transformacja polskiej gospodarki na tle innych krajów regionu
DESCRIPTION
Transformacja polskiej gospodarki na tle innych krajów regionu. Leszek Balcerowicz, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 3.10.2008 r. Plan prezentacji. Warunki początkowe Dłuższa retrospekcja: 1989-2007 Krótsza retrospekcja: 2000-2007 Kryzys finansowy a kraje Europy Środkowo-Wschodniej - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Transformacja polskiej gospodarki na tle innych krajów regionu
Leszek Balcerowicz, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
3.10.2008 r.
1
Plan prezentacji
1. Warunki początkowe2. Dłuższa retrospekcja: 1989-20073. Krótsza retrospekcja: 2000-20074. Kryzys finansowy a kraje Europy Środkowo-
Wschodniej5. Perspektywy:
co jeszcze należy zrobić?
2
1.Warunki początkowe
3
A. Szczególnie rozwinięty system nakazów i zakazów:
• prywatna przedsiębiorczość była zakazana, co wraz z przeprowadzoną w początkowych latach nacjonalizacją doprowadziło do monopolu sektora państwowego;
• przedsiębiorstwa państwowe podlegały centralnemu planowaniu, które dotyczyło produkcji, reglamentacji środków produkcji i walut obcych, cen i handlu zagranicznego;
• zakres aktywów finansowych dostępnych dla przedsiębiorstw i ludności był skrajnie ograniczony, ponieważ rynkowy system finansowy nie mógł istnieć obok centralnego planowania;
• tworzenie i funkcjonowanie wszelkich pozagospodarczych organizacji było poddane ostrej kontroli, tj. społeczeństwo obywatelskie było tłumione, a polityczna opozycja - zakazana;
• podróże zagraniczne były ograniczone;
• media podlegały cenzurze, bezpośredniej kontroli partii i polityce personalnej - mass media w znacznym stopniu były instrumentem socjalistycznej propagandy.
CCharakterystyka socjalistycznego systemu instytucjonalnego
4
B. Szczególnie rozwinięty system nakazów i zakazów współistniał z przerośniętym socjalistycznym państwem dobrobytu obejmującym:
• relatywnie wysokie transfery (edukacja, zdrowie, zasiłki socjalne);
• ochronę socjalną zapewnioną przez przedsiębiorstwa państwowe;
• ceny żywności, energii i mieszkań sztucznie podtrzymywane na niskim poziomie;
• zabezpieczenia społeczne typowe dla gospodarek rynkowych nie istniały, ponieważ zapotrzebowanie na nie było zredukowane poprzez ograniczenie możliwości i zagrożeń jednostek.
C. Państwo socjalistyczne było wypaczone w dziedzinie tzw. dóbr publicznych:
• wydatki na obronę były nadmierne i wynikały z imperialnych aspiracji b. ZSRR;
• zwalczanie pospolitych przestępstw było stosunkowo skuteczne, ale kosztem praktyk typowych dla państwa policyjnego;
• system prawny i wymiar sprawiedliwości uznawały prywatną działalność gospodarczą oraz niezależną aktywność społeczną i polityczną za przestępstwo i były zasadniczo sprzeczne z systemem prawnym i wymiarem sprawiedliwości, jakie są potrzebne dla gospodarki rynkowej i społeczeństwa obywatelskiego.
5
PKB per-capita (w dolarach międzynarodowych z 1990) w 1950 i 1990:
Polska vs. Hiszpania Węgry vs. Austria
12210
2447
5115
23972000
6000
10000
14000
1950 1990Poland Spain
2480
6471
16881
3706
2000
6000
10000
14000
18000
1950 1990
Hungary Austria
Dystans między krajami realnego socjalizmu a Europą Zachodnią zdecydowanie się powiększył.
(102%) (98%)(102%) (98%)
(42%)(42%)
(239%)(239%)
(67%)(67%)
(149%)(149%)
(38%)(38%)
(261%)(261%)
Źródło: Maddison Database. 6
Źródło: Maddison Database.
854 1127
15732
854
0
4000
8000
12000
16000
1950 2003
North Korea South Korea
20462569
10950
3670
0
4000
8000
12000
1950 2003
Cuba Chile
PKB per-capita (w dolarach międzynarodowych z 1990) Chin w porównaniu do Europy Zachodniej (Europa Zachodnia = 100%)
(100%) (100%)(100%) (100%)
(1396%)(1396%)
(7%)(7%)(56%)(56%)
(179%)(179%)(23%)(23%)
(426%)(426%)
7
PKB per-capita (w dolarach międzynarodowych z 1990) w 1950 i 1990:
Korea Pn. vs. Korea Pd. Kuba vs. Chile
2. Dłuższa retrospekcja:1989-2007
8
Skracanie dystansu
Źródło: IMF World Economic Outlook 9
Inflacja
10Źródło: IMF World Economic Outlook
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (skumulowane)
Źródło: UNCTAD 11
Oczekiwana długość życia
Źródło: WB World Development Indicators 12
Śmiertelność dzieci
13Źródło: WB World Development Indicators
Ochrona środowiska
Źródło: Millennium Development Goals 14
Przyczyny różnic w osiągniętych wynikach gospodarczych w świecie posocjalistycznym
Główne czynniki tłumaczące różnice w dynamice wzrostu gospodarczego:
•warunki początkowe,
•czynniki zewnętrzne (np. kryzys w Rosji),
- w tym dostęp do rynków zagranicznych,
•lokalizacja,
•zasięg reform rynkowych oraz jakość polityki makroekonomicznej.
15
Wnioski te znajdują potwierdzenie w badaniach empirycznych przytaczanych w obszernej literaturze poświęconej krajom
transformującym sięPolanec, Saŝo (2004)
“(…) nasze wyniki wskazują, że reformy w późniejszych etapach transformacji silnie (choć z pewnym opóźnieniem, średnio 4-letnim) oddziaływają na wzrost produktywności. Wyniki te potwierdzają wagę reform w podnoszeniu produktywności.”
Krueger, Anne O. (2004)
“(…) jest warte odnotowania, że te spośród krajów transformujących, które najszybciej podjęły strukturalne reformy, w zdecydowanej większości też rozwijały się najszybciej. Przykładem mogą być kraje bałtyckie. W ostatnich latach także Rosja rozwijała się szybciej – w znacznej mierze dzięki reformom wprowadzonym w latach 90.”
Fischer, Stanley; Sahay, Ratna(2004)
“Podstawowy wniosek to stwierdzenie, że wpływ warunków początkowych, choć dość silny na początku transformacji, z czasem słabnie (…). Ponadto, waga polityki fiskalnej (mierzonej wielkością deficytu/nadwyżki budżetowej) wzrasta wraz z wydłużeniem badanego okresu. Współczynniki przy indeksach mierzących zakres reform (…) są istotne przez cały okres, niezależnie od długości badanego podokresu”.
Falcetti, Elisabetta; Lysenko, Tatiana; Sanfey, Peter(2006)
”W okresie transformacji można zaobserwować dodatnią korelację między postępem pro-rynkowych reform a skumulowanym wzrostem gospodarczym dla większości badanych krajów. Wyniki te potwierdzają słuszność tych, którzy działali na rzecz pogłębiania reform. Jednocześnie stanowią one ostrzeżenie przed sytuacją, gdy zaczyna dominować „zmęczenie reformami” obserwowane w niektórych krajach regionu (….). Badania wskazują też, że w raz z upływem czasu rola warunków początkowych jako źródła wzrostu malała, natomiast nadwyżki budżetowe pozostają silnie powiązane z wyższym tempem wzrostu.”
16
Otwartość handlowa
17Źródło: WB World Development Indicators
Wkład sektora prywatnego w PKB
Źródło: EBRD Transition Report 2007 18
Dlaczego lepsze wyniki gospodarcze wiążą się z poprawą pozaekonomicznych warunków życia (zdrowie, środowisko, itd.)?
Niektóre podstawowe czynniki prowadzące do długookresowego wzrostu gospodarczego prowadzą również do poprawy stanu środowiska naturalnego i zdrowotności społeczeństwa, np.
19
• reformy gospodarcze
ograniczenie marnotrawstwa mniejsza degradacja środowiska oraz poprawa zdrowotnościzdrowsza żywność staje się łatwiej dostępna i relatywnie tańsza
• prywatyzacja (oddzielenie przedsiębiorstw od państwa)
przepisy dotyczące ochrony środowiska są lepiej egzekwowane
• jakość i egzekwowanie prawa
3. Krótsza retrospekcja: 2000-2007
20
Wzrost PKB 2000 - 2007
21Źródło: IMF World Economic Outlook
Deficyt/nadwyżka sektora finansów publicznych
22Źródło: EBRD Transition Report 2007
Wydatki sektora finansów publicznych
23Źródło: EBRD Transition Report 2007
Deficyt obrotów bieżących
24Źródło: IMF World Economic Outlook
Zadłużenie zagraniczne
25Źródło: EBRD Transition Report 2007
Zadłużenie krajowe sektora prywatnego
26Źródło: EBRD Transition Report 2007
Zadłużenie krajowe gospodarstw domowych
27Źródło: EBRD Transition Report 2007
4. Kryzys finansowy a kraje Europy Środkowo-
Wschodniej
28
Niespokojny rok w sektorze finansowym
Do połowy sierpnia 2008 instytucje finansowe na świecie zadeklarowały straty i odpisy o łącznej wysokości 501,1 mld USD (najwięcej: Citigroup 55,1 mld USD; Merrill Lynch 51,8 mld USD, UBS 44,2 mld USD, HSBC 27,4 mld USD) jednocześnie pozyskując352 mld USD nowego kapitału (Źródło: Bloomberg, Wprost)
Freddie Mac i Fannie Mae – zostały znacjonalizowane AIG – znacjonalizowane (68,58 USD => 2,05 USD)* Koniec bankowości inwestycyjnej w dotychczasowej formie –
spośród pięciu największych banków inwestycyjnych w USA: Lehman Brothers– zbankrutował (42,76 USD => 0,185 USD)* Merrill Lynch – przejęty (73,87 USD => 22 USD)* Bear Sterns – przejęty (85,17USD => 5,92 USD)* JP Morgan – wrócił pod nadzór FED (46,81 USD => 41 USD)* Goldman Sachs – wrócił pod nadzór FED
(216,74 USD => 120,70 USD)*
*zmiana ceny akcji między 1/10/2007 i 30/09/2008
29Źródło: Finance Yahoo; Bloomberg, Wprost
Zmodyfikowane prognozy po wybuchu kryzysu subprime (bez uwzględnienia wrześniowych zawirowań)
30Źródło: IMF World Economic Outlook
Kraje bałtyckie – spowolnienie gospodarcze, nierównowagi i rosnąca inflacja
31Źródło: IMF World Economic Outlook
5. Perspektywy:co jeszcze należy zrobić?
32
Rynek pracy (1)
Źródło: Eurostat, OECD 33
Inwestycje
34Źródło: WB World Development Indicators
Wydatki sektora finansów publicznych
35Źródło: EBRD Transition Report 2007
Wkład sektora prywatnego w PKB
36Źródło: EBRD Transition Report 2007
Rynek pracy (2)
Źródło: WB Doing Business Report 2009 37
Bariery wejścia
Źródło: WB Doing Business Report 2009 38
Sprawność sądów
Źródło: WB Doing Business Report 2009 39
Dziękuję za uwagę[email protected]
40
Źródła (dane pobierane 29.IX.2008)
World Development Indicators, World Bankhttp://go.worldbank.org/IW6ZUUHUZ0
Millenium Development Goalshttp://devdata.worldbank.org/atlas-mdg/
World Bank Doing Business Report 2009 http://www.doingbusiness.org/CustomQuery/
Eurostathttp://epp.eurostat.ec.europa.eu
EBRD Transition Report http://www.ebrd.com/pubs/econo/series/tr.htm
UNCTAD Statisticshttp://www.unctad.org/Templates/Page.asp?intItemID=1584
Yahoo Financehttp://www.finance.yahoo.com
41