdânphòngcấpphườngtậptrungraquângiámsátvàquảnlýngườivôgiacưđểđảmbảoantoàntrậttựxãhội.Bấtcứnhómngườinàotụtậpkhôngbáotrướcnơicôngcộngvàobanđêmđềucóthểbịcônganxéthỏigiấytờtùythân.Ngườinàokhôngtrìnhđượcchứngminhthưhợpphápđểcăncứnhậndạngđềucóthểbịđưavềđồncôngangầnnhất.Theotrìnhtựcủacơquananninhkhiđưavềphường,cánbộcôngansẽhỏicácthôngtinvềnhânthânđốitượngvànếulàtrẻvịthànhniênsẽtiếnhànhxácminhlýlịchtạiđịaphươngvàyêucầungườinhàlênbảolãnh.Đólànhữngtrìnhtựtheoquyđịnhcủaphápluật.

Tuynhiên,trênthựctếmốiquanhệgiữacônganvàtrẻđườngphố,đặcbiệttrẻđồngtính,songtínhvàchuyểngiớivôcùngphứctạp.Trẻđườngphốkhôngcònđượcngủtrênvỉahèhoặccôngviênvàomộtsốgiờnhấtđịnh;thayvàođó,emnàocókhảnăngthìthuê70.000-100.000đồng/mộtphòng/mộtđêmchohaihoặcbangườitạicácnhàtrọhoặcnhànghỉrẻtiền.Nhữngemkhôngcókhảnăngchitrảmứcnàythìtụtậpthànhnhómtừbađếnbốnngườiđilangthangvàcốgắngtránhcôngan.Mộtcáchkhác,cácemcóthểtớicácquáncàphêđêmgọimộtlyđồuốngvàcốgắngvừangồi vừangủ chốc lát. Tờmờ sáng, các emhòavàodòngngườidạysớmracôngviệntậpthểdụcvàkhimọingườitậpthểdụcnhữngmảnhđời langthangsẽtìmchiếcghếđánàođóđểchợpmắttrướckhimặttrờilêncao.Trẻđibụithườngcónhữngtrảinghiệmrấtkhácbiệtsovớinhómsốngcùnggiađình.Trẻemsốngcùnggiađìnhcóthểdựavàogiađìnhkhiốmđauhoặctrongnhữngkhinguykhốnkháctrongkhinhữngemđibụiphảitựlochomìnhhoặcgặpvôvànkhókhăn.Đánhgiánàychỉrarằngtrẻđibụithườngkhôngngủởmộtnơicốđịnh,điềukiệnsốngcủacácemhếtsứcbấpbênh,hầuhếtđềubỏhọcvàkhôngtiếpcậnđượccácdịchvụgiáodụchayytế.Xétdướikhíacạnhquyền,trẻđibụithiếucácquyềntốithiểuquyđịnhtrongLuậtBảovệ,Chăm

| 65

sóc vàGiáodục Trẻ emnăm 2004 củaViệtNam “quyềnđượcchămsóc,nuôidưỡngđểpháttriểnthểchất,trítuệ,tinhthầnvàđạođức;quyềnsốngchungvớichamẹ;quyềnđượcchămsócytếvàđượchọctập”(điều12-16).Trongkhiđó,cácnỗlựctừphíacáccơquanchứcnăng,nhằmthểhiệnđiềuquyđịnhtrongHiếnphápnướcCộnghòaXãhộiChủnghĩaViệtNamrằng“nhànước,xãhội,giađìnhvàcôngdâncótráchnhiệmbảovệ,chămsócbàmẹvàtrẻem”(điều40)roràngchưacânnhắcđếnnhữngđặcthùtâmlýxãhộicủanhómtrẻđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiới.Vôhìnhchung,độngtháicanthiệpnhằmhỗtrợquahìnhthức‘thugom’lạiđẩynhómtrẻnàyvàocácnguycơdễbịlạmdụngvàbạohànhhơn,nhưbáocáonàyđãchỉra.

Bấtchấpnhữngkhókhănvàthiếuthốncủacuộcsốnglangthang trên thành phố lớn, hầu hết trẻ đồng tính, song tính vàchuyểngiớiđềuchorằngđâylàcáigiáphảitrả—mộtkhichấpnhận “đi bụi” để sống thật với bản dạng giới và tình dục củamình.Đây ro ràng làkhoảng chênhgiữa sự can thiệp củanhànướcvànhucầucủatrẻđồngtính,songtínhvàchuyểngiới,quađóchungtacóthểhiểuđượcvìsaohầuhếttrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiđềusợcônganbởicácemlongạibịđưavàocáctrungtâmbảotrợhoặctệhơn,trungtâmgiáodưỡngcủaNhànước.Tuynhiênvẫntồntạiquanđiểmxãhộichorằngđồngtính(đặcbiệtlàngườichuyểngiớivàđồngtínhnam)ítnhiềugắnvớimạidâmvàtheoquyđịnhcủanhànướcthìcáchoạtđộngmuadâmchịuxửphạthànhchính.Vẻbềngoàikhubiệtcủatrẻcũngthườngbịcánbộcôngancoilà“ănchơi”,“đuađòi”,“khôngcógiáodục”,“duđãng”v.v...Việcđăngtảigầnđâycácvụánhìnhsự liênquanngườiđồngtínhchẳnggiupíchgìquátrìnhvậnđộngchínhsáchchongườiđồngtính,songtínhvàchuyểngiới(iSEE2011).

Tìmhiểutrảinghiệmbịphânbiệtđốixửcủatrẻemđồngtính,songtínhvàchuyểngiớitrongmốitươngtácvớimôitrườngxãhội(đặcbiệtlàhàngxómvàtrườnghọc)chothấynguyênnhâncốtloikhiếncácembỏnhàvàchọnconđườngđibụinằmởcấpđộgiađình—khoảngcáchthếhệvàsựgiaotácvănhóa.Trongkhihầuhếttrẻemđồngtính,songtínhvàchuyểngiớichọnđibụiđể“sốngthậtvớimình,”cảnhhuốngrờinhàlạivôcùngđadạng.

66 |

Chínhsựđadạngnàykhiếntrảinghiệm“đibụi”củacánhâncácemđượmmàusắckhácnhau.Độngcơkhiếncácembỏnhàdocả“buồnmình”và“buồnngười”.Nhữngnămđầulứatuổivịthànhniên,cánhântrẻdầnhiểuravàcóxuhướngchấpnhậnnhữngxuccảmgiớitínhvàtìnhdụcđồngtínhcủamình.Nếuviệchélộrơivàothờiđiểmnày,trẻđồngtính,songtínhvàchuyểngiớicóthểvấpphảisựphảnứnggaygắttừgiađìnhvàcộngđồng.Phântíchtừgócđộcôngnhậnquyềncủangườiđồngtính,songtínhvàchuyểngiới, sựphảnđốicủachamẹvàcộngđồngđốivớitrẻđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiđượcđềcậptrongbáocáonàyđãđingượclạitinhthầnthểhiệntrongnộidungHiếnphápnướcCộnghòaXãhộiChủnghĩaViệtNamrằng“mọicôngdâncóquyềnbấtkhảxâmphạmvềthânthể,đượcphápluậtbảohộvề tínhmạng, sứckhoẻ,danhdựvànhânphẩmvànghiêmcấmmọihìnhthứctruybức,nhụchình,xucphạmdanhdự,nhânphẩmcủacôngdân”(điều71).Thêmnữa,trẻemcó“quyềnđượctôntrọng,bảovệtínhmạng,thânthể,nhânphẩmvàdanhdự”nhưquyđịnhtrongLuậtBảovệ,ChămsócvàGiáodụcTrẻemnăm2004(điều14).Thamchiếurộnghơnvớicácdiễnngônnhânquyềnquốctế,nhữngtrẻđồngtính,songtínhvàchuyểngiớinàyphảihứngchịubạohànhvàphânbiệtđốixửchỉbởivìxuhướngtìnhdụcvàbảndạnggiớicủacácem.

Nhìnchung,nhữngngườigiámhộthườngcoiquyềnlàmchamẹ và những quyền khác của người đồng tính là đi ngược lạitruyềnthốnggiađìnhvàlợiíchcộngđồng.Vìrằngnhữngngườigiámhộthườngcoitrọngbổnphậngiađìnhvàsựbềnổnxãhộinênxemđồngtínhlàhànhvichỉnhằmlợi íchbảnthân.TrongbốicảnhchuyểnđổiởViệtNamvàtrêncácdiễnngônchínhthức,ngườitathườngcoiđồngtínhnhưlà“tácđộngtiêucực”của“chủnghĩacánhân”dunhậptừphươngTây.Trongkhuônkhổnghiêncứuđánhgiá, chung tôichưacócơhộixemxétkhíacạnhnày.Thếnhưng,chungtôimuốnchỉrarằngnhânquyềnnóichungvàquyềncủatrẻemđồngtínhcónhiềucáchbiểuhiệnkhácnhauvàcấpđộbiểuhiệnlạithườngphảiđiềuđìnhquathươngthỏa,vốnchẳngmấydễdàngvớicácnhómxãhộikhácvàchínhquyền.

Cầnlưuýrằnghầuhếttrẻđồngtínhnữ,chuyểngiớivàsongtínhthamgianghiêncứunàychorằngnhómđồngtínhnamcó

| 67

vịthếcaohơnnhómpê đê, vànhómđồngtínhnamthườngthuộcdiệncóthunhập,caocấpv.v...Tuysốlượngđồngtínhnamthamgianghiêncứunàycònhạnchế,cácbạnthườngcóvẻkháhơn,làm các nghề nhưdiễn viên chuyênnghiệp hoặc nhà sản xuấtphim.Quanniệmchungchorằngđồngtínhnamvềmặtsinhhọcvẫnlànamthếnênhọ“mạnhhơn”—cònpê đê thểhiệnmộtđặctínhphatrộn—tâmhồn“nữ”trongmộtcơthể“nam”vìvậyyếuhơn.Quanđiểmcoiđồngtínhnamcóvịthếcaohơnngườinữchuyểngiớiphảnánhcácđịnhkiếnvănhóa-xãhộivềtínhnamvàtínhnữkhiphânloạibảndạnggiớivàxuhướngtìnhdụctrongbốicảnhViệtNamđặcthù.Dogiớihạndunglượng,chungtôisẽkhôngđivàothảoluậncácphạmtrùvềhammuốnvàtìnhyêuđồnggiớiđượcdunhậptừphươngTâyvàoViệtNamquanhữngthờikỳkhácnhau(dướichếđộcaitrịcủathựcdânPhápthếkỷ19vàthờikỳĐổi Mớigiữathậpniên80)nhưlàmộtnhântốđệmchotháiđộbàixíchđồngtínhtronglịchsửxãhộiViệtNam.

68 |

5. LỜI KẾT

Trongmục này, chung tôi sẽ tóm tắtmột số phát hiện củanghiên cứu đánh giá thực trạng trẻ em đường phố đồng tính,songtínhvàchuyểngiới.

Xétởcấpđộthựctiễn,nghiêncứuđánhgiáchỉrađặcthùcủanhómtrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớicóthểđượcđánhgiáởbacấpđộ:a)hoàncảnhđibụi;b)trảinghiệmcuộcsốngđườngphố;c)nhữngtươngtácgiữatrảinghiệmcuộcsốngđườngphốvànhữngtrảinghiệmvềxuhướngtìnhdụcvàbảndạnggiới.

Vềcáccảnhhuốngquanhquátrình“đibụi,”hầuhếttrẻemchọngiảiphápthaythếnàydomâuthuẫngiađìnhhoặcáplựctâmlýcủabảnthân.Quantrọnghơn,báocáonàychỉramốiliênhệgiữahoàncảnhđibụivớibảndạnggiớivàxuhướngtìnhdụccủatrẻemđồngtính,songtínhvàchuyểngiới.Theođó,quyếtđịnh“đibụi”thườngxuấthiệntạithờiđiểmcácemnhậnraxuhướngtìnhdụcvàbảndạnggiớicủamình,nhấtlàkhiviệchélộgặpphải tháiđộphảnứngmạnhmẽtừgiađìnhvàcộngđồngxungquanh.Sựphảnđốicủachamẹvềđồngtínhcộngthêmmốibấthòa tronggiađình thườngdẫn tớiphânbiệtđốixửvàbạohànhcảvềthểchấtlẫntinhthầnngaytrongnhà.Ởcấpđộcộngđồng,địnhkiếntừhàngxóm,giáoviênvàbạnbècùngvớiđólàsựkỳthịcànglàmtăngsứcéplêncácem,gâynênáplựctâmlýkhóbềchịunổi.

Chungtôicũnggặpnhữngtrườnghợpmặcdùchamẹkhônghềphảnđốixuhướngtìnhdụcđồngtínhcủacácem,nhưngtrẻvẫn“đibụi”vàchuyểnlênthànhphốHồChíMinhvìnhữnglýdocánhân.Quyếtđịnh“đibụi”củacácemphầnnàođượcthôithucbởimongmuốnthoátkhỏicuộcsốngphẳnglặngvùngnôngthônhoặcthịtrấnnhỏđểgianhậpmạnglướiđồngtính,songtínhvàchuyểngiớinơithànhphốlớn.

Cộngđồngđồng tính, song tínhvà chuyểngiới cóýnghĩacũngnhưtácđộngrấtlớnđếnsuynghĩ,hànhvivàlốisốngcủatrẻ,đặcbiệtlànhómchuyểngiới.Tínhđoànkết,đồngcamcộng

| 69

khổthểhiệnrấtrotrongcộngđồng,lànguồnnângđỡtinhthần,vậtchấtchonhữngtrẻquyếtđịnhrờigiađình.Đâycũnglàcộngđồngduynhấtgiupcácemkhẳngđịnhxuhướngtìnhdục,sốngthậtvớibảnthânmìnhvàtìmđượcsựtôntrọngcủacácbạnđồnglứa.Dođómộtmáitrườngđểtrungụtrongchínhsách“thugom”khôngthểthaythếýnghĩamàcộngđồngđangsốngtrênđườngphốmanglạichocácem.

Tuynhiên, cộngđồng trẻ emđườngphốnói chung cóđặcđiểmlàkhálỏnglẻovàkhóđịnhhìnhdosựdichuyểncủacáccánhântheođiềukiệnsống.Vìvậycácemcũngphảiđốimặtvớicácnguycơxâmhạitìnhdục,bịlừagạtvàlôikéovàocáchànhviphạmpháp.Sốngtrongmộtcộngđồngtươngđốikhépkín,táchbiệtvớibênngoàivàvớicáckinhnghiệmnonnớt,rấtnhiềuemsửdụngcácchấtkíchthíchhoặclàmhạibảnthân(rạchtay,tựtử)khiđốimặtvớinhữngxungđột,khủnghoảngxảyratrongcuộcsốnghàngngày.Đâylànhómtrẻdễbịtổnthươngvàgặpnhiềurủironhấttrongnhómtrẻemlangthang.

Cácnhómtrẻđườngphốlàđồngtính,songtínhvàchuyểngiớigồmnhiềunhómnhỏcóbảndạngtìnhdụckhácnhauvớinhữnghoàncảnhsốngđườngphốkhácnhaudođónhữngrủiromanglạichocácemcũngđặcthùtheocácnhómngoàinhữngkhókhănchungcủacuộcsốngđườngphố.

Nhómnữchuyểngiớihiệnsốngvớigiađìnhnênkhônggặpphảicáckhókhăntrongnhucầusốnghàngngàynhưănuống,chỗngủ.Dogiađìnhkhôngchấpnhậnxuhướngtìnhdục,cácemphảitìmđếncộngđồngriêngcủamìnhvàdầndầntáchkhỏicuộcsốnggiađình,dànhnhiều thờigianhơnchocuộc sốngđườngphố.Cácemthườngchịunhiềukỳthịvàphânbiệtđốixửdothểhiệngiớibênngoàikhácvớigiớitínhsinhhọc,đặcbiệttrongtiếpcậnviệclàmvìvậytrẻkhócókhảnăngđảmbảocuộcsốngđộclậpsaunày.

Nhómnamđồngtínhvàsongtínhkiếmsốngbằngmạidâmthườngdohoàncảnhgiađìnhkhókhăn,đasốvẫncómốiliênlạctìnhcảmvớigiađình,thườngthuênhàtrọtheotháng,cuộcsốngcótổchức,kếhoạchhơncácnhómkhác.Tuynhiên,cácemthườngsốngvớibạntìnhhoặccóquanhệ trongmộtnhómrất

70 |

nhỏnênítcósựtươngtrợcủabạnkhithunhậpkhôngổnđịnh,rấtnhiềuemphảichịuđói.

Đasốnhómsốnglangthang,khôngcócôngănviệclàmổnđịnh,dichuyểnnhiềulàcácemđồngtính,songtínhnữ.Cácemthườngxuyênphảiđốiphóvớinhữngvấnđềnảysinhtrongcuộcsống hàng ngày.Với trẻ emđi bụi, cuộc sống trên đườngphốhoặctrongcôngviênchấtchứakhókhăn:ănuốngthấtthườngvàthườngxuyênđổichỗngủ,thiếudịchvụsứckhỏe,nguycơthườngxuyênbịbạohànhvàlạmdụctìnhdục,đốimặtvớinguycơHIVvàcácbệnh tậtkhác.Mứcđộphổbiếncủahiện tượnglạmdụng và xâmhại tình dục tùy thuộc từng nhóm trẻ đồngtính,songtínhvàchuyểngiới,vídụnhiềuđồngtínhnữhaybịlạmdụnghoặcxâmhại tìnhdụcbởi lẽnamgiới“thường”haytìmkiếm“cảmgiáclạ”vớiniềmtinrằngtrẻđồngtínhnữ“cònnguyênvẹn”hoặc“ítđượcdùng.”Trẻchuyểngiớidễbịsàmsỡbởivẻbềngoàikhácbiệtcủacácem.

Mộtpháthiệnquantrọnglànhómtrẻđồngtínhnữcóbiểuhiện giới bênngoài giốngnamgiới, nhưnhóm bi, sẹc-bi vànữchuyểngiớithườngbịcônganvàdânphòngphânbiệtđốixử.Họcoicácemlànhómcónguycơhoặcđốitượngtìnhnghi.Điềunàyphầnnàodovẻbềngoài“khubiệt”củacácemthểhiệnquacáchtrẻănmặc,kiểutóc,điệubộv.v...Trongmắtnhàchứctráchđịaphương,cácemlàđốitượng“bịtìnhnghi,”dễcókhảnăngphạmtộimạidâm,trộmcắphaylừađảo.

Không có giấy tờ tùy thân là vướng mắc chủ yếu của trẻđườngphốkhigặpcôngan,nhưngvớicácemđồngtính,songtínhvàchuyểngiới,đâycũnglàmộtcáchtựbảovệ.Mộtsốemchorằngkhôngmangtheochứngminhthưthìsẽbớtnguycơbịmấtcắphoặcbịcôngantịchthugiấytờ.Cácemngạiphảixincấplạichứngminhthưdonhữngvướngmắcsẽphảigiảitrìnhvềgiớitính“sinhhọc”củamìnhhoặckhôngmuốnlộthôngtinvềgiađìnhdosợcôngansẽliênhệvềnhàvàkhiếncuộcsốngcủacácemcàngtrởnênbấpbênhhơn.

Cầnnói thêmrằngvẻngoàikhubiệtbộc lộnhưcácemnữchuyểngiới,bi vàsẹc-bi rấthaygâykhóchịuhoặctạotháiđộghétramặttừnhữngngườithườngtrongmộtxãhộimàxuhướngdị

| 71

tínhthốngtrị.Điềunàykhôngchỉgiacốnhữngđịnhkiếnvốnănsâubámrễtrongxãhộimàcòncảntrởthànhviêntừnhữngnhómnàytiếpcậnthịtrườngviệclàmvàđượcđảmbảocácdịchvụytếvàxãhộicơbản.Trongbáocáođánhgiánày,nhiềutrẻđồngtínhnữvàchuyểngiớicuốicùngđànhphảibánthânđểtồntại.

Báocáođánhgiácũngnhấnmạnhtrảinghiệm“đibụi”ảnhhưởngrasaođếnviệcpháttriểnxuhướngtìnhdụcvàkhẳngđịnhbảndạnggiớivớinhiềutrẻđồngtính,songtínhvàchuyểngiới.Vớicácem,đibụilàgiảiphápduynhấtnhằmthoátkhỏisứcépgiađìnhvàkỳthịtừxãhộiđể“đượclàchínhmình.”Vớinhữngemsốngởcácthịtrấnnhỏhoặcvùngnôngthôn,thànhphốHồChíMinhcùngvẻtươngđối‘thoáng’nhưthỏinamchâmcósứchutkhócưỡnglại.Đặtchânlênđôthịlớnnhưvậyquảthựckhiếncácemthấynhưđượcgiảiphóng.Tạiđây,cácemđượchòanhậpmạnglướirộnglớnnhữngngườiđồngtính,songtínhvàchuyểngiớivàtiếpcậnnguồnthôngtinđadạngvềcáchgọitênvànhậndiệncácđặcthùgiớicủatrẻ,vớihyvọngvềsựkhởiđầumới“tựdo”nhưngcũngđầynguycơphíatrước.

Nghiên cứuđánhgiá cũng cho thấy các chiều cạnh thu vịtrongquanniệmvàtháiđộtừchínhcácbậcphụhuynhvànhữngngườigiámhộxãhộikhác.Vớinhữngbậcchamẹkhôngchấpnhậnxuhướng tìnhdụcđồnggiới,họcoiđó làhànhvi“biếnthái”hoặcmột“cănbệnh”cầnloạibỏ.Ngaycảvớimộtsốítcácbậcphụhuynhphầnnàochấpnhậnbảndạnggiớicủaconem,họ thường coi khuynhhướng tìnhdụcnày là sựngộnhậnvàluônmongmỏimộtngàynàođóconemhọsẽthayđổivà“trởlạibìnhthường.”Chínhthếnênphảnứngcủagiađìnhtrướcxuhướngđồngtínhcủaconemhọcótácđộnghếtsứcđángkểđếntâmsinhlýcácem.

Niềmtinphổbiếnởnhữngngườigiámhộchorằngcácthựchànhđồng tính làđiềukhôngmongmuốnbởi sẽ ảnhhưởngtiêucựcđếnsựkếtụcgiađìnhhạtnhânvàsựbìnhổndânsốquốcgianói chung.Khibànvề“quyền,” cácđối tượng thamgiagồmcảngườigiámhộđềuchobiếthọýthứcrovềquyềntrẻembaohàmquyềnđượcđưaraýkiếnvàthểhiệnbảndạnggiới.Nhưngtrênthựctế,trẻđồngtính,songtínhvàchuyểngiới

72 |

thườngởvàovịthếthuathiệtkhithươngthỏavớicácnhóm/cánhânxãhộikhác.Tronggiađình,cácemcảmthấyđènénvìchamẹphảnđốibảndạnggiớivàxuhướngtìnhdụccủamình,màkhônghềcócơhộilêntiếng.Tạicộngđồngxungquanh,cácemthườngphảichịusựchâmbiếmvàkỳthịtừhàngxómvàbạnhọc.Khimọiviệctrởnênquásứcchịuđựng,cácembuộcphảirờixasựbảobọc,chởchecủagiađìnhđểđổilấycáiquyềnđược sốngđungvớibảndạnggiớivàbảndạng tìnhdục củamình,đưacácemđếnquyếtđịnh“đibụi.”Thếnhưng,giữanơithịthành,cácemlạiphảiđốidiệnnhữnghiệnthựcmớivàphảitựthíchứngđểsốngtheođungkhaokhátcủabảnthân.Chínhtạinơinày,mộtlầnnữacácemlạiphảihứngchịutháiđộkỳthịvàphânbiệtđốixử,cũngnhưkhôngtiếpcậnđượccácdịchvụxãhộivàytế.

Nhìntừgócđộlýthuyết,nghiêncứuđánhgiánàyđónggópvàochủđềnghiêncứuđồngtính,songtínhvàchuyểngiớivàcộngđồngđườngphốtrongnghiêncứuđôthị.

Đángchuýrằngcộngđồngđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiởViệtNamnóichungvàtrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvà chuyểngiới nói riêng chia sẻ thứngônngữquốc tế vềcáchgọitênvàthểhiệnđặcđiểmbảndạnggiớivàxuhướngtìnhdục.Vídụ,cácemđãsángtạoraphiênbảntiếngViệtchocáctừlóngtiếngAnhđểgọiđồngtínhnam,đồngtínhnữ,songtínhvàchuyểngiới.Cùngvớinhữngnéttươngđồngđó,cácđốitượngtrẻđườngphốthamgianghiêncứunàycũngbộclộnhữngsắctháivôcùngđadạngvàphứctạptrongviệcđịnhhình,nhìnnhậnvàđặcbiệtlàhoánchuyểncácxuhướngtìnhdụcđồngtính,vốnkhôngthểtáchrờikhỏicácýniệmvănhóaxoayquanhtínhnam,tínhnữvàmốiquanhệgiớihếtsứcđặcthùcủaViệtNam.

Mộtđónggópquantrọngkháccủađánhgiánàylàmanglạicáchnhìnmớivàuyểnchuyểnvềkháiniệm“đibụi”trongbốicảnhxãhội-chínhtrịhiệnnayởViệtNam.Trongkhicácchủtrươngthugomphầnnàogiảmthiểutìnhtrạngngủđêmtạicácnơicôngcộng,chínhsáchnàylạigiántiếptạoranhữngtìnhhuốngnguycơkhácchosựantoàncánhâncủatrẻemđườngphố,nhấtlàtrẻemđồngtính,songtínhvàchuyểngiới.

| 73

Điềuhếtsứcđángnóilà,trẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớitỏrakhákiêncường,mặcchonhữngđènénvàáplựctừgiađìnhhvàxãhội.Khôngtrởthànhnhữngnạnnhânđángthươngvàthụđộng,tráilạicácemthểhiệntínhchủđộngxuyênsuốtcác lựachọn,khẳngđịnhbảndạnggiớivà/hoặcxuhướngtìnhdụccủamình,cũngnhưđịnhhìnhmốiquanhệxãhộicủacácemgiữamôitrườngthànhphốđầybiếnđộng,đôikhinguyhiểm.Sựtựtinvàbềnchíchínhlàyếutốnộilựcgiupcácemvớitưcáchlànhữngngườiđồngtínhcóthểtồntạitrongmộtxãhộibài(xích)đồngtính.

74 |

6. KIẾN NGHỊ

Dựa trên kinh nghiệm tiếp xuc vớimột số trẻ em đườngphốtựnhậnmìnhlàđồngtính,songtínhvàchuyểngiớitrongnghiêncứuđánhgiánày,chungtôixinđềxuấtmộtsốchươngtrìnhcanthiệpthiếtthựcchoviệcthucđẩyvàbảovệquyềnlợicủatrẻemđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiởViệtNamnhưsau:

• Nâng cao kỹ năng và hỗ trợ cộng đồng trẻ em đường phố đồng tính, song tính và chuyển giới: Giup thiếtlậpmốiquanhệgắnkếttrongcộngđồngtrẻđườngphốđồngtính,songtínhvàchuyểngiới;tậphuấnchocácemkhôngchỉnhằmnângcaonhậnthứcchobản thâncácemmàcònvớimụcđíchcácemsẽlàhạtnhântruyềnlạikiếnthứcchocộngđồng;cungcấpthôngtinvềcáchỗtrợđểđảmbảoquyềntrongcuộcsốngcủacácem.

• Giảm nguy cơ sống lang thang: Tănghoạtđộngtruyềnthôngchocộngđồngđồngtính,songtínhvàchuyểngiớiđểcácemcóthểtiếpcậnthôngtinvàđượchỗtrợkhicầnthiết;tănghoạtđộngtruyềnthôngđểgiađình,trườnghọchiểuđungvềđồngtính,songtínhvàchuyểngiới;nghiêncứucácdịchvụtưvấnchogiađìnhđểcácemtiếptụcởvớigiađìnhhoặcquaytrởvềgiađình.

• Xác định một số hỗ trợ xã hội ưu tiên: Thiếtlậpmạnglướihỗtrợtâmlývàgiảiquyếtkhủnghoảng;lựachọnhạtnhâncủacộngđồnglàmtuyếntưvấnđầutiênvàkếtnốitớicácdịchvụhỗtrợchuyênsâu.

• Xây dựng môi trường thừa nhận các nhóm thiểu số: Nângcaokiếnthứcxãhộivềvấnđềđồngtính,đặcbiệtở cácmôi trường gia đình, trường học, nơi làm việc;tăngcườnghoạtđộngtruyềnthông,vậnđộngvềquyềnngườiđồngtính,songtínhvàchuyểngiới;nângcaokiếnthứcvềquyềnvàđadạngtìnhdụcchocácbênthựcthichínhsáchliênquanđếntrẻemđườngphố.

| 75

TÀI LIỆU TRÍCH DẪN

An Activist Guide to the Yogyakarta Principles.2010.Truycập7/1/2012tại:http://ypinaction.org/content/activists_guide.

Blanc,Marie-Eve.2005.SocialConstructionofMaleHomosexualityin Vietnam. Some keys to Understanding and implications forHIV Prevention Strategy. International Social Science Journal 57(186),661-673.

Bilodeau, Brent &. Kristen A. Renn. 2005. Analysis of LGBTIdentityDevelopmentModelsandImplicationsforPractice.New Directions for Student Services111,25-39.

Colby,Donn.2003.HIVKnowledgeandRiskFactorsamongMenWhoHaveSexWithMeninHoChiMinhCity.Journal of Acquired Immune Defiency Syndromes32(1),80-85.

Colby,Donn,etal.2004.MenWhoHaveSexWithSex:AReview.AIDS Education and Prevention16(1),45-54.

Colby,Donnetal.2008.DownontheFarm:HomosexualBehavior,HIVriskandHIVprevalenceinruralcommunitiesinKhanhHoaprovince,Vietnam.Sex Transm Infect,84(6):439-43.

HiếnphápnướcCộnghoàXãhộiChủnghĩaViệtNamNăm1992.

DinhThai Son. 2007.Commodification of Pleasure:A Study ofMale Migrant Sex Worker in Hanoi, Vietnam. Master’s thesis.Thailand:MahidolUniversity.

Ghosh,Shuvo.2010.‘GenderIdentityandItsFormation.’InSafe Zone Training Package 2010.NorthDakotaStateUniversity.Truycập 5/4/2012 tại http://www.fs.fed.us/cr/Safe_Zone_Training_PacketUpdated.pdf.

Heiman,ElliottM.&CaoLeVan.1975.Transexualism in Vietnam. ArchivesofSexualBehaviors,Vol.4(1),89-95.

InstituteforStudiesofSociety,EconomyandEnvironment(iSEE).2010.Quan hệ với cha mẹ: Sống trong một xã hội dị tính. Nghiên cưu những người nữ yêu nữ.Hànội:NXBThếGiới.

76 |

InstituteforStudiesofSociety,EconomyandEnvironment(iSEE).2011.Portrayal of homosexuality in Vietnamese Press.Hanoi:TheGioiPublishers.

KhuấtThuHồng.2005.Men who have sex with men in Hanoi: Social profile and sexual health issues.ISDS:ThePOLICYProject.

LawonChildProtection,CareandEducation.2004.

Le Quang Nguyen. 2010. Listening to Young people: Male Street Youth Who Sell Sex in HCM.HCM:SavetheChildreninVietnam.

Malley,Effie,MarcPosner,andLloydPotter.2008.Suicide risk and prevention for lesbian, gay, bisexual, and transgender youth. Newton,MA:EducationDevelopmentCenter,Inc.Truycập5/4/2012tại:http://www.sprc.org/library/SPRC_LGBT_Youth.pdf.

Ngo Duc Anh et al. 2009. Male Homosexual Identities,RelationshipsandPracticesAmongYoungMenWhoHaveSexWithMen.AIDSEducPrev.21(3):251-265.

SoutheastAsiasinceearlymoderntimes.Current Anthropology 47(2):309-340.

Rydstrom,Helle.2003.Embodying Morality: Growing Up in Rural Northern Vietnam.Hawai’i:UniversityofHawai’IPress.

Sarraf,Macarena.2010.MenWhoHaveSexWithMen:TheAbsentDriverofTheHIV/AIDSEpidemicinVietnam.15Geo. Public Pol’y Rev.25.

UNICEF.2010.Báo cáo phân tích tình hình trẻ em tại Việt Nam.Truycập6/1/2012tại:http://www.un.org.vn/images/stories/pub_trans/SITAN_2010_vn.pdf.

UNFPA.ViệnNghiêncứuPháttriểnXãhội.2011.Nghiêncứuvềgiới,namtínhvàsựưathíchcontraiởViệtNam.

VuNgocBao,etal.2008.MaleSexualityinVietnam:TheCaseofMale-to-MaleSex.Vol.5(1),83-88.

Wilchins,RikiA.2002.“QueererBodies.”InJ.Nestle,C.Howell,andR.A.Wilchins(eds.), Genderqueer: Voices from Beyond the Sexual Binary. LosAngeles:Alyson.

| 77

Trẻ em đường phố đồng tính, song tính và chuyển giớitại thành phố Hồ Chí Minh

CÔNG TY TNHH MỘT THÀNH VIÊNNHÀ XUẤT BẢN THẾ GIỚI

Trụ sở chính:46TrầnHưngĐạo,HoànKiếm,HàNội,Tel:0084.4.38253841–Fax:0084.4.38269578Chi nhánh: Số7NguyễnThịMinhKhai,Quận1,TPHồChíMinh,Tel:0084.8.38220102Email:[email protected]:www.thegioipublishers.com.vn

Chịutráchnhiệmxuấtbản:TRẦN ĐOÀN LÂM

Biên tập: ĐôngVĩnhSửa bản in: PhươngThảoTrình bày:TuấnQuỳnhBìa: HùngViệt

In000bản,khổ15,5x23cmtạiTrungtâmChếbảnvàIn–CôngtyTHHNMTVNhàxuấtbảnThếGiới.GiấyxácnhậnĐKKHXBsố:000-2013/CXB/00-00/ThG.Quyếtđịnhxuấtbảnsố:000/QĐ-ThGcấpngày00tháng00năm2013.InxongvànộplưuchiểuQuýIVnăm2013.

trẻ em đường phố đồng tính, song tính và chuyển...

Documents